Leksion 2 Dhe 3 - Sistemet e Komunikimit Celular.docx

8/14/2019 Leksion 2 Dhe 3 - Sistemet e Komunikimit Celular.docx

1/17

Programim Mobile

1

Tema: Sistemet e komunikimit Cel

N kt leksion....

! GSM! Metodat e aksesimit FDM! GPRS, EDGE! Gjenerata 3G

o UMTSo WCDMA, HSPA et

Teknologjit dhe arkitekturat wire

Komunikimi wireless midis pajisjev

shrbimeve mobile. N kt leksio

pajisjeve mobile si edhe arkitektur

njra tjetra nga protokollet e ko

prgjithsi teknologjit wireless

komunikimit celular. Historikisht f

ishin t pajisur vetm me kt te

lidhje wireless q nevojitej ishte li

shrbimet e para me diapazon t

prezantuan ishin Bluetoothdhe W

gjer komunikimi.

Sot prve komunikimit zanor p

rndsishm q mundsojn kt s

1. GSM(Global System for MobilGSM u prezantua pr her t p

komunikimit m popullor sot pr

Association 82% e tregut global m

miliard njerz n 212 shtete. Kud

roaming midis operatorve mobil

prdorin telefonat e tyre pothuajse

paraardhsit e tij, GSM sht trs

t dhnave n GSM sht m i thje

Lehtsimi i komunikimit t t dhndhe transmetimin e t dhnave. L

GPRS(General Packet Radio Servic

duke prdorur EDGE(Enhanced Dat

Nj ndr tiparet m thelbsor t G

e lvizshme e cila ruan informacio

ndryshoj aparatin pa humbur info

n nj telefon t prdoret vetm nj

Leksion 2 Sist

lar

, TDMA, CDMA

j

less

e t lvizshme sht faktori ky q mundson ekzis

do t trajtohen teknologjit wireless q suportojn

t q mbshtesin teknologjit. Llojet e ndryshme t t

unikimit, data rate, hapsira e mbulimit, energji

dahen n teknologji me diapazon t ngusht(sh

rma m e rndsishme e komunikimit sht komu

nologji duke qen se shrbimi kryesor i tyre ishte

hja me operatorin e rrjetit. Me ardhjen e telefonav

shkurtr si Infrared(IRDA). T tjera teknologji me

AN. Risia m e fundit sht IEEE WLANe cila si tek

ajisjet mobile prdoren edhe pr t aksesuar in

hrbim jan GPRSdhe WAP.

communication)

r n telefonat 2G. Esht standarti i

sot pr telefonat mobile. Sipas GSM

bile prdor GSM. GSM prdoret nga 3

ogjendja e tij bn t mundur shrbimin

. N kt mnyr abonentt mund ti

n do vend t bots. N ndryshim nga

isht dixhital. Prandaj edhe komunikimi i

sht.

ve lejoi q GSM t fus n prdorim shrbimin SMS(shimi 97 i shtoi standartit aftsi pr t paketuar t

). Ndrsa lshimi 99 solli shpejtsi m t lart t

a Rates for GSM Evolution).

M sht karta SIM(Subscriber Identity Module). Kart

n mbi abonentin dhe numrat e tij t telefonit. Kjo i

rmacion. Disa operator mund edhe ta pengojn nj

kart SIM, ka quhet SIM locking dhe q n disa ve

met e komunikimit Celular

encn dhe funksionimin e

shumicn e telefonave dhe

knologjive ndryshojn nga

a q konsumojn etj. N

rt range) dhe sistemet e

ikimi celular. Telefonat 1G

voice driven dhe e vetmja

e GSMu prezantuan edhe

diapazon t shkurtr q u

nologji ka nj band m t

ternetin. Dy element t

Short Text Messaging), Faxhnat. Ky shrbim u quajt

ransferimit t t dhnave

SIM sht nj kart smart

mundson prdoruesit t

gj t till duke lejuar q

de nuk sht e ligjshme.


2/17

Programim Mobile Leksion 2 Sistemet e komunikimit Celular

2

1.1. Rrjeti GSMRrjeti GSM ndahet n tre sisteme kryesor:

1. Sistemi switching(SS - Switching System).2. Sistemi base station(BSS - Base Station System).3. Sistemi i operimit dhe i suportit(OSS - Operation and Support System).

Figure 1 - Rrjeti GSM

1.1.1.Sistemi SwitchingSS sht prgjegjs pr kryerjen e telefonatave dhe funksioneve t tjer q lidhen me abonentt. Ka kto njsi

funksionale:! Home location register(HLR)

HLR sht nj baz t dhnash q prdoret pr t ruajtur dhe menaxhuar abonentt. HLR konsiderohet si

baza m e rndsishme e t dhnave duke qen se ruan t dhna t prhershme mbi abonentt duke

prfshir ktu informacion mbi profilin e shrbimit q ka zgjedhur, vendndodhjen e tij dhe statusin e

aktivitetit. Kur dikush abonohet n nj operator ai regjistrohet n bazn HLR t atij operatori.

! Mobile Services Switching Center(MSC).MSC kryen funksionet switching t telefonis. Kontrollon telefonatat nga nj telefon n tjetrin dhe kryen

funksione t tjer si tarifimi, ndrfaqe pr rrjetin etj.

! Visitor Location Register(VLR).


3/17


3

VLR sht nj baz t dhnash q mban informacion t prkohshm mbi abonentt. Ky informacion i

duhet MSC pr ti shrbyer abonentve q i vizitojn. Nj VLR sht gjithmon e integruar me MSC. Kur

nj abonent s bashku me telefonin e tij celular kalon n nj zon MSC t re ath VLR q sht e lidhur me

MSC do t krkoj nga HLR t dhna rreth abonentit. M von, nqs abonenti(ose mobile station) kryen

nj telefonat ather VLR do t ket informacionin e nevojshm pr t kryer telefonatn pa qen nevoja

t pyes gjithmon HLR.

! Authentication Center(AUC).AUC siguron parametrat e autentikimit dhe enkriptimit q verifikojn identitetin e prdoruesit n do

telefonat. AUC i mbron operatort celular nga ndonj ndrhyrje e mundshme n rrjetin e tyre.

! Equipment Identity Register(EIR).EIR sht nj baz t dhnash q mban informacion mbi identitetin e pajisjes mobile gj q pengon

telefonatat e vjedhura ose t paautorizuara. AUC dhe EIR implementohen ose si nyje t vetme ose si nyje

t kombinuara AUC/EIR.

1.1.2.Sistemi Base StationT gjith funksionet radio kryhen nga stacionet BSS. Njsit prbrse t nj stacioni BSS jan:

! Base Station Controllers(BSC).Nj kontrollues BSC sht nj switch me kapacitet t lart kryen q funksionet kontrollues dhe lidhjet

fizike midis MSC dhe BTS. Nj MSC mund t mund ti shrbej disa kontrolluesve BSC.

! Base Transceiver Stations(BTS).BTS menaxhon ndrfaqen radio pr pajisjen celulare. BTS sht nj pajisje radio(marrs-transmetues dhe

anten) q nevojitet pr ti shrbyer do qelize n rrjet. Nj grup BTS kontrollohet nga nj BSC e vetme.

1.1.3.Sistemi i operimit dhe i suportitQndra e operimit dhe e mirmbajtjes lidhet me t gjitha pajisjet n sistemin switching(SS) dhe me BSC. Me an tOSS operatori i rrjetit monitoron dhe kontrollon sistemin.

1.1.4.Element t tjer funksionalT tjer element q tregohen n figur jan:

! Message center(MXE).MXE sht nj nyje q siguron shrbime si integrim zri, fax dhe drgim t dhnash. M specifikisht

mundson SMS, Voice mail, Fax mail, e-mai etj.

! Mobile Service Node(MSN).MSN sht nj myje q menaxhon shrbime rrjeti mobile inteligjente.

! Gateway Mobile Services Switching Center(GMSC).Nj gateway sht nj nyje q prdoret pr t lidhur 2 rrjeta. Nj gateway shpesh implementohet nMSC. N kt rast MSC quhet GMSC.

! GSM Internetworking Unit(GIWU).GIWU konsiston n hardware dhe software q ndrfaqsojn pr n rrjeta t ndryshm n mnyr q t

sigurojn komunikim t dhnash. Nj pajisje hardware vendoset fizikisht n MSC/VLR.

1.2. Zonat e rrjetit GSMNj rrjet GSM prbhet nga disa zona gjeografike. Kto zona prfshijn

! Qelizat(cells).! Zonat e vendndodhjes(location areas LAs).


4/17


4

! Zonat e shrbimit MSC/VLR(MSC/VLR service areas).! Zonat publike t rrjetit mobile(public land mobile network (PLMN))

Figure 2 - Zonat e rrjetit GSM

Qeliza sht nj zon q mbulohet nga nj stacion marrs-transmetues. Rrjeti GSM e identifikon do qeliz me an

t nj numri global identifikimi(CGI Cell global identity). Nj LA sht nj grup qelizash. Nj LA shrbehet nga nj

ose m tepr BSC por nga vetm nj MSC. Secila LA ka nj numr identifikues LAI.

