1

មេម ៀនទី១

សាស្រ្សាា ចា យ ង បណ្ឌិ ត ហួន ថាវ ៈ

២០១៤ - ២០១៥

ទឹកគឺជាគរគឿងផសនំនអាហារដស៏ាមញ្ញ បំផុត ទឹក រតូវបានសំអាតមនុនឹងយកមកគរបើរបាស់កនុងឧសាហកមមចំណីអាហារ

គរោយពីគរបើរបាស់ ោកសំណល់រាវរតូវបានសំអាតមនុនឹងចាក់បងហូរចូលរបពន័ធបរសិាា ន

គពលគយើងបរគិោគចំណីអាហារ ទឹកបានជយួ គយើងកនុងោរបំបបកចំណីអាហារ រលំាយអាហារ ដឹកនអំាហារ រសូបយក និងដឹកជញ្ជូ នសារធាតុចិញ្ច ឹមគៅរគបស់ររីាងគ

១. ទំ ង់េ ៉ូមេគុេទឹក

2

ទឹកជួយ hydrolyze, oxidize និងគរបើរបាស់សារធាតុចិញ្ច ឹម គដើមបផីតល់ថាមពលសរាបគ់ោសិោគផសងៗ

សូមបបីត ោរនយំកោកសំណល់ និងកំគៅគចញពីកនុងខ្លួនរបាណរបស់មនុសស

អុកសីុតកមមននចំណីអាហារនីមយួៗ កប៏គងកើតបានជាទឹកផងបដរ

3

ទឹកានគ ម្ ោះគីម ីគឺ Hydrogen oxide ឬ Dihydrogen monoxide

ទឹកានសាសធាតុផស ំ២ អាតូម Hydrogen និង ១ អាតូម Oxygen

អាតូម Hydrogenនីមយួៗោជ បគ់ៅនឹងអាតូម Oxygen គោយ Covalent bond

២. Noncovalent Bonding ២.១. ចំណ្ងអុីររូសែន (Hydrogen Bonds) Hydrogen Bonds គខ្ាយជាង Covalent Bonds កប៏ បុនតវាគៅបតខ្ល ងំជាងរបគភទជាគរចើនគៅកនុង Noncovalent Bonds

4

5

ទឹករាវគៅសីតុណហ ោពធមមតា និងគរោមសំពាធបរយិាោស ជាមធយម ម ូគលគុលទឹកនីមយួៗបគងកើត 3.4 Hydrogen Bond

ចំបណកទឹកកក ម ូគលគុលទឹកនីមយួៗានគំលាតមនិបរបរបួល និងបគងកើត 4 Hydrogen Bonds

Hydrogen bonding between water molecules in ice

6

២.២. របតិកេមមអឡចិរតូសាា ទិច(Electrostatic Interactions) Electrostatic Interactionsគកើតានគឡើង

រវាងអាតូមឬរកុមបដលានប ូលផទុយគ្នន

២.៣. របមេទននសា ធាតុគីេ ី

Hydrophobic: Water-hating e.g. Hydrocarbons, Hexane,… Hydrophilic: Water-loving e.g. NaCl, Ethanol,… Amphipatic: Polar & nonpolar e.g. Fatty acid, Phenylalanine,…

7

8

Hydrolytic

reaction (ប្រតិកម្មអ ៊ីប្រូល៊ីស)

៣. ទឹកជាអងគធាតុរបតិក

9

% (w/w) = x 100

mរលាយ

mសូ

mរលាយ : ម៉ាសអង្គធាតុរលាយគិតជារាម (g) mសូ : ម៉ាសសូលុយសយុង្គិតជារាម (g) (ម៉ាសអង្គធាតុរលាយ + ម៉ាសទឹក ឬម៉ាសអង្គធាតុរលំាយ)

៤.១. ភាគ យជាម ែ (Mass Percent)

៤. កំហាប់ែ៉ូេយុែយងុ

% (w/v) = x 100

mរលាយ

Vសូ

mរលាយ : ម៉ាសអង្គធាតុរលាយគិតជារាម (g) Vសូ : មឌសូលុយសយុង្គិតជាមីលលីលីរត (mL)

៤.២. ភាគ យជាម ែ -មឌ (Mass-Volume Percent)

10

៤.៣. ភាគ យជាមឌ (Volume Percent)

% (v/v) = x 100

Vរលាយ

Vសូ

Vរលាយ : មឌអង្គធាតុរលាយគិតជាមីលលីលីរត (mL) Vសូ : មឌសូលុយសយុង្គិតជាមីលលីលីរត (mL)

៤.៤. កំហាប់ជា mole ឬ កំហាប់ Molarity (Concentration of Molarity)

CM : កំហាប់ជាmole ឬ កំហាប់ Molarity គិតជា M ឬ mol/L n : ចំនួនម៉ាូលអង្គធាតុរលាយគិតជាម៉ាូល(mol) Vសូ : មឌសូលុយសយុង្គិតជាលីរត(L)

CM =

n

Vសូ

11

ចំនួនម៉ាូលអង្គធាតុរលាយ

n = CM x Vសូ ឬ n =

m

M

m : ម៉ាសអង្គធាតុរលាយគិតជារាម (g) M : ម៉ាសម៉ាូលលគុលអង្គធាតុរលាយគិតជា g/mol

ម៉ាសអង្គធាតុរលាយ

m = n x M m = CM x Vសូ x M ឬ

ដង់្សីុលតននសារធាតុគីមី

d =

m

v

d : ដងសីុ់គតននសារធាតុគីម ី(g/mL ឬ kg/L) m : ា សននសារធាតុគីម ីv: ាឌននសារធាតុគីម ី

12

កា ពរាវែ៉ូេយុែយងុ

ចំនួនmole អង្គធាតុរលាយ មុនពរាវ

ចំនួនmole អង្គធាតុរលាយ លរាយពរាវ =

ni = nf CM (i) x V(i) = CM (f) x V(f)

ni : ចំនួនម ូលអងគធាតុរលាយគដើម nf : ចំនួនម ូលអងគធាតុរលាយបញ្ចប ់ CM (i) : កំហាបជ់ាម ូលគដើម CM (f) : កំហាបជ់ាម ូលបញ្ចប ់ V(i) : ាឌសូលុយសយុងគដើម V(f) : ាឌសូលុយសយុងបញ្ចប ់

៤.៥. កំហាប់ធេមតា ឬ កំហាប់ Normality (Concentration of Normality)

N : កំហាបN់ormality CM : កំហាបM់olarity M : ា សមូគលគុល

13

Ex1) ចូរគណនកហំាបខ់្ងគរោមគៅជាកហំាប់Normality? a) 2M H2SO4

b) 3M H3PO4

a) 2M H2SO4

2M x 2 អីុយ ុងអីុរដូបសន = 4N ដូគចនោះ 2M H2SO4 = 4N H2SO4 b) 3M H3PO4

3M x 3 អីុយ ុងអីុរដូបសន = 9N ដូគចនោះ 3M H3PO4 = 9N H3PO4

Ex2) ចូរគណន equivalent mass ននសារធាតុគីមីដូចខ្ងគរោម?

a) H2SO4 បដលានា សម គូលគុលគសមើនឹង 98 b) NaOH បដលានា សម គូលគុលគសមើនឹង 40

a) equivalent mass ននH2SO4 = 98/2 = 49

b) equivalent mass ននNaOH = 40/1 = 40

14

Ex3) ចូរគណនា ស NaOH បដលគរបើរបាស់សរាប់គរៀបចសូំលុយសយុង 2N NaOH បរាិណ ១ លីរត?

ា ស NaOH = (2N) x (eq. mass) x (1 L) ា ស NaOH = 2 x 40 x 1 ា ស NaOH = 80 g

៥. pH ននែ៉ូេយុែយងុ សូលុយសយុងណឺត៖ pH = 7.0 សូលុយសយុងអាសីុត៖ pH < 7.0 សូលុយសយុងបាស៖ pH > 7.0

15

pH នៃសូលុយសយងុមយួត្រូវបាៃវាស់ដោយ pH មម៉ារត ឬ រកដាស pH

16

pH ននសារធាតុ ឬតរមូវោរ pH ននរកុខជាតមិយួចនំនួ •ទឹករកូចឆ្មម រាន pH = 2.2 – 2.4 •រសាទំពាងំបាយជូាន pH = 2.8 – 3.8 •ទឹកគខ្មោះាន pH = 3.0 •ទឹកគប ងគបាោះាន pH = 4.0 •រសាគបៀានpH = 4.0 – 5.0 •ទឹកគោោះគគ្នានpH = 6.3 – 6.6 •ទឹកផឹកាន pH = 5.5 – 8.0

17

៦. Buffer Buffer គឺជាសូលុយសយុង្១មដលមន pH ចាស់លាស់ លោលគឺជាសូលុយសយុង្មដលធន់នឹង្ារមរបរបួល pH លៅលពលលយើង្បមនែមបរមិណអាសីុតខ្ល ំង្ ឬបាសខ្ល ំង្បនតិចបនតួចចូលកនុង្សូលុយសយុង្ល ោះ។

៦.១. Buffer អាែុតី •ជាធមមតា Buffer អាសីុតមន pH < 7 •ជាទូលៅ Buffer អាសីុតជាអាសីុតលសោយ

Ex) CH3COOH(aq) CH3COO-(aq) + H+(aq)

18

លៅលពលបមនែមអាសីុតខ្ល ំង្កនុង្Buffer អាសីុតអាលសទិច សូលុយសយុង្លនោះរតូវមតបំបាត់ H+ ថមីលសទើរមតទំង្អស់

Ex) CH3COO-(aq) + H+(aq) CH3COOH(aq)

លៅលពលបមនែមបាសខ្ល ំង្កនុង្Buffer អាសីុតអាលសទិច សូលុយសយុង្លនោះរតូវមតបំបាត់ OH- លសទើរមតទំង្អស់

Ex) CH3COOH(aq) + OH-(aq) CH3COO-(aq) + H2O

19

៦.២. Buffer បាែអាេក់ាេ ី•ជាធមមតា Buffer បាសអាល់ាលីមន pH > 7 •ជាទូលៅ Bufferបាសអាល់ាលីជាបាសលសោយ

Ex) NH3(aq) + H2O NH4+(aq) + OH-(aq)

លៅលពលបមនែមអាសីុតខ្ល ំង្កនុង្ Buffer អាម៉ាូញាក់ មនរបតិកមម២លកើតល ើង្មដលអាចបំបាត់ H+៖ 1)-របតិកមមជាមួយអាម៉ាូញាក់ 2)-របតិកមមជាមួយនឹង្ OH-

NH3(aq) + H+(aq) NH4+(aq)

NH3(aq) + H2O NH4+(aq) + OH-(aq)

20

លៅលពលបមនែមបាសខ្ល ំង្កនុង្ Buffer អាម៉ាូញាក់ OH- ពីបាសរតូវបានបំបាត់លដាយរបតិកមមជាមួយនឹង្ NH4+

NH4+(aq) + OH-(aq) NH3(aq) + H2O