Letrat me vlerë në Tregun e Kapitalit

Tregu i kapitalit

• Eshtë segment i vecantë i tregut financiar i cili:• Mundëson ndërtimin e fabrikave, rrugëve, shkollave dhe shtëpive• Të financoj nevojat për investime në afat të gjatë te firmave, familjeve dhe qeverise.• Vleresimin e vazhdueshem sipas kritereve të tregut të vet ndërmarrjeve• Krijon mundësi për riorganizimin financiar dhe ristukurimin e ndërmarrjeve që kane

veshtiresi financiare dhe ekonomike• Nxit dhe ndikon në zgjerimin e pronesisë. • Pjesëmarres të TK si oferues dhe kerkues te mjeteve janë të ndryshem si: Investitoret; Ndermarresit; Ndermjetesuesit ; Institucione te specializuara financiare ; Bursa; Shteti; •

10-3

Letrat me vlere ne Tregun e Kapitalit

• Në tregun e kapiatlit shitblehen letrat me vlerë afatgjatë .

• Afati i maturimit është më i gjatë se nje vit

• Objektet e tregtimit në tregun e parasë janë:– Fleteobligacionet dhe Fleteakcionet

10-4

Tregtimi në tregun e kapitalit

1. Tregu primar për shitjen fillestare (IPO initial public offering )

2. Tregu sekondar – Treg mbi bankat - Over-the-counter

– Bursat e organizura ( NYSE)

Copyright © 2009 Pearson Prentice Hall. All rights reserved. 10-5

Llojet e Fletobligacioneve

• Fletobligacionet janë letra me vlerë të borgjit që përfaqeson detyrimet e emetuesve që të paguaj në afat te caktuar interesin dhe vleren nominale ndaj investitoreve.

• Llojet e fletobligacioneve qe ne do ti diskutojmë janë :

Fletobligacionet e Shtetit

Fletobligacionet Komunale dhe

Fletobligacionet Korporates

Llojet e fletobligacioneve : Mostera I nje fletobligacioni te

korporates

. 10-7

Dëftesat dhe fletobligacionet e Shtetit

• Qeveria emiton deftesa dhe fletobligacione qe te financoje aktivitetet e saj.

• Deftesat e thesarit kane maturime te ndryshme, nga 1 deri ne 10 vjet;

• Fletobligacionet e shtetit kane maturime qe variojne nga 10-30 vjet ;

• Paguajne interesa gjashtemujore si pagesa kuponi;

• Tipari i thirrjes qe shoqeron fletobligacionet e thesarit qe jep te drejten emetuesit te terheqe fletobligacionin ne nje periudhe te caktuar qe ne pergjithesi eshte pesevjecari i fundit i jetes se obligacionit.

. 10-8

Deftesat dhe fletobligacionet

. 10-9

Norma e kamtës së fletobligacioneve të Shtetit

• Nuk ka rrezik të dështimit të kthimit meqë se qeveria mund të rrisë taksat për te paguar borgjin

• Norme e vogel e kamtes, shpesh konsiderohet norma pa rrezik (ndonese rreziku i inflacionit eshte akoma i pranishem)

10-10

Norma e kamtes te fletobligacionet e Shtetit

Copyright © 2009 Pearson Prentice Hall. All rights reserved. 10-11

Norma e kamtes se Fletobligacioneve: Bonat te thesarit dhe Fletobligacionet

. 10-12

Fletobligacionet e Shtetit :

• Letrat me vlere te thesarit tregohen -indeksohen me nivelin e cmimeve:

• Shuma e kapitalit eshte e lidhur me normen e tanishme te inflacionit me qellim qe te mbroje fuqine blerese te investitorit

10-13

Fletobligacionet Komunale

• Emitohen nga komunat

• Perdoren qe te financoje projekte te interesit publik

• Jane te perjashtuara nga taksat lokale dhe shteterore

• norma e interesit te fletobligacioneve komunale = norma e kamtes e taksueshme (1 norma tatimore margjinale )

10-14

Shembull i Fletobligacioneve Komunale

Supozojmë që norma e kamtes së fletobligacioneve te korporatave eshte 9% dhe norma e kamtes se fletobligacioneve komunale eshte 6.75%. Cilin prej këtyre duhet te zgjedhet?

