Leesfragment Geef ziekten geen kans
-
Upload
readers-digest -
Category
Documents
-
view
228 -
download
0
description
Transcript of Leesfragment Geef ziekten geen kans
GEEF ZIEKTENGEEN KANS
Ultieme gids voor de preventie van gezondheidsproblemen
Meer energie, een strak lijf, minder
zorgen en een langer gezond leven,
dat is wat we graag willen. Lekker in
je vel zitten en een goede gezondheid
staan hoog op ons verlanglijstje!
De Nederlandse gezondheid scoort
in vergelijking met andere Europese
landen heel behoorlijk, maar behoort
niet tot de top. Er is reden tot zorg over
de gezondheid van Nederlanders. Door
vergrijzing zullen chronische ziekten
zoals suikerziekte, hart-en vaatziekten,
longziekten, vormen van kanker maar
ook allerlei risicofactoren zoals hoge
bloeddruk, een verhoogd cholesterol-
gehalte en te veel buikvet de komende
twintig jaar fors toenemen. De levens-
verwachting van vrouwen neemt in
Nederland minder snel toe dan in de
landen om ons heen. Daarnaast blijven
de gezondheidsachterstanden van
kansarme Nederlanders onverminderd
groot. Ongezond gedrag zoals roken,
lichamelijk inactief zijn, te veel alcohol
drinken en ongezond eten, maar ook te
veel stress en overgewicht zijn belang-
rijke oorzaken van ziekte en sterfte. Ook
jongeren leven ongezond, zij drinken
steeds meer en worden steeds zwaarder.
Slechts 2 procent van de Nederlandse
maaltijden voldoet aan de Richtlijn
Goede Voeding van de Gezondheidsraad.
Blijkbaar hebben we van huis uit
niet geleerd hoe je gezond moet leven.
Uit belangrijke internationale weten-
schap pelijke publicaties en cijfers van
Voorwoord
Introductie Ton Dapper, Eindhoven, 8 mei 1959
Ik ben in 1991 van de huisartsopleiding
gekomen. Sinds 1994 heb ik een eigen
praktijk in Tienhoven (Utrecht). Als
huisarts verbaas ik me erover dat artsen er
vaak een “pilletje” bijdoen terwijl ze aan
de oorzaak van het probleem zelden iets
doen. Patiënten hebben recht op goede en
juiste gezondheidsinformatie: alleen op deze
manier kunnen zij de juiste keuzen maken
die bij hen passen. Patiënten kunnen zelf
invloed uitoefenen op hun gezondheid
door het ontwikkelen van gezond gedrag.
Patiënten hierbij actiever en assertiever
maken is voor mij een belangrijk doel in
mijn werk als huisarts.
Verder werk ik als “expert” bij
Gezondheidsnet.nl, waar ik als huisarts
vragen beantwoord van bezoekers.
het RIVM wordt steeds duidelijker dat er
een belangrijke relatie bestaat tussen onze
gezondheid en ons (collectieve) gedrag.
Een ongezonde leefstijl draagt voor
70 procent bij aan het ont staan van
chronische ziekten en voor 80 procent
aan vermijdbare sterfte. Dat zijn cijfers
die er niet om liegen. Om het tij te keren,
moet preventie mogelijk en makkelijk
gemaakt worden. We moeten begrijpen
wat de prijs is van uitstel van gezond
gedrag: wat voor schade loop je op door
iets na te laten wat je eigenlijk wilt
doen; bijvoorbeeld welke risico’s neem
je als je jezelf niet laat vaccineren? Of
welke schade loop je op als je niet nu
meteen stopt met roken?
Succesvol verouderen is een van de
uitdagingen in deze moderne tijd. Het
is de mooiste beloning die we kunnen
krijgen voor de toekomst.
Er is een bekend gezegde: de wereld
om ons heen kunnen we niet veranderen,
wel onszelf. Gezond leven hebben we
niet geleerd. Maar hoe doe je dat? Dit
boek kan u in vele opzichten daarbij
helpen. Om een gezonde leefstijl te
bereiken moet je keuzen maken en je
kansen gebruiken. Je moet vaste
gewoonten durven loslaten. En…
voorkomen is beter dan genezen. Hoe
eerder we daar mee beginnen hoe beter.
Wat werkt nu echt? Gezond leven
gaat niet alleen maar over het eten van
meer groenten en fruit. Het gaat ook
over het ontwikkelen van een positieve
levensinstelling, je eigen talenten durven
ontwikkelen, werken aan betekenisvolle
sociale relaties, zorgen voor voldoende
slaap, voldoende bewegen, genieten van
je vrienden. Dáár moet gezondheid bij
aanhaken! Een wijdverbreid misverstand
is dat gezond leven en genieten niet
kunnen samengaan. Het leven wordt er
saai van. De uitdaging is niet “hip”
genoeg. Dit boek laat met prachtige voor -
beelden zien dat lekker leven, genieten
en gezondheid wel degelijk “hip” en
aangenaam kunnen zijn.
