Leesclub 2015 - Albert Camus, Le mythe de Sisyphe (Essay ... · De mens moet zijn lot op waardige...
Transcript of Leesclub 2015 - Albert Camus, Le mythe de Sisyphe (Essay ... · De mens moet zijn lot op waardige...
Leesclub 2015 - Albert Camus, Le mythe de Sisyphe (Essay sur l’absurde) (Een essay is een beschouwende prozatekst of een artikel voor krant of tijdschrift, waarin de schrijver zijn persoonlijke visie geeft op
hedendaagse verschijnselen, problemen of ontwikkelingen)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Camus
https://nl.wikipedia.org/wiki/Absurdisme
Een omstandige behandeling van het volledig essay door prof. Gregory B. Sadler (Engels) https://www.youtube.com/watch?v=_js06RG0n3c&index=2&list=PLrjd8EOejdC95UwZj9pXsMJDfh2PoihOJ (Deel 1)
https://www.youtube.com/watch?v=QmtDirUpwAA&list=PLrjd8EOejdC95UwZj9pXsMJDfh2PoihOJ&index=1 (Deel 2)
https://www.youtube.com/watch?v=xsWU68r-VjI&index=3&list=PLrjd8EOejdC95UwZj9pXsMJDfh2PoihOJ (Deel 3)
Le Myhte de Sisyphe (MS) is een essay, gepubliceerd in 1942 en kadert de absurde tijdsgeest
teweeggebracht door WOI en WOII.
Het einde van de grote verhalen.
Dürckheim: sociologische studie over zelfdoding.
Camus zegt van zichzelf dat hij schrijver is en geen filosoof. (Montaigne). Dit geeft hem enige literaire
vrijheid bij de behandeling van zijn onderwerp. Schrijfstijl is ook zeer literair.
Camus wil niet gerekend worden tot de existentialisten. (de Sprong)
MS stelt de vraag naar de zelfdoding, in de mate dat de mens zich bewust wordt van de absurditeit
van deze wereld, van het feit dat het bestaan ontdaan is van enige zin. Absurditeit is een neutraal
begrip, dus zonder negatieve connotatie. Camus oordeelt niet, hij stelt vast (zie ook Filosofische
zelfmoord - … dit houdt echter geen oordeel in…)
Volgens Camus zou de zelfdoding een einde maken aan de clash tussen de mens en de wereld, echter
zonder deze op te lossen.
Het is echter in deze on-zin dat precies de zin van dit bestaan ligt.
De mens moet zijn lot op waardige wijze ondergaan. Hij kan geluk vinden door het absurde in volle
bewustzijn te beleven. We moeten leven zonder ons ergens op te beroepen.
Inhoud – De met * gemerkte teksten worden integraal behandeld
Een absurde gedachtegang (Un raisonnement absurde)
Het absurde en de zelfmoord * (L’absurde et le suicide)
De absurde muren (Les murs absurdes)
De filosofische zelfmoord (Le suicide philosophique)
De absurde vrijheid* (La liberté absurde)
De absurde mens (L’homme absurde)
Het Don Juanisme (Le Don Juanisme)
Het toneel (La comédie)
De verovering (La conquête)
Het absurde kunstwerk (La création absurde)
Filosofie en roman (Philosophie et roman)
Kirilov (Kirilov)
De vluchtige schepping (Le création sans lendemain)
De mythe van Sisyphus* (Le mythe de Sisyphe)
Aanhangsel (Appendice)
De hoop en het absurde bij Kafka (L’espoir et l’absurde dans l’oeuvre de Kafka)
Korte samenvatting van het essay
Een absurde gedachtegang (Un raisonnement absurde)
Het absurde en de zelfmoord * (L’absurde et le suicide)
0. Het gevoel van het absurde
Uitgangspunt
1. Is het leven de moeite waard geleefd te worden
De filosoof moet zelf het voorbeeld geven
Dit is duidelijk voor het gevoel, moet duidelijk gemaakt worden aan de geest
2. De vraag is dringend vanwege haar consequenties
2 denkmethodes over essentiële problemen: evidentie/ lyriek
Dus geen dialectiek: wel gezond verstand en medegevoel
3. Wanneer men begint te denken begint men zichzelf te ondermijnen, de worm zit in het
hart van de mens.