Zgjedhja: Te gjejme normen tatimore margjinale

6.75% = 9% x (1 – MTR), or MTR = 25%

Nese, norma tatimore margjinale eshte mbi 25%, obligacionet komunale ofrojne nje norme me te larte te cash flow pas taksave

10-15

Llojet e Fletobligacioneve Komunale

• Fletobligacionet komunale me detyrim te pergjithshem;

– Te cilat jane te sigurta si rezultat I fuqise taksuese te emetuesit

fletobligacionet me te Ardhura

– Te cilat emetohen per financimin e projekteve te vecanta dhe shlyhen me te ardhurat qe realizohen nga keto projekte.– Jane me te riskueshem sepse pagesa e tyre mbeshten ne suksesin e projektit – Emituesit tipik te obligacione me te ardhura jane: Aeroportet,Spitalet – Kane afate maturimi deri ne 30 vjet – Emertimi minimal I fletobligacioneve bashkiake eshte 5000. – Ekziston tregu sekondare i ketyre fletobligacioneve por ky treg eshte me pak aktiv se sa tregu I fletobligacioneve te thesarit – Investitoret mund ti blejne apo shesin fletobligacionet komunale me ndermjetesimin e kompanive komisionereve.

• Jo te lirura nga deshtimi

10-16

Fletobligacionet Komunale:krahasojme te fletobligacionet komunale me detyrim te pergjithshem dhe fletobligacionet me te

Ardhura

. 10-17

Fletobligacionet e Korporates

• Fletbligacioni perfaqeson nje detyrim kontraktual afatgjate te nje firme per ti paguar obligacionmbajtesit interesat dhe vleren nominale

• Jane obligacione nepermjet te cilave kompanite marrin hua direkte nga publiku

• Pagesat e interesit behen zakonisht cdo gjashtemuaj dhe keto pagesa ndryshe quhen pagesa te kuponit, ndersa kur obligacioni maturohet, emetuesi shlyen shumen e borxhit te quajtur ndryshe vlera nominale

• Data e maturimit eshte data ne te cilen behet pagesa finale.

• Emertimi minimal I fleteobligacionit te kompanise eshte $1,000, ndonese disa kane emertime prej $5,000 opo $10,000.

• Ndryshojne shume nga fletobligacionet e thesarit persa i perket nivelit te riskut.

• Nuk mund te jete shlyer ne cdo kohe kur emituesi deshiron, pervec rastit me me nje klauze te specifikuar (opcioni I thirrjes ).

. 10-18

Norma e Interesit te fletobligacioneve te korporates

Copyright © 2009 Pearson Prentice Hall. All rights reserved. 10-19

Fleteoblgacionet e korporatave : Llojet e fleteobligacioneve te korporates

• Obligacionet e Siguruara Eshte borxhi qe mbeshtetet nga nje koleteral. Nenshkruhet nje kontrate hipotike ku

pasurit e paluajtshme (ndertesa,makineri ) vendosen si garanci per borgjin .– Obligacione Hipoteke Emetohen per te blere mjete te caktuara fikse dhe mjetet e siguaruara sherbejne si garanci. Pra

mjetet lihen si garanci per te siguaruar borxhin. Huadhenesit fitojne te ardhurat e tyre nga pagesat e interesit,por jo edhe nga perdorimi I mjeteve fikse.

– Certifikata me garanci per paisjet Emetohen per te financuar paisje te caktuara dhe mjetet lihen si garanci. Emetohen kryesisht nga hekurudhat dhe linjat ajrore per te financuar vagonat dhe aeroplanet

dhe keto paisje jane garanci – Obligacionet e Pagarantuara Jane letra premtimi te pagarantuara te nje kompanie te cilat mbeshteten ne kredibilitetin e

pergjithshem te firmes Ky lloj I borgjit eshte rrezikor, sepse me rastin e mosplotesimit te kushteve apo falementimit

borgji I siguruar shlyhet para obligacioneve te pagarantura Obligacionet e te Ardhurave

Kerkojne qe interesi te paguhet vetem ne qofte se firma I fiton te ardhurat.

. 10-20

• Fletobligacionet e te hyrave

Paguajne interes vetem nese te hyrat realizohen. P.sh fletobligacionet e emetuara per te financuar rruget.

Intersi mbi borgjin paguhet ne qofte se taksat nga rruget japin te hyra te mjaftueshme per te mbuluar pagesat e interesit

• Fletobligacionet e konvertueshme

Jane nje lloj hibrid I letrave me vlere ku bashkohen elementet e borgjit dhe te kapitalit akcionar.

