Libër mësuesi Edukata shoqërore 6,7,8,9 - Albasalbas.al/udhezuesat/udhezues edukata...

Anila TabakuLumnije HasajMeridiana Nepravishta

Libër mësuesi

Edukata shoqërore 6,7,8,9

Përgatitur nga:

Botime shkollore Albas

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”

2

Botues: Latif AJRULLAIRita PETRO

Redaktore përgjegjëse:Jorina KRYEZIU

Recensent:Dritan REÇA

Arti grafik:Emanuela LUMANI

© Albas, Tiranë 2009Të gjitha të drejtat janë të rezervuara

Shtëpia Botuese AlbasNë Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Constuction”, zyra n. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: [email protected]ë Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: [email protected]ë Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: [email protected]


3

HyrjeLibri i mësuesit për tekstet Edukata shoqërore 6, 7, 8, 9 është hartuar në përputhje tematike

me tekstet bazë. Qëllimi i këtij libri është që nëpërmjet përvojave konkrete t’i ndihmojë mësuesit në organizimin e orës mësimore duke paraqitur modele pa cenuar subjektivitetin e organizimit të mësimit.

Libri është i ndarë në katër pjesë, të cilat kanë strukturë të njëjtë. Çdo pjesë ka planin mësimor, mësime model për çdo temë dhe teste.

Metodat, teknikat dhe veprimtaritë që janë përdorur për të paraqitur dhe prezantuar orën mësimore janë të larmishme.

Çdo model mësimi parashikon disa elemente, si: - temën,- objektivat, të cilat janë renditur sipas nivelit të nxënësve, duke filuar nga niveli minimal dukearritur te niveli maksimal. - materialet dhe mjetet,- metodat dhe teknikat,- zbërthimin e temës, i cili kalon në tri faza. Ora mësimore është ndërtuar sipas strukturës mësimore PNP (Parashikimi, Ndërtimi i njohurive

dhe Përforcimi). o Në fazën e parë, Parashikimi, mësuesi i njeh nxënësit me temën e re, pra, me atë çka do të

trajtohet, me objektivat dhe me konceptet kryesore të mësimit dhe aktivizon të menduarit e nxënësit, duke nxitur kujtesën dhe rikujtuar njohuri që do t’i shërbejnë për fazën e dytë. Metodat dhe teknikat e përdorura më së shumti në këtë fazë janë: stuhi mendimesh, diskutim, minuta e debatit, bashkëbisedim, parashikim në terma paraprakë etj.

o Në fazën e dytë, Ndërtimi i njohurive, trajtohen njohuritë e reja në mënyrë të strukturuar, duke nxitur të menduarit kritik të nxënësit. Në këtë fazë sugjerohen të përdoren metodat dhe teknikat, si: pema e mendjes, ditari dypjesësh, rrjeti i merimangës, INSERT, punë e drejtuar, marrëdhëniet pyetje-përgjigje, diagrami i Venit, Di/Dua të di/ Mësova, piramida e mendjes, përvijimi i të menduarit, tabela e koncepteve, punë në grupe, të nxënit në bashkëpunim, analizë rastesh etj.

o Në fazën e tretë, Përforcimi, bëhet një përmbledhje e shkurtër e çështjeve kryesore të trajtuara. Metodat dhe teknikat e përdorura gjatë kësaj faze janë: turi i galerisë, rrjeti i merimangës, pesëvargëshi, shkrim i lirë, veprimtari në klasë, punë me tekstin etj. Por, shpeshherë në këtë fazë trajtohet edhe metoda Rrjeti i diskutimit, në mënyrë që nxënësit të reflektojnë mbi atë që mësuan, të marrin pjesë në mësim, duke dhënë argumentet dhe mendimet e tyre pro dhe kundër, si dhe të arrijnë në një përfundim të përbashkët.

Shpresojmë që ky botim të jetë i vlefshëm për ju. Mirëpresim mendimet dhe sugjerimet tuaja.


4

Anila TabakuLumnije Hasaj

Libër mësuesi

Edukata shoqërore 6

Përgatitur nga:


5


6


7


8


9

KAPITULLI IINDIVIDËT, GRUPET, INSTITUCIONET

Tema 1. Rregullimi i marrëdhënieve njerëzore

?

? Zhvillimi i mësimit

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive Përvijimi i të menduarit

Përforcimi Rrjeti i diskutimit

??

Parashikimi: Pyetje-përgjigjeShkruhet në dërrasën e zezë tema e mësimit të ditës. Nxiten nxënësit të flasin rreth temës, duke iu përgjigjur pyetjeve.

- Si i rregullojnë njerëzit marrëdhëniet ndërmjet tyre?- Cilat janë rregullat që udhëheqin jetën e njerëzve?- Cilat janë disa zakone të zonës suaj?- Cilat janë disa nga rregullat që zbatoni ju në shkollë dhe në shtëpi?

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë disa nga përgjigjet e nxënësve.

Ndërtimi i njohurive: Përvijimi i të menduaritNë këtë fazë, nëpërmjet një diskutimi, rikujtohen njohuritë që nxënësit kanë për këtë temë. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët rregulla dhe ligje. Nxënësit përmendin disa rregulla dhe ligje që kanë dëgjuar. Për të shpjeguar më konkretisht, mësuesi/ja vizaton tabelën e mëposhtme në dërrasën e zezë.

Pas plotësimit të tabelës, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Cili e përcakton nëse braktisja e shkollës përbën shkelje të ligjit?- A mban përgjegjësi familja për braktisjen e shkollës nga fëmija?- Çfarë do të ndodhte në një shoqëri nëse do të mungonin ligjet?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të shpjegojë termin marrëdhënie njerëzore. •Të dallojë rëndësinë e rregullimit të marrëdhënieve të njerëzve nëpërmjet rregullave dhe ligjeve. •Të renditë disa tradita dhe zakone. •Të dallojë ligjet nga rregullat.

Fjalë kyç: shoqëri, rregulla, ligje, zakone, norma shoqërore.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Kodi i Qarkullimit Rrugor, Kanuni i Lekë Dukagjinit.

Rregulla Ligje

Rregullorja e shkollës Ligji “Për Arsimin Parauniversitar”

Rregullat e lojës në futboll, basketboll, atletikë etj. Ligji “Për Kontrollin dhe Deklarimin e Pasurive”

Rregullat e qarkullimit rrugor Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, Kodi Zgjedhor etj.


10

?

Shtrohet pyetja: - Cilat nga rregullat shoqërore janë të shkruara dhe cilat të pashkruara?Më pas, mësuesi/ja vizaton një tabelë tjetër me fjalët kyç zakone dhe norma shoqërore.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shtojnë në tabelë zakone nga krahinat e tyre.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja zhvillon me nxënësit diskutimin e pyetjes.

Jo Pyetja Po

Argumentetkundër

A mendoni se rregullat e pashkruara janë të mjaftueshme për të rregulluar marrëdhëniet midis

njerëzve në ditët e sotme?

Argumentetpro

Përfundimi: ...................................................................................................

Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 5.

Zakone Norma shoqërore

Veshja e fustanit të bardhë të nusërisë Respekti ndaj të moshuarve

Veshja me të zeza në raste vdekjesh Përshëndetja e mësuesit brenda dhe jashtë

shkollës.

Nxënësit respektojnë mendimin e njëri tjetrit

Tema 2. Roli i rregullave dhe ligjeve në shoqëri

?


Ndërtimi i njohurive Ditari dypjesësh

Përforcimi Pesëvargëshi

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të renditë arsyet e domosdoshmërisë së rregullave dhe ligjeve në jetën shoqërore. •Të shpjegojë rolin e ligjeve në familje, shkollë e veprimtari të tjera shoqërore. •Të argumentojë rolin e ligjit si mbrojtës i interesave të individit në shoqëri.

Fjalë kyç: rregulla, ligje, funksione.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Dispozitat Normative të Arsimit, Ligji “Për Arsimin Parauniversitar”, Kodi i Familjes i Republikës së Shqipërisë, artikuj të ndryshëm shtypi që flasin për ligjet e reja të miratuara nga Kuvendi i Shqipërisë etj.


11

?

Parashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet.

- Përse duhen ligjet?- Cili i harton ligjet?

- A mendoni se çdo institucion mund të hartojë ligje?

- Çfarë ndodh kur shkelen ligjet?

Mbështetur nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja u shpjegon atyre rëndësinë, rolin dhe domosdoshmërinë e

ligjeve në funksionimin dhe rregullimin e jetës në shoqëri.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin, ndërkohë që ajo e ndan tabelën në dy pjesë.

Komenti nga nxënësi

- Rregullat na ndihmojnë të ndajmë rolet dhe detyrat dhe të

ndërtojmë marrëdhëniet me njëri-tjetrin.

- Përcakton marrëdhëniet mësues-nxënës, kontributin e

nxënësve në orën e mësimit.

- Rregullat përcaktojnë orarin e punës, planin e punës, ndarjen e

detyrave, sigurinë e jetës dhe objektivat se çfarë duhet të arrijnë

gjatë orarit të punës.

- Rregullat tregojnë se si duhet të sillen lojtarët, trajnerët,

gjyqtarët dhe tifozët dhe cilat janë rregullat për çdo veprimtari.

- Përcakton regullat që veprojnë në shkollë, si: arsimin e

detyrueshëm deri në moshën 16 vjeç.

- Përcakton detyrat, përgjegjësitë, të drejtat dhe kompetencat e

bashkive dhe komunave.

- Përcakton rregullat e qarkullimit rrugor të mjeteve lëvizëse

motorike dhe këmbësorëve.

Fjalia ose çështja

- Rregullat në familje

- Rregullat në shkollë

- Rregullat në punë

- Rregullat në veprimtaritë sportive

- Ligji “Për Sistemin Arsimor

Parauniversitar”

- Ligji “Për Organizimin dhe

Funksionimin e Pushtetit Vendor”

- Kodi i Qarkullimit Rrugor

Përforcimi: PesëvargëshiMësuesi/ja jep një model pesëvargëshi dhe kërkon nga nxënësit mendimet e tyre rreth tij.

LIGJI

i domosdoshëm i nevojshëm

përcakton mbron kufizon

Ligji rregullon marrëdhëniet e njerëzve.

normë, rregull




12

Tema 3. Qytetaria: liritë, të drejtat dhe përgjegjësitë

?


Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Stuhi mendimesh

Ndërtimi i njohurive Diskutim


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin qytetari. •Të evidentojë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut në Konventën e të Drejtave të

Njeriut. •Të përcaktojë detyrat dhe përgjegjësitë e nxënësve në jetën shkollore.

Fjalë kyç: qytetar, qytetari, liri, të drejta, përgjegjësi qytetare, atdhetarizëm.

Mjetet: Konventa për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.

Parashikimi: Stuhi mendimesh Mësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë togfjalëshat Të drejtat e mia në familje dhe Të drejtat e mia në

shkollë. Kjo bëhet për arsye se janë dy mjedise, ku nxënësi kalon pjesën më të madhe të kohës. Kështu mësuesi/ja kupton, nëpërmjet përgjigjeve të nxënësve, sa i njohin ata të drejtat e tyre.

Nxënësit arrijnë në përfundimin: Të drejtat dhe liritë e mia mbarojnë aty ku fillojnë të drejtat dhe liritë e tjetrit.

Ndërtimi i njohurive: DiskutimMësuesi/ja e ndan klasën në grupe, ku secilit grup i jepen dokumentet dhe broshurat, që lidhen me të drejtat

e njeriut, si: Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, Konventa për të drejtat e fëmijëve, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, botime të ndryshme për të drejtat e fëmijëve.

Për disa minuta, nxënësit u hedhin një vështrim këtyre materialeve dhe bëjnë përmbledhjen e tyre. Në secilin grup caktohet një përfaqësues për të lexuar atë që ka shkruar grupi. Nxënësit e tjerë dëgjojnë me vëmendje, plotësojnë dhe bëjnë pyetje për grupet e tjera ku evidentohen pikat e tyre të përbashkëta.

Pasi mësuesi/ja dëgjon përfaqësuesit e grupeve, shtron pyetjen:- Në cilin nga dokumentet që ju lexuat ndeshët me detyrat dhe përgjegjësitë tuaja?- Cilat janë disa nga përgjegjësitë tuaja?- Kush ua ngarkon këto detyra, si: në shkollë, në familje dhe në shoqëri.

Më pas mësuesi/ja shpjegon konceptin përgjegjësi.Përgjegjësitë janë të lidhura ngushtë me rolin që luajnë qytetarët në jetën e tyre shoqërore.

Të drejtat e mia nëfamilje

Të ndjek aktivitetet sportive

E drejta e fjalës

Të ushqehem e të vishem

Të arsimohem

Të strehohem

Të dëgjohem

Të mos fyhemTë drejtat e mia nëshkollë

Të respektohem nga mësuesi

Të më pranojnë siç jam Të arsimohem


13

?

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja shtron pyetjen:

Mësuesi/ja nxit nxënësit të sjellin sa më shumë argumente për alternativën e zgjedhur dhe, duke u mbështetur në to, nxënësit formulojnë përfundimin, i cili shkruhet në tabelë.


Po Pyetja Jo

A ndieni përgjegjësi kur zgjidheni senator i klasës?

Tema 4. Qeverisja dhe roli i saj

?



Ndërtimi i njohurive Shpjegim dhe pema e mendjes

Përforcimi Marrëdhëniet pyetje-përgjigje

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të shpjegojë termin qeverisje. •Të përcaktojë rëndësinë e qeverisjes në shoqëri. •Të dallojë qeverisjen qendrore dhe atë vendore dhe disa nga funksionet e tyre.

Fjalë kyç: qeverisje, qeverisje qendrore, qeverisje vendore, organ ekzekutiv.

Mjetet: materiale që trajtojnë realizime apo kontestime të punës së qeverisë aktuale, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji “Për Pushtetin Vendor”.

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën qeverisje dhe kërkon nga nxënësit të sjellin mendime, ide, informacione që u zgjon kjo fjalë. Nxënësit plotësojnë skemën në tabelë ose në fletoret e tyre.

Mësuesi/ja nënvizon atë informacion që do t’i shërbejë në etapat e mëtejshme.Për të ndihmuar nxënësit mund t’u drejtohen pyetjet:

- Ç’është qeveria sipas jush?- Kush e qeveris vendin? Po komunitetin tuaj?- Cili kujdeset për shkollimin, shëndetin, rrugët, mjedisin etj.?- Ç’kuptoni ju me pushtet vendor? Ç’veprimtari ka kryer pushteti vendor në komunitetin tuaj?- Cili është kryetari i bashkisë/komunës në qytetin/fshatin tuaj?

qeverisje


14

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe pema e mendjesMësuesi/ja u paraqet nxënësve skemën e mëposhtme, ku janë shënuar detyrat kryesore të qeverisë.

Nxënësit mendohen dhe japin mendimet e tyre në lidhje më këto detyra. Mësuesi/ja sqaron në mënyrë të plotë konceptin e qeverisjes.

Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve funksionet e pushtetit ekzekutiv, qeverisë; gjithashtu u shpjegon atyre procedurat e krijimit të qeverisë, emërimit të Kryeministrit nga Presidenti i Republikës, propozimit të ministrave nga Kryeministri dhe miratimi nga Presidenti, paraqitjen e programit të qeverisë në Kuvendin e Shqipërisë dhe marrja e votëbesimit të tij nga më tepër se gjysma e deputetëve.

Më pas, mësuesi/ja u flet nxënësve për pushtetin vendor, u tregon në tabelë hartën administrative të Republikës së Shqipërisë dhe shpjegon se ç’është bashkia dhe komuna.

Bashkia dhe komuna janë njësi të pavarura administrative, Kryetarët e tyre zgjidhen drejtpërdrejt nga populli në zgjedhjet vendore që organizohen një herë në katër vjet. Pushteti vendor vepron i pavarur nga pushteti qendror dhe është më afër problemeve dhe shqetësimeve të komunitetit dhe banorëve të tij, si dhe në shërbim të tyre.

Mësuesi/ja nxjerr në pah ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor, ku thekson se pushteti qendror e shtrin veprimtarinë në të gjithë vendin, kurse pushteti vendor mbulon vetëm një njësi administrative të caktuar. Rolet e tyre janë të ndara. Gjithashtu, edhe taksat mblidhen veçmas nga të dy, ku pushteti vendor mbulon biznesin e vogël, ndërsa pushteti qendror mbulon biznesin e madh.

Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shtron pyetjet:

- Ç’kuptojmë me termin qeveri? Ku ndryshon pushteti qendror nga ai vendor?- A ka detyra që bashkia /komuna juaj mund t’i bëjë më mirë?

Ruajtja e sigurisë kombëtare dhe e rendit shoqëror

Detyrat e qeverisë

Marrja e vendimeve ekonomike

Mbrojtja e mjedisitSigurimi i

shërbimeve publike

Tema 5. Të drejtat dhe liritë e njeriut

?


Ndërtimi i njohurive Tabela e koncepteve

Përforcimi Diskutim

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të listojë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut. •Të dallojë dokumentet ku garantohen liritë dhe të drejtat universale. •Të klasifikojë nivele të ndryshme të respektimit të të drejtave në kohë dhe në

hapësirë.

Fjalë kyç: Të drejta, liri, deklaratë, garantim.

Mjetet: Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, Kushtetuta e Shqipërisë, Pjesa II, krerët e veçantë për të drejtat e njeriut, materiale të grumbulluara gjatë javës për të drejtat e njeriut, shembuj të shkeljes dhe kufizimit të të drejtave të njeriut.


15

?

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Stuhi mendimesh

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët Të drejtat e njeriut dhe pyet nxënësit:

Pasi merr përgjigje nga nxënësit, mësuesi/ja bën një përmbledhje të tyre dhe ndalet në të drejtat e njeriut që janë dhënë në tekstin e mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Tabela e koncepteveNxënësit ndahen në dyshe, ku secili çift zgjedh një të drejtë, e analizojnë sipas mënyrës së tyre dhe sjellin raste të zbatimit, të shkeljes apo kufizimit të kësaj të drejte në jetën e përditshme. Në këtë rast nxënësit shfrytëzojnë materialet e mbledhura gjatë javës për këtë temë.

Më pas, dëgjohen përgjigjet e nxënësve, bëhen komente, plotësime, sqarime të mëtejshme nga nxënësit e tjerë.

Përforcimi: DiskutimDiskutim rreth rëndësisë së garantimit të të drejtave të njeriut në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, pavarësisht gjinisë, moshës, racës, etnisë apo aftësive fizike dhe mendore.


E drejta Analizimi (Komenti) Raste të:zbatimit shkeljes

Tema 6. Vendimmarrja

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi INSERT

Ndërtimi i njohurive Pema e mendjes

Përforcimi Diskutim i lirë

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin vendimmarrje. •Të dallojë vendimmarrësit: individin, grupet dhe institucionet. •Të dallojë Kuvendin e Shqipërisë, si një nga institucionet më të rëndësishme

vendimmarrëse. •Të listojë mënyrat e marrjes së një vendimi.

Fjalë kyç: vendimmarrje, Kuvend, deputet, konsensus, opinion.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, foto nga një juri, nga mbledhje të senatit të shkollës dhemateriale të tjera të shtypit që lidhen me Kuvendin e Shqipërisë, paketa për qeverinë

e nxënësve.

Parashikimi: INSERTPasi shkruhet tema e mësimit në dërrasën e zezë, mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe të vënë

shenjat e INSERT-it. Në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohë nxënësit e ndërtojnë këtë tabelë në fletoret e tyre.

INSERT-i është një metodë që nis me rikujtimin e njohurive të fituara më parë dhe i lejon nxënësit të kontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit.


- Ç’dini ju për të drejtat e njeriut?

- Cilat janë disa nga të drejtat e njeriut që ju i njihni?

- Cili i garanton të drejtat e njeriut në një shoqëri të qytetëruar?

Të drejtat e njeriut


16

?

Vendimi i përfaqësuesve

Mendimi i shumicës

Mënyrat e vendimmarrjes

Vendimi i udhëheqësit

Arritja e marrëveshjes (konsensus)

Shpjegohen shenjat e tabelë së INSERT-it:

Nxënësit e dinë informacionin që po lexojnë

+

Informacioni i ri për nxënësit

–

Nxënësit e dinin ndryshe informacionin e ri

?

Informacionishtesë

Marrëdhëniet e njerëzve rregullohen me rregulla të shkruara dhe të pashkruara.

Si ndikojnë rregullat në marrëdhënietmes njerëzve në komunitet?

Si dhe nga kush hartohen rregullat e pashkruara?

Vendimmarrja është një proces ku individi ose një grup individësh vendosin për një çështje.

Vendimet merren nga grupi ose nga drejtuesi

Mënyrat e vendimmarrjes,arritja e marrëveshjes,vendimi i shumicës, vendimi i përfaqësuesve

Ligjet miratohen nga Kuvendi i Shqipërisë

Me shumicë votash; Procesi i miratimit

Cila konsiderohet shumicë absolute?

Rregullat hartohen dhe miratohen nga grupe dhe institucione shtetërore a private për të rregulluar veprimtaritë e tyre

Rregullat janë në nivel më të ulët se ligjet;

Çfarë ndodh në rast shkeljesh të rregullave?

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesNxënësit lexojnë shënimet nga tabela e INSERT –it. Ndalen në ato shënime që lidhen me Kuvendin,

përbërjen e tij, me detyrën e tij kryesore, miratimin e ligjeve, si dhe me mënyrën e miratimit të tyre.

Më pas, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shohin figurën dhe të flasin rreth saj (vendin ku rri kryesia e Kuvendit, vendi ku ulen deputetët, anëtarët e qeverisë, si dhe sekretaria e Kuvendit).

Nxënësve u paraqitet diagrami i mëposhtëm, në bazë të të cilit mësuesi/ja paraqet mënyrat e vendimmarrjes.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të plotësojnë ose të punojnë me rubrikën “Veprimtari në klasë”.

Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 15. Sillni fakte dhe foto nga punimet e Kuvendit të Shqipërisë.


17?

Tema 7. Këshilli i Evropës

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Parashikim me terma paraprakë


Përforcimi Shkrim i lirë, turi i galerisë

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të tregojë se ç’është Këshilli i Evropës. •Të flasë për qëllimin e ekzistencës së Këshillit të Evropës në kontinentin tonë. •Të renditë disa nga strukturat përbërëse të Këshillit të Evropës.

Fjalë kyç: Këshilli i Evropës, integrimi evropian, anëtarësi.

Mjetet: Informacionet për KE-në dhe BE-në, flamurin e BE-së, hartën memece të Evropës, flamujt e shteteve anëtare.


Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja vendos në tabelën e zezë materialet e mëposhtme:

Flamuri i BE-së

Mësuesi/ja pyet nxënësit se çfarë lidhje kanë këto figura me mësimin e ditës. Pasi merr përgjigjet nga nxënësit, vë të dëgjojnë Himnin e Këshillit të Evropës.

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore, ndërkohë shkruan në

tabelën e zezë togfjalëshin Këshilli i Evropës. Plotësohet pema e mendjes.

Përforcimi: Shkrim i lirë, turi i galerisëNxënësit paraqesin para klasës punët e tyre.Punohet me shkrim ushtrimi 2, i rubrikës “Aktivitete në klasë”.


Harta politike e Evropës Godina e Këshillit të Evropës Himni i Këshillit Evropian (“Oda e gëzimit”, Bethovenit)

Selia në Strasburg

Këshilli i EvropësOrganizatë

ndërkombëtareevropiane ku janë

anëtare shtetet evropiane

41 shtete pjesëmarrëse

Nxitja e bashkëpunimit ndërmjet shteteve evropiane mbi bazën

e traditave të tyre të përbashkët dhe lirive politike

Misioni

Forma Arsyeja e krijimit

Për të kapërcyer problemet e shumta të popullsisë evropiane

të pas Luftës II Botërore

u krijua më 1949


18

TEST PËR KREUN I

1. Listo disa rregulla dhe zakone të komunitetit ku banon.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

2. Plotëso.

Një shoqëri pa rregulla dhe ligje do të ishte ________________________________________________

3. Shkruaj dy rregulla që janë zakone dhe dy rregulla që janë ligje.

Ligje ______________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________

Rregulla ____________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________

4. Shkruaj dy arsye përse duhet ligji.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

5. Rretho përgjigjen e saktë. Një nga ndryshimet ndërmjet ligjeve dhe rregullave është:

a. duhet të zbatohen nga të gjithë;b. vendosin standarde (norma) të sjelljes;c. vendosin dënime;d. u tregojnë njerëzve se si duhen kryer veprimet.

6. Shkruaj pesë nga të drejtat që figurojnë në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve.1. ____________________________________________________________________________________

2. ____________________________________________________________________________________

3. ____________________________________________________________________________________

4. ____________________________________________________________________________________

5. ____________________________________________________________________________________


19

7. Plotëso.Qeveria është ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Argumento termin qytetar i botës.

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Krahaso pushtetin vendor me pushtetin qendror.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

10. Cili është qëllimi dhe misioni i veprimtarisë së Këshillit të Evropës?Qëllimi: ________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

Misioni: ________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

11. Rretho përgjigjen e saktë.

Këshilli i Evropës u formua në vitin:

a. 1938 b. 1949 c. 1955

12. Ç’është vendimmarrja?

______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________


20

KREU IIIDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARISË

Tema 1. Të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarisë

?



Ndërtimi i njohurive Diagrami i Venit

Përforcimi Punë në grupe

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë konceptin përgjegjësi qytetare. •Të përkufizojë konceptin: e drejtë politike, ligjore, shoqërore. •Të listojë disa prej të drejtave. •Të shpjegojë ç’është përgjegjësia qytetare, duke listuar veprimtari të qytetarëve të

përgjegjshëm. •Të argumentojë pse pjesëmarrja në një juri është një përgjegjësi e madhe qytetare.

Fjalë kyç: qytetar i përgjegjshëm, rezident, të drejtat, përgjegjësitë, e mira e përbashkët, juri.

Mjetet: pllakate* (postera) për të drejtat dhe detyrat e qytetarëve, tabakë të bardhë letre, lapostila, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, botimi i organizatës “Save the Children” për të drejtat dhe detyrat e fëmijëve.

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja bën këtë hyrje: “Meqenëse ju jeni njohur me të drejtat tuaja, mendoni për 5 minuta për përgjegjësitë

qytetare që keni”. Mendimet e nxënësve shkruhen në skemë. Disa nga përgjigjet që priten prej nxënësve janë:

Dëgjohen me vëmendje mendimet e nxënësve dhe nxjerren të përbashkëtat dhe dallimet midis detyrave dhe përgjegjësive.

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja bën në tabelë diagramin e Venit.Nxënësit duhet të nxjerrin të përbashkëtat dhe dallimet midis detyrave dhe përgjegjësive. Mësuesi/ja dëgjon

përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura. Me tej, ai/ajo pyet:

Detyrat Përgjegjësitë

Të përbashkëtat

Pllakat - Vizatim me përmasa të mëdha, zakonisht me ngjyra dhe me një tekst të shkurtër, që shpreh një ide të caktuar, shumëfishohet në shtypshkronjë dhe vendoset në rrugë a në një vend tjetër të dukshëm si reklamë.

Të respektojnë rregulloren e shkollës dhe rregullat në familje

Përgjegjësi

Të respektojnë orarin e paraqitjes në shkollë

Të kujdesen për veten

Të vijnë të përgatitur në mësim

Të zbatojnë rregulloren e shkollës

______________________________

______________________________


21

?

- Cila është lidhja dhe varësia midis të drejtave dhe përgjegjësive?Shoqërojeni mendimin tuaj me shembuj nga jeta e përditshme.

Nxënësve u kërkohet të lexojnë të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarit dhe të bëjnë komente për to. Paraqiten në tabelë të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarit.

Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja shtron pyetje:

- Cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e një anëtari të jurisë në një konkurs a në një veprimtari artistike?Kjo etapë do të organizohet nëpërmjet një veprimtarie konkrete. Në këtë etapë, mësuesja ngre tre grupe ku

secilit prej tyre i jep një detyrë. Një juri vlerëson punën e secilit grup. Pasi juria jep vlerësimet e veta, diskutohet me të gjithë nxënësit për përgjegjësinë që treguan anëtarët e jurisë.


Të drejtat Përgjegjësitë

Ligjore E drejta e votës sapo mbush moshën 18 vjeç.

Të marrë pjesë në zgjedhje, të kryejë shërbimin e detyruar ushtarak; të paguajë taksat.

Politike E drejta e krijimit ose anëtarësimit në një organizatë politike.

Të jetë tolerant ndaj mendimit të kundërt, të ketë frymën e mirëkuptimit dhe kompromisit.

Shoqërore Argëtimi, kërkesë për ndërtim këndesh sportive etj.

Mbrojtja e mjedisit, ndihma për njerëzit me aftësi të kufizuara, sjellja sipas rregullave të shoqërisë.

Detyrat

Të drejtat

Përgjegjësitë

Tema 2. Letër një zyrtari të pushtetit vendor

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Diskutim

Ndërtimi i njohurive Shpjegim

Përforcimi Shkrim i lirë

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të listojë problemet e zonës ku banon. •Të renditë disa rregulla mirësjelljeje, që ndiqen për t’i shkruar një letër një zyrtari të lartë. •Të shkruajë vetë një letër zyrtare.

Fjalë kyç: komunitet, anëtar i komunitetit, njësi bashkiake, zyrtar, pushtet vendor, ndryshim.

Mjetet: modele letrash, tabakë të bardhë letre, lapostila, stilolaps, zarf, pullë.


22

?

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Diskutim

Pasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të mendojnë për pak minuta për problemet që kanë në komunitetin ku jetojnë dhe u drejton pyetjet:

- Kujt mund t’i drejtohemi për zgjidhjen e problemeve që kemi në zonën tonë?

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimPas përgjigjeve që japin nxënësit, mësuesi/ja thekson rëndësinë që kanë letrat në komunikimin mes

njerëzve. Më pas, ai/ajo shpjegon rëndësinë e komunikimit të saktë dhe të qartë për trajtimin e çështjeve që shqetësojnë njerëzit, komunitetin, si dhe për shprehjen e mendimeve apo kritikave për tema të caktuara. Gjithashtu, mësuesi/ja paraqet në tabakun e bardhë të letrës disa rregulla të shkrimit të një letre zyrtare, ku në fillim është koka e letrës, adresa e dërguesit. Data shkruhet në të djathtë, në krye. Letra mbyllet me fjalët ‘sinqerisht’, ‘me respekt’, etj., dhe firmoset nga shkruesi. Mësuesja vizaton një letër të tillë në dërrasë dhe/ose tregon një letër të shkruar zyrtare. Ajo shkruan në dërrasë elementët kryesorë që përbëjnë një letër zyrtare.

Përforcimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja mund t’i orientojë nxënësit t’i drejtojnë nga një letër zyrtarit më të lartë të shkollës.Me qëllim përforcimin e njohurive të marra, mësuesi/ja rikujton rregullat dhe u kërkon nxënësve të shkruajnë

një letër. Ajo i orienton ata të përqëndrohen në pikat e diskutuara më parë. Nxënësit lexojnë në klasë letrat e përgatitura në praninë e një jurie që e kanë zgjedhur vetë për të vlerësuar letrat që i kanë dërguar zyrtarit të lartë. Në këtë vlerësim nxënësit përqendrohen në: Mënyrën se si është shkruar letra; Problemet që ngrihen në to; Zgjidhjet e propozuar për këto probleme.

Juria përzgjedh letrën më të mirë dhe ia dërgon atë një zyrtari të pushtetit vendor.


Tema 3. Anëtarët e pakicave kombëtare janë edhe qytetarë shqiptarë

?


Ndërtimi i njohurive Punë me grupe


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin pakicë kombëtare dhe pakicë gjuhësore.. •Të dallojë karakteristikat dhe vlerat e pakicave kombëtare në vendin tonë. •Të shtjellojë mënyrat e forcimit të respektit ndaj diversitetit kulturor dhe etnik të

pakicave.

Fjalë kyç: pakicë (minoritet) kombëtare, kulturë, diskriminim, nomad, zakone, homogjen, gjuhë amtare.

Mjetet: magnetofon, kaseta me këngë greke, sllave dhe rome, foto dhe pamje nga mënyra e jetesës së pakicave maqedonase, greke dhe rome; pjesë letrare kushtuar fëmijëve të

pakicave; pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për pakicat kombëtare.


23

?


Parashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja vë në magnetofon një kasetë me muzikë greke

dhe maqedonase. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve t’i dëgjojnë me vëmendje dhe u kërkon atyre të tregojnë se cilit komb u përkasin këto këngë. Më pas ajo shtron pyetjet:

- A keni dëgjuar ndonjëherë fjalët minoritet ose pakicë?- A ka pakica kombëtare që jetojnë në vendin tonë? Nëse po, cilat janë ato?- Si trajtohen në Shqipëri pakicat kombëtare nga shteti shqiptar?- A mund të themi se pakicat kombëtare janë ura lidhëse të miqësisë midis popujve?

Ndërtimi i njohurive: Punë me grupePër t’i njohur nxënësit me të drejtat e pakicave kombëtare, të përcaktuara në Kushtetutë dhe në Deklaratën

Universale të të Drejtave të Njeriut, mësuesja i ndan nxënësit në tri grupe, ku secili grup lexon pjesën që udhëzon mësuesi/ja.

Grupi i parë: lexon pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë që bën fjalë për pakicat kombëtare. Grupi i dytë: lexon nenet përkatëse nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut për pakicat kombëtare. Grupi i tretë: zgjedh nene nga Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, që lidhen me pakicat kombëtare. Pas disa minutave, nxënësit u tregojnë shokëve materialin që studiuan. Mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse

për secilën pjesë që kanë trajtuar grupet.

Përforcimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të formulojnë mendimet e tyre në lidhje me qëndrimin që duhet të mbajnë ata

në rastin kur në klasën e tyre ka nxënës nga komuniteti rom, maqedonas apo grek.


Tema 4. Si të parandalojmë përdorimin e drogave dhe dëmtuesve të tjerë të shëndetit

?




??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të dalë në përfundimin se përdorimi i drogave është i dëmshëm për shëndetin. •Të dallojë vlerat e parandalimit të përdorimit të substancave të dëmshme. •Të vlerësojë kontributin individual lidhur me parandalimin e dukurisë.

Fjalë kyç: substanca të dëmshme, i paligjshëm, drogë, shkaqe, pasoja.

Mjetet: shiringë, postera, broshura për duhanin, drogën, SIDA-n dhe alkoolin, fotografi të njerëzve të sëmurë prej substancave narkotike, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut.


24

?


Tema 5. Si të përballemi me problemin HIV/SIDA

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigje



??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termat HIV dhe SIDA. •Të dallojë rrugët e transmetimit të tyre. •Të argumentojë mënyrat e parandalimit të përhapjes së sëmundjes.

Fjalë kyç: HIV, SIDA, test, paragjykim, imunodefiçencë, transfuzion, sistem imunitar.

Mjetet: raporte e të dhëna mbi HIV/SIDA-n, broshura për këtë temë, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut.

Parashikimi: Stuhi mendimeshNxënësit njihen me temën e mësimit dhe mësuesi/ja u drejton pyetjet:

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe shkruan në dërrasë disa nga më të saktat si në përmbajtje, ashtu edhe në formulim, duke bërë ndërhyrjet përkatëse për të nxitur pjesëmarrjen e të gjithë nxënësve.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeMësuesi/ja fillon t’u flasë nxënësve për llojet e sëmundjeve që prekin moshën shkollore dhe shkaqet e tyre,

si dhe kujdesin që duhet të tregojnë ata për shëndetin e tyre. Në këtë pjesë mësuesi/ja i kushton vëmendje të veçantë rreziqeve që sjell përdorimi i duhanit, drogës dhe alkoolit. Ai/ajo diskuton me nxënësit për pasojat negative që sjellin ato në shëndetin e njeriut, sidomos të fëmijëve. Më pas, mësuesi/ja ndan klasën në grupe.

Pas ndarjes së klasës në tri grupe, mësuesi/ja shpërndan materialet dhe mjetet e mësimit, si posterat dhe broshurat për drogën, alkoolin dhe duhanin dhe i pyet ata:

- Çfarë mesazhi përcjellin këto materiale?- Si do ta përcillni ju këtë mesazh në shtëpi dhe në komunitetin ku jetoni?

Më pas, secili grup përgatit një poster kundër përdorimit të duhanit, drogave dhe alkoolit. Përfaqësuesi i grupit e paraqet posterin e grupit të tij para klasës dhe shpjegon mesazhin e tij.

Përforcimi: DiskutimiDiskutojmë me psikologen e shkollës dhe organizojmë së bashku një veprimtari për parandalimin e përdorimit

të substancave të dëmshme në klasë. Mësuesi/ja fton psikologun/en e shkollës dhe së bashku me të përdorin postera dhe materiale të tjera, në të cilat demonstrohen mënyrat e parandalimit të përdorimit të drogës. Po ashtu, me ndihmën e psikologut/es, ajo rithekson pasojat negative në shëndetin e njeriut që ka përdorimi i drogave.


- Cilët janë armiqtë e shëndetit të njeriut?- Cilët janë disa nga sëmundjet e rënda?- Pse pirja e duhanit dhe alkoolit është e dëmshme për shëndetin e njeriut?- Cilat janë arsyet që njerëzit drogohen?

Dëmtimi i shëndetit


25

?


Parashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjeNxënësit njihen me temën e mësimit dhe mësuesi/ja u drejton pyetjet:

- A keni dëgjuar termat HIV dhe SIDA apo AIDS? - Si merret virusi HIV dhe infeksioni SIDA? - A është ai i përhapur në vendin tonë? - A mund të bëjë jetë normale një person i infektuar me këtë sëmundje? - Si duhet të sillemi me një person të infektuar me këto sëmundje?

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja u shpërndan nxënësve broshurat me temë të HIV/SIDA dhe shpjegon:

- ç’është SIDA, - nga se shkaktohet- si transmetohet.

SIDA është një sëmundje që shkaktohet nga virusi HIV (virusi i imunodefiçencës njerëzore), Ai hyn në gjakun e njeriut, shumëzohet ngadalë dhe shkatërron aftësinë e organizmit për të luftuar sëmundjet, pra, prek sistemin imunitar, që është një mekanizëm që e mbron organizmin nga sëmundjet dhe infeksionet. SIDA e dobëson aq shumë sistemin imunitar, sa organizmi nuk përballon asnjë infeksion të rastit, prandaj të sëmurët me SIDA bartin dhe shumë sëmundje të tjera, që në mjaft raste çojnë në vdekjen e të sëmurit.

SIDA jeton në lëngjet e trupit të njeriut, si p.sh., në gjak etj. Ajo merret në mënyra të ndryshme, si nëpërmjet shiringave të përdorur më parë nga njerëz të infektuar me këtë sëmundje, përdorimi i mjeteve të papastra nga dentisti, (të përdorura më parë te të infektuarit); nga nëna te fëmija dhe në marrëdhënie të pambrojtura seksuale me një të infektuar.

Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje- Çfarë përfshin sëmundja?- Si përhapet ajo?- Si mund të prekë njerëzit, familjet dhe komunitetin ku ata jetojnë?- Si i zbulon ai ndjenjat, si: frika, zemërimi, frika, shpresa, turpi etj.?


Tema 6. Për një shkollë dhe një shoqëri më të sigurt



Përforcimi Punë në grup, lojë në role

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin krim ose sjellje kriminale. •Të përshkruajë shkaqet e krimeve në moshat e reja. •Të renditë masat, rrugët dhe mënyrat për parandalimin e krimit.

Fjalë kyç: krim, sjellje kriminale, kundërvajtje penale, presion, Kodi Penal, përkatësi në grup.

Mjetet: foto të burgjeve të të miturve, artikuj të ndryshëm që bëjnë fjalë për zbulimin e krimeve dhe arrestimin e kriminelëve, Kodi Penal, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve.

?

??

HIV/SIDA


26

?

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigje

Pasi shkruan termin krim në dërrasë të zezë, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve: - Cilat janë shkaqet e krimit? - Cilat mosha kryejnë më tepër krime? - Si mund të luftohet krimi? - Cilat janë mënyrat që mund të parandalojmë krimin?

Plotësohet skema.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë përgjigjet që ajo mendon se janë më interesante dhe fillon shpjegimin

për krimin dhe sjelljet kriminale, si: vjedhjet, grabitjet, rrahjet, dhuna në familje, prostitucioni. Ndërkohë ajo orienton nxënësit të lexojnë për disa minuta tekstin e mësimit dhe i ndan ata në grupe. Grupi i parë: të japë mendime për nenet që parashikon Konventa për dënimin dhe mbrojtjen e fëmijëve;Grupi i dytë: të evidentojë disa nga masat më të efektshme për parandalimin e krimit te moshat e reja;Grupi i tretë: të evidentojë shkaqet e dhunës në familje dhe masat ose mënyrat e parandalimit të saj.

Përforcimi: Punë në grup, lojë në roleMësuesi/ja fton nxënësit të ndahen në tri grupe dhe secili grup përcakton një situatë që jepet në tekst te

rubrika “Si të thuash jo” ose e zgjedhur nga jeta dhe përvoja e tyre, në të cilat ata kanë mundur të parandalojnë futjen në situata të papërshtatshme.

Mësuesi/ja vëzhgon nxënësit duke luajtur rolet e tyre dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse për të siguruar se rolet përqëndrohen në udhëzimet e mësueses.


Tema 7. Të kuptojmë dhe pakësojmë sjelljet e pahijshme




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin ndjenjë. •Të klasifikojë ndjenjat. •Të përcaktojë ndjenjat dhe sjelljet që lidhen me to.

Fjalë kyç: ndjenjë, zgjidhje problemi, tallje, dhunë, respekt.

Mjetet: foto me pamje nga aksidente në rrugë, informacione për krime apo ngjarje e sjellje të pahijshme, postera kundër dhunës, Konventa për të Drejtat e Njeriut, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve.


?

??

Parashikimi: DiskutimMësuesi/ja i fton nxënësit të shohin dy fotot e paraqitura në tekst. Ai/ajo i pyet për ndjenjat dhe përshtypjet

që u shkaktojnë dy pamjet. Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin.

Krim


27

?

Fjalia ose çështja Komenti nga nxënësi

-Ndjenjat -Të këndshme, si: gëzim, lumturi, krenari.-Të pakëndshme, si: dhimbje, inat, zemërim, frikë, zhgënjim.

-Ndryshimi midis një ndjenje dhe sjelljes që vjen prej saj.

-Duhet të gjejmë rrugën e duhur për të shprehur ndjenjat tona, në mënyrë që sjellja që shkaktohet nga ndjenjat tona të mos lëndojë të tjerët.

-Zgjidhja e problemit -Planifikim-Ndryshim-Marrje vendimi → pasojat

-Hapat për zgjidhjen e një problemi

-Ndalo dhe mendo: - Cili është problemi?-Mendo për zgjedhjet e mundshme.-Mendo për pasojat e çdo veprimi për zgjedhjet e mundshme.-Bëj një plan.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshKjo metodë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, duke lidhur ngushtë pamjet me atë që lexojnë.

Mësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë dhe orienton nxënësit të bëjnë të njëjtën gjë në fletoret e tyre.

Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja jep pesë situata dhe i ndan nxënësit në pesë grupe (një situatë - një grup). Situata mund të

merren në kutinë në fillim të faqes 33 të teksti. Nxënësit duhet të listojnë disa nga rrugët e mundshme për zgjidhjen e situatave.

Në rubrikën “Veprimtari në klasë”, mësuesi/ja udhëzon nxënësit të kontrollojnë njohuritë e marra në mësimin e ditës, duke kryer veprimtari në klasë dhe për çdo pikë kërkon mendimin e nxënësve.


Tema 8. Si mund të kontribuoni si pjesë e një grupi

?



Përforcimi Punë në grup

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin shoqatë. •Të listojë rrugët e krijimit të një shoqate. •Të analizojë anët e dobishme të misionit të një shoqate.

Fjalë kyç: shoqatë, qëllim, veprimtari afatgjatë, besueshmëri.

Mjetet: fotografi nga veprimtari të shoqatave, pllakate të krijuara nga shoqata të ndryshme, emra shoqatash veprimtaria e të cilave ndihmon në zhvillimin e arsimit, ligji “Për shoqatat”.


28

?

Parashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja iu paraqet nxënësve postera të shoqatave të ndryshme dhe u bën pyetje:

- Çfarë kuptoni ju me shoqatë?- Cili është qëllimi i krijimit të një shoqate?- A do të dëshironit të krijonit edhe ju një shoqatë?- A bëjnë pjesë prindërit tuaj në ndonjë shoqatë?

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja u shpjegon nxënësve qëllimin e krijimit të shoqatave; kontributin e tyre në zhvillimin e shoqërisë

demokratike, rrugët dhe procedurat për krijimin e shoqatës, detyrimet që kanë anëtarët e shoqatës, ku anëtarësia është vullnetare.

Më pas, nxënësit bashkohen me njëri-tjetrin sipas mendimeve të tyre të përbashkëta për probleme dhe çështje të ndryshme në komunitetin ku ata jetojnë. Po ashtu, u shpjegohet nxënësve se shoqatat kryejnë veprimtari të ndryshme jofitimprurëse për zhvillimin ose zgjidhjen e një çështjeje të caktuar të shoqërisë. Pas kësaj, nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme:

Shoqata që duam të krijojmë ne është .................................................., për arsye se ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Shoqata jonë ka si qëllim: ......................................................................................................................

Anëtarët e saj janë: ......................................, .........................................., ...........................................,......................................, .........................................., ..................................., .......................................Numri i anëtarëve të shoqatës sonë është: ..........

Deri tani shoqata jonë ka kryer këto veprimtari:1. ...................................................................................................................................................2. ...................................................................................................................................................3. ...................................................................................................................................................

Objektivat e shoqatës sonë për të ardhmen, janë si më poshtë:1. ...................................................................................................................................................2. ...................................................................................................................................................3. ...................................................................................................................................................

Përforcimi: Punë në grupPas plotësimit të tabelës së mësipërme, nxënësit diskutojnë duke bërë krahasim midis shoqatave që kanë

krijuar ata, ngjashmëritë dhe ndryshimet midis këtyre shoqatave në objektivat dhe veprimtaritë e tyre, si dhe zgjedhin organet drejtuese të këtyre shoqatave. Ata vendosin të krijojnë një shoqatë në ndihmë të fëmijëve në nevojë. Për këtë, me ndihmën dhe udhëzimet nga mësuesja, ata përcaktojnë hapat për krijimin e shoqatës.




29

TEST PËR KREUN II1. Plotëso.

Të drejtat dhe liritë ..................................................................... duhet t’u garantohen ...................................................., pavarësisht nga gjinia, ............................, ....................................., ..................................., .........................................

2. Çfarë është përgjegjësia dhe cilat janë përgjegjësitë që ke ti si nxënës?______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

3. Krahaso të drejtat me përgjegjësitë.

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

4. Cilat janë pakicat kombëtare në vendin tonë? Shkruaj karakteristikat e tyre.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

5. Plotëso.Droga, alkooli dhe duhani janë __________________________________________________________

______________________________________________________________________________________.

6. Shkruaj tri nga problemet më të vështira për shoqërinë lidhur me mbrojtjen e shëndetit.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________


30

7. Cilat janë disa nga masat parandaluese që frenojnë përhapjes e SIDA-s?______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Si duhet të sillemi me një person të infektuar me HIV/SIDA?______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

9. Shkruaj disa nga shkaqet që çojnë të rinjtë në rrugën e krimit.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

10. Ç’do të thotë “të refuzosh në mënyrë bindëse, por të sjellshme”?______________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

11. Rendit hapat për zgjidhjen e një problemi.

a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________

12. Listo rrugët e krijimit të një shoqate.

a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________


31

KAPITULLI IIIPUSHTETI, AUTORITETI, QEVERISJA

Tema 1. Ligje dhe zakone

?




Përforcimi Diagrami i Venit

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termat ligj dhe zakon. •Të dallojë ndryshimet midis ligjit dhe zakonit. •Të argumentojë rëndësinë e ekzistencës së ligjit në shoqëri.

Fjalë kyç: ligj, zakon, kushtetutë, Kuvend.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, dispozitat normative, Konventa për të Drejtët e Fëmijëve, foto me pamje nga ritet dhe zakonet e krahinave të ndryshme të sjella nga nxënësit.

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç dhe kërkon nga nxënësit shpjegime për secilën fjalë. Pasi

dëgjon përgjigjet e nxënësve, i orienton ata të ndajnë fletoren në dy pjesë dhe të shkruajnë në njërën anë fjalinë dhe në anën tjetër komentet.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshNdërtohet në tabelë ditari dypjesësh, i cili plotësohet me komentet e nxënësve.


Zakonet

-Rregulla të pashkruara.-Ndryshojnë sipas vendeve ose krahinave.-Trashëgohen brez pas brezi.-Nuk janë të detyrueshme.

Ligjet

-Janë rregulla të shkruara.-Të detyrueshme për të gjithë shtetasit e një vendi.-Miratohen në Kuvend (Parlament).-Bazohen në kushtetutën e vendit.-Para ligjit të gjithë janë të barabartë.

Moszbatimi i zakoneve

-Krijon përplasje brezash: brezi i vjetër që kërkon të ndjekë zakonet; brezi i ri që kërkon t’i ndryshojë ato;

Moszbatimi i ligjit -Çon në dënimin e shkelësit të ligjit.


32

?

Tema 2. Rëndësia e ligjeve

?




Përforcimi Puna me tekstin

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përshkruajë me fjalët e tekstit rëndësinë e ligjeve. •Të dallojë ndikimin e ligjeve në jetë, familje, shkollë. •Të arrijë në përfundimin se ligjet ndihmojnë në zgjidhjen e problemeve të shoqërisë.

Fjalë kyç: ndëshkim, zbatim, mbrojtje, institucion.

Mjetet: Kushtetuta, rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë, Kodi i Familjes.

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve disa pyetje:

- Ç’kuptoni me ligj? - Pse janë të rëndësishme ligjet? - A ndikojnë ligjet në jetën tonë të përditshme? - Si e përfytyroni një shoqëri pa ligje?

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin për pak minuta dhe shkruan në dërrasën e zezë togfjalëshin

rëndësia e ligjeve. Nxënësit japin mendimet e tyre rreth këtij togfjalëshi.

Përforcimi: Puna me tekstinNxënësit do të listojnë arsyet pse janë të rëndësishme ligjet dhe plotësojnë tabelën e paraqitur në rubrikën

‘Veprimtari në klasë’ në faqen 40 të librit.


Rregullojnëmarrëdhëniet

Rëndësia e ligjeve

Japin siguri

Parandalojnë konfliktet dhe krimet

Ndryshojnë sipas nevojave e problemeve

?

Përforcimi: Diagrami i VenitNxënësve u paraqitet diagrami i mëposhtëm. Secili prej tyre evidenton të përbashkëtat dhe ndryshimet midis

ligjeve dhe zakoneve.

Të veçantat Të veçantat

Të përbashkëtat


Ligjet- .............

Zakonet- ..............

Ligji


33

?

Tema 3. Procesi i përgatitjes së ligjeve

?



Ndërtimi i njohurive INSERT


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin projektligj. •Të tregojë hapat e përgatitjes dhe miratimit të një ligji. •Të dalë në përfundimin se botimi i ligjit është i rëndësishëm.

Fjalë kyç: projektligj, votim, deputet, Fletore zyrtare, komision parlamentar.

Mjetet: rregullorja e Kuvendit, Kushtetuta, Fletore zyrtare, foto me pamje nga punimet e komisionit të ligjeve të Kuvendit të Shqipërisë, rregullorja e shkollës.

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve disa pyetje:

- Pse hartohen ligjet? Si krijohen ligjet e reja?- Cili i harton ligjet? Cili i miraton ato?- Cili ka të drejtë t’i ndryshojë ligjet?

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin me teknikën e INSERT-it.

+ – ?

Ligjet rregullojnë marrëdhëniet në shoqëri.

Projektligji propozohet nga Këshilli i Ministrave, çdo deputet ose 20000 zgjedhës.

Ku dhe nga kush shkruhen ligjet?

Kushtetuta shërben si bazë për të gjitha ligjet e tjera.

Projektligj: ligj i ri i pamiratuar ende.

Projektligji shqyrtohet nga komisionet parlamentare dhe votohet nga Kuvendi nen për nen dhe në tërësi.

Cila është përbërja e komisioneve parlamentare?

Shpallja: ligji dekretohet nga Presidenti dhe botohet në Fletorenzyrtare.

Çfarë është Fletorja Zyrtare?

Çdo etapë e miratimit të një projektligji mund të shoqërohet me foto të ndryshme. Përforcimi: Shkrim i lirë

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë një pikë të rregullores së shkollës dhe u kërkon nxënësve të japin mendimet e tyre secila do të ishte rruga që do të ndiqnin për ta ndryshuar atë.


Nxënësit e dinë informacionin që po lexojnë.

Informacioni është i ri. Informacion që e dinin ndryshe.

Informacioni shtesë.


34

Tema 4. Të drejtat dhe përgjegjësitë e individit në një shtet demokratik

?



Ndërtimi i njohurive Punë në grupe


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termat të drejta dhe përgjegjësi. •Të renditë burimet dhe përgjegjësitë qytetare ndaj shtetit dhe institucioneve të tij.

•Të renditë disa të drejta të njeriut dhe të shpjegojë pse janë të rëndësishme.

Fjalët kyç: Liri, të drejta, përgjegjësi, detyrim ligjor

Mjetet: Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Kodi i Procedurës Administrative, Deklarata Universale për të drejtat dhe liritë themelore të njeriut, materiale me pamje nga zbatimi i të drejtave

dhe përgjegjësive të shtetasve

Parashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe duke marrë parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrë

për të drejtat dhe liritë e përgjegjësitë e qytetarëve në një shtet demokratik nga mësimet e kaluara, mësuesi/ja fton nxënësit të mendojnë për pesë minuta për të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre. Shënohen në tabelë disa prej tyre.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe Nxënësit ndahen në grupe. Secili grup mendon një të drejtë dhe pasi diskutohet në grup, zbulojnë përgjegjësitë

që u lindin për të gëzuar atë të drejtë. Plotësohet në dërrasën e zezë tabela e mëposhtme.

Të drejtat Përgjegjësitë

Trajtim i barabartë Çdo njeri duhet të sillet dhe t’u shërbejë njëlloj të tjerëve.

Mbrojtje ligjore Drejtësi për të gjithë dhe sipas ligjeve.

E drejta e fjalës Të mos thotë gënjeshtra, shpifje,

E drejta e votës Të votojë dhe të votohet (si senator i klasës apo në forumet drejtuese).

E drejta e besimit fetar Të mos fyejë njerëzit e besimeve të tjera.Të jetë tolerant ndaj besimeve të tjera.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja shtron pyetjen binar të cilën e shkruan në dërrasë të zezë:

Po Pyetja Jo

A mendoni se një person që nuk ka votuar ka përmbushur përgjegjësinë e tij si qytetar i një shoqërie demokratike?


35

?

Tema 5. Të drejtat dhe liritë e pakicave

?





??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përshkruajë me fjalët e tekstit dallimet e grupeve shoqërore. •Të dallojë të drejtat e pakicave kombëtare. •Të përmendë institucionet që mbrojnë të drejtat e pakicave kombëtare.

Fjalë kyç: minoritet-pakicë, pakicë kombëtare, pakicë gjuhësore, diskriminim, organizatë.

Mjetet: pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për pakicat kombëtare, Konventa për të Drejtat e Njeriut, Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë.

Parashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:

- Çfarë kuptojmë me fjalën minoritet?- Cilat janë grupet minoritare që jetojnë në vendin tonë?- Çfarë vlerash sjellin pakicat kombëtare?- Kush i mbron të drejtat e pakicave kombëtare?

Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën minoritet. Nxënësit bëjnë plotësimet përkatëse.

Ndërtimi i njohurive: Punë me grupeMësuesi/ja shkruan çështjet kryesore në dërrasën e zezë dhe u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin. Nxënësit ndahen në tri grupe pune, duke i përcaktuar ato në:

- pakica kombëtare greke, maqedonase, malazeze, rome. U kërkohet nxënësve të përcaktojnë karakteristikat fizike, gjuhën, traditat, origjinën dhe të drejtat e secilës pakicë.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë rrjetin e diskutimit.

Mësuesi/ja dëgjon argumentet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.


Po Pyetja Jo

A është e drejtë që një bashkëmoshatari që i përket një pakice kombëtare t’i mohohet arsimimi në gjuhën e tij amtare?

malazez

Minoritet

grek

maqedonas

rom

pakicë

Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë

Konventa për të Drejtat e Njeriut


36

Tema 6. Të drejtat e fëmijëve

?





??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të renditë disa nga të drejtat themelore të fëmijëve. •Të dallojë rëndësinë e Konventës të të Drejtave të Fëmijëve. •Të listojë të përbashkëtat dhe ndryshimet midis Konventës për të Drejtat e Fëmijëve

dhe Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut.

Fjalë kyç: të drejta, konventë, nënshkrim, ndëshkim, fëmijë.

Mjetet: pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për të drejtat dhe liritë e njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, Kodi i Familjes, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, botime dhe postera për të drejtat e fëmijëve.

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, si dhe fjalët kyç:

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shpjegojnë lidhjen e këtyre fjalëve me njëra-tjetrën, duke u mbështetur në idenë e të drejtave të fëmijëve.

Mësuesi/ja u kërkon fëmijëve të krijojnë një tekst të shkurtër që të ketë si fjalë kyç termat e dhënë.

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin dhe të shkruajnë në fletoren e tyre disa nga të

drejtat që ata mendojnë se janë më të rëndësishme, si dhe argumentojnë zgjedhjen e tyre. Pasi nxënësit të jenë njohur me Konventën e të Drejtave të Fëmijëve dhe Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut, mësuesja u kërkon nxënësve të nxjerrin të përbashkëtat midis këtyre dy dokumenteve themelore të të drejtave.

Të veçantat Të veçantat

Të përbashkëtat

Çdo person që sa lind deri sa bëhet 18 vjeç.

Masë dënimi që merret kundër dikujt për një faj, dënim.

Marrëveshje e lidhur ndërmjet dy a më shumë shteteve për shkëmbime në fusha të ndryshme, me interes të përbashkët (tregtare, kulturore etj.).

konventë ndëshkim fëmijë

Konventa e të Drejtave të Fëmijëve

Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut

të drejta

Tërësia e normave që rregullojnëmarrëdhënietshoqërore.

2 31


37

?

Disa nga të përbashkëtat që duhet të nxjerrin nxënësit janë:

E drejta për arsim.E drejta për një trajtim të barabartë me të tjerët.E drejta për lirinë e shprehjes, opinionit dhe e besimit fetar.E drejta e argëtimit.E drejta e kujdesit shëndetësor etj.

Përforcimi: Diskutim i lirë.Mësuesi/ja hap diskutimet në klasë me pyetjen:

- Si reagoni kur ju shkelen të drejtat tuaja themelore?Dëgjohen përgjigjet që jep secili nxënës dhe bëhen komente rreth tyre.


Tema 7. Sistemi i drejtësisë në Shqipëri




Përforcimi Analizë rastesh

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin mosmarrëveshje. •Të dallojë institucionet që zgjidhin mosmarrëveshjet. •Të listojë rrugët që ndiqen për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve. •Të dalë në përfundimin pse njerëzit i drejtohen gjykatës për zgjidhjen e konflikteve

dhe mosmarrëveshjeve.

Fjalë kyç: gjykatë, gjyqtar, avokat, mosmarrëveshje, konflikt.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë”, Ligji “Për Gjykatën Kushtetuese”, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin

e Sistemit Gjyqësor”, Ligji “Për Avokatinë”, botime të ndryshme për gjykatat, foto nga gjykatat në vendin tonë.

?

??

Parashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.

- Ç’është drejtësia? - Kush e vendos drejtësinë? - Kush e parandalon krimin në shkollë? - A mund të themi se shkolla është institucioni që edukon drejtësi?

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i bën pyetjet më konkrete në marrëdhëniet e nxënësve me njëri-tjetrin ose me familjen apo shoqërinë.

Drejtësia


38

?

- A keni pasur mosmarrëveshje me njëri-tjetrin?- Si i keni zgjidhur këto mosmarrëveshje?

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin, ndërkohë që ajo ndërton në dërrasën

e zezë një skemë të llojeve të gjykatave në Shqipëri. Nëpërmjet një bashkëbisedimi, mësuesi/ja plotëson tabelën në dërrasën e zezë.

Nivelet e Gjykatave në Shqipëri, janë: - Civile; - Penale; - Administrative.

Më pas mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Sipas mendimit tuaj, cili është roli i gjykatës në zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje apo konflikti?Mësuesi/ja plotëson mendimet duke shpjeguar se pas çdo vendimi gjyqësor, palët kanë të drejtë të ankohen

për vendimin në një gjykatë të shkallës më të lartë, pra, vendimi i Gjykatës së Rrethit ankimohet në Gjykatën e Apelit, e kështu me radhë.

Përforcimi: Analizë rasteshMësuesi/ja jep një rast për diskutim “Pse njerëzit u drejtohen gjykatave për të zgjidhur konfliktet e ndryshme

që mund të kenë?”. Diskutohen edhe rastet e paraqitura në rubrikën ‘Veprimtari në klasë’.


Gjykata e Lartë

Llojet e gjykatave në vendin tonë

Gjykata Kushtetuese

Gjykata e ApelitGjykata e Rrethit ku banojmë


39

TEST PËR KREUN III

1. Plotëso.Ligji kryesor i një shteti është ___________________________________________________

2. Përkufizo termin projektligj.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

3. Shëno hapat e përgatitjes së një ligji.a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________e. _________________________________________________________________________________

4. Rretho përgjigjen e saktë.Ku miratohen ligjet?a. Në Presidencë b. Në Qeveri c. Në Kuvendin e Shqipërisë

5. A mendoni se një person që nuk voton ka përmbushur përgjegjësitë e tij si qytetar?Po Jo

6. Listo disa tipare që i bëjnë të dallueshme pakicat kombëtare.______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

7. Si e kupton shprehjen “Respektoni të tjerët siç respektoni veten”?______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

8. Përkufizo termin konflikt.______________________________________________________________________________________

9. Rendit llojet e gjykatave.______________________________________________________________________________________

10. Plotëso.Drejtësia është ______________________________________________________________________


40

?

KAPITULLI IVPRODHIMI DHE SHPËRNDARJA

Tema 1. Puna dhe tregu i punës

?





??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin punë. •Të renditë llojet e punës. •Të analizojë elementet e tregut të punës.

Fjalë kyç: punë, punë e papaguar, punë e paguar, treg pune, punëdhënës, punëmarrës.

Mjetet: Kodi i Punës, kopje të një kontrate pune, foto me pamje nga kantiere pune si ndërtim, bujqësi, nga një kompani e suksesshme.

Parashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.

- Sipas mendimit tuaj, çfarë është puna?- Pse duhet të punojnë njerëzit?- Cilat janë disa nga profesionet që ju pëlqejnë më shumë?- Sipas mendimit tuaj, a duhet të punojnë fëmijët dhe pse?- A ka raste në vendin tonë të shfrytëzimit të punës së fëmijëve? Jepni shembuj.

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë disa prej tyre, të cilat ajo mendon se janë më interesantet.

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin, ndërkohë që ajo ndërton në dërrasën e

zezë diagramin e Venit.

Nëpërmjet një bashkëbisedimi dhe me ndihmën e mësuesit/es nxënësit nxjerrin në pah të përbashkëtat dhe dallimet midis punës së paguar dhe asaj të papaguar.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja shtron dy pyetje për diskutim të lirë.

- Pse fëmijët nuk duhet të punojnë pa mbushur moshën?- Pse është e dëmshme puna për fëmijët?


Punë e paguar

Punë e papaguar


41

?

Tema 2. Rëndësia e punës dhe e karrierës

?



Ndërtimi i njohurive Punë në grup

Përforcimi Turi i galerisë

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin karrierë. •Të analizojë lidhjen e punës me arsimin. •Të krahasojë profesionin me karrierën.

Fjalë kyç: punë, karrierë, prirje, përgjegjësi, aftësi, interes, teknologji.

Mjetet: Kodi i Punës, foto të njerëzve që kanë bërë karrierë, personalitete të ndryshme politike, kulturore dhe artistike.

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë Pasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja i fton nxënësit të shohin figurat e paraqitura në tekst

dhe u kërkon atyre të japin mendime në lidhje me to, duke nxjerrë në pah profesionet që janë paraqitur në foto.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupPasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe, duke u caktuar detyra, si:

o Sipas prirjeve tuaja, zgjidhni profesionin që doni të ushtroni në të ardhmen.o Cilat janë kontributet që jep në shoqëri profesioni që zgjodhët?o Cilën shkollë apo arsimim duhet të ndiqni për të marrë këtë profesion?

Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit shprehin prirjet e tyre në vizatim, muzikë, letërsi etj., dhe i paraqesin këto punë të shpejta para

klasës, duke i diskutuar ato me njëri-tjetrin. Mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse duke i nxitur nxënësit të vazhdojnë më tej prirjet e tyre në fusha që nxënësit mendojnë se kanë dhunti.


Tema 3. Si të ndërtosh një biznes

?

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: •Të përkufizojë termin biznes. •Të dallojë rrugët e menaxhimit të të ardhurave. •Të analizojë hapat për ndërtimin e një biznesi.

Fjalë kyç: menaxhim, burim, buxhet, të ardhura, nevoja, dëshira, joshje.

Mjetet: “Ligji për Biznesin”, Kodi Civil i Shqipërisë, foto me pamje nga puna në një biznes.


42

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Marrëdhëniet pyetje-përgjigje



Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.

- A ka ndonjëri prej jush pjesëtarë të familjes që merren me biznes?- Ç’do të thotë të menaxhosh (administrosh) paratë?- Cili është buxheti i familjes suaj?- Pse është i rëndësishëm biznesi për ekonominë e një vendi?

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan disa përgjigje në dërrasën e zezë, duke i renditur ato sipas pyetjeve.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë për pak minuta tekstin, ndërkohë që ajo vizaton një tabelë në

dërrasën e zezë. Nxënësit ndahen në grupe. Grupi i parë: do të shprehë nevojat. Grupi i dytë: do të shprehë dëshirat. Grupi i tretë: do të merret me gjetjen e burimeve për plotësimin e tyre. Grupi i katërt: do të përcaktojë koston e tyre.Të dhënat që do të nxjerrë secili grup, shënohen në tabelën e mëposhtme:

Nevojat Dëshirat Burimet për plotësimin e tyre

Kostot

Mësuesi/ja i orienton nxënësit të përqendrohen fillimisht në plotësimin e nevojave, duke lënë në radhë të dytë dëshirat, të cilat mund edhe të mos plotësohen për shkak të pamundësisë së burimeve ose kostos së lartë.

Mësuesi/ja i ndihmon nxënësit me disa pyetje:- A ka ndonjë nevojë që mund të renditet te dëshirat dhe anasjellas?- A ka ndonjë mundësi për të ulur koston në plotësimin e një nevoje apo dëshire?- Kur mund të kursehen para, me qëllim që të plotësohen nevojat më urgjente, duke lënë mënjanë dëshirat për një periudhë tjetër?

Përforcimi: DiskutimMësuesi/ja tregon se në shoqërinë e sotme, të rinjtë ndeshen me joshjen që sjellin modelet e reja të pajisjeve

teknologjike, si: MP3, MP4 etj., veshjet e kushtueshme, celularët e shtrenjtë. Jepni mendimin tuaj se si duhet të reagojmë ndaj disa kërkesave ndoshta të tepruara, të cilat nuk përputhen me mundësitë financiare të familjes.



43

TEST PËR KREUN IV

1. Përkufizo termin punë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Krahaso punën e paguar me punën e papaguar.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Rendit disa nga punët që janë të dëmshme për fëmijët.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Cilat janë disa nga profesionet që të pëlqejnë? Argumento përgjigjet e tua. ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Përkufizo termin karrierë.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Krahaso karrierën me profesionin.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Plotëso.Buxheti familjar është _________________________________________________________________.

8. Ç`do të thotë të menaxhosh të ardhurat e tua?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


44


Libër mësuesi


Përgatitur nga:


45


46


47


49


50

Tema 1. Mirëkuptimi në shoqërinë demokratike

?





??

Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë thënien: “Demokracia është qeverisje e popullit, për popullin

dhe me popullin”, si dhe vizaton diagramin e mëposhtëm.

Më pas, mësuesi/ja pyet:• Si lidhen me njëra-tjetrën fjalët në kuti me fjalën demokraci? Jepni mendimin tuaj.

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimDuke marrë shkas nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja zbërthen fjalën demokraci, që vjen nga greqishtja

e vjetër, demos do të thotë popull dhe kraci - qeverisje, por që në thelb ka të bëjë me vendimmarrjen. Përsëri mësuesi/ja e lë të hapur diskutimin dhe pyet:

- A ju është dashur ndonjëherë të merrni vendim për veten, për grupin ku bëni pjesë apo për familjen tuaj?Këtu mësuesi/ja mund të ndërhyjë duke shpjeguar se vendimmarrja mund të jetë kolektive, pra, vendimi

merret nga shumica ose individuale, kur vendimi merret nga një njeri. Në këtë çast, mësuesi/ja u tregon në libër foton e një posteri të fushatës zgjedhore: “Nëse ti nuk voton, të tjerët vendosin pa ty”.

Më pas, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Gjatë votimit për senatorin e klasës, a keni marrë pjesë në votim dhe a ka pasur mirëkuptim të përgjithshëm

për senatorin e zgjedhur?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të hartojë një listë me të drejtat e individit në një shoqëri demokratike. • Të dallojë rolin e individit në vendimmarrje. • Të tregojë rrugët që ndiqen për arritjen e mirëkuptimit në një shoqëri demokratike.

Fjalë kyç: vendimmarrje, mirëkuptim, liri, barazi, drejtësi.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, Konventat e të Drejtave të Fëmijëve, rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë, postera (pllakate) nga fushata e fundit e zgjedhjeve në vendin tonë.

KREU IINDIVIDËT, GRUPET, INSTITUCIONET

VendimmarrjeMirëkuptim

Barazi

DrejtësiLiri

Demokracia


51

?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ato në përfundimin: Mirëkuptimi shoqëror arrihet kur grupi shoqëror respekton vendimet e marra nga shumica dhe punon që ato të zbatohen.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë rrjetin e diskutimit:

Po Pyetja Jo

A mund të merren vendime pa mirëkuptimin e të gjithëve?

Mësuesi/ja dëgjon argumentet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.


Tema 2. Marrëdhëniet në grupin shoqëror

?



Ndërtimi i njohurive Punë në grup dhe INSERT


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të identifikojë ndikimin e rregullave dhe ligjeve në vendimmarrje. • Të dallojë rolin e traditave dhe zakoneve në rregullimin e marrëdhënieve shoqërore. • Të argumentojë rëndësinë e përcjelljes së vlerave dhe traditave brez pas brezi.

Fjalë kyç: rregull, ligj, tradita, zakone.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Kodi Civil, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, foto me pamje nga një veprimtari ose mbledhje me shumë njerëz, pamje të nxënësve që punojnë në grup për realizimin e një veprimtarie.

Parashikimi: Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalët kyç të mësimit.

ZakonTraditë LigjRregull

Rregull a normë në mënyrën e jetesës (në sjellje, veshje etj.), e vendosur historikisht e që zbatohet si ligj i pashkruar nga një popull dhe trashëgohet brez pas brezi.

Norma ,rregulla, pasuri shpirtërore, zakone, virtyte etj., që janë formuar historikisht në jetën e një populli dhe që ruhen, trashëgohen brez pas brezi.

Normë, rregull që vendoset nga organi më i lartë i pushtetit shtetëror dhe është e detyrueshmepër të gjithë shtetasit dhe organet shtetërore.

Normë a parim që rregullon ecurinë në marrëdhënietmes njerëzve.


52

?

Duke përfituar edhe nga njohuritë që nxënësit kanë nga viti i kaluar shkollor, mësuesi/ja u kërkon atyre të thonë një rregull, një ligj, një zakon, një traditë nga krahina e tyre dhe dëgjon mendimet e tyre. Më pas, u drejton disa pyetje:

• Si ndikojnë zakonet dhe traditat në jetën tuaj të përditshme?• A janë të detyrueshme traditat dhe zakonet për t’u zbatuar? Pse?• Ku dallojnë ligjet nga zakonet?

Ndërtimi i njohurive: Punë në grup dhe INSERTDuke marrë shkas nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe pune sipas parapëlqimeve:

grup për filmin, grup për sportet, grup për letërsinë, grup për muzikën etj.

Grupeve u kërkohet që në fletoren e klasës t’u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme për 5-7 minuta. • Cilët aktorë ju pëlqejnë dhe cilat video të tyre keni blerë kohët e fundit?• Cili është sporti juaj i parapëlqyer dhe pse?• Cili është libri i fundit që keni lexuar? • Cili këngëtar/grup muzikor dhe këngë ju pëlqen?

Pasi nxënësit kanë mbaruar punën, mësuesi/ja i udhëzon të lexojnë për pak minuta tekstin. Në këtë çast ajo ndërthur metodën e punës në grup me metodën e INSERT-it, e cila është një metodë që nis me rikujtimin e njohurive të fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit. Mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohë nxënësit e ndërtojnë këtë tabelë në fletoret e tyre.

+ – ?

Grupi shoqëror mbështetet në rregulla dhe ligje

Zakonet dhe traditat ndikojnë në rregullimin e marrëdhënieve midis njerëzve

Zakone dhe tradita të ndryshme nga ato të krahinës së tyre

Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje:

• Ku mbështeten vendimet që marrin grupet shoqërore?• Si ndihmojnë rregullat në marrëdhëniet midis njerëzve në komunitetin ku jetoni?• Cilat janë traditat dhe zakonet që zbatohen në komunitetin tuaj?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.


Nxënësit e dinë informacionin që po lexojnë.

Nxënësit nuk e dinë informacionin që lexuan.

Informacioni shtesë.Informacioni që nxënësit e dinin ndryshe.


53



Përforcimi Punë me tekstin


Parashikimi: Stuhi mendimesh

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton tabelën e ditarit dypjesësh në dërrasën e zezë.


Qytetaria në vendimmarrje realizohet

-Me grupimin e individëve sipas interesave të caktuara; (kjo bëhet me takime, pjesëmarrje në organizata, tubime etj.)-Më pjesëmarrjen e çdo individi në votim.

Pjesëmarrja në këtë vendimmarrje

-Rrit përgjegjësinë qytetare të individit;-U ofron qytetarëve mundësi që të dëgjohet zëri i tyre.

Përforcimi: Punë me tekstinPas plotësimit të tabelës edhe me pjesëmarrjen e nxënësve, mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të hapin librin

në faqen 10 dhe të lexojnë në tabelën me titull: “Vendime të marra nga qytetarët sipas grupeve”. Në këtë tabelë nxënësit duhet të evidentojnë pikat ku ata mendojnë se roli i tyre në vendimmarrje është i dukshëm.

Tema 3. Qytetarë aktivë në marrjen e vendimeve

?

??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin angazhim qytetar. • Të përcaktojë rolin e qytetarëve në marrjen e vendimeve. • Të vlerësojë drejt alternativat e zgjedhjes dhe pasojat për marrjen e një vendimi.

Fjalë kyç: vendim, pjesëmarrje, vendimmarrje.

Mjetet: Kodi Zgjedhor, Kushtetuta e Shqipërisë, fotografi dhe materiale të ndryshme shtypi që paraqesin procesin e votimit.

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë thënien: “Çdo qytetar i mirë duhet të shqetësohet dhe të marrë pjesë në çështjet e familjes, të shkollës dhe të komunitetit ku jeton, pra të ketë angazhim qytetar.”

Më pas, mësuesi/ja pyet: - A mendoni se angazhimi qytetar është për të mirën tuaj, të familjes, të fqinjëve dhe komunitetit ku bëni pjesë? Jepni mendimin tuaj.

Mbrojtja e mjedisit

Lufta kundër duhanit e lëndëve narkotike

Angazhim qytetarPjesëmarrja në

protesta publike


54

Tema 1. Shteti demokratik

?



Ndërtimi i njohurive Shpjegim dhe piramida e mendjes


?

?

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të listojë parimet e një shtetit demokratik. • Të përshkruajë veprimet e parimeve demokratike në jetën e komunitetit. • Të analizojë vlerat pozitive të parimeve të shtetit demokratik.

Fjalë kyç: të drejtat e njeriut, pushtet, ndarje e pushteteve, parimi i shumicës, pozitë, opozitë, sistem shumëpartiak.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë, fotografi dhe materiale të ndryshme shtypi që paraqesin mbledhje të qeverisë, seanca plenare në Kuvendin e Shqipërisë etj.

KREU IIORGANIZIMI DHE FUNKSIONI I SHTETIT DEMOKRATIK

Parashikimi: DiskutimPasi paraqet temën e re, mësuesi/ja bën disa pyetje për të nxitur diskutimin.

• Cilat janë disa nga parimet mbi të cilat ndërtohet një shtet demokratik?• Duke pasur parasysh njohuritë e marra nga historia, cilat janë karakteristikat e një shteti me sistem njëpartiak ose diktatorial?• Cilat janë parimet që udhëheqin jetën tuaj të përditshme?

Pasi i dëgjon me interes përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja diskuton me ta përgjigjet, si dhe plotëson disa prej tyre, duke nxitur diskutime edhe mes vetë nxënësve.

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe piramida e mendjesDuke marrë shkas edhe nga diskutimet e nxënësve, mësuesi/ja fillon të shpjegojë disa nga parimet themelore

të funksionimit të një shteti demokratik. Ai/ajo shtjellon se shteti demokratik ka në themel të tij respektimin e të drejtave të njeriut, mbizotërimin e ligjit, parimin e përfaqësimit, ndarjen e pushteteve dhe pavarësinë e tyre, parimin e shumicës dhe respektimin e opozitës.