4. Oorzaken van zelfmoord
5. Men erkent dat men door het leven overwonnen is of dat men het niet begrijpt.
6. De scheiding tussen de mens en zijn leven, de toneelspeler en het decor is eigenlijk het
gevoel van absurditeit
7. In hoeverre is zelfmoord een oplossing van het absurde
8. Mogelijke houdingen Ja/Neen + geen conclusie trekken
9. Het lichaam schrikt terug voor de vernietiging
De ontwijking (men kijkt weg)
De hoop
10. Eist de absurditeit van het leven dat men het door middel van de hoop of zelfmoord
ontvlucht?
Er is een nietsontziend, dat wil zeggen, logisch denken nodig.
Bestaat er een logica tot aan de dood? (de grenzen van de logica)
De absurde gedachtegang
11. Het denken bereikt zijn uiterste grenzen.
Oplossingen: a. fysieke zelfmoord, b. zelfmoord van het denken, c. “Een ware
krachtinspanning is het daarentegen, zich er zo lang mogelijk op te houden en de barokke
vegetatie van deze verre streken van dichtbij te onderzoeken.” – durven doordenken.
De absurde muren (Gevoel/Rede) (Les murs absurdes)
12. Het absurde is een geesteshouding
13. Het gevoel van absurditeit overkomt iedereen.
Analytische methode. (voorbeelden). Werkelijke kennis is onmogelijk. We kunnen slechts
de verschijningsvormen optellen en het klimaat voelbaar maken.
14. We kunnen het gevoel van het absurde op het spoor komen … in de werelden van het
intellect, van de levenskunst of van de kunst zonder meer.
15. … waarin de keten van de dagelijkse gedragingen verbroken is en het hart vergeeft de
schakel zoekt die haar weer verbindt, dan is het als het ware het eerste teken van de
absurditeit.
16. Dan stort het decor in …. Maar op zekere dag rijst het “waarom” op, en met deze moeheid,
waarin zich verbazing mengt, neemt alles een aanvang.
17. De mens is ondergeschikt aan de tijd, en met de afschuw die hem bevangt, herkent hij
daarin zijn grootste vijand… Deze opstand van het lichaam is het absurde.
18. De geslotenheid en die vreemdheid van de wereld vormen het absurde.
19. Ook de vreemdeling die ons op bepaald moment in de spiegel tegemoetkomt … is alweer
het absurde.
20. De elementaire en definitieve kant van het avontuur (de dood) vormt de inhoud van het
gevoel van het absurde.
21. Moet men vrijwillig sterven of ondanks alles hopen?
We moeten echter eerst dezelfde balans maken op het gebied van het verstand.
22. Er is niet iets als “waarheid” – Aristoteles (paradox)
23. De mens heeft heimwee naar “éénheid”, verlangen naar het absolute. Dit brengt het
menselijk drama aan het licht.
24. … de praktische instemming en de geveinsde onwetendheid die maakt dat we met
denkbeelden leven die, als we ze werkelijk zouden ervaren, ons hele leven omver moesten
werpen
25. De kloof tussen de zekerheid die ik heb van mijn bestaan en de inhoud die ik deze
zekerheid tracht te geven, is nooit te overbruggen. Ik zal mijzelf altijd vreemd blijven.
26. Vreemd aan mijzelf en aan deze wereld, toegerust met geen ander hulpmiddel dan een
denken dat zichzelf ontkent zodra het iets beweert; wat is dat voor een situatie waarin ik
slechts vrede kan hebben door het weten en het leven af te wijzen, waarin de
veroveringslust tegen muren stoot die deze stormloop trotseren?
27. Ook het verstand zegt op zijn manier dat deze wereld absurd is.
Absurd is de confrontatie van het irrationele en het hevige verlangen naar klaarheid, dat in
het diepste innerlijk van de mens op antwoord wacht. Het absurde hangt evenzeer van de
mens af als van de wereld. Kan het denken in deze woestijnen gedijen? (zie § 11)
28. De absurditeit is erkend.
29. De erkende absurditeit wordt een hartstocht
30. Enkele voorbeelden: Nietzsche, Kierkegaard, Jaspers, Heidegger, Sjestov, Scheler
31. Heidegger
32. Jaspers
33. Sjestov
34. Kierkegaard
35. Husserl en de fenomenologen
36. Deze filosofen verkondigen om het hardst dat niets duidelijk is en dat alles een chaos is,
dat de mens niets duidelijk kan zien of precies kan kennen, behalve de muren die hem
omringen.