Alles in dit boek is gebaseerd op
wetenschappelijke kennis. De wetens-
waardigheden zijn vaak verrassend. Het
staat boordevol praktische informatie
en tips. Keuzen en kansen worden op
een eerlijke en transparante manier
uitgelegd en praktisch haalbaar gemaakt.
Voor u ligt een boek vol gezond
verstand. Een boek dat bol staat van
praktische adviezen voor een actief en
gezond leven. Een boek waar u iedere
dag even in kunt kijken, voor uzelf, voor
uw kinderen, voor iedereen die u lief is.
Sla uw slag!
Ton Dapper, huisarts in Tienhoven
LEVEN ZONDER ZIEKTE
Wie zegt dat het leven maar kort is, realiseert zich niet hoe lang – en hoe goed – een mens kan leven als hij niet ziek wordt. Gelukkig is het goede leven ook een gezond leven.
Gezonde keuzes voor een langer levenAls u nou eens te horen kreeg dat u tien jaar langer kunt leven? En dan bedoelen we niet
tien jaar in een rolstoel en aan de zuurstof wegkwijnend in een verpleegtehuis, of tien
jaar talloze medicijnen slikken om te overleven, maar echt léven. Reizen, nog een taal
leren, een nieuwe hobby oppakken (een hobby waar u jong door blijft) of langer blijven
werken als u dat wilt. Spelen met uw kleinkinderen of andere dromen laten uitkomen.
Als u vrij blijft van ziekte, is dat allemaal mogelijk!
22 Leven zonder ziekte
1
OORZAAK
LDL-CHOLESTEROL
WITTE BLOEDCELLEN
OPEENHOPING
VAN PLAQUE
Hoge bloeddrukWat is het? Bloeddruk is de kracht waarmee het bloed tegen de aderwanden
drukt. Gezonde bloedvaten kunnen met elke hartslag soepel
uitzetten en samentrekken, waardoor de bloeddruk laag blijft.
Worden de bloedvaten stugger, dan gaat dat moeizamer en stijgt
de bloeddruk; zoals een brede, rustige rivier een woeste stroom
wordt als hij door een vernauwing stroomt. (Harde bloedvaten
zijn zowel oorzaak als gevolg van hoge bloeddruk.) Bij een
waarde van 120/80 mmHg spreken we al van pre-hypertensie;
vanaf 140/90 mmHg is sprake van hoge bloeddruk.
Door de hoge bloeddruk wordt de
spierlaag in de bloedvatwanden
dikker. Hierdoor worden de
aderen nauwer en stijgt het risico
dat een stolseltje een slagader
blokkeert en een hart- of hersen-
infarct veroorzaakt.
Snelstromend bloed beschadigt
de kwetsbare cellaag aan de
binnenkant van de wanden.
Beschadigde vaatwanden trekken
witte bloedcellen en LDL-choles-
terol aan, dat zich ophoopt en
gevaarlijke plaque vormt.
Oorzaken van ziekte 23
Wat zijn de oorzaken? Het risico is groter als het in de familie voorkomt,
voor mannen, voor diabetici en voor ouderen. Andere
risico factoren zijn roken, obesitas, stress, gebrek aan
lichaams beweging, zout en vet eten, en weinig groente,
fruit en zuivel eten. Veel van deze factoren dragen deels bij
aan hoge bloeddruk doordat ze de productie remmen van
stikstof monoxide, een stof die de bloedvaten soepel houdt.
Waarom is het gevaarlijk?Het maakt de slagaderwanden dikker, nauwer,
harder en zwakker, waardoor minder bloed,
zuurstof en voedingsstoffen bij de organen
terechtkomen. Ook kunnen bloedstolseltjes
gemakkelijker vast komen te zitten in vernauwde
aderen, wat een hartaanval, beroerte en vaat-
ziekten kan veroorzaken. Vaatbeschadigingen
kunnen ook het risico op dementie, nierfalen,
oogproblemen en zelfs blindheid verhogen.
TIPS TER PREVENTIE
STOP MET ROKEN als u dat nog niet hebt
gedaan.
GA MEER BEWEGEN om de bloeddruk te
verlagen en af te vallen.
EET MINDER zout en laat vet junkfood
staan.
EET MEER fruit, groente, magere zuivel-
producten en kaliumrijke producten.
Naarmate de bloedvaten verder
dichtslibben, moet het hart harder
werken en wordt de linkerhart-
kamer groter. Een groter hart
kan zich echter niet goed meer
uitzetten en zich niet helemaal
vullen met bloed, waardoor dit
minder efficiënt wordt rond-
gepompt en het risico op een
hartinfarct en hartfalen toeneemt.
Hoge bloeddruk kan de bloed-
vaten in de hersenen doen
vernauwen en verzwakken.
De bloedtoevoer kan worden
geblokkeerd door een stolsel,
wat een ischemisch infarct
veroorzaakt (links), of een
slagader kan barsten, wat een
hemorragisch infarct of hersen-
bloeding (rechts) veroorzaakt.
12 stappen om ziekte te voorkomenToen aan deskundigen op het gebied van ziektepreventie werd gevraagd wat echt helpt
om ziekten te voorkomen, kregen we zeer verrassende antwoorden. Bewegen, meer
groente en fruit eten en stoppen met roken zijn nog steeds belangrijk, net zoals het
regelmatig laten testen op ziekten. Maar net zo belangrijk als het testen van uw
cholesterolgehalte is het testen van uw gelukswaarde. Jazeker: een gelukkig, stressvrij
leven en een doel in uw leven lijken de sleutel te zijn voor een echt gezond leven.
61
N
12 stappen om ziekte te voorkomen
Risico is de kans dat iets binnen een bepaalde tijd
gebeurt. Wat gezondheid betreft kan het risico
hoog zijn (zoals in de winter verkouden worden)
of laag (alvleesklierkanker krijgen).
Voor sommige ziekten kunt u mogelijk uw
persoonlijk risico beïnvloeden. De gemiddelde
kans dat u een melanoom (huidkanker) krijgt, is
bijvoorbeeld 1 op 75. Dit risico kunt u verkleinen
door verstandig te zonnen. Onderzoek in Australië
heeft aangetoond dat in dat land het risico van
5 procent (1 op 20) naar 1 procent (1 op 100)
kan dalen door verstandig zonnen. Dit geeft een
‘absolute risicoreductie’ van 4 procent. Ook kan
een ‘relatieve risicoreductie’ worden aangegeven,
die in dit geval 80 procent is, omdat iemand nu
80 procent minder kans heeft om een melanoom
te krijgen. De relatieve risico reductie klinkt veel
indruk wekkender dan de absolute risicoreductie.
In dit boek gebruik we de term relatieve
risicoreductie, omdat deze voor onderzoekers
gemakkelijker te berekenen is, maar ook in de
hoop om u met de aansprekende cijfers te
motiveren om naar de deskundige adviezen te
luisteren en gezonder te gaan leven.
Wat is risico?
Kom in actieNu u meer weet over de belangrijkste oorzaken
van ziekten en de vragenlijst op blz. 18-19 hebt
ingevuld, is het tijd om te kijken wat u moet
doen om uw gezondheid weer op de rails te
krijgen – en te houden. Met de stappen in dit
hoofdstuk beperkt u de kans op diverse ernstige
ziekten, variërend van hart- en vaat ziekten, een
beroerte of diabetes type 2 tot longkanker, en
zorgt u ervoor dat gezondheids problemen geen
belemmering gaan vormen om van het leven
te genieten. Zelfs als uw score in de vragenlijst
goed was, valt er altijd iets te verbeteren. Was
uw score echter lager dan zou moeten, dan is
het zeker noodzakelijk om alle stappen op de
volgende bladzijden goed te lezen en te volgen,
en zo uw gezondheid te verbeteren.
Alle twaalf stappen zijn belangrijke leefstijl-
wijzigingen die voor iedereen haalbaar zijn,
maar de drie belangrijkste – stoppen met roken,
minstens een half uur per dag bewegen en
minimaal twee ons groente en twee stuks fruit
per dag eten – kunnen het risico op een ziekte
drastisch verkleinen. Hiervan staat stoppen
met roken met stip op nummer één.
Het zal niet als een verrassing komen dat
stoppen met roken als eerste en belangrijkste
advies wordt gegeven, maar voor sommige men-
sen is het de grootste uitdaging van hun leven.
Om u een steuntje in de rug te geven hebben we
vijf tips op een rijtje gezet die u kunnen helpen
om met succes te stoppen. Voor andere mensen
is regelmatig bewegen juist een probleem – ook
als ze niet roken en genoeg groente en fruit eten.
Iedereen moet bewegen om calorieën te ver bran-
den en een gezond gewicht te behouden, en om
overgewicht en alle bijbehorende complicaties te
voorkomen. De onderliggende boodschap is dat
al deze stappen met elkaar in verband staan.
Het is een kwestie van beginnen! Maar hoe?
Maak een lijst met de dingen die u nog niet (of
juist nog steeds) doet en lees de adviezen door
die we daarover geven. Hebt u bijvoorbeeld al
een paar keer geprobeerd om te stoppen met
roken, en is dat met alleen wilskracht niet gelukt,
vraag dan aan uw huisarts of er medicijnen of
technieken zijn die u zouden kunnen helpen
om dit keer wel met succes te stoppen. Als u zich
op deze manier goed voorbereidt op wat u wilt
veranderen, is de kans groter dat de aanpassingen
een vaste gewoonte worden.
l
62 Leven zonder ziekte
Rookt u, dan kunt u de grootste winst voor uw
gezondheid behalen door daarmee te stoppen.
Van alle artsen in ons panel gaf 99 procent aan
dat ze roken het schadelijkst voor de gezondheid
achtten, en gevaarlijker dan risicofactoren als
ernstig overgewicht en onvoldoende slaap.
Het is geen nieuws dat sigaretten (en ook
sigaren en pijpen) dodelijk zijn. Wereldwijd
over lijden er jaarlijks 5,4 miljoen mensen aan
longkanker, borstkanker, een hartaanval of be-
roerte, diabetes, progressieve longaan doe ningen
en honderden andere gezondheidsproblemen die
door roken worden veroorzaakt of verergerd.
Ook weten we waarom het zo moeilijk is om te
stoppen: nicotine is even verslavend als heroïne
en cocaïne. Hebt u dus al eens geprobeerd te
stoppen en is het toen niet gelukt, geen nood
– en geef niet op. Soms zijn er wel vijf pogingen
voor nodig voordat het lukt. U hoeft het ook
niet alleen te doen; de laatste onderzoeken tonen
zelfs aan dat toepassing van meerdere strate-
gieën om te stoppen, zoals nicotinepleisters
en regel matig overleg met de huisarts of
bezoek aan de stoppoli, de kans op succes
kan verdubbelen of verdrievoudigen.
Stoppen met roken levert direct gezondheids-
voordelen op. Binnen acht uur is de hoeveelheid
giftig koolmonoxidegas in uw bloed al genorma-
liseerd. Binnen een dag neemt uw risico op een
hartinfarct al af. Gedurende het eerste rookvrije
jaar verbetert de bloedsomloop, verbetert uw
reuk- en smaakvermogen en hebt u steeds minder
last van longinfecties, hoest en verstopte bij hol tes.
Na slechts een jaar is de kans op een hartaan doe-
ning al met de helft afgenomen. En de voordelen
nemen met het jaar toe: na vier rookvrije jaren
hebt u evenveel kans om een hartinfarct te krijgen
als iemand die nog nooit heeft gerookt. Na tien
jaar is het risico op longkanker gedaald tot het
niveau van een niet-roker, en is ook de kans op
kanker in de mond, keel, slokdarm, blaas en
nieren aanzienlijk afgenomen. Om met succes te
stoppen kunt u onderstaande tips toepassen.
Zoek hulp vóór u begint Na die laatste sigaret
is de verleiding vaak groot om er toch weer een
op te steken. Binnen twee dagen heeft de helft
van de stoppers het al opgegeven; aan het eind
van de eerste week rookt twee derde weer. Hulp
op het juiste moment is cruciaal en er zijn
genoeg mensen die u kunnen helpen! Maak vóór
u begint een afspraak bij de huisarts, de stoppoli
of een praatgroep voor in de eerste rookvrije
week, of bel een hulplijn. Zij kunnen u helpen
als u bijvoorbeeld een alternatief zoekt voor het
sigaretje na het eten (ga bijvoorbeeld een blokje
om met de hond) of als u door stress toch een
sigaret hebt opgestoken. Bij een Europees onder-
zoek bleek dat van de Nederlanders die een tele-
fonische hulplijn belden, na een jaar tussen de
27 en 39 procent niet was gaan roken, tegen over
maar een paar procent van de mensen die het
zonder deze hulp probeerden. Voor hulp kunt u
bellen met Stivoro (Nederland: 0900-9390)
of de Tabakstop Lijn (België: 0800-11100).
Volg gedragstherapie of zoek een lotge-
noten groep Onderzoekers in Engeland, die
55 stopprogramma’s hebben bekeken, ontdekten
dat mensen die in groepsverband probeerden te
stoppen twee keer zoveel kans hadden op succes
als mensen die het alleen probeerden.
Gebruik de juiste dosis nicotinevervanger
Kauwgom, pleisters, pastilles, sprays en inhalators
met nicotine kunnen allemaal helpen. Ze zorgen
er voor dat er langzaam nicotine in het bloed vrij-
komt, wat de ontwenningsverschijnselen verlicht
zonder dat u alle andere gifstoffen uit sigaretten-
Stoppen met roken
Stap 1
rook binnenkrijgt. Onderzoek heeft aangetoond
dat de kans op succesvol stoppen met de pleister
7 procent hoger is dan met een placebo; met
kauwgom en een inhalator is dat onge veer
8 pro cent en met een neusspray tussen de 12 en
16 procent. Let wel op de juiste dosering. Rookt
u meer dan tien sigaretten per dag, kies dan een
pleister met een hogere dosering (gewoonlijk
21 mg). Rookt u de eerste sigaret al binnen een
half uur na het wakker worden, begin de dag dan
met een pastille van 4 mg in plaats van 2 mg.
Hebt u toch nog behoefte aan nicotine, gebruik
dan een pleister in combinatie met een snel
werkend product zoals kauwgom, pastilles, een
spray of inhalator om de slaagkans te vergroten.
Gebruik medicijnen Er zijn twee middelen op
recept verkrijgbaar die helpen bij het stoppen
met roken: bupropion (Zyban) and varenicline
(Champix). De medicijnen zijn niet verslavend
en verminderen het verlangen naar een sigaret;
hoe dit werkt, weten artsen nog niet precies,
maar beide medicijnen vergroten de kans dat u
blijvend stopt enorm. Varenicline wordt mini-
maal twaalf weken geslikt en de belangrijkste bij-
werking is misselijkheid (dit is niet geschikt voor
zwangere vrouwen, maar nicotinevervangers wel).
Bupropion wordt minimaal zeven weken geslikt
en de meest voorkomende bijwerking is hoofd-
pijn. Dit middel is niet geschikt voor mensen die
een beroerte hebben gehad of daar een verhoogd
risico op hebben. De huisarts kan bepalen of een
van deze middelen geschikt voor u is.
Ga bewegen Drie keer per week sporten werkt
mogelijk nog beter dan gedragstherapie. Onder-
zoek toont aan dat bijna 20 procent van de
mensen die meer gingen bewegen na een jaar
nog steeds niet rookte, vergeleken met 11 pro-
cent uit de therapiegroep. Ook waren de mensen
die sportten minder aangekomen. Therapie plus
beweging is natuurlijk nog beter.
RECEPTEN OM GEZOND TE BLIJVEN
323
l
Ontbijt
Ontbijt
VOOR 4 PERSONEN
VOORBEREIDING 10 minuten
BEREIDING 25 minuten
FRUITSALADE
350 g vers fruit, in stukjes (soort afhankelijk van het seizoen)
sap en raspsel van 1 limoen
125 ml ongezoet appelsap
1 tl kardemomzaadjes, gekneusd
PANNENKOEKJES
250 g magere ricotta
125 ml magere melk
1 tl olijfolie
2 eieren
110 g volkoren zelfrijzend bakmeel
1 tl zuiveringszout
2 el suiker
bakspray (op basis van olijfolie)
VOEDINGSWAARDE • Per portie
340 kcal, 15 g eiwitten, 41 g kool-hydraten, 5 g voedings vezels, 13 g vet totaal, waarvan 5 g ver zadigd, 121 mg cholesterol, 697 mg natrium
Deze ricottapannenkoekjes vormen een heerlijk warm
en voedzaam ontbijt. Verdubbel de hoeveelheden in het
recept om ze in het weekend voor familie en vrienden
te maken. Voor extra antioxidanten voegt u nog verse
(of diepgevroren) bosvruchten toe.
1 Schep het fruit door het limoensap zodat het niet bruin
wordt. Verwarm het appelsap met de kardemomzaadjes en
de limoenrasp in een steelpan en laat het 10 minuten sudderen.
Laat het sap afkoelen en roer het door het fruit.
2 Klop de ricotta glad en voeg de melk, olie en eieren toe.
Meng alles goed door. Schep het meel, het zuiveringszout
en de suiker erdoor. Laat dit een paar minuten staan. Voeg wat
melk toe als het beslag te dik is.
3 Vet een pan met antiaanbaklaag in met een beetje olie en
giet vier rondjes beslag in de pan voor vier kleine pannen-
koekjes. Bak ze aan beide kanten bruin. Herhaal dit met de rest
van het beslag.
Ricottapannenkoekjes met frisse kardemom-fruitsalade
Elke portie bevat:1 stuks fruit8 g goede vetten
WAT ZIT ERIN?
324 Recepten om gezond te blijven