Theksohet se pa këto parime funksionimi i një shteti demokratik është i pamundur. Edhe shtetet diktatoriale përdorin disa nga këto parime, por ato i zbatojnë në mënyrë mjaft të cunguar ose të pjesshme.

Për të ndërtuar piramidën e mendjes, mësuesi/ja i ndan nxënësit në gjashtë grupe pune.Secili grup punon për një parim të shtetit demokratik. Në fund grupet bashkojnë punimet e tyre.


55

?

Ja një shembull:


Përforcimi: Rrjeti i merimangësMësuesi/ja zgjedh 6 nxënës dhe i vendos në formën e një rrethi. Secili nga nxënësit, pasi ka thënë një nga

parimet e shtetit demokratik i kalon lëmshin një nxënësi tjetër. Pasi nxënësi flet për parimin tjetër, ia kalon lëmshin nxënësit të tretë e kështu vazhdohet deri te nxënësi i

gjashtë.

RESPEKTIMI

I TË

DREJTAVE

TË

NJ

E

R

I

U

T

MBIZOTËRIMI I

L

I

GJ

I

T

PARIMI I

P

Ë

R

F

A

Q

Ë

S

I

M

I

T

NDARJA E

P

U

SH

T

E

T

E

V

E

PARIMI I

SH

U

M

I

C

Ë

S

RESPEKTIMI I

P

A

K

I

C

Ë

S

SHTETI DEMOKRATIK


56

Tema 2. Kreu i shtetit

?



Ndërtimi i njohurive Di / Dua të di/ Mësova


??

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përshkruajë figurën e një presidenti. • Të renditë kompetencat e Presidentit të Republikës. • Të nxjerrë në pah dallimin midis të drejtave dhe detyrimeve të presidentit në një

shtet demokratik dhe të një monarku.

Fjalë kyç: kreu i shtetit, monarku, presidenti, kompetenca.

Mjetet: teksti, pamjet e mësimit të ditës, pamje nga Presidenca.

Parashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe vizaton diagramin e mposhtëm:

Më pas, mësuesi/ja shtron pyetjet e mëposhtme:- Cili është presidenti aktual i vendit?- A mund të rendisni disa nga detyrat e Presidentit në vendin tonë?- Ku ndodhet selia (ndërtesa ku qëndron dhe ushtron veprimtarinë) Kuvendi i Shqipërisë?

Listoni disa nga emrat e peridentëve të vendit tonë.

Ndërtimi i njohurive: Di/ Dua të di/ MësovaPasi shkruan në dërrasë të zezë disa nga përgjigjet më të mira, mësuesi/ja i fton nxënësit të hapin librin dhe

në bazë të njohurive të paraqitura të tekst, nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme.Në kolonën Di, nxënësi plotëson njohuritë që ka për këtë temë. Në kolonën Dua të di, nxënësi shkruan pikat për

të cilat ai kërkon shpjegime të mëtejshme. Në kolonën Mësova, nxënësi shkruan informacionin që ka mësuar.

Di Dua të di Mësova

Presidenti është kreu i shtetit.

Detyrat specifike dhe funksionet e Presidentit, pra kompetencat e tij.

Presidenti është simbol i unitetit të kombit, siguron lidhjen dhe funksionimin harmonik të tri pushteteve: legjislativ, ekzekutiv, gjyqësor.

Pasi jep njohuritë që nxënësit duan të dinë dhe njohuritë që kanë marrë nga historia, mësuesi/ja pyet:• Po monarku ç’përfaqëson?• Si ndahen monarkitë? A mund të jepni një shembull për secilën prej tyre?• Ku ndryshon monarku nga presidenti në një shtet demokratik?

Kryetar shteti

Mbrojtës i Kushtetutës PresidentiPërfaqëson unitetin e

popullit


57

?

Edhe për rastin e monarkut ndërtohet tabela: Di/ Dua të di/ Mësova.


- Monarku e ka pushtetin të trashëguar.- I gjithë pushteti përqendrohet në duart e monarkut.- Ahmet Zogu ka qenë mbret i shqiptarëve.

Detyrat specifike dhe funksionet e monarkut, pra kompetencat e tij.

Ndarjet e monarkisë në: absolute, kushtetuese dhe parlamentare.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë rreth temës: “Sikur të isha Presidenti i vendit, do të përqendroja

punën time në këto drejtime:” Nxënësit plotësojnë drejtimet që duan të ndjekin:1. __________________________________________________________________________________2. __________________________________________________________________________________3. __________________________________________________________________________________

Nxënësit japin mendimet e tyre për problemet kryesore që shqetësojnë komunitetin e tyre dhe për të cilat ata mendojnë se roli i Presidentit është i rëndësishëm në zgjidhjen e tyre.


Tema 3. Struktura vertikale e pushtetit




Përforcimi Punë me librin

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë konceptet pushtet qendror dhe pushtet vendor. • Të përmendë funksionet e pushtetit vendor. • Të dallojë ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor.

Fjalë kyç: pushtet qendror, pushtet vendor, decentralizim, autonomi.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor” foto me pamje dhe materiale shtypi nga mbledhje dhe puna e qeverisë qendrore dhe pushtetit vendor, harta e Shqipërisë.

?

??

Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi paraqet temën e re, mësuesi/ja shtron disa pyetje për nxënësit: • Ç’kuptoni ju me termin qeveri? • Po në shkollën tonë, a ka qeveri të nxënësve? • Si funksionon ajo? Si është zgjedhur? • Në cilën bashki/komunë bën pjesë komuniteti ku jetoni ju?


58

?

• Cilat mendoni se janë detyrat e pushtetit vendor?• A janë paraqitur problemet e komunitetit tuaj në bashkinë/komunën ku bëni pjesë?

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesPasi shkruan dhe dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja u kërkon atyre të lexojnë tekstin për disa minuta,

ndërkohë që ajo ndërton skemën në dërrasë të zezë.

Mësuesi/ja shpjegon se sipas Kushtetutës (mund të lexojë pjesën përkatëse të Kushtetutës sonë) pushteti vendor është i pavarur nga pushteti qendror. Duke pasur parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrë më parë, mësuesi/ja pyet:Sipas mendimit tuaj, cili është pushteti që ju gjendet më afër në zgjidhjen e problemeve tuaja?Ndërkohë, mësuesi/ja i orienton nxënësit në tekst te skema, duke theksuar rolin e prefekturave dhe duke

cilësuar se pushteti vendor është më pranë komunitetit dhe ka kompetenca, që ushtrohen në mënyrë të pavarur nga pushteti qendror, si: infrastruktura, gjelbërimi, ndriçimi i rrugëve në qytet/fshat, mirëmbajtja dhe kanalizimet etj. Më pas, mësuesi/ja shpjegon se ky nivel qeverisjeje zvogëlon largësinë midis qytetarëve dhe pushtetit.

Përforcimi: Punë me librinMësuesi/ja i orienton nxënësit të punojnë me tabelën e paraqitur në rubrikën “Veprimtari në klasë”, në faqen

17 të tekstit.

Detyrë shtëpie. Bëni një ese të shkurtër me temë: “Sikur ju të ishit kryetar i bashkisë/komunës, çfarë do të përmirësonit në qytetin/fshatin tuaj?”.

Qeverisja e vendit

Pushteti qendror Pushteti vendor

Ministritë Prefekturat Bashkitë/komunat Qarqet/rrethet

Tema 4. Pushteti vendor



Përforcimi Pema e mendjes

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të tregojë ndarjen administrative të Republikës së Shqipërisë. • Të listojë njësitë e pushtetit vendor. • Të krahasojë bashkinë me komunën, qarkun me prefekturën.

Fjalë kyç: bashki, komunë, qark, prefekturë, prefekt.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor” foto me pamje dhe materiale shtypi nga puna e pushtetit vendor, si dhe disa veprimtari të bashkive/komunave të ndryshme në vend, harta e Shqipërisë me ndarje administrative të rretheve.

?

??


59

Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje Duke pasur parasysh njohuritë e fituara më parë, mësuesi/ja pyet:

• Cili është dallimi midis pushtetit qendror dhe atij vendor?• Cili mban përgjegjësi për mirëmbajtjen e rrugëve, mbledhjen e mbeturinave, ndriçimin e rrugëve,shesheve,riparimin e shkollave, etj., në qytetin/fshatin tuaj?• Nëse komuniteti ku banoni ju do të donte të ndërtonte një kënd lojërash apo një kënd sportiv në lagjentuaj, kujt duhet t’i drejtohet dhe pse?• Nëse prindërit tuaj nuk do t’i paguajnë rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia/komuna juaj dotë mund t’i mirëmbante rrugët, të mblidhte mbeturinat ...?

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje dhe shkruan në dërrasë të zezë përgjigjet më të spikatura.

Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMë pas, mësuesi/ja vendos në mur hartën e Shqipërisë me ndarjen administrative dhe fillon të shpjegojë se ç’është komuna, bashkia, qarku dhe prefektura. Pastaj, nxënësit fillojnë të njihen me funksionet e pushtetit vendor dhe për t’i orientuar nxënësit, mësuesi/ja paraqet diagramin e mëposhtëm:

Mësuesi/ja shpjegon se për t’u shërbyer sa më mirë njerëzve është krijuar pushteti vendor, që është edhe më pranë tyre dhe për këtë pushteti qendror (qeveria) i ka deleguar (i ka dhënë) pushtetit vendor shumë funksione dhe kompetenca dhe sipas Kushtetutës dhe Ligjit “Për organizimin dhe funksionimin e pushtetit vendor”, bashkitë/komunat kanë autonomi të plotë dhe pavarësi nga pushteti qendror.

Përforcimi: Pema e mendjes Pasi nxënësit kanë marrë njohuritë e nevojshme për temën e re, mësuesi/ja jep skemën e qarqeve dhe të rretheve për çdo qark dhe u kërkon nxënësve ta plotësojnë, duke i orientuar ata në hartën e ndarjes administrative të Shqipërisë.

Shërbimetshoqërore

Pushteti dhe shfrytëzimi i pasurive

Fusha e veprimtarisë

Organizimi i administratës vendore

Zhvillimiekonomik



60

Kuk

ës

Tro

pojë

Has

i Tira

nës

i Dur

rësi

t

i Elb

asan

it

i Gjir

okas

trës

i Ber

atit

i Lez

hës

i Fie

rit

i Vlo

rës

i Kor

çës

i Shk

odrë

s

i Kuk

ësit

i Dib

rës

QA

RQ

ET(1

2)

Plot

ëso

qarq

et m

e rr

ethe

t për

katë

se.


61

TEST PËR KRERËT I, II

1. Listo të drejtat e individit në një shoqëri demokratike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. A janë të detyrueshme për t’u zbatuar traditat dhe zakonet? Pse?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Krahaso termat rregull dhe traditë. Shkruaj në diagramin e Venit veçoritë e përbashkëta dhe dallimet.

4. Plotëso.Qytetaria në vendimmarrje realizohet ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Përkufizo termin angazhim qytetar.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Pse është e rëndësishme pjesëmarrja juaj në zgjidhjen e problemit që shqetëson klasën tuaj?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Parimet e shtetit demokratik janë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________f. ________________________________________________________________________________

8. Krahaso karakteristikat e një shteti diktatorial njëpartiak me ato të një shteti demokratik.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Rregull Traditë


62

9. Rretho alternativën e saktë.Në vendin tonë ekziston sistemi:

a. Diktatorial b. Demokratik c. Monarkist

10. Ku ndryshon monarku nga presidenti në një shtet demokratik?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Nëse prindi juaj nuk paguan rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia do të bënte një punë të mirë në mirëmbajtjen e rrugëve dhe pse?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Rendit kompetencat e Presidentit:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________f. ________________________________________________________________________________g. ________________________________________________________________________________

13. Shkruaj emrat e bashkisë a komunës, qarkut, rrethit e prefekturës ku jeton ti.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Plotëso skemat e strukturës vertikale të pushtetit qendor.

KËSHILLI I MINISTRAVE MINISTRIA


63

Tema 1. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ligjvënës




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin pushtet legjislativ. • Të dallojë funksionet dhe detyrat e Kuvendit të Shqipërisë. • Të listojë detyrat e qeverisë së nxënësve në shkollë.

Fjalët kyç: ligj, Kuvend, deputet, kryetari i Kuvendit, rregullore, komision.

Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, rregullorja e Kuvendit, Ligji ‘Për statusin e Deputetit’, foto me pamje dhe materiale shtypi nga puna e Komisionit të Ligjeve dhe seancave plenare të Kuvendit.

?

??


KREU IIIFORMAT E PUSHTETIT

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin mendime për secilën fjalë

dhe të bëjnë lidhjet mes tyre.

Më pas, mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e tyre, dhe pyet:• A e dini ku ndodhet Kuvendi i Shqipërisë?• Cili është qëllimi i Kuvendit të Shqipërisë? • Si quhet drejtuesi i Kuvendit?• Cilat janë problemet që diskutohen në Kuvendin e Shqipërisë?Mësuesi/ja shkruan përgjigjet e nxënësve në dërrasë të zezë.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMë pas, mësuesi/ja u kërkon të lexojnë tekstin për pak minuta dhe gjatë leximit nxënësit do të vendosin katër

shenjat e metodës INSERT.

+ – ?

Pushteti ligjvënës përfaqësohet nga Kuvendi i Shqipërisë

Funksionet dhe detyrat e Kuvendit të Shqipërisë

Funksionete Komisionit të Ligjeve të Kuvendit

Kuvend Ligj Deputet Rregullore


64

?

Pasi dëgjon shënimet që kanë mbajtur nxënësit, mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme. Më pas, ajo shpjegon se detyra kryesore e Kuvendit është hartimi i ligjeve dhe miratimi i tyre, miratimi i marrëveshjeve të ndryshme të shtetit shqiptar me shtete të tjera etj.

Përforcimi: LojëMësuesi/ja krijon në klasë formën e parlamentit dhe grupet parlamentare. Mësuesi/ja shtron për diskutim një

çështje. Kështu nxënësit marrin rolin e deputetëve dhe diskutojnë rreth kësaj çështjeje.


Tema 2. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ekzekutiv

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Marrëdhënie pyetje-përgjigje



Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përshkruajë organizimin e pushtetit ekzekutiv. • Të analizojë funksionet e qeverisë. • Të përcaktojë mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin e ligjeve.

Fjalët kyç: Këshilli i Ministrave, Kryeministër, ministër, vendim, drejtim politik, drejtim administrativ.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, foto me pamje dhe materiale shtypi nga puna e Këshillit të Ministrave, foto të mbledhjeve të Këshillit të Ministrave apo të ministrive të ndryshme.

?

??


Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:

- A e dini se kush është kryeministri i vendit tonë?- A mund të thoni emrat e disa ministrave të kabinetit të qeverisë aktuale?- Nga se përbëhet Këshilli i Ministrave dhe kush e drejton atë? - Me fjalët tuaja, çfarë kuptoni me pushtet ekzekutiv?- Cilat janë disa nga ministritë që ju mendoni se janë kryesore?

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shpjegon organizimin e pushtetit ekzekutiv, duke filluar nga përbërja e qeverisë, që fillon me Kryeministrin, me zëvendëskryeministrin dhe ministrat.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMë pas, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta dhe ndërkohë ndërton tabelën e ditarit

dypjesësh në dërrasë të zezë. Më pas, ai/ajo udhëzon nxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


65

?


Pushteti ekzekutiv -Realizohet nga organet qendrore dhe vendore

Përbërja e qeverisë -Kryeministri,-Zëvendëskryeministri-Ministrat

Funksionet e pushtetit qendror

-Drejtimi politik dhe administrativ-Nxjerr akte nënligjore1. Vendime2. Urdhra3. Udhëzime- I ushtron funksionet meadministratën publike (nuk zgjidhet nga votimet, por vendi i punës fitohet me konkurs)

Përforcimi: Puna me tekstinRubrika “Veprimtari në klasë”, në faqen 23 të tekstit. Nxënësit rrethojnë përgjigjet e sakta të ushtrimit 1, të

cilat janë: a. kryeministri, b. ministrat, c. zëvendëskryeministri. Në ushtrimin 2, nxënësit luajnë në role, si dhe në fund diskutojnë me njëri-tjetrin se u ndjenë me rolet që luajtën.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 23.

Tema 3. Pushteti gjyqësor


Ndërtimi i njohurive Përmbledhje e strukturuar


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin pushtet gjyqësor. • Të përcaktojë funksionet e pushtetit gjyqësor. • Të analizojë mënyrat që përdor pushteti gjyqësor për zbatimin e ligjeve.

Fjalët kyç: gjykatë, gjykim, urdhër, mbrojtje, dënim.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin e Ministrisë së Drejtësisë”, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin e Sistemit Gjyqësor”, botime të ndryshme për gjykatat, foto nga gjykatat në vendin tonë.

?

??

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasë fjalët kyç të mësimit dhe kërkon nga nxënësit që të gjejnë lidhjet ndërmjet

këtyre fjalëve dhe mësimit të ditës.


Gjykatë Gjykim Urdhër Mbrojtje Dënim


66

?

Pushteti gjyqësor Funksionet

Gjykata

Organizimi i pushtetit gjyqësor

Mësuesi/ja i fton nxënësit të ndërtojnë disa situata gjyqësore, ku të përdoren fjalët që ka shkruar në tabelë. Nxënësit fillojnë të ndërtojnë situata dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme për të drejtuar diskutimet rreth temës së mësimit, si dhe për të qartësuar çështje të paqarta për ta.

Ndërtimi i njohurive: Përmbledhje e strukturuar Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin dhe ndërkohë ajo shkruan në dërrasë:

Gjykim Zgjidhje mosmarrëveshjesh

Dënimi i krimeve me mjete ligjore Mbrojtja e qytetarëve nga dënimet e padrejtaPasi nxënësit kanë lexuar mësimin, mësuesi/ja drejton pyetjen:

- Çfarë gjykatash njihni? e Rrethit

e Apelit e Lartë

- Cili është organizimi i pushtetit gjyqësor?

Gjykatat e rretheve Gjykatat e Apelit

Gjykata e Lartë Këshilli i Lartë i Drejtësisë Gjykata Kushtetuese

Duke pasur parasysh që nxënësit kanë marrë njohuri për sistemin e drejtësisë nga klasa VI, mësuesi/ja u rikujton të gjitha hallkat përbërëse të tij.

Cilësitë: 1. Kontrollon përputhshmërinë e ligjeve, vendimeve, dhe masave të organeve të larta të pushtetit qendror dhe vendor me Kushtetutën; 2. Është garant i mbrojtjes së Kushtetutës; Kompetencat:

1. Zgjidh mosmarrëveshjet ndërmjet pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe atij gjyqësor; 2. Bën zgjidhje përfundimtare të ankesave të shtetasve në lidhje me zbatimin e të drejtave dhe lirive themelore të tyre. 3. Bën interpretimin e Kushtetutës dhe të ligjeve kushtetuese. 4. Gjykon vendimet dhe aktet e tjera ligjore në përputhje me Kushtetutën.

Vendos për çështjet e emërimit, lëvizjes dhe përgjegjësitë disiplinore të gjyqtarëve, prokurorëve të rretheve dhe apelit.

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 25.

Detyrë shtëpie. Shkruani esenë me titull: “Zgjidhja e mosmarrëveshjeve nëpërmjet pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor”.

Këshilli i Lartë i Drejtësisë

GjykataKushtetuese


67

?

Tema 4. Autoriteti dhe pushteti


Ndërtimi i njohurive Analizë rastesh

Përforcimi Veprimtari e lirë, diskutim

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin autoritet. • Të dallojë raportin autoritet-pushtet. • Të krahasojë ligjet me normat.

Fjalët kyç: autoritet, pushtet, ligj, normë.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe foto me pamje të punës së policisë, gjykatave, botime të ndryshme për autoritetin dhe pushtetin në Shqipëri, Kodi Civil, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, informacion nga gazetat që lidhen me këtë temë.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimesh Pasi shkruan në dërrasë të temën e mësimit, mësuesi/ja u bën disa pyetje nxënësve:

- A mund të më thoni se ç’kuptoni me termin autoritet?Me termin autoritet nënkuptojmë të drejtën për të ushtruar një pushtet, forca detyruese për t’iu bindur një

organi të pushtetit. - Po me termin pushtet çfarë kuptoni?

Më pas, vazhdohet duke përkufizuar termin pushtet: Sundim politik i një klase, i një grupi shoqëror etj., që shprehet në të drejtën dhe mundësinë për të qeverisur shtetin, një krahinë, një rreth etj., nëpërmjet organeve të zgjedhura a të emëruara, kolegjiale a të përbëra nga një njeri i vetëm.

Ndërtimi i njohurive: Analizë rasteshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe të lexojnë pjesën e tekstit ‘Marrëdhëniet e pushtetit’. Më

pas u drejtohen nxënësve pyetjet e mëposhtme:- A kanë të drejtë prindërit që t’u kërkojnë fëmijëve të tyre të ngrihen herët në mëngjes?- Pse është e domosdoshme taksa e pastrimit të qytetit?- A duhet t’i binden pasagjerët stjuardesës, kur ajo kërkon që ata të lidhin rripin e sigurimit? Pse?

Në vazhdim të përgjigjeve të nxënësve dhe diskutimeve mes tyre, mësuesi/ja sqaron nxënësit se pushteti që ushtrohet mbi njerëzit me anë të ligjeve dhe rregullave duhet të pranohet, përderisa të gjithë kanë rënë dakord për ta pranuar atë. Shembuj të tillë janë: respektimi i semaforit, i urdhrit të policit etj. Më pas, u drejtohen nxënësve pyetjet e tjera:

- Pse nxënësit duhet t’i binden mësuesit në orën e mësimit?- Pse duhet të zbatojmë rregulloren e shkollës?- Pse duhet ta dëgjoni senatorin/en e klasës?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën ndërhyrjet e nevojshme për të sqaruar plotësisht ndryshimin midis autoritetit dhe pushtetit.

Përforcimi: Veprimtari e lirë, diskutimPasi u shpërndahet nxënësve Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, mësuesi/ja u kërkon atyre të gjejnë nenet

ku kufizohet autoriteti i prindërve mbi fëmijët.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dëshirës në rubrikën e librit “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 28.


68?

Tema 5. Sistemet politike


Ndërtimi i njohurive Harta e mendjes

Përforcimi Provo njohuritë

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të renditë disa nga sistemet politike të qeverisjes. • Të dallojë karakteristikat e sistemeve kryesore sot në botë. • Të krahasojë sistemet politike me njëra tjetrën.

Fjalët kyç: monarki, sistem demokratik, sistem antidemokratik, diktaturë.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe foto me pamje të punës së partive politike, Ligji “Për Partitë Politike”, Kodi Civil.

?

??


Sistemdemokratik Monarkia

- Monarku udhëheq si autokrat- pushtet absolut etj.

- mbreti ka pushtet të kufizuar - vendi drejtohet nga parlamenti

Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë temën e mësimit, mësuesi/ja u bën disa pyetje nxënësve duke pasur parasysh

edhe njohuritë që nxënësit kanë marrë nga historia:- Cilat janë disa nga sistemet politike që njihni?- Çfarë sistemi politik kemi tani në Shqipëri? Po para viteve ’90-të?- Cilat janë disa nga shtetet monarkiste në botë?- Ku ndryshojnë sistemet demokratike me ato diktatoriale?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe shkruan disa nga më të spikaturat apo më të saktat në dërrasë të zezë.

Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ai/ajo ndërton në dërrasë të zezë skemën për

sistemet politike.

Përforcimi: Provo njohuritëPër të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja drejton disa pyetje:

- Cilët janë sistemet politike që njihni? Jepni shembuj duke kujtuar edhe njohuritë që keni marrë nga historia.

- Cilat janë sistemet demokratike dhe ato antidemokratike?- Çfarë reformash janë kryer në vendin tonë në kuadrin e proceseve demokratike në Shqipëri?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe bën ndërhyrjet e nevojshme.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 30.

Veçoritë: -Respektimii të drejtave të njeriut-Pushtet e ndara etj.

Presidencial

Republikan

Sistemetpolitike

Absolute

Kushtetuese

Sistemtotalitar

Fashist Nazist Komunist

Veçoritë:- Nuk respektohen të drejtat e njeriut- Pseudonimi i dhunës- Kundërshtarët e sistemit i nënshtrohen dhunës etj.


69

?

Tema 1. Opinioni publik

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Analizë rastesh

Ndërtimi i njohurive Veprimtari në klasë


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përshkruajë me fjalët e tekstit konceptin opinion publik. • Të përcaktojë faktorët që ndikojnë në formimin e opinionit. • Të krahasojë opinionin individual dhe atë publik.

Fjalët kyç: opinion, qëndrim, opinion publik, opinion individual.

Mjetet: botime të ndryshme për opinionet, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet, vëzhgimet, anketat, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen me temën e mësimit etj.

?

??


KREU IVOPINIONI

Parashikimi: Analizë rasteshMësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë në tekst çështjen e parë. Pasi nxënësit lexojnë tekstin, ajo shtron disa pyetje: -Ç’kuptoni me fjalën opinion? -Çfarë do të thotë të kesh një opinion vetjak? -A keni krijuar ju ndonjë opinion për njëri-tjetrin? -Ku ndryshon opinioni vetjak nga ai publik? -Si formohen opinionet?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe sqaron konceptet opinion, qëndrim, opinion vetjak dhe opinion publik.

Ndërtimi i njohurive: Veprimtari në klasë• Mësuesi/ja merr dy ngjyra, p.sh.: të kuqe dhe të verdhë dhe i bashkon këto ngjyra në tabelë duke formuar

një ngjyrë të vetme. Pasi formon një ngjyrë të vetme, pyet nxënësit se çfarë ngjyre shikojnë nxënësit në tabelë dhe i shkruan emrat e ngjyrave në tabelë.

Pasi nxënësit tregojnë ngjyrën që shohin, mësuesi/ja kalon te shpjegimi i pjesës oponioni individual.• Mësuesi/ja nënvizon emrin e ngjyrës që është thënë më shumë nga nxënësit dhe tregon se ky shërben ose

tregon opinionin publik, si dhe jep përkufizimin e termit opinion publik.• Mësuesi/ja drejton pyetjen: - A mund të ndryshoni opinionin publik? Priten sugjerimet nga nxënësit. • Mësuesi/ja pyet: - Si mund të ndryshoni opinionin publik në rastin në fjalë. Pra, te ngjyra në tabelë. • Mësuesi/ja pret sugjerimin nga nxënësit dhe, pastaj vendos një ngjyrë tjetër te ngjyra në tabelë për të

treguar sesi do të ndryshojë përsëri ngjyra.

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 32 për të

përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 32.


70?

Tema 2. Formimi, matja dhe ndikimi i opinionit




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin propagandë.

• Të tregojë mënyrën e matjes së opinionit publik. • Të analizojë ndikimin e opinionit publik në qeverisje.

Fjalët kyç: formim i opinionit publik, matja e opinionit publik, ndikimi i opinionit publik, propagandë.

Mjetet: botime të ndryshme për matjen e opinioneve, materiale që tregojnë për rolin e medies në formimin e opinioneve, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet, vëzhgimet, anketat, revista, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen me temën e mësimit etj.

?

??

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Diskutim

Mësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin opinion publik dhe fjalën propagandë. Më pas, ajo shtron disa pyetje për nxënësit, në mënyrë që të nxisë diskutimin:

-Cilët janë faktorët që ndikojnë në formimin e opinionit publik? -Si i formojmë ne opinionet tona? -Ç’do të thotë “të bësh propagandë” dhe nëpërmjet kujt realizohet propaganda? -Cilat janë disa nga mjetet që ndikojnë në formimin e opinionit?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet dhe shkruan në dërrasë të zezë ato më interesantet. Po ashtu,

ajo sqaron nxënësit për konceptet formim i opinionit publik dhe propagandë duke i ilustruar ato me shembuj nga jeta e përditshme.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërtohet në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.

Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të plotësojnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


Opinion publik -Formohet gjatë një procesi mendimi ose vlerësimi.-Ndikojnë shumë faktorë, ndër të cilët më kryesori është media (e shkruar dhe elektronike, si: shtypi, telezizioni, interneti etj.).

Propaganda -Shfaqet nëpërmjet informacioneve në emisionin e lajmeve, emisioneve televizive, bisedave në studio. -Mund të bëhet nga qeveria qendrore ose vendore, nga shtypi i pavarur për një çështje të caktuar.

Matja e opinionit publik -Studime, sondazhe, vëzhgime, anketa.

Ndikimi i opinionit publik

-Luan rol në sferën publike, në politikat publike. -I ndryshëm në vende dhe sisteme të ndryshme.

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja mund të përdorë rubrikën “Veprimtari në Klasë” në faqe 34 për të përforcuar njohuritë e marra në

këtë orë mësimi. Në këtë veprimtari, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të bëjnë një sondazh të shkurtër, rreth një problemi që i shqetëson ata.



71

?

Tema 3. Ndërgjegjësimi i opinionit publik




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojnë termat stereotip dhe paragjykim. • Të dallojë mënyrat e ndërgjegjësimit të opinionit publik. • Të analizojë rëndësinë e ndërgjegjësimit të opinionit publik.

Fjalët kyç: bindje, qëndrim, stereotip, paragjykim, ndërgjegjësim.

Mjetet: botime të ndryshme për opinionet, materiale që tregojnë për rolin e medies në formimin e opinioneve, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet, vëzhgimet, anketat, revista, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen me temën e mësimit etj.


?

??

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u kërkon nxënësve të kujtojnë edhe një herë ndikimin

që ka opinioni publik në jetën e përditshme. Pasi dëgjon me vëmendje përgjigjet e tyre, mësuesi/ja shton se pjesë e opinionit janë edhe krijimi i bindjeve dhe i qëndrimeve. Të lidhura me to janë edhe dy terma kryesorë, stereotipi dhe paragjykimi.

Bindje, Shabllone

Standarde Qëndrimi që mbahet nga një grup për një grup tjetër, për shkak të

paragjykimeve

Gjykim i parakohshëm Mbështetet në informacione dhe fakte të pamjaftueshme

Pozitiv Negativ

Nxënësit duhet të gjejnë lidhjet që ekzistojnë ndërmjet këtyre termave dhe mësimit të ditës.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja u lexon nxënësve një artikull shtypi dhe u kërkon atyre të diskutojnë nëse artikulli është shkruar mbi

bazë të një opinioni apo me fakte konkrete. Mësuesi/ja i ndan nxënësit në dy grupe, ku njëri grup mbron idenë se artikulli është i mbështetur në opinion dhe grupi tjetër mbështet idenë se artikulli mbështetet në fakte.

Secili grup jep argumente dhe mësuesi/ja i ndihmon ata t’i shprehin më mirë dhe më të përqendruara ato. Duke marrë shkas nga njohuritë për stereotipin dhe paragjykimin, që formohen në mungesë të kushteve të mirinformimit, mësuesi/ja thekson se është shumë i rëndësishëm ndërgjegjësimi i opinionit publik për të mos u nisur nga stereotipat dhe paragjykimet, por vetëm nga faktet, që kanë për qëllim të korrigjojnë qëllimet jo të drejta. Ndërgjegjësimi realizohet nëpërmjet medies së shkruar dhe elektronike, si dhe nëpërmjet mjeteve të ndryshme, si: fletëpalosje, broshura etj.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja hap diskutime të lira të nxënësve me temë “Mbajtja pastër e mjedisit shkollor, brenda dhe jashtë

tij - përgjegjësi qytetare” për të përforcuar njohuritë e marra gjatë orës së mësimit. Nxënësit diskutojnë për rëndësinë e ndërgjegjësimit në lidhje me mbajtjen pastër të mjedisit shkollor.


Stereotipi

Paragjykimi


72

Tema 1. Të mirat, mallrat dhe shërbimet publike




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë kuptimin e koncepteve: të mira, mallra dhe shërbime publike. • Të bëjë klasifikimin e mallrave dhe shërbimeve publike. • Të analizojë përfitimet që kanë njerëzit nga shërbimet publike.

Fjalët kyç: të mira, mallra, shërbime publike, shërbime jopublike.

Mjetet: foto të ndryshme nga tregjet, industria, transporti, botime të ndryshme me temë të ngjashme, gazeta, revista etj.

?

??


KREU VPRODHIMI DHE SHPËRNDARJA

Parashikimi: DiskutimPasi njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të flasin për lidhjen që kanë fotot në

tekst me temën e mësimit. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve për pyetjet e drejtuara:-Ku i blejmë ne ushqimet?-Cilat janë mallrat që konsumojmë në jetën e përditshme?-Cilat janë subjektet private dhe shtetërore në komunitetin tonë?

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë tekstin për pesë minuta dhe e ndan klasën në grupe, ku u përcakton

edhe detyra. o Grupi i parë do të merret me zbërthimin e figurës së parë, për të treguar se çfarë futet në mallrat e

konsumit dhe karakteristikat e secilit prej tyre, nevojat që plotësojnë ato në jetën e përditshme. o Grupi i dytë do të merret me foton e dytë që është për mallrat e prodhimit, ku nxënësit do të përshkruajnë

elementet e këtyre mallrave dhe grupi i tretë do të punojë me foton e tretë, që lidhet me mallrat kapitale, ku do të vënë në dukje, përveç karakteristikave të tij të veçanta, edhe lidhjen me dy grupet e para.

Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme, duke theksuar që njeriu ka nevojë jo vetëm për mallra, por edhe për shërbime. Ajo shtron pyetje:

-Cilat janë disa nga shërbimet që njihni ju? Pas dëgjimit të përgjigjeve, mësuesi/ja shkruan në tabelë: Shërbime publike (zjarrfikës, policia);Shërbime jopublike (palestra, qendrat e trajtimit etj.);Shërbime publike dhe jopublike (shkolla, kopshte, klinika shëndetësore, transporti etj.).

Përforcimi: Puna me tekstinNxënësit Veprimtari në klasë, faqe 39, klasifikimi i shërbimeve publike, jopublike dhe rivale, si dhe plotësimi

i tabelës.


73

Tema 2. Biznesi




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin biznes. • Të përcaktojë objektivat e biznesit. • Të tregojë rëndësinë e organizimit të një biznesi.

Fjalët kyç: biznes, organizim, objektivat e biznesit.

Mjetet: foto të ndryshme nga ndërmarrje prodhuese, tregtuese, tregjet, industria, transporti, botime të ndryshme me temë të ngjashme, gazeta, revista, etj., që flasin për biznesin.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën biznes dhe plotëson diagramin e mëposhtëm.

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe shkruan në dërrasë të zezë ato që janë më interesante duke theksuar se biznesi është një veprimtari e ligjshme nëpërmjet së cilës prodhohen dhe tregtohen mallra dhe shërbime për konsumatorët.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ajo ndërton në dërrasë të zezë një tabelë me dy

pjesë. Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


Objektivat e biznesit

-Të plotësojnë nevojat me të mira materiale.-Të rritë fitimet për biznesin.

Organizimi i biznesit

-Me një pronar të vetëm.-Mebashkëpronësi (ortakëri, ku pronarët janë dy ose më shumë vetë, ku fitimet ndahen në mënyrë të barabartë).-Shoqëri aksionere ose korporatë (bashkimi i kapitaleve të disa pronarëve apo aksionerëve, ku fitimet ndahen në varësi të sasisë së kapitalit/parave të investuara në biznes).

Prodhim veshjesh

Botim dhe shpërndarje librash Biznes

Përpunim produktesh bujqësore

Prodhim këpucësh

Telefoni, internetiMedia e shkruar, TV, radio


74

Llojet e biznesit -Biznes i vogël (pronari e drejton vetë biznesin dhe ka pak vetë të punësuar).-Biznes i madh (zhvillon veprimtari më të ndërlikuara dhe ka shumë vetë të punësuar).

Fitimet e biznesit

Përfituesit nga biznesi

-Të ardhurat që i mbeten pronarit, pasi ka shlyer të gjitha detyrimet.

-Konsumatorët (gjejnë mallrat që u duhen).-Pronarët (nxjerrin fitime).-Komuniteti vendor (zhvillim i ekonomisë).-Bizneset e tjera (shkëmbim mallrash).-Të punësuarit (të ardhura).

Përforcimi: Puna me tekstinRubrika “Veprimtari në klasë”, faqe 42, me temë “Diskutoni së bashku sa është lidhur jeta juaj me biznesin,

si ndikon ai te ju”.

Tema 3. Plani i biznesit

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje



Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin plan biznesi. • Të dallojë domosdoshmërinë e planit të biznesit. • Të renditë elementet përbërëse të një plani biznesi.

Fjalët kyç: plan biznesi.

Mjetet: foto të ndryshme nga ndërmarrje prodhuese, banka, industria, transporti, botime të ndryshme me temë të ngjashme, gazeta, revista etj., që flasin për biznesin, një plan biznesi nëse është e mundur

?

??


Parashikimi: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë konceptin plani i biznesit dhe u kërkon nxënësve që të japin mendimin

e tyre për këtë koncept. Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe për të saktësuar mendimet, si dhe duke pasur parasysh njohuritë e përftuara nga mësimi i mëparshëm, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:

- Përse i duhet biznesit një plan?- A kërkon punë dhe shpenzim prodhimi i një produkti?

Pas përgjigjeve të nxënësve mësuesi/ja ndërhyn duke shkruar në dërrasë të zezë plani i biznesit është një dokument që përshkruan se nga duhet nisur për të filluar biznesin, hapat për realizimin e tij, koha dhe paratë që nevojiten për biznesin.

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ajo ndërton në dërrasë të zezë një skemë.


75

Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të bëjnë një skemë të ngjashme në fletoret e tyre. Ajo vendos konceptin plani i biznesit qendër dhe nxënësit me ndihmën e mësueses/it vendosin fjalët e tjera në rrathët ndihmës.

Përforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesja i ndan nxënësit në disa grupe dhe u kërkon

atyre të hartojnë një plan biznesi sipas ndarjeve:o Grupi i parë: plan biznesi për një veprimtari prodhuese.o Grupi i dytë: plan biznesi për një veprimtari tregtare.o Grupi i tretë: plan biznesi për një veprimtari shërbimi.

burimet njerëzore dhe financiare

Plani i biznesit

përshkrimi i produktit apo shërbimit

përshkrimi i biznesit përcaktimi i tregut

qëllimet që synohen të arrihen

Tema 4. Kërkesa dhe oferta


Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termat kërkesë dhe ofertë. • Të dallojë lidhjen e kërkesës dhe ofertës me çmimin. • Të analizojë rëndësinë e ndikimit në treg të raportit kërkesë-ofertë.

Fjalët kyç: kërkesë, ofertë, çmim.

Mjetet: foto të ndryshme nga tregje të ndryshme të vendit, ndërmarrje prodhuese, pika shërbimi për konsumatorët, pallate të reja etj., materiale nga shtypi që lidhen me ofertën dhe kërkesën.

?

??

? Zhvillimi i mësimitParashikimi: Diskutim

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë termat kërkesë, ofertë dhe u bën nxënësve disa pyetje për t’i përfshirë ata në diskutim.

