1

- Latin-georgian legal dictionary

, ; [ .: , ] - ., 2008 : . " " - ISBN 978-9941-0-0665-4 : [ . .][MFN: 133710]

- ,

- „ “,

. : , : „ “ ( ),

- : : „ “

-,

. .

, .

,

.

.

,

, , .

,

, , . ,

. , , ,

.

, , . ,

, .

2

, ,

, , , , .

, ,

. . . - „ “,

.

- (UNDP) „ “ ,

(SIDA) .

(SIDA),

(UNDP).

( ) .

FROM AUTHORS Latin Terminology and phrasal expressions are inseparable part of legal sciences and legal discourse. For that reason the legal education implies mastering of the Latin legal terms and phrases. Different sorts of dictionaries, including dictionaries of the most popular Latin legal terms and expressions serves as an additional tool in achieving the mentioned aim. During last period in Georgia there was no publication of such a kind and the present dictionary is only one step towards the elimination of this lack. The Dictionary includes legal terms and phrasal expressions, commonly used not only in legal sciences but they have a wide circulation in scientific literature of various branches as well. The terms have exact translations in the dictionary. The complex terms are defined as well, in order to facilitate the understanding of its exact meaning and usage context. In certain cases, due to the importance of the legal term or phrase, the reference is made to the initial source. We have been motivated by the idea that the dictionary shall be useful not only for the persons practicing law but even for those occupied by translation of legal texts, or those who are simply interested in the subject. The authors express deep gratitude to Swedish International Development Agency (SIDA), Raoul Wallenberg Institute of Human Rights and Humanitarian Law, the UNDP. The authors also express their gratitude to the the Max Plank Institute of Comparative Law and International Criminal Law (Germany) for the assistance and making available access to all the literature. The opinions expressed herein are the authors´ own und do not express the views of RWI, UNDP and Sida

3

1. )

, , .

ae , ] oe , [ø] au , [a ]

ae au - , , (-): aër - ;

poeta - .

2. ) c e- i- , ae, oe, y - [c], .: civis, celer,

, [k], .: communis. ( - , [k]- ).

ti , [ci]: ratio ti , [ti]: 1) s, t, x - . .: bestia 2) : Miltiades 3) ti [ i:] , .: totius ngu , [ngv]: lingua su , [sv] : suadeo - , suavis - , suesco - , . qu , [kv]: aqua ch , [x] ph , [f] th , [t] rh , [r] s , [z]

- ( ) (

) , ,

. ( ., ) , .

: 1) ; 2) ; 3) ;

(muta cum liquida), ; 4) , .

.

, , ,

4

( ): : pérvenit, magram pervenit. luna, rátio, indústria,

dokuméntum, orátor, móbilis

A ab aeterno - ;

ab agendo - ,

abandum - ,

ab antiquo -

abdicatio tutelae -

aberratio ictus - : . „ “.

ab initio -

ab initio mundi - , , ;

ab invito -

abolitio legis -

abrogatio legis -

absolutio - ;

absolutio ab instantia - „ “; , -

absolvitor -

abyssus abyssum invocat -

actio - , , , ; . ( )

.

actio bonae fidei - ( . );

actio contraria - ;

actio in personam - ( ) , ( . );

actio in rem - ( . );

actio libera in causa - ( . ) ( .

; ),

( ) ( ), .

5

actio malae fidei - ( . )

actio negatoria - . : ( ) ( .,

).

actio personalis moritum cum persona -

actio popularis - .

actio pro socio - ( ) ( ) :

( , ) , ( / ) .

, .

actio recta non erit, nisi recta fuerit voluntas - ,

accipere quam facere praestat iniuriam - , ( , )

actor incumbit probatio, reus excipiendo fit actor - ,

actore non probante reus absolvitur - ,

actus contrarius - . , .

actus Dei - ; ,

actus Dei nemini est damnosus (facit in juriam) -

actus fictus in fraudem legis -

actus juridis -

actus non facit reum, nisi mens sit rea - ,

actus reus - „ “. , ;

A.D. - . Anno Domini - ,

addiction - ;

ad culpa -

ad curiam -

ad finem lites -

adhibere vim -

ad hoc - , ( )

6

ad idem facit -

ad impossibilia lex non cogit -

ad int., and interim - ;

adire in jus - ;

adjudicatio - , ;

ad judicium -

ad legem -

ad literam -

administratores -

ad notanda -

ad notata -

ad perpetum -

ad referendum -

ad rem -

ad section (ads) -

ad vocem -

ad spem veniae -

aequitas - ( ),

aequum est ne minem cum alterius detrimento et injuria fieri locupletiorem - ,

aetas legitima - :

aetas volat -

affirmanti incubit probation semper necessitas probandi incumbit ei, qui agit - ,

alea iacta est! - ( )

alta sedent civilis vulnera dextrae - ( )

alibi - : , ,

alienatio -

lieno nominee -

aliunde -

allocatur -

7

alta prodicio -

alter ego - ; ;

alter idem -

altera pars - ,

alternatum -

altum mare -

aliud - , . . , . : (

) ( ) , . . - .

amicus certus in re incerta cernitur -

amicus curiae - „ “ - , ,

,

ancipitis usus -

angaria - , ,

animo - ,

animo cancelandi -

animo capiendi -

animo donandi -

animo et actio -

animo et corpore - ;

animo et facto -

animo felonico -

animo furandi - ,

animo lucrandi - ,

animo (animus) possidendi - ,

animus auctoris - / ( - )

animus injuriandi -

animus necandi -

animus quo - ,

8

animus restituendi -

animus signandi -

animus socii -

anni currentis (a.c.) -

ante bellum -

ante factum - ;

ante litem -

antinomia -

antithetarius - , ,

apertum factum - ,

apex juris -

applicatio est vita regulae - ,

apprenticii ad legem - , , ,

apprenticius ad barra - ,

a priori - ; , ( - ,

)

apud pares -

arbitrium - , , -, ;

arbitrium est judicium -

argentum Dei - „ “: ,

arguendo - ( )

argumentum e contrario - /

argumentum ex silencio -

argumentum a simili -

assesores -

asimile -

assisa generalis - :

attentat, attentate - -

audiatur et altera pars -

audiendo et terminado -

9

B banci naratores -

bella detesta matribus - ( )

bella, horrida bella - , ( )

bella matribus detestata - ( )

bello parta -

beneficium abstinendi - ; ,

beneficium divisionis -

beneficium inventarii -

billa vera - „ “: ,

bona -

bona fides - ,

bonae fidei possessio -

bona immobilia -

bona mobilia -

bona notabilia - ,

bona patria - ,

bona peritura -

brevi manu traditio - : . , ,

.

brevia formata -

bulla - ,

10

C caeteris paribus -

camera stellata - ( , )

capias - , ,

capias ad respondendum (Semokl.ca. resp) -

capias ad satisfaciendum ( .ca. sa.) -

capias (capitur) pro fine - ,

capias utlagatum - ,

capitis diminutio - „ “: .

capitula - ,

capus lupus, caput lupinum - „ “:

caput genere lupinum - „ “: ( , , -

)

carpe diem, quam minimum credula postero - , ( , (Ode) 1,11,8.)

carum est, quod rarum est - ,

castellum valvicus - ,

caveat emptor -

ceterum censeo Carthaginem esse delendam - , ( : , ( )

civis romanus sum -

casualiter - ,

casu consimili -

casus belli - ,

casus a nullo praestontur - ( )

casus - , ,

casus fortuitus - ;

casus major -

casus omissus - ,

11

Catonianna regula - , ( . . ) ,

causa - ; ; ; .