Paguajne interesin qe eshte detyrim fiks i firmes dhe kane nje date te caktuar te maturimit

Mund te konvertohen ne nje numer te caktuar akcionesh te zakonshme

Vlera ose cmimi i tregut te ketyre obligacioneve varet edhe nga vlera e akcionit dhe nga interesi qe paguan obligacioni.

Ofron investitorit avantazhin e borgjit dhe te kapitalit akcionar.

Ofron firmes emetuese shume avantazhe:

Eshte ne gjendje te emetoje obligacione me nje norme te ulet te kamtes;

Cmimi i konvertimit vendoset mbi cmimin e tregut te akcioneve,kur emetohen keto obligacione; Drejtori i firmes nuk parashikon asgje per shlyrjen e borgjeve;

Trasferimi i borgjit ne akcione te zakonshme rrit bazen e kapiatlit akcionare te firmes.

Llojet e fletobligacioneve te korporates

10-21

Llojet e Fletobligacioneve te Korporates

• Fletobligacionet me norma te ndryshme te interesit – Paguajne interesat ne varesi te disa normave aktuale te tregut – Norma e kuponit te ketij instrumenti rregullohet sipas ndryshimeve ne normat e pergjithshme

te tregut por nuk rregulohet sipas ndryhimeve te kushteve financiare te firmes– Norma mund te rregullohet cdo vit sipas normes se bonave te thesarit plus 2 % – E drejta e mbajtesit te obligacionit per ta rimarre ate me vleren e tij nominale

• Fletobligacionet me kupon zero – Nuk paguajne interes dhe shiten me zbritje te madhe. – Ne daten maturimit,ato duhet te shiten me vlere nominale,ndersa perpara maturimit ato duhet

te shiten me zbritje per shkak vleres ne kohe te parase.– Nje shembull; nje obligacion me zero kupon me afat maturimi 30 vjet,kurse interesi e tregut

jeshte 10 %. Cmimi sot do te jete 1000 / (1.10)30 = 57,31. Ne vitin tjeter, kur kane mbetur 29 vjet deri ne maturim dhe nese norma e kamtes eshte ende 10 %, cmimi do te jete 1000/(1.10) 29= 63,04 pra ka nje rritje 10 % mbi cmimin e vitit te meparshem.

– Cmimi eshte rritur me faktorin e skontimit per nje vit per arsye se tani vlera nominale e obligacionit skontohet per nje vit me pak.

Fletobligacioni xhank Emetohen shpesh per te financiuar firmat qe shkrihen ne nje dhe firmat qe gllaberojne te tjerat; Jane te pagarantuara dhe oferojne norme te larte te interesit per 3 – 4 % me te madhe , se sa

eshte Interesi mbi obligacionet e cilesise se larte ( d.m.th obligacinet qe renditen me dy A ose tre A

Vlerësimi i Rejtingut të Fletobligacionev

10-23

Percaktimi i vlerës së Fletobligacionit

• fletobligacionet vleresohen ne baze te llojeve te ndryshme te marreveshjeve,varesisht nga lloji i emetimit dhe tregut.

• Nga vlera nominale e cila eshte shenuar ne fleteobligacion

• Vlera kontabel sipas te ciles udheheqin ne libra te korporates

• Vlera e tregut qe formohet ne baze te ballafaqimit te ofertes dhe kerkeses se letrave me vlere.

• Ne do diskutojme kalkulimin e rendimentit te tanishem qe eshte perdorur zakonisht per instrumentet e borgjit afatgjate.

10-24

Percaktimi i vlerës së rendimentit të Fletobligacioneve

Sa eshte e ardhura e tanishme per nje obligacion me vlere nominale prej $1,000, ku cmimi i tanishem eshte prej $921.01dhe norma e kuponit 10.95%?

ic = C / P = $109.50 / $921.01 = 11.89%

C ( kupon) = 10.95% x $1,000 = $109.50

Llojet e Rreziqeve te Fletobligacioneve

• Rreziku i Normes se interesit

• Rreziku i Kreditit

• Rreziku i Likuiditetit

• Rreziku i Fuqise blerese

Copyright © 2009 Pearson Prentice Hall. All rights reserved. 10-26

Investimet në Fletobligacione