- Ç’kuptoni me termin kërkesë?- Po me ofertë?- Ç’kuptoni me ekonomi tregu?- Pse në periudhën e festave të fundvitit shpesh kemi rritje të çmimeve të ushqimeve?- Pse në fund të stinës së verës, bëhen ulje çmimesh të veshjeve verore në qendrat tregtare?

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura.


76

Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuarMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ta lexojnë atë me pjesë, duke u ndalur te çështjet kryesore

dhe i shënon ato në dërrasë të zezë.

Mësuesi/ja e konkretizon informacionin e dhënë me një grafik që ajo vizaton në tabelë për të shpjeguar lidhjen midis kërkesës dhe ofertës (shikoni grafikët e tekstit në faqen 46). Oferta lidhet me sasinë dhe çmimin. Po ashtu edhe kërkesa lidhet me sasinë dhe çmimin e mallit. Me ndihmën e grafikëve që mësuesi/ja ndërton në tabelë, arrihet në dy përfundime: kur ulet çmimi, kërkesa rritet dhe, kur çmimi është i lartë, kërkesa është e vogël. Kur barazohet sasia e kërkuar me atë të ofruar, është vendosur ekuilibri i tregut. Më pas, mësuesi/ja ndalet në faktorët e tjerë që ndikojnë në shitjen e një produkti, si: cilësia e mallit, shërbimi ndaj klientit, pamja e dyqanit dhe mënyra e reklamimit.

Përforcimi: Puna me tekstinPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja i orienton nxënësit të punojnë me tekstin

në rubrikën “Veprimtari në klasë”, në faqen 46.

Kërkesa

Sasia e mallit për të të cilën konsumatorët kanë nevojë dhe dëshirojnë ta blejnë me një çmim të caktuar, gjatë një periudhe të caktuar kohe.

Sasia e mallrave që prodhohet nga firmat dhe që prodhuesit janë të gatshëm dhe në gjendje të ofrojnë për shitje me çmime të ndryshme, gjatë një periudhe të caktuar kohe.

Oferta

Tema 5. Tregu




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin treg. • Të renditë tipat e tregut. • Të analizojë rëndësinë e studimit të tregut.

Fjalët kyç: treg, shitës, blerës, çmim.

Mjetet: foto të ndryshme nga tregje të ndryshme të vendit, ndërmarrje prodhuese, pika shërbimi për konsumatorët, pallate të reja etj., materiale nga shtypi që lidhen me ofertën dhe kërkesën.

?

??


77?


Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç treg, shitës, blerës dhe çmim dhe u kërkon nxënësve të

krijojnë një situatë ose ngjarje me këto fjalë. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura.

Mësuesi/ja i pyet nxënësit se çfarë lidhje kanë këto fjalë me mësimin e ditës.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërton në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.

Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të plotësojnë tabelën në fletoren e tyre.


Tregu

-Rrjeti ku ndërveprojnë blerësi dhe shitësi për të shkëmbyer me para mallrat dhe shërbimet.-Treg për fruta-perime.-Treg ushqimor.-Treg i veshmbathjeve.-Treg i materialeve të ndërtimit.-Treg i pajisjeve industriale dhe bujqësore etj.

Rëndësia e tregu -U përgjigjet nevojave dhe dëshirave të konsumatorëve për mallra e shërbime.-Jep informacion për mallra e shërbime.-Rregullon çmimin.

Tipat e tregjeve -Treg i lirë (i ligjshëm). -Treg i zi (i paligjshëm).-Treg virtual (për blerje/shitje nëpërmjet internetit).

Çmimi i tregut -Vendoset mes prodhuesit dhe blerësit.-Ndryshon sipas ofertës dhe kërkesës.

Studimi i tregut-Studimi në terren (me anë të vëzhgimeve, anketave, për të mbledhur informacion për tregun dhe produktet apo shërbimet).-Prova e tregut (për produktet e reja).-Studimi në zyrë (përdor informacionet që ka kompania, si: statistika, të dhëna etj.).

Përforcimi: Diskutim i lirëPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja hedh për diskutim disa tema, si: “Rëndësia

e tregut të ndershëm”, ‘Lufta kundër tregut të zi”. Mësuesi/ja drejton diskutimet dhe bën plotësimet e duhura për të saktësuar njohuritë që nxënësit kanë marrë gjatë ndërtimit të njohurive.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 49.

Treg

Ai që u shet mallra të ndryshme blerësve, pra, ai që shet.

Ai që blen mallra të ndryshme në treg, pra konsumatori.

Çmim

Vlera e një malli, e shprehur në para; shuma e parave që duhet paguar për të blerë një mall.

BlerësShitës

Shesh i hapur ose ndërtesë e posaçme me përmasa të mëdha, ku shiten e blihen sende ushqimore, kafshë apo mallra të tjera; vend i posaçëm ku tregtohet një lloj malli.


78

Tema 6. Reklama

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Bashkëbisedim



Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin reklamë.

• Të renditë synimet e përdorimit të reklamës. • Të analizojë dallimet midis reklamës dhe reklamimit.

Fjalët kyç: reklamë, konsumator, reklamim, konkurrencë.

Mjetet: revista, gazeta dhe materiale të tjera me reklama të kompanive të ndryshme, botime, fletëpalosje, materiale reklame të firmave prodhuese që i sjellin ato në shtëpi, foto që reklamojnë mallra të reja.

?

??

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Bashkëbisedim

Duke pasur parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrë për tregun, kërkesën dhe ofertën, mësuesi/ja fillon me disa pyetje për të nxitur një bashkëbisedim me nxënësit.

- Cilat janë disa nga reklamat që ju pëlqejnë?- A duhet të bëhet reklamë për çdo produkt?- Çfarë informacioni jepet nga reklama për shikuesit?- A mendoni se reklama bëhet vetëm për mallrat e cilësisë së mirë?

Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan në tabelë: “Reklama është mjet që nxit konkurrencën”.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeMësuesi/ja e ndan klasën në 3-4 grupe. Secilit grup i cakton një produkt ose shërbim për të reklamuar.

P.sh.: 3 llojet e turizmi: Grupi I. - Turizmi bregdetar Grupi II. - Turizmi malor ... Grupi III. - Turizmi kulturor ...

Grupet mund të punojnë në tabakë të bardhë për të reklamuar turizmin përkatës ose nxënësit i zgjedhin një qytet të Shqipërisë, për të cilin ndërtojnë një reklamë.

Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit ekspozojnë reklamën e tyre para klasës dhe nxjerrin grupin fitues (reklamën fituese).

bregdetidetidiellihënafrutat dhe perimet

Tema 7. PunësimiObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:

• Të përkufizojë termin punësim. • Të renditë fazat nëpër të cilin kalon procesi i marrjes në punë. • Të analizojë të drejtat dhe detyrimet e punëdhënësit dhe punëmarrësit.

Fjalët kyç: punësim, punëdhënës, punëmarrës.

Mjetet: Kodi i Punës, revista, gazeta dhe materiale të tjera, që lidhen me mjedise të punës, foto nga kantiere ndërtimi, mjedise shërbimi, postera ku nxitet punësimi, foto nga panaire pune, botime që lidhen me temën e mësimit.

?

??


79


Parashikimi: BashkëbisedimDuke pasur parasysh njohuritë që kanë marrë nxënësit nga mësimet e mëparshme, mësuesi/ja bën një hyrje: “Ai/ajo mbaron shkollën, njeriu mendon që, sipas aftësive profesionale, duhet të punësohet.” Plotësohet në tabelë

diagrami i mëposhtëm.

Shtrohen disa pyetje: - Ku duhet të drejtohet njeriu për të gjetur një vend pune?- A njihni ndonjë që ka lluar punë kohët e fundit? Si veproi ai për t’u punësuar?- Sipas jush, cilat janë disa nga fazat e kërkimit dhe gjetjes së një vendi pune?- Çfarë duhet të përgatisë një njeri paraprakisht për të kërkuar punë?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe bën ndërhyrjet apo plotësimet e mundshme.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin. Ndërkohë ndërtohet në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.

Nxënësit punojnë në fletoren e tyre.


Informacioni për punësimin

- Zyrë punësimi- Agjenci punësimi- Gazeta dhe revista të ndryshme

Fazat e procesit të punësimit

- Aplikimi nga punëkërkuesi- Intervista nga punëmarrësi- Vlerësimi i rekomandimeve nga punëmarrësi- Nënshkrimi i kontratës midis punëdhënësit dhe punëmarrësit

Përgatitja për punësim

- Intervista, fazë shumë e rëndësishme• Vëzhgohen aftësitë komunikuese të kandidatit• Provohen aftësitë teknike dhe profesionale të kandidatit• Provohet siguria dhe besimi te vetvetja e kandidatit

- Dokumentet e aplikimit për punësim• CV (jetëshkrim i kandidatit)• Dokumente të arsimimit• Dokumente për aftësi të tjera, si: kompjuter, gjuhë të huaja etj.

Përforcimi: Punë e pavarurPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u jep nxënësve një detyrë klase për

hartimin e një jetëshkrimi, duke pasur parasysh të gjitha veprimtaritë që kanë bërë në klasat e mëparshme, njohuritë që kanë fituar dhe që mendojnë se mund t’iu shërbejnë për t’u punësuar.



Përforcimi Punë e pavarur

Zyra e punësimitInformacion për

punësimAgjenci punësimi

Gazeta, revista

Njoftime të ndryshme


80

TEST PËR KRERËT III, IV, V, VI

1. Funksionet kryesore të Kuvendit janë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________

2. Ç’kupton me administratë publike?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Përcakto mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin e ligjeve.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Listo emrat e disa ministrive që mendon se janë më kryesoret._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Kompetencat e Gjykatës Kushtetuese janë?a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________

6. Përkufizo termin autoritet._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Disa nga karakteristikat themelore të një shteti demokratik janë:a. Respektimi i _____________________________________________________________________b. Pushtetet janë ___________________________________________________________________c. Ata që qeverisin dhe miratojnë ligjin janë _______________________________________________d. Gjykatat janë ____________________________________________________________________e. Respektohet _____________________________________________________________________

8. Listo përfitimet që kanë njerëzit nga shërbimet publike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Plotëso diagramin e Venit me termat biznes i madh dhe biznes i vogël?

Biznes i madh Biznes i vogël


81

10. Një plan biznesi duhet të përfshijë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________

11. Bëj dallimin midis reklamës dhe reklamimit._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. A mendon se reklamë u bëhet vetëm mallrave me cilësi të mirë dhe pse?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Rendit fazat nëpër të cilin kalon procesi i marrjes në punë të një individi.a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________

14. Ç’kupton me termat pjesëmarrës aktiv dhe pjesëmarrës pasiv?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Kush i merr vendimet në familjen tuaj dhe si realizohet kjo?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16. A kanë lidhje të drejtat e njeriut me dinjitetin? Pse?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17. Bëj krahasimin midis të drejtave vetjake me të drejtat politike dhe shoqërore._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


82

Tema 1. Pjesëmarrja


Ndërtimi i njohurive Analizë rastesh


Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin pjesëmarrje. • Të krahasojë pjesëmarrjen aktive me atë pasive. • Të analizojë rëndësinë e pjesëmarrjes aktive të individit në jetën shoqërore.

Fjalët kyç: pjesëmarrës, pjesëmarrje, mospjesëmarrje, votim.

Mjetet: postera dhe pankarta, me të cilat njerëzit ftohen të marrin pjesë në votime, rregullorja e votimeve, materiale shtypi për pjesëmarrjen dhe votimin, botime të tjera që lidhen me temën e mësimit, foto me pamje nga procesi i votimit apo takime të komuniteteve për

çështje të ndryshme, pamje të pjesëmarrjes së nxënësve në veprimtari të ndryshme shkollore dhe jashtëshkollore.

?

??


KREU VIIDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARISË

Parashikimi: BashkëbisedimPasi shkruan temën e re të mësimit në dërrasë të zezë, për të ngjallur interesin e nxënësve për bashkëbisedim

mësuesi/ja shtron disa pyetje:-Ç’kuptoni me termin pjesëmarrje?-A bëni pjesë ju në ndonjë grup artistik apo sportiv?-A mund të përmendni disa veprimtari që janë zhvilluar në qytetin tuaj, ku ju keni qenë pjesëmarrës?-Pse është e rëndësishme pjesëmarrja juaj në veprimtari artistike, shkencore, sportive etj.?

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e pyetjeve dhe bën plotësimet e duhura për të drejtuar diskutimet drejt temës së mësimit. Ajo shkruan disa nga përgjigjet më interesante në dërrasë të zezë.

Ndërtimi i njohurive: Analizë rasteshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin librin dhe të lexojnë shembujt e dhënë në tekstin e mësimit. Ajo u

kërkon atyre të analizojnë shembujt, të përcaktojnë ku ka pjesëmarrje aktive dhe ku pjesëmarrja është pasive. Pas analizimit të shembujve, mësuesi/ja dhe nxënësit dalin në përfundimet se pjesëmarrja aktive e nxënësve në çështjet që i shqetësojnë ata, si: pirja e duhanit dhe pijeve alkoolike apo lëndëve narkotike, sjelljet e pahijshme, mungesa në shkollë etj., ndihmon në zgjidhjen e këtyre problemeve.

Po ashtu, mësuesi/ja dhe nxënësit diskutojnë edhe për mospjesëmarrjen, duke trajtuar anët e saj negative, siç janë: indiferentizmi ndaj problemeve që shqetësojnë komunitetin, lejimi i padrejtësive dhe i shkeljeve të ligjit që dëmtojnë të gjithë shoqërinë. Një shembull për këtë është mungesa e energjisë elektrike në shtëpi edhe pse familjarët e paguajnë atë rregullisht. Në rast të mospjesëmarrjes nga ana e qytetarëve, kjo mungesë dhe padrejtësi do të vazhdojë për një kohë të gjatë.


83

?

Përforcimi: Provo njohuritë Për të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u bën nxënësve disa pyetje me qëllim

që ajo të sigurohet se nxënësit e kanë kuptuar mirë rëndësinë e pjesëmarrjes aktive në jetën shoqërore dhe shkollore. Disa nga pyetjet mund të jenë si më poshtë, por mësuesi/ja mund të shtojë edhe pyetje të tjera që mendon se e ndihmojnë në këtë pjesë të orës së mësimit.

-Në sa grupe shoqërore bëni pjesë dhe çfarë detyrash dhe përgjegjësish keni në to?-Cilat janë problemet për të cilat pjesëmarrja e qytetarëve është e rëndësishme?-A është e rëndësishme pjesëmarrja e njerëzve në votim? Pse?-Ku qëndron dallimi midis një pjesëmarrësi aktiv ndaj një pjesëmarrësi pasiv?-Cilat janë rrugët që do të ndiqni ju për të bindur një nxënës pasiv që të bëhet aktiv?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të ndërhyjë për të sqaruar më mirë konceptet dhe rëndësinë e pjesëmarrjes së njerëzve në komunitet, si dhe të nxënësve në jetën shkollore.

Detyrë shtëpie. Nxënësit mund të zgjedhin sipas dëshirës njërin nga ushtrimet e rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 56.

Tema 2. Vendimmarrja




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin vendimmarrje. • Të krahasojë vendimin me vendimmarrjen. • Të analizojë rolin e vendimmarrjes në jetën shoqërore.

Fjalët kyç: vendim, qëllim, gjetja e fakteve, alternativa, vendimmarrje.

Mjetet: foto me pamje nga takime ku merren vendime, materiale shtypi dhe botime të ndryshme për vendimmarrjen, postera ku kërkohet pjesëmarrja e komunitetit në vendimmarrje etj.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan temën e re të mësimit në dërrasë të zezë, për të ngjallur interesin e nxënësve në orën e

mësimit, mësuesi/ja u kërkon atyre të përqendrohen në termin vendimmarrje dhe të thonë ç’dinë për të. Ai/ajo u drejton atyre disa pyetje:

- A ju ka ndodhur të merrni një vendim të rëndësishëm për veten tuaj?- Kush i merr vendimet në familjen tuaj për çështje të ndryshme familjare?- A keni marrë ndonjëherë vendime si grup apo klasë për probleme që ju kanë shqetësuar?


84

?

- A mendoheni mirë apo nxitoheni kur merrni një vendim?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e pyetjeve dhe bën plotësimet e duhura për të drejtuar diskutimet

drejt temës së mësimit. Ajo shkruan në dërrasë të zezë disa fjali, si: “Vendimi është qëndrimi për një çështje të caktuar, pasi e kemi menduar dhe shqyrtuar mirë”.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohë

nxënësit e plotësojnë këtë tabelë në fletoret e tyre.

+ – ?

Ç’është vendimi? Si realizohet marrja e vendimeve.

- Si merren vendimet në Kuvend, si individ apo në grup?

Alternativë Përfitimet nga pjesëmarrja në vendimmarrje.

- Si bëhet mbledhja apo diskutimi i fakteve dhe alternativave para marrjes së një vendimi?

Roli që luan vendimmarrja në jetën shoqërore.

- Cilat janë rrugët e realizimit të mirëkuptimit në grup?

Përforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe. Tema e

punës në grup është: “Në komunitetin tuaj mungon një kënd lojërash. Për këtë ju keni vendosur që t’i dërgoni një letër bashkisë ose komunës ku jetoni.”

Secili grup shkruan një letër. Letrat e të gjitha grupeve diskutohen dhe me vendim të përbashkët zgjidhet letra më e mirë. Mësuesi/ja u sugjeron nxënësve që të kenë parasysh hapat që ndiqen për marrjen e vendimit.


Tema 3. Të drejtat e njeriut




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të përkufizojë në mënyrë të plotë konceptin të drejtat e njeriut. • Të renditë kategoritë kryesore të të drejtave të njeriut. • Të analizojë hapat e zhvillimit të të drejtave të njeriut.

Fjalët kyç: të drejta, të drejtat e njeriut, dinjitet.

Mjetet: materiale dhe botime të ndryshme për të drejtat e njeriut, Konventa e të Drejtave të Njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, postera, foto etj., me pamje nga respektimi i të drejtave të njeriut.

?

??


85

?

? Zhvillimi i mësimit Parashikimi: Bashkëbisedim

Duke pasur parasysh njohuritë e shumta, që nxënësit kanë për këtë temë si nga viti i mëparshëm, ashtu edhe nga veprimtaritë e ndryshme për të drejtat e fëmijëve dhe të njeriut, mësuesi/ja ka mundësi këtu të përqendrohet me shumë në parimet bazë të të drejtave të njeriut dhe nxit një bashkëbisedim me nxënësit duke u bazuar në disa nga të drejtat kryesore të fëmijëve që ata i praktikojnë në jetën shkollore dhe jashtë saj. Mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, të tilla si:

- Cilat janë disa nga të drejtat tuaja?- A mund të përmendni disa nga të drejtat dhe liritë themelore të njeriut?- A njihni raste të shkeljes së të drejtave tuaja?- Ku ju kanë ndodhur më shpesh këto shkelje: në shkollë apo në familje?- A njihni ndonjë organizatë për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve? A mund të përmendni ndonjë prej tyre?- Cilat janë disa nga dokumentet bazë që mbrojnë të drejtat e fëmijëve dhe të drejtat e njeriut?

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe u shpërndan atyre kopje të botimeve nga Konventa e të Drejtave të Fëmijëve. Nxënësit mund të lexojnë disa nga këto të drejta dhe bëjnë komente për to.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe

Mësuesi/ja i ndan nxënësit në grupe dhe u cakton atyre detyra duke iu dhënë disa shembuj për grupet.

Grupi i parë: Në lagjen/fshatin tim mungon mjeku i familjes. Ku mendoni se janë shkelur të

drejtat e njeriut në këtë rast?

Grupi i dytë: Në një fshat të thellë malor mungon shkolla 9-vjeçare. Në cilat të drejta duhet të

bazohet komuniteti i fshatit për të kërkuar hapjen e shkollës?

Grupi i tretë: Në komunitetin tuaj mungon një kënd sportiv. Cila është ajo e drejtë që i është

mohuar komunitetit tuaj?

Nxënësit diskutojnë shembujt e mësipërm dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet përkatëse duke u bazuar edhe në

Konventën e të Drejtave të Njeriut dhe në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve.

Përforcimi: Diagrami i Venit

Për të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja vizaton në dërrasë të zezë diagramin e

Venit.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të nxjerrin të përbashkëtat dhe dallimet midis të drejtave të njeriut dhe të drejtave të fëmijëve. Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura.


Të drejtat e njeriut Të drejtat e fëmijëve


86


Parashikimi: DiskutimDuke pasur parasysh njohuritë e shumta që nxënësit kanë për këtë temë edhe nga mësimi i mëparshëm, ashtu edhe

nga veprimtaritë e ndryshme për të drejtat e fëmijëve dhe të njeriut, mësuesi/ja mund të përqendrohet në disa nga karakteristikat e të drejtave të njeriut. Për të nxitur pjesëmarrjen e nxënësve në diskutim, mësuesi/ja bën disa pyetje:

-A mund të renditni disa nga të drejtat e fëmijëve bazuar në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve?-Po disa nga të drejtat e njeriut që shprehen në Konventën e të Drejtave të Njeriut?

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë disa nga të drejtat që përmendin nxënësit, për t’i përdorur ato në fazën tjetër të mësimit, “Ndërtimi i njohurive”, ku ajo do të nxjerrë në pah karakteristikat kryesore të të drejtave.

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërton në dërrasë të zezë një skemë. Pasi

nxënësit lexojnë tekstin, ata punojnë individualisht në fletore pemën e mendjes, ku plotësojnë karakteristikate të drejtave të njeriut.

plotësojnënjëra-tjetrën

Karakteristikate të drejtave të

njeriut

nuk blihen, fitohen apo trashëgohen

konkrete universale

të patjetërsueshme

të pandashme

Tema 4. Karakteristikat e të drejtave të njeriut

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të listojë karakteristikat e të drejtave të njeriut. • Të dallojë rëndësinë e të drejtave të njeriut. • Të analizojë mënyrat e mbrojtjes të të drejtave të njeriut.

Fjalët kyç: të drejta.

Mjetet: materiale dhe botime të ndryshme për të drejtat e njeriut, botime nga Konventa e të Drejtave të Njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, postera, foto etj., me pamje nga respektimi i të drejtave të njeriut.

?

??



Përforcimi Shkrim i lirë, turi i galerisë


87

?

Gjatë plotësimit të skemës së mësipërme, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të flasin për rëndësinë e secilës karakteristikë. Ajo i ndihmon ata duke bërë plotësimet apo sugjerime përkatëse. Duke mësuar këto karakteristika, nxënësit vënë në dukje rrugët dhe mënyrat për mbrojtjen e këtyre të drejtave.

Më pas mësuesi/ja shtron pyetje për të nxjerrë në pah se përveç të drejtave, njerëzit kanë edhe përgjegjësitë e tyre.-Si lidhen të drejtat e njeriut me përgjegjësitë e tij?-Si lidhen të drejtat e njeriut me dinjitetin?-Pse themi se duke respektuar të tjerët respektojmë vetveten?-A mendoni se pjesë e përgjegjësisë tuaj është zbatimi me përpikëri i rregullores së shkollës?

Përforcimi: Shkrim i lirë, turi i galerisëNë këtë pjesë të orës së mësimit për të përforcuar njohuritë e marra mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë

fjalinë: “Liria ime mbaron aty ku fillon liria jote.” Ajo u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese me këtë temë. Përzgjidhen disa nga punimet më të mira dhe u kërkohet autorëve të tyre dhe nxënësve të tjerë të bëjnë komente për to.

Detyrë shtëpi. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 62.

Tema 5. Të drejtat e njeriut të parashikuara në Kushtetutën e Shqipërisë




Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: • Të renditë disa nga të drejtat e njeriut të përcaktuara në Kushtetutën e Shqipërisë. • Të dallojë rëndësinë e Kushtetutës si garant i të drejtave të njeriut. • Të analizojë ndryshimin midis të drejtave vetjake me ato politike dhe shoqërore.

Fjalët kyç: kushtetutë, të drejta, detyrime.

Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe botime të ndryshme për të drejtat e njeriut, Konventa e të Drejtave të Njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, postera, foto etj., me pamje nga respektimi i të drejtave të njeriut.

?

??


Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç të mësimit kushtetutë, të drejta dhe detyrime. Ajo u kërkon

nxënësve nxjerrin në pah se ku qëndron lidhja mes këtyre termave dhe të parashikojnë se çfarë do të mësojnë në këtë orë mësimi. Gjatë kësaj kohe, mësuesi/ja u tregon nxënësve botimin e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë ose foton që jepet në tekstin e mësimit.


88

?

U drejtohen nxënësve pyetjet: -A e njihni këtë botim/libër?-Ç’është kushtetuta për ju?-Pse është e rëndësishme Kushtetuta për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut?-Çfarë përcaktohet në Kushtetutë në lidhje me të drejtat dhe liritë themelore të njeriut?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMë pas, mësuesi/ja u kërkon të lexojnë tekstin për pak minuta dhe gjatë leximit nxënësit do të vendosin katër

shenjat e metodës INSERT.

+ – ?

Parimet e përgjithshme Vendi që zënë në Kushtetutë liritë dhe të drejtat e njeriut.

Nenet përkatëse nga Kushtetuta

Liritë dhe të drejtat politike që lidhen me votën dhe votimin

Liritë dhe të drejtat ekonomike, shoqërore dhe kulturore

Nenet përkatëse nga Kushtetuta

E drejta për arsimimin

Pasi dëgjon shënimet që kanë mbajtur nxënësit, mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme. Më pas, shpjegon se një nga detyrat kryesore të Kushtetutës së Shqipërisë është mbrojtja e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Ajo tregon se në Kushtetutë janë tre kapituj, që flasin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut, përfshirë të drejtat vetjake, politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë pyetjen: - “Si realizohet në praktikë e drejta për t’u arsimuar?” Ajo i

orienton nxënësit në kriteret që duhet të ndiqen për arsimimin si për arsimin e përgjithshëm, ashtu edhe për atë profesional. Ajo bën plotësimet përkatëse dhe kujdeset që diskutimet të përqendrohen në çështjen në fjalë.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 64.


Libër mësuesi


Përgatitur nga:


90


91

OKB-

së, s

i: UN

ICEF

-i,UN

ESCO

-ja,

PNUD

-i etj.


92

flasim

për B

E-në


93


94

KREU INDËRVARËSIA E INDIVIDIT

Tema 1. Të njohim veten

?



Ndërtimi i njohurive Marrëdhëniet pyetje-përgjigje


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përshkruajë karakteristikat dhe talentet vetjake. • Të dallojë elementet përbërëse të identitetit të tij/saj. • T ë dallojë ngjashmëritë midis njerëzve.

Fjalët kyç: karakteristikë, interesa, talent, përvojë, shije vetjake, cilësi, identitet, diversitet.

Mjetet: teksti, foto, pllakate dhe materiale të ndryshme me pamje nga grupe njerëzish, sporte, muzikantë, ku të dalin në pah të përbashkëtat dhe veçoritë e tyre, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve.

Parashikimi: Stuhi mendimesh Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe bën në tabelë skemën e mëposhtme. U kërkohet nxënësve të

shkruajnë karakteristikat e veta, si: cilësitë fizike, pasionet, dëshirat apo gjëra të tjera, që ata kanë të veçanta nga të tjerët, për të nxjerrë në pah dallimet që kanë me shokët dhe shoqet e tjera.

Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet, e mëposhtme:

- Cilat janë karakteristikat vetjake të gjithsecilit?- Cilat janë përvojat apo kujtimet tuaja?- Cilat janë gjërat që ju pëlqejnë më shumë? Po ato që nuk ju pëlqejnë?

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shkruajnë pikat kryesore të mësimit, duke u mbështetur në pyetjet e mësipërme. •Karakteristikat vetjake: gjinia, ngjyra e flokëve, ngjyra e syve, gjuhët që flet. •Kujtimet/përvojat e mëparshme, duke radhitur këtu ngjarjet më të rëndësishme, si: festa

ditëlindjesh, mbrëmje, dasma, përvojat e para në përdorimin e ndonjë vegle muzikore apo të ndonjë mjeti tjetër

•Pëlqimet/mospëlqimet: sporti i parapëlqyer, lënda e parapëlqyer, muzika, apo veprimtaritë më të parapëlqyera.

Vetja


95

Pasi nxënësit kanë folur për karakteristikat vetjake, mësuesi/ja u kërkon atyre të shprehin mendimet e tyre rreth cilësive dhe karakteristikave të ngjashme dhe të ndryshme që kanë ata me njëri-tjetrin.

Përforcimi: Punë në grupMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë ushtrimin Pëlqimet/mospëlqimet. Nxënësit ndahen në tri grupe. Këto

grupe ndahen sipas parapëlqimeve që kanë:Grupi I → sporti i parapëlqyer; Grupi II → lënda e parapëlqyer; Grupi III → muzika e parapëlqyer.

Në fund, mblidhen përgjigjet e nxënësve dhe arrihet në përfundimet: Sporti i parapëlqyer është ____________________ Lënda e parapëlqyer është ____________________ Muzika e parapëlqyer është ____________________

Tema 2. Identitetet brenda grupeve


Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Stuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunim



Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termat grup dhe komunitet. • Të renditë disa nga përgjegjësitë, përfitimet dhe të drejtat e tij/saj në grupin

ku bën pjesë. • Të krahasojë termin grup me komunitet.

Fjalët kyç: izolim, rajon, shtet, përfitim vendor, përfitim kombëtar, komunitet, bashkëpunim, përgjegjësi.

Mjetet: teksti, pamje të ndryshme të komuniteteve dhe grupeve në aspekte të veçanta, rregullorja e shkollës, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, kartolina me pamje nga fshatra ose qytete, foto në komunitetin e shkollës që paraqesin aspekte të veçanta.

?

??

Parashikimi: Stuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunim

Duke pasur parasysh se nxënësit e njohin konceptin e grupit, mësuesi/ja kërkon që ata të thonë se ç’dinë për grupin shoqëror dhe i shkruan përgjigjet e tyre në tabelë. Ajo i pyet ata për grupet ku bëjnë pjesë dhe çfarë përfitojnë ato. Gjithashtu, mësuesi/ja u kërkon që të grupohen në bazë të parapëlqimeve dhe interesave që kanë, si për shembull: për filmat, librat, sportet etj., ku secilit grup u drejtohn pyetje të ndryshme. Mësuesi/ja u kërkon atyre t’i shkruajnë në një fletë çfarë u pëlqen sipas grupeve.

Mësuesi/ja shënon në tabelë termin grup shoqëror. Nxënësit plotësojnë skemën.

Grup shoqëror


96

?

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe më pas të plotësojnë

tabelën në fletoren e tyre.


Grupi-Ka karakteristika të përbashkëta;-Etnia, zakonet, feja, traditat, kujtimet, detyrimet, interesat; -Diçka e përbashkët me të tjerët;-Një karakteristikë, interes, parapëlqim, përfitime, përgjegjësi.

Komuniteti

-Diçka më e madhe se vetja;-Njerëzit u përkasin shumë komuniteteve; -Lagje, krahinë, komunitete të grupuara gjeografikisht;-Komunitete të grupuara sipas llojit të veprimtarisë: nxënës, shkrimtarë, biznes;-Komunitete të grupuara sipas territorit, nivel vendor, kombëtar, rajonal.

Mësuesi/ja diskuton gjerësisht me nxënësit rreth komenteve për grupet dhe komunitetet ku ata bëjnë pjesë duke nxjerrë në pah dallimet midis tyre.

Përforcimi: DiskutimRubrika “Reflekto”. Mësuesi/ja diskuton me nxënësit pyetjet e rubrikës “Reflekto” duke bërë plotësimet

përkatëse.

Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 ose 2, sipas dëshirës së nxënësve, në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 9.

Tema 3. Ndikimet familjare tek identiteti

?


Ndërtimi i njohurive Diskuto/ analizo/ plotëso


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin identitet. • Të dallojë karakteristikat e lindura dhe ato të mësuara. • Të analizojë ndikimin e familjes në formësimin e identitetit.

Fjalët kyç: identitet, formësim, i lindur, i mësuar, trashëgimi, karakteristikë, shpirtëror.

Mjetet: teksti, foto vetjake dhe foto familjare, materiale të ndryshme për familjes, botime për familjen.


97

?


Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në tabelë fjalët kyç, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të bëjnë një tregim të shkurtër duke

përdorur fjalët që janë shkruar në tabelë dhe duke bërë lidhjen mes tyre.

Mësuesi/ja dëgjon më vëmendje krijimet e nxënësve dhe u kërkon atyre të gjejnë lidhjet mes fjalëve kyç dhe mësimit të ditës.

Ndërtimi i njohurive: Diskuto/ analizo/ plotësoMësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë cilësitë apo karakteristikat e tyre të lindura dhe të mësuara, duke

plotësuar që përmes trashëgimisë secili ka karakteristika të anëtarëve të familjes që i japin formë identitetit të tyre si nga pamja fizike dhe deri te mënyra e sjelljes, por duke theksuar se secili është unik dhe i veçantë në shumë mënyra, pasi disa tipare të identitetit janë të mësuara.

Mësuesi/ja i drejton nxënësit të plotësojnë tabelën që është në libër, me ngjashmëritë dhe ndryshimet që kanëme pjesëtarët e tjerë të familjes duke përdorur foto vetjake dhe familjare.

Përforcimi: Puna me tekstin Duke plotësuar tabelën ‘Ndikimet familjare’ sipas kërkesave të tekstit për ngjashmëritë dhe ndryshimet që

kanë nxënësit në tipare dhe paraqitje me pjesëtarët e familjes së tyre. Mësuesi/ja e drejton veprimtarinë për të theksuar se secili pjesëtar i shoqërisë është unik, pavarësisht ngjashmërive me të tjerët.

Theksohet se identiteti i gjithsecilit është i veçantë dhe i ndryshëm nga të tjerët.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 10.

Identitet Trashëgimi Karakteristikë

Tema 4. Çfarë na lidh me të tjerët?

?


Ndërtimi i njohurive Parashikim me terma paraprakë


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përshkruajë me fjalët e tekstit termin ndërvarësi. • Të dallojë ndërvarësinë ndërmjet individëve, grupeve, institucioneve. • Të analizojë ndikimin e teknologjisë te ndërvarësia.

Fjalët kyç: nevojë, dëshirë, shkak, pasojë, komb, rajon.

Mjetet: teksti, foto, pllakate dhe materiale të ndryshme me pamje nga grupe njerëzish në marrëdhënie të ndryshime, foto të pajisjeve më të fundit të teknologjisë, si: kompjuter, celular, televizor HD, video-lojëra etj.


98

?


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe i pyet ata rreth nevojave dhe dëshirave që kanë. Nxënësve u

drejtohen pyetjet e mëposhtme: - Pse duhet të keni marrëdhënie me njerëz të tjerë? (Sepse njerëzit kanë nevoja dhe dëshira, të cilat

plotësohen në ndërveprim me njerëzit e tjerë.)- Si i plotësoni këto nevoja dhe dëshira me njerëzit e tjerë?- Pse popujt apo kombet kanë marrëdhënie mes tyre?- Çfarë u jepni dhe u merrni njerëzve që ju rrethojnë?

Ndërtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ja shkruan fjalët kyç në tabelë dhe u kërkon nxënësve të bëjnë një tekst të shkurtër duke përdorur

fjalët kyç dhe duke bërë lidhjen e duhur mes tyre, në mënyrë që teksti të ketë kuptim.

Mësuesi/ja i dëgjon nxënësit duke shtuar se njerëzit i plotësojnë nevojat e tyre duke pasur një marrëdhënie të ndërvarur. Si njerëzit, ashtu edhe shteti, varen nga njëri-tjetri duke i plotësuar nevojat dhe dëshirat në një marrëdhënie ndërvarësie, duke përdorur burimet e mjedisit natyror, pasi kjo ndërvarësi është e domosdoshme, sepse shpërndarja e pabarabartë e burimeve dhe përdorimi i papërshtatshëm i burimeve të rinovueshme dhe të parinovueshme sjellin pasoja negative në zhvillimin e shoqërisë, si dhe konflikte shoqërore.

Gjithashtu, ndryshimet teknologjike në fusha të ndryshme si komunikimi apo transporti lehtësojnë rritjen e ndërvarësisë dhe e bëjnë botën të quhet fshat global.

Mësuesi/ja përdor edhe foto të pajisjeve më të fundit për t`i konkretizuar më mirë.

Përforcimi: Provo njohuritë Për të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:

- Ç’kuptoni me marrëdhënie ndërvarësie?- Si ndikojnë nevojat dhe kërkesat për burime ndërmjet shteteve apo njerëzve?- Si ndikojnë përparimet dhe ndryshimet teknologjike te ndërvarësia?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 12.

Nevoja Dëshira Shkak Pasojë Komb Rajon

Tema 5. Ndryshimi vetjak

?

??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin ndryshim vetjak. • Të dallojë ndryshimet sasiore dhe cilësore te vetja. • Të analizojë pasojat dhe rezultatet e ndryshimeve sasiore dhe cilësore te vetja.

Fjalët kyç: tregues, ndryshim, sasior, cilësor, përshtatje.

Mjetet: teksti, materiale apo foto vetjake ose pamje të ndryshime të nxënësve, botime ose materiale të ndryshme për ndryshimin/rritjen e njeriut.


99

?


Ndërtimi i njohurive Lexim me ndalesa

Përforcimi Provo njohuritë, turi i galerisë


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë termin ndryshimi vetjak dhe kërkon nga nxënësit që të japin mendimet e

tyre rreth këtij termi.

i vazhdueshëm

nuk jam njëlloj ndryshoj në kohë

i ndodh gjithsecilit

Ndërtimi i njohurive: Lexim me ndalesaMësuesi/ja pyet nxënësit se cili do të lexojë pjesën e shkëputur nga Shtëpia me arna. Zgjidhen tre prej

nxënësve, të cilët do të lexojnë nga një paragraf secili.

o Ndalesa I - nxënësi i parë lexon paragrafin e parë. Pasi mbaron së lexuari paragrafin, mësuesi/ja u drejton nxënësve të tjerë pyetjet:

- Çfarë kuptoni nga kaq sa u lexua?- Si mendoni se do të vazhdojë ngjarja?

o Ndalesa II - nxënësi i dytë lexon paragrafin e dytë. - Si ndryshoi shtëpia e tyre?- Po vetë pjesëtarët e familjes çfarë ndryshimi pësuan?

o Ndalesa III - nxënësi i tretë lexon paragrafin e tretë. - Listoni ndryshimet që ndodhën në “shtëpinë me arna”.- A jemi ne në ndryshim të vazhdueshëm? Diskutim.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin mendimin e tyre rreth tregimit, ku theksohen ndryshimet që ndodhin në kohë. Gjithashtu, pasi nxënësit kanë plotësuar tabelën, mësuesi/ja diskuton me ta ndryshimet që kanë ndodhur te secili prej tyre në kohë, duke nxjerrë në pah ndryshimet që janë të përbashkëta mes nxënësve dhe ato që janë të veçanta për secilin prej tyre.

Përforcimi: Provo njohuritë, turi i galerisë Për të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, të tilla si:

- Çfarë kuptoni me ndryshim sasior?- Çfarë kuptoni me ndryshim cilësor?- Ç’do të thotë të përshtatesh? Si e kuptoni ju përshtatjen?

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të sjellin fotot e tyre të periudhave të ndryshme të jetës, për të treguar ndryshimet, të cilat ekspozohen. Kjo mund të sjellë dhe çaste gazmore midis nxënësve.

Detyrë shtëpie. Një nga ushtrimet e rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 14.

Ndryshimi vetjak


100?

Tema 6. Përtej ndryshimit vetjak





Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin natyrë e ndryshimit. • Të dallojë pasojat e ndryshimit te njerëzit. • Të analizojë ndryshimet me pasoja pozitive dhe negative në komunitetin e tij/saj.

Fjalët kyç: mjedis, organizim, ekonomik, social, ndryshim sasior, ndryshim cilësor.

Mjetet: teksti, materiale apo foto të qyteteve të ndryshme para viteve ’90 dhe të ditëve të sotme, materiale nga interneti që tregojnë ndryshimet para dhe pas viteve ’90 në Shqipëri dhe për ngjarjet botërore që kanë ndikuar më shumë në ndryshime.

?

??

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë Në fillim mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe më pas shkruan në tabelë fjalët kyç.

Mësuesi/ja i kërkon nxënësve të krijojnë një histori me to, duke përdorur foto që tregojnë pamje nga Shqipëria para dhe pas viteve ‘90. Dëgjohen krijimet e nxënësve me kujdes dhe jepen vlerësime.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta, ndërkohë që në dërrasë ndërton tabelën e

INSERT-it. Kjo metodë nis me rikujtimin e njohurive të fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit. Mësuesi/ja i fton nxënësit të plotësojnë tabelën në fletoret e tyre.

Ajo që lexon nxënësi është e njohur për të.

+

Ajo që lexon nxënësi është e re për të.

–Ajo që lexon nxënësi është nuk përputhet me njohuritë që ai ka marrë më parë.

?Nxënësi kërkon të dijë më tepër për informacionin e marrë.

Ndryshimi: Sasior Cilësor

Te mjedisi Tek individi

(teknologjia)

Pozitiv (shtimi i automjeteve)Negativ (shtimi i aksidenteve)Organizimekonomik-social

Si ka qenë Shqipëria para viteve ’90 (kjo mund të realizohet nga mësuesi/ja me anë të fotove në bashkëpunim me nxënësit)

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja mund të organizojë këtë pjesë të orës së mësimit në formën e diskutimeve të lira duke u

mbështetur në rubrikat e faqeve 16-17.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2, në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 17.

RajonKombPasojëOrganizimpolitiko-social

Mjedis


101

?

KREU IINDËRVARËSIA E INDIVIDIT ME MJEDISIN KOMBËTAR DHE RAJONAL

Tema 1. Kultura

?


Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Pema e mendjes

Ndërtimi i njohurive Parashikim me terma paraprakë


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin kulturë. • Të dallojë të përbashkëtat dhe ndryshimet ndërmjet koncepteve kulturë e nënkulturë. • Të analizojë rëndësinë e identitetit kulturor.

Fjalët kyç: kulturë, shoqëri, nënkulturë, identitet kulturor.

Mjetet: teksti, materiale nga interneti që flasin për kulturën nga vende të ndryshme, foto etj.

Parashikimi: Pema e mendjesMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën kulturë dhe pyet nxënësit se ç’kuptojnë me këtë term. - Cilat janë elementet kryesore të kulturës?Pas përgjigjeve të nxënësve, mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit plotëson pemën e mendjes.

Pas plotësimit të pemës së mendjes, mësuesi/ja thekson: me termin kulturë nënkuptohet një shoqëri, një grup ku shumica ose të gjithë jetojnë dhe mendojnë në mënyra të ngjashme.

Ndërtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta. Shkruhen në tabelë fjalët kyç të mësimit, si më poshtë.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të bëjnë lidhjen midis këtyre fjalëve, duke u kërkuar të tregojnë se në cilën kulturë bën pjesë gjithsecili prej tyre dhe se si lidhet kultura me identitetin e gjithsecilit. Me anë të diagramit të Venit realizohet objektivi 2.

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja shkruan në tabelë përkufizimet e termave kulturë, nënkulturë dhe në përforcimin e njohurive u

kërkon nxënësve të plotësojnë ushtrimin 2.


mënyra e prodhimit ritualet

sistemetpolitike KULTURA arti

teknologjiastilet e të veshurit

gjuha

besimet

Identitet kulturorNënkulturë ShoqëriKulturë


102

?

Tema 2. Kultura shqiptare

?





??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të dallojë veçori të kulturës shqiptare. • Të dallojë rëndësinë e identitetit kombëtar. • Të analizojë të veçantat e kulturës shqiptare.

Fjalët kyç: kulturë shqiptare, identitet kombëtar, veçori kulturore, zhvillim kulturor.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme që flasin për kulturën shqiptare, përfshirë këtu muzikën, artin, vallet popullore, disa prej tyre të sjella edhe nga vetë nxënësit.

Parashikimi: BashkëbisedimPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetje të tilla, si:

- Çfarë dini për kulturën shqiptare?- Cilat janë disa nga veçoritë e kulturës shqiptare?- Për cilin aspekt të kulturës sonë do të ndiheshit më krenarë?- Pse themi se termi kulturë nënkupton edhe termin shoqëri?- Sa i rëndësishëm është për ju identiteti kulturor?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse, në mënyrë që të drejtojë diskutimet rreth temës së mësimit dhe gjërat kryesore shkruhen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupePasi nxënësit kanë marrë informacion rreth temës që do të diskutohet, mësuesi/ja i ndan ata në disa grupe.

Secili grup do të përgatitë informacion për një nga elementet e kulturës.

Grupi I → një historik të shkurtër rreth kulturës shqiptare. Grupi II → informacion për gjuhën. Grupi III →informacion për fenë. Grupi IV → informacion për mënyrën e jetesës. Grupi V → informacion për artin, (pikturën, arkitekturën, muzikën dhe kërcimin).Grupi VI → informacion për të veçantat e kulturës shqiptare.

Grupet mund t`i paraqesin materialet e tyre edhe në tabakë të bardhë letre, ku mund të ngjisin edhe pamje lidhur me çështjen që trajtojnë.

Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit paraqesin para klasës punimet e tyre. Ata krahasojnë dhe vlerësojnë punët e njëri-tjetrit.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 23.


103

Tema 3. Kultura evropiane

?


Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Diskutim për fotot


Përforcimi Provo njohuritë, diagrami i Venit

??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përmendë disa nga qendrat e kulturës evropiane. • Të veçojë tiparet kryesore të kulturës evropiane. • Të analizojë rolin ndihmës të kulturës evropiane në botë.

Fjalët kyç: kulturë evropiane, zhvillim kulturor, solidaritet, individualizëm.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme që tregojnë për kulturën evropiane, përfshirë këtu muzikën, artin, letërsinë, disa prej tyre të sjella edhe nga vetë nxënësit.

Parashikimi: Diskutim për fotot Pasi i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe u kërkon atyre të shohin edhe fotot në tekst, mësuesi/ja

drejton pyetjet:- Ç’është Evropa?- A ka vizatuar ndonjëri prej jush vendet që jepen në fotot e tekstit?- Çfarë të veçantash kanë fotot që shihni në tekst?- Ç’dini për këto vende, nëse mund të keni lexuar për to apo të keni parë në televizor?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse, në mënyrë që të drejtojë diskutimet rreth temës së mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta mësimin dhe ndërkohë ajo ndan tabelën në dy

pjesë duke përdorur teknikën ditari dypjesësh. Kjo teknikë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme duke lidhur ngushtë pamjet me atë çka lexojnë. Pasi mësuesi/ja ka ndarë tabelën në dy pjesë, ajo orienton nxënësit të bëjnë të njëjtën gjë në fletoret e tyre.


Kulturaevropiane

-Zanafilla: grekët, romakët-Ndihmë për të gjithë botën (filozofi, letërsi, art, qeverisje)

Arsimi -Rezultat i sistemeve shumë të mira (universitetet e hershme, si: Oksfordi, Kembrixhi, Parisi, Bolonja - universiteti i parë në botë)


104

Arti -Që nga lashtësia

-Pikturë, skulpturë, letërsi

Ushqimet, pijet -Kuzhina italiane, franceze, ballkanike (greke)

Muzika -Mozarti, Verdi, Bethoveni

-Zanafilla e muzikës pop dhe rrok

Feja -Krishterimi (feja kryesore), por ka edhe fe të tjera, si hebraike, myslimane etj.

Sporti -Ndikim i jashtëzakonshëm në botë, të gjitha sportet (përveç basketbollit) e kanë

origjinën në Evropë (futbolli, volejbolli, atletika, mundja etj.)

Ndikimi botëror -Pasojë e kolonizimit të shumë vendeve të Amerikës së Veriut dhe të Jugut, Afrikës,

Azisë (Indi, si ish-koloni e Britanisë së Madhe)

Përforcimi: Provo njohuritë, diagrami i Venit Për përforcimin e njohurive të përftuara në këtë orë mësimi, mësuesi/ja bën disa pyetje, si më poshtë:

- Cilat janë disa nga qendrat e kulturës evropiane?- Për çfarë shquhen ato?- Cili është roli i kulturës evropiane në botë?- Cilat janë disa nga tiparet e kulturës evropiane?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe diskuton me nxënësit duke bërë plotësimet e nevojshme.Me anë të diagramit të Venit nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe të veçantat midis kulturës evropiane dhe

kulturës shqiptare.

?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 25.

- feja e krishterë- ka ndikim të madh përtej kufijve

të Evropës- kuzhina ose ushqimi

- bashkëjetesa e shumë feve- besa e shqiptarit

- mikpritja dhe bujaria

- krijimi i kulturës së re mbi traditat popullore - feja- arsimi- sporti

Kulturaevropiane

Kulturashqiptare


105



Ndërtimi i njohurive Lexim i drejtuar


Parashikimi: BashkëbisedimPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe duke marrë shkas nga njohuritë dhe informacionet që kanë marrë

nxënësit nga mësimet e mëparshme për kulturën shqiptare dhe atë evropiane, mësuesi/ja nxit pjesëmarrjen e tyre me pyetje të ndryshme në bashkëbisedim.

- A është kultura shqiptare pjesë e kulturës evropiane dhe pse?- A është kultura shqiptare sot më e ngjashme me atë evropiane se disa vite më parë?- Çfarë na bën të veçantë ne brenda familjes së madhe evropiane?

- Cilat janë disa nga gurat shqiptare që njihen në Evropë?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve me vëmendje dhe i orienton ato drejt temës së mësimit në mënyrë

që nxënësit të nxjerrin në pah se kultura shqiptare është pjesë e pandarë e kulturës evropiane.

Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, diagrami i VenitMetoda ‘Lexim i drejtuar’ është një metodë ku nxënësit lexojnë tekstin e mësimit me ndalesa dhe parashikojnë.

Leximi bëhet sipas momenteve të përcaktuara prej mësueses/it për të parë nëse provat e parashikuara nga nxënësit dalin të sakta. Mësuesi/ja nuk bën shumë ndalesa për të mos cenuar të kuptuarit e përmbajtjes.

Në këtë metodë, nxënësit punojnë në dyshe. Nxënësit mendojnë: Kultura shqiptare është nënkulturë e kulturës evropiane. Kultura shqiptare ka tipare të përbashkëta me atë evropiane.Nxënësit mësojnë: Duke qenë e pozicionuar gjeografikisht në Evropë, Shqipëria ka pasur mundësi shkëmbimi

kulturor me Evropën. Gjithsesi, kultura shqiptare jo vetëm ka marrë nga kultura evropiane, por edhe e ka pasuruar

atë me tiparet e saj të veçanta.

Tema 4. Kultura shqiptare si pjesë e asaj evropiane

?

??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të listojë disa nga tiparet e përbashkëta të kulturës shqiptare me atë evropiane. • Të tregojë kontributet e veçanta të kulturës shqiptare në atë të familjes evropiane. • Të analizojë ndryshimet e kulturës shqiptare nga ajo evropiane.

Fjalët kyç: tipare të përbashkëta, tipare të veçanta, shkëmbim kulturor.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme që tregojnë për kulturën evropiane dhe shqiptare, si: muzika, arti, letërsia, sportet, materiale nga interneti për veprimtari të kulturës shqiptare në vende të ndryshme të Evropës dhe veprimtari evropiane në Shqipëri.


106

Nxënësit duhet të reflektojnë mbi diagramin e Venit.

Nxënësit mendojnë:1. Kultura shqiptare si ajo evropiane karakterizohet nga lashtësia.

Nxënësit mësojnë:1. Që në lashtësi shqiptarët kanë kontribuar në formimin e kulturës evropiane (dëshmitë, historia,arkeologjia, qendrat e lashtësisë si Durrësi, Butrinti, Apolonia etj.).2. Shqiptarët kanë vlerësuar lirinë, vetëqeverisjen, demokracinë, respektimin e të drejtave të njeriut. 3. Mënyra e jetesës së shqiptarëve po vjen duke u bërë më e ngjashme me atë të Evropës.4. Arsimi dhe edukimi, shihet si element zhvillimi nga të dyja kulturat.

Kontributet e veçanta të kulturës shqiptare në familjen evropiane

Nxënësit mendojnë:1. Shqipëria ka kontribuar në kulturën evropiane me anë të pakicave kombëtare që ndodhen në GreqiItali si dhe me shqiptarët që shkuan në Evropë pas viteve ‘90.

Nxënësit mësojnë:1. Mikpritja dhe bujaria shqiptare janë bërë të njohura për gjithë vizitorët.2. Muzika folklorike, veçanërisht polifonia e jugut, dallohet nga të gjitha llojet e të kënduaritnë Evropë.3. Kostumografia është shumë e larmishme.4. Në demokraci, kontributi i artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë në kulturën evropiane.

Përforcimi: Puna me tekstinNë këtë fazë të mësimit mësuesi/ja orienton nxënësit që t`u përgjigjen pyetjeve të rubrikave “Pyetje për vetëvlerësim” dhe “Aktivitete në klasë”, në faqen 27.

Në orën e kaluar nxënësit plotësuan diagramin e Venit mbi kulturën evropiane dhe atë shqiptare. Në këtë fazë bëhen plotësimet e mëtejshme.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore, ndërkohë ndërtohet në tabelë diagrami i Venit.

Kultura evropiane muzika klasikeveshja

mikpritja dhe bujariamuzika folklorikekostumografia

1. lashtësia, traditat dhe zakonet e hershme2. vlerësojnë lirinë, mundësinë për t’u vetëqeverisur dhe demokracinë3. veshja dhe mënyra e argëtimit4. vlerësojnë arsimin

Kultura shqiptare


107

TEST PËR KREUN II

1. Përkufizo termin kulturë.

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

2. Cilat janë ngjashmëritë dhe ndryshimet midis kulturës dhe nënkulturës?

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

3. Cilat janë disa nga veçantë e kulturës shqiptare në familjen evropiane?

a. ___________________________________________________________________________

b. ___________________________________________________________________________

c. ___________________________________________________________________________

d. ___________________________________________________________________________

4. Rendit disa tipare të veçanta të kulturës së krahinës suaj.

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

5. Shkruaj një ese të shkurtër me temën “Jam i veçantë. Jam shqiptar”.

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________


108

KREU IIILIDHJA DHE NDËRVARËSIA E SHQIPËRISË ME FQINJËT, EVROPËN DHE BOTËN

Tema 1. Organizata e Kombeve të Bashkuara

?



Ndërtimi i njohurive Shpjegim, pema e mendjes


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin OKB. • Të përshkruajë historikun e formimit të OKB-së. • Të analizojë qëllimet kryesore të kësaj organizate.

Fjalët kyç: organizatë, organizma ndërkombëtare, aleancë, agresion.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të selisë së OKB-së, botime të ndryshme të organizmave të OKB-së, si: UNICEF, UNESCO, PNUD etj., materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën e OKB-së në Shqipëri dhe vende të tjera.

Parashikimi: Stuhi mendimesh Pasi i njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon atyre të thonë çfarë dinë për OKB-në, duke

pasur parasysh edhe njohuritë që ata kanë marrë nga lënda e historisë. Shkruhet në tabelë fjala OKB.

organizata ndërkombëtare e ka selinë në Nju-jork

ka 192 anëtarë shtetesh OKB Sekretari i përgjithshëm është Ban Ki Mun

ruan paqen në botë

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim, pema e mendjesMësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe. Secili grup lexon për disa minuta një nga çështjet dhe ndërton pemën

e mendjes. Përfaqësuesit e çdo grupi paraqiten para klasës në një tabak letre punën e tyre. Grupi I. Çfarë është OKB-ja?

të mëdha, të vogla,të pasura, të varfra

bashkim i shteteve që pranojnë të bashkëpunojnë

është formuar pas Luftës II Botërore

zgjidh konfliktet në mënyrë paqësore

OKB 1. ruajtja e paqes në Botë 2. zhvillimi i marrëdhënieve të mira midis shteteve 3. nxitja e bashkëpunimit në zgjidhjen e problemeve botërore 4. inkurajimi për respektimin e të drejtave të njeriut


109

?Tema 2. OKB-ja dhe strukturat e saj mbështetëse

?



Ndërtimi i njohurive Përvijim i të menduarit


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të listojë disa nga qëllimet dhe objektivat e OKB-së. • Të përshkruajë rolin e strukturave të OKB-së. • Të analizojë funksionet bazë të strukturave të OKB-së.

Fjalët kyç: dokument, kartë, marrëveshje, strukturë, sanksion.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi OKB-në, botime të ndryshme të organizmave të OKB-së, si: Këshilli i Sigurimit, Sekretariati, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë etj., materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën e OKB-së dhe strukturave të saj në Shqipëri dhe vende të tjera.

Parashikimi: BashkëbisedimDuke marrë shkas edhe nga njohuritë e përftuara nga mësimi i kaluar për Organizatën e Kombeve të

Bashkuara, mësuesi/ja nxit nxënësit për pjesëmarrje në bashkëbisedim duke bërë disa pyetje, si më poshtë:- Ç’është OKB-ja?- Pse u krijua OKB-ja? - Cili është misioni i OKB-së?- A njihni ndonjë strukturë të OKB-së? - Cili është tani Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së?- A e dini se ku ndodhet Selia e Asamblesë së OKB-së?


Grupi II. Si lindi OKB-ja.OKB-ja Shekulli XVIII - Kanti propozon krijimin e një federate për mbrojtjen e shteteve të vogla.Pas Luftës së Parë Botërore krijohet Lidhja e Kombeve, që shtetet të punonin për të ndërtuar paqen.

U shkri për dy arsye: 1. SHBA-ja nuk ishte anëtare e Lidhjes së Kombeve 2. Anëtarët e Lidhjes së Kombeve ishin indiferentë ndaj Japonisë, Italisë dhe Gjermanisë në luftërat agresive

të vitit 1930, që si rrjedhim çuan në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.

Grupi III. Nga Lidhja e Kombeve në Organizatën e Kombeve të Bashkuara:- 1941: nënshkrimi i Kartës së Atlantikut, nga Ruzvelti dhe Çërçilli.- 1942: nënshkrimi nga përfaqësues të Alencës Deklarata e Kombeve të Bashkuara, e cila pranonte parimet e Kartës së Atlantikut, dhe del zyrtarisht emri OKB.- 1943: SHBA-ja, Anglia, Kina, Bashkimi Sovjetik bien dakord të krijohet OKB-ja.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja diskuton me nxënësit thënien e Ruzveltit: “Bota në të ardhmen duhet të mbështetet në respektimin

e katër lirive themelore të njeriut, që janë: liria e të shprehurit, liria e besimit, liria nga mjerimi dhe liria nga frika”. drejton diskutimet për të nxjerrë në pah rëndësinë që kanë liritë e njeriut për përparimin e botës.


110

?

Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bën disa plotësime për ta drejtuar mësimin drejt temës, duke nxjerrë në pah nga përgjigjet e nxënësve strukturat mbështetëse të punës së kësaj organizate mbarëbotërore.

Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduaritMësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta tekstin ndërkohë që ajo e ndan tabelën në tri pjesë

ku shkruan qëllimet, objektivat dhe strukturat e OKB-së.

Qëllimet Objektivat Struktura

Ruajtja e paqes dhe sigurimit ndërkombëtar

Ruajtja e paqes:-Të ruajë paqen dhe sigurinë duke gjetur zgjidhje paqësore për konfliktet dhe mosmarrëveshjet;Lidhjet miqësore:- Në bazë të respektimit të drejtave të barabarta dhe të drejtës për vetëvendosje.

- Asambleja e Përgjithshme- Këshilli i Sigurimit- Sekretariati- Këshilli Ekonomik dhe Social- Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë- Këshilli i KujdestarisëRuajtja e

bashkëpunimitekonomik dhe shoqëror

Zhdukja e varfërisë:- Nëpërmjet bashkëpunimit, e respektimit të të drejtave njerëzore;Bashkërendim veprimtarish ndihmëse:

- OKB-ja qendër për harmonizimin e veprimtarisë së kombeve dhe organizatave botërore ndihmëse.

Zhvillimi i respektimit të të drejtave të njeriut

Përforcimi: Punë me tekstinMësuesi/ja ndan klasën në disa grupe, ku secili grup do të ketë si detyrë të analizojë një nga objektivat e OKB-së.

Detyrë shtëpie. Plotësoni në fletore tabelën e rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 33.

Tema 3. Këshilli i Evropës

?

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Shpjegim dhe diskutim



??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin Këshilli i Evropës. • Të përshkruajë rolin, qëllimin dhe objektivin e KE-së. • Të krahasojë strukturat e OKB-së me ato të KE-së.

Fjalët kyç: Këshilli i Evropës, zhvillim, bashkëpunim.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi KE-në, materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën dhe veprimtarinë e KE-së dhe të strukturave të saj në Shqipëri dhe vende të tjera, harta politike e Evropës.


111


Parashikimi: Shpjegim dhe diskutimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e mësimit dhe e shkruan në tabelë atë. Ajo e zhvillon këtë temë në

formë diskutimi, duke pasur parasysh që nxënësit kanë njohuri nga historia. Mësuesi/ja diskuton me nxënësit arsyet e krijimit të KE-së, sepse nxënësit kanë informacion për të, si dhe qëllimin që është bashkëpunimi me shtetet evropiane; dhe objektivin: përparimi i shteteve anëtare në aspektin ekonomik dhe shoqëror. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë qëllimin dhe objektivin. Ajo diskuton me nxënësit se KE-ja është krijuar si institucion evropian në 1949. Selia e saj është në Strasburg të Francës.

Për të nxitur diskutimin me nxënësit, mësuesi/ja bën disa pyetje:- A është vendi ynë anëtar i KE-së?- Sa vende janë anëtare të KE-së?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura për të qartësuar ndonjë çështje të paqartë.

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes Mësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta tekstin ndërkohë që ndërton në tabelë pemën e mendjes.

Pasi mësuesi/ja i shkruan në tabelë pemën e mendimit dhe shpjegohet:

Komiteti i Ministrave Organ vendimmarrës i KE-së

Asambleja Parlamentare 239 përfaqësues me të drejtë vote Mblidhet 4 herë në vit I bën rekomandime Komitetit të Ministrave

Fuqia e Këshillit të Evropës Tërësisht këshillimore

KE përmbush qëllimet për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave Për këtë ka miratuar Konventën Evropiane të të drejtave të njeriut Zbatimi i Konventës bëhet nëpërmjet komisionit Evropian të të

Drejtave të Njeriut dhe Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.Mësuesi/ja shpjegon veprimtarinë e këtyre dy organeve të të drejtave të njeriut në Evropë.

Përforcimi: Diagrami i VenitNë fund të orës së mësimit, nxënësit do të krahasojnë OKB-në dhe KE-në. Për këtë qëllim, mësuesi/ja

ndërton dy rrethorë në dërrasë dhe mbi to shkruan OKB dhe KE. Të dy rrathët ndërthuren me njëri-tjetrin. Nxënësit do të nxjerrin në pah të përbashkëtat dhe dallimet midis këtyre dy organizmave.


Organizatë e shteteve të Evropës U themelua në

5 maj 1949

Bashkëpunimmes shtetesh

Organet: Komiteti i Ministrave, Asamble

Parlamentare

Bashkëpunimekonomi-social

KE-ja

Kushtet e pranimit: demokraci pluraliste, shtet ligjor, liritë

Shqipëria është anëtare që nga viti 1995

KEOKB

?


112

?

Tema 4. Bashkimi Evropian

?


Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Diskutim, stuhi mendimesh


Përforcimi Ese

??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përshkruajë rolin e BE-së. • Të përshkruajë etapat e krijimit të BE-së që pas Luftës së Dytë Botërore. • Të analizojë qëllimet e BE-së.

Fjalët kyç: Bashkimi Evropian (BE), tregti e lirë, tarifë doganore, standard.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi BE-në, materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën dhe veprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj në Shqipëri dhe vende të tjera, flamuri i BE-së, harta politike e Evropës etj.

Parashikimi: Diskutim, stuhi mendimeshMësuesi/ja u tregon nxënësve flamurin e Bashkimit Evropian dhe bën disa pyetje si më poshtë:

- Ç’është Bashkimi Evropian?- A është vendi ynë anëtar i BE-së?- Sa vende janë anëtare të BE-së?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura për të qartësuar ndonjë çështje të paqartë.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë, udhëzon nxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


BE-ja-U krijua pas Luftës së Dytë Botërore për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes shteteve-Mundësi zgjedhjeje për të jetuar, punuar, udhëtuar lirisht për shtetasit e vendeve anëtare-Bashkëpunim për të arritur standard jetese në të gjitha shtetet-Ka 27 anëtarë

Qëllimi i BE-së

-Bashkëpunim për çështjet ekonomike dhe politike-Nxitja e tregtisë së lirë mes shteteve-Bashkëpunimi politik•Zgjidhje dhe përgjegjësi të përbashkët për problemet globale•Lehtëson lëvizjen e lirë të njerëzve nga një vend në tjetrin•Shtetet më të reja janë: Rumania, Bullgaria

-Bashkëpunimi ekonomik:•Përdorimi i një monedhe të përbashkët (euro), kur plotësohen disakushte ekonomike të vendosura nga BE-ja•Lehtëson bashkëpunimin të njerëzve dhe shkëmbim mallrash

Përforcimi: EsePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese të shkurtër me temë: “Pse Shqipëria duhet të jetë anëtare e BE-së?”


BE


113

Tema 5. Politikat e Bashkimit Evropian



Përforcimi Provo njohuritë, turi i galerisë

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të tregojë qëllimin kryesor të BE-së. • Të dallojë politikat e përbashkëta evropiane. • Të analizojë rolin e institucioneve të BE-së për uljen e pabarazive ekonomike.

Fjalët kyç: ndërvarësi, përfitim i ndërsjellë, pasoja ekonomike.

Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme që flasin për BE-në, materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën dhe veprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj në Shqipëri dhe vende të tjera, flamuri i BE-së, harta politike e Evropës etj.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimeshDuke pasur parasysh njohuritë që kanë nxënësit nga mësimi paraardhës, mësuesi/ja pyet nxënësit:

- Ç’është BE-ja?- Pse u themelua ajo? Cili është qëllimi i saj?- Pse vendet anëtare të BE-së përdorin të njëjtën monedhë?- Sa shtete bëjnë pjesë në BE?

Mësuesi/ja dëgjon nxënësit me vëmendje dhe bën plotësimet e duhura.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe i udhëzon të plotësojnë

një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


Politikat ekonomike-Treg i vetëm-Politikë e përbashkët tregtare-Zvogëlim i diferencave ekonomike mes shteteve-Stabilizim i monedhës së shteteve anëtare

Politikat e përbashkëta tregtare

-Bujqësi-Peshkim

Politikat e përbashkëtabujqësore

-Stabilizim i tregut bujqësor-Rritje e prodhimtarisë -Sigurim i marrëveshjeve mes fermerëve (bujqve) dhe konsumatorëve-Elementet kryesore:Çmim i njëjtë për prodhimet e BE-sëTaksë e njëjtë për prodhimet e importuaraNdarje e përgjegjësive financiare për të garantuar çmimin

BE

euro

bashkëpunimekonomik

27 vende

bashkëpunimpolitik


114

Tema 6. Shqipëria dhe Bashkimi Evropian



Përforcimi Puna me tekstin, ekspozitë

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të shpjegojë kuptimin e termit “Kriteret e Kopenhagenit”. • Të tregojë kushtet e anëtarësimit në BE. • Të analizojë rolin e marrëveshjes së stabilizim-asocimit.

Fjalët kyç: marrëveshja e Stabilizim-Asocimit, asocim, kriteret e Kopenhagenit, stabilitet

Mjetet: teksti, flamuri i BE-së, materiale dhe foto të ndryshme mbi BE-në dhe që lidhen me punën dhe veprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj në Shqipëri, harta politike e Evropës etj.

?

??

Politikat e përbashkëta të peshkimit

-Zvogëlon mbipeshkimin në ujërat e BE-së, që vazhdon të mbetet një nga problemet e vendeve anëtare-Parandalon peshkimin pa kriter-Mbron interesat e peshkatarëve të vendeve anëtare

Zvogëlimi i diferencaveekonomike

-Buxhet i caktuar-Çdo shtet është i detyruar të japë një përqindje nga buxheti i tij në përputhje me popullsinë dhe mirëqenien ekonomike-Brenda buxhetit parashikohen financimet për dy strukturat e rëndësishme të BE-së•Fondi i Zhvillimit Rajonal Evropian (financimi i rajoneve në vështirësi ekonomike)•Fondi Social Evropian (trajnimi dhe ritrajtimi i punëtorëve)

Banka Evropiane e Investimeve

-Organ i pavarur-Objektivi: financim i projekteve që nxitin integrimin evropian duke ruajtur monedhën e saj-Stabilizim i monedhës

Sistemi monetar -Bashkimi i më shumë shteteve me njëri-tjetrin-Shmangia e problemeve që vinin si rezultat i përdorimit të disa monedhave të ndryshme brenda tregut të BE-së

Përforcimi: Provo njohuritë, turi i galerisë Mësuesi/ja bën disa pyetje për të siguruar përvetësimin e njohurive dhe përforcimin e tyre:

- Cili është qëllimi kryesor i BE-së?- Si është menduar të arrihet ky qëllim?- Cilat janë politikat e përbashkëta evropiane?- Cilat janë institucionet e BE-së që synojnë të zvogëlojnë pabarazitë ekonomike?


Parashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, të cilën e shkruan në dërrasë të zezë. U kërkohet nxënësve të

rikujtojnë njohuritë që kanë për Bashkimin Evropian dhe për të nxitur bashkëbisedimin. Ai/ajo shtron disa pyetje:


115

?

- Cilat janë disa nga organizatat ndërkombëtare që njihni?- Në cilat prej tyre merr pjesë Shqipëria?- Në cilat prej tyre Shqipëria po bën përpjekje për t’u anëtarësuar?

Mësuesi/ja dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të kaluar në fazën e dytë, atë të ndërtimit të njohurive të reja.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta ndërkohë që ndërton në dërrasë tabelën e

INSERT-it. Me anë të kësaj metode rikujtohen njohuritë e fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit.

+ – ?

Shqipëria është anëtarësuarnë shumë strukturandërkombëtarepas vitit 1992

Kriteret e anëtarësimit:- Treg i lirë- Mbrojtje e të drejtave të njeriut

Kriteret e anëtarësimit në BE u përcaktuan pas 1993 në Kopenhagën. Ato janë:•stabilitet i institucioneve •demokraci•shtet i së drejtës•mbrojtje e të drejtave të njeriut•respektim dhe mbrojtje e minoriteteve•treg konkurrues brenda BE-së•objektivat politikë, ekonomikë, monetarë•harmonizimi i legjislacionit vendas me atë të BE-së dhe zbatimi i ligjeve

Ratifikim i marrëveshjes së stabilizim-asocimit më 6 shtator 2006 së bashku me çështjet përkatëse;- Marrëveshja ka disa kushte dhe etapa që Shqipëria duhet të përmbushë deri në arritjen e qëllimit final për të afruar vendin me BE-në- Mbështetet në baza juridike- Parashikon krijimin e një zone të tregtisë së lirë midis BE-së dhe vendit aplikant- Siguron bashkëpunim rajonal për paqe dhe stabilitet- Siguron bashkëpunim në fushën e drejtësisë dhe çështjeve të brendshme

Përforcimi: Puna me tekstin, ekspozitëPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë deklaratën

e Këshillit Evropian të Kopenhagënit të vitit 1993: Shtetet e asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore, që dëshirojnë të bëhen anëtare të BE-së, do të arrijnë të bëhen të tilla.”

Ekspozitë. Me rastin e Ditës Evropiane më 5 maj, nxënësit mund të krijojnë një ekspozitë në mjediset e shkollës me punime të ndryshme, si: vizatime, ese, foto mbi Evropën e Bashkuar, si dhe me hapat që po ndërmerr vendi ynë në rrugën e saj drejt Evropës së Bashkuar.



116

TEST PËR KREUN III

1. Çfarë është Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB-ja) dhe cili është misioni i saj?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Rretho alternativën e saktë. Në ç’vit u nënshkrua Deklarata e Kombeve të Bashkuara?

a. 1940 b. 1942 c. 1944 d. 1946

3. Cilat janë strukturat kryesore të OKB-së?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________

4. Plotëso.Këshilli i Sigurimit përbëhet nga ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Cili është qëllimi i Këshillit të Evropës?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Listo dallimet mes Komitetit të Ministrave dhe Asamblesë së Përgjithshme të Këshillit të Evropës.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


117

7. Shqipëria është bërë anëtare e Këshillit të Evropës më: a. 1949 b. 1953 c. 1993 d. 1995 e. 2006

8. Si e kuptoni thënien Një monedhë, shumë shtete?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Cilat janë politikat ekonomike të Bashkimit Evropian?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________

10. Ç’është Marrëveshja e Stabilizim Asocimit?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Cilat janë Kriteret e Kopenhagënit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________


118

KREU IVDISA NGA PROBLEMET GLOBALE DHE VEPRIMI POLITIK DHE QYTETAR

Tema 1. Problemet globale

?



Ndërtimi i njohurive Të nxënit në bashkëpunim


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin probleme globale. • Të dallojë karakteristikat e problemeve. • Të analizojë shkaqet e problemeve globale.

Fjalët kyç: probleme globale, ndikim afatgjatë, probleme ndërkufitare, probleme të ndërlidhura.

Mjetet: teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit të shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për problemet globale, foto të ndryshme ku tregohen varfëri, shkatërrime, luftëra etj.

Parashikimi: Pema e mendjes Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, të cilën e shkruan në dërrasë të zezë. U kërkohet nxënësve të

thonë se ç’dinë për termit problemet globale. Ndërtohet pema e mendjes.

Mësuesi/ja dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të kaluar në fazën e dytë, atë të ndërtimit të njohurive të reja.

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunim Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për disa minuta. Gjatë kohës që ata lexojnë tekstin ajo

shkruan në dërrase zezë togfjalëshin karakteristikat e problemeve globale.Shkruhet në tabelë se problemet globale janë:

- Ndërkufitare;- Ndërkombëtare.

Pastaj kalohet te një nga problemet globale, siç është ngrohja globale.Mësuesi/ja shkruan se ngrohja globale është problem botëror dhe sjell ndonjë shembull konkret, si p.sh.:

shkrirja e akujve në Polin e Veriut ose çarja e shtresës së Ozonit. Nxiten nxënësit që të shprehin mendimet e tyre për ndikimin e ngrohjes globale. Mësuesi/ja pyet: - Po përdorimi i shumtë i makinave çfarë pasojash sjell dhe si duhet të trajtohet kjo?Mësuesi/ja u drejton edhe pyetjet:

uji i pijshëm

varfëria

paqjaProblemet

globalendotja e mjedisit

energjia

konfliktet


119

- Cilat janë disa nga mënyrat për uljen e ndotjes?- Nëse problemi i ngrohjes globale përmirësohet, a do të ndikojë kjo edhe në përmirësimin e problemeve

të tjera?Pas përgjigjeve të nxënësve, mësuesi/ja shkruan në tabelë shkaqet e problemeve globale.

Shkaqet: veprimtaria e njeriut; vendimet e gabuara të personave të ndryshëm; mungesa e një politike gjithëpërfshirëse.

Duke marrë edhe mendimet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan: mënyrat e zgjidhjes së problemeve globale janë:- Mënyra të reja bashkëpunimi mes shteteve dhe individëve.- Zbatimi i politikave të reja për zgjidhjen e këtyre problemeve.

Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja u jep nxënësve të përzgjedhin një problem global dhe të diskutojnë për shkaqet, pasojat dhe

zgjidhen e këtij problemi.

Tema 2. Problemet shoqërore




Përforcimi Punë me tekstin dhe diskutim i lirë

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të renditë disa nga problemet shoqërore. • Të analizojë disa nga shkaqet e problemeve shoqërore. • Të marrë pjesë në zgjidhjen e problemeve shoqërore.

Fjalët kyç: probleme shoqërore, pabarazi shoqërore, transformim shoqëror, organizim shoqëror.

Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për problemet shoqërore, foto të ndryshme ku tregohen trajtime të problemeve shoqërore etj.

?

??

Parashikimi: DiskutimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re dhe u kërkon atyre të tregojnë se si e kuptojnë ata këtë term.

Drejtohen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve, në mënyrë që të nxitet diskutimi mes tyre.- A e keni dëgjuar ndonjëherë termin probleme shoqërore?- Pse fëmijët e braktisin shkollën?

Diskutohet me nxënësit për njerëzit e varfër, të cilëve u mungojnë ushqimi dhe veshjet.- A mendoni se këto janë probleme shoqërore?

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe përgatitet për fazën e dytë të ndërtimit të njohurive.


120

?

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja shkruan në tabelë pjesën e parë të ditarit dypjesësh dhe i udhëzon nxënësit që pasi të lexojnë

mësimin, të bëjnë komentin në fletoret e tyre.


Probleme shoqërore-Ndikojnë negativisht në një pjesë të rëndësishme të shoqërisë-Cenojnë vlerat dhe idealet e saj•Dhuna•Droga•Aksidentet rrugoreKëto e kanë bazën në faktorë shoqërorë

Pabarazia shoqërore -Frikë, papunësi, diskriminim, dhunim, varfëri, (disa fëmijë detyrohen të lënë shkollën për të punuar për shkak të varfërisë, duke shkelur kështu një të drejtë, atë të arsimimit)

Transformimi shoqëror

- Zhvillimi i teknologjisë çon në papunësi dhe zhduk profesionet tradicionale

Mentalitetet dhe pikëpamjet shoqërore

-Keqtrajtimi i femrave dhe fëmijëve-Braktisja e shkollës sidomos nga vajzat-Diskriminimi-Paragjykimet tradicionale

Pasojat-Papunësi-Analfabetizëm-Varfëri-Kriminalitet-Prapambetje

Mënjanimi-Përpjekje për përmirësimin e kushteve ekonomike të njerëzve-Përpjekje për ndryshime në mentalitetin e njerëzve-Përpjekje për ndryshime në organizimin shoqëror- Kërkon kombinimin e këtyre përpjekjeve, si dhe të faktorëve, si: bashkëpunimi i politikanëve, ekonomistëve, shkencëtarëve etj.

Përforcimi: Punë me tekstin dhe diskutim i lirëMësuesi/ja duhet të përdorë materialet te rubrika “Aktivitete në klasë”, në faqen 46.



121

Tema 3. Mbipopullimi



Ndërtimi i njohurive Dora e fshehtë

Përforcimi Punë në grupe, rrjeti i merimangës

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: -Të përkufizojë termin mbipopullim. -Të dallojë shkaqet e mbipopullimit. -Të analizojë zgjidhjen e problemit të mbipopullimit.

Fjalët kyç: mbipopullim, numri i lindjeve, gjurma ekologjike, kapaciteti mbajtës.

Mjetet: teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit të shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për mbipopullimin, foto të ndryshme ku tregohen mbipopullimi, si: në plazhe, rrugë, ndërtime të shumta dhe me shumë kate etj.

?

??

Parashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re dhe bën disa pyetje:

- Cili është shteti me popullsinë më të madhe në botë?- Sa fëmijë mund të ketë një familje në Kinë?

Ajo shkruan në tabelë disa nga fjalët kyç dhe u kërkon nxënësve të tregojnë lidhjen që kanë këto fjalë me njëra-tjetrën.

Ndërtimi i njohurive: Dora e fshehtë“Dora e fshehtë” është një metodë ku teksti ndahet në disa pjesë dhe në aq pjesë sa ndahet teksti aq

nxënës zgjidhen nga mësuesi/ja. Çdo nxënës e lexon tekstin për disa minuta deri sa të aftësohet për të thënë përmbajtjen dhe të jetë në gjendje t’ua thotë shokëve atë përmbajtje.

Viti 1987, 5 bilionë. Viti 1999, 6 bilionë. Viti 2006, 6.5 bilionë. Çdo viti popullsia rritet me 77 milionë. Ritmi aktual i rritjes është 1 bilionë për 11 vjet.

Rritja e popullsisë deri në atë numër sa hapësira ushqimi, uji dhe burime të tjera janë të pamjaftueshme për të plotësuar nevojat e njerëzve.

Mënyra e të ushqyerit dhe kushtet e jetesës - jetëgjatësia numri i lindjeve më i madh se ai i vdekjeve. Në zonat e pazhvilluara dhe me të ardhura të ulëta numri i lindjeve është

më i lartë. Arsimimi (në shtetet me nivel arsimor të lartë, niveli i lindjeve është më i

ulët; fëmijët nuk përdoren si burim për të siguruar të ardhura).

Fenomeni i mbipopullimit

Shkaqet

Statistika


122

?

mungesa e burimeve natyrore; varfëria; emigrimi; konfliktet.

Mbipopullimi përcaktohet nga kapaciteti mbajtës (sipërfaqja prodhuese e tokës) dhe nga gjurma ekologjike (shuma e gjurmëve ekologjike që mund të mbajë toka quhet kapacitet mbajtës.

ndikon në ndotjen e mjedisit; varfëri; konflikte mes shteteve të ndryshme; emigrim (i paligjshëm).

stabilizim i popullsisë (zgjidhja e problemeve mjedisore, ekonomike, shoqërore)Mënjanimi kontrolli i lindjeve dhe i rritjes së popullsisë ulja e nivelit të konsumimit të të mirave materiale

Përforcimi: Punë me grupe, rrjeti i merimangësMësuesi/ja diskuton me nxënësit për numrin e popullsisë në qytete të ndryshme të Shqipërisë. Secili grup do

të flasë për një qytet të vendit tonë. Nxënësit janë udhëzuar për detyrën një orë më parë.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 41.

Lidhja e mbipopullimit me problemet e tjera

Pasojat

Tema 4. Varfëria



Përforcimi Punë me tekstin dhe diskutim i lirë

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin varfëri. • Të krahasojë varfërinë absolute me atë relative. • Të analizojë shkaqet dhe pasojat e varfërisë.

Fjalët kyç: varfëri, varfëri absolute, varfëri relative, ekonomi informale, shpërndarje e të ardhurave, papunësi.

Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për varfërinë, foto të ndryshme ku tregohen aspekte të varfërisë në shtresa të ndryshme të shoqërisë, vende etj.

?

?

?


123

?


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, shkruan termin varfëri dhe u kërkon atyre të tregojnë se si e

kuptojnë ata këtë term. Drejtohen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve.- Kur quhet një njeri i varfër?- Çfarë i shtyn njerëzit të lypin në rrugë?- Çfarë u mungon njerëzve të varfër?- Si duhet të trajtohen këta njerëz?- A keni dëgjuar për varfëri absolute dhe varfëri relative?

Mësuesi/ja vizaton një rreth në dërrasë ku shkruan fjalën varfëri.

Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe përgatitet për fazën e dytë të ndërtimit të njohurive.

Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta, ndërkohë që ndërton në dërrasë tabelën e

INSERT-it. Mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe të ndërtojnë këtë tabelë në fletoret e tyre.

+ – ?

- Një njeri është i varfër kur nuk ka kushtet dhe mjetet më elementare të jetesës, si: ushqim, strehim, punë etj.

- Varfëria ndahet në absolute dhe relative:•Absolute, kur njerëzit nuk kanë të mirat më elementare për mbijetesë.•Relative, kur njerëzit kanë të ardhurat elementare për mbijetesë, por këto të ardhura janë më pak në krahasim me pjesën tjetër të shoqërisë.

- Çfarë bën shteti për të ndihmuarnjerëzit që marrin ndihmë ekonomike nga zyrat e bashkive dhe komunave?

- Shkaku i varfërisë është papunësia

- Shkaku kryesor është shpërndarja e pabarabartë e të ardhurave.

- Papunësia lidhet me zhvillimin e teknologjisë

- Shteti duhet të hapë vende të reja pune nga fondet që i siguron nga taksat. - Nëse nuk regjistrohen veprimtaritë ekonomike ato quhen ekonomi informale.

- Si ndikon zhvillimi i teknologjisë te varfëria?

- Varfëria ka pasoja te shëndeti, ushqimi, kriminaliteti

- Masat që merren për të luftuar varfërinë:- arsimimi dhe specializimi;- lufta kundër papunësisë;- shpërndarja më e drejtë e të ardhurave.

- Cili është niveli i varfërisë absolute në botë?

Përforcimi: Punë me tekstin dhe diskutim i lirëMësuesi/ja duhet të përdorë materialet nga rubrika “Aktivitete në klasë”. Nxënësit do të diskutojnë rreth

diciturës së tekstit në faqen 51.


Varfëria

mungesa e mjeteve të jetesës

strehimi

papunësiushqim


124

Tema 5. Burimet natyrore




Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të renditë disa nga burimet natyrore. • Të dallojë kategoritë dhe vlerat e burimeve natyrore. • Të analizojë metodat për ruajtjen dhe përkujdesjen për burimet natyrore.

Fjalët kyç: burime natyrore, burime të ripërtëritura, burime të paripërtëritura, ruajtja e burimeve natyrore, biodiversiteti.

Mjetet: teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për burimet natyrore dhe përdorimin e tyre, foto të ndryshme ku tregohen male, burime ujore, pyje etj.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimesh Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, shkruan termin burime natyrore dhe u kërkon atyre të tregojnë

se si e kuptojnë ata këtë term. Bëhen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve dhe plotësohet skema.

- Çfarë kuptoni ju me burime natyrore? - Pse janë të rëndësishme ato për jetën e njerëzve? - A keni dëgjuar ndonjëherë termin ngrohje globale? - Pse duhen ruajtur pyjet dhe burimet ujore? - Pse janë të rëndësishme ato për jetën tonë?

Pasi dëgjon përgjigjet nxënësve, mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë,

plotësojnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


Burimet natyrore

-Trupa, lëndë a sende nga nxirret diçka e nevojshme për jetën, në formë natyrore;-Organizma të gjallë dhe jo të gjallë;-Plotësojnë drejtpërdrejtë dhe në mënyrë të tërthortë nevojat e njerëzve;-Të ripërtëritura (që zëvendësohen me kalimin e kohës, peshqit, bimësia natyrore, energjia diellore e pashtershme)-Të paripërtëritura (që gjenden në nivel të kufizuar dhe nuk mund të zëvendësohen ose nëse zëvendësohen, ato duan një periudhë shumë të gjatë kohore, si: mineralet, hekuri, floriri etj.)

Burime natyrore


125

?

Rëndësia -Vlerë biologjike-Vlerë ekonomike-Çlodhëse-Bukuri-Rëndësi natyrore

Ruajtja-Përfshin bimët, kafshët, tokën, ujin, lëndët djegëse-Ulja e konsumit të burimeve-Mbrojtja e tyre nga ndotja-Ripërdorimi ose riciklimi i burimeve

Format e ruajtjes -Ruajtja e biodiversitetit-Ruajta e pyjeve, e tokës, energjisë

Përforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja ndan klasën në grupe për të diskutuar

për burimet natyrore që ka Shqipëria dhe për rëndësinë e ruajtjes së tyre.


Tema 6. Ndotja e mjedisit

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje

Ndërtimi i njohurive Përvijim i të menduarit dhe shkak-pasojë

Përforcimi Punë në grupe dhe punë me tekstin

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin ndotje. • Të përshkruajë shkaqet dhe pasojat e ndotjes. • Të argumentojë rëndësinë e një mjedisi të pastër për jetën e njeriut.

Fjalët kyç: materialet biodegjeneruese, materialet ndotëse jobiodegjeneruese, ekosistemet.

Mjetet: teksti, foto me pamje të vendeve me ndotje, informacione nga interneti, media e shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për ndotjet, botime, pllakate etj., të organizatave për mbrojtjen e mjedisit etj.

?

??


Parashikimi: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje Pasi mësuesi/ja i ka njohur nxënësit me temën e re dhe e ka shkruar atë në dërrasë, udhëzon nxënësit që

të lexojnë për 10 minuta mësimin dhe më pas u drejton pyetjet. - Çfarë është vrima e ozonit?- Nga se është shkaktuar vrima e ozonit?- A ka rreziqe për ju kjo dukuri?- Përse njerëzve të sëmurë me astmë u rekomandohet të ndërrojnë vend për ajër tjetër? A është ajri i qytetit i njëjtë me atë të fshatit?


126

Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduarit dhe shkak-pasojëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Çfarë është ndotja e mjedisit? Dëmtim i mjedisit me materiale që ndikojnë në shëndetin e njerëzve, në

funksionimin normal të ekosistemeve (organizmat e gjallë dhe rrethanat e tyre fizike).

Llojet e ndotjes: - ndotja e ajrit - ndotja e ujërave

- ndotja akustike - mbeturinat e dëmshme - mbeturinat e ngurta - ndotja e tokësPasi nxënësit kanë plotësuar pjesën e parë, hartën e konceptit, mësuesi/ja i fton të lexojnë pjesën tjetër

dhe të diskutojnë për atë që lexuan. Nxënësit punojnë për plotësimin e tabelës së mëposhte, e cila lidhet me shkaqet dhe pasojat e ndotjes së mjedisit.

Shkaqet Pasojat Parandalimi

- Natyrore- Veprimtaritë njerëzore- Materialet biodegjeneruese- Materialet jobiodegjeneruese

- Dëmtimi i ekosistemeve- Ndikimi te shëndeti i njeriut- Kostot ekonomike- Problemet shoqërore

- Kujdesi për mënyrën e jetesës nga vetë njerëzit- Legjislacionet- Teknologjia bashkëkohore

Nxënësit punojnë për plotësimin e hartës, pasi kanë lexuar tekstin. Në përvijimin e mendimit të tyre, nxënësit kanë arritur në përfundimet se si të parandalohet ndotja e mjedisit, që është shumë e rëndësishme për jetën e njeriut.

Përforcimi: Punë në grupe dhe punë me tekstinPër të përforcuar njohuritë e marrë në këtë orë mësimi, mësuesi/ja ndan klasën në grupe për të diskutuar

për ndotjen e mjedisit në vendin tonë dhe masat që duhen marrë për të ulur këtë ndotje. Mësuesi/ja përdor rubrikën “Aktivitete në Klasë”, në faqen 55 të tekstit.

Tema 7. Aksidentet rrugore

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Pyetja sjell pyetjen

Ndërtimi i njohurive Shkak-pasojë


Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: -Të renditë shkaqet e aksidenteve rrugore. -Të analizojë rolin e Kodit të Qarkullimit Rrugor. -Të përcaktojë rëndësinë dhe mënyrat e parandalimit të aksidenteve rrugore.

Fjalët kyç: Kodi i Qarkullimit Rrugor, këmbësor, shofer, legjislacion, dënim.

Mjetet: teksti, Kodi i Qarkullimit Rrugor, foto me pamje nga trafik makinash apo çaste nga puna e policisë në një aksident rrugor, informacione nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që flasin për temën e mësimit, botime, pllakate ndërgjegjësuese për aksidentet rrugore dhe sigurinë e jetës.

?

??


127


Parashikimi: Pyetja sjell pyetjenMetoda “Pyetja sjell pyetjen” i angazhon nxënësit që të aktivizojnë dhe të përdorin njohuritë fillestare, me qëllim

që të përmirësojnë të kuptuarit e tyre. Ata sjellin pohime dhe fakte rreth temës dhe i paraqesin ato në klasë. Nxënësit orientohen të lexojnë tekstin dhe mësuesi/ja u drejton këto pyetje që të përqendrojë vëmendjen e tyre:

- Çfarë përmban Kodi i Qarkullimit Rrugor?- A mendoni se ky kod zbatohet në Shqipëri?- Cilat janë shkaqet më kryesore të aksidenteve?- Si mund të ndihmojmë në uljen e numrit të aksidenteve?

Gjatë kësaj kohe, nxënësit shkëmbejnë mendime dhe me njëri-tjetrin.

Ndërtimi i njohurive: Shkak-pasojëPasi nxënësit kanë lexuar mësimin, ata udhëzohen nga mësuesi/ja për plotësimin e tabelës shkak-pasojë

për aksidentet rrugore.

Aksidentet rrugore – në rritje

Shkaqet Pasojat Parandalimi

- zhvillimi i teknologjisë- rritja e numrit të popullsisë- rritja e qarkullimit të makinave- zhvillimi i turizmit- gjendja e rrugëve- mungesa e sinjalistikës- gjendja teknike e makinave- mosndëshkimi i shoferëve, kur bëjnë gabime- drejtimi i makinës në mënyrë të papërgjegjshme dhe të rrezikshme;- këmbësorë të papërgjegjshëm

- pasoja individuale- pasoja shoqërore- rritja e numrit të aksidenteve- rritja e numrit të viktimave nga këto aksidente

- njohja dhe zbatimi i rregullave të qarkullimit rrugor- ngritja e nivelit të policisë rrugore- kontrolli periodik i gjendjes teknike të makinave dhe motorëve- edukimi i nxënësve me rregullat e qarkullimit rrugor- informimi i publikut për rëndësinë e qarkullimit rrugor- pajisja e rrugëve me sinjalistikën e duhur rrugore

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja përdor diskutimin e lirë “Përgjegjësitë e qytetarëve, si: shoferë, këmbësorë dhe pasagjerë” për të

përforcuar njohuritë e shpjeguara në këtë orë mësimi.Mësuesi/ja ka mundësi të sjellë në klasë një përfaqësues të Policisë Rrugore të Shtetit për të dhënë udhëzime

e këshilla sesi nxënësit duhet të sillen në rrugë, por dhe për të diskutuar me të.

Tema 8. Substancat narkotike

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: - Të përkufizojë termin substancë narkotike. - Të dallojë rrezikshmërinë e përdorimit të substancave narkotike. - Të analizojë rreziqet që shkakton përdorimi i substancave narkotike. - Të diskutojë për rrugët e eliminimit të përdorimit të tyre.

Fjalët kyç: substancë narkotike, presion emocional, presion shoqëror, presion i grupit, varësi, mbidozë.

Mjetet: teksti, fotografi, pllakate që lidhen me substancat narkotike, tabakë të bardhë letre ose me ngjyra.

?

??


128

Parashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja e organizon fazën e parë të mësimit në formën e një bashkëbisedimi. U drejtohen nxënësve disa pyetje:

- A keni dëgjuar ndonjëherë për substancat narkotike? Çfarë dini ju për to?- Cilat janë substancat narkotike për të cilat keni dëgjuar? - Cilat janë kategoritë e substancave narkotike?

Ndërtimi i kuptimi: Grak TMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë me vëmendje mësimin e ditës (për rreth 10-12 minuta).

Udhëzohen nxënësit që të ndërtojnë në tabakë të bardhë letre ose me ngjyra grafikun T.

Nxënësit mund ta pasurojnë grafikun T me shembuj konkretë, por edhe me figura që lidhen me këto pyetje.

Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit nxjerrin para klasës punimet e tyre. Diskutojnë rreth çështjeve që kanë trajtuar dhe vlerësojnë

punimin më të realizuar dhe e vendosin atë në këndin e klasës. Mësuesi/ja sjell në klasë (brenda mundësive) një mjek që merret me mjekimin e pacientëve që kanë përdorur

substanca narkotike për të biseduar me nxënësit. Shënim: Mund të organizohet edhe një orë e lirë me këtë temë.

Disa nga arsyet janë: - Kureshtja- Presioni emocional- Presioni shoqëror- Presioni i grupit - Përdorimi i mëparshëm

Disa nga rreziqet që u kanosen përdoruesve të substancave narkotike janë:

- rreziqe ligjore- rreziqe për shëndetin mendor dhe atë fizik - varësi fiziologjike dhe psikologjike - rreziqe për sigurinë - mbidozë - humbja e jetës

Përse i përdorin njerëzit substancat narkotike? Cilat janë rreziqet që shkaktojnë këto substanca?


Ndërtimi i njohurive Grafik T



Tema 9. Trafikimi i qenieve njerëzore

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: • Të përkufizojë termin trakim. • Të dallojë shkaqet e trafikimit të qenieve njerëzore. • Të analizojë si ndikon në trafikim kontrolli i dobët i kufirit.

Fjalët kyç: trafikim, prostuticion, rekrutim, detyrim, mashtrim, shfrytëzim, papunësi, konflikt, fatkeqësi natyrore.

Mjetet: teksti, Kodi Civil, Kodi Penal, raporte të ndryshme nga shoqata që punojnë për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore, informacione nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që flasin për temën e mësimit, botime, pllakate ndërgjegjësuese për luftën kundër kësaj dukurie.

?

??


129


Parashikimi: Pyetja sjell pyetjen Pasi mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e ditës dhe e shkruan në dërrasë atë, ajo u drejton disa pyetje atyre

për të nxitur një diskutim me ta.- A keni dëgjuar për ndonjë rast rrëmbimi në rrugë?- A keni parë fëmijë që shesin cigare dhe gjëra të tjera në rrugë?- Përse mendoni se këta fëmijë nuk vazhdojnë të ndjekin shkollën?

- Si mund të ndihmojmë në parandalimin e trakimit të fëmijëve në veçanti?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të drejtuar diskutimet dhe

mendimet e nxënësve.

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë,

udhëzon nxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.


Trafikimi i qenieve njerëzore

-Rekrutim ose përfshirje e një personi në një grup të caktuar me anë të forcës, mashtrimit, detyrimit, dhunës, me qëllim shfrytëzimin e tij/saj.

Prostitucion -Kryerja e akteve seksuale me qëllim të vetëm arritjen e përfitimeve materiale.

Prostitucioni dhe trafikimit

-Në të parin njerëzit nuk detyrohen, por e bëjnë atë me vetëdije të plotë, kurse në trafikim, personat detyrohen të prostituojnë.

Shkaqet-Mungesa e stabilitetit ekonomik dhe politik.-Papunësia kronike dhe varfëria e madhe.-Konfliktet.-Fatkeqësitë natyrore.-Praktikat sociale dhe kulturore.

Më të rrezikuarit -Adoleshentët e moshës 13-17 vjeç.-Fëmijët nën moshën 13 vjeç.-Fëmijët në nevojë.-Vendet me varfëri dhe probleme sociale.

Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë për ndikimin që ka kontrolli i dobët i kufirit në rritjen e trafikimit. Ajo

mund të sjellë disa fakte, si: përdorimi i dokumenteve false, mashtrimet, detyrimet dhe dhuna që ndikojnë në rritjen e trafikimit. Nxënësit diskutojnë për to dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet dhe plotësimet përkatëse.

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Pyetja sjell pyetjen




130

TEST PËR KREUN IV

1. Cilat janë disa nga problemet globale që rrezikojnë jetën tonë?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________e. _______________________________________________________________________________

2. Për të mënjanuar problemet sociale duhen:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________

3. Cilat janë shkaqet e mbipopullimit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________

4. Ku ndryshon varfëria absolute nga varfëria relative?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Burimet natyrore ndahen në dy kategori. Cilat janë ato?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________

6. Cilat janë llojet e ndotjes së mjedisit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________e. _______________________________________________________________________________f. _______________________________________________________________________________

7. Nga se shkaktohet ndotja e mjedisit?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


131

8. Cilat janë shkaqet dhe pasojat e aksidenteve?Shkaqet:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________

Pasojat:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________

9. Ç’janë substancat narkotike? Përmend disa prej tyre. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Cili është dallimi midis trafikimit dhe prostitucionit?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


132

Meridiana Nepravishta

Libër mësuesi


Përgatitur nga:


133


134


135

proc

esin


137

Objektivat e kreut të parë: Në fund të këtij kreu nxënësi sipas nivelit të jetë i aftë:

I. niveli minimal

1. Të përcaktojë termin demokraci.

2. Të listojë disa prej karakteristikave kryesore të demokracisë.

3. Të përcaktojë disa vlera të demokracisë.

4. Të listojë elementet e demokracisë.

II. niveli mesatar

1. Të dallojë format e ndryshme të demokracisë.

2. Të analizojë anët pozitive të demokracisë.

3. Të vlerësojë praktikat e demokracisë në shkollë, lagje e më gjerë.

4. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje si formë e garantimit të demokracisë.

III. niveli i lartë

1. Të argumentojë rolin e parimeve të demokracisë në organizimin e shtetit.

2. Të krahasojë pushtetet shtetërore që vlerësohen të ligjshme me ato që vlerësohen si jo të ligjshme.

3. Të analizojë faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnë demokracinë.

4. Të analizojë faktorët që e mbështesin dhe ato që i kundërvihen demokracisë.

KREU IÇ`ËSHTË DEMOKRACIA

Shënim: Nivelet e objektivave të mësimeve do të shkruhen me shkurtime: I. për nivelin minimal, II. për nivelin mesatar dhe III. për nivelin e lartë.

?


138

Tema 1. Demokracia

?



Ndërtimi i njohurive Studim rasti, minuta e debatit

Përforcimi Veprimtari në klasë

??

Parashikimi: Stuhi mendimeshVendoset në dërrasë të zezë një letër ku shkruhet termi demokraci dhe drejtohen pyetja:

- Çfarë kujtoni ju për demokracinë (si qeverisje) nga lënda e historisë?- Si bëhej i mundur sundimi i shumicës?

qeverisja e popullit demos - popull

e drejtpërdrejtë e përfaqësuar

sistem i lirë elektoral

Ndërtimi i njohurive: Studim rasti, minuta e debatitLexohet dialogu në libër mes mësuesit/es dhe nxënësve dhe pastaj zhvillohet bashkëbisedimi:

- A është shprehje e demokracisë marrja e vendimeve me shumicë votash?- Po pakica çfarë roli luan?

Krahasoni dhe komentoni situatat e mëposhtme:Në komunitetin tuaj disa familje nuk i paguajnë dritat.Një politikan nuk zbaton ligjin.Dua të shpreh lirshëm mendimin tim.Pjesëmarrja në votime është e rëndësishme. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën liri dhe demokraci dhe kërkon nga nxënësit që t`i shikojnë

këto fjalë në raport me njëra-tjetrën.

Nxënësit shprehin lirshëm mendimet e tyre. Pra, liria është element i demokracisë, por anëtarët e

DemokraciDemokraci Liri Liri

Objektivat: Në fund të orës nxënësi i këtij niveli të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin demokraci.

Të listojë karakteristikat kryesore të demokracisë dhe lidhjen e saj me lirinë. II. Të përshkruajë konceptet kryesore të demokracisë.

Të vlerësojë praktikat e demokracisë në shkollë dhe lagje. III. Të analizojë faktorët që e mbështesin dhe ato që i kundërvihen demokracisë.

Të argumentojë rolin e demokracisë në vendimmarrje.

Fjalë kyç: demokraci, barazi, pjesëmarrje.

Mjetet dhe materialet: foto, teksti, Deklarata e të Drejtave të Njeriut.

Demokraci


139

?

shoqërisë janë të detyruar të zbatojnë ligjin. Me demokraci kuptojmë formën e organizimit politik, që siguron sundimin e shumicës dhe respekton pakicën.

Minuta e debatit:Abraham Linkolni është shprehur: “Demokracia është qeverisje e popullit, nga populli, për popullin”.

Shprehni mendimin tuaj.

Përforcimi: Veprimtari në klasë -Ç’kuptoni me demokraci? -A mund të jetë gjithnjë e barabartë liria me demokracinë? -Çfarë është barazia në një shtet demokratik?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3, në faqen 7.

Tema 2. Parimet e demokracisë

?



Ndërtimi i njohurive Harta e konceptit, minuta e debatit


??

Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: I. Të listojë parimet e demokracisë.

Të përcaktojë rolin e të drejtave të njeriut në mbarëvajtjen e demokracisë. II. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje si formë e garantimit të demokracisë.

III.Të analizojë shprehjen “Përpara ligjit të gjithë shtetasit janë të barabartë”. Të krahasojë parimet e një shteti demokratik me ato të një shteti diktatorial.

Fjalë kyç: sundim i shumicës, pjesëmarrje, të drejtat e njeriut.

Mjetet dhe materialet: foto, Deklarata e të Drejtave të Njeriut, teksti.

Parashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:

- Çfarë përshtypjeje ju bëri informacioni që zgjodhët lidhur me pjesëmarrjen në votime në Shqipëri?- Çfarë tregon pjesëmarrja në votime?- Po në vendet e tjera, si ndodh?

Që demokracia të funksionojë sa më mirë në çdo aspekt, duhet të mbështetet në disa parime:- A keni dëgjuar rreth këtyre parimeve?

Shprehni mendimin tuaj.

Ndërtimi i njohurive: Harta e konceptit, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin Parimet e demokracisë dhe i plotëson ato duke bërë shpjegimet

përkatëse:


140

?

Barazia Pjesëmarrja

Sundimi i shumicës Të drejtat e pakicës

Respekti për të drejtat e njeriut

1. Barazia: të gjithë njerëzit lindin të barabartë dhe duhet të kenë mundësi të barabarta.2. Pjesëmarrja: vetë demokracia është formë e pjesëmarrjes.

- Po ju si merrni pjesë në problemet e komunitetit?3. Sundimi i shumicës dhe të drejtat e pakicës: detyrim i shumicës (mazhorancës) për të marrë parasysh

të drejtat e pakicës (opozitës). Pakica kombëtare: greke, maqedonase, malazeze gësojnë të njëjtat të drejta si shumica, pra si shqiptarët.

Minuta e debatit:- Cilat janë të drejtat që gëzon një pakicë kombëtare.- Si respektohen këto të drejta në Shqipëri?

4. Respekti për të drejtat e njeriut: lexohet Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe nxënësit listojnë disa prej tyre.

Përforcimi: Punë në grupe Punohet ushtrimi 3 i rubrikës “Veprimtari në klasë”.Ndahet klasa në katër grupe dhe përzgjidhet një nga citatet e mëposhtme (një grup – një citat). Secili grup

shpreh mendimin duke bërë dhe interpretimin e citatit. Jepni mendimin tuaj.

- A ju është shkelur ndonjë parim i demokracisë në klasë, familje apo komunitet?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1, në faqen 7.

Parimet edemokracisë

Tema 3. Elementet e demokracisë

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Parashikimi me terma paraprakë

Ndërtimi i njohurive Përvijim i të menduarit, minuta e debatit


Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë: I. Të listojë elementet e demokracisë.

Të përkufizojë termin shtet juridik. II. Të analizojë shprehjen Pushteti buron nga populli. Të vlerësojë rolin kontrollues të opozitës.

III. Të argumentojë domosdoshmërinë e ndarjes së pushteteve në një sistem demokratik. Të analizojë termin shtet juridik.

Fjalë kyç: zgjedhje, parlament, shtet juridik, qeveri, ndarje pushtetesh, pushtet ligjvënës, pushtet ekzekutiv, pushtet gjyqësor, opozitë.

Mjetet dhe materialet: teksti, pamje nga funksionet e pushteteve, Kushtetuta.

?

??


141

Parashikimi: Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet, të cilat shkruhen në tabelën e zezë:

- Cilat janë parimet e demokracisë? - Si e kuptoni ju barazinë në një shtet demokratik?

Jepni mendimin tuaj lidhur me emërtimet që i bëhen demokracisë:

- Çfarë lidhjeje mund të ketë ndërmjet këtyre termave dhe mësimit të ditës?

Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduarit, minuta e debatit - Në cilën fazë ndodhet demokracia te ne? - Cilat elemente e përcaktojnë stadin e zhvillimit të një shteti demokratik?

Që demokracia të jetë sa më e konsoliduar, duhet të ketë disa elemente thelbësore, siç janë: Zgjedhjet e lira; Kuvendi; Qeveria; Opozita; Ndarja e pushteteve; Shteti juridik.

- A mund të kuptohen këto të ndara? - Çfarë keni dëgjuar për këto elemente të demokracisë?

Elementi kryesor i demokracisë janë zgjedhjet e lira, ku populli me votën e tij zgjedh përfaqësuesit e tij:partinë, koalicionin e partive politike ose një individ të pavarur, që do të qeverisë në nivel qendror (zgjedhjet e përgjithshme) dhe në nivel vendor (zgjedhjet administrative për pushtetin vendor), për të gjitha llojet e vendimmarrjes, vendimi merret me shumicë votash. (Tregohen foto të zgjedhjeve ndër vite.)

- Po në shtëpi e përdorni votimin për ndonjë problem? (Jo, Po) - Si do t’iu pëlqente t’i merrnit vendimet në familje, në klasë, në grupet shoqërore? Mësuesi/ja u shtjellon dhe u shpjegon nxënësve elementet e demokracisë në vendin tonë: 1. Kuvendi përbëhet nga deputetët që kanë detyrë të përcaktojnë politikën e shtetit përmes ligjeve, pra,

parlamenti → pushtet ligjvënës. (Tregohen pamje nga punimet e parlamentit.)

2. Qeveria + Administrata = Pushteti ekzekutiv

Demokraci ekonsoliduar

Demokraci errezikuar

Demokracie re

Demokraci ebrishtë

Pushteti vendor

UNË VOTOJ!

Kuvendi

Zhvillimi i një aktiviteti në shkollë

Problemenë komunitet

Senati i klasës

3. Opozita përfaqëson pakicën. - Çfarë detyrash ka opozita? (pamje nga veprimtaria e opozitës)

Jep alternativa Opozita Kontrollon qeverinë

4. Ndarja e pushteteve (ekzekutiv, legjislativ, gjyqësor) dhe ushtrimi i tyre i pavarur përbën thelbin e demokracisë.


Funksionet e Kuvendittë Shqipërisë

Artikulues

Formimi i vullnetit

Ligjvënës

Zgjedhor

Kontrollues


142

?

Tema 4. Format e demokracisë

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Lidh me shigjetë, minuta e debatit

Ndërtimi i njohurive Pema e mendjes (kllaster)


Objektivat: Në fund të orës nxënësi sipas niveleve të jetë i aftë: I. Të listojë format e demokracisë.

Të shpjegojë termin referendum. II. Të shpjegojë përmbajtjen e praktikave të demokracisë sipas përfaqësimit.

Të krahasojë demokracinë presidenciale me atë parlamentare. III. Të argumentojë përparësitë e demokracisë së drejtpërdrejtë me atë të demokracisë me përfaqësim.

Të analizojë historikun e sistemit politik në Shqipëri.

Fjalë kyç: demokraci e drejtpërdrejtë, përfaqësuese, parlamentare, presidenciale.

Mjetet dhe materialet: foto të shprehjes së demokracisë në Greqinë e vjetër, teksti, pamje të jetës politike në komunizëm e demokraci në Shqipëri.

?

??

Minuta e debatit:- Pse në demokraci shumica ka të drejtë të marrë vendimet?- Pse duhet respektuar opozita?

Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja udhëzon nxënësit që t`u përgjigjen pyetjeve të rubrikës “Pyetje vetëvlerësimi”. -Cilat janë elementet e demokracisë? (Zgjedhjet e lira, parlamenti, pra pushteti ligjvënës, qeveria, pra

pushteti ekzekutiv, opozita, ndarja e pushteteve dhe shteti juridik.) -Cila është lidhja e Qeverisë me parlamentin (Kuvendin)? (Qeveria përfaqëson pushtetin ekzekutiv,

ndërsa parlamenti pushtetin ligjvënës. Pra, qeveria paraqet në parlament projektligjet, parlamenti i miraton dhe qeveria i zbaton.)

-Pse është i domosdoshëm roli kontrollues i opozitës? (Në një shtet demokratik opozita përfaqëson pakicën, ajo qëndron përballë qeverisë dhe e kontrollon atë, pra opozita kujdeset që qeveritarët të përfaqësojnë interesat e atyre që i kanë zgjedhur nëpërmjet votës.)

-Cilat janë disa nga funksionet e parlamentit? (Funksioni ligjvënës, zgjedhor, kontrollues, artikulues dhe ai i formulimit të vullnetit.)

Detyrë shtëpie. Ndiqni një seancë parlamentare në televizion dhe shkruani në fletore fazat nëpër të cilat kalon procesi i miratimit të një ligji.

Elementet edemokracisë

zgjedhjet e lira

pushtetilegjislativ

opozita

Kuvendi funksionet

ligjvënëszgjedhorkontrolluesartikuluesformimi i vullnetit

qeveria

pushtetiekzekutiv

kontrollon jep alternativa

shteti juridik

ndarja e pushteteve

pushtetiekzekutiv

pushtetilegjislativ

pushtetigjyqësor


143

?

Parashikimi: Lidh me shigjetë, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët e mëposhtme dhe ngre tre nxënës në tabelë që të bëjnë lidhjet e sakta.

Secili nxënës bën nga një lidhje.Lidh me shigjetë:

Parlamenti Pushteti ekzekutiv Qeveria Pushteti gjyqësor Gjykata Pushteti legjislativ

- A është e rëndësishme opozita në demokraci? Pse?- A vepron opozita në diktaturë? Pse?

Minuta e debatit:- Çfarë ju bëri përshtypje kur ndoqët seancën parlamentare? - Çfarë problemesh u ngritën?- A u morën në konsideratë mendimet e opozitës?

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes (kllaster)Mësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin format e demokracisë dhe ndërton skemën:

populli merr pjesë (voton) populli zgjedh përfaqësuesit e vetdrejtpërdrejt në marrjen e vendimeve nëpërmjet votimit, që të përfaqësojnë

presidenti zgjidhet drejtpërdrejt nga populli presidenti zgjidhet nga parlamenti

Shembujt e formave të demokracisë• Demokracia e drejtpërdrejtë - Çdo qytetar voton për të marrë vendime (referendumi; për miratimin e

Kushtetutës më 1998). • Demokracia me përfaqësim – në shumicën e vendeve, edhe në Shqipëri, populli, përmes votimit, zgjedh

përfaqësuesit e tij, si: deputetët, kryetarët e bashkive, komunave, këshilltarët etj. Demokracia me përfaqësim ka dy forma:

a. Presidenciale - në SHBA dhe Francë, zakonisht nuk ka kryeministër, presidenti është edhe kryetar shteti dhe kryetar qeverie.

b. Parlamentare – vendi ynë dhe shumica e vendeve. Kryeministri zgjidhet nga parlamenti.

Lexohet pjesa në fund të faqes 12 dhe debatohet në klasë mbi sistemin politik në Shqipëri në vitin 1944-1990.

Përforcimi: Puna me tekstinPunohen rubrikat e tekstit, si: “Pyetje vetëvlerësimi” dhe “Veprimtari në klasë”. Punohen ushtrimet 1, 2, 3 dhe

nxënësit krahasojnë dy format e demokracisë së drejtpërdrejtë dhe me përfaqësim.

Detyrë shtëpie. Ndahet klasa në tri grupe dhe se2009-09-29cilit i jepet nga një ushtrim në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”.


Format edemokracisë

Demokracia me përfaqësim

Demokraci e drejtpërdrejtë

Demokraci presidenciale Demokraci parlamentare ka dy forma


144

TEST PËR KREUN I

1. Çfarë është demokracia?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Listo disa nga detyrimet e anëtarëve të shoqërisë në demokraci.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Listo disa nga elementet e demokracisë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Me barazi në një shtet demokratik kuptojmë ………………................................……........................................................................................................................................

5. Rretho thëniet e sakta: a. Shkalla e plotësimit të detyrimeve ndaj pakicave është tregues i vlerave demokratike.b. Demokracia nuk garanton barazinë e kushteve, garanton vetëm barazinë e mundësive.c. Demokraci nuk ka të bëjë me vendimmarrjen.

6. Cilat janë disa nga elementet e demokracisë?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Jep dy shembuj të mosfunksionimit të mirë të shtetit juridik.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Plotëso vendet bosh: a. Demokracia …………………………. njeh dy forma:1. Demokraci presidenciale2. Demokraci ………………………b. Votimi i popullit për kushtetutën quhet ………………………………..

9. Krahaso:

10. Cili është roli i opozitës në një shtet demokratik?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Listo disa nga shkeljet e të drejtave të njeriut në diktaturë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Jep mendimin tënd: Demokracia mund të keqkuptohet dhe të keqpërdoret.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Demokraci edrejtpërdrejtë

Demokraci mepërfaqësi


145

KREU IIFAKTORËT QË NDIHMOJNË DHE PENGOJNË DEMOKRACINË

Objektivat e kreut II: Në fund të kreut nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:

I. niveli minimal:1. Të përcaktojë disa nga faktorët që mbështetin dhe pengojnë demokracinë.2. Të përshkruajë disa nga rrethanat që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnë demokracinë

në Shqipëri.3. Të vlerësojë rolin e informimit në demokraci.

II. niveli mesatar:1. Të përcaktojë disa tipare të realitetit shqiptar që mund të dëmtojnë demokracinë.2. Të analizojë mundësitë e zvogëlimit të veprimit të faktorëve që rrezikojnë demokracinë.3. Të krahasojë faktorët mbështetës dhe pengues të demokracisë.

III. niveli i lartë:1. Të analizojë moton e qeverisë Tolerancë zero ndaj krimit. 2. Të përshkruajë misionin e arsimit demokratik. 3. Të diskutojë mbi ndikimin e lirisë së shtypit në demokraci dhe lidhjet që ka me arsimin.

?

Tema 1. Faktorët që mbështesin demokracinë


Ndërtimi i njohurive Studim rasti, punë me tekstin


Objektivat: Në fund të orës nxënësi sipas niveleve të jetë i aftë: I. Të përcaktojë disa nga faktorët që mbështesin demokracinë. Të përkufizojë termin kulturë politike.

II. Të identifikojë faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnë demokracinë. III. Të analizojë rolin negativ të rënies së ekonomisë dhe rritjes së krimit në demokraci.

Të argumentojë thënien: Liria e shtypit është një bekim për demokracinë.

Fjalë kyç: kriminalitet, kulturë politike, mundësi informimi.

Mjetet: foto, teksti, interneti, gazeta.

?

??


Parashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje, në mënyrë që ata të bashkëbisedojnë me njëri-tjetrin:

- Ç’është demokracia? - Cilat janë parimet e demokracisë? - Cili është krimi i fundit për të cilin keni dëgjuar? - Cila e drejtë është shkelur kur dikujt i cenohet jeta?


146

?

Minuta e debatit:Jepni mendimin tuaj: - A duhet të ketë krime në një shtet demokratik?

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh, studim rastiMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh.

Studim rasti Demokracia ndodhet e rrezikuar në çdo vend, prandaj ajo mbështetet nga disa faktorë:1. Zhvillimi ekonomik në një vend rrit mirëqenien.

Këto dy vende kanë zhvillim të ndryshëm ekonomik. - Ku është më e rrezikuar demokracia? Jepni mendimin tuaj.

2. Mungesa e krimit dhe e dhunës. Sundimi i ligjit është themeli i demokracisë, por kur ky nuk zbatohet, bandat dhe krimi veprojnë lirshëm.

3. Institucionet që mbështesin demokracinë janë shkollat, institucionet e zbatimit të ligjeve, ushtria që shmang kërcënimet nga jashtë, mediet e lira, administrata vendore.

4. Kultura politike përmbledh besimet, ideologjitë, vlerat që formojnë mendimin tonë për shoqërinë, qeverinë dhe rolin e individit.

5. Mundësia e informimit. Mediet e lira dhe të pavarura janë shtyllë e demokracisë.

Përforcimi: Veprimtari në klasëPlotësohet skema në faqen 16 dhe krahasohen faktorët mbështetës dhe pengues të demokracisë.

- Cilët faktorë të demokracisë, pengues ose mbështetës, ekzistojnë në Shqipëri? Analizoni faktorët që mbështesin dhe pengojnë demokracinë në Shqipëri. -Ç’lloj krimesh kryhen më shumë në Shqipëri dhe pse? -Sa i rëndësishëm është roli i medieve?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi” në faqen 16.

UgandaUgandaFranca Franca

Fjalia Komenti

Faktorët që mbështesindemokracinë

shkollainstitucionetushtriamedia

1. zhvillimi ekonomik

2. mungesa e krimit dhe e dhunës

3. institucionet që mbështesin demokracinë

4. kultura politike

5. mundësia e informimit


147

SKEM

A PË

RM

BLE

DH

ËSE

PËR

MËS

IMET

QË

FLA

SIN

PËR

DEM

OK

RA

CIN

Ë

1. B

araz

ia2.

Pje

sëm

arrja

3.

Sun

dim

i i

shum

icës

dh

e të

dre

jtat e

pak

icës

4. R

espe

kti p

ër të

dr

ejta

t e n

jeriu

t

Parim

ete

dem

okra

cisë

Dem

okra

cia

ësht

ë qe

veris

ja n

ga

popu

lli,

ku

push

teti

më

i la

rtë

i ta

kon

popu

llit

dhe

usht

rohe

t dr

ejtp

ërsë

drej

ti pr

ej

tij

ose

prej

pë

rfaqë

sues

ve të

zgj

edhu

r pr

ej ti

j si

pas

një

sist

emi t

ë lir

ë el

ekto

ral.

Dem

okra

cia

e dr

ejpë

rdre

jtë

Dem

okra

cia

Par

lam

enta

re

Dem

okra

cia

Pre

side

ncia

le

Dem

okra

cia

me

përfa

qësi

m

Form

ate

dem

okra

cisë

Form

atqë

mbë

shte

sin

dem

okra

cinë

1. z

hvill

imi e

kono

mik

2. M

unge

sa e

krim

it

3. M

undë

sia

e in

form

imit

4. K

ultu

ra p

oliti

ke

5. In

stitu

cion

e që

mbë

shte

sin

dem

okra

cinë

Elem

ente

tede

mok

raci

së

zgje

dhje

t e li

ra

push

teti

legj

isla

tivK

uven

difu

nksi

onet

ligjv

ënës

zgje

dhor

kont

rollu

esar

tikul

ues

form

imi i

vul

lnet

itsh

teti

jurid

ik

ndar

ja e

pu

shte

teve

push

teti

ekze

kutiv

push

teti

legj

isla

tiv

push

teti

gjyq

ësor

opoz

itaqe

veria

push

teti

ekze

kutiv

kont

rollo

n

jep

alte

rnat

iva


148

Tema 2. Demokracia në Shqipëri

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Minuta e debatit

Ndërtimi i njohurive Bashkëbisedim, pema e mendjes

Përforcimi Krahaso dhe komento, punë në grupe

Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të shpjegojë se ç`kupton me procese demokratike.

Të listojë disa nga proceset demokratike që u zhvilluan në Shqipëri pas vitit 1991. II. Të analizojë tiparet e realitetit shqiptar, të cilat mund të rrezikojnë demokracinë në Shqipëri.

Të krahasojë tiparet diktatoriale me ato demokratike në vendin tonë. III. Të argumentojë pasojat e korrupsionit si rrezikshmëri për demokracinë.

Fjalë kyç: iniciativë e lirë, korrupsion, konsolidim i institucioneve.

Mjetet dhe materialet: foto nga proceset demokratike në Shqipëri (interneti), teksti.

?

??


Parashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja organizon minutën e debatit me nxënësit.

Diktaturë (dje) Demokraci (sot)

Minuta e debatit: -A është Shqipëria një vend në zhvillim? Argumentoni përgjigjen tuaj. -A ka qenë situata gjithmonë si është sot?

- Çfarë ka ndryshuar? (Politika, ekonomia, arsimi, shoqëria, punësimi, kriminaliteti, droga, prostitucioni.)(Tregohen foto të Shqipërisë në vitet 1989-1990.)

Ndërtimi i njohurive: Bashkëbisedim, pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e rubrikës “Çfarë do të mësoj”, nxënësit japin mendimet e tyre duke

u ndihmuar edhe nga mësuesi/ja.

proceset demokratike tolerancë kulturë demokratike

rritja e ekonomisë Zhvillimi i demokracisë në Shqipëri kultura politike

liri e shtypit konsolidim i institucioneve kriminalitet

1. Proceset demokratike në Shqipëri u ndeshën me: varfëri ekstreme, përpjekjet e regjimit komunist për të mos lejuar demokracinë, luftën e ashpër të klasave, që mund të çonte në luftë civile, mungesën e lirive dhe të drejtave të njeriut.

2. Rritja e ekonomisë: iniciativa e lirë + ekonomi private ekonomi tregu. Privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore, zhvillimi i biznesit privat, gjurmët e trashëgimisë të izolimit nga diktatura komuniste

tregon shenja krize: rritje e ulët ekonomike, emigracion, mosplotësim i nevojave bazë për ushqim, veshje dhe shërbime. 3. Kriminaliteti: rrezik serioz për demokracinë: krimi i organizuar, si: trafiqet e paligjshme, të lëndëve narkotike,

armëve, qenieve njerëzore; korrupsioni, hakmarrja e gjakmarrja, krimi brenda familjes etj. 4. Kultura politike: edukimi qytetar, pjesëmarrja qytetare në veprimtari politike, shoqërore, ekonomike;

shprehja e lirë e mendimit nëpërmjet debateve publike, mendimit kritik etj.; ndryshimi i sistemit arsimor, krijimi i institucioneve që mbështetin demokracinë, si organizatat qytetare etj.


149

?

Ndryshimi i sistemit arsimor

Krijimi i institucioneve që mbrojnë demokracinë

Nxitja e qytetarëve në veprimtaritë ekonomike, politike dhe shoqërore

Faktorët e kulturës politike

5. Liria e shtypit. Liria e shprehjes dhe e shtypit është e garantuar. Masmedia është e lirë, por ka raste që gazeta të ndryshme mbajnë anën e qeverisë ose të opozitës. Ky faktor duhet mënjanuar që demokracia të funksionojë më mirë.

Përforcimi: Krahaso dhe komento, punë në grupe -Argumentoni lidhjen mes kriminalitetit dhe demokracisë në Shqipëri. -Si ndikon liria e shtypit në demokraci?Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën “Veprimtari në klasë”.-Diskutohet në grupe në lidhje me faktorët që pengojnë demokracinë në Shqipëri, ku çdo grup bashkë me

faktorin gjen dhe një rast për ta ilustruar.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 19.

Tema 3. Përballimi i faktorëve pengues në demokraci


Ndërtimi i njohurive Shpjegim, ditari dypjesësh


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të listojë faktorët që pengojnë demokracinë.

Të vlerësojë rritjen ekonomike dhe mirëqenien e popullit si përparësi të demokracisë. II. Të analizojë situatën e kriminalitetit në Shqipëri.

Të vlerësojë lirinë e shtypit dhe mbrojtjen e tij me ligj si fitore e demokracisë. III. Të argumentojë rolin e arsimit për formimin e një kulture politike.

Të vlerësojë moton e qeverisë “Tolerancë zero ndaj krimit”.

Fjalë kyç: shpërndarje e të ardhurave, liri e shtypit, tatim-taksa.

Mjete dhe materialet: teksti, interneti, shkrime gazetash mbi krimet në vendin tonë.


?

??

Parashikimi: Minuta e debatitNë 10 minutat e para diskutohet mbi lidhjen mes arsimit, kulturës politike dhe demokracisë. Analizoni politizimin e arsimit nën diktaturë.

Demokracia në shkollë Rregullorja e shkollësA kanë lidhje?


150

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim, ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelën e zezë ditarin dypjesësh, si më poshtë

Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se si realizohet përballimi i faktorëve pengues në demokraci.

1 . Rritja e ekonomisë. Që të zhvillohet demokracia deri më sot në Shqipëri shteti është përpjekur:a. Të zbatojë politika ekonomike liberale.b. Të nxisë eksportet dhe të tërheqë kapitalin e huaj.c. T’u japë më shumë pavarësi bankave.d. Të privatizojë kompanitë shtetërore.e. Të rrisë të ardhurat nga tatim-taksat.

2. Lufta ndaj krimit. Shoqëria demokratike e ndëshkon krimin dhe kriminelët. Për këtë ndryshohen ligjet dhe kodet, krijohen strategji të ndryshme në luftë kundër trafiqeve dhe terrorizmit.

3. Kultura politike. Ky është një proces gradual dhe dinamik. Për këtë:a. Po ndryshojnë tekstet mësimore duke përfshirë në to elemente të demokracisë.b. Zhvillohen fushata ndërgjegjësuese e sensibilizuese për të rrënjosur idealet e demokracisë.c. Nxirren ligje për mbrojtjen e shtypit të lirë.

Përforcimi: Veprimtari në klasëNë këtë fazë mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën “Veprimtari në klasë“.-Listoni faktorët që pengojnë demokracinë. -Përse ka rëndësi niveli ekonomik në demokraci? Jepni mendimin tuaj. -Ç’masa po merr qeveria për të realizuar moton: Tolerancë zero ndaj krimit? -Si mund të zbutet korrupsioni në mjekësi, arsim, gjykatë, administratë.Jepni mendimin tuaj.

Fjalia KomentiProceset demokratike

dhe arritjet në ekonomiDecentralizimi i ekonomisë së centralizuar zhvillimi i ekonimisë së tregut nxitja ekonomike e qendrueshme.

Lufta ndaj krimit 1. Ndëshkimi i krimit dhe kriminelëve. 2. U hartuan ligje dhe Kodi Penal.

Kultura politike 1. Tekstet mësimore.2. Sensibilizimi i popullit për elemetet demokratike.3. Ligje për mbrojtjen e shtypit.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 (për debat orën e ardhshme) dhe ushtrimi 2 (me shkrim) në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 21 të tekstit.?

Minuta e debatit:

-Ku qëndrojnë vështirësitë për të pasur shtypi të lirë? Në dërrasë shënohen faktorët që pengojnë shtypin e lirë.


151

TEST PËR KREUN II

1. Listo institucionet që mbështesin demokracinë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Çfarë kuptoni me kulturë politike?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Cilat janë disa masa të qeverive demokratike në Shqipëri për t’i dhënë shtytje zhvillimit ekonomik të vendit.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Rretho thëniet e sakta:a. Demokracia është e vështirë që të zbatohet në vendet me tranzicion.b. Sistemi arsimor është një faktor që nuk mbështet shumë formimin e kulturës politike.c. Formimi i kulturës politike është proces gradual dhe dinamik.

5. Krahaso faktorët mbështetës dhe pengues në demokraci:

6. Plotëso vendet bosh:a. Për të luftuar dhe ndëshkuar krimin shteti shqiptar ka hartuar strategji të ndryshme, si:...............................................................................…………………………………………................b. Qëllimi i arsimit në demokraci është të formojë qytetarë me ….....…………………….................

7. Si ndikon liria e shtypit në demokraci.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Jepni mendimin tuaj: Çfarë veprimtarish kërcënojnë demokracinë në komunitetin tuaj?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Faktorët mbështetës Faktorët pengues


152

KREU IIIFUNKSIONIMI I DEMOKRACISË

Objektivat e kreut III: Në fund të këtij kreu nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. niveli minimal:

1. Të shpjegojë disa probleme që duhet të zgjidhë demokracia.2. Të përshkruajë rolin e partive politike në demokraci.3. Të listojë disa nga partitë politike kryesore që veprojnë në Shqipëri.

II. niveli mesatar:1. Të përshkruajë strukturat e qeverisjes në një shtet demokratik.2. Të vlerësojë veprimtarinë e institucioneve arsimore në Shqipëri.

3. Të identifikojë çështjet që janë parësore për t’u zgjidhur në demokraci.

III. niveli i lartë: 1.Të analizojë disa nene të Kushtetutës.

2. Të dallojë modelet e ndryshme të zbatimit të demokracisë në vende të ndryshme.3. Të argumentojë domosdoshmërinë e tolerancës politike dhe të pranimit të rezultatit të zgjedhjeve.

Tema 1. Funksionimi i demokracisë

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Marrëdhëniet pyetje-përgjigje, minuta e debatit


Përforcimi Minitest

Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të listojë disa forma të demokracisë moderne.

Të përshkruajë shkurtimisht historikun e zhvillimit të demokracisë në botë. II. Të dallojë ndryshimet ndërmjet modeleve të ndryshme të demokracisë në

vende të ndryshme.Të vlerësojë demokracinë si një proces edukimi në vazhdimësi.Të krahasojë format e republikës e të monarkisë.

III. Të nxisë mendimin kritik mbi mendimet e ndryshme në demokraci. Të analizojë vlerat e filozofëve që themeluan demokracinë.

Fjalë kyç: demokraci moderne, përfaqësues, barazi para ligjit.

Mjetet dhe materialet: foto të filozofëve, Kushtetuta, Deklarata e Pavarësisë, teksti.


?

??

Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje, minuta e debatit - Çfarë dini për demokracinë, si përkuzohet ajo?

- Kur dhe ku ka lindur demokracia?- Si u zhvillua demokracia në Angli?- Ç’lidhje ka me demokracinë ekzekutimi i Karlit I në Angli (1642)?


153

- A ndikuan idetë iluministe në proceset demokratike? - Po vendi ynë a është një shtet demokratik? - Kur kanë lluar proceset demokratike te ne?

Minuta e debatit:Diskutohet rreth ushtrimit të parë të detyrës së shtëpisë.Secili nxënës shkruan në fletore idetë e tij lidhur me fenomenin e kriminalitetit.

Nxënësit mund të kenë ide të qarta, të cilat i kanë përjetuar në shtete të ndryshme që mund t’i kenë vizituar. Përmes këtyre ndryshimeve radhitim detyrat që na dalin përpara për të qenë njëlloj si ato.

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimHapi I. Origjina e demokracisëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Cila është origjina e demokracisë? Demokracia e ka fillesën në Greqinë e lashtë, por sistemi demokratik ka kaluar një proces të gjatë historik.

Hapi II. Demokracia moderneMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Ç`është demokracia moderne? Demokraci do të thotë “qeverisje nga populli”. Është sistem politik ku pushteti ushtrohet nga populli nëpërmjet

përfaqësuesve që zgjidhen nga vota popullore (shumicë e pakicë), e ku shtetasit gëzojnë liri e të drejta. Në demokracinë moderne, autoriteti më i lartë janë përfaqësuesit e zgjedhur nga vota e popullit. Në demokraci populli ua delegon pushtetin e vet përfaqësuesve të zgjedhur.

Hapi III. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme dhe nxënësit përgjigjen.- Cilat janë format e qeverisjes së demokracisë?

Republika presidenciale → SHBA, Francë Shqipëri Serbi Norvegji Itali Republika parlamentare Monarki kushtetuese Angli Greqi Spanjë

- Cilat janë tiparet e demokracisë?

Liria individuale Barazia para ligjit

Të drejtat universale

Këto tipare janë shpallur për herë të parë në këto dokumente: Deklarata e Pavarësisë në SHBA, 4 korrik 1776, Deklarata Franceze për të Drejtat e Njeriut, 26 gusht 1789; Karta e Atlantikut, 14 gusht 1941.

Kushtetuta, si ligj themelor i shtetit, në vendin tonë është miratuar më 28 nëntor 1998.

Shqipëria Çfarë e dallon Shqipërinë nga shtetet e tjera?

Shtete të tjera evropiane

Format e qeverisjesdemokratike janë:

Tiparet e demokracisë janë:


154

?

Hapi IV. Nxënësit krahasojë republikën me monarkinë kushtetuese.

Përforcimi: MinitestMinitest 10 minuta (shihet si u përvetësua informacioni i ri). Jepen këto pyetje:

- Ç’kuptoni me demokraci moderne?- Cilat janë tiparet e demokracisë?

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 në rubrikën “Veprimatri në shtëpi”, në faqen 24 të tekstit. Sillni Kushtetutën e Shqipërisë për orën e ardhshme.

Republikë Monarki kushtetuese

Tema 2. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë




Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përcaktojë termin kushtetutë.

Të listojë disa nene të Kushtetutës. II. Të analizojë rolin e kushtetutës për një vend demokratik.

Të vlerësojë rolin e kushtetutës si dokument që garanton standardet e demokracisë. III.Të argumentojë domosdoshmërinë e ndarjes së pushteteve dhe moscenimin e

funksioneve të secilit prej tyre.

Fjalë kyç: standardet e demokracisë, balancim i pushteteve, legjislaturë.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta e Shqipërisë, teksti.


?

??

Parashikimi: Minuta e debatitNxënësit kanë mbi bankë Kushtetutën. - Përse shkruhet në kopertinë “Këtu llon e ardhmja”? Si e kuptoni ju?

Minuta e debatit:- Çfarë është kushtetuta? Ligji themelor i shtetit! - Kur dhe si u miratua kushtetuta jonë? Më 28.11.1998, me votim të fshehtë nga populli.- A kemi pasur kushtetutë më parë? (Po, kemi pasur disa kushtetuta.)


155

?

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes

Mësuesi/ja shkruan në tabelë: Kushtetuta mbron parimet e demokracisë.

Përforcimi: Punë me tekstinNxënësit punojnë ushtrimet e rubrikës “Veprimtari në klasë”. -Diskutohen në klasë disa nene të Kushtetutës, si neni 1, 18, 21, 22. -Analizohet pika 2 e nenit 18, nxënësit japin mendimet e tyre.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dëshirës, në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 26.

Kushtetutaparashikon

Ndarja e pushteteve

Standardet e demokracisë

Shteti i së drejtës

- zgjedhjet e lira - pluralizmi- liria e fjalës

- rendi kushtetues- mbrojtja e të drejtave të njeriut - pavarësia e gjyqësorit

Legjislativ Ekzekutiv Gjyqësor

Tema 3. Pushteti legjislativ

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Krahaso/ Analizo


Përforcimi Minuta e debatit

Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të dallojë pushtetin legjislativ nga pushtetet e tjera.

Të listojë disa nga emrat e deputetëve të Kuvendit. II. Të përcaktojë funksionet e pushtetit legjislativ (Kuvendit).

Të radhisë disa nga komisionet kuvendore.Të analizojë rolin e pushtetit legjislativ që ka përcaktuar kushtetuta.

III.Të analizojë komisionet kryesore kuvendore dhe funksionet e tyre.Të diskutojë rreth seancave kuvendore dhe të qëndrimeve të shumicës

dhe pakicës në Kuvend.

Fjalë kyç: Kuvend, deputet, komision, mandat.

Mjetet dhe materialet: pamje nga punimet në Kuvend, teksti, pjesë nga gazeta për miratime të ligjeve, ligje të miratuara në Kuvend.


?

??

Parashikimi: Krahaso/ AnalizoDiskutohet rreth plotësimit të detyrës së shtëpisë. - Krahasoni ku ndryshojnë kushtetutat e viteve kur drejtonte:

Ahmet Zogu Enver Hoxha Sot


156

?

- Kur u miratua kushtetuta që kemi sot?Analizoni nenin 1 të Kushtetutës: “Shqipëria është republikë parlamentare”.

- Çfarë roli ka Kuvendi? - Kush është sot kryetari i Kuvendit? Ç’përfaqësojnë deputetët?

Nxënësit lihen që të lexojnë mësimin e ditës dhe të nënvizojnë çështjet kryesore.

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunim Hapi I. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Ç’kuptoni ju me pushtet legjislativ? Pushteti legjislativ (ligjvënës) është parlamenti, në Shqipëri Kuvendi, dhe ushtrohet kryesisht nga

përfaqësues të zgjedhur. Parlamentet mund të jenë me një ose dy dhoma. Hapi II. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Çfarë dini për Kuvendin e Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë përbëhet nga 140 deputetë dhe zgjidhet një herë në 4 vjet. Kuvendi i jep besimin

qeverisë. Deputetët përfaqësojnë popullin. Ata gëzojnë imunitet. Kuvendi ka rregullore dhe komisionet kuvendore (parlamentare).Hapi III. - Cilat janë detyrat e Kuvendit?Nxënësit përgjigjen: Kuvendi shqyrton dhe miraton projektligje ...

Përforcimi: Minuta e debatitMësuesi/ja organizon Minutën e debatit.Kuvendi është shprehje e sovranitetit të popullit. Diskutojmë së bashku:

- Ç’do të thotë mandat?- Kush i propozon projekt-ligjet?- Si zgjidhen deputetët?

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 28 ose nxënësit mund të kërkojnë informacion si ushtrohet pushteti legjislativ të vendeve të ndryshme.

Tema 4. Pushteti ekzekutiv


Ndërtimi i njohurive Marrëdhëniet pyetje-përgjigje dhe pema e mendjes


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të dallojë pushtetin ekzekutiv nga pushtetet e tjera.

Të përshkruajë mënyrën se si zgjidhet kryeministri. II. Të përshkruajë strukturën e pushtetit ekzekutiv.

Të analizojë funksionet e qeverisë në një shtet demokratik. III. Të argumentojë doktrinën utilitariste dhe lidhjen e saj me demokracinë.

Fjalë kyç: qeveri, utilitarizëm.

Mjetet dhe materialet: foto me pamje nga mbledhjet dhe veprimtaria e qeverisë, të anëtarëve, teksti, interneti.

?

??


157


Parashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, në mënyrë që të nxisë debatin në klasë. Nxënësit shprehin

lirshëm mendimet e tyre.- Cilat janë premtimet e forcave politike në fushatën e fundit zgjedhore për problemet e korrupsionit? - Cila forcë politike erdhi në pushtet?- A i ka mbajtur ajo premtimet elektorale?

Nxënësit duke shfrytëzuar mjetet e informimit, kanë evidentuar premtimet që kanë bërë forcat politike, nëpërmjet përfaqësuesve të tyre, dhe sa janë mbajtur prej tyre.

Përveç pushtetit legjislativ vepron dhe ai ekzekutiv. - Çfarë përfaqëson ky pushtet?- Kush e zgjedh qeverinë? Kur janë bërë zgjedhjet e fundit?- Cila parti e cakton kryeministrin?

Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje dhe pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:

- Ç`është pushteti ekzekutiv? (Është organi më i lartë i administratës shtetërore, ushtron veprimtari ekzekutive dhe udhëheqëse.)- Cilat janë funksionet e pushtetit ekzekutiv? (Vë në praktikë ligjet dhe kujdeset që ato të zbatohen njëlloj.)- Cila është lidhja e qeverisë me shumicën parlamentare?

- Cilët janë tipat e pushteteve ekzekutive? (Qeverisje presidenciale dhe qeverisje e tipit kabinet)- Cilat janë funksionet e pushtetit ekzekutiv? (Udhëheq, organizon dhe drejton punët e shtetit.)- Ç`është teoria utilitariste? (Sigurimi i lumturisë maksimale.)- Cili ishte ideatori i i kësaj teorie? (Xhejms Mill së bashku me Xheremi Benthem)

Mësuesi/ja plotëson në tabelë pemën e mendjes me togfjalëshin Pushteti ekzekutiv.

Qeveria Opozita

qeveris kontrollon

Rregullon

- marrëdhëniet e njerëzve me njëri-tjetrin dhe me strukturat e shtetit brenda kufijve territorialë të një shteti - marrëdhëniet e shtetit të vet me shtete të tjera - marrëdhëniet e komunitetit me etnitetet e tjera politike

Pushteti ekzekutiv

Qeveria:

I. Është organi më i lartë i administratës shtetërore që ushtron veprimtari ekzekutive dhe urdhërdhënës. II. Përbëhet nga Kryeministri,zëvendëskryeministri,ministrat

vë në praktikë ligjet

1. ushtrohet nga një numër i vogël politikanësh, 2. në krye qëndron kryeministri (zgjedhur me votim të fshehtë)3. pushteti dhe përgjegjësitë e ndahen në mënyrë të barabartë midis ministrave

Siguron

mirëqenien e përbashkët për shtetasit e vet

kryetari i ekzekutivit është dhe kryetar shteti

1. Qeveri presidenciale2. Qeverisja kabinet


158

?

Përforcimi: Punë në grupeNxënësit punojnë rubrikën “Veprimtari në klasë”. Ndahet klasa në tri grupe dhe diskutohet për mënyrën se

si qeveria mund të realizojë funksionet e mëposhtme:o Grupi I → Rregullimi i marrëdhënieve mes njerëzve brenda kufijve.o Grupi II → Rregullimi i marrëdhënieve me komunitetin.o Grupi III → Rregullimi i marrëdhënieve e komunitetit me etnitetet e tjera politike.


Tema 5. Pushteti ekzekutiv në Shqipëri

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Pema e mendjes, minuta e debatit



Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përshkruajë mënyrën e zgjedhjes së kryeministrit.

Të listojë cilësitë që duhet të ketë një ministër. II. Të analizojë procedurat e zgjedhjes së kryeministrit.

Të dallojë funksionet e kryeministrit nga ministrat.Të vlerësojë vendimet e qeverisë për krijimin e një shteti sa më social.

III. Të analizojë vendimet e një mbledhjeje të Këshillit të Ministrave në favor të arsimit.

Fjalë kyç: kryeministër, ministër, betim.

Mjetet dhe materialet: pjesë nga vendimet e kryeministrit nga interneti.

?

??


Parashikimi: Pema e mendjes, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën pushtet ekzekutiv, ndërsa nxënësit japin përgjigjet e tyre, duke iu

referuar pushtetit ekzekutiv në vendin tonë:

Minuta e debatit: -A duhet të kenë imunitet anëtarët e kabinetit?

Pushteti ekzekutivPushteti ekzekutiv

QeveriaQeveria

Këshilli i MinistraveKëshilli i Ministrave

MinistratMinistrat Kryeministri Kryeministri ZëvendëskryeministriZëvendëskryeministri


159

Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja i lë nxënësit që të lexojnë me vëmendje mësimin e ditës dhe më pas u drejton pyetjet:

- Si funksionon pushteti ekzekutiv në vendin tonë? (Pushteti ekzekutiv është qeveria, e cila drejtohet nga Këshilli i Ministrave, i cili përbëhet nga kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat.)

- Kush është kryeministri i Shqipërisë?- Si zgjidhet ai? (Kryeministri propozohet nga partia ose koalicioni fitues i zgjedhjeve parlamentare.)- Cilat janë funksionet e kryeministrit?

- Cilat janë funksionet e ministrit?

- Cilat janë disa nga ministritë që njihni?

Ministria e Jashtme Ministria e Brendshme Ministria e Drejtësisë Ministria e Integrimit Ministria e Financave Ministria e Bujqësisë Ministria e Punëve Publike, Transporteve dhe Telekomunikacionit Ministria e Mbrojtjes Ministria e Arsimit dhe e Shkencës Ministria e Shëndetësisë Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjetikës Ministria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të Barabarta Ministria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve Ministria e Mjedisit

MinistritëMinistritë

Funksionet ekryeministrit

Kontrollon punën e anëtarëve të kabinetit

Siguron zbatimin e legjislacioneve

Paraqet drejtimetkryesore të politikës

Përfaqësonkryeministrinë

Funksionete ministrit

Drejton dhe përgjigjet për një ministri të caktuar.

Nxjerr udhëzime dhe urdhra për vartësit e tij.

Nuk ushtron veprimtari tjetër shtetërore.

Ka imunitetin e deputetit.


160

?

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”. -Çfarë është Këshilli i Ministrave dhe nga cilët përbëhet? -Çfarë funksionesh ka kryeministri? Po ministrat? -Çfarë cilësish duhet të plotësojë një person që të zgjidhet ministër? -Ç’kuptoni me imunitet dhe pse është i rëndësishëm ai? -Ndahen detyrat për lojën me role.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 32.

Tema 6. Pushteti gjyqësor në Shqipëri (ora I)




Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të listojë organet që ushtrojnë pushtetin gjyqësor në Shqipëri.

Të vlerësojë rolin e gjykatave në uljen e krimeve. II. Të argumentojë pse pushteti gjyqësor duhet të veprojë i pavarur dhe në

mënyrë të depolitizuar. Të përshkruajë organizimin e pushtetit gjyqësor.

III. Të argumentojë domosdoshmërinë e krijimit ose jo të një gjykate të veçantë për të miturit.

Fjalë kyç: gjykatë, dënim, çështje civile, çështje penale, gjykatë apeli.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, teksti.

?

??


Parashikimi: Pema e mendjesNë pjesën e parë të mësimit mësuesi/ja i njeh nxënësit me pushtetin gjyqësor (gjykatat) në vendin tonë, të

cilat janë si më poshtë:

Gjykata e Lartë Gjykata Kushtetuese

Gjykatat e Shkallës së Parë Gjykata e Apelit

Mënyra si është ndërtuar pushteti gjyqësor i jep mundësi individit për t`u ankimuar.

Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:

- Cili është roli i pushtetit gjyqësor? (Roli i pushtetit gjyqësor është të zgjidhë konfliktet me ligjin.) - Cilat janë disa nga konfliktet? (Konfliktet për pronën, për kontratat, për taksat etj.)

Pushteti gjyqësor


161

- Çfarë çështjesh gjykon Gjykata e Shkallës së Parë? (Çështje penale dhe civile.)- Cilat janë disa prej këtyre çështjeve? (Çështje penale, si: shpërdorimet e detyrës, armëmbajtjet pa

leje, vjedhje, vrasje etj., si dhe çështje civile: konfliktet e punës, konfliktet e pasurive, zgjidhjet e martesave etj..)- Cili është roli i Gjykatës së Apelit? (Kjo gjykatë shqyrton çështje penale dhe civile për të cilat ankimohet i dënuari, i pandehuri, prokurori dhe palët në proces.) - Cili është juridiksioni i Gjykatës së Lartë? (Ajo ka juridiksion fillestar dhe rishikues. Gjykata e Lartë

ka juridiksion fillestar në rastet kur gjykon akuza penale kundër Presidentit të Republikës, Kryeministrit, zëvendëskryeministrit dhe ministrave, deputetëve, gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë dhe asaj Kushtetuese.)

- Kur u krijua Gjykata Kushtetuese në vendin tonë? (Në vitin 1992.)- Nga sa anëtarë përbëhet Gjykata Kushtetuese? (Nga 9 anëtarë. Ata emërohen nga Presidenti i Republikës, me miratimin e Kuvendit.)- Cilat janë detyrat e Gjykatës Kushtetuese? (Bën interpretimin e Kushtetutës; shqyrton nëse ligjet

janë në pajtim me Kushtetutën, vendos për mosmarrëveshjet që mund të lindin midis pushteteve, shqyrton kushtetutshmërinë e referendumeve dhe verifikimin e rezultateve të tyre etj.)

Përforcimi: MinitestMinitesti mund të realizohet 10 minutat e fundit të orës mësimore.

- Si janë të organizuara gjykatat?

Tema 7. Pushteti gjyqësor në Shqipëri Këshilli i Lartë i Drejtësisë (ora II)

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Lojë në role

Ndërtimi i njohurive Pema e mendjes, marrëdhëniet pyetje-përgjigje


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përshkruajë rolin e Presidentit në pushtetin gjyqësor. II. Të analizojë konfliktet që zgjidh gjykata sipas shkallës.

Të vlerësojë rolin e avokatit në një proces gjyqësor. III. Të analizojë lidhjet që kanë me njëri-tjetrin organet e pushtetit gjyqësor.

Të argumentojë pavarësinë e gjykatave dhe detyrimin e tyre për t’iu nënshtruar vetë Kushtetutës dhe ligjeve.

Fjalë kyç: Gjykata e Lartë, Gjykata Kushtetuese, Këshilli i Lartë i Drejtësisë.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta (nene mbi pushtetin gjyqësor), teksti, artikuj mbi gjykatat.

?

??


Parashikimi: Lojë në role Në pjesën e parë të mësimit zhvillohet loja me role e menduar nga grupet e nxënësve. Rolet: dy gjykatës, prokurori, një ose dy të pandehur, një avokat, dy dëshmitarë.Çështjet që do të gjykohen mund të jenë të ndryshme, si: konflikt në çift, vjedhje, rrahje, konflikt për pronat,

si dhe raste të tjera të ideuara nga vetë nxënësit dhe zhvillohen seanca sipas grupeve. (Nuk harrojmë veshjet e gjykatësve.)


162

Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes, marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Cilët janë anëtarët e Këshilli të Lartë të Drejtësisë? Përgjigjja mund të skematizohet nga mësuesi/ja ose nga vetë nxënësit.

- Cilat janë detyrat e KLD-së? (Vendos për transferimin e gjyqtarëve, si dhe për përgjegjësinë e tyre disiplinore sipas ligjit.)- Cila është struktura e Këshillit të Lartë të Drejtësisë? (Struktura e KLD-së garanton një mbikëqyrje të

pavarur të sistemit gjyqësor, pavarësisht se kjo mbikëqyrje e pavarur duhet të garantohet edhe në veprimtarinë e përditshme të Këshillit të Lartë të Drejtësisë, duke qëndruar larg ndikimeve dhe dualiteteve ligjore apo nënligjore me institucione që përfaqësojnë pushtetin ekzekutiv.)

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit. Nxënësit japin përgjigjet e tyre pro dhe kundër dhe arrijnë

në një përfundim të përbashkët në fund të orës së mësimit.

Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundër)

- A është sistemi gjyqësor i pavarur në vendin tonë?

Përfundimi: Një sistem gjyqësor është një ndër gurët e themelit të një shteti demokratik, të mbështetur nga shteti i së drejtës.

Kryetari i KLD-së:Presidenti i Republikës

Ministri i Drejtësisë Anëtarët e KLD-sëKryetari i Gjykatës së Lartë

3 anëtarë të zgjedhur nga Kuvendi

9 gjyqtarë të të gjitha niveleve

Tema 8. Sistemet elektorale

Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përshkruajë rolin e zgjedhjeve në demokraci.

Të listojë llojet e sistemeve elektorale.Të vlerësojë rolin e zgjedhjeve në demokraci.

II. Të krahasojë sistemet elektorale.Të përshkruajë formulën e sistemeve zgjedhore.

III. Të argumentojë ndikimin e mënyrës së zgjedhjeve në demokraci.Të analizojë veprimtarinë e komisionit qendror të zgjedhjeve.

Fjalë kyç: zgjedhje, sistem proporcional, sistem mazhoritar, sistem i përzier, elektorat.

Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, teksti.

?

??


163

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët ose togfjalëshat e mposhtëm dhe kërkon nga nxënësit që të bëjnë

lidhjen mes këtyre termave dhe mësimit të ditës.

Ndërtimi i njohurive: INSERTHapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë mësimin e ditës dhe të plotësojnë tabelën e INSERT-it, si më poshtë:

√ - + ?

Nxënësit e dinë informacionin që po

lexojnë.

Nxënësit nuk e dinë informacionin që lexuan.

Informacioni që nxënësit e dinin

ndryshe.

Informacioni shtesë.

- Zgjedhjet e përgjithshme (për të zgjedhur deputetët, pra parlamentin).- Zgjedhjet vendore(për të zgjedhur drejtuesit e qeverisjes vendore, si: kryetarët e bashkisë dhe komunave, anëtarët e këshillave të bashkive, komunave).

- Zgjedhjet janë procedura që lejojnë anëtarët e një organizate ose komuniteti të zgjedhin përfaqësuesit e tyre, të cilët më pas do të marrin postet drejtuese. - Nëpërmjet zgjedhjeve publiku vendos nëse dëshiron të mbajë partinë qeverinë që drejton vendin ose dëshiron që një parti qeveri e re. - Zgjedhjet organizohen nga qeveria dhe duhet të jenë demokratike dhe të lira. Zgjedhjet si për pushtetin vendor dhe për pushtetin qendror, zgjedhjet organizohen një herë në 4 vjet.

- Përse vende të ndryshme përdorin sisteme të ndryshme të zgjedhjeve? - Çfarë ndikon në përdorimin e këtyre sistemeve.





Të caktosh personat me anë të votimit për të kryer një detyrë shtetërore a shoqërore. Me anë të zgjedhjeve anëtarët e një organizate ose një komuniteti zgjedhin përfaqësuesit e tyre.

- sistem proporcional,- sistem proporcional rajonal, - sistem maxhoritar,- sistem i përzier

Zgjedhësit janë votuesit, të cilët vlerësojnë qeverisjen mbi bazën e përmbushjes së premtimeve të bëra në fushatën zgjedhore (elektorale).

