Lenaneo la Diteng - Gauteng Department of Education .docx · Web viewSegalo e ka ba sa fase, sa...

PUKUTLHAHLO

Ditlhahlo tša Maleme tša Diprofense

Dingwalo tše difsa tšeo di kgethetšwego Kreiti 12 ka 2017

SEPEDI LELEME LA GAE

2017

Sepedi Leleme la Gae Kreiti 12 Ditlhahlo tša Maleme tša Diprofense 2017

Lenaneo la Diteng

1. Theto1.1 Tekolo 1.2 Mateng1.2.1 Mehuta ya direto1.2.2 Diponagalo tša Theto1.3 Tekolo

2. Papadi2.1 Tekolo2.2 Mateng2.2.1 Diponagalo tša Papadi2.2.2 Diponagalo tša Papadi ya Seyalemoya2.2.3 Ditheknini tša Papadi ya Seyalemoya2.3 Tekolo

3. Padi3.1 Tekolo3.2 Mateng3.2.1 Diponagalo tša Padi3.3 Tekolo


Ditaba ka nna

A re tšeeng metsotso ye metlhano hle …

1. Leina2. Maemo / Lefelo3. Seo ke se dirago mošomong4. Seo ke ratago go se dira thutotlhahlong ye5. Se sebotse seo se ntiragaletšego seo se sa sepelelanego le mošomo.


Itsebiše Hle

1. Ke nna mang2. Seo ke se dirago3. Moo ke se dirago gona4. Seo ke se letetšego go tšwa thutotlhahlong ye5. Se sebotse seo se ntiragaletšego nakong ye.


Maikemišetšo:

Go aga bokgoni go mateng a dingwalo tše difsa tšeo di swanetšego go balwa. Go aga bokgoni bja Dingwalo tše difsa tšeo di swanetšego go balwa le go hlahlobja ka maleme a semmušo. Go tšweletša dithušathuto tše dingwe tša Dingwalo tše difsa. Go ngwathelana mekgwa ye mekaone ya go ruta.

Re boledišaneng ka mekgwa ye mekaone ya go ruta o Thetoo Papadio Padi


Lenaneothero – Latšatši la Pele

Theto Mehuta ya direto Diponagalo tša Theto Papadi / Tiragatšo / Terama Diponagalo tša Papadi Diponagalo tša Papadi ya Seyalemoya Dintlha tše bohlokwa go aga papadi ya seyalemoya

Lenaneothero Letšatši la Bobedi Padi Diponagalo tša padi

Katlego ya Thutotlhahlo

Tšea karolo ka botlalo Ikgafe Leka se sengwe se sefsa E ba mmapadi wa sehlopha Tšea maikarabelo go rutegeng ga gago Ipshine!


1. THETO : Montshepetšabošego – Mamphoku Mamabolo

Re šoma ka sehlopha

1.1 Tekolo

Tšeang metsotso ye lesome go ikgopotša.

Theto ke eng?o Re ithutelang Theto?o Re fe mehuta ya direto. Na o ka kgona go fa Diponagalo tša yona?o o o

Re fe Diponagalo tša Theto. Na o ka kgona go fa ditlhalošo tša tšona?o o o


1.2 Mateng

1.2.1 Mehuta ya direto

Thetosello/Eletši

Moreti o llela motho yo a bego a mo rata yo a robetšego boroko bjo bogolo. Tiragalo yeo e tšweletšago maikutlo a manyami goba a go kwa bohloko. Kokwane ye kgolo ya thetosello ke lefetla la yona la manyami le tlhokofalo. E ka ba tlhobošo go bao ba hlokofetšego ba lwela naga

“Chris Hani” – MJ Mojalefa

Thetokanegelo

Ke sereto se setelele seo moreti a laodišago ditiragalo tše di itšego. Tatelano ya ditiragalo ga e bohlokwa seretong se gobane moreti a ka thoma go anega ka se sengwe le se sengwe gomme a ya pele goba morago gore mmadi wa sereto a se kwešiše. Sereto se se na le baanegwa, thulaganyo, moanegi le tikologo. Seretong se gape go tšwelela thulano magareng ga baanegwa moo go bilego go rena dikgakgamatšo.

“Nkgotsofatše ke go kgotsofatše” – MJ Tauatswala

Sonete

Ke sereto sa methalotheto ye lesomenne. Se arotšwe ka dikarolo tše pedi tšeo di amago diteng tša sona e lego tshwantšho le tirišo. Go tshwantšho moreti o tšweletša taba ye e itšego goba bothata mola go tirišo a e fa tharollo ya bothata.

“O llelang?” – PM Mashilo


Seisemane Setareana

Tshwantšho (Bothata) = 1212 Tharollo (Tirišo) = 2

Dikhwatreine 4 4 4 2 Khapolete

Tshwantšho (Bothata) = 8 Okthete8 Tharollo (Tirišo) = 66

4 + 4 Okthete 6 + 6 Sesethete

Lehlologelwa

Moreti o ntšha maikutlo mabapi le tumo ya gagwe ka se se itšego. A ka duma gore lerato le be ka tsela ye e itšego. Goba mohlomongwe a bone nke lehu nka be le fela.

Hlokomela: Letl. 23 Na re na le mohuta wa sereto wo o bitšwago Thetolerato?.

Thetotumišo/Thetogale

E ka ba ya setšo/segologolo goba ya sebjale. Go tumišwa se sengwe. E ka ba batho goba dilo tše dingwe. Seretwa se ikgethile ka mokgwa wo o itšego mabapi le seo seretwa se tumišwago ka sona.

P.M. Mashilo go “Thepudi “ Letl. 130 - Thepudi o retwa ka mokgwa wo a nago le bokgoni bja go dumelwa le go ratwa ke makgarebe le ge a tšofetše ebile e le yo moso.

o Matseno ke a mokgwa wa ona “Kgomo e a tshwa!” “E gangwa ke mang?”


“E gangwa ke nna Thepudi mothontshororo,”o Boitsebišo bo bonagala ka leina la mphato goba moeno

Leina la Mphato goba moeno ga di bonaleo Mmele o bopilwe ka ditematheto, methalotheto, mainatheto, mephato le tshwantšhokgopolo

Ditematheto tše nne le methalotheto ye masomepeditlhano. Mephato ga e bonale gabotse. Tshwantšhokgopolo – e gona.

o Mafetšo gantši e ba a “Ke tšhaba mediti / Selepe gomela”, le ge go le bjalo Mashilo ga a šomiše mafetšo a.

“Chris Hani” - Thetotumišo ya bagale ba tokologo – “O gorogile” – Thetotumišo ya sebjalejale/ya bagale ba tokologo“Thepudi” – Thetotumišo ya segologolo“Kgarebjana ya ka” – Thetotumišo ya sebjalebjale

Thetokgwabo/Thetoboipelaetšo Letl. 27

Moreti o tšweletša maikutlo a ngongorego goba pelaelo. Gantši o nongoregišwa ke tshepedišo ya ditaba yeo e sa kgotšofatšego, ya makgwakgwa ya go se kgahliše mabapi le baetapele ba setšhaba.

Thetonyefolo/Thetokgegeo/Thetotsholo/Thetokgobošo

Moreti o a nyefola, a kodutla le go goboša motho yo mongwe, ka baka la maitshwaro a gagwe. A ka tšweletša mafokodi a motho yoo nyanyeng. Lekodišiša direto tše:

“Mpša ya tswetši”“Bjola bophelo ke bo katakatela ka sa morago”“Nkgotsofatše ke go kgotsofatše”“Thaka e tshese”“A itheng”


“Ga se ka phošo”“Serope sa mabu a Afrika”

ThetohistoriKe mohuta wa theto wo gantši o utollelago babadi goba batheeletši ditaba tšeo di thekgilego histori ya setšhaba se se itšego.

Tshekatsheko ke bokgabo/saense ya go hlokola ditlhoka mo modirong wa go ngwalwa, ka go fetleka, go ela bokgabo bja mongwadi le go hlalosa dikgopolo tša gagwe. Go kgona modiro wa tshekatsheko go nyakega boitapišo, boikgafo le dikgopolo tša bogale. Mmadi o swanetše go tseba dikokwane/dithekniki tše bohlokwa tša mohutangwalo wo mongwe le wo mongwe gore a tle a kgone go tšweletša tshekatsheko ye e kgodišago.

Tshekatsheko ya sebopego sa “Nkgotsofatše ke go kgotsofatše” – MJ Tauatsoala (Letl. 77 – 79

o Ke Tlhahlobo ya diponagalo go swana le ditematheto, methalotheto, tšhomišo ya maswaodikga, dibokantšu, mainagokwa, dikapolelo, dika, diema, tlotlontšu, bjalobjalo

Sebopego sa ka ntle Sebopego sa ka gare

Dikokwane ga di thuše go tšweletša molaetša. Methalotheto, ditematheto le maswaodikga

Dikokwane di thuša go tšweletša molaetša/go gatelela dikgopolo le mohola wa tšona. Kgopolo e tšweletša molaetša

o Sebopego sa ka gare

Sereto se thankgetše ka sekapolelo sa poeletšomodumo “Nkgotsofatše ke go kgotsofatše re kgotsofatšane,Re kgotsofatšane re se tšhelane phori mahlong.


Nkgotsofatše ke go kgotsofatše ke be mokgotsofatšwa gane,Re kgotsofatšane re mila ka nkotee pepeneneng,” lekodišiša tšhomišo ya papadišantšu seretong se.(Tematheto ya pele, methalotheto 1 – 4 poeletšo ya kgotsofa) “Re se tlo ikgoboša kgobošo ya selata sa balata ruri.” – poeletšo ya kgobo le lata

Sereti se šomišitše dika, mainagokwa, mebolelwana go nona kgethontšu go tšweletša tlhalošo “… re se tšhelane phori mahlong.” - Go tšhela phori mahlong - seka seo se rago gore go forana “… re mila ka nkotee… “ – Go mila ka nko e tee – seka se ra go kwana “thuntšha meši ka dinko” – Go thuntšha muši ka dinko – seka se ra go befelwa “…hlanketše,” – thušitše “phophothile ra ba hlankela – šomišitše tšhelete ka moka re ba thuša “goroša” – tliša ka borena “myemyela” – thabile “amogetšana” – thušana/swarišana “metšiše” – dumiša “Ntepa le lešago” – malapa a borena a kwana “Go wa ka sefahlogo” – go nyama/go hlokofalelwa “itopetše” – itšeetše/kgethetše “Ntlhapa diatla” – ntatola “tlotlorega –kwa bohloko Go ja nta wa šeba ka legai – go hlaka Ferehla – thoma go ruruga ga pelo ya ka – go nkweša bohloko Magetla – marota

Iteke le wena ka go oketša

1.2.2 Diponagalo/Dikokwane/Dithekniki/Ditlabelo tša Theto


o Mothalotheto Ke mothalo o tee mo seretong. Go na le methalotheto ye metelele, ye mekopana goba ya magareng. Go lebelelwa gape palo ya yona le gore go na le ye e bopilwego ka dikarolometara tše pedi. Ge methalotheto e kopantšwe e bopa tematheto.

Wa magareng “Ga se ka phošo ge tše bjalo di diragetše” ( Ga se ka phošo – F.J.R. Malebana)Wo motelele “Nkgotsofatše ke go kgotsofatše ke be mokgotsofatšwa gane.”. (Nkgotsofatše ke go kgotsofatše – M.J. Tauatsoala)

o Tematheto Sehlopha sa methalotheto mo seretong. Tematheto e ka ba le methalotheto ye mene, ye metlhano goba go feta moo. Tematheto e rwele kgopolo goba e emela kgopolo ye e itšego. (dikgopolo tša sereti). Go lebelelwa palo ya tšona le gore di rulagantšwe ka mananeo a morumokwano a go fapana. Ditematheto tša sereto gantši di ba le methalotheto ya go lekana ka palo le botelele.

“ O nkwe o be o nkwešiše wa bosešane,Go tloga lehono beno dinao di hlanamele la ka lapa,Go tlo go tšhela mahlo ke go latola latolang ya bosešane,Le ka mohla o tee tšhelete go ba amogetša ba lebale,Ba ithweše ka letolo tlala e hlape diatla ka bona le bona. “ e tšwela pele

o Morumokwano Mantšu goba methalotheto ya go felela ka modumo wa go swana.


Ke tirišo ya medumo ya go swana mafelelong a mothalotheto go fa sereto molodi le maatlakgogedi a o ka rego ke a košana.

o Lenaneo/Patrone/Sebopego sa Morumokwano. (Merumokwano ye mengwe ga e na patrone). Se ke tatelano ya dinoko tša mafelelo tša mantšu a go felela go swana. Tatelano ya dinoko e laetšwa ka medumo go thoma ka wa “a” go fihla ka wa “g”. Lenaneo la morumokwano temathetong le laetšwa ka sebopego se: “abba”.

o Poeletšo Go boeletšwa ga tumanoši, tumammogo, senoko, lentšu, lefoko goba mothalotheto.

Lekodišiša phapano gare ga morumokwano le poeletšo go efoga kgakanego

Morumokwano PoeletšoO šoma ka medumo mo re lebelelago medumo ya go swana mafelelong a methalotheto yeo e latelanago. Oketša

E šoma ka mantšu. Mantšu a a boeletšwa. E swanetše go ba mantšu ao a feletšego. A ka ba boeletšwa gare, mathomong goba mafelelong.

Mohola: Go tlemaganya/gatelela kgopolo/go tliša morethetho seretong

Mohola:Go gatelela dikgopolo/go tlemaganya methalotheto/go tšweletša morethetho le mošito ka gare ga theto.

MorumokwanoputlaSenoko sa mafelelo sa mothalotheto wa mathomo se swana le sa wa boraro. ababMohlala: O llelang? O ntšhiile nyanyeng tadimeng ya bophelo Ke kobakoba bokangwajana wa Thibiri, Mathaka o re o ntshegiša ditšwaramarokgo nyatšabophelo Motonwana o penapeniša bokasekhwiri

PoeletšothomiPoeletšo yeo e bago gona mathomong a methalotheto ye mebedi goba go feta. Mohlala: O llelang?Gobane ka ga ka go fedile go lekane.Gobane la rena leratorato le llwe ke tshwele,Kgarebjana ya kaKgarebjana ya ka ya bele la mootlwa se ntlhale,Kgarebjana ya ka ya theka la mobu se ntlhokomologe,


Morumokwano PoeletšoKgarebjana ya ka ya mmala wa lebese se ntlhanogele,Kgarebjana ya ka ya nko ya lenono se ntlhanamele,

MorumokwanokgaotšiSenoko sa mafelelo sa mothalotheto wa mathomo se kwana le sa mothalotheto wa bone mola sa mothalotheto wa bobedi se kwana le wa boraro. abba Mohlala: Sephulameraba ka boradia (ga se ra se kgethelwa)Se ga se e be mphenyašilo, eupša lešilo,Le le bego le se fa dijo letsogo se lomile,Mošomo wa gabosona se be se o dirile,Badirišanikasona go ba kgareetša e bile se sennyane selo.

Poeletšo ya sekafokoKe poeletšo ya karolwana ya lefokoMohlala: Kgarebjana ya kaKgarebjana ya ka ya bele la mootlwa se ntlhale,Kgarebjana ya ka ya theka la mobu se ntlhokomologe,Kgarebjana ya ka ya mmala wa lebese se ntlhanogele,Kgarebjana ya ka ya nko ya lenono se ntlhanamele,Chris HaniBa mo nyaka, ba mo nyaka,Ba mo nyaka, ba mo hwetša,

MorumokwanotshadiDinoko tše pedi tša mafelelo di a swana. Ditumanoši tše di tlago pele ga senoko sa mafelelo ga di swane.Mohlala: Ga se ka phošo Re fodiša dinala o le okelong bja MankwengHlabja ke letšididi mefefana e hlabje ke dihlongO kotsinkele o kontsinkelela Ntji sekolong

PoeletšogareE ba gona gare ga methalotheto ye mebedi goba go feta. Yona e bonala ge lentšu le boeletšwa gare ga methalotheto ye mebedi goba go feta.Mohlala: Ga se ka phošoTša re nxa o hlabjago ke mašimathe riting sa letswele,Goba nxa le tswiri ke mafofotši a boradikgofakgofane.Thaka e tsheseTlabego e le aparetše,Tahlego e le tswetše.

MorumokwanotiaKe morumokwano wo o bopšago ke tumanoši le senoko. Hlokomela gore mantšu a se ke a swana ka gore ge a ka swana re tla ba re bolela ka poeletšo. Mantšu a a fapane eupša a rungwe ka dinoko tša go swana. Seripa sa senoko le senoko sa mafelelo di a swana. Mohlala: Ga se ka phošo

PoeletšophetšiKe poeletšo yeo e bago gona methalothetong ye e latelanago e felela ka mantšu a go swana.Mohlala: A itheng?Gobane a le phediša le a llaA le sesefaletša bophelo le a lla


Morumokwano PoeletšoRe fodiša dinala o le okelong bja MankwengHlabja ke letšididi mefefana e hlabje ke dihlongO kotsinkele o kontsinkelela Ntji sekolong A itheng? Gobane a le fa, le a belaela;A le kuna, le a hlobaela?

Chris Hani Bahlokakhutšo ba mo nyaka,Ba mo nyaka, Ba mo nyaka,Ba mo nyaka, ba mo hwetša, Ba mo hwetša go sa gopole motho;

Morumokwanophetši O bonala ka medumo/dinoko ya/tša go swana mafelelong a mothalotheto.Mohlala: Thaka e tsheseKgauswi ke mo le tšwagoKgole ke mo le yago

Poeletšokgaotši Mothalotheto wa pele o thoma ka lentšu la go swana le la mothalotheto wa boraro. Go ra gore go ba le mothalotheto wo mongwe mo gare wo o kgaolago methalotheto ya go thoma ka mantšu a go swana.Mohlala: Nkgotsofatše ke go kgotsofatšeNkgotsofatše ke go kgotsofatše re kgotsofatšane,Re kgotsofatšane re sa tšhelane phori mahlong.;Nkgotsofatše ke go kgotsofaditše ke be mokgotsofatšwa gane,Re kgotsofatšane re mila ka nkotee pepeneneng,Re se tlo ikgoboša ya selata sa balata ruri.PoeletšomedumoModumo wo o itšego o boeleditšwe gantši go feta ye mengwe mothalothetong o tee. Modumo wa gona e ka ba tumanoši, tumammogo goba senoko.Mohlala: Nkgotsofatše ke go kgotsofatšeE hlatsela go ruruga ga pelo ya ka ke morurugi ruri. (senoko sa ru)O gorogileLehono ke nako ya gago ya go ipshina le ya gago meloko. (tumammogo ya g)Mpša ya tswetšiO mpšampša ga o tšofale, ga o fele pelo, ga o lape, (tumanoši ya o)


Morumokwano Poeletšo

Poeletšotswako/putla

o Kgetho le tirišo ya mantšu

Kgetho ya sereti ya mantšu le tirišo ya ona. Tlotlontšu ye e dirišitšwego seretong. Sereti se kgetha mantšu a go se tlwaelege lebaka e le go tšweletša le go gatelela dikgopolo tše di itšego goba go fa sereto mohlodi le mošito. (Moithuti a kgone go hlokola lentšu leo a be a le hlaloše.)

o Moya wo o fokago, maikutlo le segalo.

Moya wo o fokago Maikutlo Segalo Moya e ka ba wa kgethollo, wa semorafe, wa ntwa, kgethologanyo, boipelaetšo, lerato, kgakanego, lehloyo.

Maikutlo e ka ba a manyami, lethabo, pefelo, letšhogo, kwelobohloko, kgakanego, poifo. (Hlokomela gore ge re efa maikutlo re lebelela mothalotheto, tematheto goba sereto ka moka)

Segalo e ka ba sa fase, sa godimo, se bogale (e le ge mohlomongwe sereti se leka go kgalema goba se laetša pefelo go dilo tše di itšego tše di sego tša loka).

o Moko/Molaetša/Kgwekgwe Thuto yeo moreti a nyakago gore mmadi a e bune/hwetše ge a bala sengwalo sa gagwe. Go na le se a ratago go re lemoša sona.

o Kakaretšo


Sereto se bolela ka eng.

o Tshwantšhokgopolo. Ke tsela yeo sereti se e šomišago go hlaloša seemo sa ditaba, le go hlaloša sebopego sa ditaba ntle ga go di bolela

thwii. Sereti se diriša dikapolelo, dika le diema, kgetho le tirišo ya mantšu go seo mmadi a ka se akanyago goba a se bona

ka leihlo la kgopolo/moya. Diswantšhokgopolo tše di bopšago di tšweletšwa ka tšhomišo ya dithekniki ka moka tša Polelo – dikapolelo, dika,

diema, dibokantšu, maitiri, mantiri, mothalonako, bj.bj. Mo go lebelelwa dithekniki/diripa ka moka tša Polelo tšeo di thušago go tšweletša molaetša.

“… boka lewatle la Intia.” Tshwantšhanyo (Tematheto 5 mothalotheto 4). O swantšha/bapiša bohloko bjo bogolo bjo a bo kwelego ka tiragalo ye le bogolo bja lewatle.

“ Lethabo le ntlhanogetše, marota le hlanotše.” Mothofatšo – Lethabo le ka se hlanoge ga se motho ga le phele. (Tematheto 6, mothalotheto 5). O šupa gore ga a sa ipshina, ga a sa na lethabo.

“… beno dinao di hlanamele la ka lapa,” – Mothofatšo – dinao ga di nagane di ka se hlaname. Sereti se ra gore ba gabo mosadi ba se hlwele ba etela lapa la gagwe gobane ga bas a amogelegile.

“Ba ithweše ka letolo tlala e hlape diatla ka bona le bona.” Sereti se diriša leitiri “ithweše” gore tiragalo ya go hlaka e diragale go bona – ‘go ithweša ka letolo” ke seka se laetša go hlaka. “tlala e hlape diatla ka bona le bona.” Tlala e mothofaditšwe go gatelela gore tiragalo ya go hloka dijo le bohlaki e ba diragalele bas wane le yena.

“O thuntšha meši ka dinko, o bolela o ka itoma sejabana Ge bešo ba ka neelwa selotwapotleng go etša maloba”

“Go thuntšha muši ka dinko” ke seka se ra go befelwa. Sereti se re “O thuntšha meši ka dinko” - se laetša ka moo mosadi a bego a befetšwe ka gona.

“o ka itoma sejabana” – “Go itoma seku” ke seka se šupa gore go ka se tsoge go kgonagetše.


o Mothofatšo Dilo tše di sa phelego di fiwa dimelo ka moka tše di kgethologanyago motho dilong tše dingwe tše di phelago le tše di

sa phelego. Dilo tšeo di sa phelego di fiwa mabokgoni a go swana le a batho.

“Dihlong le manyami di keta diketo ka nna ke leabela,”. Modiro wa go keta diketo ke wa batho. Sereti se gatelela ka moo tiragalo ya go ba le dihlong le manyami di mo aparetšego gomme di raloka ka yena ka baka la mohlako wo a lego ka gare ga wona – go tiiša mmolelwana wa “mohlako ke leabela”.

o Tshwantšhanyo/Papišo Ke tshwantšho ya thwii gare ga dilo tše pedi, tšeo gantši di sa welego legorong le tee. Dilo tše ke sebapišwa le sehlaloši. Sehlaloši se dirišwa go gatelela, go hlaloša le go phagamiša sebapišwa. Papišo e tšweletšwa ke makopanyi a go swana le: bjalo ka; kaka; nke; swana le; boka; bj.bj.

“Megokgo e tsorotlago marameng a ka bokalewatle la Intia”. Sello sa gona goba megokgo ya gona di swana le go ela ga lewatle, go gatelelwa bogolo bja tiragalo ye ya go kwa bohloko. Ke sepela nke ga ke ithome o ntlhatswitše bjalo ka lesea, (Kgarebjana ya ka).

O llelang? “Homola bokaleswiswi o mone bose bja mogalakane” sereti se re a se bolela a swane le leswiswi leo le sa kgonego go bolela.

o Tshwantšhišo Selo se sengwe se swantšhwa le se sengwe. Selo se se bapišwago se bitšwa ka seo se swantšhwago naso.

Bjola bophelo ke bo katakatela ka sa morago – Mamphoku Mamabolo


“Lesego le le tamollwago ka fale ke phiri yeo e re dikologago”. Lesego le swantšhwa le phiri e le go laetša ka moo bophelo bjoo bo lego kotsi ka gona.

Mpša ya tswetši – Lehu le swantšhwa le mpša ya tswetši

“O mpšampša” ga o tšofale, ga o fele pelo, ga o lape,“O moremarema” ga o ile phoofolo, bana o remela tšohle,

o Sešura Ke lereo le le hlalošago khutšo/go khutša mo mothalothetong go ya ka mošito wa tlhago wa Polelo yeo. Se tšweletša dikgopolo tše pedi mothalothetong o tee. Ke mo ka tlhago go lego khutšo gona.

Mohola wa sona ke:Go tlemaganya dikgopolo mothalothetong.Go kgaogantšha dikgopolo mothalothetong.Go tlemaganya le go kgaoganya dikgopolo mothalothetong.

Serope sa mabu a Afrika - “Re se se phaketše bangwe/ se ka tla sa re bipela”

O llelang? - “O bolela ge ke tšhaba diboro/ ke tšhoga go phela sebakeng,”

O gorogile – “Hle re rute ditaola tša botho/ re tle re rute bangwe.”

o Kelelathalo/Entšampemente/Kgopolotšweledi Kgopolo yeo e thomilego mothalothetong wo o itšego gomme ya se felele ya tšwela pele mothalothetong wo o

latelago. Mafelelong a mothalotheto wa mathomo ga go na le sekga

“ O thuntšha meši ka dinko, o bolela o ka itoma sejabana Ge bešo ba ka neelwa selotwapotleng go etša beno maloba.”


“Megokgo e tsorotlago marameng a ka bokalewatle la IntiaE hlatsela go ruruga ga pelo ya ka ke morurugi ruri.”

Bjola bophelo ke bo katakatela ka sa morago –

“Eupša ba bile dikgenkgerepe tšeo di segago ka leino le teeMola ka le lenge diepa.”

o Papadišantšu/Phane Moreti o raloka/bapala ka mantšu nepo e le go gatelela tiragalo ye e itšego le go gatelela kgopolo. Mantšu ao a swanago goba a nago le modumo wa go swana a dirišwa go hlama tshegišo.

Mohlala SEPHOLEKE (Letl. 95) “Barwadi ba melora ba lala ba lora ba rwala melora bošego.” “Nkgotsofatše ke go kgotsofatše re kgotsofatšane,”

“Nkgotsofatše ke go kgotsofaditše ke be mokgotsofatšwa gane,” “O mpotegele ke go botegele re botegelane re be babotegi”

Ga se ka phošo

“Tiromatlabi matlabatlaba ba mahlo a dirunya”

“Le thuthupe tša mmamotšhatšharane mathuthupišwa.”

Mpša ya tswetši – “ O moremarema ga o ile phoofolo, bana o remela tšohle”

o Tlogelo Mo go tlogelwa hlogo ya lentšu goba karolo ya lefoko. Go dirišwa thekniki ya maswao

Lebeledišiša direto ka moka tše 12 di na le thekniki ye ya tlogelo. “Tšatši ka tšatši” – letšatši


“Le thuthupe tša mmamotšhatšharane mathuthupišwa.” – dithuthupe Ga se ka phošo – F.J.R. Malebana (Letl. 60 – 61)

o Kgokanyi/Tlemanyithalo Ke tsela ya go tswalanya methalotheto mo seretong E tšwelela ge karolo/lentšu ya mafelelo ya mothalotheto e boeletšwa mo mathomong a mothalotheto wo o latelago Ke poeletšo ya kgopolo, kgopolo yela e tšwela pele. Mafoko a tlemagantšhwa ka ntle le go diriša makopanyi, kudu ge mothalotheo wa bobedi o gatelela kgopolo ya

mothalotheto wa mathomo.

Re metšiše mofetikatsela mare ka kamogetšano e se la bofelo,E se la bofelo e be motšhaotšhele mohlakamotala ka bobotegi

“ O nkgobošitše kgobošo ke segoboga go lešo lapa,Lešo lapa le mphetogetše mootlwa wa seebe ke a ebela” (Letl. 78 Nkgotsofatše ke go kgotsofatše – M.J. Tauatsoala)

“Bahlokakhutšo ba mo nyaka,Ba mo nyaka, ba mo nyaka,Ba mo nyaka, ba mo hwetša,Ba mo hwetša go sa gopola motho;” (Letl 52 Chris Hani – M.J. Mojalefa

o Sekai Sereti ga se bolele taba phatlalatša eupša se diriša lentšu, sekafoko goba lefoko le le itšego go šupa/emela selo se

sengwe goba go kaya selo se sengwe“Dithoro tša mabela a šele” - diokobatši (Letl. 72 Thaka e tshese – M.M. Rakoma)Lekodišiša “Kgarebjana ya ka” (Letl. 145) le “Mpša ya tswetši” (Letl. 141)


o Potšišoretoriki/Makgethepolelo Ke potšišo yeo e botšišwago eupša e sa nyake karabo. Nepo ke go gatelela taba go feta ge e bolelwa thwii. Mongwadi o hlohla mmadi gore a mo fe tsebe ba kgone go šogišana seo a se bolelago.

“A itheng banabešo Yogodimo,Gobane a le fa, le a belaela;A le kuna, le a hlobaela?” (A itheng? – M.E. Ngake)

O llelang? – “Lehono o llelang ngwanyana mothepana?

Serope sa mabu a Afrika – “ Kgakgathi ke efe bana ba mpa? Re reng re nkgišetšana mahwafa? Sa mabu serope re bakela eng?”

o Temepedi Sekapolelo seo mo go sona go tšweletšwago lentšu leo le nago le ditlhalošo tše pedi goba go feta go ya ka sereto.Thaka ye tshese – letl 72. Tematheto 4 mothalotheto 4 “La feleletša ka go wa” – e ka ba go wela fase goba go hwa.

o Dibokantšu/Mainagokwa Maina ao a hlamilwego ka maina a mabedi / diripa tša Polelo tše pedi goba go feta, go hlama leina le tee. Mohola wa tšona ke go utolla semelo sa moanegwa.

Bahlokakhutšo ba mo nyaka – hloka + khutšo (lediri le leina) Chris Hani Ba le lwetše balwelatokologo – lwela + tokologo (lediri le leina) Thaka e tsheseO be o mpitša hihi sethothomoloko setlatla – sethotho + moloko (leina le leina) o llelang?

o Oksimorone/Mantšuthulano Ke sekapolelo seo se go sona go tšweletšwago dikgopolo tše pedi tšeo di thulanago goba mantšu a mabedi ao a

ganetšanago.


Nepo ke go gatelela nnete ya se sengwe.

“Homola bokaleswiswi o mone bose bja mogalakane,” O llelang?

“Ke tlala ya mokhoro wa tokologo,”Thaka e tshese.

o Onomatopia Ke tirišo ya mantšu ka nepo ya go ekiša medumo. Medumo ke yona e utollago seo se diregago – tongtong ya ditšhipi.

o Tirišo ya nyenyefatšo Ke lebopo leo ka lona maina a laetšago gore selo seo se bolelwago ke se sennyane goba se a nyatšega Ka nako ye nngwe e ka šomišwa go reta goba go bontšha gore selo ke se sebotse goba se a ratega E bopša ka go hlomesetša meselana ye: -na (tema – temana) –ana (lefase – lefasana) le -nyana (tsebe – tsebenyana) E ka bopša gape ka go hlomesetša hlogwana ya: se- (mokgalabje - sekgalabje), le- (Mopedi – Lepedi) Ka tlhomesetšo ya hlogo le moselana leineng le tee: mošemane – sešemanyana

“Kgarebjana ya ka” – sereti se šomišitše nyenyefatšo go reta

o Tirišo ya maekiši Leekiši ke lentšu leo le tšweletšago taba ka mokgwa wa tiragalo Le hlaloša mantšu a seboledi go ya ka moo a bonago tiragalo ya selo goba ka moo se bopegilego ka gona, seemo sa

sona goba modumo wo se o dirago. Maekiši a ekiša mokgwa goba seemo sa selo.

Chris Hani – “Mokgapamogolo o wele tuu! Ka lefase” sereti se šupa gore o homotše.

o Tirišo ya lentiri Lentiri ke thitolediri ye e bopšago ka go hlomesetša hlogo ya “n”. Sereti se dirišitše hlogo ya lentiri(n) go laetša gore ditiragalo tše ka moka, tše mpe goba tše botse di wela godimo ga

sona. Ditiragalo di dirwa godimo ga seretwa.


Nkgotsofatše ke go kgotsofatše – “O nkgobošitše kgobošo ke segoboga go lešo lapa

o Tirišo ya leitiri Leitiri ke thitolediri ye e bopšago ka go hlomesetša hlogo ya “i”. Sereti se dirišitše leitiri(i) go laetša gore ditiragalo tše ka moka tše mpe goba tše botse di dirwa ke sona. Seretwa se dira ditiragalo godimo ga sona.

A itheng? – “A itheng Yogodimo banabešo Gobane tsela a re laetša, Rena ra ikgethela ya rena?”

Ga se ka phošo – “Seupi le ge re ka ithintha se gomaretše”

o Tirišo ya seema Ke mmolelwana wa go nepagala wo o tebilego le gona o tšweletšago kgonthe ye e sa tekemego. Gantši direti ga di ke di ngwala diema ka botlalo, eupša di eta di itokelela mantšu a mangwe mola go tsebja gore

seema ga se fetoge. Diema di natefiša Polelo le go e fa maatlakgogedi.

Ga se ka phošo – “Seupi le ge re ka ithintha se gomaretše” – Le ge o ka ithintha leselwana seupi ke go gomaretše“Tša bona ke tša bonku mapipšakamosela.” – Se bone tša bopudi bokgakala tša bonku di bipilwe

ka mesela.

o Tirišo ya seka Ke sehlophantšu goba sekafoko sa polelo ye e itšego seo tlhalošo ya sona e sa amanego le popego ya sona. Se fa sereto mošito le mohlodi Morutwana ge a kgopetšwe go re fa seka a se ngwale ka go.

Chris Hani – “A re: “Motho o tla ja mphufutšo wa phatla ya gagwe,” “ – motho o swanetše go šoma ka maatla gore a hwetša dijo. Ga go seo motho a tlago se hwetša gabonolo.

Mpša ya tswetši. - “O tla ba wa feka maano ya ba go itia lešepa ka patla” - ya ba o palelwa ke go phetha seo.


o Tšhomišo ya leba Leba ke lentšu leo le šomago bjalo ka lediri eupša e se lediri. Tšhomišo ya leba ke ye nngwe ya dikokwane tša theto

Nkgotsofatše ke go kgotsofatše “E se la bofelo e be motšhaotšhele mohlakamotala…Mpša ya tswetši “Mong wa gago o na le letsogo ….”

o Tšhomišo ya maswaodikga Leswao ke ntlha ye e kgethollago selo se sengwe go tše dingwe. Maswaodikga a šomišwa go gatelela kgopolo ye e itšego mothalothetong.

Serope sa mabu a Afrika “Kgakgathi ke efe bana ba mpa? – potšišo go gatelela nyakego ya kwano.“Go rwalelana marumo a re tlogeleng,” – fegelwana go khutša gare ga lefoko.

o Tšhomišo ya mahlalošetšagotee Lehlalošetšagotee ke lentšu leo le nago tlhalošo ya go swana le le lengwe polelong e tee. A thuša go gatelela kgopolo

ye e itšego mothalothetong.

O llelang? O be o mpitša hihi sethothomoloko setlatla – setlaela.Mathaka o re o ntshegiša ditšwaramarokgo nyatšabophelo – bašemane.

o Tirišo ya malahlelwa Ke mantšu ao a lahlelwago polelong go thuša go laetša/tšweletša maikutlo ao a rilego. E ka ba a go tšhoga, go kwa bohloko, go kwa bose, go gana, go reta, go kgotsa, bj. bj.

Ga se ka phošo – “Tša re nxa o hlabjago ke mašimathe riting sa letswele,Goba nxa le tswiri ke mafofotši a boradikgofakgofane.” – go laetša go tenega ka baka la tiragalo

ye.

Oketša


o

1.3 Tekolo

1. Re ahlaahlele moko/molaetša wa direto tše:1.1 Thepudi1.2 O gorogile1.3 Mpša ya tswetši 1.4 Kgarebjana ya ka

2. Efa moko/molaetša wa direto tše ka mokgwa wa seema.2.1 Serope sa mabu a Afrika2.2 O llelang?

3. Efa tlhalošo ye e kgodišago ya mehuta ye e latelago ya ditematheto3.1 khapolete 3.2 Thripolete3.3 Khwathete3.4 Khwinthete3.5 Sesethete3.6 Sepothete3.7 Okthete

4. Dipotšišo tše telele tša theto4.1 Akaretša tematheto 4 mo go “Thaka e tshese”.4.2 Sekaseka tshwantšhokgopolo ya “Bjola bophelo ke bo katakatela ka sa morago?”4.3 Bontšha ka moo mongwadi a šomišitšego kgethontšu ka gona go goroša tlhalošo seretong sa: “ Chris Hani”.


4.4 Re alele maikutlo a gago go tšwa temathetong ya 2 ya “Ga se ka phošo”.4.5 Sekaseka sereto sa “Thepudi”, go ya ka diponagalo tša Thetotumišo.4.6

2. Papadi/Tiragatšo/Terama: O iphihletšeng? – Lesiba Maphoso

2.1 Tekolo

A re tšeeng metsotso ye lesome go ikgopotša.

Na Papadi/Tiragatšo/ Terama ke eng?o

Na ke ka lebaka la eng re ithuta Papadi?


o

Re fe Diponagalo tša Papadi.o o o o o

Na Papadi ya seyalemoya e fapana bjang le tše dingwe?o o

2.2 Diteng

2.2.1 Diponagalo tša Papadi/Tiragatšo/Terama

Hlokomela: Bontši bja Diponagalo tša Tiragatšo le tša Padi di a swana.

Thulaganyoo Tatelano ya ditiragalo tše di tswalanago go tšweletša molaetša/dipoelo tše itšego go tloga mathomong go fihla mafelelong.

Ke motheo wo go wona mongwadi a hlamago taba ya ya gagwe godimo ga wona. Ditiragalo di latelana go ya ka moo di hlolanago ka gona. Dielemente tša Thulaganyo


Kalotaba/Tšweletšo ya bothataMo mathomong mongwadi o fa mmadi ditaba tše di lego bohlokwa tše di tlogo mo thuša go kwešiša padi. Dintlha tše di ama thulaganyo le ditiragalo tše di latelago. Mo go tšweletšwa baanegwa, maemo, matšo le tikologo ya bona. Mo go tsebišwa se sengwe ka ga baanegwa ba bagolo e lego molwantšhi, molwantšhwa le mohlohleletši goba sebakwa gammogo le kamano ya bona, tikologo le mabaka ao a hlolago bothata bjo. Rebone le Hlogi ke bagwera, ba bolela ka dipoelo tša bona tša marematlou ba le mabenkelekgoparara, ga go na tšhelete ya Rebone go tšwetša dithuto pele. (Letl. 18)

Phekgogo/SethakgodiKe tiragalwana mo pukung yeo e bešeletšago/thenkgollago thulano/phapano ye e šetšego e nyaretše gannyane gore kgabo ya thulano e laumele godimo.Mahunela, tatagwe Rebone, o gana ka tšhelete ya go iša Rebone sekolong. (Letl. 19)

Thulano/Phapano/Kgakgano Ye ke kgakgano ye e bago gona gare ga baanegwa papading goba pading. Go lebelelwa dithulano ka moka goba bothata bo fihlišwa sehlweng. Thulano e ka ba gare ga baanegwa ba babedi goba dihlopha tša baaanegwa. Thulano gape e ka ba gare ga moanegwa le tikologo ya gagwe. Thulano e na le mahlakore a mabedi a magolo e lego thulanogare le thulanontle. Ge moanegwa a elwa le dikgopolo tša gagwe mabapi le tabatsoko goba tikologo ya gagwe re re o na le thulano ya ka gare. Thulanontle e šupa phapano ya pepeneneng gare ga baanegwa yeo e ka bago go rogana, go bethana ka matswele goba go lwa ka dibolao.

Mpoti le Rebone ge Rebone a re ga a sa ya go yena eupša o nyaka go tšwetša dithuto tša gagwe pele (Letl. 18).Rebone le Mahunela ge Mahunela a re o swanetše go nyalwa a dule le lesogana bjalo ka makgarebe a mangwe (Letl 24 – 25). Sarinki le Benjamene ge Sarinki a re o rata go bolela le yena gomme yena a re ga a nyake go bolela le yena (Letl. 26). Rebone le Mahunela ge Mahunela a re o mo fa lesogana leo le tlago mo iša sekolong e lego Mpoti (Letl. 27).


Jemina le Mahunela ge Jemina a re o swanetše go iša Rebone sekolong gomme a re a ka se iše ngwana wa ngwanenyana sekolong (Letl. 27 – 28) le (Letl. 36 – 37).Benjamene le Mahunela ge Benjamene a re o tlile go bolela le yena mabapi le go iša Rebone sekolong (Letl. 33 – 34).Rebone le Mahunela tatagwe mabapi le tšhelete ya gagwe ya sekolo yeo tatagwe a e timeditšego, a re e tsene ka monga wa seloko (Letl. 41).Mahunela le Boreledi, mosadi wa modirelaleago ge a re Mahunela o swanetše go iša Rebone sekolong gomme yena a gana (Letl. 52). Mpoti le Phaswane ge Mpoti a re Phaswane o mo tšeela mosadi a šupa Rebone (Letl. 65).

Sehloa/Sehlwa/Magomo a kgakganoKe karolo ya papadi/padi moo kgakgano e fihlago magomong. Ke mo ditiragalo di gakgamalago gomme di ka se sa kgonega go boela morago mo di thomilego. Ke thulano ya mafelelo gare ga molwantšhwa le molwantšhi, ke makgaolakgang ka ge morago ga yona go sa hlwe go na le thulano. Mathata a rarolotšwe. Rebone le Mahunela ba thulana mabapi le tšhelete yeo e timetšego ka botshwelomare (Letl. 103).

Tharollo ya bothata/Tlemollo ya lehuto/TlemollahutoMo ke legatong leo ditaba di boelago sekeng. Go ba le diphetogo, bophelo bja baanegwa bo a fetoga. Baanegwa ba a swarelana wa phošo a kgalwa gomme molato wa tcwa ka kgoro. Go rena khutšo le lethabo. Sephiri se utolotšwe go tsebega gore yo a bego a iphihlile ke mang? Sarinki ke yena a lefetšego dithuto tša Rebone (Letl. 112).

Tikologo

Ke ya sebjalebjale – Rebone le Hlogi ba lebeletše dipoelo dikuranteng, Thuto diUnibesithing, Sellathekeng se gona,


E na le lefetla la sekgale – tikologotlaleletšo - lešakengNako - mosegare; bošegoLefelo – Ka lapeng la Mahunela; MabenkelekgopararaLeago – phedišano – Melato e begwa Maphodiseng, go na le Badirelaleago

Tshwantšho ya baanegwa

Rebone ke morwedi wa MahunelaO na le kgotleleloO na le tlhompho, o bolela gabotse le tatagwe le ge tatagwe a gana go mo iša sekolongShai o re – le kua kerekeng o tloga a šoma ka maatla (Letl. 23)

Mahunela Leina - O hunetše tšheleteGa a na kwelobohloko /Ga a tšee maikarabelo a botswadi -– dijo tša go bola/nkgaGo hloka maikarabelo - O re Rebone a nyalweNgame o rata tšhelete ;

SarinkiKobaobane o ratana le MahunelaO na le pelo ye botse – o hunolla mahunela tšhelete gore a thuše ReboneMotho wa nnete – Ga a tšhabe go itebanya le Mahunela ka taba ya gore Rebone a ye sekolong

Molwantšhwa – Rebone morerong wa go rata go hwetša thuto

Molwantšhi – Mahunela o gana go thuša Rebone ka tšhelete ya go ya go tšwetša dithuto pele.


Mohlohleletši - Senaganwa - Sarinki – o iphihlile morerong wa go thekga Rebone gore a ye sekolongTšhelete

MoanegwaphethegiRebone – o fetoga le mabaka ge a dumela gore Mpoti a mo nyale – o nwa bjala

Moanegwahlaedi Mahunela – ngame go ya go ile, ga a fetoge.

ThulanoYe ke kgakgano ye e bago gona gare ga baanegwa papading goba pading.Lekodišiša mehlala ya thulano yeo e tšweleditšwego go Thulaganyo.

Morero

Phegelelo/Kgotlelelo e tswala katlego - Rebone o phegeletše go fihla a hwetša thuto, mapheko a be a fela a e ba gona eupša a no tšwela pele. Ga se go be bonolo, Sarinki o thušitše gore morero o phethagale.

Rebone ka thušo ya Sarinki yo a bego a iphihlile o kgonne go tšwela pele ka sekolo – go phetha morero wa gagwe. (Letl. 112)

2.2.2 Diponagalo tša Papadi ya SeyalemoyaTerama ya seyalemoya/Teramaradio – Ke papadi yeo e ngwalelwago go bapalwa moyeng e gašwa ka radio/seyalemoya. Setlabelo se segolo papalong ya yona ke lentšu le ditlabelo tša medumo ya go fapana. Ga e na le ditšhitiša tša sefala go swana le ya teatere.

Thulaganyo le thulaganyotlaleletšo tša papadi ya seyalemoya

o Matseno Tshwantšho ya baanegwa

Dimelo tša baanegwa


Moanegwathwadi (Molwantšhwa) – Ke mogale goba mogaleadi wa papadi. Mahlo a diphedi ka moka a tsepeletše yena, ke yena a rwelego mathata le maima. Ditiragalo ka moka di lebišitšwe go yena.

Rebone ke yena Papadi ye e itshamilego go yena. Batheeletši ba bea šedi go yena Ba rata go tseba gore o tlo feletša kae ka taba ye a e thomilego “Ke nyaka go tšwetša dithuto tša ka pele”.

“Thuto pele banna ka morago”. (Letl. 18) Ge a botša Mpoti moratiwa wa gagwe ka maikemišetšo a gagwe.

Molwantšhi – Ke moanegwa yo a lwantšhago mogale goba mogaleadi ka nepo ya go mo thibela go phethagatša dinepo tša gagwe.

Mahunela o gana go iša Rebone sekolong “Ge e le sekolong gona pho!šea. A ka ga a wele fase, ke a tshwela ka seatleng. A ka se ye! Tšhelete e hlokwa

bjalo!”(Letl 21). Mohlohleletši - Moanegwa yoo a butšwetšago mollo gare ga molwantšhwa le molwantšhi. Baanegwa ba tlaleletšo

o Mmele

o Thulano

Ke dikgakgano goba thulano tšeo di lego gona ka gare ga sengwalo.Ke kgakgano ye e tsogago magareng ga baanegwa goba batho le mabaka a bonaE ka rotoga go tšwa dikganyogong tša go thulana goba go mekgwa ye e lego monaganong wa moanegwa.

Thulano ya ka gare Thulano ya ka ntle

o Phekgogoo Sehloa


o Sephetho/Mafetšo

2.2.3 Dithekniki/Dintlha tša bohlokwa go aga papadi ya Seyalemoya/Radio

Tema ye e kgathwago ke moanegi/moanegwa/ntlhatebeleloo Moanegi wa papadi ya seyalemoya o kgatha tema ya go bea motheeletši lehlakoring la gagwe la botheeletši. o Moanegi ke yena a tšhelago moya wa papadi ka gore segalo sa gagwe sa lentšu la bokgoni bja go anega di dira gore

motheeletši a lemoge nako le lefelo tšeo papadi e ralokelagwago gonao Moanegi wa go bolela Polelo ya semmušo, o dira gore papadi ya gagwe e be ya semmušo ya go hloka dithaloko, metlae goba

dikwero.o Papadi ya mohuta wo ke ya go eletša ka tša leemo la bophelo goba go ruta ka sekolong.o Moanegi wa metlae le polelo ya digaswagaswa o dira gore papadi e be ye e lokologilego, ya go raloka.o Yeo maikemišetšo a magolo a yona e ka bago go tloša bodutu gomme thuto wa e hwetša o le gare o ipshina ka papadi.

Boithekgo/bokamorago le tikologoo Bokamorago ke tiragalo yeo mmadi a e gopolago gomme e hlagile pele ya huetša boemo bja bjale bja ditiragalo.o Tiragalo ye nngwe le ye nngwe e ithekgile godimo ga kamano ya kgwekgwe, baanegwa le tikologo ya bonao Papadi ya go bolela ka dipolitiki e kgahliša kudu ge baanegwa ba gona e le ba bagolo ba go kwešiša bophelo. Ya metlae e

bose ge e sa fele e eba le ditaba tša go swana le mahu le masetlapelo. o Ka tšhomišo ya theknolotši le didirišwa tša lehono re kgona go bona gore papadi ga se ya segologoloo Ditiragalo tša bošego le tša mosegare ga di swane, mabone a gotetšwa bošego ka ge e le leswiswi e sego mosegare.

Kgegeophetogi/mafelelo o Go tšhabatšhaba ka taba ka Maikemišetšo a go tšweletša sephetho ka moo motheeletši a sego a gopola, gore motheeletši a

ipshine ka papadi ya seyalemoya.o Motheeletši o a ipotšiša dipotšišo gomme a kgotsa - Aowa banna! Go bjalo? Eya!


o Se se direga ge ge papadi e ka fela ka tshegišo goba metlae, bošoro, lethabo, temogo le go se kwešišege ga phatlalatša gomme se se etla ka mantšu, medumo goba mmino papading ya seyalemoya.

Kgwekgwe le melaetša le kamano ya baanegwa o Kgwekgwe ke tabakgolo. o Molaetša ke thuto yeo mongwadi a ratago gore mmadi a e bune ge a bala sengwalo sa gagwe. – Tlaišo ya bana le basadi di

kgahlanong le molaotheoo Morero ke thuto /kgopolokgolo yeo mongwadi a ratago go e tšweletša ka sengwalo sa gagwe.

O lebane le thuto yeo mongwadi a ratago go e fihliša go mmadi mo bophelong Gore o tle o bonagale gabotse mongwadi o diriša dithekniki tša thulaganyo, go swana le tekolanthago, tekolapejana,

go hlakahlakanya ditaba, go latelanya ditaba, boipoeletšo, poeletšo ya ditiragalo, bj.bj. Thulano le maatlakgogedi di ka godiša morero wa mongwadi Thulano e amana le ditiragalo tše di sa kwanego mola maatlakgogedi a hlola phišegelo ya go balela pele.

o

Moya wo o fokago le segalo.o Moya wo o fokago e ka ba wa

Lerato – Polelo le segalo e ba tša go fola goba tša go rapeletšana maikemišetšo e le go bopa/tiiša lerato go ba babedi goba go feta.

Ntwa – segalo e ba sa godimo, go a kgadimolanwa Lenyatšo – Kgethollo – Semorafe – Boipelaetšo –


Kgakanego – Lehloyo – Kgethologanyo - Tshegišo – segalo sa godimo, ditaba di dira gore motheeletši a sege ka ge yo mongwe a palelwa ke go kwešiša ditaba

tše di lego molaleng. Go hlabja metlae, dipheteletšannete, dikodutlo tša go se be le kgatelelo.

o Papading ya seyalemoya, moya wo o fokago le digalo di tšweletšwa ka mantšu, medumo goba mmino tšeo di bonwago ka leihlokgopolo.

Kgegeotiragatšoo Batheeletši ba lemoga tabatsoko papading yeo babapadi ba sa e lemogego. o Mantšu goba mekgwa ya mmapadi e fetišetša molaetša wo o fapanego go motheeletši go feta ka moo mmapadi a tsebago.o Ke thulano magareng ga seo mmapadi a se bolelago le seo motheeletši a se tsebago. o E dira gore motheeletši e be karolo ya papadi ka ge a tla fela a ganetša ka moo mmapadi a tšweletšago tiragalo ka gona.

Ditšhupasefala/Ditaetšosefala o Ke dikgakollo tšeo di ngwalwago sengwalweng sa papadi go laetša tšwelelo, goba go tsena, go tšwa ga mmapadi. o Gape di laetša mokgwa wa go bolela, mesepelo ya babapadi le ditaba ka botlalo ka ga mafelo, dipono le didirišwa tše

dingwe. o Ke mantšu ao a lego ka mašakaneng, a ngwalwago ka moseka. o Ke ditšhupasefala tšeo di lebišitšwego go seo baraloki ba swanetšego go se dira le ka mokgwa woo sefala / lefelo la dipapadi

se/le swanetšego go ba ka gona.o Ditšhupasefala tša temana di laetšwa mathomong a temana go thuša motheeletši go kwešiša gore tiragalo e direga ka

ntle/gare, ka nako mang gape lefelong lefe. – KGAOLO YA 1: Temana ya 1 “ Ka ntle Mosegare Mabenkelekgoparara” Temana ya 5 “Ka gare Bošego Ka ntlong” “Go kwagala motho a lla” . Ditšhupasefala tša batho di laetšwa ka mašakaneng – KGAOLO YA 8: Temana ya 1 (Go tloga segodišantšung), Temana ya 2 (Filthara) Filthara lentšu la motho yoo a lego ka mogaleng. (Ka maswabi). Di na le mohola wa go:


Hlahla motheeletši Tšweletša morero Tšweletša maikutlo a babapadi Tšweletša dikgopolo Utolla dimelo tša baanegwa/babapadi Efoša ditšhitišo

o Ditšhupasefala papading ya seyalemoya di tšweletšwa ka mantšu, medumo le mmino.

PapalegoPapalego ya tiragatšo e fela e e ba ditšhitišo ka ge sefala e le lefelo leo le pitlaganego. Mongwadi ge a ngwala tiragatšo yeo a ratago go e tšweletša sefaleng o swanetše go lemoga gore sefala ke lefelo le lennyane gomme a fokotše ditiragalo tša gagwe. Tshekatshekong ya papalego go ka hlokomelwa ditšhupasefala, poledišano, polelonoši babapadi le tikologo.

Tswalano gare ga poledišano, polelonoši le tiragatšoo Poledišano

E direga magareng ga batho ba babedi le go feta

o Polelonoši Ke Polelo ye teletšana yeo go yona mmapadi a ntšhago maikutlo a a lego pelong ya gagwe a hlaboša lentšu sefaleng.

E laetšwa ka (O noši/O bolela a nnoši).

Mmapadi o bolela a le tee, o gopolela godimo, a e bolelela fase ka go nanya, gomme ya re fa se motho yoo a se naganago – KGAOLO YA 2, Temana ya 1


Rebone: (O noši) O a tseba tate ka go gana go nkiša sekolong o ntlhafišetša bophelo. O ra gore nna mošomo wa ka e tlo no ba wona wo wa go hlatswa dibjana mola bagwera ba ka boLehlogonolo ba rutega? Gape ke tlo fetša mafelelong ke hlatswetša bana di … (Letl. 24)

Bose bja yona bo bonala ge e latelwa ke tiragalo, e sa no felela ka Polelo Mmino le wona o ka fetša polelonoši ya papadi ya seyalemoya gabotse.

Mohola wa yona E tšweletša thulano ya ka gare E thuša babapadi go itokišetšwa kgaolo ya go latela E re utollela maikutlo a mmapadi E tšweletša semelo sa mmapadi Go gapa nako

o Polelomong Ge moanegwa a bolela a nnoši ka tiragalo ye e itšego gomme go be le moanegwa yo mongwe yo a abelanago le yena

polelo yeo, a sa lemogwe, ka taba yeo a bego a ile le megopolo ka yona. A ka no mo tlaleletša goba go mo ganetša.

o Tiragatšo E bonala go seo poledišano goba polelonoši e se tšweletšago.

o

Mothalonakoo Ke taetšo ya nako ya tatelano ya ditiragalo.o Ge re bolela ka nako mo dingwalong re šupa lebaka leo le tšewago ke mongwadi ge a laodiša ditiragalo


tše di tšwelelago ka gare ga puku ya gagwe.o Taetšo ya nako e fela e tšweletšwa ka mantšwana a bjalo ka: morago ga moo; ba ile go fihla gae:

Tebelelo/Ntlhatebeleloo Ke tsela yeo ditaba di laodišwago ka gona. o Ke maemo ao mongwadi/molaodiši/moanegi a a dirišago go hlaloša baanegwa, ditiro, tikologo le ditiragalo ka gare ga pukuo Maemo a mongwadi a go tšweletša baanegw, ditiro, tikologo le ditiragalo tša puku.o Tebelelo ke ka fao mongwadi/baanegwa/moanegi goba molaodiši ba hlalošago ditaba ka gona setsopolweng.o

Ntlhatebelelo ya motho wa pele (ke)Ntlhatebelelo ya motho wa boraroNtlhatebelelo ya poledišano

Tema yeo e kgathwago ke mongwadi/ moanegi/ molaodišio Karolo yeo e bapalwago ke mongwadi setsopolweng.

o Mminoratho Ke wo moteletšana O arogantšha ditemana tša terama go ya ka nako (Bošego le mosegare)

Mminorathwana Ke wo mokopana O arogantšha ditemana tšeo di fapanego ka mafelo Di diragala ka nako ye e ka bago ya go swana (Mosegare le mosegare goba bošego le bošego)


Kgaola/Moripo Baanegwa ba tlo bolela ka baanegwa ba bangwe bao ba sego kgole le bona ka phaphošing ye nngwe Ge temana e thoma go tshelela ka phaphošig ye nngwe, go šomišwa taetšo ya kgaola/moripo go e tšwetša pele

ka baanegwa ba bangwe E tšea sebopego se sebjalo: Ge mohlomongwe baanegwa ba babedi ba ka re ba bolela ba bona koloi kua

kgorwaneng ba sa tsebe gore ke mang ka gare ga yona, yo mongwe a ka botšiša gore ke mang yola a lego ka koloing yela? Ka fase ga moanegwa yoo mongwadi o tla ngwala go re “Kgaola/Moripo”, gomme a re iša gona moo koloing go ya go kwa gore ke bomang gape ba dira eng.

E swanetše go ba lefelong le tee moo baanegwa ba ba ka kgonago go bonana goba go kwega. Ge e ka ba kgole, gona se se tla dira temana ye nngwe gape.

Khwelelo/Tšwelelo E šomišwa ge baraloki ba tloga lefelong le lengwe ba eya go le lengwe ntle le go fetola temana. Se se ka direga ge baanegwa ba be ba le ka ntle gomme ba kgopelana gore ba tsene ka ntlong, E le ge ka ntle ba ka ba ba tšhaba go kwewa ke batho, phefo, mašata, pula, bjalobjalo Kgadimonthago

Ge mongwadi a rata go re bušetša morago go tšeo di ki lego tša direga pele a ka šomiša kgadimonthago. Poledišanong ya baanegwa re tlo kwa ge yo mongwe a re: “ke gopola a mpotša se …..”. Go tloga fao re swanetše re kwe seo se tlogo re bušetša morago. Mohlala “go ile gwa direga se…” goba “o rile

go gana, ka mo gopotša tša kgale….”. Seyalemoyeng tiragalo ya mohuta wo e tšwelela ka ekho.


Setunyana

Go ka šomišwa boemo bja nakwana goba setunyana (dramatic pause) pele ga ge temana e ka tšweletšwa pele. Boemo bja nakwana bo tlišwa ke ge poledišano e emišwa ka lebaka la gore moanegwa o swanetše go fetola

mogala ka phaphošing ye nngwe goba a rata go fetola magang ao a beo a swerwe. Mongwadi a ka no kgetha go šomiša taetšo ya go tloša gannyane goba khwelelo/tšwelelo sebakeng sa boemo

bja nakwana.

Pulamadibogo

Ke mmino wo o laetšago gore terama e a thoma goba e a fela.

2.2.4 Tekolo

1 Mothalonako ke kokwane ye bohlokwa tshekatshekong ya Dingwalo. Sekaseka mothalonako wa Papadi.

Teori: (5) Dintlha: (15) Polelo e tla abelwa meputso ye mehlano (5)

3. DIPADI: 1. Badimo Ba Boletše – Mathapolane Jennett Mpepele

2. Kgalagalo Tša Setu – M.S. Machitela

3.1 Tekolo


Ke ka lebaka la eng re ithuta Padi?

Ngwala Diponagalo tša Padi

Na Padi e fapana bjang le Papadi?

3.2 Mateng

3.2.1 Diponagalo tša Padi

Thulaganyo

o Tatelano ya ditiragalo tše di tswalanago go tšweletša molaetša/dipoelo tše itšego go tloga mathomong go fihla mafelelong. Ke motheo wo go wona mongwadi a hlamago taba ya gagwe godimo ga wona. Ditiragalo di latelana go ya ka moo di hlolanago ka gona. Dielemente tša Thulaganyo

Kalotaba/Tšweletšo ya bothataMo mathomong mongwadi o fa mmadi ditaba tše di lego bohlokwa tše di tlogo mo thuša go kwešiša padi. Dintlha tše di ama thulaganyo le ditiragalo tše di latelago. Mo go tšweletšwa baanegwa, maemo, matšo le tikologo ya bona. Go


tsebišwa se sengwe ka ga baanegwa ba bagolo e lego molwantšhi, molwantšhwa le mohlohleletši goba sebakwa gammogo le kamano ya bona, tikologo le mabaka ao a hlolago bothata bjo.

Kgalagalo tša setuBothata bo tšweletšwa ge Molatelo a lemoga gore o na le bolwetši bja kankere ya molomo wa popelo.

Badimo ba boletšeKgoši Tsweke tatago Ditau o kwana le kgoši Pilošamadiba tatagwe Thabišo gore Ditau o tla nyala Thabišo pele a ka dula bogoši.

Phekgogo/Sethakgodi Ke tiragalwana mo pukung yeo e bešeletšago/thenkgollago thulano/phapano ye e šetšego e nyaretše gannyane gore kgabo ya thulano e laumele godimo.

Kgalogalo tša setu – Bothata bja Molatelo go lemoga gore o na le bolwetši bja kankere ga bo mo sware gabotse o thoma go homolela Mojagobedi, o a mo furalela.

Setu seo se hlolwago ke bolwetši Thulano ya ka gare.

Badimo ba Boletše – Ditau o gana go nyala Thabišo o re ga a thabiše pelo ya gagwe

Thulano /Kgakgano/ Tšwetšopele/Kgodišo ya bothata

Ke dikgakgano goba thulano tšeo di lego gona ka gare ga sengwalo.Ke kgakgano ye e tsogago magareng ga baanegwa goba batho le mabaka a bonaE ka rotoga go tšwa dikganyogong tša go thulana goba go mekgwa ye e lego monaganong wa moanegwa.


Kgalagalo tša setu - Go tloga ge Molatelo a thulana le Mojagobedi (Letl. 27 – 28) ka taba ya go ya go tšwa ka gae go ya go aga ka gabona ka ge Molatelo a re dikgaetšedi tša Mojagobedi “ga ba nyake go mpona le ka leihlo. Ge e le Mmakoma yena ga ke sa bolela”go fihla ge Mojagobedi a thulana le megopolo sepetlele (Letl. 130 – 131)ka lebaka la faele ye “kotokoto”ya Molatelo. Badimo ba Boletše – Go tloga ge Ditau a thulana le Mpimpi (Letl 7) “a tšea setoba a rothotha”ge a mmotša gore o mmeleng gomme yena a latola mpa ya gona, go fihla (Letl. 148) ge Ditau le Komanyi ba thulano e le ge Ditau a sa tšwela pele a gana go nyala Thabišo “Mma ke le botše bjang le gona gakae gore Thabišo yo wa lena ga ke mo rate?”.

SehloaThulano ya mafelelo gare ga molwantšhwa le molwantšhi.Magomo a dikgakgano

Kgalagalo tša setu – Molatelo o thulana le batswadi ka taba ya gore o rata go hlala gomme ba se mo dumelele.

Badimo ba Boletše – Mmagwe Ditau o bona morwa wa gagwe a lwala o a ithwala ka ntle le tumelelo ya Ditau, o ya go mo nyalela mosadi, Thabiso.

Tharollo/Tlemollo ya lehutoSeemo sa ditaba se boela sekeng sa maleba Tharollo ya kgakgano

Kgalagalo tša setu – Molatelo o sepetlele, Mojabobedi o bona faele ya Molatelo gomme sephiri sa setu se utollogile, bolwetši bo fodile, baratani ba a kwana ebile lesea le belegwe.


Badimo ba Boletše – Go hlatšišwa ga Ditau; Ditau o nyetše Thabiso ebile o mo imišitše; Nthuše o boela gagabo.

Tikologo Lefelokakaretšo, nako mabaka a leago tšeo go tšona ditiragalo tša padi di phethagalago.Ya sekgale le ya sebjalebjale

Tikologo ya “Kgalagalo Tša Setu” ke ya sebjalebjale mola ya “Badimo Ba Boletše” e le ya segologolo/setala.

Tshwantšho ya baanegwa Ke mokgwa wa go tšweletša dimelo tša baanegwa mo pading. Re ka mo tseba ka

mongwadi ge a mo tlhaloša, mediro ya gagwe, dipolelo tša gagwe, baanegwa ba bangwe ba reng ka yena le leina la gagwe.

Moanegwathwadi – Ke moanegwa wa padi/papadi. Mahlo a diphedi ka moka a tsepeletše yena, ke yana a rwelego mathata le maima. Ditiragalo ka moka di lebišitšwe go yena. O tšweletšwa mathomong a ditaba. E ka ba molwantšhwa, molwantšhi goba mohlohleletši ka gare ga puku.

Kgalagala tša setu ke Molatelo Badimo ba Boletše ke Ditau

Molwantšhwa – ke moanegwa yo a rwelego mathata le maimaDitiragalo ka moka di lebišitšwe go yenaKe yena a tanyago šedi ya mmadi ka meragelo ya gagweMabakeng a mangwe o šitwa go fihlelela dinepo tša gagwe ka baka la mafokodi a nama.

Kgalagala tša setu ke Molatelo


Badimo ba Boletše ke Ditau

Molwantšhi – Ke moanegwa yo a lwantšhago moanegwa ka nepo ya go mo thibela go phethagatša dinepo/morero tša/wa gagwe.

Kgalagalo tša Setu ke Keletšo, Ngaka, Batswadi ba Molatelo, Mojagobedi, Badimo ba boletše ke Komanyi, Pilošamadiba, Bakone, Bakgomana, Lentšu la mohu, Ditoro

Mohlohleletši/Molohlanyi - Ke moanegwa yoo a butšwetšago/bešeletšago mollo gare ga molwantšhwa le molwantšhi.

Kgalagalo tša Setu ke Mphapantši, Badimo ba Boletše ke Rašua le Kgokolo

Moanegwaphethegi (semelo sa gagwe ga se fetogefetoge) Ke moanegwa yoo a emelago motho yo a feletšego. O na le mabobo, mafokodi le mabotse ebile o a gola. O na le mahlakore ka moka a bophelo. O kgona go fetoša dikgopolo tša gagwe ge a le mathateng. O kgona go itebanya le mabaka a a fetogago

Moanegwahlaedi (semelo sa gagwe se a fetogafetoga) O hlamilwe kgopolong e tee. Ga a gole, ga a fetoge goba a fetošwa ke mabaka. O bontšha lehlakore le tee. Ke motho yo mmadi a sa mo lebalego. Mongwadi ge a mo swantšha o no kgetha ntlha e tee goba tše pedi tša motho wa nama.


Tshwantšho ya baanegwa Badimo ba Boletše Kgalagalo tša setu

Moanegwathwadi Ditau Molatelo

Molwantšhwa Ditau Molatelo

Molwantšhi Mokgekolo Komanyi, mmagwe DitauKgoši PilošamadibaSetšhaba sa BakoneDitoro tša Ditau

Batswadi ba Molatelo, Ngaka KeletšoMojagobediTumpu

Mohlohleletši Kgokolo Rangwaneagwe RasuaLentšu la tatagweDitoro tša Ditau

MphapantšhiSetu

Moanegwaphethegi Kgokolo Ditau

MolateloMojagobedi

Moanegwahlaedi

Go dipotšišo tša ditsopolwa o ka ikgopotša le tše gomme wa oketša.

ThulanoKgakgano ye e tsogago magareng ga baanegwa goba batho le mabaka a bona. Ke dikgakgano goba thulano tšeo di lego gona ka gare ga baanegwa ka go sengwalo. E ka ba gare ga baanegwa ba babedi goba dihlopha tša baanegwa. E ka ba gare ga moanegwa le tikologo ya gagwe. Mahlakore a mabedi a magolo a thulano ke thulanontle le thulanogare. Thulanontle ke thulano ya pepeneneng gare ga baanegwa, ba bethana ka matswele, ba hlabana ka dithipa/marumo goba ba rogana. Thulanogare ke ge moanegwa a elwa le dikgopolo tša gagwe mabapi le taba ye e rilego goba tikologo ya gagwe. Re ka no re o na le dipelo tše pedi.


Morero

Ke kgopolokgolo/kgwekgwe/tabakgolo yeo mongwadi a ratago go e tšweletša mo pading ya gagwe. Puku e dukuloga godimo ga kgopolo yeo go tloga mathomong go fihla mafelelong.

Kgegeophetogi/ mafeloMafelelo a papadi/padi ao a bego a se a lebelelwa goba a akanywa gore papadi e ka rungwa/fetšwa ka tsela yeo.

KgegeotiragatšoGe babogedi/babadi ba papadi/padi ba tseba tšeo di tlogo diragalela baanegwa mola bona ba sa tsebe.

Moya wo o fokagoMoya ke maikutlo ao a aparelago mmadi ka sengwalo, moya wo o fokago o tswalana le tikologo le baanegwa.

MothalonakoTaetšo ya nako ya tatelano ya ditiragalo. Thulaganyo go ya ka nako. Ge re bolela ka nako mo dingwalong gona re šupa lebaka leo le tšewago ke mongwadi ge a laodiša ditiragalo tše di tšwelelago ka gare ga puku ya gagwe. E fela e tšweletšwa ka mantšwana a go swana le: morago ga moo; go fetile dikgwedi tše tharo;

Kgalagalo tša Setu – “Ka morago ga dikgwedi di se kae” Molatelo goba yena Mmamatome…” (Letl. 26). Go ile go ile, “ka morago ga kgwedi tša go ka ba tše senyane” Molatelo a leba … (Letl. 27).

Badimo ba Boletše – “Le rile ge le dula thaba ka marago, Kgokolo le Ditau ba thintha … (Letl. 44). “Go fetile matšatši a mmalwa Ditau a sa iponagatše … (Letl. 98).

Tekolanthago Ke tsenatseno ya moela wa tatelano ya mehleng ya ditiragalo mo kanegelong ka nepo ya go ukama ditiragalo tšeo di šetšego di diregile eupša di nago le kamano le tša bjalo.

Tekolapejana


Ye ke thekniki ye mongwadi a e dirišago ge a rata go tšweletša seo se tlogo direga mafelelong goba seo se utollago gannyane ditiragalo tše di tlogo direga ka moragonyana mo pukung ya gagwe. Ke ntlha ya mongwadi.

Ponelopele

Ke kgopolo goba kakanyo ye mmadi a ka bago le yona a lebeletše seo se diragalago gonabjale. Ke kakanyo ya mmadi. E ka no direga goba ya se direge.

Tema ye e kgathwago ke mongwadi/moanegi/molaodiši

Karolo yeo e bapalwago ke mongwadi ka gare ga puku goba setsopolweng

O hlalošetša babadi ditiragalo tša puku ka botlalo. O re tšweleletša dimelo tša baanegwa setsopolweng. O re utollela maikutlo a baanegwa setsopolweng. O re utollela moya wo o fokago setsopolweng.

Kgwekgwe le melaetšaKgwekgwe ke tabakgolo setšweletšweng. Setšweletšwa se ka ba le dikgwekgwe tše mmalwa tša go se be pepeneneng.Molaetša ke thuto yeo mmadi a ratago gore mmadi a e bune ge a bala sengwalo sa gagwe.

Boithekgo/ bokamorago, tikologo le kanegelo di tswalana le moanegwa le kgwekgwe. Seo se huetšago tiragalo yeo e tšwelelago temaneng/setsopolweng.

3.3 Tekolo

1. Re alele morero wa Kgalagalo Tša Setu/Badimo Ba Boletše. [25]


2. Thulaganyo ke ye nngwe ya diponagalo tše bohlokwa tša padi. Kgonthišiša se ka tshekatsheko ya Kgalagalo Tša Setu le Badimo Ba Boletše. [25]

Teori: (5) Dintlha: (15) Polelo e tla abelwa meputso ye mehlano (5)


Lenaneo la Diteng - Gauteng Department of Education .docx · Web viewSegalo e ka ba sa fase, sa...

Documents

Transcript of Lenaneo la Diteng - Gauteng Department of Education .docx · Web viewSegalo e ka ba sa fase, sa...