37. Het irrationele, het menselijke verlangen en het absurde, dat uit hun ontmoeting
tevoorschijn komt, dat zijn de drie personages van het drama dat noodzakelijkerwijs moet
eindigen met heel de logica waartoe een bestaan in staat is.
De filosofische zelfmoord (De Sprong) (Le suicide philosophique)
38. Leven onder deze drukkende hemel dwingt tot vlucht of tot blijven. Hoe vluchten?
Waarom blijven.
39. Directe analyse van het absurde: de betekenis ervan/ de gevolgen die eruit voortvloeien.
40. Het absurde ligt niet IN de mens en niet IN de wereld. Het ontstaat door confrontatie van
de mens met de wereld.
41. Het absurde is de enige band tussen de mens en de wereld.
42. De ervaring is ondeelbaar. Vernietigt met één van haar schakels, dan vernietigt men haar
helemaal. Zonder de menselijke geest kan niets absurds bestaan. Zo eindigt het absurde
zoals alle dingen met de dood. … Het is een confrontatie en een strijd zonder
onderbreking.
43. Er is geen HOOP (religieus). Het absurde heeft slechts zin voor zover men er NIET mee
instemt.
Als ik deze absurde logica tot het einde toe doordenk, moet ik erkennen dat deze strijd
een totale afwezigheid van hoop veronderstelt (wat niets met wanhoop te maken heeft),
een voortdurende afwijzing (niet te verwarren met een verloochening) en een bewuste
onvoldaanheid (die men niet met jeugdige onrust gelijk kan stellen)
44. Wie (filosofen) heeft welke gevolgen getrokken?
45. Geforceerde hoop (religieus – inde brede zin)
46. Zo wordt het absurde god (in de ruimste zin van het woord), en dat onvermogen te
begrijpen wordt het zijn, dat alles verlicht. Door niets wordt deze redenering logisch. Ik kan
haar een sprong (le saut) noemen.
47. – 65. Bespreking Sjestov, Kierkegaard, Jaspers, Fenomenologen,
Allen plegen zij Filosofische zelfmoord. (ze durven niet doordenken). Allen maken zij de
sprong. Het gevaar ligt integendeel in het vernuftige moment dat aan de sprong
voorafgaat. Zich op deze duizelingwekkend scherpe rand te kunnen handhaven dat is het
eergevoel, de rest is uitvlucht.
De absurde vrijheid* (ethica) (La liberté absurde)
66. Wat hebben we geleerd? Ik weet niet als deze wereld zin heeft, maar ik weet dat ik ze niet
kan kennen. Ik ken mijn verlangen naar het absolute en naar eenheid en de
onmogelijkheid om deze wereld tot een rationeel en verstandelijk beginsel te kunnen
herleiden. Wat hebben we nog geleerd? ->67
67. Waar berust de breuk tussen de wereld en mijn geest? Op het bewustzijn.
Niets is opgelost, maar alles is van gedaante veranderd.
De mens vindt zijn plaats terug in een zin-loze wereld.
68. Hij wil weten als het mogelijk is te leven zonder zich ergens op te kunnen beroepen. …
(vivre sans appel)
69. Het begrip zelfmoord. Het leven wordt beter geleefd naarmate het geen zin heeft. Leven
wil zeggen het absurde laten leven. Het enige filosofische uitgangspunt dat steek houdt is
dus de opstand (la revolte) Het is de voortdurende aanwezigheid van de mens bij
zichzelf.
70. De zelfmoord lost op zijn manier het absurde op.
71. De revolte geeft het leven zijn waarde. De (absurde) werkelijkheid verarmen betekent
tegelijk zichzelf verarmen.
72. Het is zaak onverzoend (mourir irréconcilié) te sterven en niet uit vrije wil. (= eerste
consequentie)
73. Weten of de mens vrij is interesseert mij niet. Ik kan alleen mij eigen vrijheid bewijzen
(Sartre)
74. De enige vrijheid die ik ken is deze van de geest en de daad. Het verlies van de hoop en
de toekomst betekent een vermeerdering van het beschikbaar zijn van de mens.