Figure 3 - Zonat LA kontrollohen nga vetm nj MSC/VLR dhe kan nga nj LAI

Nj zon shrbimi MSC/VLR prfaqson nj pjes t rrjetit GSM q mbulohet nga nj MSC/VLR.

Figure 4 - Zonat e shrbimit MSC/VLR

Ndrsa nj zon shrbimi PLMN sht zona e mbulimit t nj operatori rrjeti.


5/17


5

Figure 5 - Zona shrbimi PLMN

1.3. Specifikimet GSMPara se t shohim specifikimet GSM sht e rndsishme t kuptohen termat e mposhtm:

! Bandwidth Mat gjersin e kanalit t transmetimit. Sa m i lart t jet bandwidth-i aq m shpejttransmetohen t dhnat.

! WattMat fuqin e nj transmetuesi.Specifikimet GSM ndryshojn n varsi t rrjetave PCS(Personal Communication Service). M posht listohen

specifikimet dhe karakteristikat GSM:

! Banda e frekuencs Banda e frekuencs ndryshon n varsi t rrjetit GSM. Shumica e rrjetave GSMveprojn n frekuencat 900MHz ose 1800MHz. Megjithat n disa vende si Kanada dhe USA prdorin

frekuencat 850MHz dhe 1900MHz sepse frekuencat 900MHz dhe 1800MHz ishin t zna. Frekuencat e

prdorura m rrall jan 400 dhe 450 MHz t cilat prdoren n vendet Skandinave duke qen se

frekuencat e tjera prdoren nga sistemet 1G. N bandn e frekuencs 900MHz frekuenca uplink sht

890-915 MHz ndrsa frekuenca downlink sht 935-960MHz. Diferenca prej 25MHz ndahet n 124 kanale

transportues(carrier frequency channels) t cilt jan 200KHz larg njri tjetrit.

! Distanca dupleksDistanca dupleks sht 80 MHz. Distanca dupleks sht distanca midis frekuencaveuplink dhe downlink. Nj kanal ka dy frekuenca t cilat jan 80 MHz larg njra tjetrs.

! Ndarja e kanalitEsht distanca midis dy kanaleve fqinj n bandwidth. N GSM sht 200KHz.! ModulimiModulimi sht procesi i drgimit t nj sinjali duke ndryshuar karakteristikat e frekuencs,

amplituds ose fazs. N GSM kryhet modulim frekuence me an t GMSK(Gaussian minimum shift

keying).

! Shkalla e transmetimit(transmission rate)GSM sht nj sistem dixhital me shkall transmetimi270kbps.

! Metoda e aksesimit GSM prdor konceptin e TDMA(Time division multiple access). TDMA sht njteknik sipas s cils telefonata t ndryshme mund t prdorin t njjtin kanal. Secils telefonat i

caktohet nj interval kohe i caktuar.

! Kodimi i t foluritGSM prdor LPC(linear predictive coding). Zri kodohet me 13kbps.1.4. Metodat e aksesimitSistemet analog celular si psh AMPS n Amerikn e Veriut kan disavantazhin se jan shum t shtrenjt pr tu

zgjeruar. do telefon mobile krkonte nj kanal t dedikuar pr t komunikuar me nj qeliz(cell). E vetmja

mnyr pr t zgjeruar kt lloj rrjeti ishte ndrtimi i qelizave shtes kostoja e s cils varion nga 500,000$ deri n

1,000,000$. Sistemet dixhital nga ana tjetr kan kapacitet dhe siguri m t lart. Telefonat mobile n sistemin

dixhital nuk kan nevoj pr kanale t dedikuar n saj t metodave t aksesimit t pranuara nga Cellular

Telecommunications Industry Association (CTIA). Arkitektura e komunikimit n sistemin celular t sotm n fakt


6/17

Programim Mobile

6

realizon nj komunikim Point-To-P

Multiple Access) i cili u lejon pr

dixhital i pranuar nga CTIA sht C

spektrin radio me an t kodeve un

1.4.1.TDMA(Time Division MultiplTDMA i lejon prdoruesit t akse

prdorues nj interval kohe t cak

prdor 2 intervale. Kjo do t thot

analog n Amerikn e Veriut). Nj

dm sepse intervalet e kohs i cakt

t telefonatave. Nj prmirsim i T

kanalet prdoruesve n mnyr

prdoruesi po transmeton z ose t

humbje n bandwidth dhe ofron ka

M posht dy figurat tregojn nd

prket ndarjes s kohs. Si shihet

tepr FDMA nuk suporton transme

Figure 6FDM

Pr t ilustruar procesin e ndarjes s

njjtn koh.

Prve efienss m t lart TDMA

! Lejon transmetimin e tkomunikimi personal(PCS

! Eleminon interferencat.

Leksion 2 Sist

int. Sistemi i par dixhital i pranuar nga CTIA sht s

oruesve t prdorin n t njjtn koh t njjtin

DMA(Code Division Multiple Acess) i ci li i lejon prd

ik t ndryshm t caktuar pr marrie dhe transmeti

e Access)

sojn t njjtin kanal frekuence radio pa interfer

tuar n do kanal. Secili kanal ndahet n gjasht int

q kapaciteti i GSM q prdor TDMA sht tre her

problem i TDMA sht fakti q bandwidth-i i interv

ohen prdoruesit pavarsisht nga fakti nqs ata po i

DMA sht ETDMA(Enhanced TDMA) i cili e prmir

inamike. Para se nj prdoruesi ti caktohet nj

dhna. Psh nj telefonat me pauza t gjat me a

pacitet 15 her m t lart se sistemet analog.

yshimin midis FDMA(Frequency Division Multiple

n FDMA nj kanal mund t prdoret vetm nga nj

im t dhnash t tjera prve zrit.

Figure 7 -

kohs n TDMA figura 8 tregon nj shembull me k

Figure 8 - 4 biseda, nj kanal

ofron nj numr avantazhesh t tjer:

hnave t tjera prve zrit. Kjo i mundsoi oper

Personal Communication Services) si fax, SMS, mult

met e komunikimit Celular

istemi TDMA(Time Division

kanal radio. Sistemi i dyt

ruesve t ndajn t gjith

m.

nc duke i caktuar secilit

ervale kohe dhe do sinjal

i madh se AMPS(sistemi

aleve t paprdorur shkon

rdorin ose jo ato me an

on TDMA duke ua caktuar

anal ETDMA shikon nse

t ETDMA nuk shkakton

ccess) dhe TDMA pr sa i

abonent n koh. Pr m

TDMA

tr biseda q kryhen n t

tort t ofrojn shrbime

imedia etj.


7/17


8/17


8

Figure 10CDMA

CDMA arrin t zgjidh problemet e multipathing, pr m tepr CDMA mund ta prdor multipathing pr t rritur

cilsin e sinjalit. N mnyr t prmbledhur avantazhet e CDMA jan si m posht:

! Mbulim m i madh.

! Kapacitet m i lart.

! Soft Hand-off. Hand off sht procesi q ndodh kur abonenti kalon nga nj qeliz n tjetrn dhe duhet tkryhet kalimi i stafets midis qelizave. Esht e rndsishme q gjat kalimit t mos ket shkputje. CDMA

e bn kalimin m t but.

! Respektim i privacy pr abonentin n saj t kodimit t biseds.Pavarsisht avantazheve t siprprmendur metoda e aksesimit q prdoret m tepr nga operatort n

Europ(prfshir edhe operatort e deritanishm n Shqipri) sht TDMA duke qen se kostoja e ndryshimit t

teknologjis n CDMA sht e lart. Pengesa e kostos shkakton pengesa edhe n roaming. Psh nqs nj operator

aplikon CDMA ndrsa operatort e tjer n shtetet fqinj prdorin TDMA ath procesi i roaming sht i vshtir. S

fundmi, CDMA i prket gjenerats 3G t telefonis celulare dhe jo t gjith telefonat mund ta prdorin. Vetm

telefonat 3G mund t prdoren nqs metoda e aksesimit e operatorit sht CDMA.

CDMA sht m tepr e prdorur n USA, ndrsa TDMA n Europ. N rang global TDMA sht nj teknik m e

prhapur.


9/17


9

2. GPRS (General Packet Radio Service)Shum shpejt pasi filluan t prdoreshin rrjetat e par GSM n fillim t viteve 1990 u b evidente se shrbimet e

GSM (t cilt bazohen n shrbimet circuit-switched - kta shrbime bazohen n krijimin e qarqeve t

transmetimit midis nyjeve q gjenden midis dy pikash transmetimi, nse njri qark bie ose nuk sht i ngarkuar

ather mund t prdoret nj qark tjetr). Por kta nuk ishin shum t prshtatshm pr disa aplikacione q kan

natyr shprthyese(natyra shprthyese e ktyre aplikacioneve nnkupton q kta t fundit nuk e prdorin rrjetin

gjithmon me t njjtin ritm por n disa momente t caktuar mund ta prdorin pak dhe n momente t tjer

mund t shfaqin nj ritm t lart prdorimi. Pikrisht n kta momente kemi t bjm me shprthim.) Lidhjet

circuit-switched t GSM kan akses shum t gjat n rrjet dhe tarifimi i telefonats bazohet n kohzgjatjen e

lidhjes. N rrjetat packet-switched lidhjet nuk i mbajn burimet t zn gjat gjith koh por prdorin nj

rezervuar t prbashkt gj q sht shum efiente veanrisht pr aplikacionet me natyr shprthyese. Sistemi

GPRS i cili bn pjes n brezin 2.5G dhe q sht packet-switched ka koh t shkurtr aksesimi n rrjet dhe tarifimi

i shrbimit bazohet n sasin e t dhnave t transmetuara.

Caktimi i burimeve n GPRS sht dinamik dhe sht i varur nga krkesat q vijn pr kt burim si edhe nga

vlefshmria e tij. N rrjetat GPRS kanalet uplink dhe downlink jan t ndar nga njri tjetri. Paketat e t dhnave

mund t drgohen gjithashtu gjat periudhave bosh t telefonatave zanore. Me an t GPRS sht e mundur t

komunikohet PTP (point-to-point) ose PTM(point-to-multipoint). Kapaciteti maksimal i sistemit GPRS sht 160

kbps pr MS nse prdor t tet kanalet n dispozicion pa korrektim gabimesh.

2.1. Arkitektura e Rrjetit GPRSRrjeti GPRS bazohet mbi rrjetin GSM por i shton ktij t fundit edhe disa element t tjer. N figur tregohet nj

pamje funksionale e rrjetit GPRS.

Figur 11Rrjeti GPRS


10/17


10

Elementt e shtuar nga GPRS jan:

! SGSN(Serving GPRS Support Node).!

GGSN(Gateway GPRS Support Node).! PTM-SC(Point-to-Multipoint Service Centre) i cili i dedikohet shrbimeve PTM n rrjetin GPRS.! BG(Border Gateway) i cili nevojitet kryesisht pr arsye sigurie dhe sht i vendosur n lidhjen

me rrjetin backbone inter-PLMN.

! Rrjetat backbone Inter-PLMN.! Rrjetat backbone Intra-PLMN.! Rrjetat IP-Based.! Charging gateway.! Legal interception gateway.

Ndrkoh q sistemi GSM u dizenjua fillimisht me theksin mbi shrbimet zanore, objektivi kryesor i

GPRS sht q t ofroj akses n rrjetat standard t t dhnave t cilt komunikojn me protokolle siTCP/IP dhe X.25. Kta rrjeta e konsiderojn rrjetin GPRS njsoj si nj nn-rrjet normal.

Figure 12

Nj rrjet GPRS q shihet nga nj rrjet tjetr t dhnash

Nj GGSN n nj rrjet GPRS bn rolin e ruterit dhe fsheh disa cilsi specifike t GPRS nga rrjeti i jashtm i

t dhnave. Prdoruesi mobile mund t ket adres statike ose dinamike n rrjetin e t dhnave dhe

trafiku i t dhnave prdor gjithmon gateway-n q tregohet nga kjo adres. Adresa statike i jepet

prgjithmon nj abonenti. Duke qen se kjo adres shnjon n nj gateway t rrjetit vetjak, t gjitha

paketat rutohen prmes ktij rrjeti. Figura 13 ilustron rastin kur nj prdorues sht n rrjetin e tij

vetjak (rasti 1) dhe kur sht si vizitor n nj rrjet tjetr (rasti 2).


11/17


11

Figure 13 - Transferimi i t dhnave

do rrjet mund t ket gjithashtu nj rezervuar adresash t vlefshme q mund ti caktohen dinamikisht

prdoruesve nga GGSN. Kjo zvoglon numrin e adresave q nevojiten nga nj operator. Prdoruesit i

caktohet nj adres dinamike e cila prdoret vetm gjat kohs s lidhjes. Pr t shmangur rutimin e

paketave prmes rrjetit vetjak mund t caktohen adresa dinamike nga GGSN e rrjetit q abonenti viziton

(rasti 3). Megjithat adresat mund t caktohen edhe nga GGSN e rrjetit vetjak (rasti 2). Trafiku hyrs dhe

dals PTP mund t tarifohet mbi bazn e sasis s t dhnave t transmetuara, protokollit t prdorur,

kohzgjatjes s lidhjes etj.

2.2. Mnyrat e operimit GPRSNj GPRS MS mund t operoj n tri mnyra:

! Klasa A. MS sht i l idhur edhe me shrbimet GPRS edhe me shrbimet GSM. Nj prdorues mobile mundt marr dhe/ose t kryej thirrje nga dy shrbime n t njjtn koh. P.sh mund t kryej nj telefonat

GSM dhe n t njjtn koh t marr paketa t dhnash me GPRS.

! Klasa B. MS sht i lidhur edhe me shrbimet GPRS edhe me shrbimet GSM por mund t operoj vetmmbi nj grup shrbimesh n t njjtn koh.

! Klasa C. MS mund t lidhet ose n rrjetin GSM ose n rrjetin GPRS. Przgjedhja kryhet manualisht dhe nukmund t kryhen veprime t njkohshm.

3. EDGEEnhanced Data rates for GSM Evolution sht nj teknologji celulare q lejon transmetime t dhnash me

shpejtsi m t lart dhe funksionon si zgjerim i GSM standard. EDGE mund t konsiderohet si teknologji radio 3G

por m shpesh i referohen si 2.75G. Rrjedhimisht EDGE n nj far mnyre mbush boshllkun midis 2G dhe

3G.EDGE u zhvillua mbi rrjetat GSM n fillim t 2003 nga AT&T n USA. Prve shpejtsis m t lart t

transmetimit t t dhnave EDGE ka nj kapacitet tri her m t lart se sa rrjetat GSM/GPRS. Me fjal t tjera kjo

teknologji i lejon operatorve celular q t ken tri her m shum abonent. Prmirsimet e prmendur m


12/17


12

sipr i dedikohen mnyrs s kodimit t informacionit e cila n rastin e EDGE sht 8PSK (8 Phase Shift Keying). N

Evolved EDGEpritet t arrihet shpejtsi akoma m t larta deri n 1Mbit/s me an t prdorimit t teknikave m

komplekse t kodimit se sa 8PSK.

EDGE mund t prdoret pr aplikacionet packet switched si p.sh pr lidhjet me Internetin. Aplikacionet e t

dhnave me shpejtsi t lart si p.sh shrbimet video dhe shrbimet e tjer multimedial prfitojn nga kapaciteti

i lart i t dhnave n EGPRS. M posht tregohen disa shrbime t cilt suportohen me cilsi nga EDGE:

! Drgim dhe marrje E-maili! Akses mobile n LAN me shpejtsi t lart dhe me bandwidth t sigurt! Transferim skedarsh! Aplikacione n Koh Reale q krkojn shpejtsi konstante t transmetimit t t dhnave dhe pa vonesa.! Videofoni mobile! Live video streaming.

Edhe pse EDGE nuk krkon ndryshime harduerike ose softuerike n rrjetin brtham t GSM, duhet t

modifikohen gjithsesi stacionet baz. N nnsistemet e stacioneve baz marrsit/transmetuesit duhet t

prshtaten dhe t prmirsohen n mnyr q t suportojn EDGE. Nse operatori i ka kto pajisje tprshtatshme pr EDGE ather rrjeti mund t kaloj n EDGE vetm duke aktivizuar disa element opsional n

softuer. EDGE nuk mund t funksionoj n t njjtn koh me GPRS ndonse prdorin t njjtin rrjet. Kjo do t

thot q klienti n t njjtin moment mund t prdor ose EDGE ose GPRS dhe kjo varet nga operatori. Sot EDGE

suportohet nga pjesa m e madhe e palve GSM. Pr t prdorur EDGE nevojiten edhe terminale mobile t rinj

harduer dhe softuer pr t koduar/dekoduar mnyrat e reja t modulimit dhe kodimit. EDGE Circuit Switched

sht nj zhvillim i mundshm i s ardhmes.

EDGE sht tejet interesant pr tu aplikuar n rrjetat GSM 900, GSM 1800 dhe GSM 1900 nga operatort q nuk

kan licenc pr UMTS por q duan gjithsesi t ofrojn shrbime konkurrues multimedial duke prdorur

frekuencat aktuale. Gjithashtu EDGE mund t bashkekzistoj me UMTS. Pr shembull mund t prdoret UMTS pr

qendrat e nxehtaurbane dhe n t njjtn koh t prdoret EDGE pr mbulim m t gjer.

3.1. Prfitimet e operatorve celular nga EDGE! Migrim n shrbimet wireless multimedial.! Abonent t knaqur.! Mundsi pr t evoluar hert n shrbimet 3G.

3.2. Prfitimet e abonentve nga EDGE! Cilsi e lart shrbimi.! Shrbime personal multimedial.! mim m i ult pr bit.

4. Gjenerata 3GGjenerata e tret 3G pritet t prfundoj procesin e globalizimit t komunikimit celular. N kt kuadr ekzistojn

shum interesa kombtar dhe rajonal t prfshir dhe rrjedhimisht mund t parashikohen edhe shum

vshtirsi. Gjithsesi tendenca sht q 3G do t bazohet n zgjidhjet teknike dhe n rrjetin GSM pr dy arsye:

teknologjia GSM dominon tregun sot pr sot dhe investimet e mdha q jan br pr t duhet t shfrytzohen

maksimalisht.

Prirja m e dukshme e sistemeve 3G sht fakti q gjithnj e m tepr komunikimi i tyre po bazohet n IP. Bota e

komunikimit celular dhe ajo e shkmbimit global t t dhnave me an t Internetit po konvergjojn shum shpejt

tek njra tjetra. Kjo dukuri ka nxitur zhvillime q bashkojn shrbimet klasike t telekomunikimit me teknologjit

IP. Ksaj tendence t prbashkt mund ti vendossh shum emra n varsi t kndvshtrimit q prdor. Disa


13/17


13

njerz do ta quanin Shoqria e Informacionit Mobileose Mobile IP, t tjer do ta quanin 3G All IP, ndrsa n

disa kontekste komercial sht i njohur edhe emrtimi E2E IP(End-to-Enf IP).

Figur 14Evoluimi All-IP n rrjetin GSM sipas zhvillimeve 3G

Sistemi 3G po jeton ndryshime t shpejt dhe tashm kan nisur edhe diskutimet mbi sistemet 4G dhe 5G. N fakt

sht e vshtir q t parashikosh se ku prfundon 3G dhe ku fillon 4G.

N kuadrin e globalizimit, n pjes t ndryshme t bots theksohen shtje t ndryshme dhe termi 3G ka shum

sinonime rajonal. N Europ 3G identifikohet nga UMTS(Universal Mobile Telecommunication System). N Japoni

dhe n SHBA sistemi 3G shpesh mban emrin IMT-2000(International Mobile Telephony 2000). Ky emr e ka

origjinn n projektin e zhvillimit t ITU (International Telecommunication Union). N SHBA CDMA2000 sht


14/17


14

gjithashtu nj aspekt i rndsishm i sistemeve celulare 3G. N kt leksion do t ndalemi m gjat n sistemin

UMTS meqense ky i fundit sht specifikuar nga projekti mbarbotror 3GPP (3G Partnership Project).

4.1. UMTSNdonse GSM sht nj sistem shum i prhapur n t gjith botn ai nuk mund t plotsoj t gjitha krkesat n

rritje t konsumatorve pr transmetim/marrje t dhnash me shpejtsi t lart. N Figurn 15 tregohet se si kan

evoluar teknologjit nga 2G-3G pr sa i prket shpejtsis s transmetimit t t dhnave dhe mnyrs s

transmetimit t tyre. Sipas ksaj figure UMTS ka nj kapacitet prej 144Kbps pr abonentt n lvizje me automjet,

384 Kbps pr abonentt q gjenden n ambient t jashtm dhe 2Mbps pr abonentt n ambiente t brendshm.

Figur 15Krahasim midis gjeneratave t ndryshme t sistemeve celular

Pr t kaluar n UMTS sht e nevojshme t kryhet nj evolucion i arkitekturs s rrjetit brtham t GSM. Duke e

prkufizuar si evolucion nnkuptohet q UMTS prdor t njjtn arkitektur thelbsore me GSM/GPRS/EDGE pr

shrbimet zanore dhe t t dhnave. UMTS ndahet n:

! UMTS core network (UMTS - CN).! UMTS Terrestrial Radio Access Network (UTRAN)! User Equipment (UE)

Operatort mund t prdorin t njjtin rrjet si pr GSM/GPRS/EDGE radio access ashtu edhe pr UTRAN.


15/17


15

4.1.1.UMTS Core NetworkRrjeti brtham sht i ndar n dy pjes: pjesa circuit switched dhe pjesa packet switched. Disa element t

pjess circuit switched jan MSC, VLR, dhe MSC Gateway. Pjesa packet switched ka element si SGSN dhe GGSN.

Ndrsa element t tjer t rrjetit si EIR, HLR dhe AUC bashkndahen midis dy pjesve. Arkitektura e UMTS CN

mund t duhet t ndryshohet nse futen shrbime t rinj. P.sh mund t prdoret NPDB(Number Portability

DataBase) nse duhet q abonentit ti ofrohet mundsia q t ndryshoj rrjet por t mbaj t njjtin nr telefoni.

GLR mund t prdoret pr t optimizuar menaxhimin e abonentve n kufijt midis dy rrjetave. Po ashtu edhe

MSC, VLR, SGSN mund t shkrihen pr t rezultuar n nj UMTS MSC.

Pavarsisht se operatort kujdesen q t mos nxjerrin jasht prdorimit investimin e tyre n GSM, duhet theksuar

se kalimi n UMTS sht nj proces relativisht i kushtueshm nse e krahasojm me kalimin nga GPRS n EDGE.

Gjat kalimit n UMTS fillimisht prdoret arkitektura e GSM por m von sht e kuptueshme q operatort e

kan t nevojshme t investojn n pajisje t reja.

Figur 16Rrjeti GSM/GPRS/EDGE/UMTS

4.1.2.UTRANUTRAN prdor WCDMA(Wideband CDMA) e cila sht nj prmirsim cilsor i CDMA. WCDMA sht nj sistem

direkt sekuencimi kur t dhnat shumzohen me bite pothuaj-rastsor q merren nga kodet shprndars tWCDMA. WCDMA ka dy mnyra baz operimi: FDD (Frequency Division Duplex) dhe TDD (Time Division Duplex).

Stacionet baz quhen Nyje-B, ndrsa pajisjet e kontrollit pr Nyjet-B quhen RNC (Radio Network Controller).


16/17


16

Pr sa i prket prdorimit t UMTS pr zhvillimin e aplikacioneve mobile, nj gj e till sht plotsisht emundshme pr pajisjet celulare dhe pr laptopt (me an t inkoorporimit t nj modemi UMTS) dhe disi m e

vshtir pr pajisjet PDA.

4.2. HSPAHSPA vjen n funksion t prmirsimit t WCDMA. Hapi i par sht prmirsimi i downlink duke prdorur High

Speed Downlink Packet Access (HSDPA). Hapi i dyt sht prmirsimi i uplink me an t Enhanced Uplink, e

njohur ndryshe si High Speed Uplink Packet Access (HSUPA). T dyja bashk kto teknologji njihen si High Speed

Packet Access(HSPA). HSPA e prmirson shrbimin duke:

! Rritur shpejtsin e transmetimit t t dhnave n 14 Mbit/s pr downlink dhe 5.8 Mbit/s n uplink.! Reduktuar vonesat.! Ofruar nj kapacitet pes her m t madh n downlink dhe deri n dy her m t madh n uplink ka

redukton koston e prodhimit pr nj bit.

Figure 17Evoluimi nga GPRS n HSPA


17/17


17

Nj tjetr avantazh i HSPA sht fakti q ajo sht pjes integrale e WCDMA. Me HSPA mund t arrihet mbulim n

zona t gjera pa patur nevoj pr spektra shtes. Aktualisht WCDMA sht e aft ti ofroj prdoruesve n t

njjtn koh edhe shrbime zanore edhe shrbime t dhnash brenda t njjtit kanal transmetues (carrier). E

njjta gj vlen edhe pr HSPA ka do t thot q spektri mund t prdoret n mnyr efiente.

HSDPA i shton WCDMA nj kanal t ri transporti i cili krijon suport t prmirsuar pr aplikacionet me paketa t

dhnash n downlink. Kanali quhet High Speed Downlink Shared Channel (HS-DSCH). Ndrsa Enhanced Uplink i

shton nj kanal t ri q quhet Enhanced Dedicated Channel (E-DCH).

Terminologji

3GPP Third Generation Partnership Program

8PSK 8 Phase Shift Keying

AMPS Advanced Mobile Phone System

AUC Authentication Center

BG Border GatewayBSC Base Station Controllers

BTS Base Transceiver Stations

CDMA Code Division Multiple Access

CSD Circuit Switched Data

CTIA Cellular Telecommunications Industry Association

EDGE Enhanced Data rates for GSM Evolution

EIR Equipment Identity Register

FDMA Frequency Division Multiple Access

GGSN Gateway GPRS Support Node

GIWU GSM Internetworking Unit

GMSC Gateway Mobile Services Switching Center

GMSK Gaussian minimum shift keying

GPRS General Packet Radio ServiceGSM Global System for Mobile communication

HLR Home location register

HSCSD High Speed Circuit Switched Data

HSDPA High Speed Downlink Packet Access

HSPA High Speed Packet Access

IMT-2000 International Mobile Telephony 2000

LA Location area

LPC Linear predictive coding

MSC Mobile Services Switching Center

MSN Mobile Service Node

MXE Message center

PCS Personal Communication ServicePLMN Public land mobile network

PTM Point-to-multipoint

PTM-SC Point-to-Multipoint Service Centre

PTP Point-To-Point

SGSN Serving GPRS Support Node

TDMA Time Division Multiple Access

UMTS Universal Mobile Telecommunication System

UTRAN UMTS Terrestrial Radio Access Network

VLR Visitor Location Register

Leksion 2 Dhe 3 - Sistemet e Komunikimit Celular.docx

Documents

Transcript of Leksion 2 Dhe 3 - Sistemet e Komunikimit Celular.docx