Zgjedhje Sistemet elektorale Zgjedhës (elektorat)


164

Hapi II. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të krahasojnë sistemet elektorale.

sistemi proporcional sistemi maxhoritar sistemi i përzier

1. Votohet për partinë50% + 1 votë

1. Votohet për individin 50% + 1 votë

1. Votohet edhe për individin edhe për partinë

2. Udhëheqësit e tyre mbështesin grupe të vogla ose të dobëta në shoqëri.

2. Udhëheqësit e tyre kërkojnë mbështetjen e grupeve të mëdha dhe të fuqishme të popullsisë.

2. Në vendin tonë zgjidheshin 100 deputetë deri në vitin 2005. Është përdorur sistemi mazhoritar, ku 40 deputetë zgjidheshin me votat që merrte partia.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit dhe nxënësit japin përgjigjet e tyre dhe në fund arrijnë në

një përfundim të përbashkët.

Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundër)

- A i arritën standardet zgjedhjet e fundit që u organizuan në vendin tonë?

Përfundimi: ______________________________________________________________

Tema 9. Sistemi elektoral në Shqipëri (2 orë) Zgjedhjet në Shqipëri (ora I)




Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të vlerësojë pjesëmarrjen në votim si një detyrë qytetare.

Të përshkruajë mënyrën e votimit. II. Të diskutojë për Kodin Zgjedhor në Shqipëri.

Të vlerësojë rolin e Komisionit Qendror në Zgjedhjeve. III. Të analizojë përmbajtjen e reformës zgjedhore.

Të përmendë disa nga parimet e KQZ-së.

Fjalë kyç: sistem elektoral, zgjedhje, votim.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje të ndryshme nga votimet.

?

??


Parashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme: - Çfarë përgjegjësish ka qeveria për zgjedhjet? - Çfarë cilësish duhet të ketë një kandidat që të votëbesohet?


165

-Pse votimi duhet të jetë i fshehtë? -Pse është e domosdoshme pjesëmarrja e gjerë në votime?

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh dhe e plotëson duke marrë sugjerime nga nxënësit, nëse

ata nuk kanë informacion mbi atë çka i kërkohet, ndërhyn mësuesi/ja.

Fjalia Komenti

Komisioni Qendrori Zgjedhjeve

Për administrimin e zgjedhjeve caktohet Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. Ai është një organ i përhershëm që përgatit, mbikëqyr, drejton dhe verifikon të gjitha aspektet që kanë të bëjnë me zgjedhjet dhe me referendumet dhe shpall rezultatet e tyre.

Anëtarët e KQZ-sëKomisioni përbëhet nga 7 anëtarë, të cilët zgjidhen për një mandat 4-vjeçar. Anëtarët dhe kryetari zgjidhen nga Kuvendi, zëvendëskryetari i KQZ-së zgjidhet nga KQZ-ja. Anëtarësia në Komision nuk pajtohet me asnjë funksioni tjetër politik, publik ose privat, me përjashtim të mësimdhënies.

Përforcimi: Puna me tekstin Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 37. Nxënësit ndahen në katër grupe, ku secili grup do të analizojë një prej sistemeve elektorale. Ata mund të

shfrytëzojnë edhe tabelën e dhënë në tekst. Pasi grupet kanë përfunduar, përfaqësuesi i çdo grup prezanton punën e grupit para klasës.

Mësuesi/ja në fund u drejton të gjithë nxënësve pyetjen: -Cili sistem elektoral është më i mirë?Nxënësit argumentojnë përgjigjen e tyre.

Tema 10. Sistemi elektoral në Shqipëri Referendumi (ora II)


Ndërtimi i njohurive Diagrami i Venit, marrëdhëniet pyetje-përgjigje


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin referendum.

Të përshkruajë mënyrën e votimit. II. Të ndërgjegjësohet mbi faktin se kush ka të drejtë të ushtrojë të drejtën e referendumit.

Të krahasojë referendumin me zgjedhjet. III. Të analizojë procedurat dhe parimet e zhvillimit të referendumit.

Të diskutojë rreth çështjeve për të cilat nuk mund të zhvillohet referendum.

Fjalë kyç: referendum, procedura.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti.

?

??

Në zgjedhjet e përgjithshme të 2009-s u zbatua sistemi proporcional rajonal. Votimi bëhet për partitë dhe numri prej 40 deputetësh përcaktohet sipas rajoneve.

Zgjedhjet nëShqipëri


166


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen: - Çfarë kuptoni me referendum? Nxënësit japin mendimet e tyre. Nëse ata nuk arrijnë të japin përgjigje të sakta ndërhyn mësuesi/ja: Referendum: Formë e drejtpërdrejtë e shprehjes së vendimit të popullit për një çështje shtetërore e

shoqërore me rëndësi të veçantë, nëpërmjet votimit të përgjithshëm, p.sh., rasti i miratimit të Kushtetutës në vitin 1998, nëpërmjet referendumit.

Ndërtimi i njohurive: Diagrami i Venit, marrëdhëniet pyetje-përgjigjeNxënësit duhet të gjejnë të përbashkëtat dhe të veçantat me zgjedhjeve dhe referendumit.

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: - Cilët janë ata që mund të kërkojnë të drejtën e referendumit?

Ata që mund të kërkojnë të drejtën e referendumit janë: 50 mijë shtetas me të drejtë vote; Jo më pak se 1/5 e deputetëve të Kuvendit; e Këshillit të Ministrave.

- Cilat janë çështjet që nuk miratohen me referendum? Çështjet që nuk miratohen me referendum janë: Tërësia territoriale e Republikës së Shqipërisë; Kufizimi i lirive dhe të drejtave themelore të njeriut; Buxheti, taksat dhe detyrimet financiare të shtetit; Vendosja dhe heqja e gjendjes së jashtëzakonshme; Deklarimi i luftës dhe paqes.

Nxënësit japin përgjigjet e tyre, duke i argumentuar ato.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimit Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 39. Pasi

nxënësit diskutojnë për pyetjen e dhënë, mësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit:

Argumentet pro Pyetja Argumentet kundër

- Cilat janë argumentet pro dhe kundër për realizimin e një referendumi?

Nxënësit paraqesin argumentet e tyre pro dhe kundër dhe në fund arrijnë në një përfundim të përbashkët.

Përfundimi: ___________________________________________________

Kryhen me anë të votimit

Zgjedhje Referendum

- votuesit zgjedhin individë për t`i përfaqësuar ata- me anë të zgjedhjeve anëtarët e një organizate ose një komuniteti zgjedhin përfaqësuesit e tyre.

- është një institucion i demokracisë së drejtpërdrejtë- votuesit zgjedhin drejtpërdrejtë atë që ata mendojnë se është e drejtë për jetën e veprimtarinë e tyre


167

Tema 11. Partitë politike (ora I)


Ndërtimi i njohurive Punë në grupe, tabela e koncepteve


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përcaktojë termin “parti politike”.

Të përshkruajë mënyrën e formimit dhe organizimit të partive politike. II. Të diskutojë mbi rëndësinë e partive politike në demokraci.

Të krahasojë programet e partive politike. III. Të analizojë programet e partive politike për të tërhequr sa më shumë votues.

Të argumentojë se pluralizmi është themeli i demokracisë.

Fjalë kyç: parti politike, program politik, sistem partiak, sistem njëpartiak, sistem dypartiak, sistem shumëpartiak, monitorim.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, logo të partive, programe.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:

- Çfarë janë partitë politike? Nxënësit japin përgjigjet e tyre, pa i argumentuar ato.

organizata politike kanë statusin e tyre kanë program

udhëheqin fushatat zgjedhore përfaqësojnë grupe të caktuara shoqërore

të majta të djathta të qendrës

Ndërtimi i njohurive: Punë në grupe, tabela e koncepteveMësuesi/ja i ndan nxënësit në tri grupe pune dhe secilit grup i cakton nga një sistem partiak.

Grupi I → sistemi shumëpartiak; Grupi II → sistemi dypartiak;Grupi III → sistemi njëpartiak;

Plotësohet në dërrasë të zezë tabela e koncepteve nga përfaqësuesit e secilit grup.

Partitë politikePartitë politike


168

Sistemi shumëpartiak Sistemi dypartiak Sistemi njëpartiak

1. Qeveritë që formohen nga përfaqësimi proporcional në legjislativ, mbështetur në shumë parti.

2. Numri i partive në parlament varet nga përqindja e votave që këto marrin në zgjedhje.

3. Kur një parti s’merr shumicën e votave (50% + 1) qeveria formohet nga koalicione partish.

4. Sistemi lejon që të përfaqësohen në qeveri

vështrime të ndryshme

ana pozitive:qëndrueshmëri të sistemitqeveritar

ana negative: sjell ndarje dhe

paqëndrueshmëri politike

1. Pushteti ndahet midis dy partive kryesore. 2. Mënjanon qeveritë jo efektive me programe jorezultative (anë pozitive)3. Lënia pa diskutuar e disa çështjeve, si dhe lodhje të zgjedhësve (anë negative)

1. Partia cakton kandidatin e vetëm.2. Mungon konkurrenca. 3. Regjimet komuniste dhe autoritare.4. Kufizojnë liritë politike të qytetarëve dhe mundësitë e zgjedhjes.5. Mbrojtësit e këtij sistemi mobilizojnë dhe drejtonë talentet dhe energjitë e çdo qytetari përmes një qëllimi të unifikuar.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit. Nxënësit mund t`i japin përgjigjet e tyre nëpërmjet disa

kartonëve të vegjël, p.sh., mund të përdorin karton ngjyrë portokalli, në rastet kur është pro çështje që shtrohet ose mund të përdorin karton ngjyrë të verdhë kur është kundër.

Pro Pyetja Kundër

- A ka sistem partiak të përsosur

Tema 12. Partitë politike Sistemet partiake (ora II)

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Plotëso/ diagrami i Venit



Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përcaktojë termin sisteme partiake.

Të radhisë sistemet kryesore. II. Të analizojë veçoritë e sistemeve partiake duke bërë dallimet mes tyre.

Të vlerësojë elementet e tri sistemeve partiake si forma të demokracisë. III. Të argumentojë arsyet e mosfunksionimit të pluralizmit në sistemin e

mëparshëm diktatorial.

Fjalë kyç: sistem njëpartiak, dypartiak, shumëpartiak.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pjesë nga interneti.

?

??


169

?

? Zhvillimi i mësimitParashikimi: Plotëso/ diagrami i Venit

Mësuesi/ja u shpërndan nxënësve fletë A4, ku të plotësojnë ushtrimin e dhënë.

Plotësoni vendet bosh: -Partia politike është ________________. -Roli i partive politike në zgjedhje është __________________. -Partitë politike në Shqipëri i ndajmë në __________________. -Opozita në një vend shërben për ____________________________. -Çfarë duhet të kërkoj unë nga partitë politike që veprojnë në Shqipëri?____________________________________________________________________Duke plotësuar diagramin e Venit krahasoni:

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të ndajnë fletoren në dy pjesë, ku në njërën anë të shkruajnë fjalën dhe

në anën tjetër komentin mbi të.

Përforcimi: DiskutimMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme, në mënyrë që të nxitë diskutimin. -Cilat janë sistemet partiake në botë? Radhit dy veçori për secilin sistem. -Sipas jush cili sistem partiak do të ishte më i mirë? -Cilat janë përparësitë dhe mangësitë e sistemeve politike?

Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 41 të tekstit.

Opozitë konstruktive Opozitë jokonstruktive

OpozitëPozitë

Fjala/fjalia Komenti

Sistemi shumëpartiak

Ka disa partiQeveritë formohen nga një parti ose koalicion partish Arrin qëndrueshmëriVepron në periudha kritike (Angli, Francë, Itali)

Sistemi dypartiak Kontrolli i pushtetit ndahet mes dy forcave Mënjanojnë qeveritë joefektiveKjo mund të lodhë zgjedhësit dhe ata i bojkotojnë zgjedhjet

Sistemi njëpartiakNuk ka konkurrencëMungon opozitaTipike e shteteve komunisteKemi parti-shtetKufizohet liria politike(Kinë, vendi ynë para viteve -’90)


170

Tema 13. Votimi dhe të drejtat e votuesve (2 orë) Ligji i zgjedhjeve - Kodi zgjedhor (ora I)




Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I.Të përcaktojë të drejtën e votës sipas Kushtetutës.

Të listojë veçoritë kryesore të procesit të votimit. II. Të ndërgjegjësohet mbi rëndësinë e pjesëmarrjes në votime.

Të analizojë të drejtat e votuesve për të realizuar në mënyrë sa më demokratike këtë proces.

III. Të identifikojë elementet demokratike ose jo në realitetin zgjedhor në Shqipëri.

Fjalë kyç: votë, sistem zgjedhor, kandidat.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Zgjedhor, teksti, pamje nga votime, karta identiteti.

?

??


Parashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje që lidhen me votimet:

- Çfarë janë votimet? - Ç`dini ju për to?

- Sa lloj zgjedhjesh vemi? - A është e rëndësishme pjesëmarrja në votime?

- Kush ka të drejtë të jetë i zgjedhur? - Po zgjedhës?

Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetje e mëposhtme:

- Çfarë është Kodi Zgjedhor? Votimi realizohet duke zbatuar disa rregulla që parashikohen te ligji “Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore”,

që quhet edhe Kodi zgjedhor. (Për rëndësinë që ka ky ligj ai miratohet me votat e 3/5 të deputetëve.)- Çfarë parashtron ligji “Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore”

Ky ligj parashikon:a. Sistemin zgjedhor që do të përdoret.b. Kohën kur do të mbahen zgjedhjet.

- Sa lloj zgjedhjesh organizohen në vendin tonë? Vendi ynë organizon dy lloj zgjedhjesh: zgjedhjet e përgjithshme për të zgjedhur deputetët e Kuvendit dhe zgjedhjet

vendore për të zgjedhur kryetarët e bashkive, të komunave, këshilleve e bashkive, komunave, qarqeve. - Cilat janë kushtet për të qenë zgjedhës (votues)?Çdo shtetas shqiptar, që ka mbushur moshën 18 vjeç, qoftë edhe ditën e zgjedhjeve, pa dallim race, etnie,

gjinie, gjuhe, bindjeje politike,

Votimet


171

besimi, aftësie fizike ose gjendjeje ekonomike ka të drejtë të zgjedhë dhe të zgjidhet, në përputhje me rregullat e parashikuara në këtë Kod.

- Cilat janë kushtet për të qenë i zgjedhur (kandidat)?Subjekt zgjedhor mund të jetë edhe një shtetas shqiptar me të drejtë vote, i cili propozohet si kandidat për

deputet apo për organet e qeverisjes vendore nga një grup zgjedhësish, sipas përcaktimeve të bëra nëkëtë Kod.- Cilat janë të drejtat e zgjedhësve?Çdo zgjedhës ka të drejtën e vetëm një vote për zgjedhjen e një subjekti zgjedhor.Përjashtohen nga e drejta për të zgjedhur shtetasit e shpallur, me vendim gjyqësor të formës së prerë, si të

pazotë për të vepruar.- Cilët shtetas nuk kanë të drejtë të zgjidhen?Përjashtohen nga drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqësor të formës së prerë si të paaftë

mendërisht dhe të dënuarit që janë duke vuajtur dënimin me heqje lirie.- Cilat janë disa nga karakteristikat e votës?

personale e barabartë Vota e lirë e fshehtë

- Mund të luhet në role loja e dhënë në rubrikën “Veprimtari në klasë”. Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.

Përforcimi: MinitestMësuesi/ja organizon në fund të orës së mësimit një minitest për 10 minuta.

- Çfarë parashikon ligji zgjedhor?

Tema 14. Votimi dhe të drejtat e votuesve (ora II)


Ndërtimi i njohurive Di/ Dua të di/ Mësova


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të vlerësojë të drejtat e zgjedhësve (votuesve).

Të listojë disa nga karakteristikat kryesore që duhet të ketë kandidati. II. Të diskutojë mbi rëndësinë e tolerancës politike gjatë fushatës elektorale.

Të analizojë karakteristikat thelbësore të kandidatit të zonës. III. Të analizojë rolin e shoqatave apo organizatave civile në ndihmesën gjatë

zgjedhjeve.Të vlerësojë projektin për pajisjen e popullsisë me karta identiteti si proces që

kryen regjistrimin e plotë të shtetasve shqiptar.

Fjalë kyç: Regjistër themeltar, fushatë ndërgjegjësimi, platformë.

Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje nga interneti, fletë formati A4.

?

??


172


Përforcimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje:

- Cilat janë disa nga të drejtat e votuesve që ju njihni?

- A respektohen këto të drejta në vendin tonë?

- A mbrohen me ligj të drejtat e votuesve?

Ndërtimi i njohurive: Di/ Dua të di/ MësovaMësuesi/ja ndërton në tabelë të zezë tabelën Di/ Dua të di/ Mësova dhe udhëzon nxënësit që të shkruajnë

në fletoret e tyre dhe në fletë formati A4.

Të drejtat evotuesve

Përforcimi: Shkrim i lirëNxënësit udhëzohen që të lexojnë sloganet e tekstit.

Duke u nisur nga sloganet e mësipërme, krijoni edhe ju sloganet tuaja për të tërhequr sa më shumë votues në zgjedhje.


- Çdo shtetas nga 18 vjeç e lart mund të votojë. - Regjistri i votuesve ndryshon në çdo zgjedhje, sepse kemi lëvizje të shumta të popullsisë.- Në regjistër futen edhe votuesit që votojnë për herë të parë.- Pjesëmarrja në votime është shumë e rëndësishme.- Parapëlqimet politike ndikojnë në zgjedhjen e votuesve.

- Cilat janë disa nga çështjet që parashtron ligji për zgjedhjet?- Cilat janë ndryshimet që ka pësuar Kodi Zgjedhor në vendin tonë? - Cilat duhet të jenë kushtet që duhet të plotësojë kandidati që të marrë mbështetjen e votuesve?

- Mbi bazën e regjistrit themeltar bëhet edhe regjistri i votuesve.- Në vendet komuniste pjesëmarrja në votime arrin mbi 90 për qind, ndërsa në vendet demokratike pjesëmarrja në votime sa vjen dhe ulet.

Sot vendos ti!Shkunde voten!


173

TEST PËR KREUN III

1. Cilat janë pushtetet në një shtet demokratik? _________________________________________

2. Listo disa detyra të Gjykatës Kushtetuese. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Për cilat çështje nuk mund të kërkohet referendum?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Çfarë janë partitë politike?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Listo disa nga qëllimet e partive politike.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Çfarë është regjistri i votuesve?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Rretho thënien e saktë:a. Të drejtat dhe liritë e njeriut përcaktohen në kushtetutë.b. Presidenti ushtron pushtetin ekzekutiv.c. Deputetët mund të thirren si të pandehur pa pyetur Kuvendin.d. Kuvendi ka të drejtë të ngrejë komisione hetimi.

8. Plotëso vendet bosh:a. Kushtetuta e sotme e shtetit shqiptar u miratua me .…………….. në (datën) ……………..

b. Para fillimit të detyrës kryeministri dhe ministrat betohen para ………………………c. Mbledhjet e Kuvendit bëhen të mbyllura kur ………….…………………………..d. Gjykatat i japin vendimet në emër të ……………………………………..e. Anëtarët e Gjykatës së Lartë emërohen nga ……………………. me miratim të ……………………. dhe qëndrojnë në detyrë ……………… vjet.f. Në republikën …………………… kryetari i shtetit zgjidhet nga ligjvënësit.g. Në republikën …………………….. kryetari i shtetit zgjidhet nga vota e drejtpërdrejtë popullore.h. Në sistemin ………………………. zgjedhësit votojnë për partinë dhe jo për individin.

9. Cilat janë disa karakteristika që duhet të ketë kandidati për të marrë mbështetjen e popullit:

10. Plotëso diagramin e Venit. Krahaso zgjedhjet dhe referendumin:

11. Pse në diktaturë nuk vepron opozita? Argumento përgjigjen tënde. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Kandidati

Zgjedhjet Referendumi


174

KREU IVÇ`ËSHTË DEMOKRACIA

Objektivat e kreut IV:

Objektivat: Në fund të këtij kreu nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. niveli minimal: 1. Të përkufizojë termin qytetar.

2. Të listojë disa nga rrugët e pjesëmarrjes qytetare në demokraci.3. Të përcaktojë termin politika publike.

II. niveli mesatar:1. Të ndërgjegjësohet mbi disa motive për të qenë qytetar aktiv.2. Të vlerësojë rëndësinë e gjykimit kritik.3. Të analizojë rolin e politikës në demokraci.

III . niveli i lartë:1. Të analizojë përgjegjësitë e shtetit dhe ato vetjake për hartimin dhe zbatimin e politikave publike.2. Të argumentojë domosdoshmërinë e politikave publike.

Tema 1. Qytetari dhe qytetaria aktive

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Parashikim me terma paraprakë, diagrami i Venit

Ndërtimi i njohurive Minuta e debatit, punë në grupe


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përcaktojë termin qytetari.

Të listojë motivet që e bëjnë një qytetar të jetë aktiv. I. Të vlerësojë pjesëmarrjen në veprimet qytetare në komunitetin ku jeton.

Të analizojë rëndësinë e qytetarisë në proceset e integrimeve rajonale. III. Të argumentojë pjesëmarrjen aktive në veprimet qytetare si shërbim ndaj demokracisë.

Fjalë kyç: qytetar, qytetar aktiv.

Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, artikuj nga gazetat për veprime qytetarie.

?

??

?

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë, diagrami i VenitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët ose togfjalëshat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit që të bëjnë

lidhjen mes këtyre termave dhe mësimit të ditës.



175

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme: -A e keni dëgjuar shprehjen “qytetarët e mirë krijojnë komunitete të mira”? Jepni mendimin tuaj. -Çfarë shërbimi keni bërë ju në komunitetin ku jetoni? -Ku ndryshon dhe ku ngjason qytetari nga qytetari aktiv?

-Cilat janë motivet për të qenë një qytetar aktiv?o Dëshira për drejtësi.o Dëshira për rol udhëheqës.o Dëshira për të përballuar vetë një realitet qoftë dhe të vështirë. Ky veprim kërkon angazhim. -Jepni shembuj dhe komentoni veprime të moshatarëve tuaj ose të rritur që janë qytetarë aktivë.

Ndërtimi i njohurive: Minuta e debatit, punë në grupe- Cilat janë objektivat e qytetarëve aktivë?

1. Kujdesi për të mirat e përbashkëta;2. Mbrojtja e të drejtave;3. Fuqizimi i qytetarëve.

Punë në grupe Ndahen nxënësit në katër grupe të mëdha. Secilit grup i jepet nga një situatë, për të cilën pjesëtarët e grupit

duhet të reflektojnë dhe të kontribuojnë të gjithë. Nxënësit mund t`i luajnë situatat edhe në role. Grupi I → Të ofrohet shërbim për të moshuarit.Grupi II → Të ndihmohen nxënësit e prapambetur.Grupi III → Të mos lejohen plehrat në komunitet.Grupi IV → Të gjelbërojmë shkollën.

Përforcimi: DiskutimNxënësit duke u mbështetur në situatat që u krijuan analizojnë punën që kryen.

- A jemi ne qytetarë aktivë?- A reagojmë ndaj problemeve të ndryshme me të cilat hasemi?- Si mund të rritet pjesëmarrja jonë në shoqëri?

Qytetar aktivQytetar aktivQytetarQytetar

Qytetar është secili nga ne që jeton në një shtet të caktuar, që jeton sipas rregullave e detyrave shoqërore dhe sipas kërkesave të kulturës e të higjienës.

- Vetëdija e njeriut të lirë për të drejtat e detyrat që ka në një shoqëri e në një shtet. - Mënyra e jetesës sipas rregullave e detyrave shoqërore dhe sipas kërkesave të kulturës e të higjienës.

QytetariQytetar

Tema 2. E drejta e informimit dhe gjykimi kritik

Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin informim.

Të listojë rrugët dhe mjetet e informimit që funksionojnë në demokraci. II. Të vlerësojë rëndësinë e së drejtës për t’u informuar si e drejtë qytetare.

Të analizojë si mund të arrihet gjykimi kritik. III. Të mbajë qëndrim ndaj individëve e grupeve që përdorin censurë duke ndërprerë mundësinë e informimit.

Fjalë kyç: informim, gjykim kritik, e drejta e informimit, liria e shtypit, liria e shprehjes, censurë.

Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.

?

??


176

?



Përforcimi Bisedë

? Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatit

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme për të nxitur debatin mes tyre. -A kontribuoni ju për rregullimin e mjedisit në komunitetin ku jetoni? -A duhet pritur çdo gjë nga pushteti vendor? -Keni marrë pjesë në punë vullnetare?

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh dhe e plotëson duke marrë sugjerime nga nxënësit, nëse

ata nuk kanë informacion mbi atë çka i kërkohet, ndërhyn mësuesi/ja.

Fjalia Komenti

Mjete informimi - Televizori; - Radioja;- Gazetat, revistat, librat; - Interneti etj.

E drejta për t`uinformuar

- E drejtë kushtetuese.- Kushdo ka të drejtë, në përputhje me ligjin, të informohet për veprimtarinë e organeve shtetërore, si dhe të personave që ushtrojnë funksione shtetërore.- U shërben njerëzve për t`u orientuar të gjejnë rrugën dhe mjetet për zgjidhjen e problemeve.

Funksionet emedies

- përzgjedhës;- sensibilizues;- ruajtës;- mbron qytetarët.

Gjykimi kritik - Duhet të dallohet informacioni subjektiv dhe ai objektiv. - Nuk duhet të prezantohen informacione në mënyrë subjektive e as të shtrembëruara.

Liria eshprehjes dhe e

shtypit

- Është e drejtë kushtetuese. - Liria e shprehjes është liria e gjithsecilit, për të shprehur me anë të fjalës ose të shtypit mendime ose pikëpamje të pakontrolluara nga censura ose nga çdo formë tjetër e ndërhyrjes së ekzekutivit.

Ndalimi icensurës

Në vendet demokratike nuk ka censurë të medies.

Parashikimi: Bisedë -Ç’të ka bërë përshtypje në debatin e fundit që ke dëgjuar në televizion? -A e keni të vështirë t’i kuptoni këto debate? -Ç’është gjykimi kritik?

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 49 të tekstit.


177

Tema 3. Gjykimi aktiv

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Veprimtari e drejtuar, diskutim

Ndërtimi i njohurive Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje, pema e mendjes


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përcaktojë termin dëgjues i mirë.

Të listojë elementet e dëgjimit. II. Të analizojë vlerat dhe shprehitë e dëgjimit aktiv.

Të praktikojë shprehitë e dëgjimit aktiv. III. Të argumentojë se për të qenë dëgjues i mirë duhet të kuptosh atë që ndodh rreth teje.

Të vlerësojë rolin e reagimit shoqëror në përmbushjen e objektivave.

Fjalë kyç: dëgjim, dëgjimi aktiv, vëmendje, kuptim, mbajtje mend.

Mjete: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.

?

??


Parashikimi: Veprimtari e drejtuar, diskutimMësuesi/ja shkruan në tabelë të zezë shprehjen e filozofit grek, Epikteusit: “Natyra na ka dhënë një gjuhë,

por dy veshë për të dëgjuar dy herë më tepër se të flasim”. Ose mund t`i udhëzojë nxënësit që ta lexojnë shprehjen në libër.

- Si e kuptoni ju këtë thënie? Nxënësit shprehin mendimet e tyre duke i argumentuar.

Ndërtimi i njohurive: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje, pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:

- Çfarë është dëgjimi? Dëgjimi është një proces automatik fiziologjik i marrjes së stimujve nëpërmjet veshëve.- Cilat janë elementet e të dëgjuarit? Kjo përgjigje mund të skematizohet.

Mësuesi/ja mund t`u kërkojë nxënësve që të analizojnë elementet e dëgjimit. - Cilat janë disa nga rregulla bazë të dëgjimit aktiv?

1. Mos e mendo si të mirëqenë se je dëgjues i mirë.2. Mos nxirr përfundim para se të dëgjosh deri në fund folësin.3. Mos u përqendro vetëm te fjalët: dëgjo idetë dhe ndjenjat.4. Mos u entuziazmo për pikëpamjet e folësit, derisa ta kesh kuptuar si duhet ...- Nxënësit listojnë me radhë rregullat bazë të dëgjimit aktiv.

KujtesëTë dëgjuaritDëgjim

Vëmendje

Kuptim


178

?

Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e librit “Veprimtari në klasë” dhe të formojnë një rreth të madh. Nxënësit duhet të zhvillojnë veprimtarinë e dhënë.

Përforcimi: DiskutimPas mbarimit të veprimtarisë mësuesi/ja u drejtohet nxënësve:

- Çfarë mësuat nga veprimtaria që organizuat?- A e respektuat njëri-tjetrin?

-Çfarë sjell dëgjimi aktiv? Në cilat faza kalon ai?- Cili e kishte më të vështirë t`i dëgjonte të tjerët? - Cili e kishte më të lehtë ta organizonte këtë veprimtari?

-Cilat janë disa nga rregullat bazë për të realizuar një dëgjim aktiv?

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 51 të tekstit.

Tema 4. Interesi publik - politikat publike (2 orë) Interesi publik (ora I)


Ndërtimi i njohurive Diskutim, pyetje-përgjigje


Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin interes publik.

Të listojë mënyrat e ndryshme të interesit publik. II. Të analizojë se përse në disa raste interesi publik nuk përputhet me interesin individual. Të vlerësojë veprat që i shërbejnë interesit publik duke toleruar dhe nga interesi vetjak. III. Të argumentojë se pjesëmarrja në organizatat qytetare jofitimprurëse u jep qytetarëve siguri për t’i shërbyer interesave të publikut.

Fjalë kyç: interes publik, politikë publike, vlera, hartimi i politikave.

Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.


?

??

Parashikimi: Parashikim me terma paraprakë Mësuesi/ shkruan në tabelë togfjalëshat e mposhtëm:

Pyeten nxënësit se çfarë lidhje mund të kenë këto togfjalësha me mësimin e ditës.

Ndërtimi i njohurive: Diskutim, pyetje-përgjigjeKy mësim mund të ndërtohet me pyetje-përgjigje. Nxënësit duhet të diskutojnë me njëri-tjetrin dhe të sjellin

shembuj konkretë nga jeta e tyre.

Mirëqenie epërgjithshmeMirëqenie e

përgjithshmeMirëqenie epërbashkëtMirëqenie epërbashkët

Interes publikInteres publik


179

Pyetja Përgjigjja

- Çfarë është interesi publik? Interesi publik është një term që ne e dëgjojmë shpesh. Ai i referohet zakonisht mirëqenies së përbashkët dhe mirëqenies së përgjithshme.

- A ka lidhje ndërmjet interesit publik dhe atij individual?

Ka lidhje, sepse edhe individi është pjesë e shoqërisë. Nxënësit shprehin mendimet e tyre se si e shohin ata këtë lidhje.

- A është gjithmonë në përputhje interesi publik me atë individual?

Përgjigjja është kontradiktore, sepse janë vetë njerëzit ata që mendojnë se interesi publik nuk përputhet gjithmonë me interesin individual. Nxënësit mund të japin shembuj konkretë. - Rastin e ndërtimit të një rruge, e cila do të kalojë në pronën e një ose disa qytetarëve. - Ose shembuj nga jeta e tyre e përditshme.

- A përtojnë të gjithë anëtarët e shoqërisë nga interesi publik?

Kjo është një pyetje relative, sepse disa mendojnë që përfitojnë e të tjerët mendojnë ndryshe.

- Çfarë përfaqësojnë interesi publik dhe mirëqenia e përbashkët? A kanë lidhje me njëra-tjetrën?

Kanë lidhje. Rritja e mirëqenies së përbashkët është diçka pozitive për shoqërinë...

Përforcimi: DiskutimNëse ka kohë nxënësit mund të diskutojnë rreth përpjekjeve të një grupi qytetarësh për të mos ndërtuar TEC-in

në qytetin e Vlorës. Por nxënësit mund të diskutojnë edhe për shembuj të tjerë të sjellë në klasë nga vetë ata.

Tema 5. Interesi publik - politikat publike (ora II) Politikat publike

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Përsëritje njohurish



Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin politika publike.

Të listojë disa nga politikat publike. II. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në politikat publike.

Të analizojë vlerat shoqërore, morale dhe ekonomike të shoqërisë që mund të ndryshojnë pozitivisht nga politikat e shtetit. III. Të argumentojë se politikat sociale kanë si qëllim përmirësimin e mirëqenies dhe përmbushjen e nevojave njerëzore.

Fjalë kyç: politikë publike, sociale, hartimi i politikave.

Mjete: teksti, interneti, shembuj të politikave publike.

?

??


180

?


Parashikimi: Përsëritje njohurish Përsëriten njohuritë për interesin publik. Shikohen lidhjet ndërmjet interesit publik dhe politikave publike.

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimMësuesi/ja i ndan nxënësit në grupe pune. Secilit grup i jep nga një çështje për të shtjelluar ose i drejton nga

një pyetje.

o Grupi I → Çfarë është politika publike?Çdo qeveri harton politika publike për të zgjidhur probleme që përmirësojnë mirëqenien e përbashkët. Politika publike u referohet vendimeve dhe veprimeve të ndërmarra nga qeveria për zgjidhur një problem publik. Këto politika përcaktohen nga vlera të qëndrueshme.

o Grupi II → Jepni disa shembuj të politikave publike.Listohen disa politika: -Politika e Arsimit -Politika e Mjedisit -Politikat e Jashtme -Politika e Shëndetit -Politikat Sociale (rinore, shërbimet sociale)Përmes bashkëbisedimit nxënësit japin mendimin e tyre mbi këto politika, duke i konkretizuar me shembuj,

këto politika janë më të domosdoshme nisur dhe nga nevojat që plotësojnë.

o Grupi III → Cila është rëndësia e pjesëmarrjes së qytetarëve në politikat publike? Pjesëmarrja e qytetarëve në këto politika është e domosdoshme. Shteti duhet të krijojë kushte, në mënyrë

që qytetarët të ndihen të motivuar. Nxënësit duhet të japin shembuj konkretë.

o Grupi IV → Cilat janë fazat e hartimit të politikave publike?Hartimi i politikave publike kalon në disa faza, të cilat janë:

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”. Në ushtrimin 1, ata duhet

të plotësojnë vendet bosh në fjalinë e dhënë. -Shënoni zgjidhje problemesh duke lluar me fjalinë:

o Nëse do të kisha pushtet, do të krijoja një qendër për fëmijët e uritur dhe të paarsimuaro Nëse do të kisha pushtet, do të ............................

Në ushtrimin 2, nxënësit duhet të lexojnë me vëmendje situatën dhe duhet t`i përgjigjen pyetjeve.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 54 të tekstit. Sillni për orën tjetër foto ose pamje që kanë lidhje me protestat dhe demonstratat.

Politikat publikePolitikat publikeIntersi publikIntersi publik

Vlerat

barazia

liria

siguria demokracia

identikimi i problemit

llogaritja e kostos

veprimi politik

faza e zbatimit

vlerësimi i programit

përfundimi


181

Tema 6. Protesta, demonstratat

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimi Diskutim mbi fotot



Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë: I. Të përkufizojë termin protestë.

Të listojë disa nga protestat e zhvilluara kohët e fundit dhe cilat kanë qenë grupet organizatore. II. Të analizojë arsyet që i shpien njerëzit, grupet, partitë për të organizuar protesta. Të vlerësojë protestën si një mjet demokratik, por pa e kthyer atë në një mjet të dhunshëm për të arritur qëllimin. III. Të argumentojë rolin e policisë në qëndrimin ndaj protestave.

Fjalë kyç: protestë, demonstratë.

Mjete: teksti, interneti, pamje nga demonstrata, Kushtetuta.

?

??

? Zhvillimi i mësimitParashikimi: Diskutim mbi fotot

Nxënësit nxjerrin mbi bankë foto që kanë sjellë. Mësuesi/ja i orienton ata që të komentojnë mbi fotot e tekstit dhe mbi fotot që ata kanë sjellë.

Mësuesi/ja mund ta nxisë diskutimin me anë të pyetjeve: - Çfarë paraqesin fotot?- Çfarë mbajnë njerëzit nëpër duar? - Përse janë mbledhur kaq shumë njerëz? etj.

Ndërtimi i kuptimit: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh, të cilin e plotëson së bashku me nxënësit.

Fjala Komenti

Protestë

- Protesta është kundërshtim i vendosur për një padrejtësi a për një veprim të paligjshëm; shprehja në mënyrë të prerë e mospajtimit me diçka.- Protestat janë një nga format demokratike me anë të të cilave grupe të ndryshme shoqërore përpiqen të ndikojnë në opinionin publik ose në politikat e shtetit.- Disa nga format e protestave janë: a. demonstrata; b. greva; c. greva e urisë; manifestimi.

- Demonstrata është manifestim i masave të gjera punonjëse nëpër rrugë dhe sheshe, që bëhet për të shprehur haptas një kërkesë politike, ekonomike ose shoqërore, për të kundërshtuar një padrejtësi etj.- Demonstratat mund të përdoren për të treguar opinionin për një çështje publike, veçanërisht në lidhje me padrejtësitë shoqërore dhe ankesat e ndryshme.- Sa më shumë pjesëmarrës të ketë në demonstratë, aq më e suksesshme konsiderohet ajo. - Në disa raste tubimet dhe demonstratat janë një teknikë e dhunshme për të shprehur opinionin.

Nxënësit mund të japin shembuj konkretë të protestave të njerëzve për çështje nga më të ndryshmet.

Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë me vëmendje rubrikën “Veprimtari në klasë”.- Nxënësit shkruajnë një kërkesë në formë proteste drejtuar kryetarit të Bashkisë mbi ndryshimet në

komunitetin e tyre për argëtimin e rinisë.-Nëse ka kohë, mund të organizohet edhe loja në role.

Demonstrata


182

TEST PËR KREUN IV

1. Cilat janë motivet për të qenë qytetar aktiv? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Listo disa nga rregullat bazë të dëgjimit aktiv. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Si e kuptoni termin përgjegjësi qytetare?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Listo disa nga politikat publike. ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Analizo fazat nëpër të cilat kalon hartimi i politikave publike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Rretho thënien e saktë:a. Qeveria kontrollon mjetet e komunikimit masiv.b. Për të bërë publike mendimet tona mund të përdorim debatet publike.c. Media e lirë duhet t`u japë llogari politikanëve. d. Jo çdo njeri mund të ndjekë mbledhjet e organeve të zgjedhura kolektive.

7. Plotëso vendet bosh: a. Qytetaria aktive kontribuon në ..........................................................................................................b. Të jesh qytetar do të thotë ................................................................................................................c. Interesi publik është ........................................................................................................................................................................................................................................................................................d. ................................................................janë një taktikë jo e dhunshme për të shprehur opinionin.

8. Cilat janë funksionet e medies?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Analizoni lidhjen interes publik - interes individual.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________


183

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”.................................................... 1- 43

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7” .................................................. 44- 88

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”.................................................... 89 - 131

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”.................................................... 132 - 182

P Ë R M B A J T J AP Ë R M B A J T J A

Libër mësuesi Edukata shoqërore 6,7,8,9 - Albasalbas.al/udhezuesat/udhezues edukata...

Documents

Transcript of Libër mësuesi Edukata shoqërore 6,7,8,9 - Albasalbas.al/udhezuesat/udhezues edukata...