NEREDEN BAŞLAMALI?

"Ne Yapmalı?" sorusu son yıllarda kendini Rus sosyal-demokratla­rına özellikle güçlü biçimde dayatmaktadır. Burada söz konusu olan, (80'li yılların sonu, 90'1ı yılların baş!flda olduğu gibi) hangi yolun seçi­leceği değil, hangi pratik adımların atılacağı ve bizce bilinen yolda bu adımları!) nasıl atılacağıdır. Söz konusu olan, pratik faaliyetin sistem ve planıdır. Ve kabul etmek gerekir ki, pratik çalışma içinde olan bir parti için, mücadelenin niteliği ve yöntemleri temel sorunu bizde hala çözülmemiştir, hala, kafalarda acıkh bir güvensizlik ve yalpalamaya i­şaret eden ciddi görüş aynlıklarına yol açmaktadır. Bir yandan, politik örgütlenme ve ajitasyon çalışmasını kırpmak ve daraltmak isteyen "Ekonomist" eğilim henüz ölmijş olmaktan çok uzaktır. Öte yandan, kendisini her .yeni "akım"a uyduran, anın gereklerini temel görevler­den ve bir bütün olarak hareketin siirekli gereksinimlerinden ayırdet­meyi bilmeyen ilkesiz bir eklektizm akımı başını gururla kaldırmaya devam etmektedir. Bilindiği gibi bu akım "Raboçeye Dyelo" gazete­sinde yuvalanmıştır. Son "programatik" açıklaması -;-"Tarihsel Bir Dönüm Noktası "ı9ı gibi tumturaklı bir başlık altında tumturaklı bir. makale "(''Raboçeye Dyelo" No. 6)-, biraz önce verdiğimiz karakteri­zasyonu özellikle canlı biçiı:nde doğrulamaktadır. Daha dün "Ekono­mizm"le cilveleşiyor, "Raboçaya Mysl"ın şiddetle mahkum edilmesi­ne öfkeleniyor, otokrasiye karşı mücadele sorununun Plehanovcu ko­nuluşunu "yumuşatıyor"du, bugün ise Liebknecht'in şu sözlerini akta­nyor: "Koşullar 24 saat içinde değişirse, taktik de 24 saat içinde değiş­rnek zorundadır", bugüQ otolçrasiye doğrudan saldın için, hücum için

28 Nereden Başlamalı ?

"güçlü bir savaş örgütü"nden, "kitle içinde kapsamlı bir devrimci politik (ne kadar enerjik: hem devrimci, hem de politik!) ajitas­

. yon" dan , "sokak protestolan için dunnaksızın çağn yapmak"tan, sıkı politik (gerçekteı:.ı böyle!) karakterli "sokak gösterileri yapılması"ndan vs. söz ediyorlar.

"Raboçeye Dyelo"nun, tarafımızdan daha "Iskra"nın ilk sayısında, sadece kısmi tavizlerin elde edilmesini değil, bizzat otokrasinin müs­tahkem mevkiinin ele geçirilmesini hedefleyen sıkı örgütlenmiş bir partinin yaratılması için ortaya atılan programı böylesine çabuk be­nimsemesine memnuniyetimizi ifade edebilirdik elbette, fakat bu kişi­lerin herhangi bir sağlam ba..laş açısından yoksun oluşlan, insanın se­vincini kursağında bırakıyor.

"Raboçeye Dyelo" Liebknecht'e boşuna atıfta bulunuyor elbette. Herhangi bir özel sorunda ajitasyon taktiği, örneğin parti örgütlenme­sinin herhangi bir detayının uygulanması taktiği, 24 saat'içinde değiş­tirilebilir; fakat bir savaş örgütünün ve kitleler: içinde politik ajitasyo­nun genel olarak gerekip gerekmediği, her zaman ve mutlaka gerekli olup olmadığı konusunda 24 saatte, hatta 24 ayda görüş değiştirmeyi - bunu ancak herhangi bir sağlam ilkesi olmayan insanlar yapabilir. Koşullann değişikliğine, zamanın değiştiğine atıfta bqlunmak gülünç­tür: bir savaş örgütünün yaratılmasında çalışmak, politik ajitasyon yü­rütmek, her durumda, "en monoton, en banşçıl" durumlarda da, "dev­rimci ruhun" ne kadar. büyük. ölçüde olursa olsun "çöktüğü" bir dö­nemde de bir zorunluluktur; dahası: taı"ll da böyle bir durumda ve böy­le dönemlerde sözü edilen çalışma özellikle zorunludur, çünkü patla­ma ve boşalma anlarında örgüt yaratırtak için vakit çok geçtir; böyle bir örgüt, anında faaliyete geçebilmek için hazır bulunmalıdır. "24

saatte taktik değiştirmek" ! Taktik değiştirmek için, herşeyden önce bir taktiği olmak gerekir, eğer bütün koşullar ve dönemlerde politik mü­cadele içinde sınanmış sıkı bir örgüt mevcut değilse, o zaman sistema­tik, sağlam ilkelerin aydınlattığı ve şaşmazlıkla uygulanan bir faaliyet pUlnından da söz edilemez, ki taktik tanımını ancak ve yalnız bu hak eder. Gerçekten de şunu bir düşünün: daha şimdiden "tarihsel an"ın Partimizin önüne "yepyeni" bir sorun koyduğu söyleniyor - terör

Nereden Başlamalı ? 29

sorunu.[ıoı Dün politik örgütlenme ve ajitasyon sorunu "yepyeni"ydi - bugün ise terör sorunu. Geçmişlerini bu ölçüde unutan insanların temel taktik değişiklikleri üzerine nasıl tartıştıklarını duymak tuhaf de­ğil mi?

Ne mutlu ki, "Raboçey({ Dyelo" haksız. Terör sorunu kesinlikle ye­ni bir sorun değil, ve Rus sosyal-demokratlarının bu sorundaki kesin görüşlerini anımsatmamız yeter.

ilkesel olarak terörü hiçbir zaman reddetmedik ve reddedemeyiz. Terör, çarpışmanın belli bir anında, askeri güçlerin içinde bulunduğu belli bir durumda ve belirli koşullar altında kesinlikle işe yarar ve hat­ta zorunlu savaş yöntemlerinden biridir. Fakat meselenin özü, bugün terörün, savaşan bir ordunun tüm savaş sistemiyle sımsıkı bağlı ve koordineli operasyonlarından biri olarak değil� kendi başına ve her­hangi bir ordudan bağımsız bir münferit saldırı aracı olarak ön plana çıkarılmasıdır. Evet, merkezi bir örgütün yokluğu ve yerel devrimci örgütlerin güçsüzlüğü koşullarında zaten terör de bundan başka bir şey olamaz. Tam da bu nedenle biz kararlılıkla, bugünkü koşullar alunda böyle bir savaş aracının zamansız ve elverişsiz olduğunu, en aktif sa­vaşçıları, hareketin bütününün çıkarları için en önemli, gerçek görev­lerinden saptırdığını ve hükümet güçlerini değil, devrim güçlerini par­çaladığını açıklıyoruz. Son olaylar anımsansın[11 1 : kent işçilerinin ve kentlerin "aşağı halk"ının geniş kitlelerinin mücadele isteğiyle nasıl yanıp tutuştuğunu görüyoruz, fakat devrimcilerin bir yöneticiler ve ör­gütçüler kurmayına sahip olmadıkları görülüyor. Bu koşullar altında en enerjik devrimcilerin teröre yönelmeleri, ciddi umutlar besleyebile-

' ceğimiz biricik ordunun güçsözleşmesi tehlikesini içinde barındırmı-yor mu? Bu, devrimci örgütlerle, güçsüzlükleri tam da dağınıklıkların­da yatan hoşnutsuzlar, muhalifler ve mücadele etmek isteyenler kitlesi arasındaki bağın kopması tehlikesini yaratınıyar mu? Oysa başarımı­zın tek güvencesi bu bağda yatıyor. Yapılan tek tek kahramanca eyl�mlerin bütün önemini reddetme düşüncesinden çok uzağız, fakat terör sarhoşluğuna kapılmaya, bugün pekçok devrimcinin meyilli ol­duğu, onu en önemli ve en temel mücadele aracı olarak kabul etmeye karşı uyarıda bulunmak bizim görevimizdir. Terör hiçbir zaman ola-

30 Nereden Başlamalı ?

ğan bir savaş yöntemi olamaz: En iyi halde terör, sadece tayin edici ta­arruz yöntemlerinden piri olarak uygundur. İçinde bulunduğumuz du­rumda böyle bir taarruz Ç a ğ r ı s ı yapabilecek durumda mıyız? Belli ki "Raboçeye Dyelo" bu soruya olumlu yanıt veriyor. En azından şu çağrıyı yapıyor: "Taarruz kollan oluşturun! " Fakat burada da gay­retkeşliği aklından ağır basıyor. Askeri güçl�rimizin esas kütlesi gö­nüllülerle isyancılar�. Daimi ordu olarak sadece bazı küçük birlikle­re sahibiz, ve bunlar da seferberlik halinde de,ğiller, birbirleriyle bağ­lantı halinde değiller, bırakın taarruz kollan oluşturmayı, herhangi· bir askeri kol oluşturmak için bile eğitilmiş değiJler. Mücadelemizin ge­nel koş'ullannı, bunlan tarihsel olayiann her "dönüm noktası"nda unutmadan görebilecek durumda olan herkes için, bugün şianmızın "Haydi taarruza! " değil, "Düşman kalesinin kurala uygun şekilde ku­

şatılması" olabileceği açıktır. Başka ke1ime1erle: Partimizin dolaysız görevi, bütün mevcut güçleri şimdi bir taarruza çağırmak olamaz; daha çok, bütün güçle!i birleştirebilecek ve hareketi sadece sözde de­ğil gerçekte yönetecek, yani tayin edici savaş için işe yarar askeri güç­leri çağaltmak ve güçlendirmek amacıyla yararlanılması gereken bü­tün protestolan ve devrimci patlamaları desteklemeye daima hazır ola­cak bir devrimci örgütün yaratılması çağrısı olmalıdır.

Şubat ve Mart olaylannın dersleri öylesine etkileyici ki, böyle bir sonucun çıkarılmasına karşı ilkesel itirazlara rastlayabilmek son dere­ce zor. Ne var ki bugün bizden beklenen, sorunun ilkesel değil, .pratik çözümüdür. Gerekli olan sadece hangi örgüt ve bu örgütün hangi ça­lışma için gerekli olduğu hususunda net bir görüşe ulaşmak değildir - aynı zamanda, bu örgüt�n inşasına her yönden koyulmak amacıyla belirli bir örgütlenme p 1 a n 1 hazırlamak gerekmektedir. SO.fUnUn ertelenemez aciliyetini göz önüne alarak, yoldaşlara, baskıya hazırla­nan bir broşürde daha ayrıntılı biçimd� açımlamak istediğimiz bir pliin taslağı sunmaya karar verdik. , .

Faaliyetimizin çıkış noktası, arzu edilen örgütü yaratma yolunda ilk pratik adım, nihayet sayesinde yolumuzdan şaşmadan örgütü geliş­tirebileceğimiz, derinleştirebileceğimiz ve genişletebileceğimiz kıla­vuz, götüşümüzce, tüm Rusya:yı kaps-ayacak bir politik gazetenin ku-

Nereden fJaşlamalı? 3 1

rulmasıdır. Her şeyden önce bir gazeteye gereksinimimiz var - o ol­madan, genelde sosyal-demokrasinin sürekli ve temel bir görevi ve halkın en. geniş kesimleri arasın�a politikaya, sosyalizmin sorunlarına ilginin uyandığı bugünün özellikle acil bir görevi olan ilkelerde tutarlı ve çok yönlü bir propaganda ve aji�syonu sistematikman yürütmek olanaksızdır. Kişisel etkileme, yerel bildiriler, broşürler vs. yolu ile yapılan dağınık ajitasyonun, ancak periyodik bir basınla olanaklı olan genelleştirilmiş ve düzenli bir ajitasyonla tamamlanması gereksinimi, hiçbir zaman böylesine önem kazanmamıştı. Hiç abartmadan söylene­bilir ki, bir gazetenin az çok sık ve düzenli çıkışı (ve dağıtılması), sa­vaş faaliyetimizin en asli ve en önemli alanını ne kadar sağlam inşa et­miş olduğumuzun en sıhh�tli ölçütü olarak hizmet edebilir. Aynca, bir tüm-Rusya gazetesine ihtiyacımız var. Halk üzerindeki ve hükümet üzerindeki eticimizi basılı söz yardımıyla topadamayı bilemezsek ve bilemediğiıniz sürece, daha başka, d;.ı.ha kannaşık, daha zor, bun� kar­şılık ama daha tayin edici etkileme araçlarını birleştinneyi düşünmek bir ütopya olacaktır. Hareketimiz gerek düşünsel açıdan, gerekse de pratik-örgü"tsel açıdan, h�r şeyden önce dağınıklığıpın, sosyal-demok­ratların çok büyük çoğunluğunun hem ufuklarını, hem de faaliyetleri­nin kapsamını, konspitatif becerilerini ve eğitimlerini daraltan salt yerel çalışma içinde neredeyse tamamen boğulmalarının acısını çeki­yor. İşte, yukanda sözünü ettiğimiz güvensizlik ve yalpalamaların de­rinlerdeki kökleri bu dağınıklıkta aranmalıdır. Ve bu hatanın ortadan Jcaldırılması yolunda, birçok yerel hareketin birleşik bir tüm-Rusya ha­reketine dönüştürülmesi yolunda atılacak i ı k adım, bir tüm-Rusya gazetesinin kurulması olmalıdır. Son olarak, mutlaka p o ı i t i k bir gazeteye ihtiyacımız var. Bir politik organı olmadan, bugünkü Av­rupa'da politik hareket adını hakeden bir hareket düşünülemez. O olmadan görevimizi yerine getirmek -bütün politik hoşnutsuzluk ve protesto unsurlarını yoğunlaŞtımıak ve onlarla birlikte proletaryanın devrimci hareketini ilerletmek- kesinlikle olanaksızdır. İlk adımı at­tık, işçi sınıfı içinde fabrikalardaki rezaletlerin "ekonomik" teşhiri içiı:ı coşku uyandırdık. İkinci adımı atmalı ve bir ölçüde düşünen bütün halk kesimleri arasında p o 1 i t i k teşhirler için inerak uyandırrtıa-

32 Nereden Başlamalt ?

lıyız. Politik şikayetterin bugün böylesine güçsü�, seyrek ve çekingen olmıı:sı gözümüzü yıldırmamalıdır. Bunun nedeni, kesinlikle kitlelerin polis baskışına alışmış olmaları değildir. Bunun nedeni, teşhir edebile­cek ve suçlayabilece�, bunları yapmaya hazır insanlarm söz söyleye­

bilecekleri bir kürsülerinin olmaması, konuşmacıları coşkuyla dinle­yen ve cesll!etlendiren dinleyicilerin olmaması, bunların halkta "her şeye kadir" Rus hükümetini suçlamaya değecek herhangi bir güç gör­memeleridir. Fakat bütün bunlar şimdi korkunç bir hızla değişiyor. Böyle bir güç mevcuttur: sadece politik mücadele çağnsına kulak ver­

meye ve bu çağnyı desteklemeye değil, aynı zamanda cesaretle bu mücadeleye atılmaya da hazır olduğunu göstermiş olan devrimci pro­letarya. Şimdi, bütün halkın önünde Çarlık hükümetini teşhir etmekle görevli bir kürsü kuracak durumdayız ve bu kürsüyü kurmakla yü­kümlüyüz; sosyal-demokrat gazete böyle bir kürsü olmalıdır. Rus işçi sınıfı -Rus toplumunun öteki sınıf ve tabakalarından farklı olarak­politik- bilgiye sürekli ilgi duyuyor, onda her zaman (sadece belli heyecan dönemlerinde değil) illegal yayınlara büyük bir talep var. Böyle kitlesel bir talep göz önüne alındığında, deneyimli devrimci ön­derlerin ortaya çıkmaya başlaması, işçi sınıfının -onu oralarda ger­çekten duruma hakim kılan- büyük kentlerin işçi mahallelerinde, işçi yerleşim yerlerinde, küçük fabrika kentlerinde y_oğunlaşması göz önü­ne alındığında, politik bir gazete çıkarılmasının, proletaryanın kesin­likle hakkından geleceği bir iş olduğu anlaşılırdır. Proletarya anıcılı­ğıyla kent küçük burjuvazisinin saflarına, ev sanayii sanatkarlar! ve köylüler arasına girecek olan gazete, böylece gerçek bir politik halk gazetesi haline gelecektir.

Fakat gazetenin rolü sadece düşüncelerin yayılmasıyla, sadece po­litik eğitim ve politik müttefiklerin kazanılmasıyla sınırlı değildir. Ga­zete sadece kollektif bir propagandist ve kollektif bir ajitatör değil, ay­nı zamanda kollektif bir örgütleyicidir. Bu bağl<l111da o, inşa halindeki bir binanın çevresine kurulan iskeleyle kıyaslanabilir; binanın krokisi­ni gösterir, inşaat işçileri arasında irtibatı kolaylaştırır, işbölümü yapıl- ' masına ve örgütlü çalışmayla ulaşılmış genel sonuçlarııı görülmesine yardımcı olur. Gazetenin yardımıyla ve onunla bağıntı içinde, sadece

Nereden Başlarndlı? 33

yerel çalışmayla değil, düzenli genel çalışmayla uğraşan, üyelerine po­litik olaylan dikkatle izlemeyi, bunların önemini ve çeşiti� halk kat­manlan üzerindeki etkisini doğru değerlend.inneyi öğreten, devrimci partinin bu olaylar üzerinde etkide bulunmasını sağlayabilecek amaca uygun yöntemler bulan kalıcı bir örgüt kend.Üiğinden ortaya çıkacak­tır. Sadece, gazete için materyal temin edilmesi ve dağıtırnın iyi yapıl-· ması gibi teJsnik bir görev bile, yekpare Partinin yerel mutemetlerin­den, birbirleriyle canlı ili�ki içinde bulunan, meselelerin genel durum).lndan haberd� olan, tüm Rusyayı kapsayan çalışmanın kısmi fonksiyonlarını düzenli biçimde"yerine getirmeye alİşan, güçlerini şu ya da bu devrimci eylemin örgütlenmesinde sınayan güvenilir

· insanlardan oluşan bir ağ kurulmasını zorunlu kılar. Bu mutemetler* ağı, ihtiyacını duyduğumuz öı:gütün iskeletini oluşturacaktır: bütün ül­keyi kapsayacak kadar büyük; sıkı ve aynntılı hi-r işbölümünü uygula­yacak kadar dallı budaklı ve çok yönlü; her k<Oş:ıd al'tmda, her "dönüm ?Oktası"nda ve her beklenmedik durumda k e n d i çalıŞması�u yo­lundan şaşmadan uygulayacak 'kadar tutarlı. bir yandan, kendisinden .daha güçlü bir düşmana ,karşı, bu , düşman .güçlerini bir noktada topla­dığında, onunla açık savaşa girmekten kaçınınayı ve öte yandan, bu düşmanın hantallığından yararlanmayı v.e saldırmın en az beklendiği yerde ve zamanda ona sald�rlnayı bilecek kadar esnek bir örgüt. Bu­.gün büyük kentlerin sokaklarında .g-österiler yapan öğrencileri destekleıwek gibi nispeten "kolay bir ,görevle karşı karşıyayız. Y ann belki de daha zor · bir görevle, öı:ıneğin belli bir bölgede işsizler hareketini destekleme göreviyle karşı karşıya kalacağız. Daha sonraki gün ise, belki de bir köylü ayaklanmasına devrimci biçtmde katıln�ak için görevıbaşında olmamız gerekecek. Bugün, hükümetin Zemstvo'ya karşı açtığı saldınnın yaratuğı politik durumdaki sçrtleşmeden yarar-

* Bu mutemetler elbette ancak Partimizinyerel komiteleriyle (gruplar, çeFre­'lerren sıkı ilişki koşullarında .başarıyla çalışabilir/er. Ve genel olarak ıa­rafimızdan .açınilanan plan ancak, şimdiye kadar Partinin bir!eşıirilmesi yolunda birçok kez adımlar atmış bulunan ve bu birliği -bundan emini7.-­bugün değilse yarın, bu biçimde 'olmazsa ba§ka bi.çimde eu"e edecek olaJ7 :komiteler.in,en aktif desteğiyle gerçekle§ebi'lecektir.

34 Nereden Başlprnal ı ?

Ianmamız gerekir. Yarın, h alkın Çarlığın şu ya da bu kudurmuş ajanı­na karşı öfkesini desteklememiz ve boykot, ajitasyon, gösterilerin vs. yardımıyla Çarlığa, açık ricata geçmek zorunda kalacağı bir ders ver­memiz gerekecek. Çarpışmaya bu ölçüde hazır olmak, ancak düzenli bir ordunun düzenli faaliyetiyle mümkündür. Ve güçleTimizi genel bir gazetenin çıkarılması için birleştirirsek, ()pyle bir çalışma sadece en i­yi propagandistleri eğitip su yüzüne çıkarınakla kalmayacak; aynı za­manda gerekli anda tayin edici savaş parolasını verecek ve savaşı yö­netecek yeteriekte olan Partinin en becerikti örgütçülerini, en yetenekli politik önderlerini de öne çıkaracaktır.

Son olarak, olası bir yanlış anlamayı önlemek için birkaç söz. Tüm zaman boyunca hep sadece sistematik ve planlı bir hazırlıktan söz et­tik, fakat bununla kesinlikle, otokra'sinin ancak ve-yalnız kurala uygun bir kuşatmayla ya da örgütlü bir taarruzla yıkılabileceğini söylemek istemiyoruz. Böyle bir anlayış saçma bir dokUincilik olurdu. Tam ter­sine: otokrasinin, onu her yandan tehdit eden herhangi bir kendiliğin­den patlamanın ya da önceden görtilemeyen politik ko!llplikasyonlarırr baskısı altında dilşmesi tamamen olanaklı ve tarihsel olarak kesinlilcİe daha büyük olasılıktır. Fakat hiçbir politik parti, eğer maceracılığa düşmek istemiyorsa, faaliyetini bu tür patlamalar ve komplikasyonlar beklentisi üzerine kuramaz. Kendi yofumuzda yürümek, yolumuzdan şaşmadan sistemli çalışmamızı inşa etmek zorundayız, ve beklenme­dik olaylara ne kadar az güvenirsek, hiçbir "tarihsel dönüm nokta­sı"nın bizi gafil aviamaması o kadar büyük ihtirnaldir.

Mayıs 1901