75. De mens handelt alsof hij vrij was. Deze vrijheid bestaat niet. Na de dood is alles
afgelopen. Ik heb niet meer de vrijheid te blijven bestaan. Ik ben slaaf van de dood zonder
hoop op revolte en in de onmogelijkheid op verachting terug te vallen.
76. De mens is gebonden aan zijn illusie van vrijheid en wordt slaaf van deze illusie.
De absurde mens begrijpt dat hij niet werkelijk vrij was.
77. Het absurde geeft opheldering: er is geen “morgen”. Dat is voortaan de grond van mijn
diepe vrijheid.
78. Deze nieuwe onafhankelijkheid … vervangt de illusies van vrijheid die allemaal bij de dood
ophielden. (=tweed consequentie – zie 72)
79. Wat betekent het te leven in een dergelijke wereld?
80. Het enige wat mij interesseert is te weten of men zonder hogere instantie kan leven.
80b De ethica van de “kwantiteit” en “verscheidenheid” (Vivre le plus) - slecht vertaald
als “Zo lang mogelijk leven”. Wat kan deze houding betekenen voor de mens die ervoor
gekozen heeft?
81. Zo dikwijls mogelijk tegenover de wereld staan.
82. Het leven, de opstand en de vrijheid zo sterk mogelijk ondervinden, dat is: zo intensief
mogelijk leven. (zie 80). Het enig obstakel is de voortijdige dood. (la mort prématurée)
83. Het huidig moment en de opeenvolging van deze momenten tegenover een steeds
bewust ziel, dat is het ideaal van de absurde mens.
84. Drie consequenties uit het absurde (a) mijn opstand (b) mijn vrijheid (c) mijn hartstocht.
Louter door het spel van het bewustzijn verander ik dat, wat een uitnodiging tot de dood
was in een leefregel – en ik wijs de zelfmoord af. (je refuse le suicide).
85. –
86. Nu moeten we leven in de praktijk. (zie volgend hoofdstuk – enkele voorbeelden)
De absurde mens (L’homme absurde)
Het Don Juanisme (Le Don Juanisme)
Het toneel (La comédie)
De verovering (La conquête)
87. Wie is de absurde mens ? Hij die niets voor de eeuwigheid doet, zonder het bestaan ervan
te ontkennen. Drie voorbeelden: Don Juan, de acteur, de veroveraar.
88. Er is maar één moreel systeem mogelijk, opgelegd door God. Maar de absurde mens leeft
buiten/zonder God.
89. – niet genummerd
90. Alles is toegelaten betekent niet dat er niets verboden is. (Dostojevski)
91. Ja, de mens is zijn eigen doel. En hij is zijn enig doel.
92. Elke ervaring is gelijkwaardig als hij maar bewust ervaren wordt.
93. In een absurde wereld wordt de waarde van een begrip of een leven gemeten door zijn
onvruchtbaarheid.
94. – 128. Uitwerking van drie voorbeelden
Het absurde kunstwerk (La création absurde)
Filosofie en roman (Philosophie et roman)
Kirilov (Kirilov)
De vluchtige schepping (Le création sans lendemain)
129 – 171 Een vierde personage : de artiest
De mythe van Sisyphus* (Le mythe de Sisyphe)
172 – 181 Zijn verachting voor de goden, zijn haat tegen de dood en zijn liefde voor het leven, zijn
hem deze onbeschrijflijke marteling waard geweest, waarbij zijn hele wezen zich inspant en
waarbij hij niet tot stand brengt.
Deze mythe is tragisch omdat de held ervan bewust is. Het maakt van het noodlot een
menselijke aangelegenheid die onder mensen geregeld moet worden. Daarin bestaat nu de
verzwegen vreugde van Sisyphus. Zijn noodlot hoort hem toe. Zijn rots is zijn zaak. Zijn geluk
is zijn helderheid van geest
We moeten ons Sisyphus als een gelukkig mens voorstellen. (Il faut imaginer Sisyphe
heureux)
Aanhangsel (Appendice)
De hoop en het absurde bij Kafka (L’espoir et l’absurde dans l’oeuvre de Kafka)
182 – 206. Een interpretatie van Kafka’s werk
Enkele begrippen en definities:
Absurd:
Sprong:
Melancholie:
Filosofische zelfmoord:
Revolte: