LekSeek Polska - LEKsykonleksykon.com.pl/download/lekarz/Zasady_wystawiania_i_realizacji... ·...

LekSeek Polskaul. Taneczna18A, 02-829 Warszawa, tel./fax 22 350-00-06; e-mail: [email protected]

www.lekseek.com

www.lekseek.com

Recepta lekarska – informacje ogólne

Recepty refundowane

Uprawnienia dodatkowe pacjentów

Nieprawidłowości w wystawianiu recept

Leki psychotropowe i środki odurzające

Wystawianie i realizacja recept

Recepty pełnopłatne

Receptura apteczna – informacje ogólne

Jak przepisać receptę na leki refundowane

Wystawianie recept: zmiany w rozporządzeniu Ministra ZdrowiaInformacje dodatkowe

Zasady określania odpłatności za lekiOdpłatności za leki refundowane – przykłady receptRefundowane zamienniki lekówKody kreskowe na recepcieDokumenty potwierdzające ubezpieczenie pacjentaWykaz oddziałów NFZTabela kodów państw

Uprawnienia dodatkowe pacjentówUprawnienia dodatkowe pacjentów – niezbędne dokumentyKody uprawnień dodatkowych

Nieprawidłowo wypisana recepta lekarskaNajczęstsze błędy na receptach – analiza przykładówJakie informacje farmaceuta może poprawić na recepcie?

Leki psychotropoweŚrodki odurzająceŚrodki odurzające i substancje psychotropowe – tabele dawek maksymalnych

Wystawianie recept na insulinyRecepta na leki zmniejszające krzepliwośćAerozole lecznicze – charakterystyka receptyRecepta na system terapeutyczny

Odpisy recept i recepty pełnopłatneRecepty dla obcokrajowcówRecepta farmaceutyczna i pacjent z zagranicyRecepta weterynaryjna

Receptura apteczna – zasady ogólneZasady zapisywania leków recepturowychPrawidłowa realizacja recepty na lek recepturowyDawki leków recepturowychSkróty przydatne w recepturze aptecznejKoszt leku recepturowegoZasady obliczania dawkowania leków u dzieci

?Jak sprawdzić w „Receptariuszu” poziom odpłatności leku dla odpowiednich wskazań?

Spis treści

........................................................................................................................................ 4

................................................................................................................................................................ 9

............................................................................................................................. 4........................................................ 5

................................................ ................................. 6

................................................................................................................................... 9............................................................................................................. 10

............................................................................................................................................ 11................................................................................................................................................... 13

......................................................................................................................................................................... 7

............................................................................................................. 13........................................................................................................................................................... 14

............................................................................................................................................................. 15

....................................................................................................................................... 15................................................................................................ 16

............................................................................................................................................... 17

............................................................................................................................ 18......................................................................................................... 19

................................................................................................... 21

............................................................................................................................................................... 22.................................................................................................................................................................. 23

................................................................... 25

.............................................................................................................................................. 27........................................................................................................................... 28

....................................................................................................................... 28......................................................................................................................................... 29

........................................................................................................................................ 31.................................................................................................................................................... 32

...................................................................................................................... 33.......................................................................................................................................................... 34

................................................................................................................................... 35............................................................................................................................ 36

................................................................................................................. 38.................................................................................................................................................. 38

.............................................................................................................................. 40..................................................................................................................................................... 41

...................................................................................................................... 42

.......................................................................................................................................... 15

.................................................................................................................................. 18

................................................................................................................................. 22

................................................................................................................................................. 27

.................................................................................................................................................................. 31

................................................................................................................................ 35

www.lekseek.com

Niezgodności recepturowe

Postacie farmaceutyczne leków recepturowych

Iniekcje i płyny infuzyjne

Wyroby medyczne

Prawo medyczne

Prawo farmaceutyczne

Czym są niezgodności recepturowe?Niezgodności chemiczne

Podstawowe zasady przygotowywania kropli ocznych w recepturze aptecznej

Receptura apteczna: mieszankiCo warto wiedzieć o recepturze maści?Zasady zapisywania maści leczniczych iReceptura czopków doodbytniczych – zasady ogólneReceptura granulatówKlasyfikacja i zasady sporządzania proszkówZasady wypisywania recept na czopki recepturowe i gotowe

Klasyfikacja i charakterystyka płynów do wstrzyknięćZasady zapisywania iniekcji dla dorosłychZasady zapisywania iniekcji dla dzieciWymagania stawiane płynom infuzyjnymPłyny infuzyjne – podział ze względu na przeznaczenieRecepta na płyn infuzyjny – zasady zapisu

Zmiany w zasadach realizacji zleceńNowe oznaczenie wyrobów medycznych

Recepta transgranicznaImport docelowy lekówPrzepisywanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymiWskazania pozarejestracyjne a uprawnienia dodatkoweKontrola wystawiania recept przez lekarzaZaopatrywanie gabinetów w środki leczniczeMonitorowanie działań niepożądanych leku

Kierownik apteki i jego zastępca – uregulowania prawneObowiązki kierownika apteki – komentarz prawnyKontrola recept nierefundowanychCzynności kontrolne w aptecePrzechowywanie archiwalnych recept w apteceOdmowa wydania leków i wyrobów medycznych w apteceZaopatrywanie gabinetów w środki lecznicze

Jakich składników unikać na jednej recepcie?

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisu

ochronnych

Leki sieroce w Polsce i na świecieEuropejski Proces Rejestracji Leków sierocych

Leki sieroce

Spis treści

...................................................................................................................................................... 43

................................. ......... 47

...................................................... ............................................................ 43............. .................................................................... 46

.................................................................... 47

............................................................................................................................................. 49..................... ........................................................................................ 51

............................................................................................................ 52........................................................................................................... 53

......................................................................................

....................................................................................................................... 47

............................................................................................................ 48

....................

............................................................................................................................................................ 54........................................................................................................................ 55

................................................................................................. 56

........................................................................................................... 58............................................................................................................................. 59

................................................................................................................................... 60.............................................................................................................................. 61

....................................................................................................... 62........................................................................................................................... 63

..................................................................................................................................... 64............................................................................................................................... 65

......................................................................................................................................................... 65........................................................................................................................................................... 67

....................................................................................................... 68...................................................................................................... 69

............................................................................................................................ 70........................................................................................................................ 71

........................................................................................................................... 72

...................................................................................................... 73................................................................................................................. 74

......................................................................................................................................... 75................................................................................................................................................ 75

.................................................................................................................... 76.................................................................................................... 77

........................................................................................................................ 78

......................................................................................................................................... 79..................................................................................................................... 80

...........................................................................

............................................................................................................................................................ 58

...................................................................................................................................................................... 64

...................................................................................................................................................................... 65

............................................................................................................................................................... 73

.................................................................................................................................................................................. 79

www.lekseek.com

Recepta lekarska – informacje ogólne

Używanie tego wzoru recept jest od dn. 1 stycznia 2013 rokuobowiązkowe

Świadczeniodawca

Dane pacjenta, imię i nazwisko, adres zamieszkania i numer PESEL. Wpisujemy pełny adreszamieszkania zawierający nazwę miejscowości, ulicę, numer domu, numer lokalu. Jeżeli adreswypisany jest w sposób niepełny lub nieczytelny farmaceuta może skorygować dane naodwrocie recepty, ale jedynie po konsultacji z pacjentem. Należy również pamiętać, że osobaprzyjmująca receptę nie może samodzielnie wpisać adresu zamieszkania.

Uwaga: Wiek – w przypadku pacjenta do lat 18, numer PESEL (jeżeli informacja jest niepełnalub nieczytelna procedura jest analogiczna jak w przypadku adresu zamieszkania). W przy-padku dziecka do 1 roku życia wpisujemy PESEL jednego z prawnych opiekunów.

Dane podmiotu, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej bądź umowę upo-ważniającą do wystawiania recept na refundowane leki, środki spożywcze specjalnego przez-naczenia żywieniowego lub wyroby medyczne. Może to być podmiot instytucjonalny, indywidualnapraktyka lekarska, lub osoba, która uzyskała prawo do wystawiania recept refundowanych dlasiebie i rodziny na podstawie umowy z Funduszem, nie prowadząc przy tym zarejestrowanejpraktyki lekarskiej. Prawidłowo wypełnione pole „Świadczeniodawca” powinno zawierać:- nazw- pe

- identyfikator

ę świadczeniodawcy (szpitala, przychodni, gabinetu);łny adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego i numer telefonu (w przypadku

lekarzy wykonujących indywidualną praktykę lekarską wyłącznie w miejscu wezwania,należy podać adres przechowywania dokumentacji medycznej chorego);

świadczeniodawcy.Lekarz, który nie prowadzi zarejestrowanej praktyki lekarskiej, a który zawarł umowę z Fun-duszem na wystawianie recept na leki refundowane dla siebie i rodziny, w polu „Świadcze-niodawca” powinien wpisać swoje imię, nazwisko, adres i numer telefonu oraz dzie-więciocyfrowy numer nadany przez Fundusz.Jeśli świadczeniodawca ma podpisane umowy z kilkoma oddziałami Funduszu, z których każdywydaje swoje recepty z numerem, to do wystawienia recepty wykorzystuje się drukz dowolnego oddziału.Dane w polu „Świadczeniodawca” mogą być zamieszczone na recepcie w formie nadruku,pieczęci lub naklejki.

Identyfikator oddziału wojewódzkiego Funduszu, w którym pacjent jest ubezpieczony. Jeśli nie podlega powszechnemu ubezpieczeniuzdrowotnemu należy wpisać . Jeśli naszym pacjentem jest obcokrajowiec podajemy symbol Państwa.„X”

Uprawnienia dodatkowe

Jak przepisać receptę na leki refundowane?

Pacjent

Oddział NFZ

W szczególnych przypadkach wpisujemy tu:- numer poświadczenia prawa do świadczeń opieki zdrowotnej wydanego przez NFZ pacjentowi korzystającemu ze świadczeń na podstawie prze-

pisów o koordynacji, lub dokument poświadczający takie uprawnienia wydany przez odpowiednią instytucję zagraniczną;- numer paszportu lub innego dokumentu za zdjęciem potwierdzającego tożsamość cudzoziemca nieuprawnionego na podstawie przepisów o

koordynacji;- numer Karty Polaka - jeśli pacjent posiada taką kartę;- miejsce pełnienia służby wojskowej – jeśli dotyczy;- dla osób bezdomnych adres siedziby świadczeniodawcy;- w przypadku wystawiania recept dla osób spełniających kryteria dochodowe z ustawy o pomocy społecznej posiadających odpowiednią decyzję,

wpisujemy adres gminnego ośrodka pomocy, siedziby urzędu gminy lub lekarza wystawiającego receptę.

IW, IB, ZK, PO, AZ, WP, CN, DN, IN, BW - patrz strona 17 "Uprawnienia dodatkowe pacjentów". Jeśli pacjentowi nie przysługują uprawnieniaspecjalne - wpisuje się znak "X"

Recepta

Świadczeniodawca

Pacjent

PESEL

Rp

Data realizacji “od dnia”:

Oddział NFZ

Uprawnieniadodatkowe

Odpłatność

Dane podmiotu drukującego

Data wystawienia: Data i podpis lekarza

6

Po prawej stronie recepty przy nazwie handlowej leku lub nazwie substancji czynnej należy umieścić –. Poziom odpłatności jest związany z rodzajem wskazań dla przepisywanego leku. W umieszczony jest poziom

odpłatności dla każdego leku wg .

w kolumnie odpłatność poziomodpłatności Receptariuszu

wskazań których dotyczy

Odpłatność5

www.lekseek.com

str. 4

PESEL

Rp


Odpłatność

Pole treści recepty (Rp.)

W świetle nowego rozporządzenia dane dotyczące przepisanych preparatów powinnyobejmować:

w jakiej lek ma być wydany (jeżeli zarejestrowany jest w więcej niż jednejpostaci). W przypadku, gdy wymóg ten nie jest spełniony farmaceuta może jąokreślić na podstawie posiadanej wiedzy (biorąc również pod uwagę uprzedniąkonsultację z pacjentem)

(jeżeli zarejestrowany jest w więcej niż jednej dawce). W przypadku,gdy wymóg ten został pominięty przez lekarza,

(jeśli lekarz pomija ilość leku procedura jest analogiczna jak w przy-padku braku dawki leku)

postać

dawkę lekuosoba wydająca przyjmuje, że

jest to najmniejsza zarejestrowana dawka

ilość leku

�

�

�

�

nazwę refundowanego produktu leczniczego, która obejmuje:- nazw lon

mi dzynarodowa- nazw- nazw ócon óra w jednoznaczny sposób pozwala okre li

ę powszechnie stosowaną okreś ą w przepisach jako nazwaę

ę handlowąę skr ą, kt ś ć przepisany lek

Poziom odpłatności

BR30%50%100%

- wydawany bezpłatnie do wysokości limitu- odpłatność ryczałtowa

- odpłatność 30%- odpłatność 50%- pełna odpłatność

Sposób dawkowania: należy zapisać na recepcie, jeślilekarz przepisuje większe opakowanie z listy leków refun-dowanych lub więcej niż 2 opakowania (na dłuższą terapię).Częste błędy w interpretacji przepisów zachodzą przy or-dynowaniu leków refundowanych, które produkowane sąw różnych ilościowo opakowaniach. Jeśli mamy do czynieniaz preparatem, który zarejestrowany jest np. po 10 tabl. i po 30tabl., to opakowanie 30 tabl. należy traktować jak potrójneopakowanie, wymagające dawkowania.

Sposoby zapisu ilości leku:

„op” „lag”„po” lub „á”.

ilość przepisanego leku należy określićcyframi arabskimi poprzez podanie liczby opakowań oznaczonychadnotacją lub oraz wielkości opakowania jednostkowegopoprzedzonej słowem Innym wariantem jest podaniesumarycznej liczby odpowiednio oznakowanych (np. „amp”, „kaps”,„tabl”) jednostek dawkowania. Za błąd merytoryczny uznawane jeststosowanie rzymskiej numeracji przy zapisie ilości leku refun-dowanego. Często spotykaną nieścisłością jest pomijanie przezlekarzy wielkości opakowania jednostkowego przy wypisywaniurecepty na większą ilość leku.

Oznacza, że lek jest wydawany do wysokości limituw „nowotworach złośliwych”.

wpisujemy

bezpłatnie

Wówczas na recepcie -

(2)

B.

Oznacza, że lek jest wydawany z odpłatnościądo wysokości limitu „ w bólu o średnim i dużym nasileniu”.

wpisujemy

30%

Wówczas na recepcie

(1)

30%

Tramadol (1) W (2): Bóle o średnim i dużym natężeniu. Nowotwory złośliwePolpharma

Jak sprawdzić w Receptariuszu poziom odpłatności leku dla odpowiednich wskazań?

Wskazania do refundacji

W:WP:

wskazaniawskazania pozarejestracyjne

Odnośniki przy poziomie odpłatności kierujądo odpowiednich

(1) (2)wskazań do refundacji.

PESEL

Rp


Odpłatność

6Mamostrol

á

, tabl.

powl. 1 mg

1 lag. 28 szt.

R

DS.: 1 tabl./dobę

Poltram Retard 100

po

tabl. retard 100 mg

1 op. 50 szt.

B

DS.: 1 tabl. co 12 h

PESEL

Rp


OdpłatnośćPoltram Retard 100,

tabl. retad 100 mg

1 op. po 50 szt.

DS.: 1 tabl. co 12 h 6 6

Poltram Retard 100,

tabl. retad 100 mg

1 op. po 50 szt.

DS.: 1 tabl. co 12 h

B 30%

www.lekseek.com

�

�

�

�

�

7 dni w przypadku recept na antybiotyki do stosowania wewnętrznego;120 dni w przypadku recept na leki sprowadzane z zagranicy dla użytkowników indywidualnych ("import docelowy");90 dni w przypadku recept na preparaty immunologiczne (m. in. szczepionki) wytwarzane dla indywidualnego pacjenta;30 dni w przypadku recept na leki z grupy I-N i II-P;30 dni na wszystkie pozostałe leki i wyroby medyczne.

Termin realizacji recepty liczony jest od dnia jej wystawienia lub od naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”.

Terminy realizacji recepty

str. 5

Wystawianie recept: zmiany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia

Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło publikację tzw. pakietu an-tykolejkowego, w skład którego wchodzi 7 projektów nowelizacjiustaw i rozporządzeń, których zadaniem jest ustabilizowaniesytuacji pacjentów w systemie ochrony zdrowia i poprawadostępu do świadczeń zdrowotnych. Pierwsza zmiana zaszław ustawie o konsultantach w ochronie zdrowia, mając na celuwzmocnienie ich roli jako podmiotów doradczych ministra zdro-wia. Od 4 października 2014 r. obowiązuje kolejna nowelizacja wramach programu, wprowadzona dnia 11 września 2014 r., któratym razem dotyczy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 8 marca2012 r. w sprawie recept lekarskich.

Możliwość przepisania na jednej recepcie ilości leku, środkaspożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lubwyrobu medycznego, w ilości do maksymalnie 120 dniowej te-rapii [ ], wyliczonej na podstawie określonegona recepcie sposobu dawkowania.

Osoba uprawniona może wystawić do 12 recept [] na następujące po sobie okresy stosowania

nieprzekraczające łącznie 360 dni stosowania [], z zastrzeżeniem, że na jednej recepcie nie można

przepisać leku, środka spożywczego specjalnego przeznacze-nia żywieniowego lub wyrobu medycznego na więcej niż 120 dnistosowania, o czym wspomniano w pkt. 1.

Jeżeli na recepcie podano sposób dawkowania, a ilość lekuwydanego przekraczałaby ilości leku przeznaczonej do 120-dniowego stosowania [ ], lek wydaje się w ilościmaksymalnie zbliżonej do ilości określonej na recepcie, chyba żenależy wydać jedno najmniejsze opakowanie leku określonew wykazie refundowanych leków, środków spożywczych spec-jalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych.

Na jednej recepcie można przepisać podwójną [] ilość leku recepturowego, ustaloną na

podstawie przepisów określających leki, które mogą być trak-towane jako surowce farmaceutyczne stosowane przy sporzą-dzaniu leków recepturowych.

W przypadku recept na maści, kremy, mazidła, pasty albożele do stosowania na skórę, można rozpisać do 16 recept, a najednej zapisać maksymalnie dziesięciokrotną ilość leku recep-turowego (np. 1000 g maści), niezbędną pacjentowi do 120-dniowego okresu stosowania.

W przypadku recept na środki antykoncepcyjne – do 6 receptna następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczającełącznie 6-miesięcznego stosowania [ ].

Ile osób, instytucji, tyle opinii na temat wprowadzonychzmian. Przykładowo, Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej ne-gatywnie oceniło rozwiązanie dające możliwość wystawieniarecept na okres 360 dni uzasadniając, że przyjmowanie lekówprzez tak długi czas bez konieczności wizyty kontrolnej u le-karza, może okazać się potencjalnie niebezpieczne dla zdrowiapacjenta, nawet w przypadku osób przewlekle chorych zmu-szonych przyjmować leki nieustannie. Zauważamy jednak po-zytywną tendencję ustawodawców, do podejmowania próbznalezienia złotego środka na niezaprzeczalnie zbyt długiekolejki do lekarzy i tym samym poprawienie komfortu pacjentów.Indywidualną ocenę zaproponowanych zmian, pozostawiamyPaństwu.

Pisząc na temat nowelizacji przepisów dotyczących wys-tawiania i realizacji recept nie sposób zapomnieć o rozpo-rządzeniu w sprawie środków odurzających, substancji psy-chotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawie-rających te środki lub substancje. Weszła ona w życie w dniu 18września 2014 r.

Dopuszczono zapis słowny ilości środka odurzającego lubsubstancji psychotropowej w postaci iloczynu jednostekdawkowania i dawki [Dotychczas dopuszczalny był jedyniesłowny zapis łącznej ilości środka.].

Wydłużono długość kuracji jaka może znaleźć się na jednejrecepcie dla leków z grup I-N i II-P do 90 dni [ ].

Wydłużono termin ważności recepty na środki odurzającei psychotropowe do 30 dni [ ].

Dopuszczono możliwość wystawienia do 3 recept na nas-tępujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające 90 dnikuracji [ ].

.Uproszczono zapis odnośnie sposobu dawkowania, a kiedy

nie pozwala on wyliczyć dokładnej ilości na 90 dni stosowania(np. dla 1x1 doraźnie czy w razie bólu), umożliwiono wydaniedwóch najmniejszych opakowań leku refundowanego, bądź dlaleków nierefundowanych – zarejestrowanego [

].

Jakie zmiany?

Co się zmieniło?

ZMIANA Z 90 DNI

ZMIANA Z

3 RECEPT

ZMIANA Z 90

DNI

ZMIANA Z 90 DNI

ZMIANA

Z POJEDYNCZEJ

BRAK ZMIANY

Zmiana z 30 dni

Zmiana z 14 dni

Do tej pory nie było to dopuszczalne

Usunięto konieczność potwierdzania przekroczonej

dawki za pomocą zapisu słownego, wykrzyknika oraz

pieczątki i podpisu lekarza

Usunięto

wymóg naniesienia szczegółowego sposobu dawkowania

www.lekseek.com

str. 6

Poza danymi dotyczącymi przepisanych leków można dodat-kowo nanieść także inne informacje:

polecenie pilnej realizacji recepty poprzez zamieszczenieadnotacji lub innej równoznacznej (Rozporządze-nie nie określa jaka byłaby ich treść. Z praktyki wynika, żedopuszczalny jest także zapiszastrzeżenie o konieczności wydania pacjentowi wyłącznieokreślonego leku przez zamieszczenie adnotacji

przy pozycji leku (farmaceuta nie możew tym przypadku wydać żadnego z zarejestrowanychodpowiedników).

Zgodnie z projektem rozporządzenia w sprawie recept,:

leku bądź wyrobu medycz-nego określone w aktualnych wykazach leków refundo-wanych (w przypadku preparatu podlegającego refundacji)lub (w przy-padku recept na leki nie objęte refundacją)100 sztuk strzykawek do insuliny wraz z igłami100 sztuk pasków diagnostycznychilość środka antykoncepcyjnego niezbędną na 6-miesięcz-ną kurację

należy zapisać na recepcie, jeśli le-karz przepisuje większe opakowanie z listy leków refundowa-nych lub więcej niż 2 opakowania (na dłuższą terapię). Częstebłędy w interpretacji przepisów zachodzą przy ordynowaniuleków refundowanych, które produkowane są w różnych iloś-ciowo opakowaniach. Jeśli mamy do czynienia z preparatem,który zarejestrowany jest np. po 10 tabl. i po 30 tabl., to opako-wanie 30 tabl. należy traktować jak potrójne opakowanie, wyma-gające dawkowania.

Należy również pamiętać, że

(w przypadku środków antykon-cepcyjnych). Właściwe określenie sposobu dawkowania ma tutajkluczowe znaczenie, ponieważ to ono warunkuje ilość leku, któryma być przepisany choremu. Oczywiście, musi być ono zgodnetakże z rzeczywistymi zaleceniami dla pacjenta. Praktyka ap-teczna pokazuje, że szczególne trudności sprawia przepisaniewiększych opakowań preparatu (np. po 50 lub 100 tabletek),a także niektóre postacie leku (m. in. zawiesiny, aerozole, iniek-cje), które wymagają często nieco bardziej złożonych obliczeńdawkowania.

Projekt nowego rozporządzenia wprowadza wiele zmian doty-czących realizacji recept, gdzie przepisana ilość preparatów jestwiększa niż ta, niezbędna do 120-dniowej kuracji. Szczególniewiele dyskusji budzi § 17 punkt 4, zgodnie z którym,

Ze względu na możliwość sze-rokiej interpretacji zapisu, najbezpieczniejszym rozwiązaniemwydaje się dokładna analiza schematu dawkowania dla lekówprzepisywanych w większej ilości.

Szczególnie wiele dyskusji budzi § 18 punkt 1 rozporządzeniaw sprawie recept, który stanowi, iż

Dodatkowo, w świetle § 18 punkt 3

. Ze względu namożliwość szerokiej interpretacji obu zapisów najbezpiecz-niejszym rozwiązaniem wydaje się dokładna analiza schematudawkowania dla leków przepisywanych w większej ilości.

„Cito”

„Pilne”)

„nie za-mieniać” lub „NZ”

lekarzmoże przepisać dla 1 pacjenta jednorazowo, maksymalnie

2 najmniejsze opakowania

2 najmniejsze zarejestrowane opakowania

Sposób dawkowania:

osoba wystawiająca receptę mo-

że przepisać ilość leku niezbędną pacjentowi jedynie do

120-dniowego stosowania

Ilość leku a sposób dawkowania

jeżeli narecepcie podano sposób dawkowania, a ilość leku wydanegozgodnie z ust. 1 i przekraczałaby ilość leku przeznaczoną na 90-dniowe stosowanie,

, chyba że należy wydać jedno najmniej-sze opakowanie leku określone w wykazach refundowanychleków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywie-niowego, wyrobów medycznych.

refundowane leki, środkispożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobymedyczne wydaje się w ilości maksymalnie zbliżonej do ilościokreślonej na recepcie, jednak niż ilość określonaprzez tę osobę. , jeżeli narecepcie podano sposób dawkowania, a ilość leku wydanegozgodnie z ust. 1 pkt 1 przekraczałaby ilość leku przeznaczoną do90-dniowego stosowania, lek wydaje się w ilości

do ilości określonej na recepcie, chyba że należy wy-dać jedno najmniejsze opakowanie leku określone w wykazie re-fundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przez-naczenia żywieniowego, wyrobów medycznych

lek wydaje się w ilości maksymalnie zbli-

żonej, jednak nie mniejszej niż ilość określona przez osobę

wystawiającą receptę

mniejszej

maksymalnie

zbliżonej

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Co z okresem stosowania?Często problematyczne jest również określenie, obok schematudawkowania, dodatkowo okresu stosowania. Zgodnie z pro-jektem rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, jeśli okreś-lając sposób dawkowania, wpisano okres stosowania – osobawydająca przyjmuje obliczoną na tej podstawie ilość jako prze-pisaną przez osobę wystawiającą receptę. Wynika z tego, że

Terminy realizacji recept

-

90 dni w przypadku recept na preparaty immunologiczne(m. in. szczepionki) wytwarzane dla indywidualnegopacjenta

30 dni w przypadku recept na leki z grupy I-N i II-P

Można wystawić do 12 recept na kolejno następujące posobie okresy stosowania, zawierające ilość leku namaksymalnie 360 dni kuracji, a na pojedynczej recepcie niemoże być więcej leku niż na 120-dniową kurację. Czylimożna wystawić 12 recept 30-dniowych lub 3 recepty 120-dniowe oraz dowolny podział nieprzekraczający łącznie360 dni stosowania. Warto zauważyć, że farmaceutarealizujący recepty z datą realizacji "od dnia" nie mamożliwości kontroli ile recept i na jaki okres stosowaniawystawił lekarz.

7 dni w przypadku recept na antybiotyki do stosowaniawewn trznego

120 dni w przypadku recept na leki sprowadzane z zagranicy dla u ytkowników indywidualnych ("import docelowy")

30 dni na wszystkie pozosta e leki i wyroby medyczne.

ę

ż

ł

Informacje dodatkowe

www.lekseek.com

str. 7

podstawą do wydania leku nie jest ilość opakowań przepisana narecepcie, a schemat dawkowania. Sytuację dodatkowo kompli-kuje fakt, iż większości preparatów refundowanych nie możnadzielić.Za istotną nieprawidłowość uznaje się również nie określenieprzez lekarza sposobu dawkowania przepisanego leku. Zgodnie§ 16 punkt 1d nowego rozporządzenia w sprawie recept lekar-skich,

j.

że często spotykanym określeniemsposobu przyjmowania leku przez chorego jest dawkowanie typuwiadomo (lub wg glikemii, wg INR). Przepisy nie określają jednakjednoznacznie w jaki sposób osoba realizująca receptę możewydać lek zgodnie z podanym zapisem. Większość farmaceutówinterpretuje to jako brak dawkowania, co upoważnia ich do wy-dania ze zniżką 2 najmniejszych, refundowanych opakowańprzepisanego preparatu. Z uwagi na zaostrzenie przepisówdotyczących refundacji oraz możliwość szerokiej interpretacjizapisu sugeruje się, aby osoba wystawiająca receptę stosowałajednak klasyczne schematy dawkowania wynikające z obliczeńilości leku przeznaczonego dla chorego.

ży zwrócić uwagę, że część danych na recepcie (głównienumer recepty, ale także numer PESEL, dane lekarza i przy-chodni) mogą być zamieszczone na recepcie techniką służącądo ich szybkiego i automatycznego odczytu (np. w formie kodówkreskowych).

Jeżeli receptę wystawia lekarz niewykonujący czynnie zawodu,który zawarł umowę z NFZ upoważniającą do wystawianiarecept refundowanych, to swoje dane (imię, nazwisko, pełnyadres, koniecznie numer telefonu do kontaktu, numer nadanyprzez Fundusz) zamieszcza w polu „Świadczeniodawca”.Należy pamiętać, że dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjnyokreślony w umowie lekarza z NFZ rozpoczyna się od cyfr „98” (2kolejne cyfry są identyfikatorem wojewódzkiego oddziałuFunduszu). Często spotykaną nieścisłością jest zamieszczaniena recepcie 2 rodzajów danych: placówki, w której zatrudnionyjest lekarz (np. w formie pieczątki) oraz informacji pochodzącychz prywatnej umowy lekarza z NFZ.

Jeżeli lekarz wystawia receptę dla siebie, wpisuje dodatkowow polu pacjenta , a jeśli dla małżonka, zstępnych lubwstępnych w linii prostej – . Przypominam, że wstępnii zstępni w linii prostej to wyłącznie pradziadkowie, dziadkowie,rodzice, dzieci, wnuki, prawnuki. Przepisy nowego rozporzą-dzenia dopuszczają stosowanie także innych oznaczeń (np.

), ale pod warunkiem, że jednoznaczniewynika z treści intencja osoby uprawnionej. N -

jeżeli na recepcie nie wpisano, wpisano w sposób nie-czytelny, błędny lub niezgodny z rozporządzeniem sposób daw-kowania, o którym mowa w § 6 ust. 1 pkt 5 lit. a – osoba wydająca

leku,środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowe-go, wyrobu medycznego określone w wykazie refundowanychleków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywie-niowego, wyrobów medycznych, a

na terytoriumRzeczypospolitej Polskie

dlaojca, dla dziadka, pro me

wydaje maksymalnie dwa najmniejsze opakowania

w przypadku leków, wyro-

bów medycznych niepodlegających refundacji – dwa naj-

mniejsze opakowania dopuszczone do obrotu

pro auctorepro familia

Dawkowanie typu: wiadomo

Praktyka apteczna pokazuje,

Nale

Przyjęcie dokumentu

z podwójną adnotacją może skutkować brakiem refundacji

wszystkich przepisanych preparatów.

Recepty ipro auctore pro familia

owe przepisy wprowadzaj liwo

Nowe przepisy wprowadzaj e istotnów identyfikuj cych recepty. Zmiany obej

mujwprowadzenie jako pierwszych dwóch cyfr unikalnegonumeru identyfikuj cego recept ów „02" w zamianza dotychczasowy numer „01"; (numery te obowi zywa

ddla druków recept wed ug wzoru obowi zuj cego od 12marca do 29 grudnia 2012 r., numer identyfikuj cydokument rozpoczyna si ów „01";recepty na leki narkotyczne (dawne recepty ró owe)równie d y unikalny numer identyfikuj cydokument wystawiony na preparaty oznaczone jako"Rpw". Zakresy tych numerów nale y samodzielnie pobra

dó owe z numerem "01" (ale wystawione przed 30 grudnia

2012 r.) trac noórzy nie posiadaj

ów recept b dódzkiego Inspektora Farmaceutycznego. Ich realizacja w

aptece b dzie jednak pe nop atna dla pacjenta.Wprowadzenie blankietów recept rozpoczynaj cych si

02" pozwoli na ca kowite wyeliminowanie z obrotu tychzawieraj cych unikalny numer „01", a to z kolei, uniemo liwiwystawianie recept refundowanych przez lekarzy, którzy od 1stycznia 2013 r. nie podpisali umów z Narodowym FunduszemZdrowia, w zwi zku z czym nie s ywa

e wzina wykorzystywa cznie do 31

grudnia 2012, podobnie jak recepty z numerami 22-cyfrowymi,które powsta y przez dodanie przez osobwiadczeniodawc tku otrzymanego

wcze niej 20-cyfrowego numeru recepty.

ą w tym przypadku moż ść prowadzenia uproszczonejdokumentacji przez lekarza.

ą takż ą modyfikację zasadprzydzielania numer ą

ą m. in.:

ą ę numerą ć

bę ą od 30 grudnia 2012 r.);ł ą ą

ąę do numer

żż bę ą zawierał ą

ż ćz portalu internetowego NFZ, samodzielnie wydrukowaćbą ź przekazać do drukarni. Dotychczasowe receptyr ż

ą swoją waż ść z dniem 31 marca 2013 r.W przypadku lekarzy, kt ą umowy z NFZ,zakres numer ę ą mogli otrzymać od Wojew

ę ł łą ę od

numeru „ łą ż

ą ą uprawnieni, aby ich uż ć.Warto takż ąć pod uwagę, iż recepty na blankietach z numerami 20-cyfrowymi moż ć wyłą

ł ę uprawnioną alboś ę cyfr 00 albo 01 na począ

ś

Numer identyfikuj cy receptą ę

-

-

-

�

�

�

www.lekseek.com

str. 8

Czym są limity leków?

Nowa recepta – poziomy odpłatności

Część dostępnych na rynku preparatów ma wyznaczone tzw.

. Oznacza to, że jeżeli cena leku przekracza limit refundacji,to pacjent z własnej kieszeni, oprócz opłaty za lek (ryczałt, 30%lub 50%), musi pokryć dodatkowo różnicę pomiędzy ceną leku alimitem. Innymi słowy, określa on tą część ceny, którą pokrywaNFZ z puli środków osób ubezpieczonych. Należy pamiętać, żeaktualnie dopłaty tej nie da się w żaden sposób obniżyć. Przedwejściem w życie nowej ustawy refundacyjnej, apteki mogłyregulować ceny leków, od 2012 roku, nie mają prawa tego robić.Warto zaznaczyć, że limity cen leków ustalane są odgórnie przezMinisterstwo Zdrowia dla preparatów o tej samej nazwiechemicznej, dawce i drodze podania (np. Ostenil, Alenato,Rekostin, Ostolek) lub leków o podobnym działaniu farmako-logicznym i analogicznych wskazaniach terapeutycznych (np.omeprazol, lansoprazol, pantoprazol).

Rozporządzenie z dnia 23 grudnia 2011 r. podajenastępujące poziomy odpłatności (pamiętajmy, że jej

):– dla leku wydawanego bezpłatnie– dla leku wydawanego za odpłatnością ryczałtową

dla leku wydawanego za odpłatnością 30% limitufinansowania

– dla leku wydawanego za odpłatnością 50% limitufinansowania

limity refundacji, czyli ściśle określone kwoty, do wyso-kości których poszczególne produkty lecznicze są refundo-wane

symbol nadruku recepty umieszczamy po prawej stronie blankietuprzy każdym z przepisanych leków

B

R

30%

50%

–

W sytuacji, gdy na recepcie osoba uprawniona nie wpiszedanych dotyczących odpłatności albo wpisze je błędnie lub nie-czytelnie, to osoba wydająca lek w aptece będzie mogła tę infor-mację uzupełnić, albo poprawić, zamieszczając na rewersierecepty odpowiednią adnotację. Zgodnie z komunikatem NFZ,

, czy jedynie we wskazaniuokreślonym w rozporządzeniu. Może rodzić to wiele kontrowersji,ponieważ daje to teoretyczną możliwość przyznania zniżki cho-rym, którym ona w rzeczywistości nie przysługuje. Z drugiejstrony ocenia się jednak, że niedopełnienie wymogu przez osobęwystawiającą receptę, może być naprawione przy wizycie pac-jenta w aptece. Właściwie wypisana recepta z poziomem od-płatności będzie więc wyglądała następująco:

Zaleca się, ponieważ część ap-

tek, z uwagi na zwiększenie uprawnień kontrolerów NFZ i liczneakcje protestacyjne lekarzy i farmaceutów na

dotyczy to wszystkich leków posiadających 1 poziom od-płatności, bez względu na fakt, czy są one refundowanew przypadku każdego wskazania

wpisywanie poziomu odpłatności w formiesymboli określonych w rozporządzeniu

�

�

�

�

początku 2012 r.odmawia wydania leku ze zniżką na podstawie niepełnego lubbłędnego oznaczenia kwoty refundacji przez osobę uprawnioną.

Warto pamiętać, że odpłatność określona na recepcie jako"ryczałt" (3,20 zł) czy "bezpłatny", nie oznacza tego bezpoś-rednio dla chorego.

W skrajnym przypadkumoże być to nawet 159,89 zł (dla leku stosowanego w II rzuciehormonoterapii przy raku piersi) przy leku oznaczonym jako"bezpłatny" (B).

Uwaga: zgodnie z aktualną listą leków refundowanych,preparat posiada limit finansowania w wysokości 78,10 zł, cenadetaliczna wynosi natomiast 237,99 zł. Do kwoty wyznaczonegolimitu lek wydawany jest bezpłatnie, pacjent pokrywa więcjedynie różnicę między limitem, a urzędową ceną detaliczną,czyli 159,89 zł.

Aktualna lista refundacyjna zawiera grupę leków, które po-siadają więcej niż 1 poziom odpłatności. Pomyłka lekarza skut-kuje w tym wypadku wydaniem w aptece leku, ale z niższym po-ziomem refundacji (z wyższą odpłatnością) niż tym, który możerzeczywiście przysługiwać choremu np.

Uwaga: jest to przykład leku z podwójną odpłatnością.Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Zdrowia, wydawany jestbezpłatnie przy schorzeniach nowotworowych, a we wszystkichinnych swoich wskazaniach za odpłatnością 30%. Jeżeli w tym

Cena, którą płaci pacjent w aptece, to tzw.wysokość dopłaty świadczeniobiorcy.

Leki z dwoma poziomami odpłatności

Zasady określania odpłatności za leki

Recpepty refundowane

PESEL

Rp


OdpłatnośćAmotaks sir.

R2 op. po 60 mlDS.: 2 ml 2 razy dziennieprzez 12 dni

PESEL

Rp


Odpłatność

Femara tabl. 2,5 mgB1 op. a 30 szt.

DS.: 1 x 1

PESEL

Rp


Odpłatność

Adamon SR 1001 op. a 50 kaps.ds. 2 x 1

www.lekseek.com

str. 9

wypadku nie zostanie określony poziom odpłatności dla pacjentaze zdiagnozowaną chorobą nowotworową, to wówczas otrzymaon go jedynie za odpłatnością 30%.

Uwaga: przykład preparatu z opłatnością „B” (przy choro-bach psychicznych lub upośledzeniu umysłowym) lub „R” (wska-zaniem jest padaczka). Brak odpowiedniego symbolu na re-cepcie może skutkować wydaniem leku na 100% bądź z opłat-nością ryczałtową, która w tym wypadku może pacjentowi nieprzysługiwać. Pamiętajmy, że na podstawie takiego zapisu niemożna zrealizować recepty

Pojawia się równieżpytanie, czy w takiej sytuacji pacjent nie otrzyma w aptecetakiego leku na 100%, ponieważ jest to najwyższa wymie-niona w rozporządzeniu wartość.

na preparat oznaczony na liścieleków refundowanych jako bezpłatny.

W poniższym zestawieniu obrazującym różne sposoby za-pisu recepty w przejrzysty sposób postarano się zilustrowaćzmiany związane z określaniem stopnia odpłatności przez oso-bę uprawnioną:

1.

zgodnie z aktualnym obwieszczeniem MinistraZdrowia, preparat może być wydany pełnopłatnielub za opłatą ryczałtową (zgodnie ze wskazaniami tera-peutycznymi zawartymi w Charakterystyce ProduktuLeczniczego). W związku z pojawieniem się oznaczenia P,farmaceuta zobligowany jest do wydania leku ze zniżką. Wartozauważyć, że zastosowane oznaczenie sugerujące przyna-leżność preparatu do nieaktualnej już listy leków refun-dowanych w określonych chorobach przewlekłych powinno byćumieszczone z prawej strony blankietu, tuż obok nazwy handlo-wej specyfiku. Ocenia się, że wpisanie symbolu P w innemiejsce (np. w pole uprawnień dodatkowych) może skutkowaćodmową realizacji recepty z przysługującą refundacją.Powyższy zapis tożsamy jest z informacjami zawierającymisymbol R w polu przeznaczonym na informację o leku np.

W omawianym przykładzie, zgodnie ze znowelizowanymrozporządzeniem w sprawie recept, zostawienie przez lekarzapustego pola obok nazwy preparatu, także będzie skutkowałorealizacją dokumentu ze zniżką.

2.

powyższy zapis nie zawiera określonego stop-nia odpłatności. W świetle nowego rozporządzenia, lek należyjednak wydać ze zniżką, gdyż w aktualnym wykazie refunda-cyjnym występuje tylko w 1 odpłatności (30%). Pamiętajmy jed-

nak, że znacząca liberalizacja przepisów dotyczących ozna-czania poziomu refundacji nie zwalnia osoby wystawiającejrecepty z obowiązku określania innych, niezbędnych danych(m. in. tych dotyczących pacjenta i identyfikatora płatnika).

3.

: zgodnie z aktualnym wykazem refundacyjnym,odpłatność dla preparatu Astmodil w wybranych wska-zaniach terapeutycznych kształtuje się na poziomie 30%.W świetle wprowadzonych zmian, symbol X oznacza, iż lekznajduje się poza zakresem refundacji (lub w tym przypadkupoza wskazaniami objętymi refundacją), dlatego też należy gowydać wyłącznie pełnopłatnie.

4.

Komentarz: preparat występuje w 2 po-ziomach opłatności - B i 30%. Brak określonego poziomu refun-dacji oznacza, iż może być wydany jedynie z odpłatnością 30%(w takich sytuacjach

Komentarz:

Komentarz:

Komentarz

Oxodil PPH10 mg

Poltram Retard 100

wybieramy najwyższą odpłatność z aktu-alnego obwieszczenia Ministra Zdrowia).

5.

zgodnie z aktualnym obwieszczeniem MinistraZdrowia, powyższy lek można wydać bezpłatnie (w tym przy-padku wskazaniem terapeutycznym jest zdiagnozowana pa-daczka), bądź za odpłatą ryczałtową (przy chorobach psychicz-nych lub upośledzeniu umysłowym). Ponownie, jak w poprzed-nim przykładzie, także i teraz, należy wybrać najwyższąmożliwą odpłatność z wykazu. Pamiętajmy, że na podstawietakiego zapisu nie można zrealizować recepty na preparatoznaczony na liście leków refundowanych jako bezpłatny.

Komentarz:

Odpłatności za leki refundowane – przykłady recept

PESEL

Rp


OdpłatnośćOxodil PPH, proszek do inhal. w kaps.

0,012 mg PDS: 2 x 1

PESEL

Rp


OdpłatnośćDepakine Chronosphere 1000

granulat 30 sasz. a 1 gDS.: 2 x 1

PESEL

Rp


OdpłatnośćOxodil , proszek do inhal.w kaps., 0,012 mg R

PPH

PESEL

Rp


OdpłatnośćAtorvasterol 40 mg 1 op.DS.: 1 x 1 tabl. po kolacji

PESEL

Rp


OdpłatnośćAstmodil 10 mg 1 op. a 28 tabl. - XDS: 2 x 1

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćPoltram Retard 100, 10 tabl.DS.: 1 x 1 w razie potrzeby

PESEL

Rp


OdpłatnośćDepakine Chronosphere 1000granulat 30 sasz. a 3030 mgDS.: 2 x 1

www.lekseek.com

str. 10

6.

7. Uprawnienie IB:

w powyższym przykładzie mamy do czynieniaz pacjentem, któremu przysługują uprawnienia dodatkowe (przy-pominam, że symbol IB powinien być wpisany z prawej stronyrecepty, poniżej pola określającego identyfikator płatnika) Zgod-nie z art. 46 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-sowanych ze środków publicznych, grupa osób z uprawnieniamidodatkowymi oznaczonymi jako IB obejmuje: inwalidów wojen-nych oraz osoby represjonowane, ich małżonków pozostającychna ich wyłącznym utrzymaniu oraz wdowy i wdowców po po-ległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych, a takżeosoby represjonowane, uprawnione do otrzymywania renty ro-dzinnej. W świetle obecnych przepisów, przysługuje im bez-płatne zaopatrzenie w produkty lecznicze należące do kategoriidostępności Rp lub Rpz, pod warunkiem okazania właściwychdokumentów potwierdzających przynależność do uprzywilejo-wanej grupy. Pomimo że w omawianym przykładzie zapis re-cepty wskazuje na realizację dokumentu bez przysługującejzniżki, lek należy wydać bezpłatnie. Innymi słowy, w trakcieprzyjęcia recepty w aptece, farmaceuta w pierwszej kolejnościbierze pod uwagę uprawnienia dodatkowe, a dopiero potemstopień odpłatności za przepisany specyfik.

Komentarz: wskazania rejestracyjne dla preparatu Letralan 2,5mg obejmują II rzut hormonoterapii raka piersi. Powyższy zapiswskazuje, iż lek należy wydać z najniższą możliwą odpłatnościąoznaczoną przez lekarza jako B (bezpłatny). Przypominam, że tymprzypadku pozostawienie pustego pola obok nazwy handlowejbądź wpisanie symbolu P również będzie skutkowała realizacjąrecepty z przysługującą choremu zniżką. Podany przykład wska-zuje jednak, że oznaczenie poziomu refundacji w niektórych przy-padkach nie musi oznaczać tego samego dla pacjenta. Cena, którąpłaci chory w aptece, to tzw. wysokość dopłaty świadczeniobiorcy.Zgodnie z aktualnym obwieszczeniem Ministra Zdrowia, specyfikposiada limit finansowania w wysokości 72,99 zł, cena detalicznawynosi natomiast 58,86 zł. Cena leku mieści się w wyznaczonymlimicie – pacjent otrzyma go bezpłatnie.

Komentarz:

Refundowane zamienniki lekówRefundowane zamienniki leków

Nowa ustawa refundacyjna oraz rozporządzenie w sprawieogólnych warunków na realizację recept lekarskich nakładają nafarmaceutów wiele nowych obowiązków związanych z wydawa-niem zamienników produktów leczniczych objętych refundacją.Dotyczą one m. in. obowiązku

o możliwości zakupu tańszego odpowiednika oraz zapew-nienia dostępności tych leków w aptece. Jak się ocenia, spełnie-niem tego wymagania nie będzie więc np. informacja umieszczo-na przy okienku lub na fartuchu pracownika apteki o możliwościzapytania o tańszy odpowiednik. Przyjmuje się, że ścisłe stoso-wanie się farmaceutów do wprowadzonych zmian może być wy-raźnym sygnałem dla osoby wystawiającej receptę do przepisy-wania tańszych zamienników podczas kolejnej wizyty chorego.

Nowe przepisy wyznaczają również szczegółowe zasadyokreślające warunki wydania zamiennika oparte odgórnie o wyz-naczone limity finansowania. Okazało się, że wprowadziły onew ostatnim czasie sporo niejasności, które w opinii części spec-jalistów, mogą w niedalekiej przyszłości skutkować niemoż-nością nabycia tańszych preparatów. Nowe zapisy przewidująliczne przypadki, w których apteka – naruszając postanowieniaumowy o realizację recept – będzie zobowiązana do zapłaty narzecz NFZ kary finansowej. Może to powodować znaczącywzrost ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej, co możeodbić się m. in. na dostępności wszystkich niezbędnych leków.

Zgodnie z ust. 1 art. 44 ustawy o refundacji leków, farma-ceuta wydający produkt leczniczy z przysługującą choremuzniżką ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o moż-liwości nabycia leku refundowanego, innego niż lek przepisanyprzez lekarza na recepcie:

tej samej nazwie międzynarodowejo tej samej dawceo postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstaniaróżnic terapeutycznych

o tym samym wskazaniu terapeutycznymktórego cena detaliczna

limitu i ceny detalicznej leku przepisanego narecepcie

Warto również zaznaczyć, że w grupie za-mienników mogą znajdować niekiedy się odmienne formy far-maceutyczne (np. tabletki i kapsułki, syropy i zawiesiny) podwarunkiem, że nie powodują one różnic terapeutycznych. Z dru-giej jednak strony, postacie leków o przedłużonym uwalnianiu nieobecnie traktowane jako odpowiedniki form zwykłych.

Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Zdrowia,

.Zapewnia to możliwość wydania pacjentowi leku, którego cenadetaliczna przekracza limit finansowania, ale nie

Warto zwrócić uwagę, że wysokość limitu finansowania ześrodków publicznych, nie może stanowić więc kluczowego kry-terium przy określaniu zasad wydawania tańszych zamiennikóww aptekach. Wartość ta, w większości przypadków wynika

werbalnego informowania pac-jenta

nie przekracza (tzn. jest niższalub równa)

Należy pamiętać, że regulacje te nie dotyczą sytuacji,w której na druku recepty została umieszczona adnotacja„nie zamieniać”.

przekracza ce-ny detalicznej leku przepisanego na recepcie.

Jakie warunki musi spełnić zamiennik?

Zamienniki a limit finansowaniazgodnie

z brzmieniem ust. 2 art. 44 aptekarz ma obowiązek na żądanieświadczeniobiorcy wydać lek (zamiennik), którego cena deta-liczna jest niższa niż cena leku przepisanego na recepcie

�

�

�

�

�

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćLetralan tabl. 2,5 mg 1 op. a 30 szt.DS.: 1 x 1

PESEL

Rp


OdpłatnośćIndapen SR 1,5 mg 1 op. 100 %DS.: 1x 1

IB

www.lekseek.com

B

str. 11

z przeliczania kosztu dla przypuszczalnej średniej dawki do-bowej (DDD, ) i sposobu dawkowania innegopreparatu pochodzącego z tej samej grupy terapeutycznej.W rozumieniu art. 44 ustawy o refundacji leków nie zawsze możebyć on jednak zaklasyfikowany jako odpowiednik. Dobry przy-kład mogą stanowić leki zaliczane do klasy inhibitorów ACE(benazepryl, enalapryl, cilazapryl, imidapryl, lisinopryl, perindo-pryl). W tym przypadku, ustalony odgórnie limit finansowaniapochodzi od enalaprylu. Sam enalapryl nie może być jednakwydany jako zamiennik terapeutyczny innych inhibitorówACE.

Defined Daily DoseJaki odpowiednik można wydać?

Zmiany, które wprowadziły przepisy nowej ustawy refun-dacyjnej spowodowały, że nie wszystkie preparaty spełniającerygorystyczne kryteria odpowiedników terapeutycznych mogązostać wydane pacjentowi w aptece. Czynniki, które w istotnymstopniu warunkują proces refundacji zamienników zostały zilus-trowane w poniższym zestawieniu:

Kryteria dla odpowiedników terapeutycznych preparatu Metformax 500 30 tabl. spełniają:

W świetle przyjętych przepisów, jedynymipreparatami, których nie można wydać choremuw zamian za jest

– w tym przypadku cena detaliczna zamiennikaprzekracza koszt preparatu pierwotnie przepisa-nego na recepcie.

Metformax 500 Glucophage 500

Avamia

Formetic

Glucophage

Metfogamma

Metformin Bluefish

Metformin Galena

Metifor

Siofor

Metformax

Nazwa

4,2

4,77

5,43

4,38

3,58

4,15

4,15

4,6

4,8

Odpowiedniki:

W świetle przyjętych przepisów, w zamian za pre-parat może wydać Auglavin lubpochodzące z importu równoległego Augmentin(Inpharm), Augmentin (Forfarm) lub Augmentin(Delfarma). Przy braku dostępności tych leków, pozo-stałe nie mogą być traktowane jako odpowiedniki.

Amoksiklav 1000

Auglavin

Augmentin

Augmentin (Inpharm)

Augmentin (Forfarm)

Augmentin (Delfarma)

Forcid

Taromentin

Amoksiklav

Nazwa

Kryteria dla odpowiedników terapeutycznych preparatu Amlopin 10 mg 30 tabl. spełniają:

W tym przykładzie zestawione zostały odpo-wiedniki terapeutyczne z różnym limitem finan-sowania. Zgodnie z interpretacją Ministra Zdrowia,w zamian za preparat , można wydać:

- tylko w tych przypadkach cena detalicznazamienników nie przekracza kosztu leku pierwotnieprzepisanego na recepcie.

Amlaxopin 10Aldan, Amlodipine Aurobindo, Amlodipine Bluefish iAmlomyl

Adipine

Agen

Aldan

Alneta

Amlodipine Aurobindo

Amlodipine Bluefish

Amlodipine Teva

Amlomyl

Amlonor

Amlopin

Amlopin (Delfarma)

Amlopin (Infarm)

Amlozek

Apo-Amlo

Cardilopin

Finamlox

Normodipine

Tenox

Vilpix

Amlaxopin

Nazwa

Limit Cena 100%Cena

dla pacjenta

4,19

3,58

4,15

4,15

4,19

4,19

4,19

4,19

4,19

3,21

3,78

4,44

3,39

3,2

3,2

3,2

3,61

3,81

Limit Cena 100%Cena

dla pacjenta

32,18

33,03

31,84

31,21

31,33

32,41

32,41

32,35

32,18

33,03

31,84

31,21

31,33

32,41

32,41

32,53

16,09

16,52

15,92

15,61

15,67

16,21

16,21

16,18

Limit Cena 100%Cena

dla pacjenta

14,45

14,57

12,19

14,57

11,5

11,28

13,03

12,19

14,57

14,57

13,89

13,27

14,57

14,57

14,57

14,57

14,57

14,57

14,57

12,97

14,45

16,15

12,19

15,02

11,5

11,28

13,03

12,19

14,57

18,42

13,89

13,27

20,57

15,59

15,02

15,47

15,02

15,92

15,02

12,97

4,34

5,95

3,66

4,82

3,45

3,38

3,91

3,66

4,37

8,22

4,17

3,98

10,37

5,39

4,82

5,27

4,82

5,72

4,82

3,89

PESEL

Rp


Odpłatność

Metformax 500 tabl.R2 op. a 30 tabl.

DS.: 1 x 1

PESEL

Rp


OdpłatnośćAmoksiklav 1000 tabl.

50%1 op. 14 szt.DS.: 1 x 1

PESEL

Rp


Odpłatność

Amlaxopin 1030%1 op. po 30 szt.

DS.: 1 x 1

* Ceny podane w przykładach pochodzą z Obwieszczenia MZ obowiązującego od 1 września 2014 r.

www.lekseek.com

str. 12

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisuKody kreskowe na recepcie lekarskiej

Recepta na której lekarz przepisał leki podlegające refun-dacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia zgodnie z Rozporzą-dzeniem Ministra Zdrowia w Sprawie Recept Lekarskich musizawierać unikatowy numer nadany przez NFZ identyfikującydokument. Są to 22 cyfry z których dwie pierwsze to „02”, cyfratrzecia i czwarta to numer właściwego oddziału NFZ, cyfry odpiątej do dwudziestej są ustalane przez Prezesa Funduszu, przyczym tworzą one unikalny numer w ramach danego oddziałuwojewódzkiego NFZ. Cyfra dwudziesta pierwsza przyjmuje war-tość „8” – dla recept na leki posiadające kategorię dostępności„Rp” lub „9” – dla recept na leki posiadające kategorię dostęp-ności „Rpw”. Cyfra dwudziesta druga jest cyfrą kontrolną oblicza-ną według algorytmu określonego w części II załącznika nr 5 dorozporządzenia. Numery recept RpW dla lekarzy, którzy niepodpisali umowy z NFZ przydziela Wojewódzki Inspektor Far-maceutyczny. Numer taki zaczyna się od cyfr „07”. Dodatkowounikatowy numer recepty musi być przedstawiony w postacikodu kreskowego umożliwiającego jego automatyczny odczyt.Kod taki umieszcza się w dolnej części obszaru oznaczonegonapisem „Rp”.

Kody te po-winny być umieszczone odpowiednio w polu „Świadczeniodaw-ca” oraz „Dane i podpis lekarza”. Niektóre z drukarni w polachdane świadczeniodawcy lub dane lekarza, zamieszczają podkodami kreskowymi ciąg cyfrowy numeru REGON lub numeruprawa wykonywania zawodu lekarza rozszerzony o trzy dodat-kowe cyfry. Jest to dozwolone pod warunkiem, że na recepciebędzie przedstawiony w postaci cyfrowej: 9 lub 12 znakowy

numer REGON i 7 znakowy numer prawa wykonywania zawodu.

. Recepta taka nie może być zrealizowana z przysłu-gującą pacjentowi refundacją leków.

Nr umowy upoważniającej zaczynającysię od cyfr „98” nie musi być przedstawiany za pomocą kodukreskowego.

W postaci kodu kreskowego lub innych technik umożliwia-jących automatyczny odczyt mogą być przedstawione takie da-ne jak PESEL, imię i nazwisko pacjenta, data wystawienia recep-ty, imię i nazwisko lekarza wystawiającego receptę.

Kodu składającego się z 22 cyfr z których pierwsza to „6”kodującego REGON świadczeniodawcy oraz datęwystawienia RpKodu składającego się z 22 cyfr z których pierwsza to „7”kodującego datę wystawienia Rp oraz NPWZ lekarzawystawiającego Rp.

W postaci kodów kreskowych przedstawione muszą byćtakże Regon świadczeniodawcy oraz numer prawa wyko-nywania zawodu lekarza, który wystawił receptę.

Częstym błędem spotykanym na receptach jest niezgod-ność numeru PWZL lub numeru Regon z odpowiadającymiim numerami przedstawionymi za pomocą kodów kres-kowych

W przypadku recept wystawionych „pro autore” lub „profamilia” na których lekarz zamiast numeru regon umieszczanumer umowy upoważniającej zaczynający się od cyfr „98”wymagane są tylko 2 kody kreskowe odpowiadające NPWZlekarza oraz nr recepty.

Dopuszcza się umieszczanie na rp jednego kodu kresko-wego zawierającego kilka danych:

�

�

�

Kodu składającego się z 30 cyfr z których pierwsza to „5”kodującego REGON świadczeniodawcy, NPWZ lekarzaoraz datę wystawienia Rp

Dokumenty potwierdzające ubezpieczenie pacjenta

Zgodnie z wymogami stawianymi przez Narodowy FunduszZdrowia, w celu otrzymania recepty uprawniającej do wykupienialeku bądź wyrobu medycznego podlegającego refundacji,

. Zasady te dotyczą także cho-rych uprzywilejowanych, czyli tych, którym przysługują upraw-nienia dodatkowe wynikające m. in. z ustawy o świadczeniachopieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych i in-nych aktów prawnych.

Obowiązek każdorazowego sprawdzania dowodu ubezpie-czenia spoczywa zatem na osobie wystawiającej receptę – niewywiązywanie się z obowiązków wobec NFZ może skutkowaćnałożeniem kary finansowej, a także nierzadko czasowym odeb-raniem prawa do wypisywania leków ze zniżką. W ocenie spec-jalistów, nowe, rygorystyczne przepisy nadają więc lekarzom

, w sytuacji, gdy pacjent nie dysponuje aktualnym do-wodem ubezpieczenia. Co istotne,

, podczas których także należy zweryfikowaćuprawnienia pacjenta do świadczeń zdrowotnych finansowa-nych z budżetu państwa.

Na podstawie komunikatów wojewódzkich oddziałów Naro-dowego Funduszu Zdrowia, poniżej zestawiono wykaz

– comiesięczny raport wystawianyprzez pracodawcę zawierający m. in. dane płatnika (tj. jegonumery identyfikacyjne: REGON i NIP, oraz skróconą naz-wę), datę sporządzenia raportu, wysokość wynagrodzenia,wymiar czasu pracy, podpis płatnika bądź osoby przez niegoupoważnionej, a także zestawienie należnych składek naubezpieczenie społeczne: w podziale na ubezpieczenieemerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, wraz z pod-stawą prawną do ich właściwego naliczania. Warto pamię-tać, że

. Dokument ten nale-ży okazać lekarzowi wraz z drukiem zgłoszenia do ubezpie-czenia zdrowotnego. Ważny jest on 30 dni od daty opłaceniaostatniej składki. W przypadku ustania stosunku pracy (np. ztytułu umowy o pracę), prawo do świadczeń wygasa poupływie 30 dni od dnia zakończenia umowy o pracę

pac-jent powinien zgłosić się na konsultację lekarską z aktu-alnym dowodem ubezpieczenia

pełne prawo do odmowy do wystawienia recepty refun-dowanej

założenia te dotyczą takżewizyt domowych

najważ-niejszych dokumentów, w zależności od posiadanego tytułudo ubezpieczenia zdrowotnego, warunkujących wypisanieprzez lekarza produktów leczniczych ze zniżką:

dokument ZUS RMUA

informacje stanowią formę danych osobowychpodlegających ochronie ustawowej

Niezbędne dokumenty

�

www.lekseek.com

str. 13

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

aktualne potwierdzającezatrudnienie osoby ubezpieczonej (ważne 30 dni od datywystawienia)

Warto zaznaczyć, żepomimo zaprzestania z końcem grudnia 2009 r. wydawaniadokumentów tego rodzaju przez Zakład Ubezpieczeń Spo-łecznych, nadal stanowią one wiarygodny dowód ubez-pieczenia pracownika, o ile zostaną poświadczone piecząt-ką i wpisem pracodawcy potwierdzający regularne odprowa-dzanie składek zdrowotnych. Legitymacja ubezpieczeniowaważna jest 30 dni od daty poświadczeniadla , wys-tarczy druk zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego (ZUSZUA) wraz z aktualnym dowodem wpłaty określonej składki,najlepiej za ostatni miesiąc

. W przypadkuprowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, wystar-czy dowód opłacania składek zdrowotnych. Dokument tenważny jest 30 dni od daty wystawienia

(ważne bezterminowo).W przypadku dokumentu wydanego przez ZUS, numerlegitymacji powinien zawierać oznaczenie identyfikatorapłatnika (oddziału NFZ) np. 07

.W takich sytuacjach, należy okazać inne, wiarygodnepoświadczenie. W ocenie specjalistów, ma to istotneznaczenie w przypadku, gdy pacjent pobiera rentę lubemeryturę ZUS, ale na stałe lub czasowo zamieszkuje naterenie innego państwa. Wówczas powinien okazać Euro-pejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (wyłącznie dlachorych z terenu UE i krajów zrzeszonych w EFTA)w przypadku wystarczający jestrównież aktualny odcinek emerytury lub renty bądź doku-ment potwierdzający kwotę przekazanej emerytury lub renty(np. wyciąg bankowy)w przypadku

, wystarczy podać odpowiednie zaś-

wiadczenie ZUS. Warto tutaj pamiętać, że

w przypadku – aktualne zaświadczeniez urzędu pracy dotyczące zgłoszenia do ubezpieczeniazdrowotnegow przypadku o

należyokazać decyzję wójta, burmistrza lub prezydenta ze względuna miejsce zamieszkania pacjenta. Dokument ten ważnyjest 90 dni od daty wystawieniaw przypadku

należy okazać zaświadczenie ZUS do końca okresupobierania określonego zasiłku bądź potwierdzające ciąg-łość zwolnienia lekarskiegow przypadku - umowazawarta z NFZ oraz dokument ZUS potwierdzający zgło-szenie do ubezpieczenia zdrowotnego, wraz z aktualnymdowodem opłacenia ostatniej składki zdrowotnejw przypadku

– dodatkowo dokument potwierdzający edukację np.legitymacja szkolna lub studencka lub poświadczenieo znacznym stopieniu niepełnosprawnościw przypadku –zgłoszenie do ubezpieczenia przez uczelnię (druk ZUS ZZA)oraz legitymacja studencka lub doktorancka. Osobom, którezakończyły edukację lub zostały skreślone z listy uczniówlub studentów – prawo do świadczeń opieki zdrowotnejprzysługuje przez 4 miesiące od zakończenia naukiw przypadku

, posiadającej obywatelstwo polskie – kartaprzebiegu ciąży i dokument stwierdzający tożsamość bądźskrócony odpis aktu urodzenia dziecka

zaświadczenie z zakładu pracy

legitymacja ubezpieczeniowa.

osoby prowadzącej działalność gospodarczą

zaświadczenie bądź legitymacja z KRUS

legitymacja emeryta lub rencisty

jeżeli 3 i 4 pozycja numeru zawiera symbol ‘-‘ nie jest onadokumentem potwierdzającym odprowadzanie składek

emerytów lub rencistów

osoby ubiegającej się o przyznanie eme-rytury lub renty

pacjentom tymprawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje w okre-sie trwania postępowania o przyznanie emerytury lubrenty, niezależnie od jego rezultatów

bezrobotnych

soby nieubezpieczonej spełniającejkryteria dochodowe, które uprawniają do korzystania zeświadczeń zdrowotnych z pomocy społecznej

osoby przebywającej na zasiłku chorobo-wym lub wypadkowym, bądź ciągłym zwolnieniu lekar-skim

osoby ubezpieczonej dobrowolnie

osób uczących się (pomiędzy 18 a 26 rokiemżycia)

studentów po ukończeniu 26 roku życia

nieubezpieczonej kobiety w okresie ciąży,porodu i połogu

Wykaz oddziałów NFZ

Dolnośląski

Kujawsko-Pomorski

Lubelski

Lubuski

Łódzki

Małopolski

Mazowiecki

Opolski

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

Podkarpacki

Podlaski

Pomorski

Śląski

Świętokrzyski

Warmińsko-Mazurski

Wielkopolski

Zachodniopomorski

www.lekseek.com

str. 14

Tabela kodów państw

AUSTRIA -BELGIA -BUŁGARIA -CYPR -CZECHY -DANIA -ESTONIA -FINLANDIA -FRANCJA -GRECJA -

HISZPANIA -HOLANDIA -ISLANDIA -IRLANDIA -LIECHTENSTEIN -LITWA -LUKSEMBURG -ŁOTWA -MALTA -NIEMCY -

NORWEGIA -PORTUGALIA -RUMUNIA -SŁOWACJA -SŁOWENIA -

SZWECJA -WĘGRY -WIELKA BRYTANIA -WŁOCHY -

AT

BE

BG

CY

CZ

DK

EE

FI

FR

GR

ES

NL

IS

IE

LI

LT

LU

LV

MT

DE

NO

PT

RO

SK

SI

SE

HU

GB

IT

SZWAJCARIA - CH



Osoby, którym przysługują dodatkowe uprawnienia warun-kujące dostęp do tańszych leków objętych refundacją określaustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ześrodków publicznych. Warto zaznaczyć, że zasady te uzupeł-nione są o zapisy innych aktów prawnych, które szczegółoworegulują kryteria przyznawania uprzywilejowanej kategorii. Nale-żą do nich m. in.:

ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospo-litej Polskiejustawa o publicznej służbie krwiustawa o pobieraniu przechowywaniu i przeszczepianiukomórek tkanek i narządówzałącznik do rozporządzenia w sprawie recept lekarskich

W świetle aktualnych przepisów, szczególne uprawnienia doświadczeń opieki zdrowotnej przysługują m. in. Zasłużonym Ho-norowym Dawcom Krwi i Przeszczepu, inwalidom wojskowym,żołnierzom, nieubezpieczonym kobietom w ciąży, a także dzie-ciom osób nieubezpieczonych.

Żołnierzom odbywającym zasadniczą służbę wojskową,przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe oraz pełniącymsłużbę kandydacką lub przygotowawczą lub wojskową przysłu-guje w preparaty umieszczone na ak-tualnych wykazach refundacyjnych oraz leki recepturowe. Nale-ży pamiętać, że oprócz tego przysługuje im

w produkty lecznicze na czas leczenia urazów lubschorzeń nabytych podczas wykonywania zadań poza grani-cami państwa.

.

Osobom, które posiadają tytuł Zasłużonego HonorowegoDawcy Krwi lub Zasłużonego Dawcy Przeszczepu przysługuje

, zaopatrzeniew leki z aktualnego obwieszczenia Ministra Zdrowia, a takżepreparaty, które należy stosować w związku krwi, szpiku bądźinnych regenerujących się komórek i tkanek, albo narządów.

.

Do grupy IB zalicza się inwalidów wojennych oraz osobyrepresjonowane. Należy pamiętać, że kategoria ta obejmuje tak-że współmałżonków pozostających na ich wyłącznym utrzyma-niu, wdowy i wdowców po poległych żołnierzach i zmarłych inwa-lidach wojennych oraz osoby represjonowane, uprawnione dorenty rodzinnej. Takim osobom przysługuje

w produkty lecznicze oznaczone symbolami lub(wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania) –dopuszczone do obrotu na terytorium Polski. Wyjątek pod tymwzględem stanowią leki recepturowe – wydawane są na podob-nych zasadach, jak te dla osób ubezpieczonych.

Dodatkowe prawa przysługują również pacjentom z grupyIW. Należą do nich inwalidzi wojskowi oraz niewidome ofiarydziałań wojennych, które doznały trwałego uszczerbku nazdrowiu w okolicznościach określonych w ustawie o zaopat-

W sytuacji, gdy pacjent należydo uprzywilejowanej kategorii, symbol uprawnienia dodat-kowego należy wpisać w polu z pra-wej strony recepty, poniżej oznaczenia identyfikującegopłatnika (oddział NFZ).

bezpłatne zaopatrzenie

bezpłatne za-

opatrzenie

Kategorię tą na recepcie oznaczamy symbo-lem WP

bezpłatne, do wysokości limitu finansowania

Kategorię tą na recepcie oznaczamy symbolem ZK

bezpłatne zaopat-rzenie


Żołnierze

Uprawnienia Honorowego Dawcy Krwii Przeszczepu

Uprawniania IB i IW

Rp Rpz

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 15

rzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (np. w walce z wro-giem na froncie, w związku z pobytem w niewoli lub w obozie dlainternowanych, z udziałem w ruchu podziemnym lub party-zanckim oraz z pobytem w niewoli lub obozach koncentra-cyjnych). Osobom tym przysługuje

, zaopatrzenie w leki refundowane pocho-dzące z aktualnego obwieszczenia Ministra Zdrowia.

bezpłatne, do wysokościlimitu finansowania

Uprawnienia dodatkowe a nowa recepta

W zakresie realizacji recept lekarskich dla osób z upraw-nieniami dla kategorii IB, IW, ZK i PO, osoba przyjmująca doku-ment umieszcza na rewersie recepty rodzaj i nr dokumentupoświadczającego ulgę. W świetle licznych niejasności zwią-zanych z obecnym systemem refundacyjnym, zaleca się, aby byłon okazany 2-krotnie – najpierw u osoby wystawiającej receptę,a następnie w aptece.

W sytuacji, gdy na recepcie nie wpisano, wpisano nieczy-telnie lub niezgodnie z rozporządzeniem (np. w innym polu lubobok danych chorego) kod uprawnień dodatkowych pacjenta, tofarmaceuta może określić te dane na podstawie dokumentówdotyczących pacjenta przedstawionych przez osobę okazującąreceptę (niekoniecznie przez osobę, której dane figurują nadokumencie).

Przysługują dzieciom osób nieubezpieczonych. Kategoriata, wśród lekarzy i farmaceutów, budzi jednak kontrowersje,z uwagi na fakt, iż nie wszystkie osoby poniżej 18 roku życiazostały zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego. Trudno oce-nić skalę tego zjawiska, ale praktyka pokazuje, że nie wszyscyrodzice pamiętają, że czynność należy każdorazowo powtarzaćprzy zmianie miejsca zatrudnienia. Może rodzić to wiele pytań,

dlatego część specjalistów, dla bezpieczeństwa wpisuje kodokreślający uprawnienie DN w miejscu oznaczenia identyfikują-cego płatnika, co jednak uznawane jest za błąd dyskwalifikującyrefundację leków przepisanych na recepcie. Zakłada się więc, żenajwłaściwszym rozwiązaniem będzie jednoczesne oznaczenieoddziału NFZ (pomimo, że rodzic nie jest objęty ubezpieczeniemzdrowotnym lub pacjent nie jest zgłoszony do ZUS) oraz uprzy-wilejowanej kategorii.

Uprawnienia dodatkowe przysługują również innym grupomosób. Wśród nich wymienia się:

Uprawniania DN

Inne kategorie

Symbol Grupa osób Ulga

Pracownicy 28 zakładów przemysłowych,które stosowały azbest w produkcji

Członkowie rodzin żołnierzyodbywających okresową służbę wojskową,absolwenci szkół wyższych odbywającychprzeszkolenie wojskowe oraz członkowieich rodzin, żołnierze pełniący czynnąsłużbę wojskową w razie ogłoszeniamobilizacji i w czasie wojny

Nieubezpieczone kobiety w okresie ciąży,porodu bądź połogu

Bezpłatne zaopatrzeniew leki związane z chorobamiwywołanymi pracąprzy azbeście

Prawo do bezpłatnegokorzystania ze świadczeńpublicznych zakładówopieki zdrowotnej

Leki refundowane związanez ciążą, porodem lubpołogiem wydawane sątak jak osobomubezpieczonym

AZ

WP

CN

Nieubezpieczeni, ale mający prawodo bezpłatnych świadczeń zdrowotnych(w tym leków) m. in. skazani, deportowanicudzoziemcy

Bezpłatne udzielanieświadczeń zdrowotnychi wydawanie leków tak,jak ubezpieczonym osobom

IN

Nadrzędnym dokumentem regulującym kryteria i niezbędnedokumenty warunkujące zaliczenie chorego do uprzywilejowa-nej grupy oraz szczegółowe sposoby określania uprawnień do-datkowych dla inwalidów wojennych, wojskowych oraz osób rep-resjonowanych jest ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnejfinansowanych ze środków publicznych oraz nowe rozporządze-nie w sprawie recept lekarskich z dnia 8 marca 2011 r.

Przypominam, że jeśli pacjent należy do kategorii IB bądźIW, symbol uprawnienia dodatkowego należy umieścić w polu

z prawej strony recepty, poniżej numeruokreślającego płatnika (oddział NFZ). Podobnie jak w przypadkuokazania aktualnego dowodu ubezpieczenia potwierdzającegoprawo do świadczeń zdrowotnych finansowanych z budżetupaństwa,

. Należy jednak zaznaczyć, że w myśl art.45 ustęp 2 ustawy o świadczeniach ustawy o świadczeniachopieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,

. Warto również zwrócić uwagę, żeosoby te dodatkowo mają prawo do korzystania z usług farma-ceutycznych udzielanych w aptekach poza wszelką kolejnością.

Zgodnie z art. 45, prawo do bezpłatnego zaopatrzenia w pro-dukty lecznicze wydawane z przepisu lekarza przysługuje m. in.inwalidom wojennym, osobom represjonowanym, współmał-żonkom pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu, a takżewdowom i wdowcom po poległych żołnierzach i zmarłych inwa-lidach wojennych, uprawnionych do otrzymywania renty ro-dzinnej.

:Uwaga: przepisy nie określają w sposób jednoznaczny do-kumentów potwierdzających uprawnienia małżonków po-zostających na wyłącznym utrzymaniu inwalidów wojen-nych lub osób represjonowanych oraz wdów lub wdowcówpo tych osobach.

– książeczka inwalidy wojennego-wojsk-owego wystawiona przez ZUS. Wygląd: zielona, oprawatwarda, oznaczenie przy numerze renty WZIW. Wymianatego dokumentu dotyczy wyłącznie inwalidy wojennego


także i w tym przypadku, należy przedstawić leka-

rzowi dokument poświadczający przynależność do uprzy-

wilejowanej kategorii

oso-

ba realizująca druk recepty z oznaczeniem IB, IW lub ZK

zobowiązana jest do okazania takiego dokumentu również

farmaceucie, który niezwłocznie dokonuje właściwej adno-

tacji na rewersie blankietu

Wśród dokumentów potwierdzających przynależ-ność do kategorii IB wymienia się

inwalida wojenny

Uprawniania IB

�

�

Uprawnienia dodatkowe pacjentów – niezbędne dokumenty

www.lekseek.com

str. 16

�

�

�

Należy zaznaczyć, że część uprawnionych z art. 45 i 46ustawy nie musi występować do Narodowego Funduszu Zdrowiao wydanie decyzji potwierdzającej przynależność do określonejkategorii, jeśli posiadają wskazane inne dokumenty urzędowepotwierdzające ich uprawnienia. Z drugiej jednak strony, nie oz-nacza to, że osoby te nie mogą wystąpić do Oddziału Wojewódz-kiego NFZ o wydanie decyzji ustalającej kategorię w sytuacji, gdyw trakcie wizyty lekarskiej mogą pojawić jakiekolwiekwątpliwości dotyczące przynależności bądź rodzaju uprawnie-nia. Warto również zaznaczyć, że aktualne wnioski o wydanieksiążeczki inwalidy wojennego-wojskowego bądź legitymacjiosoby represjonowanej znajdują się na stronie internetowej Zak-ładu Ubezpieczeń Społecznych.

Do kategorii IW należą inwalidzi wojskowi oraz niewidomeofiary działań wojennych, które doznały trwałego uszczerbku nazdrowiu w okolicznościach określonych w ustawie o zaopat-rzeniu inwalidów wojennych i wojskowych. Przypominam, żeosobom tym przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w preparatyrefundowane z aktualnego obwieszczenia Ministra Zdrowia.Warto jednak zwrócić tu uwagę, że w przeciwieństwie do upraw-nienia IB,

.Dokumentem potwierdzającym przynależność do kategorii IWjest książeczka inwalidy wojskowego-wojennego – ta sama, któ-ra uprawniała do zniżek pacjentów IB. Pamiętajmy, że

W ocenie specjalistów, jeżeli apteka wydaje bez-płatnie leki, nie zwracając uwagi na powyższą adnotację, możenarazić się na konieczność zwrotu refundacji.

Osobom należącym do kategorii ZK przysługuje bezpłatne,do wysokości limitu finansowania, zaopatrzenie w leki z aktu-alnego obwieszczenia Ministra Zdrowia, a także preparaty bez-pośrednio związane z przeszczepem szpiku kostnego bądź od-dawaniem krwi. Dokumentem określającym te uprawnienia jestLegitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi

oraz legitymacja Honorowego DawcyKrwi – Zasłużonego dla Zdrowia Narodu w

. W przypadku dawców przeszczepu kluczowa jest nato-miast .Ważne jest, aby nie mylić jej z dokumentem konwencjonalnymniezawierającym orła na okładce.

Uprawnienia IW

Uprawniania ZK

ustawowa zniżka przyznawana jest w aptece wy-łącznie do wysokości ustalonego limitu finansowania

o tym, czyjest to inwalida wojenny (wszystkie leki bezpłatnie), czywojskowy lub inna osoba określona art. 42 i 59 ustawyo świadczeniach opieki zdrowotnej (bezpłatne tylko lekipodstawowe i uzupełniające) decyduje wpis na drugiej stro-nie książeczki.

barwy czer-wonej ze złotymi literami

kolorze granato-wym

niebieska legitymacja z orłem w koronie na okładce

współmałżonkowie pozostający na wyłącznym utrzyma-niu inwalidy wojennego lub osoby represjonowanej

wdowa lub wdowiec po zmarłym inwalidzie wojennym

osoba represjonowana

–imienne zaświadczenie wydawane w formie decyzji przezNarodowy Fundusz Zdrowia, zaświadczenie z urzędu skar-bowego o nieuzyskiwaniu dochodów podlegających opodat-kowaniu, odpis z akt stanu cywilnego lub inny dokument jed-noznacznie stwierdzający zawarcie małżeństwa

–legitymacja rencisty (emeryta) ze stosownym wpisem up-rawnień po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wo-jennych potwierdzonym przez organ rentowy, czyli w tymprzypadku ZUS. Dokument ten wystawiany jest na pod-stawie Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i PolitykiSpołecznej z dnia 11 marca 2003 r.

– legitymacja osoby represjono-wanej, wystawiona przez ZUS Wygląd: brązowa, twardaoprawa, materiał płótnopodobny, oznaczenie przy numerzerenty OZIW. Wdowiec lub wdowa uprawniony do otrzymy-wania renty rodzinnej po osobie represjonowanej legitymujesię zaświadczeniem wydanym przez ZUS (zgodnie z art. 12ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach orazniektórych osobach będących ofiarami represji wojennychi okresu powojennego)

Kody uprawnień dodatkowych

IB

bezpłatnie.

IWróżnicę miedzy

ceną leku a limitem leku.

ZKIW.

AZbezpłatnie leki wg odpowied-

niego wykazu.

POdo wysokości limitu.

WP

CN

DN

IN-A

– Inwalidzi Wojenni – posiadający grupę inwalidzką, osobyrepresjonowane, współmałżonkowie na wyłącznym utrzymaniuIB, wdowy i wdowcy po zmarłych z uprawnieniami IB posiadającyrentę rodzinną po zmarłym – otrzymują wszystkie leki na receptęoraz na receptę Rx-w –

– Inwalidzi Wojenni i Inwalidzi Wojskowi – bez grupy inwa-lidzkiej – otrzymują leki refundowane opłacając

– Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi, Zasłużeni DawcyPrzeszczepu – otrzymują leki na zasadach Dodatkowo ZKotrzymują bezpłatnie – leki stosowane w krwiodawstwie orazprzeszczepach wg rozporządzenia.

– pracownicy i byli pracownicy zakładów produkującychwyroby z azbestu – otrzymują

– osoby wykonujące powszechny obowiązek obrony otrzy-mują bezpłatnie leki refundowane

– osoby wymienione w ustawie o powszechnym obowiązkuobrony RP (np. członkowie rodzin żołnierzy).

– nieubezpieczona osoba będąca w okresie ciąży, porodui połogu – leki wydawane są tak jak osobom ubezpieczonym.

– osoba posiadająca obywatelstwo polskie i miejsce za-mieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która nieukończyła 18. roku życia - leki wydawane są tak jak osobomubezpieczonym.

– osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie prze-pisów ustawy, źwości i przeciwdziałaniu alk-oholizmowi - leki wydawane są tak jak osobom ubezpieczonym.

o wychowaniu w trze

www.lekseek.com

str. 17

IN-N

IN-F

IN-C

N-K

IN-Z

IN-G

UM

– osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie prze-pisów ustawy łaniu narkomanii.

– osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie prze-pisów ustawy .

– osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie prze-pisów ustawy .

I – osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawieprzepisów ustawy o .

– osoba inna niż ubezpieczona, posiadająca uprawnieniado bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na podstawieprzepisów ustawy żeńi chorób zakaźnych u ludzi.

– osoba, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy posia-dająca obywatelstwo polskie i posiadająca miejsce zamiesz-kania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, które spełnia kry-terium dochodowe.

– osoba, inna niż ubezpieczona, posiadająca określone up-rawnienia do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na pod-stawie wiążących Rzeczypospolitą Polskę umów dwustronnych.

o przeciwdzia

o ochronie zdrowia psychicznego

o cudzoziemcach

Karcie Polaka

o zapobieganiu oraz zwalczaniu zaka

Nieprawidłowości w wystawianiu recept

Nieprawidłowo wypisana recepta lekarska

Jak dotąd, za zrealizowanie niepoprawnie wypisanejrecepty lekarskiej, Narodowy Fundusz Zdrowia obciążał far-maceutów kwotą należnej refundacji. Aktualnie, apteka mapełne prawo do wydania leku ze zniżką na podstawie błęd-nie wystawionego dokumentu. Takie, a także wiele innychzmian wprowadziło podpisane 8 marca 2011 r. nowe rozpo-rządzenie w sprawie recept lekarskich.

nawet jeśli apteka posiada możliwość korekty pewnychinformacji na recepcie, nie znosi to odpowiedzialności leka-rzy za błędnie wystawione dokumenty.

ściśle określone nieprawidłowości.

kod uprawnień dodatkowych

(nieko-niecznie przez osobę, której dane figurują na doku-mencie),

postać leku

datę realizacji

nie może być podstawą do wydania leku ze 100-procentową odpłatnością.

wiek chorego

ichbrak nie może być podstawą do wydania lekupełnopłatnie

informacje o pacjencie

Nowe przepisy jednoznacznie określają w jaki sposóbosoba uprawniona powinna prawidłowo wystawić receptę. Z dru-giej strony, dają również aptece możliwość zrealizowania jejw sytuacjach, gdy na dokumencie pojawiają się nieprawidło-wości. Warto jednak pamiętać, że znaczące rozszerzenie kata-logu błędów oraz uproszczenie zasad określania odpłatności zalek wcale nie musi oznaczać liberalizacji przepisów. Realizacjaprzez farmaceutów recept zawierających braki formalne w nie-dalekiej przyszłości może skutkować zwiększonymi wydatkamiFunduszu na leki. Dlatego też, w ocenie części specjalistów,

W nowym rozporządzeniu w sprawie recept lekarskich usta-wodawca wyszczególnia 2 rozdziały, z których pierwszy –

– szczegółowo określa zasady wypisania pra-widłowej recepty na leki refundowane, kolejny natomiast opisujew jaki sposób osoba wydająca produkt leczniczy może zrealizo-wać dokument zawierający

W świetle § 16 punkt 1, osoba wydająca produkt leczniczy zezniżką może skorygować lub uzupełnić następujące informacje:

np. IB, IW, ZK (nanowym druku recepty umieszczamy go w polu poniżejidentyfikatora płatnika) – osoba wydająca lek dokonujekorekty wyłącznie na podstawie odpowiednich doku-mentów (np. książeczki inwalidy wojskowego) przed-stawionych przez osobę okazującą receptę

a następnie przesyła brakujące dane w ko-munikacie elektronicznym do Narodowego FunduszuZdrowia;

– farmaceuta określa ją na podstawieposiadanej wiedzy i wcześniejszej konsultacji z chorym

– osoba wydająca lek przyj-muje, że wpisano znak X. Pamiętajmy, że zgodniez nowymi przepisami pozostawienie tego pola pustego

– dotyczy pacjentów do 18 roku życia,ale jedynie w sytuacji, gdy informacji tej nie możnaustalić na podstawie posiadanego nr PESEL – w tymprzypadku, farmaceuta określa wiek na podstawie oka-zanych dokumentów i umieszcza odpowiednie adno-tacje na rewersie druku recepty.dane dotyczące podmiotu drukującego receptę –

– osoba wydająca lek, poprzezadnotację na rewersie dokumentu może poprawić danepersonalne chorego, adres zamieszkania i nr PESEL

Wys-tawienie recept

Co farmaceuta może uzupełnić?

�

�

�

�

�

�

od dnia

www.lekseek.com

str. 18

Wprowadzenie zmian związanych z wejściem w życie nowejustawy refundacyjnej i pakietu rozporządzeń wykonawczych,zarówno wśród lekarzy, jak i w środowisku aptekarskim, zrodziłowiele wątpliwości dotyczących właściwego wystawienia i reali-zacji recepty lekarskiej. Ocenia się, że najistotniejsze nieprawid-łowości jakie mogą wystąpić przy wypisywaniu i wydawaniurefundowanych produktów leczniczych obejmują przede niez-wykle złożone sposoby określenia stopnia odpłatności, a takżebłędy związane ze schematem dawkowania, uprawnieniami do-datkowymi pacjenta czy sposobem zapisu ilości leku na drukurecepty. Poniżej zestawiono przykłady takich recept, wraz z ko-mentarzami wyznaczającymi kierunek poprawnej realizacji do-kumentu w aptece.:

: często spotykaną nieścisłością jest pomijanieprzez lekarzy wielkości opakowania jednostkowego przy wypisy-waniu recepty na większą ilość leku. W podanym przykładzienajmniejsze, refundowane opakowanie preparatu zarejestro-wane jest po 30 tabletek. Właściwy zapis powinien więc wyglą-dać następująco:

1.

Komentarz

(przypominam, że obecnie nie jest wymagane podanieprzez lekarza kodu pocztowego).

– farmaceutanie może samodzielnie wpisać tych informacji. Nowerozporządzenie dopuszcza jednak możliwość korektydanych (gdy są nieczytelne) m. in. poprzez porównanieich z informacjami zawartymi w Centralnym RejestrzeLekarzy i Lekarzy Dentystów RP.

– farmaceuta określa je na podstawie posia-danych danych

– osoba wydająca lek postępujeanalogicznie jak w przypadku błędnego lub nieczytel-nego nr PWZ.

Warto zaznaczyć, że nowe przepisy dopuszczają możliwośćuzupełnienia lub poprawienia przez aptekę niektórych informacji(zamiast każdorazowego dopisywania ich na rewersie doku-mentu) w komunikacie elektronicznym przekazywanym do Na-rodowego Funduszu Zdrowia.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8 marca 2011 r. szcze-gółowo reguluje również sposób postępowania, w sytuacji, gdyna recepcie nie określono stopnia odpłatności za przepisany lek.Należy zaznaczyć, że ze względów na złożoność nowychprzepisów wydanie leku ze zniżką przy braku na recepciepoziomu refundacji będzie możliwe jedynie w kilku przypadkach:

gdy aktualny wykaz leków refundowanych dopuszczadla określonego preparatu

farmaceuta wydaje lek ze zniżką, nawet jeśli nie przy-sługuje ona pacjentowi np.

Uwaga: W powyższym przykładzie lekarz nie określił stopniaodpłatności – w świetle nowych przepisów brak poziomu refun-dacji upoważnia farmaceutę do wydania leku za opłatą ryczał-tową, pomimo, iż może ona nie przysługiwać choremu (jeśli np.lek przepisany jest doraźnie).

gdy aktualny wykaz leków refundowanych dopuszczadla określonego preparatu kilka odpłatności – farma-ceuta wydaje lek za najwyższą z nich.

Uwaga: Powyższy preparat refundowany jest 2 odpłatnościami –30 i 50%. Brak poziomu refundacji upoważnia farmaceutę dowydania leku z odpłatnością 50% (nawet jeśli jest ona nieko-rzystna dla chorego).

Nowe rozporządzenie reguluje także sposób postępowaniaw przypadku, gdy obok stopnia odpłatności lekarz wpisuje sym-bol uprawniania dodatkowego chorego, które upoważnia do wy-dania leku z inną zniżką niż ta wynikająca z wykazu leków refun-dowanych. Jeśli mamy do czynienia z taką sytuacją, osoba wy-dająca lek jako pierwsze bierze pod uwagę przynależność cho-rego do uprzywilejowanej kategorii.

Należy jednak pa-miętać, że farmaceuta nie może samodzielnie usta-lić tych informacji, nawet jeśli chory, dysponuje od-powiednią dokumentacją w momencie realizacjirecepty.

nr PWZ osoby wystawiającej receptę

dane dotyczące osoby uprawnionej albo świadcze-niodawcy

adnotacje na recepcie wystawionej dla siebie lubczłonków rodziny

Warto zaznaczyć, że brak jakichkol-wiek informacji (typu ) możebyć podstawą do wydania leku ze 100-procentowąodpłatnością.

Dotyczy to m. in. kodu up-rawnień dodatkowych chorego, nr PWZ, danych okreś-lających świadczeniodawcę czy nr PESEL.

tylko 1 odpłatność, a le-karz nie wpisuje na recepcie oznaczenia 100% lub X–

W takim przypadku lekarz powi-nien zastosować jedno z 2 oznaczeń: 100% lub X.

W takim przypadku lekarz powinien zas-tosować oznaczenie P – wówczas lek będzie wydaną z naj-wyższą zniżką.

�

�

�

�

�

pro auctore, pro familia

Niewłaściwe odpłatnościOdpłatności a uprawniania dodatkowe

Najczęstsze błędy na receptach – analiza przykładów

PESEL

Rp


Odpłatność

PESEL

Rp


OdpłatnośćNazwa handlowa 0125 mg/ml 1 op.

DS.: 1 ml x 2

Nazwa handlowa 20 mg 2 op.DS.: 2 x 1

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

Formetic 500 mg 2 op. 60 tabl. R

DS: 2 x 1 tabl. podczas posiłku

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

Formetic 500 mg 2 op. po 30 tabl. R


www.lekseek.com

str. 19

Znacznie bezpieczniejsze wydaje się więc zastosowaniedrugiego dopuszczalnego wariantu opartego o zapisanie suma-rycznej ilości tabletek, jaką pacjent powinien otrzymać, bezwskazywania ilości opakowań:

Pamiętajmy, że

In-nym wariantem jest podanie sumarycznej liczby odpowiedniooznakowanych (np. „amp”, „kaps”, „tabl”) jednostek dawkowa-nia. Za błąd merytoryczny uznawane jest stosowanie rzymskiejnumeracji przy zapisie ilości leku refundowanego. W takich przy-padkach receptę należy realizować z pełną odpłatnością.

: pomimo właściwego oznaczenia stopnia odpłat-ności za lek, recepta zawiera nieprawidłowości związane z zapi-sem sposobu dawkowania. W podanym przykładzie mamy doczynienia z przekroczeniem 90-dniowego okresu stosowaniapreparatu. Najmniejsze, refundowane opakowanie preparatuEnarenal 10 mg zarejestrowane jest po 30 tabletek. Lekarzprzepisał 120 tabletek (4 x 30 tabl.). Przy dawkowaniu: 1 x 1 zezniżką możemy więc wydać jedynie 90 tabletek, czyli 3 pełneopakowania.

Warto przy tym zwrócić uwagę, że częste błędy w interpre-tacji przepisów zachodzą przy ordynowaniu leków refundowa-nych, które produkowane są w różnych ilościowo opakowaniach.Jeśli mamy do czynienia z preparatem, który zarejestrowany jestnp. po 10 tabl. i po 30 tabl., to opakowanie 30 tabl. należy zawszetraktować jak potrójne opakowanie, wymagające podania przezlekarza właściwego schematu dawkowania.

: preparat Famogast dostępny jest w obrociew dawce 20 i 40 mg. Z uwagi, iż lekarz nie określił jej na recepcie,przyjmuje się, że należy wydać najmniejszą dostępną dawkęzawartą w aktualnych wykazach refundacyjnych (czyli 20 mg).Najmniejsze opakowanie leku zarejestrowane jest obecnie po 30tabletek. Lekarz natomiast przepisał 60 tabletek. Niewłaściwyzapis dawkowania sprawia, że ze zniżką dotychczas możnawydać jedynie 1 opakowanie tego leku.

: w powyższym przykładzie lekarz nie uwzględniłschematu dawkowania – zgodnie z rozporządzeniem w sprawierecept lekarskich powinniśmy więc wydać pacjentowi 2 naj-

mniejsze opakowania leku wyszczególnione w aktualnym ob-wieszczeniu Ministra Zdrowia (czyli 2 x 50 tabletek).

: w podanym przykładzie refundacja przysługujechoremu tylko na 1 opakowanie przepisanego leku. Wynika to zzapisu ilości jednostek dawkowania na recepcie (1,5 x 90 dni x 1= 135 ml).

: w obecnym stanie prawnym brak jest zapisuumożliwiającego wydanie ze zniżką większej ilości leku niżprzepisał lekarz, chyba że mamy do czynienia z jednymnajmniejszym refundowanym opakowaniem kiedy przekraczaono 90 dni kuracji. Reasumując 30 tabl. tylko za pełnąodpłatnością..

: z powyższego zapisu dawkowania wynika, iż docałej kuracji pacjent potrzebuje 15 ml roztworu antybiotyku. Naj-mniejsze refundowane opakowanie preparatu zarejestrowanejest po 35 ml. W tym przypadku choremu zostanie wydana ilośćleku (1 opakowanie po 35 ml) różniąca się od tej określonej przezosobę wystawiającą receptę (lekarz przepisał zbyt dużą ilośćleku). Zgodnie z projektem rozporządzenia w sprawie receptlekarskich, jeśli określając sposób dawkowania, wpisano okresstosowania – osoba wydająca przyjmuje obliczoną na tej pod-stawie ilość jako przepisaną przez osobę wystawiającą receptę.Wynika z tego, że w takich sytuacjach

.

: praktyka apteczna pokazuje, że często spot-kanym określeniem sposobu przyjmowania leku przez choregojest dawkowanie typu wiadomo (lub wg glikemii, wg INR). Prze-pisy nie określają jednak jednoznacznie w jaki sposób osobarealizująca receptę może wydać lek zgodnie z podanym zapi-sem. Większość farmaceutów interpretuje to jako brak dawko-wania, co upoważnia ich do wydania ze zniżką 2 najmniejszych,refundowanych opakowań przepianego preparatu (czyli w tymwypadku: 2 x 30 tabletek).

ilość przepisanego leku należy określićcyframi arabskimi poprzez podanie liczby opakowań ozna-czonych adnotacją „op” lub „lag” oraz wielkości opakowa-nia jednostkowego poprzedzonej słowem „po” lub „á”.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

podstawą do wydanialeku nie jest ilość opakowań jednostkowych wypisana narecepcie, a schemat dawkowania wraz z długością trwaniacałego leczenia

8.

Komentarz

Komentarz

Komentarz

Komentarz

Komentarz

Komentarz

Komentarz

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćEnarenal 10 mg 4 op. RDS: 1 x 1 tabl. po posiłku

PESEL

Rp

pdodatkowe

OdpłatnośćFamogast 2 op. 60 szt. RDS: 1 x 1 tabl.

po

PESEL

Rp

pdodatkowe

Odpłatność

Euthyrox N 25 2 op a 100 tabl. R

PESEL

Rp

pdodatkowe

OdpłatnośćXyzal sir. 2 op. 30%DS.: 1,5 ml 1 raz dziennie

PESEL

Rp

pdodatkowe

OdpłatnośćApo-Napro 250 mg 1 op. po 30 tabl.DS.: 2 x 1 przez 3 dni 50%

PESEL

Rp

pdodatkowe

OdpłatnośćAugmentin 457 mg/5ml sir 1 op. po 70 ml 50%DS. : 2 x 1,5 ml przez 5 dni

PESEL

Rp

pdodatkowe

OdpłatnośćAtorvasterol 20 mg 2 op. a 90 szt . 30%DS: wiadomo

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćFormetic 500 mg 60 tabl. R


www.lekseek.com

str. 20

Jakie informacje farmaceuta może poprawić na recepcie?

Rozporządzenie w sprawie recept lekarskich jednoznacznieokreśla w jaki sposób osoba uprawniona powinna prawidłowowystawić receptę na leki podlegające refundacji. Z drugiej strony,wprowadzone zmiany dają również aptece możliwość zrealizo-wania jej w sytuacjach, gdy na dokumencie pojawiają się niepra-widłowości. Warto jednak zaznaczyć, że istotne rozszerzeniekatalogu błędów oraz uproszczenie dotychczasowych zasadokreślania odpłatności za lek wcale nie musi iść w parze z libe-ralizacją przepisów. Ocenia się, że realizacja przez farmaceutówrecept zawierających braki formalne w niedalekiej przyszłościmoże skutkować zwiększonymi wydatkami Narodowego Fundu-szu Zdrowia. Dlatego też, już teraz przyjmuje się iż, nawet jeśliapteka posiada możliwość korekty pewnych informacji na recep-cie, nie znosi to pełnej odpowiedzialności lekarzy za błędnie wys-tawione dokumenty.

W nowym rozporządzeniu ustawodawca wyszczególnia 2rozdziały, z których pierwszy – – szczegółowookreśla zasady wypisania prawidłowej recepty na leki refun-dowane,

. Warto nadmie-nić, że ta szczególnie istotna z punkty widzenia pracy farmaceutyczęść rozporządzenia także podzielona jest na 2 zasadniczeobszary definiujące odmienne kryteria przyjęcia niepoprawniewypisanej recepty:

W świetle § 16 punkt 1, jeżeli na recepcie

, osoba wydająca może ją zrea-lizować w następujących przypadkach:1. – farmaceuta

określa go na podstawie odpowiednich dokumentów (np. ksią-żeczki inwalidy wojskowego) dotyczących pacjenta przedsta-wionych przez osobę okazującą receptę (niekoniecznie przezosobę, której dane figurują na dokumencie). W tym przypadkunależy dokonać odpowiednich adnotacji na rewersie doku-mentu tzn. umieścić właściwy symbol klasyfikujący upraw-nienie dodatkowe, złożyć podpis i przystawić pieczątkę. Wartorównież pamiętać, aby wprowadzone zmiany przekazać w ko-munikacie elektronicznym do wojewódzkiego oddziału NFZ.

2. – osoba wydająca określa ją na podstawieposiadanej wiedzy

3. – osoba wydająca przyjmuje, że jest to naj-mniejsza dawka dopuszczona do obrotu na terytorium Rze-czypospolitej Polskiej

4. – farmaceuta wydaje 1 najmniejszeopakowanie leku zamieszczone w aktualnym obwieszczeniuMinistra Zdrowia bądź 1 najmniejsze opakowanie do-puszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej(jeśli mamy do czynienia z preparatami niepodlegającymirefundacji)

5. – farmaceuta wydaje maksymalnie 2najmniejsze opakowania leku zamieszczone w aktualnymobwieszczeniu Ministra Zdrowia bądź 2 najmniejsze opako-wania dopuszczone do obrotu na terytorium RzeczypospolitejPolskiej (jeśli mamy do czynienia z preparatami niepodlega-jącymi refundacji)

6.

– farmaceutaustala go na podstawie odpowiednich dokumentów dotyczą-cych pacjenta przedstawionych przez osobę okazującą re-ceptę. W tym przypadku na rewersie recepty należy wpisaćnumer tego poświadczenia lub dokumentu, złożyć swój podpisi pieczątkę bądź zamieścić ten numer w komunikacie elektro-nicznym przekazywanym do oddziału wojewódzkiego NFZ

7. – osoba wydająca lekprzyjmuje, że wpisano znak "X". Pamiętajmy, że zgodnie z no-wymi przepisami pozostawienie tego pola pustego nie możebyć podstawą do wydania leku ze pełną odpłatnością

8. (wyłączniejeśli wieku nie można ustalić na podstawie numeru PESEL) –osoba wydająca określa wiek na podstawie innego dokumen-tu przedstawionego przez osobę okazującą receptę. Farma-ceuta powinien wówczas zamieścić tę informację na rewersierecepty oraz złożyć swój podpis.

9. – ich braknie może być podstawą do wydania leku pełnopłatnie

Jeżeli na recepcie wpisano w sposób:

1.– osoba wydająca lek określa go na podstawie posia-

danych danych dotyczących osoby wystawiającej receptę.Farmaceuta zamieszcza ten numer na rewersie recepty orazskłada swój podpis bądź zamieszcza go w komunikacie elek-tronicznym przekazywanym do oddziału wojewódzkiego NFZ.Nowe rozporządzenie dopuszcza możliwość porównania tychinformacji z adnotacjami zawartymi w Centralnym RejestrzeLekarzy i Lekarzy Dentystów RP.

2. – osoba wydająca lek, poprzez adnotację narewersie dokumentu może poprawić dane personalne cho-rego, adres zamieszkania i nr PESEL (przypominam, żeobecnie nie jest wymagane podanie przez lekarza kodupocztowego). Korekta dopuszczalna jest m. in. w sytuacji, gdynr PESELzawiera niepoprawną ilość cyfr.

3.– procedura jest analogiczna jak w przypadkach zilus-

trowanych powyżej. Pamiętajmy, że brak tych informacjistanowi podstawę do realizacji recepty z pełną odpłatnością –farmaceuta nie może samodzielnie wpisać, zarówno

Wystawienie recept

kolejny natomiast opisuje w jaki sposób osoba wy-dająca produkt leczniczy może zrealizować dokument za-wierający ściśle określone nieprawidłowości

nie wpisano da-nych, wpisano je w sposób nieczytelny, błędny lub niez-godny z rozporządzeniem

kod uprawnień dodatkowych pacjenta

postać leku

dawka leku

ilość środka leczniczego

sposób dawkowania

numer poświadczenia, albo numer dokumentu uprawnia-jącego do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej napodstawie przepisów o koordynacji oraz symbol pań-stwa, w którym znajduje się zagraniczna instytucja właś-ciwa dla osoby uprawnionej koordynacji

datę realizacji recepty "od dnia"

wiek, w przypadku pacjenta do 18 roku życia

dane dotyczące podmiotu drukującego receptę

nieczytelny lub niez-godny z rozporządzeniem

numer prawa wykonywania zawodu osoby wystawiającejreceptę

dane pacjenta

dane dotyczące osoby uprawnionej albo świadczenio-dawcy

Informacje, które można samodzielnie wpisaćlub skorygować

Dane błędne lub nieczytelne

www.lekseek.com

str. 21

informacji o chorym, numeru PWZ, jak i danych określającychświadczeniodawcę, nawet jeśli dysponuje odpowiednią doku-mentacją, w chwili przyjęcia dokumentu w aptece.

4.– osoba wydająca lek postępuje analogicznie

jak w przypadku błędnego lub nieczytelnego nr PWZ. Wartozaznaczyć, że brak jakichkolwiek informacji (typu

) stanowi podstawę do wydania leku za pełnąodpłatnością

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 8 marca 2011 r.szczegółowo reguluje również sposób postępowania, w sytuacji,gdy na recepcie nie określono stopnia odpłatności za przepisanylek. Należy zaznaczyć, że ze względów na złożoność nowychprzepisów wydanie leku ze zniżką przy braku na recepciepoziomu refundacji będzie możliwe jedynie w kilku przypadkach:1. gdy aktualny wykaz leków refundowanych dopuszcza dla

określonego preparatu tylko 1 odpłatność, a lekarz nie wpisu-je na recepcie oznaczenia 100% lub X – farmaceuta wydajelek ze zniżką, nawet jeśli nie przysługuje ona pacjentowi np.

W powyższym przykładzie lekarz nie określił stopniaodpłatności – w świetle nowych przepisów brak poziomu refun-

dacji upoważnia farmaceutę do wydania leku za opłatą ryczał-tową, pomimo, iż może ona nie przysługiwać choremu (jeśli np.lek przepisany jest doraźnie). W takim przypadku lekarz powi-nien zastosować jedno z 2 oznaczeń: 100% lub X.2. gdy aktualny wykaz leków refundowanych dopuszcza dla

określonego preparatu kilka odpłatności – farmaceuta wydajelek za najwyższą z nich.

Powyższy preparat refundowany jest 2 odpłatnościami – 30i 50%. Brak poziomu refundacji upoważnia farmaceutę do wyda-nia leku z odpłatnością 50% (nawet jeśli jest ona niekorzystnadla chorego). W takim przypadku lekarz powinien zastosowaćoznaczenie P – wówczas lek będzie wydaną z najwyższą zniżką.

Nowe rozporządzenie reguluje także sposób postępowaniaw przypadku, gdy obok stopnia odpłatności lekarz wpisuje sym-bol uprawnienia dodatkowego chorego, które upoważnia do wy-dania leku z inną zniżką niż ta wynikająca z wykazu leków refun-dowanych. Jeśli mamy do czynienia z taką sytuacją, osoba wy-dająca lek w pierwszej kolejności bierze pod uwagę przyna-leżność chorego do uprzywilejowanej kategorii.

adnotacje na recepcie wystawionej dla siebie lub człon-ków rodziny

pro auctore,pro familia

Symbol określający odpłatność za lek

Odpłatności a uprawnienia dodatkowe

Leki psychotropowe i środki odurzające

Leki psychotropowe

Wykaz środków odurzających i substancji psychotropowychstanowiący załącznik do Ustawy o przeciwdziałaniu narkomaniizdefiniowany jest jako lista związków, których produkcja, przet-warzanie i przewóz są zabronione

Należy pamiętać, że wykaz ten jest ciągle aktua-lizowany i uzupełniany o nowe substancje, które pojawiają się wnielegalnym obrocie – ostatnia taka nowelizacja miała miejsce 25sierpnia 2010 r.

W świetle definicji ustawowej substancje psychotropowedzieli się na grupy w zależności od stopnia ryzyka rozwojuuzależnienia. Związki z wykazu I-P (np. LSD) stosowane sąwyłącznie przez jednostki prowadzące badania naukowe, co oz-nacza, iż są całkowicie wyłączone z obrotu farmaceutycznego.Grupy II-P (np. ketamina, amfetamina), III-P (np. katyna,glutetymid) i IV-P (np. diazepam) natomiast mogą być używane

w celach medycznych i przemysłowych. Ze względuna wielokierunkowe działanie substancji psychoaktywnych, którez jednej strony wykazują właściwości uzależniające, a z drugiejjednak są powszechnie wykorzystywane w badaniach, zaszłakonieczność ustanowienia nad nimi ścisłej kontroli, zarówno napoziomie krajowym, jak i międzynarodowym. Temu służą m. in.zaostrzone przepisy precyzujące zasady wypisywania, realizacjii przechowywania recept na leki tej klasy.

Zgodnie z przepisami Prawa farmaceutycznego, wpisanieleku do kategorii dostępności:

następuje w sytuacji, gdy stosowanie preparatu stwarza znaczneryzyko jego nadużywania. Klasyfikacja ta dotyczy także produk-tów zawierających substancje czynne, które z powodu swej inno-wacyjności lub właściwości mogą być zaliczone do preparatów

bez posiadania właściwegozezwolenia.

dodatkowo

Substancje psychotropoweprodukt wydawany z przepisu

lekarza, zawierający środki odurzające lub substancjepsychotropowe (w rozporządzeniu oznaczonej jako „Rpw”)

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćNazwa handlowa 0125 mg/ml 1 op.DS.: 1 ml x 2

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćNazwa handlowa 20 mg 2 op.DS.: 2 x 1

www.lekseek.com

str. 22

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisustwarzających znaczne ryzyko uzależnienia. Należy pamiętać,że podstawą zaliczenia związku do właściwej kategorii dostęp-ności są również obowiązujące konwencje międzynarodowe m.in. Karta Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnegoobrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.

Zgodnie z art. 28 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii obrótdetaliczny substancjami psychotropowymi prowadzą wyłącznieapteki ogólnodostępne, szpitalne i zakładowe.

numerowanym według zasad określonych w przepisach;posiadającym unikalny numer identyfikacyjny rozpoczyna-jący się od cyfr „07” przydzielony właściwemu oddziałowiNFZ przez wojewódzką inspekcję farmaceutyczną;

Zgodnie z § 9 rozporządzenia w sprawie recept lekarskich,w przypadku osoby wystawiającej receptę, która nie jest osobąuprawioną, zakresy liczb będące unikalnymi numerami identyfi-kującymi recepty wydaje Wojewódzki Inspektor Farmaceutycznywłaściwy ze względu na adres zamieszkania osoby wystawia-jącej receptę.

(nawet,jeśli lek przepisywany jest z pełną odpłatnością).

Całkowitą zmianą w porównaniu z poprzednimi przepisamijest rezygnacja z wtórników i druków ścisłego zarachowania,które wcześniej pozostawały u lekarza wystawiającego doku-ment, a które w ocenie Ministerstwa Zdrowia istotnie zwiększałybiurokratyzm towarzyszący wypisywaniu leków tej klasy.

W

Prawidłowo wypisana recepta na leki psychotropowe różni sięzasadniczo od tej, wystawionej na pozostałe preparaty. Najważ-niejsze różnice obejmują m. in.:

o

.

Zasady wypisywania leków psychotropowych

Jak wygląda recepta?

Ministerialnerozporządzenie w sprawie recept lekarskich wskazuje, iżpodstawą do wydania takiego środka stanowi recepta wypi-sana na druku w kolorze białym:

Wymiary dokumentu tej klasy nie mogą byćmniejsze niż 200 mm długości i 90 mm szerokości

Nowe-lizacja przepisów umożliwia wypisywania recept na lekiz kategorii „Rpw” wszystkim lekarzom, co zgodne jest z us-tawą o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z dnia 5 grudnia1996 r.

§ 11 nowego rozporządzenia w sprawie recept wpro-wadzono także istotne zmiany dla leków zawierających sub-stancje psychotropowe z grupy III-P i IV-P, a także środkiodurzające klasy II-N. Produkty te nie muszą być wypisy-wane na blankietach odpowiadających wymaganiom w za-łączniku 6 do rozporządzenia, co oznacza jednocześnie, iżw przypadku braku refundacji nie muszą zawierać unikal-nego numeru identyfikacyjnego.

�

�

�

�

bowiązuje zasada jedna recepta – jeden lek.

(przypominam, że recepta na większośćpozostałych produktów leczniczych może zawierać mak-symalnie 5 pozycji).w nowelizacji rozporządzenia w sprawie środkówodurzających zostało zmienione na "sposób dawko-wania", a w przypadku zapisania dawkowania niejedno-znacznego, tj. 1 tabl. doraźnie, 1 tabl. w razie bólu - osobarealizująca może wydać 2 najmniejsze refundowanebądź zarejestrowane opakowania.obecna nowelizacja pozwala zapisać ilość środka odu-rzającego czy substancji psychotropowej na dwa spo-soby: jako ilość sumaryczną lub jako iloczyn ilości jed-nostek dawkowania i dawki.należy zwracać szczególną uwagę na ewentualne

–- w przypadku leków recepturowych.recepta wystawiona na preparaty zawierające

mogą dotyczyć tylko takiej ilościśrodka, który nie przekracza 5-krotnej, jednorazowejdawki przeznaczonej dla zwierzęcia.termin realizacji recepty na

wynosi 30 dniod daty wystawienia (nie dotyczy leków sprowadzanych zzagranicy nieposiadających zezwolenia na dopusz-czenie do obrotu w naszym kraju)w przypadku leków recepturowych często praktyką jeststosowanie adnotacji co ozna-cza, że nazwy substancji psychotropowej lub środkaodurzającego powinny być pominięte na opisieaptecznym

Dopuszczono możliwość wystawiania do 3 recept na nastę-pujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 90dni stosowania. Niestety nie rozszerzono zapisu, co do terminurealizacji recepty. Reasumując lekarz może wystawić do 3 receptz datą realizacji od, ale aptekarz może zrealizować je i tak wterminie 30 dni

Preparatypsychotropowe należy wypisać osobno na oddziel-nych drukach

przekroczenie dawki maksymalnej substancji psy-chotropowej

sub-stancje psychotropowe z grupy II-P stosowane wy-łącznie u zwierząt

leki psychotropowe z grupyII-P (oraz środki odurzające z grupy I-N

�

�

�

�

�

wydać opis bez składu,

Środki odurzające

Szczegółowe warunki wystawiania recept i zapotrzebowanina produkty lecznicze zawierające w swoim składzie środki odu-rzające reguluje m. in. rozporządzenie Ministra Zdrowia w spra-wie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekur-sorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub sub-stancje, a także rozporządzenie w sprawie recept lekarskichz dnia 21 grudnia 2013 r. Nakłada ono na osoby uprawnionenastępujące wymagania:

na blankiecie recepty (od 30 grudnia 2012 r. obowiązuje białykolor) należy przepisać wyłącznie 1 preparat zawierającyśrodek odurzający bądź substancję psychotropową (zasada

jedna recepta – jedna pozycja).

dawkowanie leku

przepisana ilość leku nie powinna przekraczać zapotrze-bowania chorego na 90-dniową kurację

(nie dotyczy lekówsprowadzanych z zagranicy nieposiadających zezwoleniana dopuszczenie do obrotu w naszym kraju)

�

�

�

�

Warto zaznaczyć, że zasa-da dotyczy również recept klasycznych wystawionychna leki zakwalifikowane do grupy III-P i IV-P.

termin takiej recepty wynosi 30 dni

www.lekseek.com

str. 23

�

�

�

�

�

sumaryczna ilość środka odurzającego powinna być, może być też wyrażona za pomo-

cą iloczynu ilości jednostek dawkowania oraz dawki leku.W przypadku leków recepturowych, szczególną uwagę na-

leży również zwrócić na kontrolę dawkowania przepisanegoleku. Zgodnie z art. 7, jeśli przepisana dawka jednorazowa lubdobowa leku przekracza dawkę maksymalną określoną w Far-makopei Polskiej, Farmakopei Europejskiej lub CharakterystyceProduktu Leczniczego, lekarz na rewersie recepty dokonujeodpowiednich adnotacji:

skreśla przekroczoną dawkęobok stawia wykrzyknikzapisuje ją dodatkowo słownieumieszcza swój czytelny podpis i przystawia pieczątkęWarto pamiętać że, gdy dawki maksymalnej nie określa Far-

makopea Europejska, Farmakopea Polska lub albo Charak-terystyka Produktu Leczniczego, osoba wystawiająca receptęzobowiązana jest postąpić analogicznie jak w przypadku przek-roczenia dawki dobowej lub jednorazowej.

Praktyka apteczna pokazuje, że najczęstszymi nieprawidło-wościami przy wystawianiu recept na środki odurzające zak-lasyfikowane do wykazu I-N jest brak lub błędne określeniełącznej ilości przepisanego produktu leczniczego, a takżedokonanie niewłaściwych adnotacji przy przekroczonej dawcemaksymalnej i przepisanie takiej ilości leku, która przekraczazapotrzebowanie chorego na 90-dniową kurację.

W obu, podanych przypadkach, zapis na recepcie jest nie-prawidłowy. Zgodnie z komunikatem Ministra Zdrowia, okreś-lenie wielkości opakowania jednostkowego (co według spec-jalistów, często jest jednak wskazane przy tego typu drukach,gdyż zmniejsza ryzyko sfałszowania dokumentu) nie jest równo-znaczne z oznaczeniem sumarycznej ilości środka odurzają-cego. W drugim przypadku, osoba wystawiająca receptę prawid-łowo obliczyła łączną ilość związku, ale nie wyraziła jej dodat-kowo słownie. Warto zaznaczyć, że w przypadku postaci lekówinnych niż doustne (ampułki, fiolki, ampułko-strzykawki) zale-cane jest także dokładne określenie drogi podania preparatu (np.domięśniowo, dożylnie, podskórnie).

Często zdarza się, że osoba uprawniona do wystawieniarecepty na środki odurzające przepisuje większą ilość leku (niez-godną ze szczegółowym schematem dawkowania i przekra-czającą zapotrzebowanie pacjenta na 90-dniowe leczenie) lubprzekracza dawki maksymalne określone w monografiach wysz-czególnionych w treści rozporządzenia (warto pamiętać, żepodane wartości te mogą również określać ilość leku, która możebyć przepisana choremu).

Uwaga: Zgodnie z obowiązującymi przepisami, na 90-dnioweleczenie można wydać 180 ampułek leku – obliczamy to napodstawie szczegółowego schematu dawkowania na recepcie(2 amp. x 3 x 30 dni = 180 amp.). Lekarz w tym przypadku zapisałzbyt dużą ilość preparatu (należy zauważyć, że jednorazowa idobowa dawka maksymalna nie zostały jednak przekroczone).

Uwaga: Zgodnie z Farmakopeą Polską wyd. VI jednorazowadawka maksymalna (ddm) siarczanu morfiny w podaniu domięś-niowym wynosi 20 mg. Szczegółowy zapis dawkowania wska-zuje, że została ona przekroczona (3 amp. x 10 mg = 30 mg).Zapis na recepcie należy uznać za właściwy – lekarz określił dro-gę podania leku, a obok przepisanej dawki postawił wykrzyknikoraz umieścił swój czytelny podpis i pieczątkę.

dodat-kowo wyrażona słownie

Praktyka aptecz-na pokazuje, że w takim przypadkach zalecany jest równieżsłowny zapis schematu dawkowania zawierający często-tliwość stosowania przepisanego leku.

Środki odurzające grupy I-N – przykłady recept

PESEL

Rp


Odpłatność

PESEL

Rp


Odpłatność

źle!

Sevredol 20 mg1 op. po 60 szt. (1200 mg)DS.: 3 x 1 tabl. czytelny podpis

i pieczątka lekarza

dobrze!

łącz

nailo

śćsu

bsta

ncji

czyn

nejMorphini Sulfas WZF 10 mg

w 1 ml 450 amp. domięśniowosto pięćdziesiąt miligramów dziennie

zawartość substancji psychotropowej:cztery tysiące pięćset miligramówsiarczanu morfiny

DS.: trzy ampułki, pięć razy dziennie

PESEL

Rp


Odpłatność

źle!

Doltard 10 mg 2 op. a 20 szt. (doustnie)(czterdzieści tabletek)DS: 2 x 1 tabl.

PESEL

Rp


Odpłatność

Morphini Sulfas WZF 10 mgw 1 ml 200 amp. domięśniowozawartość środka odurzającego:cztery tysiące miligramów siarczanu morfinyDS.: dwie ampułki, trzy razy dziennie

PESEL

Rp


Odpłatność

dobrze!

Doltard tabl. a 30 mg 80 tabl.osiemdziesiąttabletek po trzydzieści miligramów

dwa tysiące czterysta miligramówmorfiny

DS.: Co 8 godz. po 1 tabl.

(słowne oznaczenie wielkościopakowania jednostkowego)

(łączna ilość substancji czynnej)

(schemat dawkowania i częstotliwośćstosowania leku)

www.lekseek.com

str. 24

Środki odurzające i substancje psychotropowe - tabele dawek maksymalnych

Codeine hydrochlorideCodeine phosphate sesquihydrateCodeine phosphate hemihydrateCodeine phosphate hemihydrateCodeineDextromoramide tartrateDextromoramide tartrateDextromoramide tartrateDihydrocodeine tartrate

Diphenoxylati hydrochlorideEthylomorphine hydrochloride

FentanylFentanyl

Fentanyl citrateFentanyl citrateFolcodineHydrocodone tartrateHydrocodone tartrateHydromorphoneHydromorphoneHydromorphoneHydromorphoneLevomethadone hydrochlorideLevomethadone hydrochlorideLevomethadone hydrochloride

Methadone hydrochlorideMethadone hydrochlorideMethadone hydrochloride

Morphine hydrochlorideMorphine hydrochloride

Morphine hydrochlorideMorphine hydrochlorideMorphine hydrochlorideMorphine sulphateMorphine sulphateOxycodone

OxycodoneOxycodone

OxycodonePethidine hydrochloridePethidine hydrochloridePethidine hydrochloride

Pethidine hydrochlorideTilidine hydrochlorideTilidine hydrochlorideTilidine hydrochloride

II-NII-NII-NII-NII-NI-NI-NI-NII-NI-NII-NI-NI-NI-NI-NII-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-NI-N

GrupaNazwa INN Substancja czynna

KodeinaKodeinaKodeinaKodeinaKodeinaDekstromoramidDekstromoramidDekstromoramidDihydrokodeinaDifenoksylatEtylomorfinaFentanylFentanylFentanylFentanylFolkodynaHydrokodonHydrokodonHydromorfonHydromorfonHydromorfonHydromorfonLewometadonLewometadonLewometadonMetadonMetadonMetadonMorfinaMorfinaMorfinaMorfinaMorfinaMorfinaMorfinaOksykodonOksykodonOksykodonOksykodonPetydynaPetydynaPetydynaPetydynaTylidynaTylidynaTylidyna

Podanie

DoustneDoustneDoodbytniczeDoustneDoustneDoustneDoodbytniczeDomięśnioweDoustneDoustneDoustneDożylnePrzezskórneDożylnePrzezskórneDoustneDoustnePodskórnePodskórneDomięśnioweDoustneDoodbytniczeDoustneDomięśniowePodskórneDoustnePodskórneDomięśnioweDoustneDoodbytniczePodskórneDomięśnioweDożylneDoustneDożylneDoustneDoodbytniczeDożylnePodskórnePodskórneDomięśnioweDożylneDoustneDoustneDomięśnioweDożylne

Jednorazowa dawka maksymalna

0,060 g0,060 gbrak danych0,120 g0,040 g0,010 gbrak danychbrak danych0,015 g0,005 g0,050 gbrak danych0,0025 - 0,010 gbrak danych0,0025 - 0,010 g0,020 g0,010 g0,015 g0,002 g0,002 g0,004 g0,003 gbrak danychbrak danychbrak danych0,100 g0,100 g0,100 g0,100 g0,030 g0,060 g0,020 g0,010 g0,100 g0,020 g0,010 g0,020 g0,010 g0,010 g0,150 g0,150 g0,100 g0,150 gbrak danych0,100 g0,100 g

(uwalnianie 0,025 mg - 0,1 mg/h, raz na 4-6 dni)

0,120 g0,120 gbrak danych0,300 g0,120 g0,040 gbrak danychbrak danych0,005 g0,002 g0,150 g0,0005 g

Dobowa dawka maksymalna

0,0005 g0,0025 - 0,010 g0,060 g0,040 g0,030 g0,008 g0,008 g0,016 g0,009 g0,060 gbrak danych0,060 g0,200 g0,200 g0,200 g0,100 g0,100 g0,060 g0,060 g0,060 g0,100 g0,060 g0,040 g0,080 g0,040 g0,040 g0,500 g0,500 g0,300 gbrak danych

0,400 g0,400 g

brak danych

Narkotyki

www.lekseek.com

str. 25

AlprazolamAmfetamine sulfateAmfetamine sulfateAmfetamine sulfate

BromazepamBuprenorphine hydrochlorideBuprenorphine hydrochloride

GrupaNazwa INN Substancja czynna Podanie Jednorazowa dawka maksymalna Dobowa dawka maksymalna

Psychotropy

IV-PII-PII-PII-PIV-PIII-PIII-P

AlprazolamAmfetaminaAmfetaminaAmfetaminaBromazepamBuprenorfinaBuprenorfina

DoustneDoustneDomięśnioweDożylneDoustneDomięśniowePodjęzykowe

brak danychbrak danychbrak danychbrak danych0,006 g0,0006 g0,001 g

0,004 - 0,010 g0,020 g0,020 g0,020 g0,0180 g0,0024 g0,004 - 0,005 g

Buprenorphine III-P Buprenorfina Przezskórne1 system trandermalny zawiera 20 mg, 30 mg lub 40 mg buprenorfiny.Uwalnia odpowiednio 35 μg/h, 52,5 μg/h lub 70 μg/h buprenorfiny w ciągu 96 h.

Chlordiazepoxide hydrochlorideChlordiazepoxide hydrochloride

ChlordiazepoxideClobazamClonazepamClonazepamClonazepamClorazepate dipotassium

DiazepamDiazepam

DiazepamEstazolam

FlunitrazepamFlurazepam hydrochlorideHexobarbital

LorazepamLorazepam

LormetazepamMedazepam

MeprobamateMetaqualoneMethylcathinone

Methylphenidate hydrochlorideMethylphenobarbital hydrochloride

MidazolamMidazolamMidazolamNitrazepamOxazepam

Pentazocine lactatePentazocine lactatePentazocine lactatePentazocine lactate

PentazocinePentazocinePentazocinePentazocine

PentazocinePentobarbitalPentobarbitalPentobarbitalPhenobarbital

PhenobarbitalPrazepamSekobarbital

TemazepamTetrazepam

TriazolamZolpidem tartrate

IV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIII-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PII-PI-PII-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PIV-PII-PII-PII-PII-PII-PII-PII-PII-PII-PIII-PIII-PIII-PIV-PIV-PIV-PII-PIV-PIV-PIV-PIV-P

ChlordiazepoksydChlordiazepoksydChlordiazepoksydKlobazmKlonazepamKlonazepamKlonazepamKlorazepatDiazepamDiazepamDiazepamEstazolamFlunitrazepamFlurazepamHeksobarbitalLorazepamLorazepamLormetazepamMedazepamMeprobamatMetakwalonMetylkatynonMetylofenidatMetylofenobarbitalMidazolamMidazolamMidazolamNitrazepamOksazepamPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentazocynaPentobarbitalPentobarbitalPentobarbitalFenobarbitalFenobarbitalPrazepamSekobarbitalTemazepamTetrazepamTriazolamZolpiderm

DomięśnioweDożylneDoustneDoustneDomięśnioweDożylneDoustneDoustneDomięśnioweDożylneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDomięśnioweDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDomięśnioweDożylneDoustneDoustneDoustnePodskórneDomięśnioweDożylneDoustnePodskórneDomięśnioweDożylneDoodbytniczeDoustneDożylneDomięśnioweDomięśnioweDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustneDoustne

0,100 g0,100 g0,020 gbrak danych0,003 gbrak danych0,008 g0,030 g0,030 g0,030 g0,020 co 1 godzinębrak danych0,002 gbrak danych0,600 g0,004 gbrak danychbrak danychbrak danych0,800 g0,150 gbrak danych0,036 g0,200 g0,0150,007 gbrak danych0,020 g0,015 g0,100 g0,060 g0,060 g0,060 g0,100 g0,060 g0,060 g0,060 g0,050 g0,100 gbrak danych0,200 g0,300 g0,300 g0,020 gbrak danych0,030 g0,100 gbrak danych0,010 g

0,300 g0,300 g0,100 gbrak danychbrak danychbrak danych0,020 g0,090 g0,060 g0,030 g0,020 co 1 godzinębrak danych0,002 gbrak danych0,600 g0,010 gbrak danych0,002 g0,003 g2,000 g0,300 g0,140 g0,054 g0,600 g0,015 g0,010 g0,010 g0,080 g0,060 g0,600 g0,360 g0,360 g0,360 g0,600 g0,360 g0,360 g0,360 g0,200 g0,200 gbrak danychbrak danych0,600 g0,600 g0,060 gbrak danych0,060 g0,150 gbrak danychbrak danych

www.lekseek.com

str. 26

PESEL

Rp Odpłatność

Zasady regulujące sposób wypisywania insuliny na recepcielekarskiej nie odbiegają zasadniczo od tych, jakie tyczą się po-zostałych leków. Warto jednak zwrócić uwagę na kilka istotnychaspektów:

Praktyka apteczna pokazuje, że farmaceuci często mająproblem z określeniem właściwego preparatu, jaki powinienotrzymać pacjent, gdyż nazwa przepisanej insuliny jest niepełnaa pominięty został fragment mówiący o mechanizmie, któryumożliwi pacjentowi podanie insuliny. Przykładowo insulinaHumulin N występuje zarówno postaci wkładu do wstrzykiwaczazwanego penfillem, jak i gotowego wstrzykiwacza zawierają-cym insulinę zwanego penem. Poprawny zapis powinien zatemwyglądać:

Insulina może występować tylko w postaci roztworu dowstrzykiwań lub zawiesiny do wstrzykiwań. Tak jak w przypadkuinnych leków, jeśli insulina występuję w obrocie farmaceu-tycznym, musi być ona uwzględniona na recepcie.

Insuliny najczęściej przepisywane są pacjentom w postaciwkładów do wstrzykiwaczy o objętości 3 ml. Dany rodzaj prepa-ratu występuje w jednym stężeniu określanym poprzez podanieilości jednostek międzynarodowych w jednym mililitrze, dlategoteż wartość ta może również zostać pominięta na recepcie.

Ilość insuliny lekarz może przepisać na recepcie na kilkasposobów:

1. Podając ilość jednostek międzynarodowych:

W powyższym przykładzie pacjent otrzyma 2 pełne opako-wania insuliny

2. Podając ilość opakowań:

3. Podając ilość wkładów lub gotowych wstrzykiwaczy:

W przypadku przepisania na recepcie więcej niż dwóchnajmniejszych opakowań insuliny na recepcie musi znaleźć siędawkowanie. Lekarz podaje dawkowanie określając insulinywyrażoną w jednostkach międzynarodowych jaką przyjmujepacjent.

Nazwa leku

W jaki sposób można zapisać ilość insulin?

Dawkowanie insulin

W pierwszym przykładzie lekarz określił ilość insuliny zaży-waną przez pacjenta w ciągu całej doby, w drugim przypadkumamy bardziej precyzyjne dawkowanie uwzględniające ilośćpodawanej insuliny w poszczególnych porach dnia. Oba sposo-by przedstawienia dawkowania są prawidłowe.

Zgodnie z § 18 ust. 2 Rozporządzenia MinistraZdrowia z 8 marca 2012 roku w sytuacji, kiedy z przepisanejilości leku i dawkowania wynikają różne ilości leku farmaceutazobowiązany jest wydać najmniejszą z nich.

W powyższym przykładzie pacjent w ciągu 90 dni zużyje3690 j. m. co daje w zaokrągleniu 13 wkładów do wstrzykiwań.Zgodnie z § 19 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 marca2012 roku opakowania leków parenteralnych można dzielić,dlatego pacjent mimo przepisanych 3 pełnych opakowańinsuliny może otrzymać tylko 13 penfilli.

W przypadku nieprecyzyjnego dawkowania zastosowaniema § 16. ust. 1 pkt 1 lit. d Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia8 marca 2012 roku, który pozwala w takim przypadku na wydaniemaksymalnie dwóch najmniejszych opakowań umieszczonychw wykazie leków refundowanych.

W powyższym przykładzie farmaceuta nie jest w stanie obli-czyć ile pacjent zużyje insuliny w ciągu 90 dni, dlatego dawko-wanie należy traktować jako błędne i wydać 2 op.

Uwaga!

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Wystawianie i realizacja recept

Wystawianie recept na insuliny

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćHumulin N Penfill3000 j.m.

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćHumulin N Penfill

2 op

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćHumulin N Penfill8 wkładów do wstrzykiwań a 3 ml

Humulin N Penfil 1 op.D.S. 15 – 0 – 0

Humulin N Penfill 3 op.D.S. 50 j.m. na dobę.

Actrapid Penfill 3 op.D.S: 44 j.m. na dobę

Humalog 3 op.D. S.1 raz na dobę.

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Humulin N Penfill

Humulin Nwkłady do wstrzykiwacza

Humulin N PenPostać i postać leku

www.lekseek.com

str. 27

Recepta na leki zmniejszające krzepliwość

Zasada wystawiania recept na leki zmniejszające krzepli-wość krwi nie różni się od klasycznie wypisywanej recepty.Termin ważności tej recepty to 30 dni. Ilość opakowań, jaka możebyć wypisana na jednym blankiecie recepty, nie może przekra-czać 90 dni podawania. Dlatego dość istotne jest prawidłowezapisywanie dawkowania przy wystawianiu recepty na więcej niżjedno opakowanie. Przy stosowaniu pola “data realizacja od”,należy pamiętać, że ilość zapisanego środka nie może przekra-czać 30 dni kuracji. Poniżej przedstawione zostanie kilka istot-nych faktów, o których należy pamiętać przy wypisywaniu refun-dowanych leków przeciwzakrzepowych.

Jeśli pacjent zażywa leki w formie tabletek, należy zwrócićuwagę na ilość porcji w opakowaniu. Najpopularniejsze prepa-raty pakowane są po 60 szt. (Acenokumarolum) lub 100 szt.(Warfaryna). Wypisanie 2 opakowań z podanym dawkowaniem1x1 powoduje, że pacjent otrzyma tylko jedno opakowanie zniż-kowo, gdyż zapis ten powoduje przekrocznie 90 dni stosowania.Zapis “według INR” też nie jest zalecany – brak jest dokładnychwytycznych i nie wiadomo jak traktować taki zapis dawkowania,co rodzi wątpliwości przy zniżkowej realizacji recepty. Wartow tych przypadkach pominąć dawkowanie na recepcie, a pac-jenta poinformować o prawidłowym przyjmowaniu leku.

Bardzo istotne jest podanie dawki w przypadku tych leków.Częstym błędem jest jej pomijanie, co skutkuje otrzymaniemprzez pacjenta dawki 4-krotnie słabszej (Acenokumarolum),powodującej niekompletną kurację.

Środki podawane w formie iniekcji najlepiej zapisać uży-wając sumarycznej liczby ampułko-strzykawek. Zapis “1 op”może w przypadku niektórych leków budzić wątpliwości, gdyżw obrocie bywają opakowania o różnych ilościach ampułko-

strzykawek, a zapis “1 op.” zawsze wskazuje na najmniejsząilość leku w zbiorczym opakowaniu. Jeśli tak wypisana receptabędzie przeznaczona dla inwalidy wojennego, otrzymana ilośćnie zawsze będzie zgodna z zamierzeniem autora recepty.Może to spowodować, że ilość leku wydanego w aptece zmienisię z 10 ampułko-strzykawek, na 2 ampułko-strzykawki (gdyżtakie jest najmniejsze zarejestrowane opakowanie leku).

W przypadku recept drukowanych warto sprawdzić dostęp-ność opakowań w obrocie. Obecność na listach leków refundo-wanych, nie zawsze wiąże się z dostępnością w hurtowniach,a co za tym idzie, w aptekach.

Zastrzyki z drobnocząsteczkowych pochodnych heparynysą wysoko refundowane, dlatego recepty na te leki są szcze-gólnie często monitorowane przez Fundusz. Każda naniesionapoprawka, przekreślenie, niejasność w zapisie daty skutkujeodrzuceniem refundacji dla pacjenta przez osobę realizującąreceptę. Ważne jest zatem, aby przy wypisywaniu recept zadbaćo staranność, a poprawki sygnować podpisem i pieczątką.Zasada jaka tutaj obowiązuje, nie odbiega od standardowychprocedur, czyli każda zmiana na recepcie oznacza jedną pie-czątkę i podpis osoby uprawnionej do wystawiania recepty.

Ważne jest też, żeby pacjent rozumiał rodzaj odpłatności narecepcie. Wiele wskazań nie uprawnia do refundacji, co możebudzić wątpliwości. Różnica pomiędzy pełną odpłatnością,a zniżkową przy pochodnych heparyny jest znacząca. Taką in-formację pacjent, na swoje życzenie, może otrzymać równieżw aptece. Pracownik apteki nie może natomiast dyskutowaćz zapisaną odpłatnością.

Aerozole lecznicze – charakterystyka i zasady stosowania

Aerozole lecznicze (łac. ) są pos-tacią leku przeznaczoną do stosowania wewnętrznego lub zew-nętrznego, stanowiące jednocześnie koloidalne układy wielofa-zowe w których fazą rozpraszającą jest powietrze, a fazą roz-proszoną ciecz. Z reguły, zamknięte są one w szczelnych opa-kowaniach pod ciśnieniem gazu wytłaczającego, wraz urzą-dzeniem rozpraszającym, umożliwiającym uzyskanie subtelnejdyspersji cząstek.

Ta popularna postać farmaceutyczna może być podawana:na skórę, działając miejscowo i umożliwiając szybkie wchła-nianie substancji czynnej z miejsca podania. W postaci tejnajczęściej stosuje się antybiotyki, środki odkażające, lekiprzeciwzapalne (głównie glikokortykosteroidy) oraz prepa-raty o właściwościach przeciwgrzybicznych. Składniki takie-go preparatu wydostają się wówczas strumieniem ciągłym,w postaci emulsji, zawiesiny, roztworu bądź piany;na błony śluzowe górnych dróg oddechowych – podaje sięwówczas w formie inhalacji, wziewów lub nebulizacji. Dozo-wanie leku w tym przypadku determinuje odpowiedni system

dawkujący umożliwiający precyzyjne podanie leków o sil-nych właściwościach farmakologicznych. Potwierdzono, żezastosowanie aerozoli leczniczych w schorzeniach górnychdróg oddechowych wyraźnie skraca czas oczekiwania naefekt terapeutycznych, pozwala na zmniejszenie dawki, i tymsamym ogranicza ryzyko niektórych działań niepożądanych.Wskazania do stosowania aerozoli leczniczych, oprócz

zmian skórnych obejmują także leczenie nieżytu jamy nosowo-gardłowej o podłożu alergicznym, wirusowym lub bakteryjnym,astmę oskrzelową, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, muko-wiscydozę oraz chorobę wieńcową. Należy podkreślić, iż szerokizakres terapeutyczny warunkuje także odmienne warianty za-pisy leków tej klasy na recepcie lekarskiej. Dotyczą one nie tylkoróżnorodnych schematów dawkowania i stopni odpłatności, aletakże oznaczeń skrótowych charakterystycznych dla specyfikiokreślonego schorzenia. Warto w tym względzie nadmienić, iżleczenie inhalacyjne nie obejmuje jednak wszystkich grup pac-jentów – ocenia się, iż u chorych z niewydolnością serca, gruźlicąoraz schorzeniami nowotworowymi w obrębie płuc i oskrzeli po-winno być wdrażane z uwzględnieniem szczególnych środkówostrożności.

Aerosola medicamentosa

Najpowszechniejsze wskazania

�

�

www.lekseek.com

str. 28

Inhalacje a nebulizacjeZ aerozolami stosowanymi na błony śluzowe górnych dróg

oddechowych nieodłącznie powiązane są zjawiska inhalacji i ne-bulizacji. Ta pierwsza, jest pojęciem znacznie szerszym, i ozna-cza zastosowanie substancji leczniczej bezpośrednio do miejscaistnienia zmian patologicznych np. tchawicy, oskrzeli, gardła,krtani czy nawet pęcherzyków płucnych. Przykładem może byćtutaj, łatwa do wykonania także w warunkach domowych inha-lacja olejków eterycznych (np.

) polegająca na dodaniu skład-nika do naczynia z gorącą wodą i wdychaniu mgiełki utworzonejprzez krople pary wodnej porywającej cząsteczki substancji lecz-niczej. Obecnie zjawisko to wykorzystują również nowoczesneinhalatory zaopatrzone w wyspecjalizowane systemy dawku-jące, umożliwiające lepszą penetrację leku do miejsca działa-nia. Forma ta warunkuje podanie różnorodnych postaci farma-ceutycznych m. in. roztworów (np.Atrovent), zawiesin (np. Bude-sonid) czy nawet odpowiednio zmikronizowanych proszków dos-tosowanych do procesu inhalacji (np. Serevent Dysk).

Nieco inne parametry charakteryzują proces nebulizacji.Czynność ta polega na podaniu choremu substancji leczniczejw postaci cieczy bezpośrednio do dróg oddechowych lub jamyustnej. Nebulizatory rozpylają lek do postaci aerozolu zawie-

rającego krople o odpowiedniej wielkości, zależnej od zas-tosowanej w nim dyszy rozpylającej. Środkiem do rozpylanialeku za pomocą nebulizatora jest sprężone powietrze lub sprę-żony, czysty tlen.O tym, gdzie dokładnie zdeponowany będzielek zdecyduje w tym przypadku wielkość cząsteczek apliko-wanych w trakcie nebulizacji. I tak np. cząstki o wielkości 7–15mm powędrują do oskrzeli, o rozmiarach 3–5 mm do oskrzelików,a o wielkości 1–2 mm bezpośrednio do pęcherzyków płucnych.Ze względu na obowiązujące wymagania co do wielkości cząs-teczek, ilości generowanego aerozolu oraz bezpieczeństwaaerozole medyczne podawane w formie inhalatora lub nebuli-zatora można wytwarzać za pomocą:

energii ultradźwięków (inhalatory ultradźwiękowe) orazsprężonego powietrza (tlenu) – źródłem sprężonego gazu sąbutle z gazami medycznymi, sieć centralna gazów w szpi-talach, sprężarki elektryczne (inhalatory pneumatyczne) lubstosowane w leczeniu zbiorowym duże kompresory.Wśród substancji powszechnie wykorzystywanych w nebu-

lizacjach na pierwszy plan wysuwają się obecnie preparaty mu-kolityczne (np. ambroksol, roztwory soli fizjologicznej) oraz lekibezpośrednio rozszerzające oskrzela (np. tiotropium, salbuta-mol) czy środki przeciwzapalne (np. flutikazon).

Menthae Oleum, Pini Oleum,Thymi Oleum, Eucalyptei Oleun

�

�

Recepta na system terapeutyczny

Wprowadzone do leczenia w latach 70 ubiegłego stulecia,systemy terapeutyczne, w opinii specjalistów stanowią zróżni-cowaną i dość specyficzną postać farmaceutyczną produktówleczniczych. Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do innychform leku (np. maści, roztworów, zawiesin czy czopków) nie sąone charakteryzowane dawką, lecz stałą ilością substancji czyn-nej dozowanej bądź uwalnianej do krwioobiegu w określonymczasie. Pamiętajmy także, że dany system terapeutyczny możepodawać lek do ustroju różnymi drogami, dlatego, przed grun-towną analizą zapisu recept, należy bliżej przyjrzeć rodzajomi klasyfikacji tej unikalnej formy farmaceutycznej.

Klasyfikacja oparta jest o drogę podania i miejsce wchła-niania substancji czynnej. Wyróżniamy zatem doustne, trans-dermalne (przez skórne), domaciczne, do oczu, implantacyjneoraz infuzyjne systemy terapeutyczne. Cechą wspólną wszyst-kich tych rodzajów jest:

jedno- lub wielokompartmentowy zbiornik zawierający subs-tancję aktywną w postaci stałej, roztworu bądź zawiesiny;obecność elementy kontrolującego uwalnianie (jest to głów-nie materiał matrycy, przepuszczalna błona lub kapilara);źródła energii (wyróżniamy tutaj energię dyfuzji, mechanicz-ną lub elektryczną);W przypadku doustnych systemów terapeutycznych, dozo-

wanie leku odbywa się na skutek powstania wysokiego ciśnieniaosmotycznego wypychającego składnik aktywny ze zbiornikaw kształcie tabletki, najczęściej przez otwór dozujący zlokali-zowany w otoczce.

Systemy transdermalne, określane także skrótowo jako TTS,mają natomiast formę kilkuwarstwowego plastra o powierzchniod 5 do 30 cm nalepianego na powierzchnię pośladka, udo,górną część ramienia lub za uchem. Czas działania w tym przy-padku kształtuje się w granicach od 12 godzin do maksymalnie4 dni. Substancja lecznicza z TTS uwalnia się bezpośrednioprzez skórę do krążenia ogólnego, przez co, dzięki temu mo-żemy uniknąć wielu działań niepożądanych ze strony przewodupokarmowego oraz zwiększyć aktywność leku podlegającemuszybkiemu metabolizmowi w wątrobie. Ze względu na elementkontrolujący uwalnianie związku, wyróżniono kilka rodzajów sys-temów przezskórnych:

system membranowy, gdzie zbiornik z lekiem umieszczonyjest pomiędzy nieprzepuszczalną warstwę zewnętrzną,a membranę z polimeru kontrolującą dozowanie. Wśródsubstancji aktywnych podawanych w ten sposób na pier-wszy plan wysuwa się estradiol, nitrogliceryna, klonidyna,fentanyl i testosteron;system matrycowy, gdzie substancja czynna (m. in. estradiol,nikotyna, diazotan izosorbidu) równomiernie rozproszonajest w całej matrycy, a szybkość uwalniania regulowana jestlitofilnością podłoża;system mikrozbiornikowy stanowiący formę pośrednią mię-dzy postacią membranową, a matrycową. W tym przypadkuw liofilowym polimerze matrycy rozproszona jest faza hyd-rofilowa w postaci mikrokropelek zawierających substancjęczynną, która najczęściej jest nitrogliceryna;

Rodzaje systemów terapeutycznych

TTS, czyli systemy przezskórne

�

�

�

�

�

�

2

www.lekseek.com

str. 29

Zapis recepty

Przykłady recept

Blankiet recepty na systemy terapeutyczne nie różni się ni-czym, od tych stosowanych dla konwencjonalnych postaci leku.Zasady zapisu także nie obiegają od tych, ustalonych w roz-porządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich.Należy jednak pamiętać, że w przypadku wystawienia doku-mentu na systemy terapeutyczne należy pamiętać o:

wpisaniu nazwy handlowej preparatu;określenie dawki substancji czynnej (w wielu przypadkachlek w postaci systemu terapeutycznego występuje w kilkudawkach);oznaczeniu ilości opakowań produktu (analogicznie, jakw przypadku wypisywania recept na inne formyfarmaceutyczne);obowiązkowym opisaniu w sygnaturze dokumentu sposobuużycia preparatu;

Poniżej zilustrowano najczęstsze sposoby zapisu recept naposzczególne rodzaje najpopularniejszych systemów terapeu-tycznych (warto zwrócić szczególną uwagę na zasady aplikacjiposzczególnych produktów leczniczych):

Komentarz: powyższy preparat stanowi polimerową wkładkęprzypominającą soczewkę kontaktową. W podanym przykładziesubstancja lecznicza, a ściślej pilokarpina zawieszona jestw krążku z kwasu glikonowego otoczonego specjalną membra-ną. System terapeutyczny wprowadzany jest bezpośrednio podpowiekę, a dozowanie leku przez membranę oparte jest na dy-fuzji prostej.

Komentarz: preparat ten przypomina swoim kształtem literę T.Ramię poprzeczne służy do utrzymywania systemu terapeu-tycznego, natomiast w pionowym ramieniu znajduje się zbu-dowany z polimeru zbiorniczek z substancją aktywną.

Komentarz: w podanym schemacie substancja czynna rozpro-szona jest w odpowiednim silikonie, i uwalniania do tkanek zasprawą powolnej dyfuzji. Warto zwrócić uwagę, że implantacyjnesystemy terapeutyczne wszczepiane są pod skórę na okres odroku do 7 lat.

�

�

�

�

System przezskórny:

Oczne systemy terapeutyczne:

Domaciczny system terapeutyczny:

Implantacyjny system terapeutyczny:

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

Ocquster P-20 1 op.DS.: zakładać do górnego załamkaworka spojówkowego co 7 dni.

Esperal tabl. 1 op.DS.: Zgodnie z zaleceniem lekarza

LewonorgestrelDS.: Zgodnie z zaleceniem lekarza

Progesteron 1 opDS.: Zgodnie z zaleceniem lekarza

Oesclim 50 1 op.DS.: plaster nakleić na suchą skórę pośladka,ramienia lub uda, za każdym razemw inny miejscu, i zmieniać co 3-4 dni

TTS Durogesic 0,05 mg/h 1 op a 5 plastrówIlość substancji czynnej słownie:osiemnaście miligramów fentanyluDS.: plaster nakleić na suchą, nieuszkodzonąskórę tułowia lub górnej części ramienia,za każdym razem w innym miejscu,i zmieniać co 72 godziny

Systen Conti 1 op.DS.: plaster nakleić na suchą skórę pośladka,ramienia lub uda, za każdym razemw inny miejscu, i zmieniać co 3-4 dni

Nicotinell TTS 20 1 op.DS.: plaster nakleić na suchą, nieuszkodzonąskórę tułowia lub górnej części ramienia,za każdym razem w innym miejscu,i zmieniać co 24 godziny

www.lekseek.com

str. 30

Recepty pełnopłatne

W świetle rozporządzenia w sprawie recept lekarskich,

Warto podkreślić, że za-sady te dotyczą także sposobu wypisywania preparatów, naktóre z różnych względów (np. w sytuacji pacjenta nieubez-pieczonego, obcokrajowca spoza krajów UE lub EFTA, doku-mentu wystawionego w innym państwie, recepty weterynaryjnej,niemożności okazania dowodu potwierdzającego ubezpiecze-nie lub uprawnienia dodatkowe, istnieniu zniżki, ale tylko w ok-reślonym wskazaniu itp.) nie powinna przysługiwać ściśle ok-reślona refundacja.

warunkujące przyjęcie dokumentu w aptece:: imię, nazwisko, adres, wiek (wyłącznie dla

osób poniżej 18 roku życia, w sytuacji, jeśli nie można ustalićwieku na podstawie nr PESEL).

– jego brak stanowi podstawędo odmowy realizacji takiej recepty w aptece, nawet jeślimamy do czynienia z całkowitym brakiem refundacji na prze-pisany preparat;

(jeśli nie do-tyczy, wpisujemy „X”);

:nazwę, postać (jeśli jest więcej niż 1), dawkę (jeśli jest więcejniż 1), ilość (bądź skład preparatu recepturowego) i sposóbdawkowania (pamiętajmy, że w przypadku, gdy na recepciebrakuje dawkowania, farmaceuta może wydać wyłącznie 2najmniejsze opakowania leku);

: imię, nazwisko i nr PWZ –zgodnie z przepisami o zawodach lekarza i lekarza dentysty(ich brak może świadczyć m. in. o możliwości sfałszowaniadokumentu).Wskazane jest, aby miejsce przeznaczone na oznaczenie

dotyczące identyfikatora płatnika (oddział NFZ) i uprawnieniadodatkowe pozostawić puste lub wpisać znak „X”. To drugie roz-wiązanie wydaje się bezpieczniejsze, z uwagi na ryzyko sfał-szowania dokumentu poprzez dopisanie właściwego symboluprzez osobę do tego nieuprawnioną.

.

Oczywisty w takich przypadkach wydaje się również fakt, żeosoba uprawniona nie musi określać stopnia odpłatności.Wpisanie oznaczenia „100 %” lub „X” obok nazwy leku, w żad-nym stopniu nie jest jednak traktowane jako błąd, a w niektórychprzypadkach może nawet pomóc w jednoznacznej ocenie przed-łożonego dokumentu. Pomimo, że rozporządzenie MinistraZdrowia nie precyzuje tej kwestii, z uwagi na zwiększone ryzykosfałszowania dokumentu, warto również zwrócić uwagę naobecność pieczątki nagłówkowej, nadruku lub naklejki zawie-rającej szczegółowe informacje o świadczeniodawcy (np. szpi-talu, przychodni, indywidualnej praktyce lekarskiej), szczególniejeśli w chwili realizacji dokumentu mamy do czynienia z sub-stancjami psychotropowymi.

dokument wystawiony na leki, których nie obejmuje aktu-alne obwieszczenie Ministra Zdrowia, nie musi odpowiadaćwszystkim, formalnym wymaganiom określonym dla refun-dowanych produktów leczniczych.

Recepta pełnopłatna powinna zawierać następująceinformacje

dane pacjenta

Zgodnie z ustawą o prze-ciwdziałaniu narkomanii, w przypadku substancji psy-chotropowych z grupy III-P i IV-P należy zwrócić uwagęna nr PESEL bądź nr innego dokumentu jednoznaczniestwierdzającego tożsamość

datę wystawienia i datę realizacji recepty

informacje o przepisanych lekach obejmujące kolejno

dane osoby uprawnionej

Pamiętajmy również, żerecepta na leki pełnopłatne nie musi zawierać unikalnegonumeru identyfikacyjnego nadawanego przez NFZ, nano-szonego na blankiet najczęściej techniką służącą doautomatycznego odczytu (np. kodu kreskowego)

Recepta pełnopłatna – niezbędne dane

�

�

�

�

Należy również pamiętać, że

. Brakinformacji może skutkować odmową zrealizowania takiegodokumentu w aptece.

Recepta na leki pełnopłatne nie zwalnia farmaceuty z obo-wiązku poinformowania bądź wydania zamiennika przepisanegoleku. Co ważne, odpowiednik nie musi spełniać tak rygorys-tycznych wymagań, jak dla dokumentów realizowanych zezniżką. Wystarczy jedynie analogiczna substancja czynna,stopień uwalniania, postać farmaceutyczna, ilość i dawka –farmaceuta powinien werbalnie poinformować chorego o możli-wości zakupu tańszego preparatu, ale na wyraźne życzeniepacjenta także również wydać droższy zamiennik, nie zwracającuwagi na limit oraz cenę detaliczną określoną w aktualnymobwieszczeniu Ministra Zdrowia.

Analizując zasady wypisywania recept na leki niepodle-gające refundacji, warto również przyjrzeć się przepisom regu-lującym wystawianie odpisów w aptekach ogólnodostępnych.W ocenie specjalistów, odpis recepty stanowi dogodne ułatwie-nie, dzięki któremu pacjent nie musi bezpowrotnie rezygnować(np. ze względów finansowych) z części przepisanych leków.Dokument ten realizowany jest jednak z pełną odpłatnością,i wraz z oryginałem stanowi integralną całość gwarantującąfarmaceucie pewność właściwego wydania leków.

.Pamiętajmy, że nie wszystkie leki mogą także znaleźć się na

odpisie. Rozporządzenie Ministra Zdrowia wyłącza tutaj sub-stancje aktywne zaliczane do wykazu A (zgodnie z Farmakopeą)

brak zniżki na leki za-wierające substancje z grupy III-P lub IV-P, nie zwalnia osobyuprawnionej z obowiązku określania łącznej ilości sub-stancji czynnej, jaka została przepisana na recepcie

Oznacza to,że pracownik apteki ma prawo odmówić sprzedaży pro-duktów leczniczych na podstawie odpisu wystawionegow innej aptece

Recepta a zamienniki leków

Jakie dane powinien zawierać odpis recepty?

Odpisy recept i recepty pełnopłatne

www.lekseek.com

str. 31

oraz leki zawierające w swoim składzie substancje psycho-tropowe i środki odurzające. Zasadniczą zmianę stanowi do-puszczenie antybiotyków, chociaż tutaj należy pamiętać o krót-szym, 7-dniowym terminie ważności recepty (odpis nieprzedłuża daty realizacji dokumentu). Dokument taki powinienzawierać:

adres apteki w formie nadruku lub pieczęci,dane pacjenta (imię, nazwisko, adres, wiek w przypadkupacjentów do 18 roku życia),nazwę leku,postać farmaceutyczną,dawkę,

ilość leku, będącą różnicą między ilością przepisaną narecepcie, a wydaną w aptece,sposób użycia, jeżeli na oryginale recepty zawarta była takainformacja,imię i nazwisko osoby uprawnionej,termin realizacji,datę wystawienia i numer ewidencyjny recepty, której doty-czy odpis, nadany przez aptekę,imię i nazwisko magistra farmacji sporządzającego odpisrecepty, w formie nadruku lub pieczęci (oznacza to, iż odpisunie może wystawić technik farmaceutyczny),podpis magistra farmacji sporządzającego odpis recepty.

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

W związku z wprowadzeniem tzw. przepisów o koordynacji,o których mowa m. in. w art. 5 pkt 23 ustawy z dnia 27 sierpnia2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ześrodków publicznych, obywatele państwa członkowskiego UniiEuropejskiej bądź Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Han-dlu (EFTA, ) mogą po przy-jeździe do Polski korzystać z niezbędnych świadczeń opiekizdrowotnej. Pamiętajmy, że

, które pozwa-lają na zakup refundowanych produktów leczniczych z przysłu-gującą choremu zniżką.

Podstawą do wydania leku dla chorego, który korzysta ze świad-czeń na podstawie przepisów o koordynacji, jest recepta wysta-wiona przez polskiego lekarza na ogólnie obowiązujących blan-kietach. Warto wspomnieć, że zasady wydawania leku, jak rów-nież sposób określenia odpłatności są analogiczne, jak w przy-padku obywatela Polski. Różnice są niewielkie i

1. W polu „Pacjent” należy umieścić numer poświadczenia (np.08/106XXX) o prawie do świadczeń zdrowotnych (

). Warto dodać, że w sytuacjach,gdy adnotacja ta jest nieczytelna, błędna lub niepełna, farma-ceuta może ją poprawić (dokonując odpowiedniego wpisu narewersie dokumentu), ale wyłącznie, gdy pacjent okaże niez-będne dokumenty uprawniające do zniżki na podstawie prze-pisów o koordynacji.

2.– na recepcie należy umieścić numer

identyfikacyjny znajdujący się na dokumencie uprawniają-cym do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na podstawieprzepisów o koordynacji. Zgodnie z komunikatami Fundu-szu, uprawnienia obywateli innych krajów do świadczeńzdrowotnych, w zakresie niezbędnym z medycznego pun-ktu widzenia dla kontynuowania pobytu, udzielanych na te-renie Polski, potwierdzają następujące dokumenty:

– nowy wzór (stary formularz uprawniałdo korzystania ze świadczeń zdrowotnych do dnia 31grudnia 2004 r.)

wpro-wadzona przez część krajów członkowskich od 1 czer-wca 2004 r.w przypadku niektórych państw członkowskich UE bądźEFTA –

uprawniający do takiegosamego zakresu świadczeń opieki medycznej jak kartaEKUZ. Jest on wydawany w sytuacji, gdy wyjątkowe oko-liczności uniemożliwiają osobie zainteresowanej, uzys-kanie EKUZ (np. kradzież lub utrata, bezzwłoczny wy-jazd uniemożliwiający uzyskanie dokumentu).

3. Numerowi temu zawsze towarzyszy symbol państwa, któryumieszczamy w polu przeznaczonym na identyfikator płat-nika (oddział NFZ) np. dla chorego ubezpieczonego we Wło-szech będzie to symbol IT.

4. W przypadku cudzoziemców spoza krajów członkowskichUE, którzy nie korzystają z przepisów o koordynacji należypodać nr paszportu lub innego dokumentu potwierdzającegotożsamość (

).

European Free Trade Association

przepisy te regulują także zasadyrealizacji recept lekarskich dla obcokrajowców

dotyczą przedewszystkim dodatkowych adnotacji, jakie lekarz powinienumieścić na blankiecie dokumentu w polu przeznaczonymna informacje o pacjencie

doku-ment taki może zostać wydany przez Narodowy FunduszZdrowia w języku polskim

W przypadku, gdy nie dysponuje poświadczeniem wyda-wanym przez NFZ

formularz E111

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego

certyfikat zastępujący Europejską KartęUbezpieczenia Zdrowotnego

Wykaz oznaczeń państw insty-tucji odpowiednich na podstawie przepisów stanowizałącznik do aktualnego rozporządzenia w sprawie re-cept lekarskich z 8 marca 2011 r.

pamiętajmy jednak, że w tym przypadku re-cepta realizowana będzie jednak pełnopłatnie

Jak wygląda recepta dla cudzoziemca?

�

�

�

Warto zaznaczyć, że poza powyższymi adnotacjami receptana refundowane produkty lecznicze dla obcokrajowców powinnazawierać także te informacje, które decydują o wydaniu leku zezniżką obywatelom polskim. Mowa tutaj przede wszystkim o peł-nych i czytelnych danych personalnych chorego (np. wiekw przypadku osób do 18 roku życia), stopniu odpłatności za leki,daty wystawienia i realizacji dokumentu, pieczątce i podpisielekarza, informacji o świadczeniodawcy itp.

EKUZ, czyli Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnegow Polsce została wprowadzona 1 czerwca 2006 r. Dokument tenpowszechnie uznaje się za ogromne ułatwienie, ponieważ

Czym jest EKUZ?

Recepty dla obcokrajowców

www.lekseek.com

str. 32

obcokrajowcy podlegający ustawodawstwu innego kraju człon-kowskiego Unii Europejskiej (

) po przyjeździe do Polski, na podstawie wpro-wadzonych przepisów o koordynacji, mogą korzystać z niez-będnych świadczeń zdrowotnych na koszt swojego państwa.Zgodnie z komunikatem NFZ,

. Fundusz podaje dalej, iż EKUZ jest doku-mentem, który w razie potrzeby, pozwoli skorzystać ze świad-czeń (również szpitalnych) o charakterze niezbędnym z medycz-nego punktu widzenia z uwzględnieniem stanu zdrowia i prze-widywanego czasu pobytu na terenie Polski.

Na podstawie EKUZ będzie więc można skorzystać z tegorodzaju świadczeń, ale wyłącznie w tych placówkach, które po-siadają aktualną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia(bierzemy tutaj pod uwagę także apteki ogólnodostępne). Innymisłowy, musi być nam udzielona taka pomoc medyczna, abyśmynie byli zmuszeni do wcześniejszego powrotu do kraju w celukontynuacji terapii (lub wykupienia leków). Warto nadmienić, żejeżeli choremu nie odpowiada cena dostępnego produktu leczni-

czego, receptę można zrealizować z pełną odpłatnością i po-prosić farmaceutę o wystawienie faktury, a następnie na jejpodstawie oraz kserokopii recepty można ubiegać się o zwrotkosztów u ubezpieczyciela w kraju, w którym opłaca się składkizdrowotne. Należy również dodać, że

).Niezależnie jednak od kraju wydania EKUZ zawsze zawiera

następujące informacje (pamiętajmy, że brak któregokolwiekz elementów może całkowicie dyskwalifikować dokumentokazany przez obcokrajowca):

imię i nazwisko,datę urodzenia,osobisty numer identyfikacji,numer identyfikacyjny instytucji, która wydała Kartę (tzw. kodISO),numer identyfikacyjny Karty,

datę ważności Karty.

patrz: posiadający prawo do ko-rzystania z powszechnego systemu opieki zdrowotnejw swoim kraju

o Kartę można ubiegać sięw instytucji właściwej dla kraju, w którym odprowadza sięskładki zdrowotne

recepty wystawionew innych państwach niż Polska mogą być realizowanewyłącznie za pełną odpłatnością (dotyczy to zarówno UE,jak krajów spoza Wspólnoty

�

�

�

�

�

�

W myśl obecnie obowiązujących przepisów,

. Fakt ten, aptekarz odnotowuje na specjalnejklasy dokumencie jakim jest tzw. recepta farmaceutyczna, któraw takich sytuacjach zastępuje konwencjonalną receptę lekarską.

. Warto również pamiętać, że podobnie jak receptylekarskie, druki recept farmaceutycznych podlegają procesomewidencjonowania, nad którymi czuwa kierownik placówki.

Zgodnie z ustawą Prawo farmaceutyczne,

. Wątpliwości czy wydającym w takiej sytuacjiprodukt leczniczy może być tylko kierownik apteki czy takżekażdy uprawniony przez niego magister farmacji, niektórzyeksperci rozstrzygają, że także taki farmaceuta, bowiem celemomawianego przepisu jest ochrona zdrowia i życia pacjentów,a przecież kierownik apteki nie zawsze musi być w niej obecny.Z całą pewnością

. Kierownik apteki, który odmówi wydania specyfikuw okolicznościach opisanych w art. 96 ust. 2 i 3, może ponieść

odpowiedzialność nie tylko dyscyplinarną, lecz także odszko-dowawczą, co w wielu sytuacjach, teoretycznie może wiązać sięz zapłatą zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Tymczasem,powinniśmy pamiętać, że farmaceuta uprawniony do wysta-wiania dokumentów tej klasy,

.

Wprowadzone w 2004 r. przepisy o koordynacji dla obywateliUE i krajów członkowskich EFTA regulują nie tylko szczegółowezasady korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w naszymkraju, ale również pozwalają na zakup refundowanychproduktów leczniczych z przysługującą choremu zniżką. Pa-miętajmy, że podobnie jak w przypadku polskich pacjentówpodstawą do wydania takiego preparatu w aptece jest receptawystawiona na ogólnie obowiązujących blankietach. Same róż-nice wydają się kosmetyczne i w głównej mierze

.

w przypadkunagłego zagrożenia zdrowia lub życia pacjenta farmaceutamoże wydać produkt leczniczy dostępny wyłącznie na zle-cenie lekarskie

Zasady wystawiania recept farmaceutycznych precyzujeartykuł 96 ust. 2 i 3 ustawy Prawo farmaceutyczne z 6września 2001 r. Zgodnie z aktualnie przyjętymi założeniami,dokument ten powinien zawierać nazwę wydanego leku,dawkę, przyczynę i okoliczności jego wydania, dane perso-nalne i adres pacjenta, a także datę wystawienia oraz podpisi pieczątkę farmaceuty. Należy zaznaczyć, że recepta rea-lizowana jest ze 100-procentową odpłatnością, a sam pre-parat można wydać wyłącznie w najmniejszym terapeutycz-nym opakowaniu jednostkowym, z wyłączeniem środkówodurzających, substancji psychotropowych i prekursorówz grupy I-R

uprawnionym dowydania leku pomimo braku recepty jest wyłącznie kie-rownik apteki

do wydania leku na podstawie recepty far-maceutycznej nie jest jednak uprawniony technik farma-ceutyczny

w chwili wizyty chorego w ap-tece nie dysponuje ani specjalistyczną wiedzą, historiąchoroby, niezbędną aparaturą diagnostyczną ani informacjądotyczącą innych leków, jakie w danej chwili chory możeprzyjmować

dotycząsposobów zapisu informacji o pacjencie, uwzględniającychprzede wszystkim dowód ubezpieczenia i miejsce pocho-dzenia chorego

W polu przeznaczonym na informacje o chorym, opróczdanych warunkujących późniejszą refundację, powinienwidnieć

Pacjent z zagranicy

także numer poświadczenia (np. 08/106XXX) o pra-wie do świadczeń zdrowotnych (dokument taki może zostaćwydany przez Narodowy Fundusz Zdrowia w języku polskim).Warto dodać, że w sytuacjach, gdy adnotacja ta jest nieczytelna,błędna lub niepełna, farmaceuta może ją poprawić (dokonującodpowiedniego wpisu na rewersie dokumentu), ale wyłącznie,gdy pacjent okaże niezbędne dokumenty uprawniające do zniżki

Recepta farmaceutyczna i pacjent z zagranicy

www.lekseek.com

str. 33

na podstawie przepisów o koordynacji.

. Należy zaznaczyć, że jeżeli choremu nie odpowiadacena dostępnego produktu leczniczego, receptę można zrealizo-wać z pełną odpłatnością i poprosić farmaceutę o wystawieniefaktury, a następnie na jej podstawie oraz kserokopii receptymożna ubiegać się o zwrot kosztów u ubezpieczyciela w kraju,w którym opłaca się składki zdrowotne. W świetle przepisów,podobnie jak w przypadku obywateli RP, pracownik aptekiw chwili wizyty chorego nie ma prawa odmówić wystawieniatakiego dokumentu.

Warto dodać, że ustawodawca wziął pod uwagę takżesytuacje, w których chory z zagranicy nie dysponuje poświad-czeniem wydawanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W ta-kich przypadkach na recepcie powinien widnieć numer innegodokumentu uprawniającego do korzystania ze świadczeń zdro-wotnych na podstawie przepisów o koordynacji. Pamiętajmy, że

np. dla pacjenta ubezpieczonego w Niem-czech, będzie to symbol DE. Spis wszystkich oznaczeń państwstanowi załącznik do aktualnego rozporządzenia w sprawierecept lekarskich z 8 marca 2011 r.

1. formularz E111 – nowy wzór (stary formularz uprawniał dokorzystania ze świadczeń zdrowotnych do dnia 31 grud-nia 2004 r.)

2.

O dokument ten możnaubiegać się w instytucji właściwej, właściwej dla kraju,w którym odprowadza się składki zdrowotne.

:imię i nazwisko,datę urodzenia,osobisty numer identyfikacji,numer identyfikacyjny instytucji, która wydała Kartę(tzw. kod ISO),numer identyfikacyjny Karty,datę ważności Karty.

3. w przypadku niektórych państw członkowskich UE bądźEFTA – certyfikat zastępujący Europejską Kartę Ubez-pieczenia Zdrowotnego uprawniający do takiego sa-mego zakresu świadczeń opieki medycznej jak kartaEKUZ. Jest on wydawany w sytuacji, gdy wyjątkoweokoliczności uniemożliwiają osobie zainteresowanejuzyskanie EKUZ (np. kradzież lub utrata, wyjazd unie-możliwiający uzyskanie dokumentu).

W przypadku cudzo-ziemców nie korzystających z przepisów o koordynacji re-cepty należy realizować pełnopłatnie. Uwaga ta dotyczy tak-że dokumentów wystawionych na terenie innych krajów niżPolska

będzie mu towarzyszyć także symbol państwa umieszczonyprzez osobę uprawnioną w miejscu przeznaczonym na iden-tyfikator płatnika

Zgodnie z komunikatemNFZ dokumentami potwierdzającymi ubezpieczenie obco-krajowca mogą być również:

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego wpro-wadzona przez część krajów członkowskich UEi EFTA od 1 czerwca 2004 r.

EKUZ po-winna zawierać następujące informacje (brak której-kolwiek z nich może dyskwalifikować receptę okaza-ną przez obcokrajowca)

�

�

�

�

�

�

Recepta weterynaryjna

Lekarz weterynarii w sytuacji, kiedy brak jest preparatuleczniczego, weterynaryjnego dopuszczonego do obrotu mamożliwość wystawienia recepty na produkty lecznicze lub lekirecepturowe, które przeznaczone są dla ludzi a mogą być sto-sowane w terapii zwierząt.

. Zasady wystawiania recept wetery-naryjnych a także dokładny jej wzór określa RozporządzenieMinistra Zdrowia w sprawie wystawiania przez lekarzy wete-rynarii recept na produkty lecznicze lub leki recepturowe przez-naczone dla ludzi, które będą stosowane u zwierząt z dnia 9 maja2003 roku, oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia zmieniającerozporządzenie w sprawie wystawiania przez lekarzy weterynariirecept na produkty lecznicze lub leki recepturowe przeznaczonedla ludzi, które będą stosowane u zwierzą z dnia 31 grudnia 2010roku. W druki recept osoba upoważniona do ich wystawianiazaopatruje się w hurtowni weterynaryjnej.

Lekarz weterynarii przepisuje produkt leczniczy podającw sposób czytelny jego nazwę i ilość a w przypadku leku re-cepturowego nazwy i ilości surowców farmaceutycznych niez-będnych do sporządzenia tego leku. Ilość surowca farma-ceutycznego przeznaczonego do wykonania leku recepturo-wego powinna być podana cyframi arabskimi. Ilość leku recep-turowego sporządzanego w postaci proszków, gałek albo czop-ków określa się cyframi rzymskimi. W miarę potrzeby na re-

cepcie może być umieszczona postać leku oraz sposób jegoużycia. Produkty lecznicze lub leki recepturowe mogą byćprzepisane na recepcie weterynaryjnej, jeśli będą stosowaneu zwierząt przez właściciela zwierzęcia lub przez lekarza wete-rynarii wystawiającego receptę.

. Jeśli lek ma być podany kilkukrotnie na recepcie wete-rynaryjnej może znaleźć się polecenie dla apteki ”powtórzyć”(zwrot może być sformułowany także w języku łacińskim) orazinformacja ile razy lek ma być powtórnie wydany – polecenie toniedopuszczalne jest w sytuacji, kiedy na recepcie przepisanyjest lek psychotropowy lub środek odurzający. W przypadku,kiedy ze względu na stan chorego zwierzęcia lek musi byćpodany w możliwie najkrótszym czasie lekarz weterynarii możeumieścić na recepcie zwrot „wydać natychmiast”. Receptaweterynaryjna może zawierać polecenie wydania preparatuzawierającego środek odurzający lub substancję psychotropo-wą. W przypadku takich preparatów na blankiecie recepty możebyć przepisany tylko jeden lek a ilość substancji czynnej musibyć dodatkowo wyrażona słownie.

. Lekioznaczone symbolem „RpW” mogą być przepisane wyłącznie narecepcie weterynaryjnej koloru różowego, której kopia pozostajeu lekarza weterynarii. Wykaz środków odurzających, które mogą

Dokument taki nosi nazwę receptyweterynaryjnej a jego druk charakteryzuje się zielonym pa-sem szerokości 3 mm biegnącym od górnego, prawego dodolnego, lewego rogu

W tym drugim przypadku niezbędny jest obok przepi-sanych leków dopisek „ad usum propium” (do użytku włas-nego)

Niezbędne jest także umieszczenie przez lekarza wetery-narii szczegółowej informacji o sposobie dawkowania

www.lekseek.com

str. 34

być stosowane u zwierząt zawarty jest w ustawie z dnia 29 lipca2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Wszystkie leki przepisaneprzez lekarza weterynarii wydawane są z odpłatnością 100%.

. W przypadku osobyfizycznej wystarczy jej imię, nazwisko i adres. Również w postacinadruku lub pieczęci recepta musi zawierać specjalizację wys-tawiającego receptę lekarza oraz numer zaświadczenia o prawiewykonywania zawodu. Jeśli chodzi o dane zwierzęcia to receptamusi określać: gatunek, płeć, rasę, oraz liczbę zwierząt, jeśliprzepisana ilość leku przeznaczona jest dla więcej niż jednegoosobnika.

Niezbędne są także dane właściciela zwierzęcia: imię, naz-wisko i adres.

. Ostatnimi ważnymi elementami, któremuszą znaleźć się na recepcie weterynaryjnej są data jej wys-tawienia na podstawie której określa się ważność recepty orazpodpis lekarza weterynarii, który ordynuje leki.

. Drugim organem kontrolującymrealizację tych recept jest Inspekcja Farmaceutyczna, która oce-nia poprawność wydanych produktów leczniczych oraz analizujeprzestrzeganie przez farmaceutów terminów ważności receptweterynaryjnych.

Na recepcie weterynaryjnej prócz przepisanych lekówmuszą zostać naniesione w postaci nadruku lub pieczęci ta-kie dane jak: firma lub nazwa, pod jaką działa lekarz wete-rynarii, siedziba i adres, oznaczenie formy prawnej wykony-wanej działalności oraz imię, nazwisko i adres lekarza wete-rynarii działającego pod firmą lub nazwą

Jeśli recepta weterynaryjna zawiera leki, którestosowane będą u zwierząt, których tkanki lub produkty mo-

gą być przeznaczone do spożycia przez ludzi recepta takawystawiana jest z kopią, którą zachowuje lekarz weterynariia dokument musi dodatkowo zawierać okres karencji, któryfarmaceuta w przypadku leku recepturowego ma obowiązekumieścić na etykiecie

Kontrolę recept weterynaryjnych przeprowadza Inspek-cja Weterynaryjna. Obejmuje ona ocenę zgodności danychznajdujących się na recepcie z prowadzoną przez lekarzaweterynarii dokumentacją, a także bierze pod uwagę pop-rawność wystawienia recept

Receptura apteczna – informacje ogólne

Przyjmuje się, że ustalenie pierwszych, prostych zasadprzepisywania środków leczniczych na recepcie podjęto jużw XIII wieku – wtedy to właśnie dokonano próby oddzielenia zło-żonego procesu diagnozowania i leczenia od technik związa-nych ze sporządzaniem leku. W Polsce, tradycyjnie

– należy jednak przy tym pamiętać, żewyjątkiem od tej reguły są wszelkie inne informacje np. adnotacjenatury administracyjnej i zalecenia dla pacjenta.

, któ-re reguluje m. in. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawiewykazu leków, które mogą być traktowane jako surowce farma-ceutyczne, wysokości opłaty ryczałtowej za leki podstawowei recepturowe, ilości leku recepturowego, którego dotyczy opłataryczałtowa oraz sposobu obliczania kosztu sporządzania lekurecepturowego.

Powinien być zatem znany autor dokumentu, pacjent, dlaktórego lek jest przeznaczony, skład jakościowy i ilościowy pre-paratu recepturowego, a także sposób zażywania leku. W przy-padku pacjentów ubezpieczonych ważny jest również stopieńodpłatności.

Układ takiej recepty jest ściśle określony, i zgodnie z obo-wiązującymi przepisami na awersie dokumentu powinny znajdo-wać się następujące elementy (pamiętajmy, że na 1 recepcieprzepisujemy wyłącznie 1 lek recepturowy):

– informacje dotyczące podmiotu, z którymNarodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę na podstawieustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.

– dane pacjenta– zawierające oznaczenie „Rp” (łac.

weź) poprzedzające szczegółowe informacje dotycząceskładu ilościowego i jakościowego. Warto zaznaczyć, że

– zasadniczy przepis obejmującyw kolejności (pamiętajmy, że zapis ten wiążę się z trady-cyjną terminologią łacińską). Warto również zaznaczyć, żeskładniki leku recepturowego mogą być zapisane pod naz-wą farmakopealną, synonimową lub zastrzeżoną przezwytwórcę.

lek zasadniczylek pomocniczy

recepty napreparaty w formie magistralnej (recepturowej) nadal zapi-sywane są po łacinie

Formularz każdej recepty jako dokumentu o znaczeniuprawnym będącym również podstawą do rozliczeń finan-sowych powinien spełniać ściśle określone wymagania

symbol ten oznacza, iż specyfik powinien być wydanyz apteki wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej i obli-guje lekarza, do zapisywania nazw składników leku re-cepturowego w drugim przypadku

Recepta na lek w formie magistralnej

Superscriptio

Nomen aegrotiPreapositio (invocatio)

Prescriptio (ordinatio)

(remedium cardinale, basis)(adiuvans)

(genetivus)

�

�

�

�

�

�

Receptura apteczna – zasady ogólne

www.lekseek.com

str. 35

środek poprawiający smakpodłoże

– zawierające oznaczenie M. f. (łac. –zamieszaj, zrób, aby powstało) oraz postać farmaceutycznąleku w formie magistralnej (np. – maść). Wartozaznaczyć, że w tej części recepty poza formą leku, którą mawykonać farmaceuta można umieścić dodatkowo także inneokreślenia:

l. a. (łac. )q.s. ( ) – lekarz zdaje się wówczas na wiedzęi umiejętności farmaceuty polecając mu sporządzenieleku zgodnie z regułami sztuki, i prosząc jednocześnie,aby użył określonego składnika podłoża w ilości niez-będnej do uzyskania właściwej formy preparatu.

(corrigend)(vehiculum)

Subscriptio misce fiat

unguentum

lege artisquantum satis

�

�

�

�

�

�

�

�

Signatura

DatumNomen Medici –

Da suo nomie

Superscriptio

Nomen aegrotiPreapositio (invocatio)Prescriptio (ordinatio)Ephedrini hydrochloridi remedium cardinaleCoffeini natrii benzoatis adiuvansNatrii benzoatis corrigensSirupus simplicis vehiculumAquae destillatae adSubscriptio – M. f. mixt.SignaturaDatumNomen medici

Stilboestrolum

– zawierająca symbol D.S. (łac. da signum – dajznak, oznacz) oraz sposób przyjmowania leku przez pac-jenta (pisany w języku polskim). Pamiętajmy, że można tupodać także zalecenia ogólne np. D.S. zewnętrznie lubD.S. wiadomo. Informacje te powinny zawierać w szcze-gólności drogę podania leku (np. doustnie, dożylnie, do-odbytniczo), częstotliwość dawkowania (np. co 8 godzin),okres stosowania preparatu (np. 12 dni).

– data wystawienia receptyimię i nazwisko z podpisem i nr prawa

wykonywania zawodu lekarza.

. W przypadku takiejinformacji farmaceuta zobowiązany jest do wydania leku w ciągu4 godzin. Przepis ten obowiązuje w dniu wystawienia recepty.Pamiętajmy, że

.Należy zaznaczyć, że jeżeli życzeniem lekarza jest, aby

, to na recepcie dodatkowo należy zapisaćoznaczenie: D. s. n. (łac. – oznacz właściwąnazwę).

W świetle aktualnych przepisów, na recepcie mogą byćdokonywane poprawki wyłącznie przez osobę wystawiającą.Należy jednak pamiętać, że nowe Rozporządzenie MinistraZdrowia w sprawie recept lekarskich daje również aptece moż-liwość zrealizowania dokumentu (

) z przysługującą choremu zniżką,w sytuacji, gdy pojawiają się na nim nieprawidłowości (np.niepełny adres pacjenta lub nr PESEL, brak kodu uprawnień do-datkowych, stopień odpłatności warunkujący uiszczenie opłatyryczałtowej).

1. – Szpital Czerniakowski, Samodzielny Pub-liczny Zakład Opieki Zdrowotnej ul. Stępińska 19/25, 00-739Warszawa + nr REGON i nr telefonu placówki

2. – Jan Kowalski3. – Rp.4. :

0,1 –0,5 -

1,0 -30,0 -

. 100,05. – zrób mieszankę6. – D. S. 3 x dziennie łyżeczkę do herbaty7. : 26. 04. 19868. : dr n. med. Jan Nowak

np.: 1,0; 10,0; 100,0, tj.z zaznaczeniem jednego miejsca po przecinku. Nieprawidłowyjest sposób zapisania typu: 1; 10; 100. W wyjątkowych przy-padkach ilości te mogą być podawane w miligramach, lecz wów-czas musi to być zaznaczone skrótem mg (np.tabl. 0,25 mg).

Polecenie pilnej realizacji recepty określone jest przezzamieszczenie adnotacji = szybko, =niezwłocznie lub = natychmiast

dnia następnego taka recepta traktowana jestw aptece jak każda inna

naopakowaniu farmaceuta podał oficynalną (farmakopealną)nazwę preparatu

nawet jeśli jest to recepta nalek w formie magistralnej

Ilość substancji przeznaczonej do sporządzenia lekurecepturowego określa się na recepcie w gramach, cyframiarabskimi, bez użycia skrótów

cito citissimestatim

Przykład układu recepty

Główne różnice dotyczące sposobu określania składu jakoś-ciowego i ilościowego preparatu występującego w formie ma-gistralnej

. W świetle aktualnych przepisów, pra-widłowy zapis umieszczony przez osobę wystawiającą doku-ment powinien obejmować następującą kolejność składników:

lek zasadniczy ( )lek pomocniczy ( )środek poprawiający smak, zapach lub wygląd ( )podłoże, rozpuszczalnik lub inny środek nadającyodpowiednią postać leku ( )

Wskazane jest, aby lekarz określając zawartośćposzczególnych surowców farmaceutycznych i skład jakościowy

leku recepturowego posługiwał się nazwami farmakopealnymi(międzynarodowymi, oficynalnymi).

(np.

). Pamiętajmy jednak, żejeśli życzeniem osoby wystawiającej receptę jest, aby na opa-kowaniu farmaceuta podał nazwę farmakopealną preparatu, tona recepcie dodatkowo należy umieścić adnotację: D. s. n. (łac.

– oznacz właściwą nazwę).Pamiętajmy, że

, w dopełniaczu, i rozpoczynać się od nowegowiersza wielką literą (tabela). Ilości surowców farmaceutycznychokreśla się cyframi arabskimi w gramach, bez użycia skrótu g,

sprowadzają się do części recepty oznaczonej jakoDopuszczalne jest jednak

używanie synonimów i określeń fabrycznych, zastrzeżo-nych przez producenta składnika

nazwa każdego składnika leku występu-jącego w formie magistralnej powinna być zapisana w ję-zyku łacińskim

Prescriptio (ordinatio)

remedium cardinale, basisadiuvans

corrigens

vehiculum

Metamizolum natricum,Novalginum, Pyralginum lub Diaethylstilboestrolum, Stilboes-trolum, Syntofollin, Oestrogen, Cyren A

Da suo nomie

Surowce farmaceutyczne

�

�

�

�

Zasady zapisywania leków recepturowych

www.lekseek.com

str. 36

zawsze zaznaczając jedno miejsce po przecinku. Jeśli wyjątko-wo ilości składnika podane są w innych jednostkach wagowych,np. w miligramach lub kilogramach koniecznie musi to być zaz-naczone skrótem mg lub kg (np. tabl. 0,25 mg).

Ze względów bezpieczeństwa, w niedawkowanych pos-taciach leku recepturowego nie powinno się przepisywać sub-stancji bardzo silnie działających lub odurzających. Dopuszczal-ne jest stosowanie skrótów nazw, ale tylko takich, które nie budzążadnych wątpliwości przy interpretacji (

). Pamiętajmy jednak, że w wykazie surowcówfarmaceutycznych istnieją substancje, dla których podanie skró-tu może okazać się niewystarczające (np. może oznaczać

= kwas bądź = ocet, a możnazinterpretować jako lub ).

Zdarza się, że dla substancji bardziej znanych, ze względówpsychologicznych, stosuje się nazewnictwo kryptonimowe (np.

zamiast ).

Nazwy łacińskie środków farmaceutycznych bądź substancjileczniczych wprowadzone do FPV są zgodne z nomenklaturąokreśloną przez Komitet Ekspertów przy WHO. Różnice w spo-sobie ich tworzenia uzależnione są w głównej mierze od rodzajui budowy chemicznej zastosowanych składników.

Stilboestrolum

Tinctura Valerianae =Tinc. Valerianae

Ac.Acidum Acetum Calc. Chlor.

Calcii chloridum Calcaria chlorata

muriaticum hydrochloricum

Zasady tworzenia nazw łacińskich

N -

.

owe przepisy umo liwiaj e korzystanie z nazw w asnych sk adników leku recepturowego, pod warunkiem, i

ż ą takż łł ż są one

zgodne z informacjami zawartymi w Farmakopei

�

�

Poniżej zestawiono podstawowe reguły, które mogą oka-zać się pomocne przy wypisywaniu recepty na leki w formiemagistralne.

Nazwy obojętnych substancji chemicznych w większościprzypadków są (np.

). W tym przypadku traktujemy je jako rze-czowniki rodzaju nijakiego drugiej deklinacji.Nazwy kwasów są zawsze i zaczynają sięod słowa (np. ). Przypo-minam, że w tym kontekście częstym błędem jest stoso-wanie oznaczenia skrótowego typu .- pamiętajmy bo-wiem, że może to budzić liczne problemy interpretacyjnew trakcie sporządzania preparatu.

Nazwy soli także są i zawsze rozpoczynająsię od kationu. Tworzymy je podając kation w dopełniaczu,a anion w mianowniku. Różnice w sposobie zapisu uwa-runkowane są rodzajem kwasu, jaki tworzy określoną sól

dla kwasów beztlenowych:

dla kwasów tlenowych:.

Nazwy soli wywodzących się ze związków amfoterycznychtworzymy (np.

, gdzie jest formą przymiot-nikową od oraz , gdzie

jest formą przymiotnikową od ).Nazwy surowców roślinnych zapisujemy na recepcie

. Pierwszy człon to nazwa gatunkowasurowca wyrażona w dopełniaczu, drugi natomiast nazwaczęści rośliny podana w mianowniku liczby pojedynczej (np.

).stosujemy przy tworzeniu

nazw olejów, olejków, nalewek, antraktów, wyciągów roś-linnych, syropów, wód aromatycznych etc. Pierwszy członstanowi w tym przypadku wyraz określający pochodzeniesurowca w dopełniaczu, drugi natomiast słowo określającedaną formę leku (np. ) wyrażone w mianowniku liczbypojedynczej (np.

).

.Nazwy preparatów farmaceutycznych rozpoczynają się odnazwy surowca lub środka, z którego otrzymano dany lekwyrażonej w dopełniaczu. Kolejnym członem jest słowo wy-rażające postać farmaceutyczną preparatu (np.

).Pamiętajmy, że jeżeli na recepcie przepisano po kolei kilka

środków leczniczych rozpoczynających się od wspólnej nazwy,

, wg podanego schematu:�

�

�

�

�

�

�

jednowyrazowe

dwuwyrazowe

dwuwyrazowe

zapisując oba człony w mianowniku

w pos-taci dwuwyrazowej

Analogiczną nomenklaturę

Wyjątkiem od tej reguły jest nazwa syro-pu prostego ( ), ze względu na fakt, iż nienależy on do surowców roślinnych

wystarczający jest pełny zapis przy pierwszym środkuleczniczym

Mannitolum, Glicero-lum, Glucosum

Acidum Acidum hydrochloricum

Ac

Calcium bromatum, Kaliumiodatum

Natrii sulfas, Natrii hydro-phosphas, Magnesii sulfas

Sulfa-cetamidum natricum natricum

natrium Cyclobarbitalum calcicumcalcicum calcium

Valerianae radix, Digistalis folium, Crateagi fructus

oleumRapae oleum, Valerianae tinctura, Menthae

piperitae aqua

Acidi boricisolutio, Morphini hydrochloridi injectio

Sirupus Simplex

Mianownik (Nominativus) Dopełniacz (Genetivus)

Atropini sulfasKalii iodidum

Papaverini hydrochloridumPhenobarbitalum natricum

Tinctura Valerianae

Atropini sulfatisKalii iodidi

Papaverini hydrochloridiPhenobarbitali natriciTincturae Valerianae

PESEL

Rp


Odpłatność

Crategi tinct. 5,0Adonis - 5,0Valerianae - 10,0M. f. sol.

www.lekseek.com

str. 37

Prawidłowa realizacja recepty na lek recepturowy

Mimo wielu preparatów gotowych dostępnych w aptece lekirecepturowe nadal cieszą się dużym powodzeniem. Leki re-cepturowe najczęściej wypisywane są przez lekarzy dermato-logów oraz pediatrów ze względu na możliwość indywidualnegodopasowania dawek substancji czynnej do wieku i stanu pac-jenta. Na wstępie należy podkreślić, że apteka posiada obowią-zek wykonania leku recepturowego nawet, kiedy brakuje jejskładników do jego przygotowania. Obowiązek ten nakłada Us-tawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne Art. 95.ust. 3.:

Lek recepturowy może być wykonany na podstawie receptylekarskiej lub odpisu recepty. Farmaceuta lub technik farmacjiprzyjmując receptę na lek recepturowy musi nadać jej numerkontrolny. Od tej chwili na wykonanie preparatu robionego ap-teka ma 48 godzin. W przypadku, kiedy lek recepturowy w skła-dzie zawiera środek psychotropowy lub na recepcie widniejeadnotacja „cito” apteka ma obowiązek wykonać lek w ciągu4 godzin. Czas ten określa Ustawa z dnia 6 września 2001 r.Prawo farmaceutyczne art. 86. ust. 1 pkt. 2:

Leki recepturowe sporządzane w aptece są wykonywane wizbie recepturowej przez osoby uprawnione, z surowcówfarmaceutycznych o potwierdzonej jakości. Sposób przecho-

wywania surowców określa Rozporządzenie Ministra Zdrowiaz dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowych wa-runków prowadzenia apteki. Substancje przeznaczone do spo-rządzania leków recepturowych należy przechowywać w opa-kowaniach fabrycznych lub w naczyniach odpowiadających ichwłaściwościom, opatrzonych czytelnym i trwałym napisem i za-bezpieczających je przed szkodliwym wpływem światła, wil-goci oraz kurzu, a także przed przenikaniem do nich obcychzapachów.

Apteka ma obowiązek prowadzić ewidencję sporządzanychleków recepturowych. Rejestr musi obejmować takie informacjejak:

datę i czas sporządzenia leku recepturowego;numer kontrolny recepty;imię, nazwisko i podpis osoby sporządzającej.Po przygotowaniu leku recepturowego powinien być on za-

pakowany w sposób określony w Rozporządzeniu Ministra Zdro-wia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowychwarunków prowadzenia apteki. Lek musi być opatrzony etykietą,która zawiera:

adres apteki oraz jej nazwę, o ile apteka ją posiada;skład lekusposób użycia leku lub produktu;datę sporządzenia leku lub produktu.Na etykiecie nie podaje się składu leku jeżeli wystawiający

receptę zamieścił na niej adnotację "wydać opis bez składu".

Jeżeli w aptece ogólnodostępnej brak poszukiwanegoproduktu leczniczego, w tym również leku recepturowego,farmaceuta, o którym mowa w art. 88 ust. 1, powinien zapewnićjego nabycie w tej aptece w terminie uzgodnionym z pacjentem.

Nazwa aptekazastrzeżona jest wyłącznie dla miejsca świadczenia usługfarmaceutycznych obejmujących: sporządzanie leków recep-turowych, w terminie nie dłuższym niż 48 godzin od złożeniarecepty przez pacjenta, a w przypadku recepty na lek receptu-rowy zawierający środki odurzające lub oznaczonej „wydaćnatychmiast” – w ciągu 4 godzin;.

�

�

�

�

�

�

�

�

datę i czas przyjęcia recepty do realizacji;

Przy wypisywaniu recept na preparaty występujące w formiemagistralnej należy zwrócić szczególną uwagę na dawki surow-ców farmaceutycznych, które mają być użyte do wykonania od-powiedniej postaci leku recepturowego. Farmakopea Polska dlatej klasy substancji zazwyczaj podaje dawki zwykle stosowane(zalecane) oraz dawki maksymalne, których lekarz zasadniczonie powinien przekraczać (dla leków podawanych zewnętrzniewyznacznikiem takim zazwyczaj jest zakres stężeń przy jakichmoże być stosowana substancja czynna). Warto zwrócić uwagę,że dla każdej z nich można dodatkowo wyszczególnić dawkijednorazowe i dobowe – obliczone poprzezprzemnożenie dawki jednorazowej przez częstotliwość poda-wania leku w ciągu doby. Farmakopea Polska wartości te częstododatkowo różnicuje na podstawie określonych dróg podania(np. doustnej, podskórnej, domięśniowej, dożylnej, doodbytni-czej), gdyż jak wykazano, mogą one istotnie wpływać nadostępność biologiczną i inne parametry farmakokinetycznepreparatu.

Dawki zwykle stosowane definiowane są jako dawki prze-ciętne (farmakopea podaje je w gramach, miligramach i miliek-wiwalentach), wywołujące u pacjenta zamierzone działanie far-makologiczne, zapobiegawcze (prewencyjne) lub diagnostycz-ne.

Osoba wystawiająca receptę, prze-pisując określony specyfik, każdorazowo ustala dawkę lekubiorąc pod uwagę wiek, płeć, masę ciała, ogólny stan zdrowiaoraz ewentualne schorzenia współistniejące i dotychczas stoso-wane preparaty mogące wpływać na farmakokinetykę leku (np.metabolizm wątrobowy, zaburzenia krążenia, wydalanie ner-kowe czy wchłanianie z przewodu pokarmowego).

W szczególnie uzasadnionych przypadkach lekarz, świa-domie przekraczając dawkę maksymalną przepisanej substancjiczynnej, powinien dokonać na recepcie właściwej adnotacji, np.

(pro dosi) (pro die)

Dawki przeciętne

Dawka maksymalna a oznaczenie na recepcie

Posiadają one charakter wyłącznie orientacyjny – obli-czane są standardowo dla mężczyzny w wieku 20 – 40 lato masie ciała ok. 70 kg.

przez umieszczenie obok ilości przepisanej leku wyk-

Dawki leków recepturowych

www.lekseek.com

str. 38

rzyknika, pieczątki (zawierającej nr Prawa WykonywaniaZawodu), podpisu i zapisanie całej wartości słownie

W przypadku braku uzasadnienia i możliwości wyjaś-nienia celowości przepisania leku w takiej a nie innej dawce,osoba sporządzająca lek obniża ją do wartości zwykle sto-sowanej, uwzględniając przy tym oczywiście, drogę i częs-totliwość podawania

(zalecasię również, aby w tych przypadkach nie stosować oznaczeńskrótowych przy zapisywaniu jednostek wagowych). Należy zaz-naczyć, że zasady te obowiązują nie tylko dla leków recep-turowych, ale również dla preparatów gotowych. Pamiętajmy jed-nak, że jeżeli z treści recepty jasno wynika, że lekarz przekroczyłdawkę (lub stężenie) maksymalną (dotyczy to zarówno podaniajednorazowego, jaki i dawki dobowej), a na dokumencie nie wid-nieje żadne oznaczenie, farmaceuta zanim wykona lek recep-turowy, powinien niezwłocznie skonsultować się z autorem re-cepty.

.

Niektóre postacie farmaceutyczne leku (np. krople, roztwory,proszki) pacjent może dozować samodzielnie posługując się tzw.miarami domowymi (np. łyżka stołowa, łyżeczka do herbaty,szklanka, na koniec noża). Konieczna jest wówczas pełna zna-jomość przybliżonej masy poszczególnych składników leku re-cepturowego uwzględniająca stosowanie tego typu miar (tab.1).

Dawka leku a miary domowe

Przykład obliczania jednorazowej dawki leku w mieszance:

Przykład obliczania jednorazowej dawki leku dla kropli:

Powyższy przykład ilustruje zapis mieszanki recepturowej,zawierającej w swoim składzie syrop prawoślazowy w ilościmniejszej niż 50 proc. Z tego względu należy przyjąć, że masałyżki stołowej będzie wynosiła ok. 15 g. Dawki jednorazowe po-szczególnych interesujących nas składników leku będą więcprzedstawiały się następująco:

fosforan kodeiny – 0,03 g (obliczone z poniższej proporcji)0,4 g – 200 gx – 15 gx = 0,03

kofeino-benzoesan sodu – 0,16 gnalewka z wymiotnicy - 0,4 gZgodnie z zaleceniami na recepcie, lek powinien być sto-

sowany 3x dziennie. Należy więc pamiętać, aby obliczone dawkijednorazowe przemnożyć przez częstotliwość podawania w cią-gu doby, a następnie porównać z dawkami dobowymi podanymiw Farmakopei VIII (tab. 2).

Analogicznych obliczeń, a następnie wnikliwego porównaniaz danymi zawartymi w Farmakopei dokonujemy także dla innychmieszanek (uwaga: zapis uwzględnia oznaczenie aa):

Dawki jednorazowe składników z powyższego przykładuprzedstawiają się następująco:

nalewka z miłka wiosennego - 0,3 gnalewka konwaliowa - 0,3 gnalewka z głogu - 0,4 gpassispasmina - 3,0 g

Dawka jednorazowa fosforanu kodeiny: 0,02Ilość: 20 dawek jednorazowych podawanych łyżeczką (5 g)

Dawkę jednorazową fosforanu kodeiny należy przemnożyćprzez liczbę dawek leku przewidzianą na czas trwania leczenia(0,02 x 20 = 0,4). Z uwagi na fakt, iż w powyższym przykła-dzie preparat powinien być podawany łyżką stołową (15 g),należy dokonać osobnego obliczenia (15 x 20). Otrzymujemy300 g (ale nie samej wody, lecz roztworu wodnego, stąd narecepcie umieszczamy adnotację ad).

�

�

�

�

�

�

�

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Miara

Łyżka stołowa

Łyżka deserowa

Łyżeczka do herbaty

Kieliszek do wina

Filiżanka

Szklanka

Na koniec noża

Woda

15

10

5

50

100 – 150

250

-

Nalewki

12

9

4

-

-

-

-

Syropy

20

13

6

-

-

-

-

Proszki

7,5

-

3,5

-

-

0,1 - 1

Zioła

4 - 8

-

1,5

-

-

-

-

Tab. 1 Miary domowe leków recepturowych (na podst. L. Krówczyński, Ćwiczenia z receptury).

Codeini phosphatis 0,4Coffeini et Natrii benzoatis2,0Natrii beznoatis 3,0Ipecacuanhae trae 5,0Althaeae sir. 50,0Aquae ad 200,0M. f. mixt.DS: 3 x dziennie 1 łyżkę stołową

SubstancjaDawka

jednorazowa

Codeini phosphatis

Coffeini et Natrii benzoatis

Ipecacuanhae trae

Dawkadobowa

Dawkaz recepty

0,12

0,6

1,0

0,3

3,0

4,0

0,09

0,48

1,2

Trae Adonidis VernalisTrae Convallariae aa 9,0Trae Crataegi 12,0Passispasmini 90,0Aquae destillatae ad 150,0M. f. mixt.DS: 3 razy dziennie 1 łyżeczka.Przed użyciem wstrząsnąć.

PESEL

Rp Odpłatność

Codeini phosporici 0,4Aquae destillatae ad 300,0M. f. sol. (pro uso interno)DS: 1 łyżka stołowa 2 razy dziennie

www.lekseek.com

str. 39

PESEL

Rp Odpłatność

Przy określaniu składu ilościowego i jakościowego preparaturecepturowego lekarze niejednokrotnie posługują się oznacze-niami skrótowymi. Mają one na celu nie tylko uproszczenie,często złożonych zasad dotyczących zapisu leków na recepcie,ale także ułatwienie komunikacji z farmaceutą, który sporządzataki preparat w aptece. Poniżej zestawiono ważniejsze skrótyi terminy łacińskie najczęściej stosowane w recepturze aptecz-nej. Musimy pamiętać, że posługiwanie się nimi w codziennejpraktyce lekarskiej powinno być poddane gruntownej analizie -

np.Skrót może oznaczać kwas (łac. ), ale równieżocet (łac. )

Natr. sulf. interpretowany jest zazwyczaj jako siarczan sodudziesięciowodny (łac. ), ale wg nomenklaturyustalonej przez WHO może również oznaczać siarczynsodu (łac. ) lub siarczek sodu (łac. )

Należą niewątpliwie do najpopularniejszych oznaczeń skró-towych stosowanych przez lekarzy przy przepisywaniu lekówrecepturowych.

Warto pamiętać, że powyższy zapis równoznaczny jestz przykładem:

Oznaczenie tego typu stosowane jest niezwykle często dlapostaci leków przeznaczonych do użytku zewnętrznego (

) np. maści, kremów czy płukanek do gardła.W poniższym przykładzie skrót ad jest tożsamy z dodaniem 90 gpodłoża maściowego do globalnej masy preparatu receptu-rowego. Oczywiście, w tym przypadku, zmiana kolejności prze-pisywanych składników i

, który może dyskwalifikowaćdokument.

W przypadku zapisania 2 lub więcej składników lekurecepturowego w takich samych ilościach,

(łac.– po równych częściach). Każdy z przepisanych

związków należy wówczas odważyć w równej ilości np.

część zamieszczanych oznaczeń skrótowych jest bowiemniejednoznaczna i często budzi liczne problemy interpreta-cyjne i wątpliwości w trakcie odczytywania recepty

Zapis ad w prostym tłumaczeniu oznacza-jący do, stosujemy w sytuacjach, gdy na recepcie nie chce-my podawać ilości rozpuszczalnika bądź podłoża, a jedynieokreślić ogólną masę postaci farmaceutycznej leku np.

wpisanie ilości podłoża jako pierw-szego uznawane jest jako błąd

lekarz przy ostatniej

substancji może także zastosować oznaczenie aa

Ac acidumacetat

natrii sulfas

natrii sulfis natrii sulfide

adusum externum

anapartes aequales

Skrót ad i aa

�

�

�

�

�

�

�

�

Warto zaznaczyć, że w powyższym przykładzie niezwykle,

które sugeruje, aby oba rozpuszczalniki odważyć w takich sa-mych ilościach, tak, aby finalna masa mieszanki wynosiła 250 gnp.

Pamiętajmy, aby w tym przypadku przy obliczeniach odjąćłączną masę pozostałych składników leku recepturowego. W po-niższym zapisie należy więc dodać 14,75 g podłoża (należywziąć pod uwagę oznaczenie aa przy jednej z substancji).

Część recepty oznaczona jako

. Przeważnie zamiesz-czone są one przez lekarza w formie odpowiednich oznaczeńskrótowych np.

– zmieszaj, niech powstanieproszek

– zmieszaj, niechpowstanie maść

– zmieszaj, niechsię staną krople

– zmieszaj, niech powstanieroztwór

– zmieszaj, niechpowstaną gałki dopochwowe

– zmieszaj, niech powstanąglobulki

przydatne może okazać się umieszczenie oznaczenia aa ad

powinnna za-wierać informacje w języku łacińskim dotyczące rodzajupostaci farmaceutycznej leku, jego ilości i sposobu wyko-nania, a także rodzaju opakowania

Subscriptio receptysubscriptio

M. f. pulv. - Misce fiat pulvis

M. f. ung. - Misce fiat unguentum

M. f. gutt. (lub M. f. gtt.) - Misce fiat guttae

M. f. sol. - Misce fiat solutio

M. f. glob. vag. - Misce fiat globuli vaginalis

M. f. glob. - Misce fiat globulus

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Skróty przydatne w recepturze aptecznej

Protargoli 0.3Gliceroli 5,0Aquae destillatae ad 15,0M. f. gutt.DS.: krople do nosa

Protargoli 0.3Gliceroli 5,0Aquae destillatae 9,7M. f. gutt.DS.: krople do nosa

Acidi borici 10,0Vaselini flavi ad. 100M. f. ung.DS: na prawą stopę

Kalii iodide 6,0Natrii benzoatis 4,0Altheae sir. 120,0Aquae dest. 120,0

Kalii iodide 6,0Natrii benzoatis 4,0Altheae sir.Aquae dest. aa 120,0

Kalii iodide 6,0Natrii benzoatis 4,0Altheae sir.Aquae dest. aa ad 250,0M. f. mixt.

PESEL

Rp OdpłatnośćMentholi 0,05Ephedrini hydrochloridiHydrocortisoni aa 0,1Vaselini albi ad 15,0M. f. ung.DS.: maść do nosa

www.lekseek.com

str. 40

Ustawa refundacyjna definiuje lek recepturowy jako preparatsporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej. Cena ta-kiego leku jest składową taxy laborum, cen poszczególnychskładników użytych do jego wykonania oraz opakowania. Wy-sokość taxy laborum określona jest w Rozporządzeniu MinistraZdrowia z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie leków, które mogąbyć traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniuleków recepturowych i zależy od sposobu wykonania preparatu.

Do leku recepturowego wykonanego w warunkach jałowychczyli kropli i maści do oczu, preparatów z antybiotykiem, roztwo-rów i maści stosowanych na rany i oparzenia, leków poza-jelitowych, roztworów do irygacji należy doliczyć 24,66zł a dlaleków niewymagających wysokiej czystości mikrobiologicznej12,33 zł. Aby lek recepturowy został zrefundowany przez NFZfarmaceuta musi wykonać go z surowców farmaceutycznychprzeznaczonych do receptury dopuszczonych do obrotu na tery-torium RP, których lista została przekazana OIA w dniu10.02.2011r. Do wykonania leku recepturowego można użyćleków gotowych, dla których została wydana decyzja adminis-tracyjna o objęciu refundacją, pod warunkiem, że przepisanadawka leku recepturowego jest mniejsza od najmniejszej dawkileku gotowego w formie stałej stosowanej doustnie.

Przykład:

Dla przypomnienia furosemid występuje w preparaciegotowym w dawce 40 mg, czyli przepisana dawka jest mniejszaod tej jaka znajduje się w preparacie gotowym. Spełniony jesttakże drugi warunek, czyli lek znajduje się na liście leków re-fundowanych, dlatego lek recepturowy zostanie zrefundowanyprzez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Przykład:

Choć dawka ursopolu jest mniejsza od tej jaką zawierapreparat gotowy (150 mg) to lek gotowy nie znajduje się na liścieleków refundowanych, dlatego pacjent musi zapłacić w aptece100% jego wartości.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

�

�

�

�

�

�

M. f. tint. M. f. tra lub M. f. tct. Misce fiat tinctura

M. f. susp. pro usu ext. Misce fiat suspension pro usuexternum

M. f. supp – Misce fiat suppositorium

dentur talesdoses No

divide inpartes aequales No

d.ad scat. (da ad scatulam)d.ad oll. (da ad ollam)

d.ad caps. amylac. (da ad cap-sulas amylaceas)

(lub ) – –zmieszaj, niech powstanie nalewka

(– zmieszaj, niech powstanie zawiesina do użytku

zewnętrznego)– zmieszaj, niech

powstanie czopek etc.W przypadku niektórych,

(m. in. gałki dopochwowe, czopki, proszki) nale-ży zwrócić szczególną uwagę na1. (łac.

…) - daj takich dawek … - oznacza to, że wszystkieprzepisane ilości użytych surowców farmaceutycznych na-leży przemnożyć przez liczbę proszków, czopków etc. Tenczęściej spotykany zapis stosuje się, gdy podano w recepcieliczbę składników, np. na jeden proszek, czopek itp.

2. (łac.…) – podziel na równe części. Zapis ten

stosuje się, gdy podano całkowitą liczbę składników, którąnależy dopiero rozdzielić celem otrzymania zalecanej ilościsztuk preparatu, proszków, czopków itp. Pamiętajmy, że nie-zależnie od zastosowanego wariantu oznaczenia tej klasynależy zawsze wpisywać małą literą.

Należy pamiętać, że w tej części recepty lekarz

np.daj do pudełka –daj do słoika –daj do kapsułek skrobiowych

W świetle Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie re-cept lekarskich, dane dotyczące przepisywanych leków obej-mują m.in. nazwę leku: międzynarodową, własną lub handlową,a w przypadku leków recepturowych nazwę surowców farma-ceutycznych. Przepisy nie precyzują jednak jednoznacznie czynazwy substancji czynnych mogą być określane za pomocąoznaczeń skrótowych (często spotykane na receptach są np.wzory sumaryczne składników preparatu). Wydaje się, żeumieszczanie takich informacji na dokumencie może być do-puszczalne, o ile nie budzi żadnych wątpliwości interpreta-cyjnych dotyczących produktu leczniczego.

dozowanych form lekurecepturowego

2 warianty zapisu:

…

może za-mieścić informacje dotyczące rodzaju opakowania, w któ-rym farmaceuta powinien wydać lek

Praescriptio multiplicata: d.t.d. No

Praescriptio divisa: div. in. par. aeq. No…

Czy nazwa składników może być określonasumarycznym wzorem chemicznym?

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp OdpłatnośćBelladonnae extractii 0,025Papaverini hydrochloridi 0,04Cacao olei ad 2,0M. f. supp. analiad.t.d. No XIIDS.: 2 x dziennie czopek doodbytniczo

Belladonnae extractii 0,30Papaverini hydrochloridi 0,48Cacao olei ad 24,0M. f. supp. analiadiv. in. par. aeq. No XIIDS.: 2 x dziennie czopek doodbytniczo

Koszt leku recepturowego

furosemidum 0,01sacharum lactis q.s.m.f. pul vis

ursopol 0,03sacharum lactis q.s.m. f. Pulvis

www.lekseek.com

str. 41

PESEL

Rp Odpłatność

Jak już wyżej wspomniano składową ceny leku receptu-rowego jest wartość opakowań takich jak pojemniki do ungu-atora, pojemniki winidurowe do maści, foremki do globulek/czop-ków, butelki. Dyskusyjną sprawą w której zdania farmaceutów sąpodzielone jest doliczanie kosztu nakrętek. Wątpliwość ta spo-wodowana jest § 5. ust 1. Rozporządzenia Ministra Zdrowiaz dnia 6 listopada 2012 r.w sprawie leków, które mogą byćtraktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu le-ków recepturowych mówiącym: „(…)

Do wartości użytych surowców farmaceutycznych nie wliczasię kosztów przygotowanej w aptece wody wchodzącej w składleków recepturowych. Do wartości opakowania nie wlicza siękosztów etykiet, korków oraz podkładek.” Należy jednak zazna-czyć, że paragraf mówi o korkach, które z definicji różnią się odużywanych obecnie nakrętek. Przytoczony paragraf zabraniatakże wliczać kosztów przygotowanej w aptece wody, nie mówijednak nic o gotowej wodzie przeznaczonej do receptury, którąmożna zakupić w hurtowniach farmaceutycznych.

Zysk apteki z wykonania leku recepturowego to nie tylko taxalaborum, ale także marża. Zgodnie z Ustawą Refundacyjnąz dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczychspecjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów me-dycznych dla leków recepturowych ustala się marżę detalicznąw wysokości 25% liczoną od kosztu jego sporządzenia.

Jeśli lek recepturowy spełnia wszystkie warunki niezbędnedo jego refundacji przez NFZ pacjent otrzyma go za odpłatnościąryczałtową. Sposób określania wartości ryczałtu determinujeUstawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środkówspożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego orazwyrobów medycznych w Art. 6 ust 7.: „Odpłatność ryczałtowa,o której mowa w ust. 5, wynosi 0,50% wysokości minimalnego

wynagrodzenia za pracę ogłaszanego w obwieszczeniu PrezesaRady Ministrów wydanym na podstawie art. 2 ust. 4 ustawy z dnia10 października 2002 r. minimalnym wynagrodzeniu za pracę(Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz 2005r. Nr 157, poz. 1314), z zaokrągleniem do pierwszego miejscapo przecinku.” Obecnie opłata ryczałtowa za lek recepturowywynosi 8,40 zł.

Przykład:

Załóżmy, że ceny hurtowe brutto poszczególnych skład-ników wynoszą:

hydrokortyzon 10 zł/grammaść cholesterolowa 0,5 zł/gram

Cena pojemnika do unguatora – 8 zł.Sumujemy zatem ceny hurtowe brutto użytych składnikach i

cenę opakowania:10zł+99x0,5zł+8zł=67,5 złDoliczamy taxę laborum w wysokości 12,33 zł dla leku

niejałowego.67,5+12,33=79,83 złDo uzyskanej kwoty doliczamy 25% marży:79,83*1,25=99,79 złUzyskaliśmy wartość leku recepturowego.

�

�

Hydrocortisoni 1,0Ung. Cholesteroli ad 100,0M.f.ung

Zasady zapisywania iniekcji dla dzieci

Należy pamiętać, iż w codziennej praktyce lekarza pediatrywiększość leków przeznaczona dla dzieci podawana jest w for-mie doustnej (u młodszych z reguły będą to zawiesiny, zaśu starszych, w zależności od substancji czynnej – tabletki, kap-sułki i drażetki). Od reguły tej istnieje jednak wiele wyjątków.W sytuacji, kiedy stan kliniczny pacjenta predysponuje do wdro-żenie znacznie bardziej intensywnej terapii, nierzadko stosuje-my także preparaty w formie iniekcji domięśniowych. Dotyczy tonp. antybiotykoterapii stosowanej w momencie istotnego nasile-nia infekcji bakteryjnych. Wśród preparatów, które można podaćw ten sposób najczęściej wymienia się: penicylinę prokainową,ampicylinę, kloksacylinę, cefuroksym, gentamycynę, tobramy-cynę czy klindamycynę. Warto przy pamiętać, iż niektóre środkiprzeciwdrobnoustrojowe możemy podać wyłącznie drogą do-żylną. Należą do nich m. in: Erytromycinum intravenosum, Doxy-cylinum czy Biseptol.

. Takie skojarzenie wydaje się być szczególnieistotne dla populacji pediatrycznej – potwierdzono, iż anestetykiistotnie zmniejszają odczucie bólu towarzyszące przeprowa-dzanej iniekcji, osłabiają lęk, strach oraz niekorzystne odczuciapacjenta. Warunkiem zastosowania takiej metody jest jednakcałkowity brak niezgodności farmaceutycznych, które w nie-których przypadkach, w niekorzystny sposób mogą mody-fikować aktywność biologiczną głównego składnika.

. Nie na-leży również przekraczać dawek maksymalnych – dla lignokainywynoszą one: 3 mg/kg masy ciała bez dodatku środka ob-

Środki miejscowo znieczulająceW trakcie wystawiania recepty na tego typu preparaty,

dodatkowo należy rozważyć równoczesne zastosowanieśrodka miejscowo znieczulającego (np. 1 proc. chloreklignokainy)

O tym,który środek znieczulający możemy dodać do antybiotykudecyduje m. in. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Zajej odzwierciedlenie uznawana jest również ulotka produktuleczniczego fabrycznie dołączana do opakowania

www.lekseek.com

str. 42

kurczającego naczynia, i 7 mg/kg masy ciała z dodatkiem takiejsubstancji.

Komentarz: Zinacef należy stosować u dzieci 300 mg/kg/24hw dawkach podzielonych co 6, 8 lub 12 godzin. Dziecko o masie20 kg, w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania scho-rzenia w ciągu doby powinno otrzymywać 0,6 – 2 g tego leku.Warto przy tym zauważyć, iż

Przykłady zapisów receptDla dziecka o masie 20 kg – biofuroksym w postaci iniekcji

zgodnie z Charakterystyką Pro-duktu Leczniczego, preparat ten tworzy także niezgodno-ści farmaceutyczne z roztworami zawierającymi więcej niż1 proc. chlorowodorku lignokainy, w związku z czym,stosowanie roztworów 2 proc. jest w tym przypadkuprzeciwwskazane.

Zapis dla dziecka o masie 15 kg – chlorowodorek morfinyw iniekcji

Zapis dla dziecka o masie 15 kg –Augmentin w postaci iniekcji

Zapis dla 8-letniego dziecka – szczepionka przeciwko WZW typu B

Zapis dla dziecka o masie 10 kg – adrenalina w postaci iniekcji

Komentarz: Chlorowodorek morfiny stosowany jest u dziecidomięśniowo w 0,1 – 0,2 mg/kg/dawkę. Dawkę można pow-tarzać co 4–6 godzin. Dziecko o masie 15 kg jednorazowopowinno więc przyjąć 1,5 -3 mg leku.

Komentarz: Augmentin można podawać u dzieci dożylnie100 mg/kg/24h w 3 dawkach podzielonych co 8 godzin. Dzieckoo masie 15 kg powinno w ciągu doby otrzymać 1,5 g antybiotyku,a więc jednorazowo 0,5 g.

Komentarz: Adrenalinę należy stosować u dzieci 0,01 mg/kgmasy ciała, nie więcej jednak niż 0,5 mg jednorazowo. W raziepotrzeby, dawkę można powtórzyć co 15 – 20 minut.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp

dodatkowe

OdpłatnośćZinacef 0,75in violisD. t. d. No 15Natrium chloratum 0,9%in amp. a 5 mlD. t. d. No 15Lignocaium hydrochloridum 1%in amp. a 2 mlD. t. d. No 15DS: Zawartość 1 fiolki preparatu Zinacefrozpuścić w 2 ml roztworu soli fizjologicznej.Do tak sporządzonej zawiesiny dodać1 ml 1% lignokainy. Podawać domięśniowo1 fiolkę co 12 godzin przez 5 dni.

Morfini sulphatis iniectioD. t. d. No 2Słownie: dwieście miligramówchlorowodorku morfinyDS.: Stosować doraźnie w celuprzerwania bólu 2 mg domięśniowo

Augmentin iniectionis 0,6D. t. d. No 16DS: Stosować dożylnie 0,5 gco 8 godzin przez 5 dni

Engerix B dosis pediatricain amp.D. t. d. No 3DS: Stosować jednorazowo 1 ampułko-strzykawkę głęboko domięśniowo.Iniekcje powtórzyć po 1 miesiącu,a następnie po 6 miesiącach.

Iniectio adrenalini 0,1%D. t. d. No 2DS.: Stosować podskórnie w celuprzerwania napadu astmy oskrzelowej0,1 mg jednorazowo.

Niezgodności recepturowe

Niezgodności charakterystyczne dla recept na leki prze-pisywane w formie magistralnej są w obecnej praktyce aptecznejzjawiskiem spotykanym stosunkowo często. W ocenie więk-szości specjalistów, interakcje w fazie farmaceutycznej są toniezaplanowane i niezamierzone zmiany w aktywności farmako-logicznej lub właściwościach fizykochemicznych (np. w wyg-

lądzie, zapachu, zabarwieniu) leku sporządzonego w aptece napodstawie recepty lekarskiej. Lekarz odpowiadając za powo-dzenie prowadzonego leczenia, ma na uwadze przede wszyst-kim skutek działania określonego specyfiku, często pomijającniekorzystne zależności pomiędzy dużą ilością środków lecz-niczych i innych surowców farmaceutycznych. Może rodzić to

Czym są niezgodności recepturowe?

www.lekseek.com

str. 43

wiele nieprawidłowości, szczególnie jeśli w skład leku przepi-sywanego w formie magistralnej wchodzi wiele substancji po-mocniczych, reagujących ze składnikami recepty.

Przyczyną niezgodności recepturowych może być także nie-właściwy sposób przyrządzania leku poprzez nieprzestrzeganiewłaściwej kolejności dodawania składników, lub mieszanie zbytstężonych składników, a także niewłaściwe przechowywanieniektórych surowców farmaceutycznych w aptece (głównie tychwrażliwych na światło lub wilgoć). Najważniejszym problememobok stwierdzenia niezgodności recepturowej jest jej rozwią-zanie, oraz o ile jest to możliwe, zastosowanie właściwych dzia-łań zapobiegawczych. Należy więc zawsze brać pod uwagęzabezpieczenie wymaganego efektu terapeutycznego z uw-zględnieniem odpowiednich metod sporządzania, a także czyn-ników związanych z farmakokinetyką leku.

Zgodnie z przyjętymi zasadami, wyróżnia się kilka rodzajówtakich nieprawidłowości. Do najważniejszych należą m. in. niez-godności fizyczne występujące np. wtedy, gdy środek leczniczyw ogóle nie rozpuszcza się w dobranym rozpuszczalniku (np.kwas salicylowy, kamfora i benzokaina nie rozpuszczają sięw środowisku wodnym, ale w etanolu) bądź w określonej ilościrozpuszczalnika (np. w 10% roztworze kwasu bornego). Niez-godności tej klasy charakterystyczne są również dla proszków,których składniki mogą niekiedy tworzyć rozpływającą się masę.Przyjmuje się, że zmiany te mogą być spowodowane zwięk-szeniem higroskopijności lub gwałtowanym obniżeniem tempe-ratury topnienia mieszaniny proszków poniżej temperatury oto-czenia (tzw. eutaksja).

Innym rodzajem nieprawidłowości związanych m. in. z za-pisem recepty na lek w formie magistralnej są niezgodnościchemiczne. W większości przypadków towarzyszą im licznereakcje hydrolizy, utleniania i redukcji lub wytrącania nieroz-puszczalnych osadów prowadzące do unieczynnienia substan-cji aktywnej bądź powstania nowych związków wykazującychpotencjalne lub udowodnione właściwości toksyczne. Klasycz-nym przykładem mogą być m. in. alkaloidy dość łatwo reagującez jodkami, bromkami i garbnikami występującymi w nalewkachz pięciornika czy dębianek.

W ocenie specjalistów niezwykle trudne do przewidzenia sąm. in. niezgodności farmakodynamiczne i farmakokinetycznewystępujące na różnych etapach losu substancji czynnejw organizmie. W tym przypadku, nadal ważne jest jednak przes-trzeganie przez lekarza właściwego zapisu leku. Z dużą doząostrożności należy oceniać obecność na 1 recepcie środkówdziałających antagonistycznie – pamiętajmy, że wielu chorym sąone zalecane w celu osłabienia lub całkowitego zniesieniadziałań niepożądanych. Do tej grupy niezgodności zalicza sięrównież zastosowanie nieodpowiedniego schematu dawkowa-nia np. przekroczenie dawki maksymalnej przez podanie olejurycynowego 3 razy dziennie po łyżce stołowej lub stosowaniepreparatów jodu doustnie i maści rtęciowej zewnętrznie (wydzie-

lający się przez skórę jod tworzy z rtęcią toksyczny jodek, którymoże w konsekwencji powodować zatrucie ogólne).

Istnieją 3 zasadnicze możliwości postępowania z receptamizawierającymi różnej klasy nieprawidłowości (korekty takiej na-leży dokonać zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowiaz dnia 18 października 2002 r.):

recepta wymaga drobnych zmian, niewpływających na istot-ny skład leku. Samodzielnej poprawy dokonuje farmaceutabez porozumienia z lekarzem, zaznaczając na rewersie do-kumentu wprowadzone modyfikacjerecepta wymaga wprowadzenia istotnych poprawek w celuusunięcia niezgodności. W tym przypadku konieczne jestniezwłoczne porozumienia się z lekarzem wystawiającymdokumentskładniki recepty po zmieszaniu ulegają rozkładowi lub niedają się uformować w określoną postać farmaceutyczną.W tej sytuacji lekarz powinien wystawić inną, poprawnąreceptę.Jeśli skład preparatu recepturowego może przyczynić się do

powstania niezgodności fizycznej lub chemicznej, farmaceutapowinien zastosować odpowiednią korektę:

dodanie surowca farmaceutycznego ułatwiającego prawid-łowe przygotowanie postaci leku lub pozwalające na uzyska-nie jednolitego dawkowaniaprawidłowy dobór surowców farmaceutycznych, zapewnia-jący rozpuszczenie wszystkich składników leku w celu uzys-kania właściwej postaci farmaceutycznejzmianę postaci surowca farmaceutycznego z rozpusz-czalnej na nierozpuszczalną lub odwrotnie z uwzględnie-niem koniecznej różnicy w ilości surowca

Praktyka apteczna pokazuje, że można tego dokonać pop-rzez częściową zmianę rozpuszczalnika przez dodanie etanolu,glicerolu, solubilizatora, oleju rycynowego w najmniejszej ilościkoniecznej do ułatwienia rozpuszczenia składników oraz mody-fikację stężenia (np. dzięki zmianie formy nierozpuszczalnej narozpuszczalną lub odwrotnie z uwzględnieniem masy cząstecz-kowej np. fenobarbital sodu na fenobarbital kwas).

Często spotykana jest także wymiana składnika niezgod-nego na zgodny o tym samym działaniu (np. bromku amonu nabromek sodu, guma arabska na metylocelulozę), dodanie związ-ków wypełniających, rozcieńczających (np. skrobi, laktozy)i zwiększających lepkość, zastosowanie emulgatorów celemwytworzenia emulsji z cieczy niemieszających się ze sobą. Jakjuż podkreślono, istotne znaczenie posiada także przestrze-ganie właściwych technik sporządzania leku, co ma duże zna-czenie np. w przypadku proszków. Rozwiązaniem niektórychniezgodności może być rozdzielenie składników i sporządzenie2 odrębnych leków. W tym przypadku należy jednak poinformo-wać pacjenta o właściwej kolejności stosowania obu preparatów.

Kilka rodzajów niezgodności

Jak zapobiec niezgodnościom?

Co farmaceuta może poprawić?

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 44

Zmiany chemiczne, jakie mogą wystąpić w trakcie przygo-towania leku recepturowego dotyczą przede wszystkich płyn-nych postaci leku –

.W wyniku licznych możliwych przemian takich jak: utlenianie,redukcja, podwójna wymiana, zmydlanie, estryfikacja – powstająnowe związki wykazujące, albo zmniejszoną aktywność farma-kologiczną, albo zwiększoną toksyczność. W niektórych przy-padkach powstałe zmiany są widoczne, czego potwierdzeniemmoże być np. wytrącanie krystalicznego osadu lub wyraźnazmiana zabarwienia roztworu. Warto jednak pamiętać,

. Dlatego ewentualneniezgodności należy uwzględnić, zarówno w chwili wypisywaniarecepty, przygotowania preparatu, jak również po pewnym cza-sie. W poniższym materiale zestawiono klasyfikację takich inter-akcji, wraz z przykładami recept wypisanych w niewłaściwysposób.

. Należy pamiętać, że ten rodzaj niezgodności che-micznej najczęściej występuje w przypadku obecności soli wap-nia, cynku, magnezu i srebra.

Komentarz: W podanym przykładzie może dojść do wytrą-cenia się trwałego osadu fosforanu wapnia Niezgodność kory-guje zamiana fosforanu kodeiny na kodeinę w postaci zasady lubosobne wydanie fosforanu kodeiny w postaci proszków.

Komentarz: Powstaje salicylan wapnia. Rozwiązanie niez-godności oparte jest wyłącznie o rozdzielenie składników i wyko-nanie dwóch osobnych roztworów.

Komentarz: W obu podanych przykładach wytrąca się nie-rozpuszczalny osad bromku papaweryny – składniki więc należyniezwłocznie rozdzielić składniki i wykonać roztwory.

Komentarz: Wytrąca się fosforan wapnia. Ze względu naniewielką ilość osadu substancji słabo działającej (jest tofosforan wapnia) można wykonać receptę bez zmian, dodającetykietę "zmieszać przed użyciem" lub wydzielić ze składuchlorek wapnia i sporządzić oddzielny roztwór.

Połączenia kompleksowe mogą się powstawać pomiędzysubstancjami leczniczymi, a pomocniczymi.

. Wiele takich niezgodności daje np. metyloceluloza i sólsodowa karboksymetylocelulozy, których zadaniem jest zwilże-nie i przedłużenie kontaktu leku z rogówką oka. Ta ostatnia jestszczególnie aktywna, i przyczynia się do wielu interakcji np.ze środkami konserwującymi m. in. boranem fenylortęciowymi bromkiem benzalkoniowym.

. Naskutek zmieszania w jednym preparacie recepturowym (np.roztworze, mieszance, kroplach) kilku składników i gwałtownejzmiany odczynu całego preparatu, w niektórych przypadkachmoże nastąpić wytrącenie substancji czynnej w postaci osadu.W obecnie przepisywanych receptach najczęściej spotyka sięniezgodności z fenobarbitalem sodowym, diuretyną i aminofili-ną. W środowisku kwaśnym wytrąca się nierozpuszczalny feno-barbital, z diuretyny powstaje teobromina, a z aminofiliny –teofilina.

powstają głównie w roztworach, mieszan-kach, pudrach płynnych i maściach, na skutek reakcji za-chodzących między składnikami sporządzanego preparatu

że niejest to regułą, a niekorzystne interakcje w fazie farma-ceutycznej mogą pojawiać się stopniowo, nawet do kilku go-dzin po sporządzeniu leku w aptece

Reakcja podwójnej wymiany zachodzi pomiędzy dwomaelektrolitami i może spowodować wytrącenie nierozpusz-czalnej soli

Problem ten szcze-gólnie często występuje również w recepturze kropli ocz-nych, a to ze względu na fakt, iż obecnie przy ich sporzą-dzaniu stosuje się szereg substancji konswerwujących,zwiększających lepkość i doprowadzających do pożądanejizotonii

Związki chemiczne o charakterze słabych kwasóww większości przypadków mają tendencję do rozpuszcza sięw środowisku alkalicznym, a wytrącania w kwaśnym

Reakcje podwójnej wymiany

Tworzenie trwałych połączeń komplekowych

Wytrącanie słabych kwasów

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Niezgodności chemiczne

Codeini phosphatis 0,2Natrii bromidi 1,0Glucosi 40.010% Sol. Calcii chloridi 200,0M.f. sol.D.S. 3 x dziennie łyżeczkę doherbaty

Calcii chloridi 5,0Natrii salicylatis 3,0Aquae 50,0M.f. sol.D.S. 3 x dziennie łyżeczkę

Ephedrini hydrochloridi 0,4

Kalii iodidi 2.0

Aquae ad 100,0

M.f. sol.

D.S. 2 x dziennie łyżeczkę do herbaty

Papaverini hydrochloridi 0,4Kalii bromidi 5,0Neospasmini 20.0Aquae ad 100,0M. f. sol.D.S. 3 x dziennie łyżkę stołową

Calcii chloridi 20,0Coffeini et Natrii benzoatis 1,0Codeini phosphatis 0,3Ephedrini hydrochloridi 0,4Thymi sir. 100.0Aquae ad 200,0M.f. mixt.D.S. 3 x dziennie łyżkę stołową

www.lekseek.com

str. 45

Pamiętajmy, że prawdopodobieństwo wystąpienia takiej

interakcji uzależnione jest od obecności i stężenia innych

składników leku – w przypadku fenobarbitalu do niezgod-

ności tej klasy będzie się zatem przyczyniał m. in. chlo-

rowodorek papaweryny, chlorowodorek morfiny, kwas sol-

ny i większość stosowanych soków owocowych

Nie wolna od niekorzystnych zależności jest

także diuretyna – jej roztwory reagują nawet na najmniejsze

zakwaszenie, dając niezgodność z odwarami, kwaśnymi wy-

ciągami, nalewkami i sokami owocowymi

. W sytuacji,gdy stężeni fenobarbitalu sodu przekracza 1 proc. może dojść dododatkowych interakcji m. in. z bromkiem lub chlorkiem amonu,a także z dość powszechnym w recepturze aptecznej fosfo-ranem kodeiny.

.

Komentarz: Bromek amonu zakwasza środowisko i wytrącasię fenobarbital. W celu wyeliminowania niezgodności należyzastąpić bromek amonu obojętnie reagującym bromkiem sodu.Biorąc pod uwagę masy cząsteczkowe bromków dodatkowonależy dodać równoważną ilość bromku sodu.

Komentarz: Pod wpływem lekko kwaśnego środowiska ma-ceratu z korzenia prawoślazu (pH = 6,5) następuje wytrąceniekwasowej postaci fenobarbitalu i teofiliny. Kwaśny odczyn mace-ratu z korzenia prawoślazu uwarunkowany jest składem che-micznym śluzu zawierającego duże ilości kwasu galakturo-nowego (ok. 25 proc.). W celu poprawy tej niezgodności należywykonać mieszankę rezygnując z maceratu z korzenia prawo-ślazu lub sporządzić roztwór z fenobarbitalu sodu i eufiliny orazosobno mieszankę zawierającą macerat z korzenia prawoślazu,benzoesan sodu i syrop tymiankowy.

Interakcja tej klasy dotyczy przede wszystkim roztworów solisłabych zasad np. alkaloidów i środków miejscowo znieczu-lających, które mogą wydzielać w środowisku zasadowym trud-no rozpuszczalne osady. Przyjmuje się, że

. Pamiętajmy, że niektóre alkaloidy są nierozpusz-czalne w wodzie np. papaweryna, atropina i wytracają się w pos-taci osadu w roztworach alkalicznych, część natomiast (np. ko-deina, efedryna) tworzy tzw. niezgodność pozorną uzalenioną odilości przepisanego na recepcie składnika.

Komentarz: Pod wpływem alkalicznego odczynu, wytrącasię zasada papaweryny (mimo dużej ilości obecności nalewek).W tym przypadku, istnieją 3 sposoby, aby przygotować przepi-sany preparat. Należy:

ć

ś ż

ż łą ę ś -

ą ę ść ąż ć ą -

ą ł ś ą ę ą

Wytrącanie słabych zasad

zależność ta uwa-runkowana jest odczynem roztworu, stężeniem poszcze-gólnych składników i rodzajem zastosowanej substancjileczniczej

�

�

�

wyda oddzielniew postaci roztworu 0,8/200 mlw ilo ci 20 proszków po 0,04 g ka dy

Komentarz: W powy szym przyk adzie recepty, fenobaibitalsodowy i diuretyna przyczyniaj si do znacznej alkalizacji rodowiska i wytr cenia si osadu papaweryny. Niezgodno tmo na skorygowa poprzez wydzielenie i sporz dzenie osobnego roztworu zawieraj cego w a ciw substancj czynn lubwydanie jej w postaci proszków dzielonych (6 proszków po 0,03 g).

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Phenobarbitali natrici 1,0Ammonii bromidi 5,0Neospasmini 10,0Aquae ad 100,0M.f. mixt.D.S. 2 x dziennie łyżkę stołową

Mac. rad. Althaeae 80,0Phenobarbitali natrici 0,3Euphyllini 0,5Natrii benzoatis 1,0Thymi sirupi comp. ad 100,0M.f. mixt.D.S. 3 x dziennie łyżkę stołową

Natrii bromidiAdonidis vrrn. tinct.Convallariae tincturae titr.Crataegi tincturaeAmmi visnagae tinct.Visci albi intr. aa10,0Phenobarbitali natriciPapaverini hydrochloridi aa 0,8Neospasmini 100,0Aquae ad 200,0M.f. mixtD.S. 3 x dziennie łyżkę deserową

Papavcerini hydrochloridi 0,2Diuretini 5,0Phenobarbitali natrici 0,3Aquae ad 100,0M. f. sol.D.S. 3 x dziennie łyżkę stołową

www.lekseek.com

str. 46

Jakich składników unikać na jednej recepcie?

Niezgodności recepturowe, czyli nie-zamierzone i niezaplanowane zmianyw aktywności farmakologicznej i właś-ciwościach fizykochemicznych leku re-cepturowego zaliczone są do zależności,którym w większości przypadków możnadość skutecznie zapobiec. Jeśli jednakzapis recepty wskazuje na możliwośćwystąpienia niekorzystnych interakcji np.między substancnją czynną, a określo-nym surowcem farmaceutycznym, do-puszczalne są pewne modyfikacje wpro-wadzane przez farmaceutów w trakciesporządzania preparatu w aptece. Pa-miętajmy jednak, że nie jest to jednakregułą –

. Jest to uwaga skie-rowana głównie do lekarzy – bo to oni bo-wiem w tym przypadku odpowiadają zawystąpienie potencjalnych niezgodności.Obok opracowano zestawienie takichsubstancji, wraz z ważniejszymi surow-cami farmaceutycznymi.

istnieje wiele związków che-

micznych powszechnie wykorzysty-

wanych w tradycyjnej recepturze ap-

tecznej, które nigdy nie mogą pojawić

się na 1 recepcie

węglany i wodorotlenki zasadowe, tanina, koloidalne związki srebra,balsam peruwiański, czwartorzędowe zasady amonowe, mydła

jony cynku, benzylopenicylina, glikole polioksyetylenowe, wodawapienna

jony metali ciężkich

sol sodowa barbituranów, sole alkaloidów

rezorcynol, zasadowy azotan bizmutawy

jony rtęci, garbniki, tanina, substancje oodczynie zasadowym

jodki i jod, tanina, garbniki, substancje o odczynie zasadowym

kwasy nieorganiczne, wodorotlenki potasowców, substancje o odczyniezasadowym, jony żelaza

bromki, jodki, jony metali ciężkich

garbniki, jod, jony srebra

tanina, garbniki, substancje o odczynie zasadowym, jod, brom,nadmanganian potasu

sole alkaloidów, chlorowodorek etylomorfiny, fosforan kodeiny,chlorowodorek morfiny, chlorowodorek papaweryny

sole alkaloidów, sole chininy

kwasy, zasady, chlorek sodu

substancje o odczynie zasadowym, bromki, jodki, garbniki

węglan magnezu, węglan wapnia, fosforan wapnia

tanina, kwas borowy, kwas salicylowy

etanol, zasady, tanina, garbniki, jony metali ciężkich, kwas solnyo stężeniu większym niż 0,5 proc.

Acidum boricum

Acidum lacticum

Ammoni bicarbonas

Ammoni bromidum

Anaesthesinum

Atropni sulfasBelladonnae extractum

Bismuthi subgallas

Codeini phosphas

Coffeinum

Ethacridini lactas (rivanolum)

Kalii bromidum

Kalii guajacolosulfonas

NystatinumPapaverini hydrochloridum

Sulfur preacipitatum

Zinci oxydatum

Pepsinum

Postacie farmaceutyczne leków recepturowych

Podstawowe zasady przygotowywania kropli ocznych w recepturze aptecznej

Krople do oczu mają postać jałowych roztworów wodnychlub olejowych. W przypadku, kiedy substancja jest trudnorozpuszczalna sporządza się zawiesiny, które przeznaczonesą do podania na gałkę oczną lub do worka spojówkowego. Substancje te w zastosowa-

nych ilościach nie mogą wywierać własnego działania far-makologicznego lub drażniącego, nie mogą mieć też wpły-wu na dostępność biologiczną substancji czynnej oraztrwałość postaci leku.

W takim przypadku substancje lecznicze muszą być zmik-ronizowane – 90% cząsteczek nie może przekraczać rozmiaru20 μm.

Ze względu na miejsce podania krople do oczu musząspełniać następujące wymagania:

jałowośćmuszą być izotoniczne z płynem łzowym (w niektórychprzypadkach hipertoniczne)pH w granicach 3,5-8,5nie mogą zawierać zanieczyszczeń nierozpuszczalnych

Aby spełnić powyższe warunki do kropli ocznych dodajemysubstancje pomocnicze, które zwiększają lepkość oraz rozpusz-czalność składników, umożliwiają osiągnięcie izotonicznościroztworu i odpowiedniego pH.

W warunkach aptecznych jałowość kropli ocznych możemyosiągnąć kilkoma metodami, jedną z nich jest rozpuszczeniesubstancji leczniczej w określonej ilości jałowej wody tak, abyotrzymać roztwór izotoniczny a następnie dodanie roztworuizotonizującego lub buforującego w celu otrzymania przepisanej

Jałowość recepturowych kropli do oczu.�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 47

Recepturowe krople do oczu ze względu na możliwość do-wolnego doboru stężenia substancji czynnej są nadal częstowypisywane przez lekarzy okulistów. Wprowadzone do użytkuw recepturze aptecznej minimsy umożliwiają wykonywanie le-ków do oczu bez użycia konserwantów, co dodatkowo zwiększalistę ich zalet. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowiaz dnia 8 marca 2012 w sprawie recept lekarskich na jednejrecepcie wypisany może być tylko jeden lek recepturowy. Ilośćprzepisanych kropli na jednej recepcie determinuje z kolei Roz-porządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2012 r. w spra-wie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmace-

utyczne przy sporządzaniu leków recepturowych, którego § 3.ogranicza ilość przepisanych kropli do 10 gram.

Krople oczne oprócz substancji czynnej zawierają takżesubstancje pomocnicze, których jednak lekarz nie musi uw-zględniać na recepcie.

Przykład:PESEL

Rp Odpłatność

ilości leku. Na koniec należy dodać środek konserwujący a roz-twór przesączyć przez sączek klarujący do jałowej butelki sta-nowiącej bezpośrednie opakowanie leku i wyjaławiać termicz-nie. Innym sposobem na osiągnięcie jałowości kropli do oczu jestzastosowanie sączenia. Krople wykonujemy analogicznie jakw pierwszej opisanej metodzie z tym, że zamiast sączków kla-rujących używamy wyjaławiających, o wielkości porów 0,22μm±0,01μm. Ostatnia metoda stosowana jest dla substancji, którenie mogą być wyjaławiane termicznie lub przez sączenie. Polegaona na rozpuszczeniu w jałowym rozpuszczalniku substancjipomocniczych a następnie zawieszeniu lub rozpuszczeniu sub-stancji leczniczej. Otrzymany roztwór należy przenieść do jało-wej butelki i zamknąć zakraplaczem.

Krople do oczu muszą być izotoniczne z płynem łzowym,którego ciśnienie osmotyczne wynosi od 280 do 300 mOsm/l.W tym celu stosuje się następujące roztwory izotonizujące:

roztwór azotanu potasu 16g/lroztwór kwasu borowego 19g/lroztwór glukozy 50g/l

. Ze względu namałą ilość wprowadzanych do oczu kropli, oraz buforujące właś-ciwości płynu łzowego FP dopuszcza stosowanie kropli ocznycho pH w zakresie 3,5-8,5. W niektórych przypadkach ze względuna rozpuszczalność substancji czynnej uzyskanie określonegopH jest konieczne, dlatego stosuje się w tym celu roztwory bu-forujące takie jak:

bufor fosforanowybufor cytrynioanowy

.Korzystny efekt obserwuje się w przypadku użycia kropli o lep-kości w granicach 12-15 mPa•s. Zastosowanie roztworówo wyższej lepkości może doprowadzić do zaczopowania kana-lików łzowych dlatego nie jest wskazane. W celu zwiększenialepkości roztworów przeznaczonych do oczu stosuje się nastę-pujące polimery wielkocząsteczkowe:

hydroksypropyloceluloza (HPMC)metyloceluloza (MC)alkohol poliwinylowy

W celu wykonania kropli o zwiększonej lepkości należy roz-puścić substancję leczniczą, środki izotonizujące i konserwującew połowie przepisanej ilości wody uzyskując tym samym roztwóro dwukrotnie większym stężeniu substancji czynnej. Następnienależy wyjałowić go zgodnie z zalecaną metodą i warunkachaseptycznych uzupełnić do przepisanej ilości jałowymroztworem substancji zwiększającej lepkość.

Krople do oczu w opakowaniach wielodawkowych powinnyzawierać substancje konserwujące w postaci jedno-, dwu- lubtrójskładnikowych roztworów.

. Istotnym elementemjest zgodność konserwantów z substancją leczniczą oraz uży-tym opakowaniem. W praktyce aptecznej coraz częściej rezyg-nuje się z substancji konserwujących a lek oddaje się pacjentowiw opakowaniach jednodawkowych.

Izotonia

Odczyn roztworu

Lepkość

Środki konserwująceW szczególnych przypadkach stosuje się roztwory hi-pertoniczne. Ma to miejsce np. w celu poprawy dostępnościbiologicznej substancji leczniczej.

Krople do oczu powinny mieć pH zbliżone do płynu łzo-wego tj. 7,0-7,4. W okulistyce stosuje się substancjelecznicze o różnych właściwościach fizykochemicznychi różnym charakterze chemicznym, dlatego uzyskanie krop-li o właściwym pH nie zawsze jest możliwe

Zwiększenie lepkości ma za zadanie wydłużenie czasukontaktu kropli ocznych z powierzchnią gałki oka przez coprzedłużeniu ulega czas działania substancji leczniczej

Związki te powinny charaktery-zować się szerokim spektrum działania względem bakteriiGram+ i Gram- oraz grzybów, muszą cechować się che-miczną i termiczną stabilnością, nie mogą wywoływać dzia-łania toksycznego i drażniącego na oko

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

roztwór chlorku sodu 9g/l

bufor boranowy

hydroksyceluloza (HEC)

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisu

2% sol. Kalii jodati 10,0M.f. gutte opht.D.S. OL 1x1

www.lekseek.com

str. 48

Lekarz nie określił rozpuszczalnika co oznacza, że ma byćsporządzony roztwór wodny. Powyższa recepta nie uwzględniaroztworu pomocniczego, który niezbędny będzie do uzyskaniaizotoniczności kropli. Farmaceuta na podstawie posiadanej wie-dzy i dostępnej literatury samemu dobiera składniki, które umoż-liwią wykonanie leku, który będzie można podać do oka.

Powyższy przykład przedstawia inny sposób zapisu kropliocznych. Wyszczególnione są w nim poszczególne składnikiniezbędne do sporządzenia preparatu. Mimo iż lekarz w składzienie uwzględnił 0,9% roztworu chlorku sodu farmaceuta ma obo-wiązek go dodać w celu osiągnięcia izotoniczności preparatu.Należy podkreślić, że recepta na której przepisano recepturowekrople oczne zawierające substancję z wykazu A obowiązkowomusi uwzględniać dokładne dawkowanie.

Przykład pokazujący sposób zapisu olejowych kropliocznych.

Przykład recepty na której przepisano krople oczne o zwię-kszonej lepkości.

Praktyka pokazuje, że stosowanie konserwantów w kroplachocznych powoduje u pacjentów pieczenie i podrażnienie okadlatego lekarze coraz częściej zaznaczają na recepcie, aby lekdo oczu został wykonany bez ich dodatku.

Krople oczne bez konserwantów muszą być wykonane w mi-nimsach o pojemności 1 ml, co również zostało uwzględnione napowyższym przykładzie.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Pilocarpini hydrochloridi 0,20Aquae ad 10,0M.f. guttae ophthalmicaeD.S. Wkraplać 3 razy dziennie

po 2 krople do oczu

Pilocarpini hydrochloridi 0,20Aqua cum 1% Methylcellulosi ad 10,0M.f. guttae ophtalmicaeD.S. 3 razy dziennie po 1 kropli

0,5% Sol. Atropini 5,0(bez konserwantów)10 op a 1,0D.S 1 kropla OPL przez 3 dni

Mieszanka jest rodzajem roztworu wodnego podawanegodoustnie, który od innych form farmaceutycznych różni się tym, iż

. Wynika z tego, że wszystkie składniki takiejmieszanki muszą być płynne , bądź rozpuszczalne wpodłożu, którym z reguły jest woda destylowana lub oczysz-czona. Tę postać leku dawkuje się łyżkami (15 gramów) bądźłyżeczkami (5 gramów). Warto przy tym zwrócić uwagę,

j. Pamiętajmy także, że mieszanki mogą być opali-zujące lub mętne – spowodowane jest to obecnością różno-rodnych środków farmaceutycznych wykazujących zróżnico-wane właściwości fizykochemiczne. Składnikiem mieszanek niemogą być jednak surowce roślinne o bardzo silnym działaniu.Skład takiego preparatu wygląda następująco:

Basis – środek właściwy, głównie działający;Adiuvans substancja pomocnicza;Corrigens środek poprawiający smak i zapach stanowiącyok. 10 – 20 proc. całego preparatu recepturowego;Vehiculum rozpuszczalnik (najczęściej woda oczyszczonalub destylowana);

Biorąc pod uwagę powyższe zasady, zapis na leki receptu-rowe tej klasy powinien obejmować przede wszystkim:

łacińską nomenklaturę substancji aktywnych i pomocniczych;podanie na recepcie masy każdej z substancji, która w tymprzypadku stanowi

. Masę tą można wyrazićw odpowiednich jednostkach wagowych (gramy) bądźinnych (j. m.);określenie ilości rozpuszczalnika, którego

, którą pacjent będzie stosował w trakcie trwaniakuracji;

zapisanie corrigens w taki sposób, aby stanowiło 10–20%całości leku robionego

(najczęściejw ilości 50-250 gramów);podaniem w sygnaturze recepty schematu dawkowaniauwzględniającego miary domowe i czas trwania całegoleczenia;

poza preparatami stałymi rozpuszczalnymi w podłożu za-wiera także leki płynne, głównie galenowe (np. nalewki, in-trakty, syropy)

abyw jednej miarze zawarta była dawka jednorazowa substancjiaktywne

iloczyn dawki jednorazowej i sumyzapisanych przez lekarza dawek

masa będziestanowić iloczyn liczny zapisanych dawek i objętośćmiary

zapisanie rozpuszczalnika na ostatniej pozycji;

ze względu na niewielką trwałość tej postaci leku, zapi-sujemy ją na kurację nie dłuższą niż 7 dni

a priori

––

–

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Recepta na mieszankę – podstawowe informacje

Receptura apteczna: mieszankiReceptura apteczna: mieszanki

PESEL

Rp OdpłatnośćAtropini basici 0,1Ricini olei ad 10,0M.f. gutt. opht.D.S. 3 razy dziennie wkraplaćdo obu oczu

www.lekseek.com

str. 49

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Jak wypisać receptę? Schemat postępowaniaTok postępowania przy wypisywaniu recepty na mieszankę

został przedstawiony w poniższych przykładach:

1. Ustalenie sumarycznej liczby dawek substancji jaka zostanieprzepisana choremu

2. Ustalenie dawek jednorazowych poszczególnych składnikówleku robionego, i przemnożenie ich przez sumaryczną ilośćdawek

3. Ustalenie jaką miarą domową pacjent ma przyjmowaćpreparat

4. Obliczenie potrzebnej ilości rozpuszczalnika

Schemat przepisywania powyższej mieszanki:

liczba dawek = 2 x dziennie przez 6 dni = 12 dawek

dawki jednorazowe: Ephedrini hydrochloridi: 0,02 x 12 = 0,2Natrii benzoatis: 0,4 x 12 = 4,8Natrii benzoatis: 0,4 x 12 = 4,8

łyżka deserowa = 10 gramów

12 dawek x 10 = 120 gramów�

�

�

�

�

ę ś – ą

ą -ł ż ść –

ś ż -ś -

ż ę ć ż ś ę

k ś ąć

ś ą ą -ł ż ą ł ść ł żę

ż-ł ł ł

ż ę

ćą ę ą ć ł ż

ł żż ć ż ęż

ą -ężż ą ń ź

ż ą ę ę śćż ć

ą łę

łą

zazwyczaj przepisuje si w ilo ci 50 100 g (za wyj tkiemkropli okulistycznych);w przypadków roztworów zawieraj cych etanol jako podo e, zapisujemy je w ilo 50 100 g (maksymalnie 100 gspirytusu 95-stopniowego);w sygnaturze koniecznie okre lamy sposób u ycia preparatu (w przypadku aplikacji rodka do worka spojówkowego, nale y pami ta , e mie ci si w nim tylko 1 kroplaroztworu wodnego);

rople oczne pozbawione rodków konserwuj cych powinnyby stosowane przez chorego przez okres do 24 godzin po

otwarciu opakowania. Je li jednak zawieraj zwi zki przed u aj ce trwa o leku, to czas ten automatycznie wyd u asi do 7 dni.

Na podstawie informacji zawartych w materiale, w poniszych przyk adach zilustrowano przyk adu prawid owego zapisuroztworów do u ytku zewn trznego (w tym kropli ocznych):

Komentarz: Gentamytrex to gotowa posta leku tj. 0,3 - proc.krople oczne z gentamycyn . B d one stanowi pod o e dlagentamycyny z ampu ek. Na podstawie powy szego zapisumo na wywnioskowa , i st enie substancji czynnej wynosi13,5 proc. W tym podanym przypadku mamy do czynienia z tzw.kroplami wzmocnionymi warunkuj cych utrzymanie wysokiego st enia substancji przeciwbakteryjnej w miejscu silnegozaka enia (szczególnie pod k tem schorze zaka nychrogówki).

Komentarz: Powy sz recept , ze wzgl du na obecnotylko 1 substancji aktywnej mo na zapisa w formie skróconejnp.Acidi borici 3% solutionis

Komentarz: Przy wypisywaniu i przygotowywaniu roztworówetanolowych zawieraj cych w swoim sk adzie tymol, mentol,kwas salicylowy, kamfor , fiolet krystaliczny i rywanol stosujemywy cznie spirytus 70-stopniowy.

je li lek oczny nie powinien zawiera rodków konserwuj cych (a ich w a ciwy dobór jest zadaniem farmaceuty, a nie lekarza), na recepcie obowi zkowo nale ywpisa adnotacj

ś ć ś -ą ł ś -

ą żć ę sine conservantia

Przyk ady zapisu receptyłEphedrini hydrochloridi 0,24Natrii benzoatisNatrii salicylatis aa 4,8Althaeae sirupi 24Aquae destillatae ad 120,0M. f. mixt.DS: Stosować 2 x dziennie łyżkędeserową przez 6 dni

ThymoliMentholiResorcinoli aa 1,0Ac. salicylici 2,0Spir. Vini 70 st.ad100,0M. f. sol.DS: do wcierania na skórę

Acidi borici 3,0Aq. destillataead 100,0M. f. sol.DS: na okłady

Gentamycin ex ampulla 2,0 mlGentamytrex gutt. opht. 5,0M. f. guttea opht.DS: Zakraplać do lewego workaspojówkowego 1-2 krople w pierwszejdobie leczenia w odstępachdwugodzinnych

www.lekseek.com

str. 50

Receptura apteczna: mieszankiCo warto wiedzieć o recepturze maści?

. Najczęściej stosuje się je na skórę, błony śluzowe, znacz-nie rzadziej na rany, a ich głównym zadaniem jest przede wszys-tkim jest równomierne przeniesienia jednej lub kilku substancjileczniczych na powierzchnię ciała (tzw. maści lecznicze), izolo-wanie skóry od wpływu czynników zewnętrznych (tzw. maściochronne) bądź spełnianie obu tych zadań jednocześnie.

W maściach najczęściej stosuje się środki wykazującedziałanie przeciwzapalne, ściągające, miejscowo znieczulające,keratoplastyczne i odkażające. W niektórych przypadkach, tapostać farmaceutyczna wykorzystywana jest dodatkowo dowyrobu leków o aktywność hormonalnej. Działanie maści, ponałożeniu na skórę uwarunkowane jest jednak nie tylko właś-ciwościami składników aktywnych

. Ogromną rolę odgrywa równieżzastosowane podłoże.

W zależności od miejsca działania farmakologicznego, maś-ci ochronne i lecznicze można podzielić na maści:

epidermalne: działające wyłącznie na powierzchnię skóry.Mogą to być maści osłaniające (np. )lub preparaty wykazujące działanie dezynfekujące (np.

)endodermalne, gdzie substancja aktywna, poprzez naskó-rek działa dodatkowo na głębsze warstwy skóry (np.

)diadermalne, gdzie substancja aktywna wchłania się przezskórę i działa ogólnoustrojowo (np.

)

O tym, że

, nietrzeba nikogo specjalnie przekonywać. Wiele podręczników orazpublikacji przeznaczonych dla lekarzy i farmaceutów częstowyszczególnia czynniki wpływające na odpowiednią konsys-tencję i zawieszenie substancji aktywnej w podłożu, dlatego teżw poniższym opracowaniu postarano się zestawić najistot-niejsze z nich, wskazując jednocześnie przyczyny takiego, a nieinnego wyboru. Idealne podłoże maściowe powinno zatemspełniać następujące warunki:

łatwo mieszać się ze środkami działającymi leczniczo (

);

-

Maść, zaliczana do postaci leków wykazujących dzia-łanie miejscowe, jest formą preparatu półstałego, zawiera-jącego do 20% składników stałych, zawieszonych bądź roz-puszczonych w odpowiednim podłożu o konsystencji ma-zistej

(pamiętajmy, że niektórez nich jak np. triazotan glicerolu mogą swobodnie wnikać dokrążenia ogólnego i stwarzać ryzyko interakcji z prepara-tami podawanymi doustnie)

wybór i zastosowanie właściwego podłożamaściowego jest kluczowe dla stopnia wchłaniania i sku-teczności terapeutycznej tej formy leku recepturowego

prak-tyka apteczna pokazuje, że dość często jest warunektrudny do zrealizowania

Klasyfikacja maści

Cechy idealnego podłoża maściowego

�

�

�

�

�

�

�

�

�

-

-

ęś ł żą ż

ś łą ą

ę ś ą ął ść ę ż ł -

ś ś ł ż ą ę ę -ą

ą ą -ż ż ć ą -

śś ę ł ż

ż żż ć ł ż -

ł śą ę ą ł

ęł ż -

ś ć żą

ć ś ą -ę ł ł ż ą

ęą ż ł ż ł żć ł ą

ł ż ł -ł ż ł

ł ą

ą ź -ł ą ę ł ż

ł ą łą ą ł -ę ż ć

– -ł -

ś ż ą ąą ł

Paraffiunum unguentumSul-

fathiazolum Unguentum, Nitrofurazolum Ungunetum, Der-matolum Unguentum

Allanto-inum Unguentum, Hydrocortisonum Unguentum, Campho-ratum Unguentum

Nitrocard Unguentum,Stilbestrolum Unguentum

odpowiednią konsystencję gwarantującą rozmiękczenie sięw temperaturze ludzkiego ciała. Innym słowy, maść przechowywana w warunkach domowych powinna przybierać formęmazistego żelu, a dopiero w temperaturze ok. 37 stopni przechodzić w półpłynny zol

utrzymywać substancję czynną w stałym rozproszeniu;nie reagować z lekiem, innymi substancjami pomocniczymii czynnikami zewnętrznymi;nie powodować uczuleń ani podrażnień skóry lub błon śluzowych, nawet jeśli mają one charakter krótkotrwały;nie ulegać szybkiemu rozkładowi;

Krótki przegl d pod o y ma ciowychą ł ż śNajcz ciej stosowanymi pod o ami do wyroby tej formy

farmaceutycznej s wy sze frakcji destylowanej ropy naftowej,okre lane mianem . Sk adniki tenie rozpuszczaj w sobie wody, hamuj proces perspiracji skóry,a ich cz sto podkre lan zalet jest praktycznie nieograniczonatrwa o , oboj tny odczyn i niemal e ca kowity brak reaktywno ci chemicznej. W ród pod o y wykazuj cych struktur w glowodorow ,

. Omawiaj c zagadnienia zwi zane z wazelina nale y tak e wspomnie o przepisach reguluj cych wykonanie takiego preparatu w aptece. Je li mianowicie, lekarz nieokre li na recepcie rodzaju tego w glowodorowego pod o a,wówczas farmaceuta przyjmuje, i do wykonania leku nale yu y wazeliny bia ej, chyba, e mamy do czynienia ze specyfikiem o znacznym stopniu ja owo ci.

Odmienn klas stanowi tzw. parafiny: ciek a () stosowana w celu rozmi kczenia zbyt twardej formy

postaci leku, i sta a ( ) u ywana do utwardzania ma ci. Warto zaznaczy , i

. Zapisywane s przedewszystkim, aby przygotowa ma ci ochronne chroni ce powierzchni cia a przez dzia aniem czynników dra ni cych.

W praktyce lekarskiej i farmaceutycznej, cz sto spotykanes tak e pod o a pochodzenia naturalnego. Przyk adem mo eby m. in. wosk z we ny owczej ( ) zawieraj cymw swoim sk adzie cholesterol i wy sze alkohole, których g ównym zadaniem jest hamowanie z o onego procesu je czeniai u atwianie wi zania wody.

. Substancje czynne zawieszone b d rozpuszczone w lanolinie atwo wydostaj si z pod o a, i zazwyczajdzia aj wy cznie miejscowo. Omawiaj c sk adniki pochodzenia zwierz cego, nie mo na nie wspomnie o olbrocie

odmianie wosku otrzymywanej z przestrzeni jamistych g ów waleni, i stosowanej do wyrobów niektórych kremów kosmetycznych i ma ci typu . Wyró niaj ccech tej twardej, per owokrystalicznej masy jest

.

pod o y w glowodorowych

powszechnie zapisywana jest m. in. wazelinaó ta ( ) oraz oczyszczona wazelina bia a

( )

parafiny nie ulegaj zepsuciu, i nie wch aniaj si przez skór

Oczyszczony wosk z we ny owczejzmieszany z wod stanowi stosunkowe trwa e,agodne i hydrofilne pod o e przydatne w trakcie sporzdzania ma ci

brak tendencjido je czenia oraz zdolno do topienia si w znacznie wyszych temperaturach (ok. 42-50 stopni) z porównaniu z klasycznymi pod o ami otrzymywanymi na drodze destylacjiropy naftowej

ł ż ę

ż ł ł

ą -ł ą ę ę

łą ł

ł ł ż ą-ś

ł ść ę ż--

ł ż

Vaselinum flavumVaselinum album

(Lanolinum)

Paraffinumliquidum

Paraffinum solidum

Adeps lanae

(Cataceum)

Cold cream

www.lekseek.com

str. 51

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Zasady wypisywania recept na maści nie obiegają znaczącood tych, określanych ogólnie dla konwencjonalnych preparatówrecepturowych.

:

-

-

-

-

-

-

Przykładem recept na maść ochronną przedstawia poniższyzapis (pamiętajmy, że jest on analogiczny do tego, jaki stosujesię w przypadku maści leczniczych):

Niemniej jednak należy pamiętać aby przywypełnianiu blankietu

-

-

-

�

�

�

�

�

�

�

�

�

-

-

podać nazwy łacińskie (koniecznie w dopełniaczu) wszystkich zapisanych składników;określić stężenie substancji czynnych;wziąć pod uwagę fakt, iż substancje proszkowe mogąstanowić 20% masy zapisanej maści;określić rodzaj i ilość podłoża;ustalić całkowitą masę preparatu, przy założeniu, że najczęściej przepisywana ilość kształtuje się w zakresie od 50do 100 gramów;w sygnaturze recepty określić zastosowanie preparatu;

Komentarz: w powyższym przykładzie zastosowano podłoże o charakterze żelowym.

Komentarz: w podanym przykładzie, składnik główny: kwasborny występuje w stężeniu 3%

Komentarz: w podanym przykładzie, składnik główny: chloramfenikol występuje w stężeniu 3%

Komentarz: w podanym przykładzie, składnik główny: balsamperuwiański występuje w stężeniu 15%

Maści ochronne stanowią dość specyficzną formę farmaceutyczną. Ich główne zadanie opiera się na

. Nie bez znacznie jest również fakt,iż niektóre zastosowane podłoża maściowe w tego typu lekachmogą skutecznie przeciwdziałać działaniu mroźnego, zimnegoi suchego powietrza, co znacznie rozszerza grono potencjalnychpacjentów.

maści hydrofobowe zawierające w swoim składzie oleje silikonowe, i chroniące chorego przez roztworami wodnymi;

maści hydrożelowe chroniące przed smarami, olejami i rozpuszczalnikami organicznymi;

maści zawierające związku pochłaniające promieniowanieUV chroniące przez poparzeniami i schorzeniami przyjmującymi charakter rumienia skórnego;

Przykład zapisu dla maści recepturowychMaści ochronne

yochronie po

wierzchniowych warstw skóry osób pracujących np. w prze

myśle przez szkodliwym wpływem niektórych substancji

o charakterze drażniącym i uczulającym np. pyłów, farb,

emulsji, gazów, roztworów

W zależności od typu i formy czynników szkodli

wych wyróżnia się:

PESEL

Rp Odpłatność

Uznanym sk adnikiem pod o y ma ciowych s tak e syntetyczne polimery, a g ównie glikol polioksyetylenowy i ró negorodzaju silikony.

. Warto pami ta , i silikony, zewzgl du na silne w a ciwo ci hydrofobowe, stosowane s wy

cznie do celów specjalnych np. niektórych ma ci wykazuj cedzia anie ochronne.

Nale y pamieta , i nie wszystkie pod o a ma ciowe zawieraj sk adniki t uszczowe. Dobrym przyk adem mog by tutajele nieorganiczne , organiczne

i polietylenowe . Stanowi one sta y lub pó p ynny uk ad wykazuj cy charak

terystyczne, koloidalne rozproszenie cia a sta ego w cieczy, przyczym w przeciwie stwie do klasycznych roztworów koloidalnych,obie fazy (czyli ciek a i sta a) s fazami ci g ymi. Warto zaznaczy , i ele, w których o rodkiem rozpraszaj cym jest wodanosz nazw hydro eli powszechnie wykorzystywanych w recepturze ma ci lub czopków m. in. ze wzgl du na fakt, i

.Przyk adem nowoczesnego i uniwersalnego pod o a ma

ciowego jest Lekobaza. Zawiera w swoim sk adzie ró ne typuemulgatorów, co sprawia, i

.

ł ł ż ś ą ż -ł ż

ę ć żę ł ś ś ą -

łą ś ął

ż ć ż ł ż ś -ą ł ł ł ą ć

ż-

ą ł ł ł ł ą -

ł łń

ł ł ą ą ł -ć ż ż ś ą

ą ę ż -ś ę ż

ł ł ż ś-ł ż

ż

Ich cech charakterystyczn jest przedewszystkim trwa o , dobra rozpuszczalno w wodzie, odczyn zasadowy, a tak e lepko uzale niona od wielko cicz steczki danego polimeru nie wy

kazuj dzia ania dra ni cego i stosunkowo szybko uwalniaj substancj czynn

w zale no ci do przepisanej substancji leczniczej i ilo ci u ytej wody powstaje specjalneemulsja: typu W/O (ok. do 30% wody) b d O/W (ok. 70%wody)

ą ął ść ść -

ż ść ż śą -

ą ł ż ą -ą ę ą

ż ś -ś ż

ą ź(Unguentum Bentoniti) (Ungu

entum Glyceroli) (Unguentum Macrogoli)-

Receptura apteczna: mieszankiZasady zapisywania maści leczniczych i ochronnych

Acidi salicyliciResorciniaa4,0Sulfuris praecipitati6,0Vaselini flaviad100,0M. f. ung. Da ad scatulamDS: Zewnętrznie

Bismuthi subgallatis 2,0Methylcellulosi 3,0Glyceroli 5,0Aquae destillatae 50,0M. f. ung.DS: Smarować chorobowo zmienionąskórę 3 x dziennie

Acidi borici 1,5Vaselini flavi ad 50,0M. f. ung.DS: Zewnętrznie

Balsami peruviani 15,0Vaselini flavi ad 100,0M. f. ung.DS.: Zewnętrznie

Chloramphenicoli 0,1Vaselini albi ad 10,0M. f. ung.DS: Zewnętrznie

www.lekseek.com

str. 52

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Recepta na ma gotow

Przyk ady recept na leki robione

ść ą

ł

ś ął ą

ś ść ę ęż żć ęż

ż -

ś ś ń ż ł ż ć ę

-ż

-ę ą ść -

ą ć ężż ę -

ęż

ą ż ż ęś ć ęż ż ą ą ą

ść

W przypadku ma ci gotowych niektóre warunki decyduj ceo prawid owym wypisaniu recepty lekarskiej mog ulec zmianie.

wskazane jest podanie nazwy handlowej preparatu (tak jakw przypadku wszystkich leków gotowych);je li ma wyst puje w kilku st eniach, nale y konieczniepoda st enie substancji aktywnej,

;

(inaczej ni w przypadku preparatów zapisanych w formie magistralnej);

w przypadku okre lenie ilo ci opakowa , nale y pos u y sioznaczeniami skrótowymi typu “op” lub “lag”;podobnie jak w przypadku leków recepturowych, w sygnaturze recepty tak e podajemy sposób dawkowania;

Komentarz: jest preparatem nitrogliceryny stosowanym zewn trznie, i wykazuj cym aktywno ogólnoustrojow . Przy zapisie, specyfiku lekarz nie musi podawa st eniasubstancji czynnej, gdy lek ten wyst puje na rynku tylko w jednym st eniu.

Komentarz: zapisuj c powy szy preparat nale y bezwzgl dnieokre li st enie leku, gdy pod analogiczn nazw handlowzarejestrowana jest ma

W wi kszo ci przypadków zapis blankietu jest znacznie uproszczony, nale y jednak pami ta o kilku, niezwykle istotnych kwestiach:

w przeciwnym razie,pacjentowi zostanie wydany najs abszy, zarejestrowanypreparat

w przypadku leków wielosk adnikowych, nie nale y okre la st enia

ę ś -ż ę ć -

ł

ł ż -ś ć ęż

�

�

�

�

�

Nitrocard

Detreomycinum 1%.

Zinci oxydatiAcidi steariniciOlivae oleiM. f. ung.DS: Maść ta służy do ochrony przedroztworami kwasów i zasad

Detreomycinum 2% ung 1 op.DS: Stosować na skórę 3 razy dziennie

Nitrocardin unguento 1 op.DS: W razie bólu zamostkowegowcierać w skórę w okolicy serca

Receptura czopków doodbytniczych – zasady ogólne

Pomimo, iż czopki na szeroką skalę spo-rządzane były już w starożytnym Egipcie i Grecji, obecnie ichzastosowanie terapeutyczne jest znacznie bardziej zróżni-cowane. We Francji np. dość popularne są środki przeciw-wymiotne, przeciwkaszlowe i wykrztuśne, z wielu względów po-dawane akurat w tej, konkretnej postaci farmaceutycznej. Mimoto, warto pamiętać, iż stosowanie nazwy czopki wyłącznie dlaleków stosowanych doodbytniczo może być uznane za istotnąnieprawidłowość. Zgodnie z przyjętą definicją,

. Dodatkowo, war-to nadmienić, iż występują one nie tylko w recepturze aptecz-nej, ale mogą być także często przepisywane są jako specyfikigotowe.

. Tym pierwszym jest najczęściej masło kakaowelub tzw. tłuszcz ustalony

. Podłożem hydrofilowym mogą być natomiast masyżelatynowo – glicerynowe o zróżnicowanych właściwościachi strukturze chemicznej , lub znacznie rza-dziej glikole poliooksoetylenowe. Omawiając podłoża czopkowe,warto przypomnieć, iż przy wypisywaniu recepty ilość zasto-sowanego środka leczniczego nie powinna przekraczać 30 proc.ogólnej masy tej postaci farmaceutycznej.

leki wykazujące działanie miejscowe (ściągające,przeciwzapalne, znieczulające, przeciwbakteryjne,przeczyszczające);leki o działaniu ogólnoustrojowym (przeciwgorączkowe,przeciwbólowe, spazmolityczne), które po wchłonięciu dokrwioobiegu dostaję się do odpowiednych narządów, gdziewywołują pożądane efekty terapeutyczne;Należy przy tym jednak pamiętać, iż ok.

,przez co nie podlega efektowi pierwszego przejścia (czyli tzw.metabolizmowi wątrobowemu). Konsekwencją tej istotnej zależ-ności jest fakt, iż

Zastosowanie tej postaci leku posiada zarówno wady, jakzalety, które należy ocenić i uwzględnić przed wypisaniem re-cepty. Wśród pozytywnych stron większość specjalistów wymie-nia możliwość:

bezpiecznego podawania leków drażniących przewód po-karmowy (np. silnych leków przeciwzapalnych) lub nietrwa-łych w środowisku kwaśnym;podawania leku osobom nieprzytomnym, wymiotującym lubinnym, u których droga doustna jest przeciwwskazana;

(suppositorium)

(Cacao butyri, Cacao olei) (Adepssolidus)

(Gelatina glycerinata)

stanowią onebowiem stałą postać leku przeznaczoną do nie tylko do po-dawania doodbytniczego, ale także dopochwowego (inaczejglobulki) i docewkowego (czyli tzw. pręciki)

Zawarte w czopkach substancje czynne powinny byćrównomiernie rozproszone w podłożu lipidowym topiącymsię w temperaturze ciała ludzkiego lub w podłożu hydrofi-lowym łatwo rozpuszczającym się w wydzielinach z błonśluzowych

W postaci czopków doodbytniczych podajemy przedewszystkim:

50 – 70 proc. leku

podawanego drogą doodbytniczą omija krążenie wrotne

efektywne stężenie środka leczniczego zas-

tosowanego w formie czopka jest znacznie wyższe niż po

podaniu doustnym. Dlatego przepisując substancję leczni-

czą należy kierować się zasadą, iż dawka leku podanego

w postaci czopka powinna stanowić 2/3 dawki doustnej.

Kilka słów o podłożach czopkowych

Substancje czynne

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 53

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

podawania substancji leczniczych o przykrym smaku lubzapachu, co jest niezwykle przydatne w trakcie farma-koterapii dzieci;miejscowego działania na odbytnicę;Jeśli chodzi o wady tej postaci farmaceutycznej, nie należy

zapominać o względach estetycznych, różnym (niekiedy znacz-nie wolniejszym) stopniu wchłaniania środka leczniczego, moż-liwości nierównomiernego rozproszenia substancji czynnej wyni-kająca z procesu opadania leku na dno czopka w trakcie procesuprodukcyjnego, a także wrażliwości tej postaci leku na wysokątemperaturę, przez co wzrasta ryzyko deformacji, co może zna-ząco utrudnić sposób aplikacji.

Recepturowe czopki doodbytnicze, podobnie jak proszkidzielone zapisujemy, stosując metodę mnożenia

lub dzielenia . Recepta na tępostać farmaceutyczną powinna więc zawierać:

nazwę łacińską środka leczniczego podaną w dopełniaczu;

rodzaj podłoża czopkowego – przypominamy, że najczęs-tszym jest masło kakaowe;

należy pamiętać, że;

dla dzieci należy zapisywać wyłącznie czopki jednogramowe(zasada ta dotyczy także preparatów gotowych);zapisując czopki recepturowe o działaniu ogólnym, kwestięwyboru właściwego podłoża można (ale nie jest to koniecz-ne) pozostawić do decyzji farmaceuty sporządzającegopreparat.

Oznacza to nic innego jak:

w przypadku zapisu substancji o działaniu miejscowym nale-ży koniecznie uwzględnić ilość podłoża;określić ilość czopków przez podanie jednostek dawkowa-nia, stosując formułę: …, bądź skrót:

….;

w przypadku zapisywania czopków metodą dzielenia należypodać określenie: …, lub skrót:

… (tak samo, jak przy proszkachdzielonych)

. Zwyczajowo przyjęło się jednak, że jest to licz-ba 3 lub jej wielokrotność;w sygnaturze recepty należy podać schemat dawkowaniapreparatu;


(Praescriptiomultiplicata) (Praescriptio divisa)

podłoża czopkowego, iletrzeba.

Dentur tales doses NoD. t. d. No

Divide in partes aequales NoDiv. In part. aequal. No

jeśli zapisujemy lek o działaniu ogólnoustrojowym me-todą mnożenia, należy koniecznie uwzględnić dawki jed-norazowe wszystkich substancji leczniczych;

jeśli zapisujemy lek wywierający działanie miejsco-we, należy posługiwać się stężeniem substancjiczynnych przeliczonym na odpowiednią ilość podłożaczopkowego;

przeciętna masa czopka powinnakształtować się w zakresie od 1 do 3 gramów

W takich jednak przypadkach, w Preascriptiorecepty należy zawrzeć określenie:

, bądź oznaczenie skrótowe:

Warunek ten dotyczy jedynie uwzględnieniametody mnożenia w zapisie recepty

ilość czopków powinna być dostosowana do rodzajui stopnia nasilenia schorzenia oraz czasu trwania wdro-żonej kuracji

Massae suppositoriquantum satis Mass. supp.q. s.

Receptura granulatów

Granulaty zaliczane są do stałych postaci leku recep-

turowego o kształcie nieregularnych grudek lub ziarenek

o średnicy 1–3 mm, przeznaczonych do stosowania doust-

nego.

trudności w ustaleniu precy-zyjnego schematu dawkowania tej postaci leku receptu-

rowego

Zażywamy je po uprzed-nim rozpuszczeniu w wodzie, a wydzielający się wówczasdwutlenek węgla istotnie poprawia właściwości smakoweprzyjętego preparatu

łatwość dozowania, wygodę w połykaniu oraz stosun-

kowo szybki stopień uwalniania i wchłaniania substancji

czynnej

Powstają na skutek sproszkowania jednej lub kilku sub-stancji leczniczych zmieszanych z substancjami pomocniczymi(np. hydroflilizującymi, rozsadzającymi, zapobiegającymi zbytszybkiemu rozpadowi) i smakowymi, które stanowią zarazempodłoże niezbędne do przeprowadzenie procesu granulowania,w którym wykorzystywane są m. in. substancje koloidalne (kleikżeltatynowy, kleik skrobiowy, guma arabska, pochodne celulozy)i wysuszone roztwory wybranych surowców. Należy pamiętać, iżta postać farmaceutyczna produkowana jest wyłącznie fabrycz-nie (na większą skalę przemysłową), i stanowi, albo gotowąpostać preparatu, albo półprodukt służący do wyrobu innychleków recepturowych np. tabletek lub kapsułek. Jako gotowapostać farmaceutyczna, granulaty pakowane są zazwyczajw opakowania o masie od 50 do 200 gramów, lub saszetki jed-norazowego użytku.

Niekorzystnym zjawiskiem, jakie dość często pojawia sięprzy stosowaniu granulatów są

. Powoduje to, iż ta forma, w większości przypadkówpowiązana jest z substancjami czynnymi o słabym działaniu(główną przyczyną jest możliwość zminimalizowania ryzykaprzedawkowania substancji silnie działąjących) np. z niektórymisurowcami roślinnymi. Granulaty ziołowezażywane są najczęściej łyżeczką do herbaty, i powinny byćpopijane przez pacjenta 1/2 szklanki ciepłej, przegotowanej wo-dy. Przykładami tego typu preparatów są m. in. Cholegran, Ner-vogran, Gastrogran, Urogran, Reumogran. Inne klasą tej dośćspecyficznej postaci leków są tzw. granulaty musujące, któreoprócz właściwej substancji leczniczej dodatkowo zawierająwodorowęglan sodu i kwas cytrynowy.

.

Wśród zalet tej postaci leku, większość specjalistów wymie-nia

. Należy także pamiętać, że większość granulatów dos-tępna w aptekach i sklepach zielarsko-medycznych jest w sprze-daży odręcznej tj. bez recepty. Tylko nielicznie, zwłaszcza te

Rodzaje granulatów


(Granulata herbacea)

www.lekseek.com

str. 54

silniej działające dostępne są z przepisu lekarza i wymagająokazania w aptece blankietu recepty. Dokument taki powinienzawierać następujące elemnty.

nazwę handlową leku;dawkę (ale tylko, jeśli na rynku występuje w kilku);określenie ilości opakowań poprzedzone skrótem „lag” lub„op”;sposób dawkowania i zastosowanie leku;

Komentarz: U dzieci kwas epsiaminokapronowy stosujemyu dzieci 100–200 mg/kg m.c./24h w dawkach podzielonych co6 godzin przez 6 – 7 dni.

Komentarz: W powyższym przykładzie mamy do czynieniaz preparatem musującym acetylocysteiny przeznaczonym dlaosoby dorosłej (w przypadku dziecka przepisanym środkiembyłbaby acetylocysteina w dawce 100 mg, czyli Tussicom 100).

�

�

�

�

Przykłady recept

PESEL

Rp

dodatkowe

Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp OdpłatnośćAcidum E-aminocarponicumin granulatis 1 op.DS: Stosować doustnie 3 razy na dobę1 łyżkę deserową

EsputiconIn granulatis 1 op.DS.: Stosować doraźnie, doustnie 1 łyżeczkępo jedzeniu

Tussicom 200In granulatis 1 op.DS: Stosować doustnie 1 saszetkę2 razy dziennie po uprzedmimrozpuszczeniu w wodzie

Klasyfikacja i zasady sporządzania proszków

Proszki zaliczane są do stałych postaci leku, w której syn-tetyczne środki lecznicze bądź surowce roślinne możemy poda-wać w formie dokładnie rozdrobnionych cząstek o średnicy niewiększej niż 0,5 mm. Przeznaczone są zarówno do użytku zew-nętrznego

jako tzw. zasypki lub pudry, bądź wewnętrznego. W tym ostatnim

przypadku należy jednak pamiętać, iż substancja leczniczamoże uwalniać się znacznie wolniej, dlatego przed wypisaniemrecepty należy szczegółowo rozważyć zasadność zastoso-wania tej postaci farmaceutycznej pod kątem stanu zdrowiai wieku chorego.

Z uwagi na wyjątkową specyfikę tej postaci farmaceutycznej,istnieje wiele różnorodnych kryteriów pozwalających do sporzą-dzenie pełnej klasyfikacji proszków stosowanych w recepturzeaptecznej. Ze względu na skład jakościowy i ilościowy zawartychsubstancji leczniczych można wyróżnić:

proszki proste–

(substancji chemicznej, surowca roś-linnego lub zwierzęcego) i przesianie jej przez odpowiedniesita. Czynność proszkowania substancji wrażliwych na czyn-niki zewnętrzne (m. in. wilgoć, tlen) jak np.

należy zawsze doko-nać . W ten sposób należy postępować takżez substancjami lotnymi takimi, jak:

;proszki złożone – otrzy-mywane poprzez dokładne wymieszanie sproszkowanychsubstancji leczniczych (dwóch lub wielu). Warto pamiętać, że

. Poszcze-gólne składniki powinny być co najmniej średnio sprosz-kowane. Jeśli jeden z nich jest jednak bardziej sprosz-kowany, wszystkie pozostałe powinny posiadać ziarna po-dobnej wielkości;rozcierki lub inaczej tzw. proszki roz-cieńczones sporządzane z substancji bardzo silnie działa-jących, lub higroskopijnych celem dokładnego odważenia.Uzyskuje się je przez roztarcie substancji czynnej z obo-jętnym proszkiem rozcieńczającym np. laktozą –

(cukier mlekowy) lub sacharozą. Przykładem tej pos-taci farmaceutycznej może być:– 1:10;– 1:10;– 1:10;– 1:100;– 1:2– Nystatyna 1,0 gram – 2 000 000 jednostek –

;proszki mianowane –

. W postaci proszkówmianowanych najczęściej w codziennej praktyce spotykamynp. 8 j.g.,

12 j.g. Proszki te są mianowane na drodze biologiczneji zawierają określoną ilość ciał czynnych np. glikozydównasercowych. Niegdyś wyrażane były w jednostkach kocich,gołębich lub żabich;

(pulveres ad usum externum, pulveres ad usum der-micum) (pulve-res ad usum internum, pulveres per orales)

(pulvis simplex, pulveres simplices, pulvissimplicis)

Acidum acetyl-salicylicum, Acidum ascorbicum, Aluminii kalii sulfas, Amino-phyllinum, Chloralum hydratum, Methenaminum, Natrii hyd-rocarbonas, Natrii sulfas, Zinci oxydum

ex temporeCamphora, Iodum, Men-

tholum, Thymolum(pulveres compositi vel mixti)

(pulveres triturati)

Saccharumlactis

TrituratioAcidi arsenicosiTrituratioAtropini sulfuriciTrituratio Strychnini nitriciTrituratio Scopolamini hydrobromiciExtractum Belladonnae siccum

(pulveres titrati)

Adonidis vernalis herba titrata Convallariae herbatitrata

Klasyfikacja proszków

�

�

�

�

otrzymywane poprzez sproszkowanie jednejsubstancji leczniczej

w trakcie ich sporządzania należy wziąć pod uwagę tylkotakie składniki, które po zmieszaniu nie zmieniają swo-ich właściwości w czasie przechowywania

rozcierka tawykonywana jest na laktozie, jednakże nie można jejstosować w lekach ocznych

są to postacie far-maceutyczne otrzymywane z silnie działających surow-ców roślinnych, doprowadzonych do ściśle określo-nego miana przez dodanie laktozy, skrobi, wytrawio-nego lub niewytrawionego surowca

www.lekseek.com

str. 55

Zasady zapisu recepty na czopki recepturowe, niezależnieod faktu, czy wykazują one działanie ogólne i miejscowe, od-biegają nieco od tych, przyjętych dla innych preparatów (np.maści, roztworów, mikstur). W poniższym opracowaniu postara-no się

Komentarz: Powyższy zapis recepty może być tożsamyz przykładem:

zestawić przykłady takich recept z podziałem na miej-sce, gdzie lek wywołuje pożądane efekty terapeutyczne:

Czopki wykazujące działanie ogólnoustrojowe

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

proszki roztarte lub inaczej proszki zmikro-nizowane – otrzymywane przez roztarcie w lotnym rozpusz-czalniku proszków grubokrystalicznych (np.

).

(pulveres trite)

Mentholum,Camphoraolejocukry – są to mieszaniny olejków ete-rycznych z sacharozą (cukier biały) sporządzane przez roz-tarcie sproszkowanej sacharozy z olejkiem eterycznym,zwykle w ilości 1 kropla na 2,0 gramy cukru, z wyjątkiem:

, których daje się 1kroplę na 4,0 gramy składnika cukrowego;proszki z tabletkami –

. Przy sporządzaniuleku w aptece, należy pamiętać, iż w drażetkach 30 proc.całkowitej masy stanowi otoczka, którą można usunąćpoprzez:– rozpuszczenie otoczki w wodzie i osuszenie– rozpuszczenie w 70 izopropanolu– wstawienie do suszarki (105 C) celem pęknięcia i zmy-

cie spirytusem

Z punktu widzenia praktyki lekarskiej najważniejszy jestjednak podział proszków uwzględniający sposób stosowaniaprzez pacjenta. Powodem tego są m. in. zasadnicze różnice jakiemogą wystąpić w trakcie wypisania recepty, a także zupełnieodmienny tok postępowania w trakcie sporządzania preparatuw aptece. Biorąc pod uwagę to kluczowe kryterium wyróżniamywięc:

proszki dzielone – najczęściej są stosowane do użytku wew-nętrznego, i mogą być zapisane przez lekarza w dwojakisposób:– metodą mnożenia – M.f. pulv.

D.t.d. No…

– metodą dzielenia – M.f. pulv. Dividein partes aequales No..

proszki niedzielone – przeznaczone są do stosowania zew-nętrznego i wewnętrznego. Proszki niedzielone do użytkuzewnętrznego występują przede wszystkim jako pudry lecz-nicze i zasypki , i sto-sowane są głównie na błony śluzowe w celach leczniczych,ochronnych lub profilaktycznych. Zawierają w swoim skła-dzie najczęściej substancje lecznicze o właściwościach ścią-gających, przeciwzapalnych, bakteriobójczych i dezynfe-kujących. Wszystkie składniki użyte do sproszkowania za-sypek powinny być starannie wymieszane po uprzednimsproszkowaniu każdego ze składników (miałko sproszkowa-ne sito).

. Jeślijednak konieczne staje się ich zastosowanie w tej formie, należydokładnie oszacować ilość takiego składnika, oraz przyjąć takierozcieńczenie, przy którym niewłaściwe lub niestaranne odmie-rzenie zapisanej dawki, lub przyjęcie większej niż przepisanodawki, nie spowoduje zatrucia.

Poszczególne dawki proszków niedzielonych choryodmierza np. łyżeczką do herbaty napełnioną równo z brzegiemtj. 0,5 do 5,0 lub „na koniec noża”, tj. 0,1 do 1,0.

0,5;0,6;

proszków roślinnych 1,5;cukrów 3,0;soli nieorganicznych od 3,0 do 7,0;

. Wydaje się je w torebkachpapierowych, w pudełkach tekturowych, słoikach szklanychszczelnie zamkniętych.

(oleosacchara)

Aurantii exocarpii oleum, Aurantii flos oleum, Citri oleum,Myristicae aetherum oleum, Rosae oleum

(praescriptio multiplicata)

(praescriptio divisa)

(pulveres adspergentii, cutipulveres)

Acidum tannicumMagnesii oxydum

sporządzane w sytuacjach, gdy śro-dek leczniczy nie istnieje lub nie jest dostępny w postaci

(np. diazepam, hydrochlorotiazyd,furosemid, propranolol, prednizon) Proszki niedzielone do użytku wewnętrznego nie mogą

zawierać substancji leczniczych silnie działających

Łyżeczka doherbaty płasko napełniona zawiera przeciętnie:

Proszki niedzielone do sporządzania roztworów, zarów-no do użytku wewnętrznego, jak i zewnętrznego, powinnyzawierać substancje lecznicze dobrze rozpuszczalne wewskazanej ilości rozpuszczalnika

pulvis pro receptura

Proszki dzielone i niedzielone

°°

Zasady wypisywania recept na czopki recepturowe i gotowe

Phenobarbitali natrici 0,05Codeini phosphatis 0,02Acidi acetylosalicylici 0,3Cacao olei ad 2,0M. f. supp. analeD. t. d. No 12DS.: Zakładać doodbytniczo 1 czopekco 12 godzin

Acidi acetylosalicylici 0,5Butyri cacao ad 2,0M. f. suppositoriumD. t. d. No 30DS.: 3 x dziennie po 1 czopkudoodbytniczo

Acidi acetylosalicylici 0,5Butyri cacao q. s. ut fiant supp.Analia d. t. d. No 30DS.: 3 x dziennie po 1 czopkudoodbytniczo

www.lekseek.com

str. 56

Komentarz: Do sporządzenia powyższych czopków farma-ceuta posłuży się preparatem gotowym chlorowodorku chlorpro-mazyny (Fenactil – guttae)

Komentarz: W podanym przykładzie, użyto substancji znaj-dującej się w wykazie środków odurzających i substancji psy-chotropowych, dlatego

Komentarz: W powyższym przykładzie zastosowano meto-dę dzielenia , dlatego też

.

Stężenia substancji czynnych:Acidi tannici – 5%Benzocaini – 10%

Stężenia substancji czynnych:Procaini hydrochloridi – 7,5%Hydrocortisoni – 1,25%Ammoni sulfonatis – 7,5%

Należy pamiętać, iż czopki mogą być także zapisane pac-jentowi w formie preparatów gotowych.

należy podać nazwę handlową zastosowanego preparatu;określić dawkę, ale tylko w sytuacji, jeśli preparat występujew obrocie w kilku dawkach;w przypadku preparatów złożonych dawek nie podajemy;ilość opakowań określamy cyfrą arabską poprzedzonąskrótem op lub lag;w sygnaturze opisujemy schemat dawkowania i zastoso-wanie leku;

Komentarz: Z uwagi na fakt, iż na naproksen w formie czop-ków występuje także w dawce 250 mg, w podanym przykładzie

Komentarz: W powyższym przykładzie uwzględnionopreparat złożony, dlatego

w trakcie wypisywania recepty, na-leży dodatkowo słownie umieścić całkowitą ilość przepisa-nego środka leczniczego.

przed wysta-wieniem recepty należy przemnożyć dawką jednorazowąoraz ilość czopków

W takich przypadkach,zasady wystawienia dokumentu są znacznie prostsze odtych, określonych dla leków recepturowych.

konieczne jest określenie dawki substancji czynnej.

nie ma konieczności określeniadawki substancji leczniczej.

(Praescriptio divisa)

Czopki wywierające działanie miejscowe

Preparaty gotowe

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp OdpłatnośćProcaini hydrochloridi 0,15Hydrocortisoni 0,025Ammoni sulfonatis 0,15Cacao oleiad 2,0M. f. supp. analeD. t. d. No 12DS.: Stosować doodbytniczo 1 czopekco 12 godzin

Fenactil 0,025Papaverini hydrochloridi 0,04Pyralgini 0,5Cacao olei ad 2,0M. f. suppositorium analiaD. t. d. No 12

Morphini hydrochloride 0,02Papaverini hydrochloride 0,1Massae suppository q.s.M. f. supp. analeD. t. d. No

DS.: Zakładać doodbytniczo 1 czopekw razie potrzeby

Słownie: sto dwadzieścia miligramówchlorowodorku morfiny

Papaverini hydrochloridi 0,4Pyralgini 5,0M. f. supp. anale q.s.Divid. in part. aequal. No XDS: Zakładać doodbytniczo 1 czopek2 razy dziennie

Rp.Acidi tannici 0,1Benzocaini 0,2Cacao oleiad 2,0M. f. supp. analeD. t. d. No 12DS.: Stosować doodbytniczo 1 czopekco 12 godzin

Naproxen 0,5in suppositoris 1 op.DS: Zakładać doodbytniczo 2 razydziennie 1 czopek

Hemorectal suppos.

DS.: Zakładać doodbytniczo 1 czopek

na noc

www.lekseek.com

str. 57

Iniekcje i płyny infuzyjne

Płyny do wstrzyknięć określane również jako iniekcje są pos-tacią leku przeznaczoną do podawania pozajelitowego tzn. bez-pośrednio do tkanek organizmu, jam ciała bądź naczyń krwio-nośnych z pominięciem przewodu pokarmowego.

W porównaniu z podaniem doje-litowym, iniekcje są inwazyjnym sposobem podania leku. Pomi-mo to, z wielu, uzasadnionych względów nadal szeroko stosujesię w lecznictwie. Warto przy tym wspomnieć, iż ampułki z regułyzawierają substancję gotową do podania (w formie roztworu,emulsji bądź zawiesiny), natomiast w fiolkach lek występujew postaci zawiesiny, która przed podaniem musi zostać sprosz-kowana. Od powyższej zasady istnieje jednak wiele wyjątków.

Wśród przyczyn dużej popularności tej formy farmaceu-tycznej wymienia się kilka, kluczowych z punktu widzenia farma-koterapii przesłanek:

, co oz-nacza iż wywierają natychmiastowe, silniejsze działaniefarmakologiczne;

, kiedy konieczne jest osiągnięcie natychmias-towego działania leku;Często stanowią jedyną formę podania leku osobienieprzytomnej;

wynikające m. in. zeznaczniej większej dostępności biologicznej w porównaniudo podania dojelitowego;Formy iniekcji o przedłużonym uwalnianiu (tzw. depot) za-pewniają terapeutyczne stężenie leku przez okres od kilkudo kilkunastu dni;Niektóre formy wywierają działania lecznicze wobec wybra-nych narządów,

np. podspojówkowe iniekcje antybiotykówlub glikokortykosteroidów, podanie środków miejscowoznieczulających;

Jałowość – brak form wegetatywnych i przetrwalnikowychbakterii

;

Izotonia – ciśnienie osmotyczne roztworu powinno byćanalogiczne do ciśnienia osmotycznego płynów ustrojo-wych. Warunek ten posiada swoje fizjologiczne uzasad-nienie – pamiętajmy, że roztwory hipertoniczne często po-wodują dużą bolesność w miejscu podania, a ponadto mogąprzyczynić się do podrażnienia, zrostu naczyń krwionoś-nych i wystąpienia miejscowego stanu zapalnego. Płynyhipotoniczne mogą natomiast sprzyjać procesowi hemolizy;Izohydria – pH roztworu powinno być analogiczne do pHpłynów ustrojowych.

;Klarowność – te postać farmaceutyczna nie powinna za-wierać żadnych widocznych gołym okiem zanieczyszczeń(istnieje możliwość zatoru!). Zawiesiny do wstrzyknięć po-winny zawierać cząstki przechodzące bez trudu przez igłędo strzykawki;Apirogenność – iniekcje powinny być wolne od tzw. ciał go-rączkotwórczych, czyli tzw. pirogenów – polisacharydowychkompleksów stanowiących integralne składniki niektórychendotoksyn bakteryjnych.

.

W zależności od miejsca wprowadzenia substancjileczniczej wyróżnia się iniekcje (w nawiasie podano oficjalnyokreślający dany rodzaj wstrzyknięcia):

Śródskórne (i.c) – podanie leku w obrębie skóry (podnaskór-nikowo) charakteryzujące się powolnym wchłanianiem;Podskórne (s.c) – podanie leku do tkanki podskórnej. Wchła-nianie odbywa się w sposób przedłużony

;Domięśniowe (i.m) – resorpcja odbywa się w sposóbprzedłużony;Dożylne (i.v) – wykonuje się w większe żyły, najczęściejw okolicach zgięcia łokciowego, nadgarstka, grzbietowejczęści dłoni, czasami nakłuwa się żyły na grzbietowej częścistopy.

.Dotętnicze (i.a) – najczęściej do tętnicy udowej

Mając na uwadze głównej kryterium podziału, w poniższejtabeli dokonano porównania między poszczególnymi typamipłynów do wstrzyknięć. Wśród czynników, które różnicują tępostać leku wymienia się przede wszystkim wskazania do sto-sowania, lokalizację nakłucia, sposób przygotowania oraz środkiostrożności, jakie należy zachować w trakcie sporządzaniapreparatu.

Najczęściejsą to jałowe preparaty występujące pod postacią ampułek,ampułkostrzykawek lub fiolek zawierających jednorazowądawkę substancji leczniczej.

Umożliwiają podanie substancji, które częściowo lubcałkowicie rozkładają się w przewodzie pokarmowym(np. insulin, hormonów);

Nie podlegają efektowi pierwszego przejścia

Stanowią użyteczną formę zwłaszcza w stanach zagro-żenia życia

Warunkują precyzyjne dawkowanie

co ogranicza powikłania w kontekścieinnych tkanek

Wszystkie rozpuszczalniki stosowane do płynów dowstrzyknięć powinny cechować się następującymiparametrami:

(iniekcje poddawane są ścisłej kontrolimikrobiologicznej)

Ze względu na dużą pojemność bu-forową krwi dopuszczalne jest podanie niewielkiej iloś-ci płynu o odczynie kwaśnym

Kontrolę w tym kierunku przep-rowadza się dla całej serii danego leku w badaniach bio-logicznych na królikach

(stosowane dlainsulin, heparyny i roztworów izotonicznych)

Najczęściej do iniekcji dożylnej stosuje się wen-flon, który zapewnia stały kontakt z żyłą i ułatwia poda-wanie leku

Czynniki wpływające na stosowanie iniekcji

Rozpuszczalniki

Kryterium podziału

Sposób przygotowania iniekcji

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Klasyfikacja i charakterystyka płynów do wstrzyknięć

www.lekseek.com

str. 58

Na sposób zapisu recepty na płyny do wstrzyknięć wpływaprzede wszystkim specyficzny charakter tej postaci leku. Głównezasady dotyczące wystawienia takiego dokumentu powinnyzawierać następujące elementy:

Nazwę handlową lekuDawkę wyrażoną w gramach lub jednostkach międzyna-rodowych (j. m...)Jeżeli przepisany lek występuje w ampułkach o różnej ob-jętości, z których jedne służą do podawania domięśniowego,a inne dożylnego (np. Ferrum Lek), oprócz dawki należy

Stężenie leku oraz ewentualnie pojemność ampułki – w sy-tuacji, kiedy producent leku ilość substancji wyraża w pro-centach np.

itp...Liczba jednostek dawkowania np. Dentur tales doses No…lub liczbę opakowań wyrażoną skrótem „po”, „a” lub „lag”.

. Podanieliczby jednostek dawkowania wydaje się więc rozwiąza-niem znacznie bezpieczniejszym, i często chroni lekarzaprzez popełnieniem błędu np. zapisując 1 opakowaniu pre-paratu pacjent otrzyma tylko 1 fiolkę (bo tylkotaką ilość przewiduje producent leku), podczas gdy opa-kowanie handlowe dla wynosi 5 ampułek.

Poniżej zestawiono przykłady zapisu, z jakimi możnaspotkać się na receptach wystawionych na płyny do wstrzyknięćpodawane w ampułkach.

Komentarze: jest nazwą handlową, dlatego teżnie musimy odmieniać jej przez przypadki. Równoważne zapisytej samej recepty znajdują się poniżej:

Komentarz: Poprzez zastosowanie określenia iniectionismożna pominąć czy dany lek występuje pod postacią ampułekczy fiolek.

Komentarz: Poprzez zastosowanie skrótu „amp” obok nazwyhandlowej leku, można pominąć zastosowane wcześniejokreślenie: „in ampullis”

Przykłady zapisu dla ampułko-strzykawek

po-dać objętość ampułki, a w sygnaturze dodatkowo wy-raźnie zaznaczyć drogę podania specyfiku

W tym ostatnim przypadku, osoba uprawniona powinnaznać jednak ilość ampułek jaka znajduje się w opa-kowaniu handlowym, tak ażeby pacjent otrzymał ichodpowiednią ilość na czas trwania całej kuracji

W sygnaturze recepty określić drogę podania, dawkęoraz odstępy czasowe, w jakich dany lek ma byćstosowany

Lignocainum hydrochloridum, Mistabron, Mag-nesium sulfas

Biofuroxym

Metoclopramidu

Pyralginum

Przykłady zapisu dla ampułek

�

�

�

�

�

�

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Fraxiparine 2850 j. m./03 ml1 op.DS: W profilaktyce chorobyzakrzepowo – zatorowej podskórniew fałd skórny brzucha 1 raz dziennie1 ampułko-strzykawkę przez 7 dni.

Imigran 0,06/0,5 ml1 op.DS.: Po wystąpieniu pierwszych objawówmigreny podać podskórnie przy użyciuauto-iniektora jednorazowo zawartośćjednej strzykawki – 6 mg.

HumaJect M3 100 j. m./1ml1 op.DS: Wstrzykiwać podskórnie 2 razy na dobę(20 j. m. rano, 10 j. m. wieczorem)

Zasady zapisywania iniekcji dla dorosłych

Pyralginum 1,0in ampullis a 2 mlD. t. d. No XDS: W przewlekłym bólu, głębokodomięśniowo 3 x dziennie po 1 ampułce

Metamizole sodium iniectionis 1,0in ampullis a 2 mlD. t. d. No XDS: W przewlekłym bólu, głębokodomięśniowo 3 x dziennie po 1 ampułce

Pyralginum amp 1,0D. t. d. No XDS: W przewlekłym bólu, głębokodomięśniowo 3 x dziennie po 1 ampułce

Aminophyllinum amp 0,5/2mlD. t. d. No 10DS.: Stosować 1 ampułkę 2 razy dziennie,powoli, domięśniowo

Aminophyllinum amp 0,25/10 mlD. t. d. No 10DS: Stosować 1 ampułkę 2 razy dzienniewe wlewie dożylnym po wcześniejszymrozcieńczeniu w 0,9% roztworze chlorkusodu

Lignocainum hydrochloridum 2%in ampullis a 2 mlD. t. d. No 5DS: Stosować nasiękowo do znieczuleńw stomatologii 1 ampułkę.

Lignocainum hydrochloridum cumNoradrenalino in ampullis a 2 mlD. t. d. No 5DS: Stosować nasiękowo do znieczuleńw stomatologii 1 ampułkę

www.lekseek.com

str. 59

Należy pamiętać, iż w codziennej praktyce lekarza pediatrywiększość leków przeznaczona dla dzieci podawana jest w for-mie doustnej (u młodszych z reguły będą to zawiesiny, zaś u star-szych, w zależności od substancji czynnej – tabletki, kapsułkii drażetki). Od reguły tej istnieje jednak wiele wyjątków. W sy-tuacji, kiedy stan kliniczny pacjenta predysponuje do wdrożenieznacznie bardziej intensywnej terapii, nierzadko stosujemy tak-że preparaty w formie iniekcji domięśniowych. Dotyczy to np. an-tybiotykoterapii stosowanej w momencie istotnego nasilenia in-fekcji bakteryjnych. Wśród preparatów, które można podać w tensposób najczęściej wymienia się: penicylinę prokainową, ampi-cylinę, kloksacylinę, cefuroksym, gentamycynę, tobramycynęczy klindamycynę. Warto przy pamiętać, iż niektóre środki prze-ciwdrobnoustrojowe możemy podać wyłącznie drogą dożylną.Należą do nich m. in: Erytromycinum intravenosum, Doxycyli-num czy Biseptol.

. Takie skojarzenie wydaje się być szczególnie istotnedla populacji pediatrycznej – potwierdzono, iż anestetyki istotniezmniejszają odczucie bólu towarzyszące przeprowadzanejiniekcji, osłabiają lęk, strach oraz niekorzystne odczucia pac-jenta. Warunkiem zastosowania takiej metody jest jednak cał-kowity brak niezgodności farmaceutycznych, które w niektórychprzypadkach, w niekorzystny sposób mogą modyfikować aktyw-ność biologiczną głównego składnika.

. Nie należy rów-nież przekraczać dawek maksymalnych – dla lignokainy wyno-szą one: 3 mg/kg masy ciała bez dodatku środka obkurcza-jącego naczynia, i 7 mg/kg masy ciała z dodatkiem takiejsubstancji.

Komentarz: Zinacef należy stosować u dzieci 300 mg/kg/24hw dawkach podzielonych co 6, 8 lub 12 godzin. Dziecko o masie20 kg, w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania scho-rzenia w ciągu doby powinno otrzymywać 0,6 – 2 g tego leku.Warto przy tym zauważyć, iż

Środki miejscowo znieczulające

Przykłady zapisów recept

W trakcie wystawiania recepty na tego typu preparaty,

dodatkowo należy rozważyć równoczesne zastosowanie

środka miejscowo znieczulającego (np. 1 proc. chlorek lig-

nokainy)

O tym, który środek

znieczulający możemy dodać do antybiotyku decyduje m.

in. Charakterystyka Produktu Leczniczego. Za jej odzwier-

ciedlenie uznawana jest również ulotka produktu leczni-

czego fabrycznie dołączana do opakowania

zgodnie z Charakterystyką Pro-

duktu Leczniczego, preparat ten tworzy także niezgodności

farmaceutyczne z roztworami zawierającymi więcej niż 1

proc. chlorowodorku lignokainy, w związku z czym, stoso-

wanie roztworów 2 proc. jest w tym przypadku przeciw-

wskazane.

Dla dziecka o masie 20 kg – biofuroksym w postaci iniekcji

Zapis dla dziecka o masie 15 kg – chlorowodorek morfinyw iniekcji

Komentarz: Chlorowodorek morfiny stosowany jest u dziecidomięśniowo w 0,1– 0,2 mg/kg/dawkę. Dawkę można powtarzaćco 4–6 godzin. Dziecko o masie 15 kg jednorazowo powinnowięc przyjąć 1,5 -3 mg leku.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

Komentarz: W 2 ostatnich przykładach zapisu mamy doczynienia z zastosowaniem tzw. wkładów do wstrzykiwaczy (pe-nów), za pomocą których dozowana jest substancja czynna.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp OdpłatnośćGensulin M30 100 j. m./1mlin ampullis a 2 ml2 op.DS: Wstrzykiwać podskórnie 2 razy na dobę(20 j. m. rano, 10 j. m. wieczorem)

Humulin N 100 j. m./1mlIn ampullis a 3 ml1 op.DS: Wstrzykiwać podskórnie1 raz na dobę 15 j. m.

Zasady zapisywania iniekcji dla dzieci

Morfini sulphatis iniectioD. t. d. No 2Słownie: dwieście miligramówchlorowodorku morfinyDS.: Stosować doraźnie w celuprzerwania bólu 2 mg domięśniowo

Zinacef 0,75in violisD. t. d. No 15Natrium chloratum 0,9%in amp. a 5 mlD. t. d. No 15Lignocaium hydrochloridum 1%in amp. a 2 mlD. t. d. No 15DS: Zawartość 1 fiolki preparatu Zinacefrozpuścić w 2 ml roztworu soli fizjologicznej.Do tak sporządzonej zawiesiny dodać 1 ml1% lignokainy. Podawać domięśniowo 1 fiolkęco 12 godzin przez 5 dni.

www.lekseek.com

str. 60

Zapis dla dziecka o masie 15 kg –Augmentin w postaci iniekcji

Zapis dla 8-letniego dziecka – szczepionka przeciwko WZW typu B

Zapis dla dziecka o masie 10 kg – adrenalina w postaci iniekcji

Komentarz: Augmentin można podawać u dzieci dożylnie100 mg/kg/24h w 3 dawkach podzielonych co 8 godzin. Dzieckoo masie 15 kg powinno w ciągu doby otrzymać 1,5 g antybiotyku,a więc jednorazowo 0,5 g.

Komentarz: Adrenalinę należy stosować u dzieci 0,01 mg/kgmasy ciała, nie więcej jednak niż 0,5 mg jednorazowo. W raziepotrzeby, dawkę można powtórzyć co 15 – 20 minut.

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp OdpłatnośćAugmentin iniectionis 0,6D. t. d. No 16DS: Stosować dożylnie 0,5 g co 8 godzinprzez 5 dni

Engerix B dosis pediatricain amp.D. t. d. No 3DS: Stosować jednorazowo1 ampułko-strzykawkę głębokodomięśniowo. Iniekcje powtórzyć po1 miesiącu, a następnie po 6 miesiącach.

Iniectio adrenalini 0,1%D. t. d. No 2DS.: Stosować podskórnie w celuprzerwania napadu astmy oskrzelowej0,1 mg jednorazowo.

Wymagania stawiane płynom infuzyjnym

Płyny infuzyjne są to jałowe, wodne roztwory lub emulsjetypu o/w zawierające jedną lub kilka substancji leczniczych,których podanie następuje przez wlew kroplowy.

Ze względu na dużą ilość płynu podawaną bezpośredniodo krwioobiegu płynom infuzyjnym stawia się następującewymagania:

jałowośćapirogennośćroztwory muszą być wolne od zanieczyszczeń nie-rozpuszczalnychizohydryczność – stężenie jonów wodorowych powinno od-powiadać fizjologicznym wartościom osocza krwi. Ze wzglę-du na pojemność buforową krwi tolerowane są pewneodstępstwa, należy jednak pamiętać, że pH krwi spozagranic 6,8–7,8 może zagrażać życiu.izojoniczność – zawartość jonów w roztworze powinna byćzgodna z wartościami fizjologicznymi płynu zewnątrzko-mórkowego. W niektórych przypadkach płyn podawany nadrodze wlewu kroplowego powinien uwzględniać zaburzeniaelektrolitowe chorego.izoosmotyczność – ciśnienie osmotyczne surowicy krwi wy-nosi około 300 mOsm/l. Podobne wartości muszą osiągaćpłyny do wlewów kroplowych. W stanach chorobowychmogą być stosowane roztwory hipo- lub hiperosmotyczne.

Płyny infuzyjne można podawać dożylnie, dotętniczo orazpodskórnie. Najczęstszą drogą podania jest wlew dożylny dożyły łokciowej. Szybkość podania zależy od stężenia substancjiczynnej, lepkości roztworu, ciśnienia osmotycznego i pH. Poda-wanie dotętnicze wymaga zastosowania wyższego ciśnienia(3-16 kPa). W ten sposób podaje się krew, preparaty krwio-

zastępcze, osocze. Podawanie podskórne stosowane jest bar-dzo rzadko. Techniki tej używa się w przypadku dzieci i osóbw podeszłym wieku, u których dostępność żył jest utrudniona lubnastąpił skurcz naczyń obwodowych. Wlew podskórny należyprzeprowadzać bardzo wolno z zachowaniem ostrożności, bynie doszło do miejscowego zakażenia. Jednorazowo w ten spo-sób można podać do 1200 ml roztworu. Do podawania płynówsłużą jednorazowe, apirogenne i jałowe zestawy wykonanez tworzywa sztucznego. W ich skład wchodzi komora kroplowa,często wyposażona w sączek, zacisk umożliwiający regulacjęszybkości wlewu, przewód napowietrzający, połączenia wężowei igły. W niektórych przypadkach używa się pomp infuzyjnych.Urządzenia te potrafią z dużą precyzją podawać zaprogramo-waną ilość leku w określonym czasie.

Stosuje się grubościenne, szklane butelki o pojemności 100,250, 500 i 1000 ml posiadające skalę na bocznej ścianie zapomocą, której można odczytać objętość płynu zarówno kiedybutelka znajduje się w pozycji stojącej jak i odwróconej. Do zam-knięcia służą gumowe korki zabezpieczone metalową nakrętką.Coraz częściej stosuje się pojemniki z tworzywa sztucznegow kształcie butelek i woreczków. Wyjałowienie pojemników infu-zyjnych następuje w autoklawie lub suszarce powietrznej. Gu-mowe zatyczki po dokładnym mechanicznym oczyszczeniumożna wyjaławiać w autoklawie. Metalowe zakrętki sterylizujesię w suszarce powietrznej.

Na etykiecie powinny się znajdować:nazwa roztworuskład w gramach na litr roztworuobjętość roztworu w pojemniku

Podawanie płynów infuzyjnych

Pojemniki

Oznakowanie pojemników z roztworami

�

�

�

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 61

�

�

�

�

wartość ciśnienia osmotycznego wyrażona w miliosmolach(mOsm/l)

data sporządzenia

termin ważności

nazwa producenta.

W przypadku roztworów elektrolitowych na etykiecie ko-niecznie musi być podane stężenie poszczególnych jonów

w milimolach (mmol/l). Stężenie roztworów nieelektrolitowychwyraża się procentowo lub podając ilość gram substancji przy-padającej na litr płynu. Roztwory do żywienia pozajelitowegomuszą posiadać informację o wartości energetycznej wyrażonejw kilodżulach. Etykieta może również zawierać takie informacjejak pH roztworu, ostrzeżenia o zmianach właściwości fizyko-chemicznych płynu w trakcie jego przechowywania oraz prze-ciwskazania do stosowania.

Płyny infuzyjne – podział ze względu na przeznaczenie

Płyny infuzyjne ze względu na przeznaczenie dzielimy na:Płyny uzupełniające objętość utraconej krwiPłyny do żywienia pozajelitowegoPłyny stosowane w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowejPłyny wyrównawcze stosowane w zaburzeniach równowagikwasowo-zasadowejPłyny do dializy otrzewnowej – podawane inną drogą niżdożylnaWstrząs hipowolemiczny (pokrwotoczny) występuje pod-

czas szybkiej utraty około 1/3 objętości krwi. Utrata 40–48%krążącej krwi kończy się przeważnie dla chorego zgonem.W przypadku utraty dużej objętości krwi aby utrzymać człowiekaprzy życiu niezbędna jest transfuzja. Obecnie transfuzji bez-pośrednich, czyli takich, gdzie krew przetacza się wprost od daw-cy do biorcy praktycznie się nie stosuje. Metodę tą wyparło poś-rednie przetaczanie, które jest obecnie możliwe, dzięki opraco-waniu technik zapobiegających krzepnięciu krwi i zapewnia-jących utrzymanie niezmienionych jej właściwości poza orga-nizmem, z zachowaniem biologicznej aktywności osocza przezodpowiednio długi czas.

Popularnym sposobem na stabilizację krwi jest dodawanieroztworów cytrynianowo-fosforanowo-glukozowych (CPD). Cyt-rynian sodu zapobiega krzepnięciu krwi poprzez wiązanie jonówwapnia, diwodorofosforan utrzymuje fizjologiczne pH a glukozastanowi materiał energetyczny niezbędny dla do przemian bio-chemicznych zachodzących w erytrocytach. Płyny stabilizującekrew muszą być jałowe i apirogenne. Krew przed podaniemchoremu przechodzi szereg badań. Dodatni wynik testów w kie-runku antygenu HBs – wirusowego zapalenia wątroby typu B,p/ciała anty-HCV wirusowego zapalenia wątroby typu C dyskwa-lifikują krew. Dawcami nie mogą być także nosiciele wirusa HIV.

Do płynów uzupełniających objętość utraconej krwi zali-czamy: Krew pełną, konserwowaną stosowaną w przypadkuutraty ponad 25% utraty krążącej krwi.Koncentrat krwinek czerwonych otrzymany z krwi pełnej pousunięciu większości osocza metodą wirowania lub spon-tanicznej sedymentacji. Koncentrat stosowany jest w przew-lekłej niedokrwistości, zastoinowej niewydolności krążenia.Ubogoleukocytarny koncentrat krwinek czerwonych, którypozbawiony jest większości leukocytów za pomocą spec-jalnych filtrów usuwających krwinki białe i płytki krwi.Stosowany jest u chorych z powtarzającymi się powikłaniami

gorączkowymi po podaniu krwinek czerwonych i płytek krwi.Stosuje się go także zapobiegawczo u chorych, którzy będąleczeni przez długi czas preparatami komórkowymi krwi.Koncentrat krwinek płytkowych otrzymany metodą aferezystosowany jest w przypadkach ciężkich objawów skazykrwotocznej spowodowanej małopłytkowością oraz zmia-nami jakościowymi płytek.Osocze świeże mrożone (otrzymane metodą plazmaferezy,zamrożone przed upływem 6h od chwili pobrania. Zawierawszystkie stabilne czynniki układu krzepnięcia albuminyi globuliny oraz nie mniej niż 70%pierwotnej zawartościcz.VIII. Stosowane jest głównie w celu uzupełnienia niedo-borów czynników krzepnięcia krwi.Krioprecypitat to frakcja krioglobulin otrzymywanych z oso-

cza świeżego mrożonego: zawiera większość czynników krzep-nięcia, fibrynogen oraz cz.XIII. Stosowany jest u chorych z hemo-filią typu A, chorobą von Willebranda, wrodzonym lub nabytymniedoborem fibrynogenu.

Stosuje się je w przypadkach zmniejszenia objętości krwi,w celu wypełnienia łożyska naczyniowego. Do grupy tej za-liczamy dekstran otrzymany z sacharozy w wyniku działaniadrobnoustrojów, żelatynę modyfikowaną otrzymana przez ter-molityczny rozkład żelatyny naturalnej, a następnie poddanie jejreakcji z aminami aromatycznymi lub arylowaniu przy użyciubezwodników kwasów dikarboksylowych. Płynem krwiozastęp-czym jest także oksypoliżelatyna uzyskana przez kondensacjężelatyny naturalnej z glioksalem, a otrzymany produkt poddajesię degradacji działaniem nadtlenku wodoru oraz hydroksyety-lowana skrobia (HES) otrzymana z amylopektyny.

Jest to grupa preparatów przenoszących krew. W jej składwchodzi:

Związki perfluorowęglowodorowe

Całkowite żywienie pozajelitowe do dostarczenie do orga-nizmu wszystkich niezbędnych do życia składników w normal-nych warunkach przyjmowanych wraz z pokarmem.

Roztwory aminokwasów – stosuje się wyłącznie syntetyczneL-aminokwasy.Roztwory węglowodanów:

Płyny krwiozastępcze

Preparaty krwiozastępcze

Płyny stosowane w żywieniu pozajelitowym

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Hemoglobina pozbawiona zrębu krwinkowego

www.lekseek.com

str. 62

Ze uwagi na sposób podania i przeznaczenie płynówinfuzyjnych, postać ta jest stosunkowo rzadko przepisywanaprzez lekarzy. Niemniej jednak, w trakcie wystawiania takiejrecepty należy wziąć pod uwagę kilka podstawowych zasad. Otonajważniejsze:

koniecznie jest podanie nazwy handlowej preparatu(analogicznie jak w przypadku innych form farma-ceutycznych);

wskazane jest, aby osoba uprawniona dodatkowo podałastężenie w jakim preparat funkcjonuje na rynku (najczęściejwyraża się ono w procentach lub mmol/l);

należy określić objętość opakowania (jeśli na rynkuwystępuje w kilku, różnych gramaturach);

w przypadku niektórych leków m. in. dekstranu, opróczstężenia warto podać masę cząsteczkową (np. Dextran40000, Dextran 70000, Dextran 110000);

w przypadku większości roztworów złożonych podanie stę-żenia nie jest wymagane (np. Płyn Ringera);

w sygnaturze należy określić szczegółowy schemat dawko-wania leku;

Komentarz: Powyższy przykład ilustruje zapis z użyciemnazwy handlowej preparatu.

Komentarz: Powyższy przykład ilustruje zapis z użyciemnazwy międzynarodowej preparatu.

Komentarz: Płyn Ringera zaliczany jest do preparatów zło-żonych, dlatego też na recepcie dopuszczalne jest zastosowaniezapisu z użyciem wyłącznie nazwy handlowej.

Płyny infuzyjne zawierające elektrolity

�

�

�

�

�

�

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

-

-

-

�

�

�

�

�

�

�

Rozwory glukozy o stężeniach: 10%, 20%, 40%, 50%. Gdypodaż glukozy przekracza możliwości wydzielania insu-liny należy ją podać we wlewie kroplowym wraz z glukozą,ok. 1 jm insuliny na każde 5g glukozy. Wartość energe-tyczna 1g glukozy 17,1kJ (4,1kcal)

Sorbitol – podawany jest w postaci 10-20% roztworu wewlewie kroplowym.

Emulsje tłuszczowe – emulsje typu o/w są źródłem energiii dostarczają NKT. Do sporządzania emulsji używa się głów-nie olejów sojowego i słonecznikowego. Emulgatorami sąfosfolipidy z żółtka jaja lub soi. Do uzyskania izotonii stosujesię glicerol. Otrzymywanie emulsji odbywa się w wysoko-ciśnieniowych homogenizatorach w atmosferze azotu:Roztwory elektrolitów (dostarczają niezbędne elektrolity:Na , K , Ca2 , Mg )Witaminy i pierwiastki śladowe (witaminy C, B , B , B , B ,PP, kwas foliowy, kwas pantotenowy, biotyna, witaminy A, D,E, K. Pierwiastki śladowe: Cr, Cu, Fe, Mn, Mo, Zn, J, F, Se,Na, K)Przygotowanie mieszaniny do żywienia pozajelitowego

polega na zmieszaniu poszczególnych składników w jednympojemniku wykonanym z tworzywa sztucznego (PET). Wszyst-kie czynności powinny być wykonywane w loży z laminarnymnawiewem powietrza przy zastosowaniu zasad aseptyki.

Odwodnienie – stan niedoboru wody wynikający z zakłó-cenia równowagi osmotycznej

Płyny izotoniczne elektrolitowe – dostosowane do składui stężenia elektrolitów w płynie pozakomórkowym. Mogą byćstosowane nawet przy upośledzonej czynności nerek bez obawywywołania lub pogłębienia kwasicy metabolicznej.

Izotoniczny roztwór chlorku sodu – stosowany w zaburze-niach wodno-elektrolitowych u chorych z dobrą czynnością ne-rek. Podawany również w stanach odwodnienia połączonychz zasadowicą np. przy utracie soku żołądkowego.

Płyny zastępcze – służą do wyrównania swoistych zaburzeńpowstałych w wyniku straty soków trawiennych. Na skutek wy-miotów lub biegunek dochodzi nie tylko do odwodnienia, lecztakże do zaburzeń kwasowo-zasadowych.

Przewodnienie – nadmierne nawodnienie komórek.Zadaniem osmoterapeutyków jest usuwanie nadmiaru płynów,zwłaszcza wody z przestrzeni wewnątrzkomórkowej i śródmiąż-szowej przez wymuszoną diurezę. W tym celu stosuje się wewlewie następujące roztwory hipertoniczne:

10%, 15%, 20%, a nawet 25% mannitol30%, 40% lub 50% sorbitol30% mocznik30-50% roztwór glukozy

+ + + 2+

1 2 6 12

Płyny stosowane w odwodnieniu

Płyny stosowane w przewodnieniu

Fruktoza – ma taką samą wartość energetyczną jakglukoza. Roztwory 15-20% mogą być wprowadzane dożył obwodowych, w stężeniach wyższych do żył głównych

Recepta na płyn infuzyjny – zasady zapisu

Natrium chloratum 0.9 % 500.01 op.DS.: Do wlewu kroplowego

Sodium chloride 0.9 % sol. 500.01 op.DS.: Do wlewu kroplowego

Iniectio Solutionis Ringeri 500.01 op.DS.: Do wlewu kroplowego

www.lekseek.com

str. 63

Płyny infuzyjne zawierające aminokwasyi emulsje tłuszczowe

Inne preparatyPESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność

PESEL

Rp Odpłatność Dextran 70000 6% sol.1 op. a 500 mlDS: Do powolnego wlewu kroplowego

Glucosum 10% sol. 500.01 op.DS.: Do wlewu kroplowego

Glucosum 5%et Natrii chlorati 0.9% 2:11 op a 500 mlDS.: Do wlewu kroplowego

Aminosteroli 5%

1 op a 500 ml

DS.: Do powolnego wlewu kroplowego

Ivelip 10%1 op. a 500 mlDS.: Stosować dożylnie w ciągłymwlewie kroplowym przez 5 godzin

Wyroby medyczne

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisuZmiany w zasadach realizacji zleceń od 1 stycznia 2014 r.

Najważniejsze zmiany w zasadach realizacji zleceń toprzede wszystkim nowe oznaczenie wyrobów medycznychzawarte w Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowiaz dnia 6 grudnia 2013 r. Wszystkie kody z grupy 9244 zostajązastąpione literą alfabetu P i liczbą porządkową 100

Dodatkowo rozporządzenie wprowadza nową grupę wy-robu medycznego – majtki chłonne

. Dla tejgrupy pacjentowi przysługuje zaopatrzenie bezpłatnie do limituceny 77 zł, na cały asortyment (pieluchomajtki, pieluchy anato-miczne, majtki chłonne, podkłady, wkłady anatomiczne) a nie jakwcześniej tylko na pieluchy anatomiczne. Kody z grupy 9245zostają zastąpione literą alfabetu P i liczbą porządkową 101. Dlatej grupy pacjentowi przysługuje 70 proc. refundacji do limituceny 90 zł na cały asortyment (pieluchomajtki, pieluchy anato-miczne, majtki chłonne, podkłady, wkłady anatomiczne).

. Uwzględniono kolejnewskazania medyczne, przy których przysługuje refundacja nawyroby medyczne wydawane na zlecenie, zaktualizowano takżespecjalizacje osób uprawnionych do wypisywania zleceń orazmożliwość kontynuacji zaopatrzenia przez pielęgniarki i położneprzez okres 12 miesięcy.

Obecnie osobami uprawnionymi są:Lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie chirurgiiogólnejLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie chirurgiidziecięcejLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie chirurgiionkologicznej

Lekarz posiadający specjalizację w dziedzinie onkologii kli-nicznej lub lekarz posiadający specjalizację w dziedziniechemioterapii nowotworówLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie onkologii kli-nicznej lub onkologii i hematologii dziecięcejLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie geriatriiLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie ginekologiionkologicznejLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie neurologii lubneurologii dziecięcejLekarz posiadający specjalizację w dziedzinie urologii luburologii dziecięcejLekarz podstawowej opieki zdrowotnejLekarz spełniający wymagania do wykonywania świadczeńgwarantowanych z zakresu opieki paliatywnej i hospicyjnej,realizowanych w warunkach domowych, o którym mowaw przepisach wydanych na podstawie art. 31d ustawy z dnia27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finan-sowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164,poz. 1027, z późn. zm.), w zakresie wykonywania tychświadczeńFelczer ubezpieczenia zdrowotnegoKontynuacja przez pielęgniarkę lub położną ubezpieczeniazdrowotnego przez okres do 12 miesięcy od dnia określo-nego w dokumentacji medycznej

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 64

Krople oczne na recepcie lekarskiej – zasady zapisuNowe oznaczenia wyrobów medycznych zawartew załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2013 r.

W związku z wejściem w życie 1 stycznia 2014 Rozpo-rządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2013 r. w sprawiewykazu wyrobów medycznych wydawanych na zlecenie zmianieuległo oznaczenie wyrobów. Wcześniej osoba wystawiającawniosek wpisywała kod wyrobu medycznego, obecnie wszystkieprodukty zawarte w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdro-wia z dnia 6 grudnia 2013 r. podzielone zostały na grupy ozna-czone kolejnymi, drukowanymi literami alfabetu. Dla przykładugrupa A to

,grupa B to

. Każdy z wyrobów dodatkowo maprzyporządkowaną liczbę porządkową. Rozporządzenie uw-zględnia zatem 133 artykuły sklasyfikowane w 17 grupach ozna-czonych literami odAdo P.

Dla farmaceutów realizujących zapotrzebowania na pielu-chomajtki, pieluchy anatomiczne, majtki chłonne, podkłady,wkłady anatomiczne istotna jest grupa P obejmująca

. W obrębie grupy pod liczbąporządkową 100 (dawny kod 9244) załącznik określa:

pieluchomajtki do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniepieluchy anatomiczne do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniemajtki chłonne do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniepodkłady do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniewkłady anatomiczne do 60 sztuk miesięcznieLimit finansowania ze środków publicznych dla tych wyro-

bów wynosi 77 zł, środki wydawane są bezpłatnie. Jeśli cena wyrobu przekra-

cza limit różnicę pokrywa pacjent.Wyroby z grupy P oznaczone liczbą porządkową 100 przys-

ługują pacjentom z:

przetoki nowotworowe lub popromienne;nietrzymanie stolca lub moczu w wyniku chorób nowo-tworowychPod liczbą porządkową 101 w obrębie tej samej grupy

(dawny kod 9245) załącznik określa:

pieluchy anatomiczne do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniemajtki chłonne do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniepodkłady do 60 sztuk miesięcznie lub zamienniewkłady anatomiczne do 60 sztuk miesięcznieLimit finansowania ze środków publicznych dla tych wyro-

bów wynosi 90 zł, środki wydawane są z odpłatnością 30%. Jeśli cena wyrobu przekracza limit różnicę

pokrywa pacjent.Wyroby z grupy P oznaczone liczbą porządkową 101 przy-

sługują pacjentom z neurogennym i nieneurogennym nietrzyma-niem moczu lub stolca (z wyłączeniem wysiłkowego nietrzy-mania moczu), u których występuje ponadto co najmniej jedenz kryteriów:

głębokie upośledzenie umysłowezespoły otępienne o różnej etiologii,wady wrodzone i choroby układu nerwowego, trwałeuszkodzenie ośrodkowego układu nerwowegowady wrodzone dolnych dróg moczowych będące przyczynąnietrzymania moczu,jatrogenne lub pourazowe uszkodzenie dróg moczowychbędące przyczyną nietrzymania moczu,jatrogenne lub pourazowe uszkodzenie układu pokarmo-wego będące przyczyną nietrzymania stolca

Wyroby medyczne wykonywane na zamówienie, poamputacji lub w przypadku wrodzonego braku w obrębie stopy

Protezy kończyn dolnych wykonywane na zamó-wienie po amputacji lub w przypadku wrodzonego braku lub nie-dorozwoju w obrębie podudzi

Wyrobymedyczne wykonywane seryjnie

jeśli ich cenanie przekracza wysokości limitu

dowysokości limitu

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

chorobą nowotworowa przebiegającą w postaci owrzodzia-łych lub krwawiących guzów krocza lub okolicy krzyżowej;

pieluchomajtki do 60 sztuk miesięcznie lub zamiennie

Prawo medyczne

Recepta transgraniczna

Komisja Europejska w celu zapewnienia pacjentom w całejUnii Europejskiej prawa do otrzymania leku posiadającegostatus Rx zaproponowała wprowadzenie jednolitego systemuwystawiania recept lekarskich. System taki ma gwarantowaćprawidłowe rozpoznanie i realizację recepty lekarskiej wys-

tawionej w jednym z państw członkowskich na terenie innegokraju Unii Europejskiej. Zasady te znalazły się w dyrektywiewykonawczej komisji 2012/52/UE z dnia 20.12.2012r. ustana-wiającej środki ułatwiające uznawanie recept lekarskich wysta-wianych w innym państwie członkowskim.

www.lekseek.com

str. 65

Aby wprowadzić dla pacjentów to ułatwienie niezbędne stałosię wprowadzenie pojęcia „recepty transgranicznej” do rozpo-rządzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept lekarskich.

W przypadku, kiedy pacjent zgłosi chęć realizacji receptyw innym kraju Unii Europejskiej niż Polska wówczas dla pra-widłowego rozpoznania i realizacji recepty należy zamieścić naniej następujące informacje:

1. imię lub imiona i nazwisko pacjenta (nie mogą byćinicjały);

2. datę urodzenia pacjenta (niezależnie od wieku);3. imię lub imiona i nazwisko osoby wystawiającej receptę;4. kwalifikacje zawodowe osoby wystawiającej receptę

(tytuł zawodowy - np. „lekarz", „lek.", „lek.med.", „drn.med." itp.);

5. dane do bezpośredniego kontaktu z osobą wystawiającąreceptę (adres e-mail lub numer telefonu lub faksu wraz zprfiksem międzynarodowym);

6. adres miejsca udzielania świadczenia zdrowotnego wrazz oznaczeniem kraju - np. „Polska" albo skrót „PL",„Deutschland" albo skrót „DE" itp.

7. nazwę powszechnie stosowaną (międzynarodową) leku.Inaczej niż zasady krajowe dyrektywa dopuszczastosowanie nazw handlowych jedynie w 2 przypadkach:a. przepisany produkt jest biologicznym produktem

leczniczym lubb. osoba wystawiająca receptę uważa, że jest ona niez-

będna ze względów medycznych; w takim przypadkuna recepcie podaje się zwięźle powody użycia nazwyhandlowej;

8. postać;9. dawkę (moc);10. ilość;11. sposób dawkowania;12.datę wystawienia recepty;13.własnoręczny podpis osoby wystawiającej receptę.Wszystkie dodatkowe informacje, które muszą znaleźć się

na recepcie transgranicznej, a których nie ma obowiązku umie-szczać na np. „krajowej” jak np. dane do bezpośredniegokontaktu z osobą wystawiającą receptę mogą być dopisaneodręcznie, nie ma zatem potrzeby zmian obecnie używanychdruków recept lub pieczątek.

Recepta transgraniczne niezależnie od uprawnień pacjentapoza terytorium naszego kraju może być zrealizowana tylkoz pełną odpłatnością. Jeśli na recepcie transgranicznej wysta-wionej w Polsce lekarz umieści dane niezbędne do refundacjitakie jak: PESEL pacjenta, nr oddziału NFZ to w kraju takarecepta będzie mogła być zrealizowana z przysługującą pacjen-towi refundacją.

Należypodkreślić, że zasady wystawiania recept mających zostaćzrealizowanych na terytorium RP nie uległy zmianie. Waż-ność zachowują wszystkie druki i oznaczenia służące dowystawiania refundowanych recept.

mgr farm. Arkadiusz Przybylski

Recepta transgraniczna– najczęściej zadawane pytaniaCzy omyłka edytorska np. w nazwie międzarodowejdyskwalifikuje receptę trangraniczną?

W jakim języku mają być określone kwalifikacje osobywystawiającej receptę?

Jakie środki lecznicze mogą być zapisane na na recepcietransgranicznej?

Czy recepta transgraniczna musi być drukowana?

Czy omyłka edytorska przy oznaczeniu krajuczłonkowskiego dyskwalifikuje receptę?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 6 listopada 2013rdotyczące recept transgranicznych jasno określa sposób zapisy-wania środków leczniczych na recepcie. Osoba wystawiająca re-ceptę może użyć nazwy międzynarodowej lub nazwy handlowejw przypadku, gdy przepisywany środek leczniczy jest lekiembiologicznym lub gdy osoba wystawiające receptę uzna, żeużycie nazwy handlowej jest niezbędne do zidentyfikowaniaśrodka leczniczego podczas realizacji recepty. Omyłka edy-torska nie dyskwalifikuje recepty trangranicznej o ile nie ma wpły-wu na prawidłową identyfikację leku i realizację recepty przezfarmaceutę.

Recepty transgraniczne mogą być w całości wypisane w ję-zykach narodowych krajów członkowskich. Dotyczy to równieżkwalifikacji osób wystawiających receptę. Jeśli recepta transgra-niczna zostanie wystawiona przez polskiego lekarza, jego tytułzawodowy może zostać określony przez "lekarz, lek.med., dr n.med"

Na recepcie transgranicznej nie może być przepisany środekleczniczy o kategorii dostępności "Rpw". Oznacza to, że środkiodurzające oraz substancje psychotropowe nie mają prawa sięna niej znaleźć. Na recepcie transgranicznej mogą być przepi-sane wyłącznie środki lecznicze o kategorii dostępności "Rp" –tzn. z przepisu lekarza.

W rozporządzeniu nie określono wzoru recepty transgra-nicznej. Oznacza to, że może ona mieć zarówno formę druko-waną i odręczną, ale musi zawierać wszystkie niezbędne infor-macje zawarte w Rozporządzeniu z dn. 6 listopada. Dodatkoweinformacje np. adres e-mail bądź symbol kraju członkowskiegomoże być dopisane odręcznie, ale potwierdzone pieczątkąi parafką osoby wystawiającej. Dopuszczalne jest umieszczeniewszystkich elementów niezbędnych dla refundacji w ramachNarodowego Funduszu Zdrowia.

W załączniku do Rozporządzenia Ministra z dn. 6 listopada2013 r. dotyczące recept transgranicznych znajdują się symbolepaństw instytucji właściwych dla świadczenia opieki zdrowotnej.Błędne oznaczenie symbolu państwa członkowskiego może byćpodstawą do unieważnienia recepty transgranicznej podczas jejrealizacji.

www.lekseek.com

str. 66

Jeżeli chory wymaga natychmiastowego zastosowania leku,który nie został zarejestrowany i dopuszczony do obrotu w Pol-sce, wówczas może skorzystać z tzw. procedury importu doce-lowego, czyli przywozu na ok-reślonego preparatu z zagranicy po uzyskaniu zgody właściwychorganów.

Proces jest niezwykle złożony, a jego przebieg szczegółoworeguluje ustawa Prawo Farmaceutyczne, a także Rozporzą-dzenie dnia 18 kwietnia 2005 r. w sprawie sprowadzania z za-granicy produktów leczniczych nieposiadających pozwolenia nadopuszczenie do obrotu, niezbędnych dla ratowania życia lubzdrowia pacjenta. W świetle informacji, na które powołuje sięresort zdrowia,

zastosowanie danego leku do ratowaniazdrowia lub życia choregopreparat jest w kraju, z którego jestsprowadzanylek n (z tą samą substancjączynną, postacią farmaceutyczną, dawką i drogą podania),który mógłby być zastosowany w farmakoterapii pacjenta.Warto zaznaczyć, że przywóz leku w ramach importu doce-

lowego z reguły stanowi decyzję ostateczną podejmowanąw sytuacji, gdy lekarz prowadzący proces diagnostyczny lubterapeutyczny wyczerpał wszelkie inne możliwości terapii. Z dru-giej jednak strony,

. Dotyczy to m. in. przywozu szczepionek, których przy-jęcie we właściwym czasie wpłynie na szybkość i jakość konty-nuacji procesu terapeutycznego oraz zminimalizuje ryzyko wys-tąpienia powikłań uwarunkowanych niedostępnością określo-nego produktu leczniczego.

W świetle aktualnych przepisów,

(np. w ramach indy-widualnej, specjalistycznej lub grupowej praktyki). Pamiętajmy,że w tym drugim przypadku wymagane są 2 egzemplarzedokumentu (drugi egzemplarz zapotrzebowania i uzasadnieniezałączane są do dokumentacji medycznej pacjenta). Jeżeli do-kumentacja wystawiana jest przez szpital, procedura dopusz-cza, że pacjent nie jest znany. Wówczas, w karcie chorego nale-ży dokonać adnotacji o treści: . W sytuacji,gdy placówka wystawia zapotrzebowanie dla więcej niż jednegopacjenta należy zastosować zwrot: . Takidokument podpisywany jest następnie przez dyrektora szpitalalub osobę przez niego wyznaczoną.

Druk zapotrzebowania na produkt leczniczy sprowadzany wramach importu docelowego składa się z 3 części:

A – wypełnia specjalista prowadzący proces terapeutyczny

(np. jeśli lekarzem prowadzącym jest kardiolog,konsultantem jest specjalista w tej dziedzinie, często zwią-zany ze środowiskiem akademickim)B – wypełnia Minister Zdrowia (dokument traci ważność, jeśliw ciągu 60 dni od daty potwierdzenia przez Ministra Zdrowia,nie zostanie skierowany do hurtowni farmaceutycznej)C – wypełnia Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia,

rzecz konkretnego pacjenta

warunki, które powinny spełniać produktylecznicze sprowadzane z zagranicy wyglądają następująco:

jest niezbędne

dopuszczony do obrotu

ie posiada odpowiednika

wdrożenie złożonej procedury sprowadze-nia leku z zagranicy można zastosować także na początkuleczenia

podmiotem uprawnio-nym do wystawienia druku zapotrzebowania na produktleczniczy sprowadzany z zagranicy jest szpital lub lekarzwykonujący swój zawód poza szpitalem

oraz konsultant krajowy z danej dziedziny nauk me-

dycznych

ale je-dynie w sytuacji, gdy wnioskodawca występuje o refun-dację sprowadzanego produktu leczniczego.

Jak wygląda procedura?

na potrzeby doraźne

według załączonej listy

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

Zapotrzebowanie na lek (pamiętajmy, że druki dostępne sąna stronie internetowej MZ) potwierdzone pisemnie przez kon-sultanta z danej dziedziny medycyny należy złożyć w Departa-mencie Polityki Lekowej Ministerstwa Zdrowia

. Należy zazna-czyć, że w przypadku przekroczenia ustawowego terminu, doku-mentacja traci ważność. W sytuacjach szczególnych (na ratunekżycia), wniosek może zostać skierowany drogą mailową lub fak-sem. W tym przypadku zapotrzebowanie

od dnia zgłoszenia za pomocą nośnikówelektronicznych.

zapotrzebowanie kierowane jestdo hurtowni farmaceutycznej, za

zapotrzebowaniepowinno być

do hurtowni farmaceutycznej (czas oczekiwania nasprowadzenie leku do apteki wynosi zwykle ok. 3 tygodni).

Zgodnie z ustawą Prawo Farmaceutyczne, leki sprowa-dzane w ramach importu docelowego refundowane są na pod-stawie recepty lekarskiej oraz zapot-rzebowania ważnego przez okres 30 dni od potwierdzenia przezPrezesa Narodowego Funduszu Zdrowia.

W świetle art. 36 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdro-wotnej finansowanych ze środków publicznych,

skuteczności klinicznejmarginesu bezpieczeństwaceny, w porównaniu z lekami o tym samym wskazaniuterapeutycznym, posiadającym pozwolenie na dopuszcze-nie do obrotu na terytorium RP.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o wyrobach medycznych,Minister Zdrowia

, dopuścić do używania (bezkon iecznośc i p rzeprowadzen ia oceny zgodnośc i

w terminie 60 dnilicząc od dnia wystawienia zapotrzebowania

musi być dostarczo-ne w ciągu 5 dni

wystawione przez szpitalpośrednictwem apteki

szpitalnej

wystawione przez lekarza poza szpita-lem dostarczone przez aptekę ogólnodos-tępną

(ważnej przez 120 dni)

Na takiej recepciemoże być przepisana ilość produktu leczniczego przez-naczonego na maksymalnie 3-miesięczną kurację.

wydanie zgodyprzez Prezesa NFZ na refundację sprowadzanych pro-duktów leczniczych uzależnione jest od następującychczynników:

może w wyjątkowych przypadkach, nadrodze decyzji administracyjnej

Refundacja leków sprowadzanych z zagranicy

Wyroby medyczne nieoznakowane certyfikatembezpieczeństwa

Import docelowy leków

www.lekseek.com

str. 67

uprawniających do nadania wyrobowi medycznemu znaku CE)pojedynczej ilości wyrobów medycznych, jeśli ich zastosowaniejest niezbędne dla ratowania życia chorego. Nie może to jednakdotyczyć produktu, który został wycofany z rynku, z uwagi naniespełnienie ściśle określonych wymagań w zakresie bezpie-czeństwa lub skuteczności klinicznej.

W powszechnej opinii, specjaliści, którzy decydują się narozpoczęcie lub kontynuowanie leczenia chorego w oparciu

o produkty lecznicze niedopuszczone do obrotu na terytoriumPolski, które nie zostały sprowadzone w ramach importu doce-lowego, mogą narazić się na odpowiedzialność odszkodo-wawczą lub zawodową. Ma to szczególne znaczenie w sytu-acjach, gdy lek został zakupiony przez pacjenta na własną rękępoza granicami Polski. Należy jednak przy tym zaznaczyć, żezakres odpowiedzialności lekarskiej uzależniony jest m. in. odfaktu czy istnieje wyraźny związek przyczynowy międzyzastosowaniem niezarejestrowanego leku, a zwiększonym ryzy-kiem powikłań u pacjenta.

Odpowiedzialność lekarza

Przepisywanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi

Wszystkie produkty lecznicze dopuszczone do obrotu na te-renie danego kraju, niezależnie od tego, czy podlegają refundacjiczy przepisywane są pełnopłatnie, posiadają własną rejestrację,w ramach której precyzyjnie określono zakres wskazań dostosowania u pacjentów. Ni mniej, ni więcej oznacza to, iż cha-rakteryzują się one sprawdzonym, i w odpowiedni sposób udo-kumentowanym, pozytywnym stosunkiem korzyści terapeu-tycznych do ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.

Stanowi on formę podsumowania rejestracyjnego dossier,w którym zawarto najważniejsze informacje dotyczące chemicz-nego, farmakologicznego, farmakokinetycznego oraz toksyko-logicznego profilu nowo zarejestrowanego produktu leczni-czego.

Ocenia się tym samym, iż zastosowanie leku w innych niżuwzględnione ChPL wskazaniach, grupie terapeutycznej, pos-taci farmaceutycznej i dawce może spowodować, że pozytywnywspółczynnik korzyści do ryzyka potwierdzony wieloetapowymibadaniami nie zostanie zachowany.

grupa docelowa pacjentów nie została ujęta w ChPL np.dzieci, osoby powyżej 65 roku życia, pacjenci z upoś-ledzoną odpornością lub z niewydolnością wątroby;zastosowano lek we wskazaniu, które nie zostało uwzględ-nione w ChPL, a istnieją rzetelne i wiarygodne dowodypotwierdzające jego skuteczność i bezpieczeństwo (badaniakliniczne z randomizacją, zalecenia towarzystw medycz-nych, dane epidemiologiczne, wytyczne Światowej Orga-

nizacji Zdrowia) lub pozwalające oczekiwać, że lek w pro-ponowanym wskazaniu będzie skuteczny i bezpieczny.

Nie bez powodu stosowanie leków poza wskazaniami szcze-gólnie mocno rośnie właśnie dla grupy pediatrycznej. Uważa się,iż jest to jednak z niewielu populacji pacjentów, które nie uczest-niczą w badaniach klinicznych. Pomimo, iż stosowanie leków offlabel obarczone jest wysokim ryzykiem działań niepożądanych,to w dalszym ciągu jest ono bardzo popularne wśród lekarzy tejspecjalności. Na taki stan rzeczy wpływa m. in. wyczerpanie sięalternatywnych metod leczenia, wiarygodne i poparte licznymipublikacjami naukowymi doniesienie na temat skutecznośćdanego produktu w określonej jednostce chorobowej orazwieloletnia, ugruntowana praktyka kliniczna. Warto jednak pa-miętać, iż w kontekście tej grupy terapeutycznej zmianie powi-nien ulec nie tylko sam schemat dawkowania, który jest dosto-sowany do masy ciała dziecka, ale również forma podania (naj-częściej płynna lub w postaci czopków) oraz sama farma-kokinetyka produktu leczniczego.

Profilbezpieczeństwa oraz efektywność takiego preparatu mu-szą zostać ocenione poprzez kontrolowane badania kli-niczne z randomizacją, których odbiciem jest dokumentkońcowy, określany jako Charakterystyka Produktu Leczni-czego (ChPL).

Dokument stanowi jednocześnie podstawę do spo-rządzenia ulotki, którą dołącza się do wniosku o pozwoleniena dopuszczenie do obrotu, przeznaczonej dla użytkow-ników i zatwierdzonej w procesie dopuszczenia leku doobrotu.

Od reguły tej istnieją jed-nak pewne wyjątki – wdrożenie terapii w nie-których przypadkach może mieć uzasadnione przesłanki.Sytuacja taka występuje np.

Należy mieć na uwadze, iżproces adsorpcji, dystrybucji, metabolizmu oraz

ChPL podstawą? Niekonicznie

Terapie w pediatrii

off label use

off label

�

�

�

Do końca 2011 r. wykazy leków refundowanych w Polsceobejmowały produkty lecznicze, z których zdecydowana więk-szość nie posiadała ściśle określonych wskazań do refundacji,a więc można je było stosować w różnych stanach chorobowych,zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i doświadczeniem kli-nicznym specjalistów. Jednak 29 grudnia 2011 r. w obwiesz-czeniu Ministerstwa Zdrowia pojawił się zapis, który dopuszczarefundację leków wyłącznie według wskazań rejestracyjnych.

Ocenia się jednak, iż taka modyfikacja przepisów nie rozwią-zuje w sposób kompleksowy problemu refundacji w takich przy-padkach. Decyzje podejmowane administracyjnie mogą po-siadać długoterminowe opóźnienia w stosunku do prowadzo-nych na bieżąco terapii, właśnie takie leczenie w wielu

wydalaniaw populacji pediatrycznej wyglądają zupełnie inaczej niż dlaw odniesieniu do osób dorosłych.

Nowelizacja Ustawy o refundacji leków wprowadza co praw-da możliwość wydania przez Ministra Zdrowia decyzji o ob-jęciu refundacją produktu leczniczego w zakresie wskazańdo stosowania odmiennych niż te, wyszczególnione w Cha-rakterystyce Produktu Leczniczego.

Refundacyjne niejasności

wybrana droga podania leku nie została wymienionaw dokumencie;

www.lekseek.com

str. 68

przypadkach może wpłynąć życie lub poprawę stanu zdrowiapolskiego pacjenta. Warto pamiętać, iż lekarz może zastosowaćlek poza wskazaniem z ChPL, jeśli uważa, że to pacjentowipomoże, a wszystkie dotychczasowe metody dostępne w spo-sób standardowy nie dały zadowalających efektów, jednak zgod-nie z treścią ustawy refundacyjnej takie leczenie nie może pod-legać refundacji.

Stosowanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi oddłuższego czasu budzi w wiele sporów i kontrowersji, zarównowśród lekarzy, jak i farmaceutów oraz urzędników MinisterstwaZdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. W niektórych przy-padkach powodem takiego stanu rzeczy może być dezinfor-macja związana z niejasną i nie do końca sprecyzowaną defi-

nicją pojęcia . W dostępnej literaturze zagadnienie tookreślane jest również jako zastosowanie produktu niezgodniez załączoną informację (ang. ),a także wdrożenie leczenia w sposób odmienny, niż wynikałobyto informacji przeznaczonej dla pacjenta (ang.

).

(np. przepisanie fluoksetyny wykazu-jącej aktywność przeciwdepresyjną w zaburzeniach ejakulacjiu mężczyzn). Dopiero ten drugi przypadek, w opinii wielu spec-jalistów wydaje się szczególnie problematyczny, jednak w za-leżności od konkretnej sytuacji klinicznej nadal może byćuzasadniony.

Kłopotliwa definicja

off label use

approved product information

patient informa-tion leaflet W tym przypadku należy oddzielić użycie lekuz wykorzystanie innej drogi podania (nadal jest ono jednakzgodne ze wskazaniami z ChPL) od zastosowania leku w zu-pełnie innym wskazaniu

Wskazania pozarejestracyjne a uprawnienia dodatkowe

Złożone przepisy dotyczące refundacji leków i zasad wypi-sywania recept lekarskich, wyłoniły nową, problematyczną kwe-stię, która w ostatnim czasie budzi wiele dyskusji w środowiskulekarzy i farmaceutów. Mowa o prawidłowym oznaczeniu odpłat-ności za leki ordynowane poza wskazaniami ujętymi w Charak-terystyce Produktu Leczniczego dla pacjentów z dodatkowymiuprawnieniami (m. in. inwalidów wojennych czy honorowychdawców krwi). Wpisanie symbolu „X” lub „100%” obok nazwyproduktu leczniczego wywołuje wiele nieprawidłowości – w świe-tle rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, z tytułu zali-czenia chorego do uprzywilejowanej kategorii apteka powinnabowiem wydać lek bezpłatnie.

.

W świetle ustawy refundacyjnej, dodatkowe uprawnienia dootrzymania leków bezpłatnie, analogicznie jako uprawnieniazwykłe, przysługują tylko w zakresie zarejestrowanych wskazańtych leków. Informacje, które nie są wyszczególnione w Charak-terystyce Produktu Leczniczego nie mogą stanowić podstawy dojakiejkolwiek refundacji, chyba że znajdują się w ciągle aktua-lizowanych wykazach leków refundowanych.

. W pozostałych przy-padkach przepisanie leku we wskazaniu pozarejestracyjnym,które nie zostało ujęte ani w charakterystyce produktu lecz-niczego, ani w obwieszczeniu Ministra Zdrowia, wykracza po-za zakres refundacji i zawsze wymaga oznaczenia pełnejodpłatności.

Przed wejściem w życie ustawy refundacyjnej nie sposóbbyło się doszukać unormowań prawnych, które regulowałybykwestię refundacji leków przepisywanych poza wskazaniami re-

jestracyjnymi. Jednak stanowisko Narodowego Funduszu Zdro-wia w tej kwestii od lat pozostaje niezmienne. W 2005 r. władzeorganu zapowiedziały, iż ze względu na bezpieczeństwo farma-koterapii pacjenta, wskazania nie ujęte w Charakterystyce Pro-duktu Leczniczego nie mogą stanowić podstawy od refundacji.Pogląd ten przyczynił się do licznych protestów w środowiskulekarzy, zwłaszcza onkologów i pediatrów. Dyskusja tych ostat-nich wydawała się szczególnie zasadna – warto bowiem pa-miętać, że tylko 50 proc. wszystkich preparatów stosowanychw populacji pediatrycznej przeszła pełne, wieloetapowe badaniakliniczne. Zjawisko to przyczyniło się do znacznego ograniczeniazakresu wskazań zawartych w dokumentach ilustrujących pełnąinformację o przepisywanym leku. W 2007 r. Fundusz, po poro-zumieniu z ówczesnym Ministrem Zdrowia opublikował komu-nikat, w którym szczegółowo określił procedury stosowania le-ków poza wskazaniami. Warto dodać, że zapis zobowiązującylekarzy do przepisywania leków w oparciu o wskazania i dawkiokreślone w zatwierdzonych charakterystykach produktów lecz-niczych został zawarty w umowach upoważniających do wysta-wiania recept refundowanych.

Szczegółowe uregulowania prawne w kwestiiwprowadziły dopiero przepisy ustawy refundacyjnej. Upoważniłyone Ministra Zdrowia do wydawania decyzji o objęciu refundacjąleków w zakresie wskazań do stosowania, dawkowania lubsposobów podania odmiennych niż określone w charakterystyceproduktu leczniczego. Początkowo ograniczone one było do pro-gramów wielolekowych chemioterapii nowotworów, jednak podwpływem nacisków ze strony środowiska lekarzy zostały nas-tępnie rozszerzone na inne kategorie produktów leczniczych.

.Jeżeli chodzi o uprawnienia do leków wydawanych bez-

płatnie, przepisy, poprzez odwołanie do odpowiedniego przepisuustawy refundacyjnej, wyraźnie regulują jedynie wskazaniarejestracyjne. Kwestia ta dotyczy m. in. uprawnień dla zasłu-żonych dawców krwi i przeszczepów (symbol ZK), żołnierzy(symbol PO) i inwalidów wojskowych (symbol IW). Warte

Z drugiej jednak strony, refun-dacja takiego preparatu przepisanego jakomoże skutkować konsekwencjami finansowymi nałożonymiprzez Narodowy Fundusz Zdrowia w trakcie trwania czyn-ności kontrolnych

Wyjątek pod tymwzględem stanowią uprawnienia inwalidów wojennych,osób represjonowanych i ich małżonków, oznaczone sym-bolem IB, które obejmują wszystkie preparaty należące dokategorii dostępność „Rp” i „Rpz”

Zmiany przyczyniły się także do istotnej modyfikacji treściobwieszczeń refundacyjnych – obecnie dokumenty te mogądodatkowo zawierać wskazania pozarejestracyjne

off label use


Wcześniejsze uregulowania prawne

off label use

www.lekseek.com

str. 69

podkreślenia jest jednak, iż zmiany te nie objęły innychpacjentów, którym przysługują uprawnienia dodatkowe –zgodnie z rozporządzenie w sprawie recept lekarskich, zakresten obejmuje wszystkich chorych upoważnionych do otrzymaniakategorii IB, a więc:

inwalidów wojennych i osób represjonowanychich małżonków pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu

wdów i wdowców po poległych żołnierzach i zmarłych inwa-lidach wojennychosób represjonowanych, uprawnionych do renty rodzinnejcywilnych niewidomych ofiar działań wojennych

�

�

�

�

�

Kontrola wystawiania recept przez lekarza

W pierwszym kwartale bieżącego roku roku wojewódzkieoddziały Narodowego Funduszu Zdrowia przeprowadziły wcałym kraju 38 kontroli ordynacji lekarskiej. Jak wynika z raportuprzedstawionego przez NFZ, 6 z nich objęło dokumenty spec-jalistów udzielających świadczenia w oparciu o umowy na indy-widualne wystawianie recept, a kolejne 32 kontrole dotyczyłyrealizacji umów podpisanych przez placówki ochrony zdrowia.Pozostałe natomiast związane były z porozumieniami zawartymiprzez szpitale i przychodnie. Kwota zakwestionowanej ordynacjii kar umownych wyniosła 779.731,71 zł. Kontrole NarodowegoFunduszu Zdrowia mogą dotyczyć jedynie recept refundowa-nych, czyli tych, których realizację Fundusz finansuje częściowolub w całości.

Możliwość przeprowadzenia takich weryfikacji wprowadzam. in. art. 64 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnejfinansowanych ze środków publicznych.

Wytyczne te są skierowane przede wszystkim do pracow-ników NFZ, jednak ze względu na niebagatelne kwoty kar umow-nych, oraz fakt, iż czynności kontrolne przeprowadzane są corazczęściej, mogą stanowić doskonałą lekturę także dla wszystkichprzedstawicieli środowiska lekarskiego. Oto kwestie, które w naj-bliższej przeszłości mogą mieć największe znaczenie dla złożo-nego obecnie procesu ordynacji recept.

W świetle nowego zarządzenia, wojewódzkie oddziały Naro-dowego Funduszu Zdrowia, mogą dokonać czynności kontrol-nych u świadczeniodawców pod względem:

-

-

. Czynności weryfikujące działalność świadczenio-dawcy mogą być przeprowadzana na podstawie 2 wcześniejustalonych planów – jednego przygotowywanego w CentraliNFZ, drugiego tworzonego w oddziałach wojewódzkich NFZ.Założenie te opracowywane są na okres 1 roku kalendarzowego.

Warto podkreślić, iż

Planowanie, przygo-towanie i dokładne zasady kontroli wystawiania receptna produkty lecznicze podlegające refundacji, dokonywaneprzez urzędników NFZ szczegółowo określa zarządzenieprezesa Funduszu opatrzone nr 50/2012/DGL z 8 sierpnia2012 r.

Określając zakres kontroli w zarządzeniu posłużonookreśleniem „w szczególności”, co oznacza, że wskazanepowyżej wyliczenie, posiada wyłącznie charakter przykła-dowy, a kontrola może być przeprowadzona także w innychsytuacjach

urzędnicy Funduszu mogą, ale niemuszą uprzedzać lekarza bądź przychodnię o podjęciuczynności kontrolnych.

Czego mają dotyczyć kontrole?

-e -

spełniania przez wypisane recepty wymogów formalnych,stanowiących podstawę wydania w aptece leków refundowanych, w tym sprawdz nie prawidłowości użytych druków recept, pieczęci nagłówkowych czy lekarskich;czytelności danych na recepcie i prawidłowości dokonanychpoprawek (przypominam, że przy każdym skreśleniu lubpoprawce naniesionej w inny sposób nadal wymagana jestpieczątka i podpis lekarza odpowiedzialnego za wystawieniedokumentu);kompletności i poprawności danych niezbędnych do wystawienia recepty;przestrzegania zasad wystawiania recept, w tym zgodnościdanych umieszczonych na receptach z prowadzoną do

kumentacją medyczną oraz z innymi regulacjami prawnymi,obowiązującymi w tym zakresie;godności uprawnień świadczeniobiorcy, umieszczonych narecepcie ze stanem faktycznym;udokumentowania zasadności wyboru właściwychproduktów podlegających refundacji;

Czym są kontrole doraźne?

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

kontrolnych. Zarz dzenie prezesaNFZ wyra nie zaznacza, e w a ciwy do miejsca praktykispecjalisty oddzia wojewódzki zawiadamia wiadczeniodawc o kontroli najpó niej w chwili jej rozpocz cia

Czynno ci kontrolne przeprowadzane s w miejscu wykonywania zawodu lekarza wystawiaj cego sprawdzanerecepty, i w jego obecno ci

ąź ż ł ś

ł ś -ę ź ę

ś ą -ą

ś

. Mog tak e zdarzy si tzw. kontrole dora ne, podejmowanew przypadkach:

potrzeby wst pnego zbadania okre lonych zagadnie ;badania sposobu wykorzystania uwag i wniosków oraz stosowania si do zalece urz dników zawartych w zaleceniach pokontrolnych;rozpatrywania skarg i wniosków;konieczno ci zbadania lub uzyskanych informacji o potencjalnych nieprawid owo ciach;Pami tajmy jednak, e kontrole dora ne wymagaj przed

stawienie odbr bnego zlecenia wydanego na odpowiednimformularzu. Za wystosowanie takiego dokumentu odpowiada,albo dyrektor oddzia u wojewódzkiego NFZ, albo jego zast pcado spraw medycznych

. wiadczeniodawca zobowi zanyjest udost pni do wgl du dokumentacj medyczn chorego(tak e t , w wersji elektronicznej), kopie recept oraz udzieli

-ą ż ć ę ź

ę ś ń-

ę ń ę -

ś -ł ś

ę ż ź ą -ę

ł ę.

Ś ąę ć ą ę ą

ż ą ć

Zalecenia pokontrolne

www.lekseek.com

str. 70

wszelkich, niezb dnych informacji koniecznych do w a ciwegoprzeprowadzenia wszystkich czynno ci, z zachowaniem tajemnicy ustawowo chronionej. Nale y pami ta , e

zawieraj cy ocen dzia alno ci wraz ocen ustale , na których zosta a ona oparta. Dodatkowo, wspólnie z komórk odpowiedzialn za kwestie finansowe, w razie stwierdzenia uchybie okre laj oni kwot wierzytelno ci NarodowegoFunduszu Zdrowia. Kontrolerzy maj tak e do prawo do korzystania z bieg ych lub specjalistów w danej dziedzinie, a tak ebior aktywny udzia w post powaniach dotycz cych zastrze edo protoko u kontroli. Na tym jednak ich szerokie uprawnienia siko cz w wietle zarz dzenia, przygotowuj oni tak e projektstanowiska oddzia u wojewódzkiego NFZ w zwi zku z wnie

sionym do Prezesa NFZ za aleniem przez wiadczeniodawclub osob uprawnion do wystawiania recept na podstawiezawartej z NFZ umowy upowa niaj cej do wystawiania receptrefundowanych.

, a w przypadkustwierdzenia zasadno ci zastrze e zmienia lub uzupe niaodpowiedni cz sporz dzonego wcze niej dokumentu.W przypadku nieuwzgl dnienia tych uwag w ca o ci lub w czci urz dnik, w ci gu 14 dni kalendarzowych przekazuje

podmiotowi kontrolowanemu swoje stanowisko na pi mie wrazz uzasadnieniem.

ę ł śś -

ż ę ć ż

ą ę ł ś ą -ń ł -

ą ą -ń ś ą ę ś

ą ż -ł ż

ą ł ę ą ż ńł ę

ń ą – ś ą ą żł ą -

ż ś ęę ą

ż ą

ś ż ń łą ęść ą ś

ę ł ś ę-ś ę ą

ś

inspektorzyFunduszu, w trakcie weryfikacji dzia alno ci wiadczenidawcy maj obowi zek przygotowa wszystkie dokumentuzwi zane z kontrol tj. jej protokó oraz projekt wyst pieniapokontrolnego

Pisemne zastrze enia do ustale zawartych w protokolekontroli, zg oszone przez wiadczeniodawc , poddawanes analizie przez urz dnika NFZ, który w miar potrzeby podejmuje dodatkowe czynno ci kontrolne

ł ś ś o-ą ą ć

ą ą ł ąż ń

ł ś ęą ę ę -

ś

Zgodnie z ustawą Prawo farmaceutyczne, apteka zobo-wiązana jest zapewnić nieprzerwany dostęp do środków lecz-niczych. Produkty te można uzyskać zarówno bez recepty, jak teżna jej podstawie, w niektórych placówkach również za pomocąwniosków na środki pomocnicze.

Recepty i wnioski na środki pomocnicze dają też w okreś-lonych przypadkach możliwość uzyskania zniżki na określonepreparaty. Jest jeszcze jedna, nie za często praktykowana, me-toda uzyskania leków. Dotyczy to zaopatrywania gabinetówlekarskich w środki potrzebne w codziennej praktyce lekarskiej.Choć mechanizm jest podobny, to czynności i prawne aspektyróżnią się od detalicznego nabywania leków.

Możliwe, że wiele osób spotkało się już z wnioskami nazaopatrzenie gabinetów lekarskich. Warto pamiętać, że wyglądtakiego pisma jest zdefiniowany w ustawie i określone warunkidotyczące formy, musi spełniać. Rozporządzenie Ministra Zdro-wia z dnia 18 października 2002 r. precyzuje jakie informacjepowinny być naniesione ze strony placówki zdrowotnej oraz zestrony apteki.

Brakapteki zakładowej w placówkach opieki zdrowotnej powoduje, żeilość leków, które mogą się znaleźć na wniosku jest ograniczonaprawnie. Taka informacja znajduje się w Rozporządzeniu Minis-tra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. Powyższy, krótki dokumentopisuje, jakimi środkami może dysponować gabinet lekarskii które z nich mogą znaleźć się na wniosku składanym do apteki.W przypadku niektórych preparatów kopia takiego dokumentumusi być również wysłana do hurtowni farmaceutycznej. Wartopamiętać, że druk zapotrzebowania ma czternastodniowy terminważności. Dlatego też nierzadko warto upewnić się, co do dos-tępności preparatów w hurtowniach.

. Nie ma ograniczeń co do ilościwystawionych zapotrzebowań przez placówkę zdrowotną. Wię-cej dokumentów potrzebnych jest wówczas, gdy niezbędny jestzakup leku zawierającego w swoim składzie substancję z wyka-zu środków psychotropowych lub odurzającą.

Posiadanie leków zawierających w swoim składzie sub-stancje zaliczone do związków psychotropowych jest w wieluprzypadkach koniecznością. Niemniej, aby takie preparaty po-siadać, placówka, która nie ma apteki zakładowej, musi zwrócićsię o zgodę do Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycz-nego. Kwestia ta uregulowana jest przez rozporządzenie Mi-nistra Zdrowia z dnia 11 września 2006 r. Informacja na tematuzyskania takiego pozwolenia oraz niezbędnych dokumentówdostępna jest na stronie internetowej Inspektoratu, bądź bez-pośrednio w jego siedzibie.

Zdobycie takiej zgodny jest ważne, jeśli placówka opiekizdrowotnej nie dysponuje apteką zakładową. Jest też niez-będna, aby posiadać i użytkować leki zawierające środki psy-chotropowe oraz odurzające.

.Warto zweryfikować, czy stosowny dokument jest obecny w na-szym zakładzie pracy. Wszelkie leki psychotropowe albo odu-rzające zakupione na podstawie recepty, a wchodzące w składzestawu leków doraźnej pomocy, należy traktować jako nies-pełniające wymagań WIF.

. Jest to inny typ wniosku niż ten, który stosowany jest przyzaopatrywaniu gabinetu lekarskiego w leki, które nie znajdują sięw wykazie, a określony jest w załączniku do Dz.U.2006.169.1216. Złożony w aptece wniosek ma 14 dni ważności.

Jak wygląda wniosek?

Leki psychotropowe

Druk można ściągnąć ze stron ministerialnych,

a niektóre oprogramowanie aptek daje możliwość wydruko-

wania takiego formularza także bezpośrednio w aptece.

Należy jednak pamiętać, iż nie wszystkie leki mogą być

zrealizowane na podstawie powyższego dokumentu.

Apteka wniosek taki realizuje jak zwykłą receptę i jeślinie zachodzi taka potrzeba, również ewidencjonuje ją w tensposób. Zazwyczaj ilość pozycji, którą gabinet zapisuje nazapotrzebowaniu wynosi 5

Brak pozwolenia i stosowanietych preparatów w ramach doraźnej pomocy, jest niezgodnez ustawą o przeciwdziałaniu narkomani z dnia 29 lipca 2005

Po uzyskaniu zezwolenia z Inspekcji Farmaceutycznejosoba uprawniona odpowiedzialna za środki psychotro-powe oraz odurzające, wypełnia wniosek o zapotrzebo-wanie

Zaopatrywanie gabinetów w środki lecznicze

www.lekseek.com

str. 71

Tylko na podstawie takiego dokumentu można w prawidłowysposób zaopatrywać gabinety lekarskie, stomatologiczne iweterynaryjne w leki psychotropowe i odurzające. Każde innepojawienie się takiego preparatu w placówce zdrowia jestniezgodne z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii i jej artyku-łem numer 42. Apteka po otrzymaniu prawidłowo wypełnionegodokumentu ewidencjonuje go jako lek pełnopłatny, zawierającyw swoim składzie substancję psychotropową lub odurzającą i ar-chiwizuje go razem z receptami na tego typu leki. Przypominamy,że do takiego wniosku nie jest potrzebna recepta, co często byłopraktykowane w przypadku wydawania środka psychotropo-wego. Przychodnia nie posiadająca apteki zakładowej musi od-delegować lekarza, który będzie zajmował się ewidencją tychleków oraz będzie opowiedzialny za ich bezpieczeństwo i warun-ki przechowywania, które powinny być tożsame z tymi w aptece.

Aktualny wykaz środków z grup P, N i R jest dostępny nawitrynach rządowych, a wszelkie zmiany publikowane są na stro-

nie Ministerstwa Zdrowia. Również wykaz leków, któremogą byćstosowane w ramach doraźnej pomocy lekarskiej oraz lista le-ków stosownych przeciwwstrząsowo, jest publikowana w dro-dze rozporządzeń na stronach ministerialnych.

Co ważne, nie są to zmiany tak częste, jak lista leków re-fundowanych, jednak warto, aby apteki lub przychodnie częstokorzystające z mechanizmu zapotrzebowania, trzymały rękę napulsie. W końcu dobrze byłoby, gdyby podczas kontroli gabinetnie dysponował lekiem niestosowanym podczas doraźnej po-mocy, a apteka zapotrzebowaniem, na którym wypisano prepa-raty nieznajdujące się na wykazach leków stosowanych w po-mocy doraźnej i w zestawach przeciwwstrząsowych. Aktualnainformacja na ten temat znajduje się w Dzienniku Ustaw z dnia 27stycznia 2011 poz. 94.

Monitorowanie działań niepożądanych leku

Wyniki badań klinicznych przed rejestracją leku nie są obec-nie w stanie dostarczyć pełnych informacji na temat bezpie-czeństwa substancji czynnej. Choć, iż ulotka takiego produktuz reguły zawiera obszerną listę działań niepożądanych o róż-nym stopniu nasilenia, a sama procedura jego rejestracji jestniezwykle rozbudowana, to nadal znaczna część powikłań zwią-zanych z farmakoterapią nadal w wielu przypadkach jest ciężkado uchwycenia.

W badaniach niezbędnych do wprowadzenia leku na rynekbierze udział zaledwie kilka tysięcy wyselekcjonowanych pac-jentów (na tym polega właśnie randomizacja takiej analizy).Natomiast grupa, która będzie stosowała produkt leczniczy porejestracji jest znacznie bardzie zróżnicowana, a przede wszyst-kim większa. Co więcej, znaczna część reakcji organizmu (np.wstrząs anafilaktyczny), w zależności od charakteru populacjimogą przybrać znacznie większą częstotliwość niż np. ta wysz-czególniona w Charakterystyce Produktu Leczniczego.

Przyjmuje się, iż dopiero długoletnia obserwacja skutkówfarmakoterapii w fazie porejestracyjnej pozwala na pełną ocenębezpieczeństwa produktu leczniczego. Nie wszystkie powikłaniaklasyfikowane są jednak do polekowych działań niepożądanych.W świetle przyjętej definicji, skutki te powinny dotyczyć jedyniezalecanych dawek leków podawanych w celach terapeutycz-nych, diagnostycznych lub profilaktycznych. Kwestia ta nie obej-muje więc np. przedawkowania leku przez pacjenta. Nie ozna-cza to jednak, iż niepożądane reakcje nie posiadają różno-rodnego podłoża. Tym, wynikającym z mechanizmu działanialeku lub zależnym od dawki, z reguły można stosunkowo łatwozapobiec. Zupełnie innym wymiar posiadają odległe konsekwen-cje związane m. in. z interakcjami z innymi lekami. Często są oneznacznie opóźnione w czasie, co niekiedy może stanowić głów-ną przyczynę zagrożenia życia pacjenta.

Obowiązek raportowania powikłań polekowych przez osobywykonujące zawody medyczne ma swoje umocowanie prawne.

W Polsce, proces ten reguluje m. in. rozporządzenia MinistraZdrowia z dnia 17 lutego 2003 r. w sprawie monitorowaniabezpieczeństwa produktu leczniczego. Istnieje szereg formu-larzy stworzonych na potrzeby właściwego przeprowadzeniatego procesu. Najwłaściwsza wydaje się jednak tzw. „żółta kar-tka” dostępna na stronie internetowej Urzędu Rejestracji Pro-duktów Leczniczych, oraz autorskie druki, które można pozys-kać z witryn firm farmaceutycznych działających na terenienaszego kraju. Ważne jest, aby raport taki zawierał minimuminformacji – dane pacjenta (inicjały, wiek, płeć), informacje o oso-bie kontrolującej (konieczne jest podanie imienia i nazwiska orazdanych kontaktowych np. nr telefonu), nazwę produktu leczni-czego oraz, co najważniejsze opis działania. Praktyka poka-zuje, iż z punktu widzenia powstawania duplikatów zgłoszeńpreferowana jest nazwa handlowa leku. Dzięki temu unikniemysytuacji, w której kilka podmiotów otrzyma tę samą informację.Informacje dodatkowe, takie jak numer serii, data ważności czychociażby dawka również są mile widziane, zwłaszcza, jeślipowikłanie zostanie zaklasyfikowane jako poważne.

W ostatnim czasie do tego złożonego procesu zostali do-puszczeni pacjenci – grupa, która przecież jest bezpośrednionarażona na potencjalne, niekorzystne skutki farmakoterapii.Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/84/UE na-dała chorym prawo do bezpośredniego zgłaszania niepożą-danych działań leków. Obecnie trwają prace legislacyjne nadzmianą ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne,mające na celu wdrożenie przepisów ww. dyrektywy do pol-skiego porządku prawnego. Urząd Rejestracji chciałby już teraz,traktując to jako działanie pilotażowe, stworzyć osobom przyj-mującym leki oraz ich opiekunom możliwość przekazywaniaopisów działań niepożądanych leków, których sami doświadczylilub obserwowali u swoich bliskich.

Otrzymując zgłoszenia bezpośrednio od pacjentów, ich ro-dzin czy opiekunów Urząd będzie mógł szybciej analizowaćinformacje i identyfikować problemy, zwłaszcza te związanez samoleczeniem. Formularz zgłoszeniowy oraz wskazówki, jakgo wypełnić, znajdują się na stronie internetowej URPL.

Przyczyny obowiązku raportowania

Sytuacja w Polsce

www.lekseek.com

str. 72

Kierownik apteki i jego zastępca – uregulowania prawne

Obecnie przepisy prawa farmaceutycznego jednoznaczniewskazują, aby w każdej aptece, niezależnie od tego, czy jest toplacówka ogólnodostępna, szpitalna czy zakładowa powinienbyć ustanowiony kierownik. Ten sam przepis wskazuje także, iż

, nieza-leżnie od stosunku pracy między zatrudnionym, a pracodawcą.Ponadto,

. Zasada niełączenia tego typu stano-wisk, w ocenie ustawodawcy, zapewnia należyte wykonywanieswoich obowiązków w jednej placówce.

, który stwierdza iż

. Przepis ten w ostatnim czasie stał się punktemwyjścia do rozważań na temat prawnego stosunku między właś-cicielem, a kierownikiem apteki. Mając na uwadze powyższe,w świetle powstałej linii orzeczniczej

. Taki stan rzeczy potwierdza m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 17września 2009 r. Z drugiej jednak strony, obecne przepisy jedno-znacznie wskazują na ciągłość funkcjonowania placówki, stąd

. Wyjąt-kiem od tej reguły jest porozumienie stron.

Ustawa Prawo farmaceutyczne z dnia 6 września 2001 r.ściśle określa wymagania stawiane osobie pretendującej dopełnienia funkcji kierowniczej w aptece.

:odpowiednie kwalifikacje zawodowe tzn.

. Wymagania te zostały określone w przepisach us-tawy o izbach aptekarskich z dnia 19 kwietnia 1991 r.;pięcioletni staż pracy w aptece, a w przypadku odbycia spec-jalizacji I stopnia z zakresu farmacji aptecznej – trzyletni stażpracy (art. 88 ustęp 1 ustawy Prawo farmaceutyczne);wiek – kierownikiem apteki nie może być osoby, która ukoń-czyła 65 rok życia. W wyjątkowych sytuacjach,

. Należy przytym wziąć pod uwagę, iż możliwość wydłużenia możliwościpełnienia funkcji kierowniczej obywa się jedynie na wnioseksamego zainteresowanego.

Zgodnie z art. 92 ustawy Prawo farmaceutyczne.

W ocenie specjalistów,

(czyli osób,na rzecz których świadczone są usługi farmaceutyczne).Obowiązek ciągłej obecności kierownika apteki może więc ro-dzić wiele problemów i nieporozumień, szczególnie w sytu-acjach, gdy dana apteka pełni dyżury nocne niedzielne lub świą-teczne, a także wówczas, gdy z różnych przyczyn, osoba piastu-jąca funkcję kierownika nie może być obecna w lokalu aptekiw godzinach jej dostępności dla chorych. Rozwiązania problemunależy jednak poszukiwać w przepisach Ustawy Prawo farma-ceutyczne oraz rozporządzeniach wykonawczych, które w jed-noznaczny sposób umożliwiają kierownikowi placówki ustano-wienie swojego zastępcy.

,oraz staż pracy określony a art. 88 ustawy Prawo farmace-utyczne.

. Jeśli jednak nieobecność taka(spowodowana np. chorobą lub wypadkiem losowym) jest nie-możliwa do precyzyjnego oznaczenia w czasie – wtedy, należywziąć pod uwagę przewidywalny czas trwania nieobecności.

. Warto nadmienić, iż w tym przypadku także obo-wiązuje zasada niełączenia stanowisk – podobnie, jak przy nie-możności prowadzenia hurtowni farmaceutycznej, także i terazkierownik jednej placówki nie może pełnić równoczesnych fun-kcji kierowniczych w innej aptece, nawet jeśli przybierają onecharakter krótkiego zastępstwa.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 rozporządzenia z dnia 18 paździer-nika 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzeniaapteki,

. Dokument taki powinienzawierać:

imię i nazwisko właściwego kierownika apteki;dane personalne osoby zastępującej kierownika;szczegółowe informacje o spełnieniu podstawowych wyma-gań przez zastępcę kierownika apteki, o których mowa w art.88 ustęp 1 ustawy Prawo farmaceutyczne;oznaczenie okresu trwania nieobecności kierownika apteki(i tym samym, długości trwania zastępstwa);przyczynę ustanowienia zastępstwa;datę i podpis osoby piastującej funkcję kierownika apteki;

taką funkcję można pełnić wyłącznie w jednej aptece

kierownik apteki nie może być równocześnie oso-bą wykwalifikowaną, odpowiedzialną za prowadzenie hur-towni farmaceutycznej

Kwestie sprawowania nadzoru nad apteką przez osobępiastującą funkcje kierownika reguluje także Kodeks EtykiAptekarza

stosunek taki nie musi po-siadać charakteru stosunku pracy, stąd powierzenie funkcjikierownika apteki może opierać się na innych formach zat-rudnienia niż umowa o pracę

kierownik placówki może odejść dopiero w momencie, gdywłaściciel znajdzie nową osobę piastującą tę funkcję

W świetle aktualnychprzepisów będą to

wykształcenie far-maceutyczne (kierownikiem apteki nie może być tech-nik farmaceutyczny) i posiadanie Prawa WykonywaniaZawodu

okres tenmoże zostać wydłużony do 70 lat przez właściwego wo-jewódzkiego inspektora farmaceutycznego po zasięg-nięciu opinii okręgowej rady aptekarskiej

w godzi-nach czynności apteki powinien obecny być jej kierownik

przez określenie czynnościapteki należy rozumieć godziny otwarcia apteki, czyli czas,kiedy lokal placówki jest dostępny dla pacjentów

Zastępcą kierownika apteki może być wyłącznie farma-ceuta posiadający aktualne Prawo Wykonywania Zawodu

Ustanowienia zastępstwa można dokonać wyłącz-nie na czas oznaczony – tzn. okres, którego początek i ko-niec jest z góry wiadomy

Niedopuszczalne jest powierzenie zastępstwa na czas nie-oznaczony

powierzenie zastępstwa na czas oznaczony, przek-raczający 30 dni, wymaga powiadomienia w formie pisemnejwłaściwego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutyczne-go i Okręgowej Izby Aptekarskiej

Stosunek prawny: właściciel – kierownik

Wymagania związane z kierowaniem apteką

Zastępca kierownika apteki

Pisemne powiadomienie właściwych organów

aptekarz pełniący funkcję kie-rownika apteki, jako jej pracownik, zobowiązany jest zawrzećz pracodawcą taką umowę, która gwarantowałaby mu możliwośćwykonywania zawodu aptekarza zgodnie z zasadami określo-nymi w kodeksie

godziny

�

�

�

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 73

Obowiązki kierownika apteki – komentarz prawny

Obowiązki wynikające z piastowania funkcji kierownika ap-teki szczegółowo reguluje art. 88 ustawy Prawo farmaceutyczne.W świetle powyższych przepisów,

. Określenieto rodzi szerokie możliwości interpretacyjne, dlatego też ustawaprecyzuje dalej, co dokładnie może leżeć w kompetencji kierow-nika apteki. Zgodnie z art. 88 będzie to:

;

np. poprzez kontrolę czy urzędowa marża detalicznautrzymuje się na ustalonym z góry poziomie;sporządzanie leków recepturowych (lub nadzór nad osobą,która przygotowuje preparaty przepisywane w formie ma-gistralnej).

;(zadanie to jest

analogiczne jak w przypadku magistra farmacji nie pias-tującego stanowiska kierowniczego) w oparciu o fachoweźródła medyczne i literaturę naukową np. Farmakopeę,LEKsykon, recenzowane publikacje z zakresu farmakologii ifarmakoterapii;nadzór na stażami studenckimi i praktykami techników far-maceutycznych – warto przy tym zwrócić uwagę, iż

. Sposób sprawowania kontroli zostałszczegółowo określony w ustawie o izbach lekarskich orazrozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2002 r.w sprawie odbywania praktyki przez technika farmaceu-tycznego. Wymóg należy traktować więc wyłącznie opcjo-nalnie – wobec kierownika placówki, która w danym rokuakademickim nie przyjęła stażysty nie mogą być wyciągnię-te prawne konsekwencje;

. Formularz zgłaszania efektów ubocz-nych określony w Rozporządzeniu Ministra Zdrowiaz dnia 17 lutego 2003 r. w sprawie monitorowania bezpie-czeństwa produktów leczniczych, znajduje się m. in. na stro-nach internetowych Urzędu i Ministerstwa Zdrowia. Wartozwrócić uwagę, że farmaceuci, obok lekarzy, lekarzy wete-rynarii, pielęgniarek i położnych stanowią kolejną grupę za-wodową, która zobowiązana jest do informowania o wszys-tkich działaniach niepożądanych związanych z prowadzo-nym leczeniem,

;przekazywanie organom Inspekcji Farmaceutycznej infor-macji, iż dany produkt leczniczy nie spełnia wymagań pod

względem jakościowym (np. ze względu na obecność wi-docznych zanieczyszczeń) – praktyka wskazuje, że donie-sienia te często stanowią podstawę do stosowania przezGIF komunikatów o czasowym lub całkowitym wstrzymaniuz obrotu określonej serii leków.

;zakup produktów leczniczych wyłącznie za pośrednictwempodmiotów posiadających zezwolenie na prowadzenie hur-towni farmaceutycznej – warto nadmienić, iż wykaz wszys-tkich takich przedsiębiorstw widnieje w centralnym rejestrzeprowadzonym przez Główny Inspektorat Farmaceutyczny;przekazywanie właściwym okręgowym izbom aptekarskimdanych niezbędnych do prowadzenia rejestru farmaceu-tów, zgodnie z przepisami zawartymi w ustawie o izbachaptekarskich;wstrzymywanie lub wycofywanie z obrotu lub stosowaniaśrodków leczniczych

;

Warto zaznaczyć, iż

. Zgodnie z art. 88 do jego kompetencji należybowiem także regularne prowadzenie ewidencji wszystkich zat-rudnionych w aptece farmaceutów i techników farmaceu-tycznych realizujących swoje obowiązki w granicach uprawnieńzawodowych. W świetle odrębnych przepisów, wykaz taki obej-muje w szczególności:

dane personalne pracowników;datę i miejsce urodzenia;numer i datę wydania dyplomu wraz z nazwą ukończonejszkoły bądź uczelni;numer i datę zaświadczenia potwierdzającego prawo wyko-nywania zawodu;

W aptece prowadzącej obrót środkami odurzającymi, sub-stancjami psychotropowymi lub prekursorami należącymi do ka-tegorii 1,

. Przepisy dopuszczają także możliwość zastosowania upo-ważnienia w tym względzie, i wyznaczenia farmaceuty posia-dającego co najmniej 2-letni staż pracy w aptece do sporzą-dzania tego rodzaju ewidencji. Osoba taka powinna wyrazićpisemną zgodę na przejęcie tych obowiązków, zgodnie z roz-porządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie środków odurza-jących, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1i preparatów zawierających te środki z dnia 11 września 2006 r.

jednym z podstawowych za-dań takiej osoby jest organizacja pracy w aptece

przyjmowanie, wydawanie, identyfikacja i przechowy-wanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych(niezależnie czy podlegają one refundacji czy wydawa-ne są pacjentowi z pełną odpłatnością)

nadzór na sprzedażą refundowanych produktów leczni-czych

W tym zakresie, kierownik apteki zobowią-zany jest dodatkowo do regularnego prowadzenia ewi-dencji wszystkich sporządzonych w aptece leków re-cepturowych i produktów homeopatycznych

udzielanie fachowej informacji o leku

nie każ-da placówka spełnia ściśle określone wymogi związanez możliwością odbywania praktyk po V roku studiów far-maceutycznych

przekazywanie Prezesowi Urzędu Rejestracji Lekówinformacji o działaniach niepożądanych leków i wyro-bów medycznych

niezależnie czy efekty występują spora-dycznie u pojedynczych pacjentów, czy przyjmują wy-miar znacznie bardziej powszechny

W sytuacji, gdy dany pro-dukt nie znajduje się w posiadaniu zgłaszającego, kie-rownik apteki zobowiązany jest do złożenia pisemnegooświadczenia o przyczynach braku leku lub jego pozos-tałości (przepis ten uwzględnia także opakowanie pośrodku leczniczym)

po uzyskaniu zezwolenia odpowied-niego organu

to kierownik apteki właśnie (a nie np.właściciel placówki) jest osobą odpowiedzialną za zatrud-nione osoby

kierownik apteki zobowiązany jest do regularnegoprowadzenia ewidencji przychodu i rozchodu leków tej kla-sy

Kierownik apteki może także wnioskować do właś-ciwego wojewódzkiego inspektora farmaceutycznegoo zwolnienie placówki z prowadzenia środków odurza-

Rejestr pracowników apteki

Środki odurzające i substancje psychotropowe

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 74

jących grupy I-N i substancji psychotropowych grupy II-P

zapewnienia nabycia przez chorego lekuw innym, uzgodnionym z nim terminie

Jeżelinatomiast, Inspekcja Farmaceutyczna sama zażąda takichinformacji, kierownik placówki powinien je przekazać w ter-minie 7 dni od dnia otrzymania polecenia

. Wświetle aktualnych przepisów, wniosek wydawany w formiedecyzji administracyjnej taki powinien zawierać:

adres i nazwę apteki (o ile placówka ją posiada);numer zezwolenia na prowadzenia apteki;imię i nazwisko kierownika apteki;okres, którego dotyczy zwolnienie;wskazanie sposobu zapewnienia pacjentom dostępu do po-wyższych leków;uzasadnienie wniosku;

Jeżeli w aptece, nie ma możliwości nabycia określonego pro-duktu leczniczego (w tym także preparatu recepturowego, jakrównież środka nie objętego refundacją), kierownik apteki zobo-wiązany jest do

. Ponadto, osoba takapowinna systematycznie przekazywać wojewódzkiemu inspek-toratowi farmaceutycznemu informacje o stanie posiadania ok-reślonych produktów leczniczych i wyrobów medycznych.

. Warto nadmienić,że dane te

Dostępność produktów leczniczych

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

powinny być przesłane, zarówno na piśmie, jak rów-nież w formie elektronicznej przy zastosowaniu formatu plikuwskazanego przez wojewódzki inspektorat farmaceutyczny.

Zgodnie z ustawą o refundacji leków,

.Kierownik apteki podpisuje również protokół kontroli. Jeśli niezgadza się z ustaleniami protokołu kontroli, może w terminie 7dni od dnia jego doręczenia złożyć pisemnie zastrzeżenia, wska-zując jednocześnie wnioski dowodowe. Na podstawie ustaleńzawartych w protokole kontroli NFZ wydaje zalecenia pokon-trolne, w których może nałożyć zobowiązania nie tylko napodmiot prowadzący aptekę, ale również na kierownika apteki,prowadzące do usunięcia w określonym terminie stwierdzonychuchybień oraz złożenia informacji o podjętych działaniach.

Warto zaznaczyć, iż za nieprzestrzeganie obowiązków wyni-kających z przepisów ustawy oraz z podpisanej umowy kierow-nik apteki może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zawo-dowej, a także odpowiedzialności pracowniczej przez praco-dawcę, czyli aptekę. Z projektu rozporządzenia w sprawie umów

na realizację recept wynika natomiast, że ewentualne

, chyba że jest to ta sama osoba.Nowe zapisy wydaje się zgodne z ustawą Prawo farma-

ceutyczne, która także szczegółowo definiuje zależność kierow-nika apteki wobec Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodniez art. 88,

. Do obowiązków kierownika w zakresie przepisówdotyczących ustawy o refundacji leków z dnia 12 maja 2011 r.będzie więc należało:

nadzór nad sprzedażą refundowanych produktów leczni-czych i wyrobów medycznych;stosowanie urzędowych marż detalicznych względem lekówrefundowanych;nadzór nad gromadzeniem i przekazywaniem NFZ receptwypisanych na produkty podlegające refundacji (na zasa-dach określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia23 grudnia 2011 r. w sprawie informacji gromadzonych przezapteki);nadzór, aby w widocznym miejscu placówki widniała infor-macja wskazująca, iż podmiot zawarł umowę z NarodowymFunduszem Zdrowia;nadzór, aby osoby uprawnione informowały o możliwościwydania tańszych, refundowanych zamienników leków(zgodnie z art. 44 ustawy o refundacji leków);

Od 1 stycznia 2013 r. weszły w życie niezwykle istotne, z pun-ktu widzenia farmaceutów zmiany w ustawie Prawo farmace-utyczne. W związku z ostatnim podwyższeniem wieku emery-talnego, usunięto zapis dotyczący limitu wiekowego do jakiegomożna piastować funkcje kierownika apteki. Z przepisów usu-nięto sformułowanie wskazujące, iż kierownikiem placówki możebyć farmaceuta, o którym mowa w art. 88 ust, który nie przek-roczył 65 roku życia, i posiada co najmniej 5-letni staż pracyw aptece lub 3-letni staż pracy w aptece, w przypadku, gdyukończył specjalizację z zakresu farmacji aptecznej. Zgodniez komunikatem Naczelnej Rady Aptekarskiej,

. Warto przy tym zaz-naczyć, iż zapisy mówiące o stażu pracy takiej osoby oraz ewen-tualnym ukończeniu specjalizacji z dziedziny farmacji aptecznejpozostały niezmienne.

Kierownik apteki a Narodowy Fundusz ZdrowiaLimit wiekowy kierownika aptekikierownik apteki lub

upoważniony przez niego farmaceuta są uprawnieni do rep-rezentowania apteki w trakcie prowadzonych przez NFZkontroli realizacji recept, składania wyjaśnień, potwierdza-nia za zgodność odpisów i kopii z oryginałami dokumentóworaz prawidłowości sporządzonych zestawień i obliczeń

karyumowne za naruszenie obowiązków wynikających z umowybędą nakładane na podmioty prowadzące apteki, a nie nakierowników

wyłączne reprezentowanie placówki względem NFZpowierzone jest właśnie w ręce osoby piastującej funkcjękierowniczą

kierownicy, któ-rzy ukończyli 65 rok życia, nie muszą już ubiegać sięo przedłużenie okresu pełnienia swojej funkcji, natomiast ci,którzy ukończyli 70. rok życia, nie są zobligowani do rezyg-nacji ze stanowiska kierownika apteki

Kontrola recept nierefundowanych

Zagadnienie związane ze szczegółowymi zasadami wys-tawiania recept oraz ich kontroli uregulowane zostało w roz-porządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 marca 2012 r. w spra-wie recept lekarskich, oraz w ustawie o świadczeniach opie-ki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Podstawa prawnaW świetle § 29 ust. 1 przytoczonego rozporządzenia kon-

trola wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnegoprzeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne obejmuje ba-danie i ocenę działań osoby wystawiającej receptę w zakresie

www.lekseek.com

str. 75

zgodności danych zamieszczonych na recepcie z prowadzonądokumentacją medyczną, prawidłowości wystawienia receptyoraz zgodności jej wystawienia z przepisami prawa.

Co więcej, art. 64 ust. 1 pkt. ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środkówpublicznych (Dz. U. 2004 nr 210 poz. 2135) wskazuje, iż podmiotzobowiązany do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ześrodków publicznych (czyli w tym kontekście Narodowy FunduszZdrowia) może przeprowadzić kontrolę udzielania świadczeńświadczeniobiorcom, a w szczególności czynności kontrolneobejmujące zasady wystawiania recepty lekarskiej. Równieżi w tym przypadku, przepisy prawa nie precyzują jednoznacznie,jakie typy recept podlegają takiej ocenie. Słuszne jest więc przyj-mować, iż obowiązujące regulacje mogą także obejmować re-cepty nierefundowane, nawet te wystawione przez osobę upraw-nioną na zwykłej kartce papieru.

Mając na uwadze fakt, iż recepty pełnopłatne także mogąpodlegać czynnościom kontrolnym, warto bliżej przyjrzeć sięwymogom formalnym jakie powinien spełniać taki dokument.W świetle rozporządzenia, istnieje wiele zasadniczych różnicw sposobie wystawienia i realizacji obu typów recept. W przy-padku preparatów nie podlegających refundacji, druk taki po-winien zawierać co najmniej dane pacjenta (imię, nazwisko, ad-res), informacje o przepisanych lekach, datę wystawienia recep-ty oraz dane osoby uprawnionej, która taką receptę wystawia.Wymogi te nie obejmują jednak wszystkich dostępnych prepa-ratów. Recepty na leki nierefundowane, ale zawierające w swoimskładzie środki odurzające z grupy II-N lub substancje psycho-tropowe z grup III-P i IV-P dodatkowo powinny posiadać numerPESELchorego (lub numer innego dokumentu ze zdjęciem).

Warto zaznaczyć, iż podobne sugestie kierowane są przezNaczelną Radę Lekarską. Prezydium NRL wskazało, że dowystawienia recepty wystarczające jest podanie imienia i naz-wiska pacjenta, adresu zamieszkania, nazwy leku (najlepiej

międzynarodowej), postaci farmaceutycznej, dawki, ilości leku,sposobu dawkowania, daty oraz podpisu osoby uprawnionejwraz z numerem Prawa Wykonywania Zawodu. Dodatkowo, sa-morząd lekarski wskazuje, iż

Zgodnie z przepisami obowiązującego prawa, podmiotzobowiązany do finansowania świadczeń ze środkówpublicznych (czyli NFZ) w upoważnieniu do prowadzenia kontroliokreśla przedmiot i zakres kontroli oraz wskazuje osobę upo-ważnioną do przeprowadzenia kontroli. Powinien nią być pra-cownik, posiadający wykształcenie medyczne odpowiadającezakresowi prowadzonej kontroli. Lekarz lub świadczeniodawcama obowiązek przedłożenia całej żądanej dokumentacji orazudzielania wszelkich informacji i pomocy niezbędnych do pro-wadzenia czynności kontrolnych. Warto dodać, iż osobie repre-zentującej podmiot zobowiązany do finansowania świadczeńprzysługuje również uprawnienie do sporządzenia lub zażądaniaod świadczeniodawcy sporządzenia niezbędnych odpisów lubwyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń spo-rządzanych na podstawie tych dokumentów. Na tej podstawieNFZ przygotowuje m. in. wystąpienie pokontrolne zawierająceocenę działalności kontrolowanego świadczeniodawcy orazzalecenia pokontrolne (te ostatnie tylko w razie stwierdzenianieprawidłowości).

Należy wspomnieć, iż osoba uprawniona może wnieść zas-trzeżenia do zarówno do protokołu kontroli, jak i wystąpieniapokontrolnego. Rozporządzenie w sprawie recept lekarskichwskazuje iż

. W tym czasie dokonana zostaje analiza zastrzeżeń,umożliwiająca m. in. podjęcie dodatkowych czynności kon-trolnych. Lekarz poddany kontroli może nie podpisać protokołu,jednak fakt ten nie będzie wpływał na bieg zdarzeń.

Powyższaregulacja odnosi się do wszystkich recept, niezależnie odtego, czy dokument tej klasy podlega refundacji, czy możeobejmuje leki pełnopłatne, które nie figurują w ministerial-nym wykazie leków refundowanych.

Jakie wymogi powinna spełniać receptanierefundowana?

Jak wygląda kontrola?

recepta może być wystawiona nadowolnym druku lub nawet na zwykłej kartce papieru o dowol-nym rozmiarze pozwalającym odczytać zamieszczone na niejdane. Można zatem korzystać z posiadanych druków recept (niewypełniając rubryk: świadczeniodawca, oddział NFZ, uprawnie-nia dodatkowe).

świadczeniodawca może w terminie 7 dni od dnia ot-rzymania protokołu kontroli zgłosić na piśmie zastrzeżenia do te-go protokołu, które kontroler powinien rozpatrzeć w terminie 14dni

Przechowywanie archiwalnych recept w aptece

Recepta lekarska wraz z potwierdzeniem jej realizacji pole-gającym na naniesieniu na dokumencie imienia i nazwiska oso-by realizującej oraz złożeniu własnoręcznego podpisu przez tąosobę a także otaksowaniem, które zawiera informacje na tematwydanych leków oraz kosztów jakie w związku z tym poniósłpacjent jest dowodem na poprawnie wykonaną usługę, dlategomusi być przechowywana w aptece przez określony okres czasuw odpowiednich warunkach. Po zrealizowaniu recepty w aptecemusi ona trafić do archiwum. Nakaz taki nakłada Rozpo-rządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 marca w sprawie receptlekarskich.

Wspomniane rozporządzenie określa warunki przechowy-wania dokumentu: „Druki recept przechowuje się w warunkachzapewniających należytą ochronę przed zniszczeniem, utratą lubkradzieżą.”

Archiwum musi być także odpowiednio zabez-pieczone przed dostępem osób niepożądanych.

Recepta musi być przechowywana w aptece docelów kontroli przez Inspekcję Farmaceutyczną oraz Naro-

dowy Fundusz Zdrowia z którym apteka podpisała umowęprzez okres 5 lat, liczonych od zakończenia roku kalenda-rzowego, w którym nastąpiła refundacja.

Najlepiej zatem w lokalu apteki wydzielić osobnepomieszczenie do tego celu, które wyposażone będzie w od-powiednie regały, umożliwiające swobodny dostęp do doku-mentów a jednocześnie zapewniające optymalne wykorzys-tanie przestrzeni.

Aby zapewnić

www.lekseek.com

str. 76

płynny przepływ dokumentacji w aptece, najlepiej jest jeśliw archiwum znajdują się recepty z wyłączeniem ostatniego,niezamkniętego kwartału, pozostałe dokumenty najwygod-niej przechowywać w pomieszczeniach biurowych.

Aby tego uniknąć recepty wraz z ota-ksowaniem powinny być przechowywane w zaciemnionychpomieszczeniach o niskiej wilgotności i temperaturze.

W przypadku, kiedy dojdzie do kradzieży lub zniszczeniarecept np. w wyniku pożaru lub powodzi należy natychmiastpowiadomić Narodowy Fundusz Zdrowia o zaistniałym fak-cie.

Informację na temat wydanych leków można umieścić bez-pośrednio na recepcie lub też na osobnym dokumencie, którybędzie przechowywany razem z receptą. Ten osobny dokumentto najczęściej wydruk z kasy fiskalnej na termoczułym papierze.Jest to bardzo nietrwała forma naniesienia danych na papier,wydruki takie bardzo szybko blakną uniemożliwiając odczytanienaniesionych informacji.

Rozporządzenie określa także sposób ułożenia archiwizo-wanych recept. Porządek w dokumentacji jest niezwykle ważnyze względu na sposób przeprowadzanych kontroli, która możepolegać np. na sprawdzeniu tylko recept wystawionych przezkonkretnego lekarza. Taka wybiórcza kontrola dokumentów wy-maga, aby do każdego dokumentu był szybki i swobodny dostęp.

Recepty powinny być pogrupowane według dat ich realizacjii poukładane wg numerów nadanych im w aptece.

Zgłoszenie takie musi zawierać okoliczności, w których do-szło do zniszczenia dokumentów oraz zakres zniszczonychbądź też ukradzionych dokumentów.

W przypadku, kiedy zezwolenie na zezwolenie na prowa-dzenie apteki zostało uchylone, cofnięte, stwierdzono jego wy-gaśnięcie albo nieważność, podmiot prowadzący aptekę jestzobowiązany pisemnie, w terminie 7 dni od dnia wystąpieniazdarzenia, powiadomić o miejscu ich przechowywania oddziałwojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia, który zawarł z tympodmiotem umowę na realizację recept oraz wojewódzkiegoinspektora farmaceutycznego właściwego ze względu na adresprowadzenia apteki.

Odmowa wydania leków i wyrobów medycznych w aptece

Obowiązkami farmaceuty pracującego w aptece jest m.in.prawidłowa realizacja recept lekarskich, sprawowanie opieki far-maceutycznej, doradztwo pacjentom w sprawie leków dostęp-nych bez konieczności przedstawiania recepty, wyrobów me-dycznych i suplementów diety. Czasami zachodzą jednak sytu-acje, kiedy farmaceuta zmuszony jest odmówić wydania pro-duktu leczniczego lub wyrobu medycznego. Przypadki te regu-luje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 października2002 r. w sprawie wydawania z apteki produktów leczniczychi wyrobów medycznych. Farmaceuta ma prawo odmówić wyda-nia leków i wyrobów medycznych dostępnych na receptę, aletakże tych o statusie OTC w przypadku, gdy

;Recepta lekarska ma niewiele zabezpieczeń przed sfałszo-

waniem. Obecnie nie jest nawet wymagana obecność pieczątkilekarskiej a wystarczy jedynie imię i nazwisko specjalisty orazjego prawo wykonywania zawodu, które bez problemu możnaznaleźć w Centralnym Rejestrze Lekarzy RP dostępnym nainternetowych stronach Izby Lekarskiej.

Najczęściej fałszowane są recepty na środki psychotropowe,środki odurzające, insuliny i hormony. Fałszerstwo to także do-konywanie zmian na recepcie przez osobę do tego nieupraw-nioną, którą najczęściej jest sam pacjent. W przypadku uzasad-nionego podejrzenia co do autentyczności recepty lub zapot-rzebowania farmaceuta ma obowiązek odmówić wydania pro-duktu leczniczego lub wyrobu medycznego, powiadomić Inspek-torat Farmaceutyczny, Narodowy Fundusz Zdrowia oraz lekarzapod którego podszywa się fałszerz.

.Opisana sytuacja ma miejsce dość często. Główną

przyczyną jest nieczytelne pismo lekarza, ale także zbyt mało

informacji na temat samego preparatu, co uniemożliwia jedno-znaczną identyfikację leku oraz umieszczenie na recepcie infor-macji sprzecznych takich jak np. nazwa leku gotowego i dawkaw której ten lek nigdy nie występował. Kontakt z lekarzem w celukonsultacji jest utrudniony. Choć rozporządzenie w sprawie re-cept lekarskich narzuca obowiązek umieszczania numerutelefonu świadczeniodawcy to najczęściej jest nim szpital lubprzechodnia, które uniemożliwiają bezpośredni kontakt z osobą,która wystawiła receptę.1)

Leki recepturowe najczęściej wykonywane są bez konser-wantów, dlatego okres ich trwałości nie jest długi.Aby pacjentotrzymał lek dobrej jakości a nieodebrane preparaty nieutrudniały prawidłowego funkcjonowania apteki rozporzą-dzenie daje pacjentowi okres 6 dni na odbiór leku re-cepturowego. Po tym czasie preparat powinien trafić doutylizacji.

2)

Przed ukończeniem 13 roku życia dzieci nie mogą samo-dzielnie realizować recept lekarskich wystawionych dla sie-bie lub osób dorosłych.

3) zachodzi uzasadnione podejrzenie co do wieku osoby, dlaktórej została wystawiona recepta.Jeśli farmaceuta ma wątpliwości, co do wieku osoby na którą

została wystawiona recepta również może odmówić wydaniapreparatu leczniczego lub wyrobu medycznego.

Kolejnym dokumentem, który reguluje odmowę wydania lekuprzez farmaceutę jest Ustawa Prawo Farmaceutyczne, któregoartykuł 96 pkt 4 brzmi: Farmaceuta i technik farmaceutyczny

zachodzi uza-sadnione podejrzenie co do autentyczności recepty lubzapotrzebowania

Zamieszczone na recepcie informacje nie są wystarczającedo jednoznacznego odczytania intencji lekarza, a skontakto-wanie się z nim jest niemożliwe

od dnia sporządzenia leku upłynęło co najmniej 6 dni– w przypadku leku recepturowego lub leku sporządzonegona podstawie etykiety aptecznej;

osoba, która przedstawiła receptę do realizacji, nie ukoń-czyła 13 roku życia;

www.lekseek.com

str. 77

mogą odmówić wydania produktu leczniczego, jeżeli jegowydanie może zagrażać życiu lub zdrowiu pacjenta. Zapis tenznajduje bardzo szerokie zastosowanie w codziennej pracyaptekarza. Przede wszystkim umożliwia odmówienie wydania

preparatów dostępnych OTC, które w swoim składzie zawierająsubstancje psychoaktywne i przyjmowane są celowo w dawkachwywołujących stan odurzenia.

Zgodnie z ustawą Prawo farmaceutyczne, apteka zobowią-zana jest zapewnić nieprzerwany dostęp do środków leczniczych.Produkty te można uzyskać zarówno bez recepty, jak też na jejpodstawie, w niektórych placówkach również za pomocą wnios-ków na środki pomocnicze.

Recepty i wnioski na środki pomocnicze dają też w okreś-lonych przypadkach możliwość uzyskania zniżki na określonepreparaty. Jest jeszcze jedna, nie za często praktykowana, me-toda uzyskania leków. Dotyczy to zaopatrywania gabinetów le-karskich w środki potrzebne w codziennej praktyce lekarskiej.Choć mechanizm jest podobny, to czynności i prawne aspektyróżnią się od detalicznego nabywania leków.

Możliwe, że wiele osób spotkało się już z wnioskami nazaopatrzenie gabinetów lekarskich. Warto pamiętać, że wyglądtakiego pisma jest zdefiniowany w ustawie i określone warunkidotyczące formy, musi spełniać. Rozporządzenie Ministra Zdro-wia z dnia 18 października 2002 r. precyzuje jakie informacjepowinny być naniesione ze strony placówki zdrowotnej oraz zestrony apteki.

Brakapteki zakładowej w placówkach opieki zdrowotnej powoduje, żeilość leków, które mogą się znaleźć na wniosku jest ograniczonaprawnie. Taka informacja znajduje się w Rozporządzeniu Mi-nistra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. Powyższy, krótki do-kument opisuje, jakimi środkami może dysponować gabinet le-karski i które z nich mogą znaleźć się na wniosku składanym doapteki. W przypadku niektórych preparatów kopia takiego do-kumentu musi być również wysłana do hurtowni farmaceu-tycznej. Warto pamiętać, że druk zapotrzebowania ma czternas-todniowy termin ważności. Dlatego też nierzadko warto upewnićsię, co do dostępności preparatów w hurtowniach.

. Nie ma ograniczeń co do ilościwystawionych zapotrzebowań przez placówkę zdrowotną. Wię-cej dokumentów potrzebnych jest wówczas, gdy niezbędny jestzakup leku zawierającego w swoim składzie substancję z wy-kazu środków psychotropowych lub odurzającą.

Posiadanie leków zawierających w swoim składziesubstancje zaliczone do związków psychotropowych jest w wielu

przypadkach koniecznością. Niemniej, aby takie preparaty po-siadać, placówka, która nie ma apteki zakładowej, musi zwrócićsię o zgodę do Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycz-nego. Kwestia ta uregulowana jest przez rozporządzenie Mi-nistra Zdrowia z dnia 11 września 2006 r. Informacja na tematuzyskania takiego pozwolenia oraz niezbędnych dokumentówdostępna jest na stronie internetowej Inspektoratu, bądź bez-pośrednio w jego siedzibie.

Zdobycie takiej zgodny jest ważne, jeśli placówka opiekizdrowotnej nie dysponuje apteką zakładową. Jest też niez-będna, aby posiadać i użytkować leki zawierające środki psy-chotropowe oraz odurzające.

.Warto zweryfikować, czy stosowny dokument jest obecny w na-szym zakładzie pracy. Wszelkie leki psychotropowe albo odu-rzające zakupione na podstawie recepty, a wchodzące w składzestawu leków doraźnej pomocy, należy traktować jako nies-pełniające wymagań WIF.

. Jest to inny typ wniosku niż ten, który stosowany jest przyzaopatrywaniu gabinetu lekarskiego w leki, które nie znajdująsię w wykazie, a określony jest w załączniku doDz.U.2006.169.1216. Złożony w aptece wniosek ma 14 dniważności. Tylko na podstawie takiego dokumentu możnaw prawidłowy sposób zaopatrywać gabinety lekarskie, stoma-tologiczne i weterynaryjne w leki psychotropowe i odurzające.Każde inne pojawienie się takiego preparatu w placówce zdro-wia jest niezgodne z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii i jejartykułem numer 42. Apteka po otrzymaniu prawidłowo wypeł-nionego dokumentu ewidencjonuje go jako lek pełnopłatny,zawierający w swoim składzie substancję psychotropową lubodurzającą i archiwizuje go razem z receptami na tego typu leki.Przypominamy, że do takiego wniosku nie jest potrzebna re-cepta, co często było praktykowane w przypadku wydawaniaśrodka psychotropowego. Przychodnia nie posiadająca aptekizakładowej musi oddelegować lekarza, który będzie zajmowałsię ewidencją tych leków oraz będzie opowiedzialny za ich bez-pieczeństwo i warunki przechowywania, które powinny być toż-same z tymi w aptece.

Aktualny wykaz środków z grup P, N i R jest dostępny nawitrynach rządowych, a wszelkie zmiany publikowane są nastronie Ministerstwa Zdrowia. Również wykaz leków, które mo-gą być stosowane w ramach doraźnej pomocy lekarskiej orazlista leków stosownych przeciwwstrząsowo, jest publikowanaw drodze rozporządzeń na stronach ministerialnych.

Jak wygląda wniosek?

Leki psychotropowe

Druk można ściągnąć ze stron ministerialnych,a niektóre oprogramowanie aptek daje możliwość wydruko-wania takiego formularza także bezpośrednio w aptece.

Należy jednak pamiętać, iż nie wszystkie leki mogą byćzrealizowane na podstawie powyższego dokumentu.

Apteka wniosek taki realizuje jak zwykłą receptę i jeślinie zachodzi taka potrzeba, również ewidencjonuje ją w tensposób. Zazwyczaj ilość pozycji, którą gabinet zapisuje nazapotrzebowaniu wynosi 5

Brak pozwolenia i stosowanietych preparatów w ramach doraźnej pomocy, jest niezgodnez ustawą o przeciwdziałaniu narkomani z dnia 29 lipca 2005

Po uzyskaniu zezwolenia z Inspekcji Farmaceutycznejosoba uprawniona odpowiedzialna za środki psychotro-powe oraz odurzające, wypełnia wniosek o zapotrzebo-wanie

Zaopatrywanie gabinetów w środki lecznicze

www.lekseek.com

str. 78

Co ważne, nie są to zmiany tak częste, jak lista lekówrefundowanych, jednak warto, aby apteki lub przychodnie częstokorzystające z mechanizmu zapotrzebowania, trzymały rękę napulsie. W końcu dobrze byłoby, gdyby podczas kontroli gabinetnie dysponował lekiem niestosowanym podczas doraźnej pomo-cy, a apteka zapotrzebowaniem, na którym wypisano preparaty

nieznajdujące się na wykazach leków stosowanych w pomocydoraźnej i w zestawach przeciwwstrząsowych. Aktualna infor-macja na ten temat znajduje się w Dzienniku Ustaw z dnia 27stycznia 2011 poz. 94.

Leki sieroce

Leki sieroce w Polsce i na świecie

Lek sierocy to lek stosowany w leczeniu i diagnostyce choróbrzadkich oraz ultra rzadkich. Termin ten został wprowadzony dosłownictwa ze względu na obowiązek równego traktowaniakażdego pacjenta, niezależnie od tego, czy jego choroba wystę-puje często, czy jest rzadka.

Ze względu jednak na wąską grupę potencjalnych pacjentówwiele państw i UE wprowadziło odrębne przepisy dotyczącerejestracji i refundacji produktów leczniczych. Wiele krajów rów-nież posiada odrębne akty prawne i przepisy definiujące pojęcieleków sierocych oraz sposób postępowania przy ich wydawaniu.Dzieje się tak, ponieważ mała grupa docelowa pacjentów niezachęca firm farmaceutycznych do prowadzenia badań nad tymilekami. Wszelkie ułatwienia i korzyści, jakie powstały stworzonowłaśnie po to, by zachęcić przemysł i laboratoria do prowadzeniaczęsto bardzo kosztownych badań nad chorobami rzadkimi.

Pierwszy akt prawny dotyczący leków sierocych stworzonow 1983 roku w USA. Dopiero w latach 90’tych kolejne kraje naświecie dołączyły do swojego ustawodawstwa przepisy na tematleków sierocych. Były to Singapur (1991), Japonia (1993), Au-stralia (1997). Pierwszym europejskim dokumentem było rozpo-rządzenie zaadaptowane przez Parlament Europejski w 1999roku. Obecnie na terenie UE oraz wielu krajów na świecieobowiązują już w mniejszym lub większym stopniu przepisynormujące rejestrację tej specyficznej grupy leków.

Komisja Europejska ustanowiła kilka istotnych aktów praw-nych dotyczących leków sierocych. Wśród regulacji prawnychwymienić można:

rozporządzenie (EC) nr 141/2000,rozporządzenie (EC ) nr 847/2000,komunikat 2003/C 178/02,rozporządzenie (EC) nr 726/2004,rozporządzenie (EC) nr 2049/2005,rozporządzenie (EC) nr 507/2006,rozporządzenie (EC) nr 1901/2006

Według Europejskiej Procedury rejestracyjnej zaintereso-wana firma lub badacze zgłaszają się do EMA w celu rozpoczę-cia procesu rejestracyjnego. Wszystkie fazy badań klinicznychzostają skrócone, zaś EMA udziela wszelkiej pomocy, której pot-rzebują rejestrujący lek. Po wstępnej weryfikacji naukowej i re-jestracyjnej potencjalny lek przechodzi weryfikację marketin-gową, a następnie projektuje się jego opakowanie oraz ChPL.Należy pamiętać, że producent otrzymuje wyłączność produkcjileku na okres 10 lat.

Procedura rejestracji leku sierocego w UE jest procedurązcentralizowaną, jednak każdy z krajów członkowskich sam us-tala z firmą produkującą lek jego cenę i ewentualne kwotyrefundacji, których będzie udzielać pacjentowi. Kraj, który pierw-szy dogada się z producentem jest traktowany jako kraj refe-rencyjny względem ceny leku.

Po wejściu do UE Polska musiała dostosować swoją legis-lację do unijnych przepisów. Nadal jednak brakuje konkretnychprzepisów ułatwiających chorym dostęp do już zarejestrowanychleków. Brak jest również w Polsce przepisów umożliwiającychdopuszczenie leku do leczenia na zasadzie Compassionate Use(czyli przed zakończeniem badań klinicznych w wyjątkowychprzypadkach).

Refundacja leków sierocych jest tematem trudnym. Częśćleków bowiem jest finansowanych z budżetu Państwa ze wzglę-du na ich wysoko specjalistyczny charakter. Dla część lekówwymaga się jednak każdorazowego rozpatrywania wnioskurefundacyjnego dla każdego pacjenta osobno. Regionalny od-dział NFZ podejmuje decyzję czy posiada środki na refundacjęleku. Najczęściej jednak pacjenci mają utrudniony dostęp dorefundacji kosztów leczenia

Najistotniejsza dla NFZ jest opiniaAgencji Oceny TechnologiiMedycznych w gestii leku sierocego. AOTM opiniuje zasadnośćwprowadzenia danego leku na listy refundacyjne i w zależnościod charakteru tej oceny NFZ wydaje ocenę pozytywną lubnegatywną i wprowadza bądź nie lek na listę refundacyjną lub doprogramu lekowego.

Leki sieroce na świecie

Leki sieroce w Europie

Sytuacja w Polsce

�

�

�

�

�

�

�

www.lekseek.com

str. 79

Pu

blic

zne

op

inio

wan

ie,

prz

etw

arza

nie

do

kum

entó

w

Po

dsu

mo

wan

ieE

uro

pej

skie

go

Pu

blic

zneg

oR

apo

rtu

Oce

ny

(EP

AR

)

Two

rzen

ieu

lote

ko

raz

Ch

arak

tery

styk

i Pro

du

ktu

Lec

znic

zeg

o(C

hP

L)

SP

ON

SO

RS

PO

NS

OR

Zło

żen

ied

oku

men

tów

reje

stra

cyjn

ych

Prz

etw

arza

nie

Asy

sta

reje

stra

cyjn

a

Po

dd

anie

się

auto

ryza

cji

mar

keti

ng

ow

ej

Au

tory

zacj

am

arke

tin

go

wa

Info

rmac

jed

lap

acje

ntó

wi s

po

łecz

no

ści

Eu

rop

ejsk

aA

gen

cja

Lek

ów

(EM

A)

Eu

rop

ejsk

aA

gen

cja

Lek

ów

(EM

A)

Wyn

alez

ien

iele

kuId

enty

fika

cja

cząs

tecz

kiB

adan

iap

rzed

klin

iczn

e

Bad

ania

klin

iczn

e

Faz

aI

Faz

aII

Faz

aIII

Faz

aIV

PR

ZE

MY

SŁ

(SP

ON

SO

R)

-E

MA

wsp

ółp

raca

po

dcz

astw

orz

enia

Źród

ło: w

ww.

euro

rdis

.org

Europejski Proces Rejestracji Leków sierocych

www.lekseek.com

str. 80

LekSeek Polska - LEKsykonleksykon.com.pl/download/lekarz/Zasady_wystawiania_i_realizacji... ·...

Documents

Transcript of LekSeek Polska - LEKsykonleksykon.com.pl/download/lekarz/Zasady_wystawiania_i_realizacji... ·...