causa belli -

causa causae est causa causati -

causa causens -

causa impotentia -

causa mortis -

causa proxima, remota - ,

causa qua supra -

causa rei - ,

causa turpis - ,

cautio -

cautio judicatum solvi -

cautio pro expensis -

caveat actor -

caveat emptor -

caveat venditor -

cedunt arma togae - „ , “: ,

censor - , , ,

censuere -

conditio sine qua non -

consuetudo (quasi) altera natura - ( )

contra receptam opinionem -

cesionario - ,

cesante causa, cessat effectus -

cesset executio -

cesset processus -

cessio - ,

cessio bonorum - ,

12

cessio legis - : ,

charta communis - , ;

charta partita - ,

circuitus est evitandus -

circa -

circumstantibus - ,

citatio est de jure naturali -

citato loco - ,

civis -

civitas -

clausula derogatoria - , , , , ,

clausulae inconsuetae semper inducunt suspicionem -

clausula quae abrogationem excludit ab initio non valet - , ,

clausula rebus sic stantibus - , - , ., -

cogitationis poenam nemo pacitur - ,

cogito ergo sum - , ( )

cognatus -

cojudices -

colatio signorum -

collegia -

collibum - ;

comitas gentium -

comitas inter communitatis - ;

commercial belli -

13

commercium jure gentium commune esse debit et non in monopolium et privatum paucorum quaestum converdentum -

commodum - ( ), : . , , ., ,

. , .

commodum ex injuria non oritur -

commune bonum - ,

communi dividundo - ,

communio bonorum -

communis opinio (doctorum) - , ( )

comminis scriptura - ;

communis stirpes - ;

comparatio literarum - ( )

compendium - : ; ( )

compendia sunt dispendia -

compensatio - ,

competit assisa - ;

compos mentis -

compos sul -

concessio - ;

concessor -

concursus accidentalis -

condictio indebiti -

conditio ob iniustam causam - ,

conditio sine qua non - „ , “: . - , :

, , .

14

condiciones juris - ; , -

condominium - ,

conjectio clause -

conjuratio -

conpossessio -

consensus - , ; ;

consensus ad idem - ; ,

consensus facit jus - „ “, . .

consensus omnium -

consentire videtur qui tacet - , , , ;

conservatoris pacis - ,

consideration curiae -

consilium - , -

constat - ; - ; ;

constitutiones - , ;

construction legis non facit injuriam -

consuetudo est altera lex -

contra -

contracausator - ,

contraescritura - , ,

contra formam statuti -

contra omnes gentes -

contra pacem -

contraplacidum -

contrapositio -

contra receptam opinionem -

contra tabulas -

15

contra vim mortis non est medicamen in hortis -

contumax -

convalescere -

convention facit legem - ( . . , , )

convicium - ,

copia vera -

coram nobis - , ; ( )

coram vobis - ; . ( ; ,

, .)

corpore et animo - ;

corpus delicti - ;

corpus juris -

crassa negligentia -

credo -

credo ergo sum - ,

crimen raptus -

crimen robariae -

crimina morte extinguuntur -

cruce signati -

cui bono - ; ( , 125 . . .- :

, )

cui prodest scelus, is fecit - , ( )

cuius regio, eius religio - , ( (1555) ,

)

cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis perseverare in errore - , ( )

cullibet licet juri pro se introducto renunciare - ,

culpa - ; ;

culpabilis -

16

culpa in contrahendo - . ( )

.

culpa in eligendo - ( ) . , ,

. , , . (

)

culpa caret, qui scit sed prohibere non potest - ( ), ,

culpa est immiscere se rei ad se non pertinenti - , ,

culpa in inspiciendo -

culpa lata dolo aequiparatur -

culpa tenet suos auctores (tantum) -

culpae poena par esto - ,

cum animo rem sibi habendi -

cum bona pace -

cum grano salis - „ “, . .

curia -

curia advisare vult (c.a.v.; cur. ad. vult) - „ “: ,

curia magna - „ “

curia parliamenti suis propriis legibus subsistit -

curie regis -

curiosa et captiosa interpretatio in lege reprobatur - -

cursus curiae est lex curiae -

custodes pacis - : ,

custodia legis - ,

custos sigili -

17

D damna -

damnatus - ; ;

damnum absque (sine) injuria (essepotest) - ( ., . .)

damnum et juria - : ,

da mihi factum, dabo tibi ius - : , . , , . ( . “iura novit curia”)

dare ad remanentiam -

dat census honores - ( )

datur digniori -

de advisamento consilii nostri -

de alto es basso - ; ; ;

de arte et parte -

de bene esse (d.b.e.) - ;

debile fundamentum, fallit opus - ,

debita (mx. rc. debitum) - ,

debitores in solido -

decipi quam fallere est tutius - ,

de circumstantibus - „ , “: ,

.

de concilio (consilio) curiae -

de conflictu legum -

de cursu - ;

de die claro -

de dolo malo - ;

de facto - ;

defectus sanguinis -

defensio putative -

de feodo -

de fine force -

18

de gustibus non est disputandum -

de jure - ,

Dei gratia -

Dei judicium -

de jure judices, de facto juratores, respondent (de jure respondent judices, de facto juratores) - , -

delatio - ;

de lege ferenda - „ “, . . , ( “de lege lata”);

de lege lata - „ “, . . . ( „de lege ferenda”.)

delictum - ,

de lucro captando - ;

de minimus non curat lex - „ “

de nihilo, nil - - ( ): ,

,

de pone -

de quita litis -

de rebus - „ “:

de rigoro juris -

de salva guardia - ,

desideratum -

de similibus idem est judicium -

de tempore in tempus, et ad omnia tempora -

de terra sancta -

de verbo in verbum -

dicto die -

dies juridicus -

dies levat luctum - ( )

dies non juridicus -

dieta - ;

19

diligentia pater familias - ,

diligentia quam in suis - , , ,

.

discite iustitiam moniti et non temnere divos - , , ( )

disparata non debent jungi -

dissimilius dissimilis est ratio -

divide et impera, cum radix et vertex imperii in obredientum consensus rata sunt - ,

( XI)

divinatio non interpretatio est, quae omnino recedit a litera -

divisim et conjuctim - -

do, dico, addico - , , - ,

dogma -

doli capax -

doli incapax -

dolo agit, qui petit, quod statim redditurus est - , , .

,

dolo facit, qui petit, quod statim redditurus est - . dolo agit, qui petit, quod statim redditurus est dolus directus - :

. ,

,

dolus est machinatio, cum alliud dis simulat aliud agit - ,

dolus eventualis - / : ,

, , .

dolus generalis - . : , , .,

( , , ). ,

20

. , / .

dolus indirectus -

dolus malus -

dolus repentinus -

dominium generosa recusat - ( )

dominus illuminatio Mea - „ , !“ -

donec eris felix, multos numerabis amicos. Tempora si fuerint nubila, solus eris - , . , ( )

-

domus procerum (dom. proc.; D.P. )

domus tutissimum cuique refugium atque receptaculum -

donator -

donatorius - ( ) ;

donor -

donum -

dormiunt aliquando legis, nunquam moriuntur - ,

donatio mortis causa - ( , ).

do ut des - 1. , : , ,

( )

2. , , ,

, ( ., , )

do ut facias - , : , (facio ut des) (

). . (facio ut facias)

duces tecum -

ducitur in absurdum -

dulce et decorum est pro patria mori - ( )

dummodo - ; , ...

dum spiro, spero - , ( )

21

duodecemvirale judicium - ,

duodena - 12

duplicatio - ( )

duplicatum jus -

dura lex, sed lex - ,

durante vita -

22

E ea intentione -

ea sunt animadvertende peccato maxime, quae difficillime praecaventur - ,

eat inde sine die - , ! -

e contra - , e converso -

edictum - , ; , . ,

edictum perpetuum -

effectus sequitur causam -

ego sum, qui sum - , ( 2, 3, 14 (vulgata))

ego, talis - , . incumbit probation, qui dicit, non qui negat - , ,

electio est creditoris -

electio est debetoris -

eleganter - ,

emeritus - ,

enita pars -

ens legis - ( )

eo instante - ;

eo intuitu -

eo ipso - ;

eo nomine -

epistolae - ,

epistula non erubesci - ( )

e pluribus unum - ; , :

equivocum -

ergo - ;

eronice -

23

errare humanum est - ( )

error juris - ;

erroris juris nocet - ( )

error lapsus - , ( , )

error in corpore -

error in material (substantia) - . ,

error in obiecto - : . . “error in persona”

error in persona - , , . ( . “aber - ratio ictus”),

, .

espera - ,

essentialia negotii -

est autem, vis legem simulans -

esto - ;

esto perpetua - ,

et ali (et al.) -

et alios (et als.) -

et alius (et al.) - .

et cetera (etc.) - ;

et curia consentiente -

et sequitur (et seq.) -

et sic -

et sic ad judicium - ,

et sic ad patriam - ,

et sic pendent -

et sic ulterus - ,

et similis (et sim.) -

ex adverso -

ex animo - ;

ex arbitrio judicis -

ex assensu curiae -

24

ex astris scientia - ,

ex iniuria ius non oritur -

ex causa -

ex causa luctrativa - ; ;

ex contractu -

ex facto ius oritur -

exitus acta probat - ( )

evocatio - , ,

exceptio - , ; .

exceptio ad breve posternendum - . .

exceptio dilatoria - ,

exceptio doli generalis -

exceptio falsi omnium ultima - , ( )

exceptio longi temporis -

exceptio pacti conventi - , , ( )

exceptio pecuniae non numeratae - ,

exceptio peremptoria -

ex certa scientia -

ex colore - :

ex commodo - ,

ex comparatione scriptorum -

ex concessione - ;

ex concessis -

ex concesso, ex concessu - , , ,

ex gratia (ex gr.) - , ,

ex hypothesi - ,

ex industria -

ex intervallo -

existimatio - ( ) , ;

ex justa causa -

25

exlegalitas -

ege - ,

ex legibus - ;

exlex - ,

ex majore cautela -

ex nunc - , . ( , )

ex maleficio non oritur contractus -

ex malitia -

ex merito justitiae - ;

ex mero motu - ,

ex officio - ,

ex ordine -

ex parte - - ;

expensae litis -

ex post facto - , ; ,

ex praemissis -

expressio falsi - ,

expressis verbis - ,

ex professo - ;

ex proprio motu - ;

ex proprio vigore - ;

ex quasi contractu - ,

ex rigore juris -

exrogare -

ex scriptis olim visis -

ex statuto -

ex sua persona -

ex tempore - ; ;

ex testamendo -

extra judicium -

extra jus - ,

26

extra legem positus - ; , ;

extra legem positus est civiliter mortuus -

ex tunk - , ( .: ).

exuere patriam - ;

ex una parte - - ;

ex usu - ;

ex vi aut metu -

ex visceribus -

ex vi termini - ,

ex voluntate - ,

27

F fabricare - , ; ;

fabula - ; ,

fabula docet - ( )

facies - , , , , . .

facio ut des - , : - - ( ).

facio ut facias - , : - - - , (

).

facsimile -

facta sunt potentiora verbis -

facto - ,

factum infectum fieri nequit - ,

factum negantis nulla probatio -

factum probandum -

factum probans -

facultas alternativa - , : , . ., .

Falcidia lex - (714 . .- ),

falsa demonstratio - . , , ,

falsa demonstratio non nocet - , . :

, , . .

falsi crimen - , , , . .

falsonatius -

falsum -

falsus in uno, falsus in omnibus - „ , “: , , -

28

, -

falsus procurator - . ,

.

fama - , ;

fas est et ab hoste doceri - ( );

fas - , , - , ( )

famosus libelus - ;

fanatica mania - ,

fasti - ,

fatetur facinus qui judicium fugit - , ,

fatum - ;

feciales (fetiales) - ,

felix qui potuit rerum cognoscere causas - ,

felo de se -

felonia - ;

feme sole -

femme covert -

ferens ligno in sylva - „ “:

festina lente - ,

fiat - , „ “

fiat justitia (ruat coelum) - , ( ; : )

fiat justitia, pereat mundus - , ( ; : ! - I)

fictio legis neminem laedit -

fictione juris -

fidei commissum - : , ,

29

fide - jubere -

fidem - ;

fide, sed cui, vide - , ( )

fides - ; ;

fides facta - ,

fides etiam hosti servanda -

fides servanda est; simplicitas juris gentium praevaleat - ;

fiducia - ; ; ; , , , ,

,

fieri facias (f.f., fi. fa.) - ;

fieri non debet sed factum valet - , ,

fieri feci - „ “ -

filatio - ;

filiatio non potest probari -

finem facere - ;

finis finem litibus imponit - -

firmaratio -

flagrans crimen - ,

flagrante bello -

foedus - ;

folio verso -

foraneus -

forbanitus - ;

forinsecus - ; ;

forisfacere -

forisfacta (mx. rcx. forisfactum) - ,

forisfactura - ;

forisfactus - ; , ;

30

foris judicatus -

forma dat esse (rei) - ( )

foro seculari -

forum - ; ; ; ,

forum fortuitum - , . . ,

forum ligeantiae actoris (rei) - , ) , ,

forum litis motae - ,

francus (homo) - ( )

fraus est celare fraudem -

fraus et jus nunquam cohabitant -

fraus meretur fraudem -

frustra - , ,

fugitivus - ; ,

functus officio - ;

furtum armatum -

furtum grave -

furtum possessionis - ,

furtum usus - , . ; , ,

. ., .

furtum rei ipsus -

31

G gardianus - ; ;

generalia specialibus non derogant -

generalis regula generaliter est intelligenda -

gens (mr. rcx. gentes) - , ,

gentiles - ( )

gerens datum -

gerere pro herede -

germanus - ;

gestio - ; ; ;

gestor - , ;

gilda mercatoria - ;

glossa viperino est quae corrodit viscera textus - ,

gradatim - - , -

gradus - ; ; ;

gradus perentelae - ;

grassa negligentia -

gratis - ; ;

gratis dictum - ; ,

gravatio -

Gregorianus (Codex Gregorianus) - , III

grosso modo -

32

H habeas corpora (juratorum) - „ , ( ) “:

- ;

habeas corpus (hab.corp.) - habeas corpus ad subsiciendum ,

habeas corpus ad prosequendum - ,

habeas corpus ad subjiciendum - habeas corpus ( .)

habeas corpus ad testificandum -

haec est conventio - , ; ; ,

haec est finalis concordia -

heredem Deus facit, non home -

heredes extranei ( . . heres ext raneus) - , , , ;

heredes facti ( . . heres factus) - „ “:

heredes necessarii ( . . Heres necessarius) - , ,

heredes proximi - ,

heredes recti ( . . heres rectus) -

hereditas nonquam ascendit -

heridatas legitima -

hereditas paterno -

heres de facto - . heredes facti

heres est nomen juris; filius est nomen naturae - ;

heres ex asse -

heres fideicommunissarius - ,

heres fiduciarius - ,

heres legitima -

hetaeria - ;

33

heridata nihil aliud est, quam succession in universum quod defunctis habueris - , .

hinc inde - ;

hoc quidem perquam durum est, sed ita lex scripta est - ,

hoc titulo - ,

hoc vobis ostendit - , ,

hoc voce - ;

homicidium in rixo -

homicidium per infortunium -

homicidium se defendendo -

hominum causa jus constitutum est -

homiplagium - ( ) ,

homo francus, ingenuus, liber -

homologare - ,

homo Romanus -

homo sum, humani nihil a me alienum puto - ( )

homo vocabulum est naturae; persona juris civilis - „ “ ; „ “

honorarium - ;

honoris causa (h.c.) - ,

horae judiciae -

hospitia curiae -

hostes humani generi -

hypotheca - , . ,

34

I iactura paucorum servat multos - ,

ibi - , ; ;

ibid, ibidem - ;

ibbi esse poenam, ubi et nox est - , : , ,

ibi jus, ibi remedim - ,

ictus - ; ;

idem - ;

idem agens et patiens esse non potest -

idem est nihil dicere et insufficienter dicere - -

idem est non esse, et non apparere - -

ideo - ;

ideo consideratum est (per curiam) - ( )

ides, idum - . , ,

id est (i.e.) - ;

idiota in casu et infirmitate -

idiota a nativitate -

idionare -

id (tantum) possumus quod de jure possumus - ( ) ,

ignoramus - ; . „ “, „ “: ,

ignorantia eorem quae scire tenetur non excusat - , ,

ignorantio elenchi -

ignorancia juris neminem excusat -

ignorantia iuris nocet -

illicite - ;

illicitum collegium -

impignorantia -

35

impositio - ; ;

impossibilum nulla obligatio est -

imprimatur - ,

imprimis - ;

impuberes -

imputatio -

imputatio facti -

imputatio juris -

in absencia -

in adversum - ;

in aequali jure -

in alio loco -

in alto produtione nullus potest esse accessorius sed principialis solummodo - ,

in arbitrio judicis - ;

in articulo - ;

in articulo mortis -

in camera - ; ;

in capita - -

in casu extremae necessitatis omnia sunt communula -

in casu proviso -

incidit in Scillam evitare Charibdin - ( , ,

, )

in commendam -

in communi - ;

in considerationes legis - ;

incontinenti - ,

in corpore - ; ;

in crastino -

in criminalibus, voluntas reputabitur pro facto -

in curia -

36

incuria - ;

in delicto - ;

in descandu -

in diem -

individuum - ;

in dorso recordi - ,

in dubio - ;

in dubio melior est causa possidentis -

in dubio, pro lege fori -

in dubio pro reo - . : ,

induciae, indutiae - ; ;

inductio - ;

in duplo, duplum - , ,

in essentialibus - ,

inest de jure -

in excambio -

in exitu -

in facie curiae -

in faciendo - ; ; ;

in facto - ;

infantes -

in favorem libertatis -

in favorem vitae -

in fieri -

in fine - ; ,

In flagrante delicto - ;

in foro legis -

infra - ; ;

infra anum -

infra juridictionem -

37

in fraudem legis -

in futuro -

in genere - ;

ingenium - ;

in hac parte -

in haes verba - ;

in hoc -

in hunc modum -

in iisidem terminus -

in infinitum -

in initio litis -

in invidiam -

in invinitum - ,

in ipso articulo temporis - ;

inquissima pax est anteponenda justissimo bello - ;

initialia testimonii -

initio, intium -

in judicio -

in jure - ;

in jure alterius -

in jure proprio -

in jure causa remota non spectator -

in jure proprio -

injuria -

injuria absque damno -

in juria atque damnum - ,

in jus vocare -

in limine - ;

in loco -

in maleficio voluntas spectator, non exitus -

38

in mero jure -„ “

in mora - ;

in omnibus - ;

in pacato solo -

in pari causa - ;

in pari causa est positar causa possidentis -

in pari jure - ,

in pari passu -

in pendente -

in perpetuam -

in persona - ;

in personam -

in poenam - ;

in posee -

in posterum -

in potentia - ;

in praesenti - ; ;

in praesentia -

in primas -

in principio - ;

in promptu - ;

in propria causa nemo judex -

in propria persona - ;

in proximo gradu -

in puris naturalibus - ;

in quo -

in re - ;

in rebus - ;

in re dubia, magis infitiatio quam affirmatio intelligenda - , ,

in rem -

in rem suam - ;

39

in rerum natura -

in rixa -

in se - ;

in sensu et re ipsa -

in serum omnia licent -

in simile materia -

insimul - ;

insinuare - ;

insinuatione - ,

in sito - ;

in solodo -

in solo - ; ; ;

in spe - ,

instanter - ,

in statu quo (ante fuit) - , , . .

in statu quo ante bellum - ,

institutiones - ; - ( )

in subsidium - ,

in substantialibus -

insultus -

in summa - ;

in summo jure -

in suo genere - ;

integrum - ;

intentio - ; ; -

intentio caeca mala -

inter absentes -

inter alia - ;

inter alios acta - ; ,

inter arma silent leges -

40

interest reipublicae ne maleficia remaneant impunita - ,

interim -

interlocutio - ,

inter nos -

inter partes -

inter presentes -

interpretatio extensive -

interpretare et concordare legis legibus est optimus interpretandi modus - - ,

interpretatio talis in ambiguis simper fienda est ut evitetur inconveniens et absurdum - ,

interpretatio restrictiva -

in testimonia -

in totidem verbis -

in toto - ;

in toto et pars continetur -

intra fidem - ,

intra vires - ;

in tuto - ; ;

invadiatio -

inveritare -

in vita - ; ;

in vitus - ,

invitatio ad offerendum - ., , .

in vitro - „ “: „in vitros“

in vivo - „ “: , ;

ipse -

ipse dixit - „ “: ,

ipsissimis verbis -

41

ipso -

ipso facto -

ipso jure - . , , ,

. ., .

issint -

ita -

ita est - , ...

ita lex scripta est - ;

ita quod -

ita te Deus adjuvet - ,

42

J jactus lapilli - : ,

J.C.D. (Juris Civilis Doctor) -

J.D. (Juris Doctor) -

J.U.D. (juris utrius doctor) - : ;

judex -

judex ad quem - , . .: , .

judex a quo: - , . , .

judex est lex loquens - ,

judex non calculat - . , .

judex non potest injuriam sibi datum punire -

judex ordinatius (judices ordinarii) - , , , , ,

judicandum est legibus, non exemplis -

judicatio - ;

judicia - ; ; ;

judicium - ; ; ; ;

judicium parium -

jura - ;

jura ad personam - ,

jura ad rem -

jura in re -

juramentum -

juramentum columniae - , , ,

juramentum corporalis - „ “,

jura in re aliena -

43

jura novit curia - . , .

jura naturae sunt immutabilia -

jura summi imperii -

jure belli -

jure gentium -

jure naturae omnes homines aequales sunt -

juris et de jure -

juris ignorantia est, cum jus nostrum ignorasmus - ,

jus - ; ; ;

jus ad rem - . jus in rem

jus bellum dicendi -

jus canonicum -

jus civile -

jus civile Romanorum -

jus cogens - . , , .

.:

jus commune -

jus criminale -

jus dicere (et) non jus dare -

jus dispondendi -

jus dispositivum - , ,

jus divinum - „ “, „ “

jus est ars boni et aequi -

jus fasque est -

jus feciale - ,

jus futurum - ,

jus gentium - ( . )

jus gladil - „ “, ,

44

jus habendi -

jus humanum - „ “ („ “ )

jus individuum - ,

jus inter gentes -

jus naturale -

jus naturale potius est, quam jus positivum - ,

jus non scripta -

jus offerendi - ( ., )

jus patrium -

jus poenale - ( )

jus postliminii -

jus publicum privatorum pactismutari non potest -

jus possessionis -

jus privatum -

jus publicum -

jus puniendi -

jus sanguinis - ( )

jus scriptum -

jus singulare - : , -

jus soli - :

jus strictum -

justa causa - ; ;

jus talionis -

jus tertii -

justicair -

justitia -

jus transitus innoxii -

jus vitae ac necis - -

45

L lapsus lingue - , ,

lata culpa dolo aequiparatur -

lata culpa est nimia negligentia, id est non intelegere quod omnes intellegunt - , . . ,

laudare - ; ; ;

laudatio -

laudum - ;

legatum - ,

legem brevem esse oportet -

leges imperfectae - ,

leges minus quam perfectae - ,

leges perfectae - ,

legis virtus haec est: imperare, vetare, permittere, punier - : , , ,

legi, intellexi, condemnavi - ,

legibus idcirco omnes servimus ut liberi esse possimus - , ( )

legitimatio -

legitimus - ; ;

Legum Baccalaureus (LL.B.) -

Legum Doctor (LL.D.) -

lex - , ; ; ;

lex aeterna - ; ;

lex anale - , ,

lex causae - , . , , ,

.

lex communis -

lex contractus -

46

lex de futur, judex de praeterito - ,

lex est ab aeterno -

lex est norma recti - ,

lex est, quod populus jubet acque constituit - ,

lex est tutissima cassis; sub clypeo legis nemo decipitur - ;

lex est consuetude parliamenti -

lex electa -

lex fori - ; ,

lex inter partem - ,

lex lata -

lex loci actus - ; ,

lex loci celebracionis - ,

lex loci contractus -

lex loci delictis -

lex loci re site -

lex loci solutionis -

lex mercatoria -

lex monetae -

lex nationalis -

lex neminem cogit ad impossibilia -

lex nihil facit frustra (nihil frustra facit) nil jubet frustra - ,

lex non intendit aliquid impossibile -

lex non praecipit inutilia (quia inutilis labor stultus) - ( )

lex non requirit verificari quod apparet curiae - ,

lex non scripta -

lex ordinandi -

lex patriae -

47

lex pecuniae -

lex plus laudatur quando ratione probatur - ,

lex posterior derogat legi priori -

lex punit mendatium -

lex scripta -

lex sub graviore lege - ,

lex rei sitae -

lex specialis derogat legi generali -

lex succurrit ignoranti -

lex uno ore omnes alloquitur -

lex voluntatis - ,

libera lex - „ “;

liberum veto -

limitation -

linea recta - ;

linea transversalis -

liquet satis - ; ;

lis mota -

lis pendens - ( )

literae mortuae - „ “,

literae patentes - ;

literae procuratoriae - ;

literae recognitionis - ;

literae scriptae manent (mx. rcx. litera scripta manet) -

locatio-conductum -

loco citato (loc.cit.) - ;

locus criminis -

locus delicti -

locus in quo… - , ...

locus sigilli (l.s.) -

longa possession jus parit -

longi temporis possession - ( )

48

lucidum intervallum - . ,

lucri causa, lucri gracis - ,

lucrum facere ex populli tutela tutor non debet -

lupinum caput - „ “, , : .

luxuria -

49

M mactattor -

magister societatis -

magna culpa - ;

magna culpa dolus est -

major continent in se minus -

majus jus - ;

mala fide -

mala (malum) in se - , ; ,

mala mensa - ;

malae fidei possessio -

malandrinus - ; ;

malefactor - ;

malicia praecogitata - ; ;

malus animus - ,

mandatum - ;

manu armata -

manu brevi - „ “: ,

manu forti - „ “:

manu longa - „ “:

manu militari -

manu propria - ,

manus - ; ,

mare altum - „ “,

mare apertum -

mare clausum -

mare liberum - ( )

matrimonium -

maxime in jure aequitus spectanda est -

maximus erroris populus magister -

mediante altero - ;

50

Medicus curat, natura sanat - ,

medio tempore -

melius est recurrere quam malo currere - ,

melius inquirendum - „ “: ,

mens rea -

memento mori - , ( : )

mens legislatoris -

mens sana in corpore sano -

minatur innocentibus qui parcit nocentibus - , ,

minima non curat praetor - . - .

minimum est nihilo proximus - ,

minor aetas - ,

minores - 25

minus solvit, qui tardius solvit - , ,

missio in bona -

mission in possessivum -

mittere in confusum -

mobilia non habent situm -

mobile personam sequuntur -

modus - ;

modus injurie -

modus vivendi -

mora reprobatur in lege -

moratorium - ,

morituri te salutant - ( )

mors dicitur ultimum supplicium -

mors omnia solvit -

mortis causa - ;

mos pro lege -

51

mutation nominis -

mutatis mutandis - ; ;

mutuant -

mutuari -

mutuum - ;

52

N nam silent leges inter arma -

nasciturus - : , . . ,

natura appetit perfectum, ita est lex - ,

naturalia negotii -

natura non facit saltum; ita nec lex - ;

necessitas culpabilis - : , ,

ne bis de eadem re sit actio -

ne bis in idem - . ( .)

necessitas est lex temporis et loci -

necessitas facit licitum quod alias non est licitum - ,

necessitas inducit privilegium - „ “: , , ( )

necessitas non habet legem -

necessitas probandi incubit et, qui agit - ,

necessitas quod kogit, defendit - ( ) ,

nec vi, clam, aut presio - , , ( , - , )

ne deficiat justicia -

nefas - ; ; ;

negation duplex est affirmation -

negativa non probantur -

negligentia - ;

negotoria inter vivas -

negotoria mortis causa -

negotiorum gestor - , ;

negotium - ; ;

nemine contradicente (nem. con) - ;

neminem laede -

53

neminem oportet esse sapietiorem legibus -

nemo agit in seipsum -

nemo bis punitur pro eodem delicto, nemo debet bis puniri pro uno delicto -

nemo (debet) bis vexari pro (una et) eadem causa - ( )

nemo cogitationis poenam patitur -

nemo dare potest quod non habet - ,

nemo debet esse ( esse debet) judex (testis) in propria causa - ( )

nemo duobus utatur officiis -

nemo est supra leges -

nemo ex suo delicto meliorem suamconditionem facere potest -

nemo inauditus condemnari debet, si non sit contumax - , ,

nemo invitas agere cogitur - , ; ,

nemo judex in re sua -

nemo judex sine actor - ,

nemo jus sibi dicere potest -

nemo nascitur artifex -

nemo plus juris ad alienum (in alium) transferre potest, quam ipse habet - ,

nemo potest contra recordum verificare per patriam - ,

nemo potest esse simul actor et judex -

nemo punitur pro alieno delicto -

nemo tenetur ad impossible (impossibilia) - ,

nemo tenetur devinare -

nemo tenetur seipsum accusare -

ne peccetur - ( , )

ne ultra petite - . ( : , ).

54

ne varietur - „ “ ( )

nexum - ; ,

nihil dat qui non habet - ,

nihil consensui tam contrarium est, quam vis atque metus - ,

nihil possumus contra veritatem -

nihil probat, qui minimum probat - ,

nihil quod est contra rationem (quod est inconveniens) est licitum - , ( )

nil debet - „ “ ( )

nil dicit - „ “ ( )

nil frustra agit lex -

nil temere nevandum -

nisi - ; ; ; , ( )

nisi prius - „ “:

nisi prius court - 1) ; 2) ; 3)

nolens volens - ;

nolle prosequi (Semokl. nol. pros.) -

nolo contendere - „ “: ( )

nomen juris - ;

non debet actori licere, quod reo non permittatur - ,

non culpabilis (Semokl. non cul.) -

non est factum - „ “: , , , .

non est inventus (N.E.I.) - „ “: , capias-

55

non ex opinionibus singularum, sed ex comuni usu nomina exaudiri - , ,

non ex regula jus sumotur, sed ex jure, quod est, regula fiat - ,

non examplis, sed legibus judicandum - ,

non liquet (Semokl. n.l.) - ; . ,

,

non molestando - ,

non obligat lex nisi promulgata - ,

non obstante - ...

non obstante veredicto -

non omne damnum inducit injuriam -

non ponendis in assisis et juratis - ,

non possumus - „ “:

non prosequitur - ,

non refert quid notum sit judici, si notum, non sit in forma, judicii - , ,

non reus nisi mens sit rea -

non rex est lex, sed lex est rex - ,

non sanae mentis -

non sequitur (Semokl. non seq.) - ( )

non sui juris - ,

non sum informatus - „ “: , , ,

nonterminus -

nosce te ipsum - ( ) Gnothi seauton )

noscitur a sociis - „ “ ( )

56

nota bene - „ “ - , ,

not in esse -

notoria -

nova constitutio futuris formam imponere debet, non praeteritis -

novatio - ,

novelle -

noviter ad notitiam perventa - ,

novus homo - „ “: ,

nuda cogitatio -

nuda pactio obligationem non parit -

nuda proprietas - „ “

nuda repromissio - „ “

nudum jus -

nudum pactum - „ “ ,

nudum pactum actionem non poret -

nudum pactum ex quo non oritur action - „ “ ,

nulla bona - , ,

,

nulla intelligentur mora fieri, ubi nulla petitio est - ,

nulla poena sine lege - : , .

. .

nulla poena sine crimini -

nulla regula sine exceptione -

nullus juris - ;

nullum arbitrum -

nullum crimen, nulla poena, sine lege - ,

nullum crimen sine poena legali -

57

nullum exemplum est idem omnibus -

nullus simile est idem -

nullus videtur dolo facere, qui jure sui utitur - ,

numerus clausus - : , ,

.

nunquam fictio sine lege -

58

O ob continentiam delicti -

obidientia est legis essentia -

obiter -

obiter dicta - . dictum

obligatio -

obligatio est juris vinculum -

obligationes civiles -

obligationes ex contractu -

obligationes ex delicto -

obligationes quasi ex contractu - ( )

obreptio -

obrogare - ,

obsignare - ;

ob turpem causeam - ;

occasio legi -

occultatio thesauri inventi fraudulosa -

occupantis fiunt derelicta - ,

occupare - ;

octo tales - ,

officium nemini debet esse damnosum -

omne actum ab intentione agentis est judicandum -

omne jus aut consensus fecit, aut necessitas constitut, aut firmavit constuetudo - , ,

omne majus continent in se minus (minus in se complectitur) -

omne majus dignum continent in se minus dignum -

omne quod inaedificatur solo cedit - , ,

omnia delicta in aperto leviora sunt - , ,

omnia peccata sunt paria -

59

omnia quae sunt uxoris sunt ipsius viri - , ,

omni exceptione majores - ;

omnis actio est loquela -

omnis consensus tollit errorem -

omnis conventio intellegitur rebus sic stanibus -

omnis exceptio est ipsa quoque regula -

omnis inerpretatio si fieri potest ita fienda est in instrumentis, ut omnes contrarietates amoveantur - , ,

omnis persona est homo, sed nom vicissim - ,

omnis ratihabitio retrotrahitur, et mandato priori equiparatur -

omnis regula suas patitur exceptions -

omnium consensus -

onus probandi -

opignerere -

opinio juris -

optima enim est legis interpres consuetudo, optimus legum interpres consuetudo -

optima est legum interpres consuetude -

optima statuti interpretatrix omnibus particulis ejusdem inspectis (est) ipsum statutum - , ,

optimus interpres rerum usus -

ora et labora - -

oraculum -

ordinandi lex - , . . ,

ordine placitandi servato, servatus et jus -

ordinis beneficium - „ ”, , , ,

.

origo rei inspici debet -

ostendit vobit -

60

P paceatur - ,

pacta conventa quae neque contra leges, neque dolo malo inita sunt, omni modo observanda sunt - , ,

pacta privata juri publico derogare non possunt -

pacta privata non derogant juri communi - ,

pacta sunt servanda - :

pacta quae contra leges constitutiones que vel contra bonos mores fiunt, nullam vim habere, indubitati juris est - , ,

,

pacta quae turpem causam continent non sunt observanda - , ,

pactio, pactum - ; ; ; ;

pactis privatorum juri publico non derogatur -

pactum de non cedendo - . ,

pactum vestitum - ( ),

paragium - , ;

par delictum -

parentum est liberos alere etiam nothos - ,

pares curiae, pares curtis -

paria cupulantur paribus - ;

paribus sententiis reus absolvitur - ( ) ,

pari causa - ;

pari deicto -

par in parem imperium non habet -

pari ratione - ;

pari ratione eadem est ratio idem jus -

61

pari passu - ,

parium judicium - , . . ,

parliament indoctum - „ “: , 1404 . IV ,

par oneri -

paricidium -

pars - ; ; ; ;

pars gravita -

pars judicis - , ,

pars pro toto - ,

pars rationabilis -

pars rea -

parte inaudita - , .

parte non comparente - , . . ,

particeps criminis - ,

partus sequitur ventrem -

paterna paternis -

patibulum - ;

patria - ; ; ;

patritius - : , , ;

patrimonium - ,

patrocinium - ; ;

pax optima rerum - (

pax Roma -

pax vobiscum - ,

peculatus - ,

pecunia non numarata -

62

pecunia non olet - ( , )

pecunia numarata -

pedites pugnas dercernent - ( )

pedaulus - ,

per annum (p.a.) -

per capita - ; ; „ - “

per contra -

per diem -

percenarius -

per consequens -

per considerationem curiae -

per contra - ;

per corpus - , . .

per curiam (per.cur.) - ;

per defaltam -

perduellio - ;

per equipollens - ;

per expressum -

per extensum - ;

per extraneam personam nihil nobis acquiri potest -

periculo petentis -

per incuriam - ;

per infortunium -

per procurationem -

perjurii poena divina, exitium; humana dedecus - ; -

perpetuatio fori - : , ,

per sceptrum - , . . ; , . .

per se - ; ;

63

persona ficta -

persecutio -

personalia personam sequuntur -

personalis actio - ; ,

personaliter -

persona non grata -

persona praedilecta -

persona standi in judicio - ,

perspicua vera non sunt probanda -

per stirpem -

per testes -

per totam curiam (per tot. cur.) - ;

perturbator, perturbatrix -

per universitatem -

per usu captionem -

per vadium - ;

per vivam vocem - „ “:

pessimi exempli -

petens - ;

petere -

petitio - ; ;

petitio principi - , ,

piae causa - ; ; ; , ( ,

, , . )

pietas - ,

pignus - ,

placita communia -

placita coronae - „ “, -

placita juris -

placitamentum - ,

64

placitum (Semokl. pl'it'm) - : , ,

plagiarii ( . . plagiarius) -

plagium -

plebiscita ( . . plebiscitum) - , ,

;

plebs - ;

plegiabilis - ,

plena aetas - „ “,

plena et celeris justitia fiat partibus - ,

plena fides - „ “,

plena forisfactura - ,

plena probatio - „ “ - ,

pleno jure -

plenum rectum -

pluralis numerus est duobus contentus -

pluraliter -

pluris (plus) petitio - ,

plus exempla quam peccata nocet - ,

plus peccat auctor quam actor - ,

poena - ; ;

poena corporalis -

poena sint restigendae -

poena ex delicto defuncti, heres teneri non debet - ,

poena non protest, culpo perennis erit - ,

poena pilloralis -

poena tollit potest, culpa perennis erit - ,

poenitentia - ;

politae legibus, non leges politiis adaptandae - , -

65

ponendum in ballium -

ponit se super patriam - „ “, ,

portorium ( . . portoria) -

positivi juris -

possessio bonae fidei (bone fide) - ; . . , ,

possessio bonorum - ,

possessio fratris facit sororem esse heredem -

possessio malae fidei - , . . , ,

posteriore derogant prioribus - ,

post facto - ;

post-factum - ; ,

post hoc - ( , - ; . propter hoc)

postliminium - ; ; , ,

, , ,

post fitem motam - ,

post mortem -

post rem - ; ,

post terminum -

postulatio - , ,

potentia non est nisi ad bonum -

potestas - ; ; ;

potestas dalegata non postest delegari -

potior (est) conditio defendentis (possidentis) - ( )

praecipitium - ,

praeco - ;

praecognita ( . . praecognitum) - , , ,

66

praedia -

praedia bella - ;

praefectus - , -

praejudicialis - ;

praemissae - ; , ( . praemissis)

praemissorum ignarus - ;

praenomen (prenomen) - , ,

praepropera consilia raro sunt prospera -

praerogative (praerogativa) regis -

praescriptio - ;

praesens in curia -

praestat cautela quam medela - ,

praesumitur (presumiter) pro justitia sententiae, legitimatione, negante, reo - , ,

praesumptio ex eo quod plerumque fit - ,

praesumptio fortior -

praesumtio hominis - , „ “,

praesumtio juris - ; ; ,

praesumtio juris et de jure - , ;

praesumtio juris plena probatio -

praesumtio violenta, plena probation -

praeteritorum memoria eventorum -

praetor (pretor) - , - ,

praetor peregrini -

praetor urbanus -

prava consietudo - ;

praxis judicum est interpres legum -

prece pertium -

67

pretium periculi -

pretorium - ;

primae impressionis - ;

prima facie - ; , ,

prima facie case -

primogenitus -

primus inter pares -

princeps legibus solotus non est -

principia probant, non probant - ,

principium est potissima pars cujusque rei -

principium et fons -

priore (in) tempore, potior (in) jure -

prior patens - ; , ,

privatissime - „ “,

pro et contra - „ “,

privatio praesupponit habitum - ,

privilegia -

privilegia favorabila - ,

privilegium contra rempublicam non valet (non valet contra rempublicam) -

privilegium est quasi privata lex -

probabilis causa letigandi -

probandi necessitas incumbit illi quiagit - ,

probatio mortuai - „ “, . .

probationes debent esse evidentes, id est, perspicuae et faciles intelligi - , . .

probatio plena - , . .

probatio semi-plena - , . .

probatio vivai - „ “, . .

68

probatis extremis, praesumitur media - , , ,

probator - , ,

pro bone publicoi -

pro consulio -

procul dubio -

procuratio - ; ; ; , . ;

procurator litis - , ,

procurator negotiorum - ;

pro delectu -

pro defendente -

pro diviso - ; -

pro donato -

pro facti -

proferet ad (in) curia -

pro forma -

pro hac vice (p.h.v.) - ;

pro illa vice - ;

proinde - ;

proletarius - , ,

pro lucrari -

pro non scripto - „ “

pro patria -

pro possessore -

proprietas nuda - „ “: , ,

pro prieta plena - „ “: , ,

pro rata -

69

pro tanto - ,

pro tempore - ;

procedendo -

proprio jure -

proprio nomine -

propter - ;

propter delictum -

propter impotentiam -

propter majorem securitatem -

propter privilegium -

pro quer, pro querente -

pro se - „ “:

protestatio -

publicum jus -

70

Q qua -

qua cunque via data -

quae est eadem -

quae fuerant vitia mores sunt - ,

quae nihil frustra - ( )

quaere de dubiis, quia per rationes pervenitur ed legitimam rationem - , ,

quaerens - , ;

quaestio - - ,

quastio facti -

quaestio juris -

quae sunt minoris culpae sunt majoris infamiae - , ,

quaemdiu - ;

quando aliquid prohibitur, prohibitur et omne per quod devenitur ad illud - , , ,

quando licet id quod majus, videtur licere id quod minus - ,

quantum meruit -

quantum sufficit -

quare - ; ;

quasi - , ; ;

qua supra - ,

quae fuerant vitia mores sunt - ,

quatuor pedibus currit - „ “, . . ,

querela - ,

querens ( . quer.) - ;

questa - ;

questa vexata - ( , )

quia peccatum est -

qui interest reipublikae ut sit finis litium -

quicquid est contra normam recti est injuria - , ,

71

qui desiderat pacem, praeparet bellum - ,

qui tacet consentire videtur - , ;

quidquid agis, prudenter agas et respice finem - ,

quieta clamantia -

qui facit per alium fact per se - , ,

qui male agit, odit lucem - , ,

qui pro qou - „ “: ,

quid pro quo - ,

qui tacet consentire videtur (ubi tractatur de ejus comondo) - , , , ( );

qui vult decipi, decipiatur - , , ,

quo anima -

quo warranto - , ,

quod approbo non reprobo - ,

quod constat clare, non debet verificari - ,

quod dubitas ne faceris - ,

quod eat inde quietus - „ “ ( )

quod erat demonstrandum (q.e.d.) - ( )

quod erat expectandum -

quod est necessarium est licitum - ,

quod fieri potest - ;

quod non habet principum non habet finem - ,

quod populus postremum jussit, id jus ratum esto - , , ( )

quod quisquis norit in hoc se exerceat - , ,

quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris - , -

quod vanum et initile est, lex non riquirit - ,

quod vide ( . q.v.) - ( . .)

quo jure - ;

quo modo (quo) quid contituitur (eodem modo) dissolvitur - ,

72

quorum - , ,

quotiens dubia interpretatio libertatis est, secundum libertatem respondendum erit - ,

quot delicta, tot poena - ,

quoties in stipulationibus ambigua oratio est, commodissimum est id accipi quo res de quo agitur in tuto sit - ,

,

quousque - ;

quovis modo - ;

quo vadis? - ? ( 64 ,

. , , . ); ( , )

quot capita tot census! - ,

quo warranto - ;

quum principatis causa non consistit ne ea quidem quae sequuntur locum habet - , ,

73

R raptus -

rasura - ;

ratem rem hebere -

ratihabitio (priori) mandato aequiparatur (comparator) - ( )

ratio decidendi - ; , ,

ratio est formalis causa constuetudinis -

ratio est legis anima (anima legis); mutate legis ratione mutatur et lex - ,

ratio impertinens - ( )

ratio legis - , ,

ratione contarctus -

ratione impotentia -

ratione loci - , ;

ratione materia - ,

ratione temporis - , ;

ratione persone - , , ;

ratione prescriptionis -

rationes -

re - ; ( . in re)

ream linguam non facit nisi mens rea - ,

rebus sic stanibus - ( , , )

recens secta -

receptus -

recordatur - ,

rectatus - , ( )

recuperatores -

recusatio testis -

74

reddendo singular singulis - „ - “: , -

referendarius - ,

referendo singular singulis - - ( )

reformatio in peius - ( )

regalia -

registrarius - ,

regnum est non est divisible -

regulae juris eductae -

rei vindikacio - ( , )

relicta -

remissio - ;

renuntiatio - ; ( , )

reo absente - ,

repetundarum crimen - ; ,

res - , ; ; ,

res aliena -

res controversa -

res corporalis -

res communis -

res communes omnium -

res derelicta -

res extra commercium -

res facti -

res fungibilis -

res furtiva -

res genus -

res immobilis -

res in commercio - ( . );

res incorporalis -

75

res in judicium deducta -

resignation est juris proprii spontanea refutatio - ( )

res integra - ;

res inter alios - ;

res ipsa loquitur - ( : , ,

, )

res judicata -

res juris -

res mobilis - ;

res nullius - ; ,

res publica - ; ; ; , ,

( ) .

res publicae -

res sacra non recipit aestimationem -

res species -

reservatio - ;

restitutio in integrem - , . .

reus - ; ,

reus in exceptione, fit actor -

rex est lex vivens -

rex Legibus absolutus est. -

rigor juris - ;

rigor mortis -

robaria, roberia -

robator -

rubrum - . ,

rusticum judicum - ,

76

S sacramentum fedelitatis -

sacrilegium - . , ,

saepenumero ubi proprietas verborum attenditur, sensus veritatis amittitur - ,

saldo - ;

salus populi suprema lex est -

salus populi suprema lex est - ,

salvo - ;

sanctio - ; ; ; ,

sapientia legis nummario pretio non est aestimanda -

satius est petere fontes quam (sectari) rivolus - , -

scandalum magnatum -

sciendum est - ,

scienter - , „ “,

scienti et volenti non fit in juria - ,

scilicet - , ; . s., ss., scil

scribere est agere - , ,

scire leges non hoc est verba earum tenere , sed vim ac potestatem - , , ,

secta -

sectores - ,

secundum allegata et probata -

secundum probata -

secundum regulam, regulas -

se defendendo - ;

sed vide - ( )

semestria -

semiplena probatio -

sentatus consulta -

77

sensu honesto -

sensus verborum est anima legis -

sentencia judicis -

sentencia judicis jus facit inter partes -

separatim - - ; ;

sequela - ; ;

sermo index animi - ,

sero molunt deorum molae -

sequestrum - ; -

si omnia, quae oportuit, abservavit, caret culpa - , ,

si vis pacem, para bellum - ,

sic - ;

si contingat -

sic subscribitur -

sic utere tuo ut alienum non laedas - ,

sicut me Deus adjuvet - ,

sic volo -

si ita est -

silent leges inter arma -

simplex dictum - ;

simpliciter -

simulatio latens -

simul et semel -

sine anno -

sine die - ,

sine lege - , ,

sine loco -

sine qua non -

societas deliquere non potest -

sponte sua -

stare decisis - „ “;

78

statuta suo clauduntus tervitorio, nec ultra territorium disponunt - ;

statum speciale statuto speciali non derogat -

status quo -

status quo ante bellum -

status quo post bellum uti possidetis -

statuta mixta -

statuta personalia -

statuta realia -

stipulatio - ( - ); -,

sub conditione - ( )

sub judice - ( )

sub nomine - ;

sub spe rati -

successio -

successio derivativa -

successio originaria -

successio singularis - ,

sui genereis - ,

sui juris - „ “, ( ) -

summa summarum - „ “: ,

summum imperum - ,

summum jus - -

superficies - ( ) ; ,

super altum mare -

supervacuum esset condere, nisi esset qui leges tueretur - ,

supplicium -

suppressio veri, expressio (suggestio) falsi - -

supra - ;

79

supra dictus - , ,

suprema lex civitates -

suprema voluntas -

suum cuique tribuere -

syllabi (mx.r. syllabus) - „ “,

80

T tabularius -

tacite -

tacito conssensu -

talio - , , - „ , “ . .

talis quails - ;

taliter processum est -

tantum bona valet, quantum vendi possunt - ,

temere -

temporalis actio - ,

tempora mutantur et leges mutantur in illis -

tempore et loco -

temporis exceptio - ,

terminus ad quem -

terminus ad quo -

tertia - ;

tertium non datur -

testamentum - ;

testamentum inofficiosum -

testamentum omne morte consummatum -

testatus - ; ,

testis nemo in sua cause esse potest -

testis oculatus unis plus valet quam auriti decem - ,

titulus -

toga virilis - ( , , ,

)

tota curia - „ “:

totidem verbis - ; ( , . .)

toto genera -

81

tractent fabrila fabri - ,

traditio clavium - , . . ,

traditio loqui facit chartam - („ ”)

traditor - ;

trahens -

trahere -

transeat in exemplum - , ,

transitus - ;

trassatus -

tres faciunt collegium - ( )

triatio - ,

trientes - ( - (centesiemae), . . ;

)

trigamus - ; ,

trina admonitio - ( , , , )

trinoda necessitas - „ “ ( : , ),

triplicatio - duplicatio-

turpis contractus - ,

tuta - ;

tutela -

tutor (md. sqesi tutrix ) -

82

U uberrima fides - , ,

, -

ubi bene, ibi patria - ,

ubi culpa est, ibi poena subesse debet - ,

ubi jus ibi remedium - ,

ubi jus incertum, ibi nullum - ,

ubi emolumentum, ibi onus - „ , “ - ( , )

ubi major para est, ibi totum - ,

ubi non est directa lex, standum est arbitrio judicis, vel procedendum ad similia - ,

ubi non est principalis, non potest esse accessorius - ,

ubi para est, ibi est totum - ,

ubi periculum, ibi est lucrum colloccatur - ,

ulterius concilium - ;

ultima ratio - ;

ultimatum - , ;

ultima voluntas - ,

ultimum suplicium - ;

ultimus heres - ; ,

ultimus terminus -

ultra fines mandati -

ultra posse nemo obligatur - ,

ultra posse nemo tenetur - ,

ultra reprises - ; ;

ultra vires -

una voce - ; ;

unde - ; ;

unitas personarum -

universitas - ; ; ;

83

universitas bonorum -

universum jus - ;

unumquodque dissolvi potest eodem ligamine quo ligatum est - ,

unumquodque dissolvitur eodem (eo) ligamine quo ligatur - ,

unumquodque eodem modo quo colligatum est dissolvitur - .

usuarius - ,

usucapio - - ,

usus - , ; , ; -

usus bellici - ;

usus est dominium fiduciarum -

usus fori -

usus fructus, ususfructus - , , . ., . .

usus loquendi - ;

ut antiquum - ,

ut audivi -

ut credo - , ,

ut infra -

ut ita dicem -

uti possidetis - „ “ ( , , , );

( , )

utlagatas -

ut poena ad paucos, metus ad omnes perveniat - ,

ut res magis valeat quam pereat - „ “ ( , . . ,

)

ut supra -

84

V vacantia bona - , ,

vacatio - ( )

vacatur - „ “:

vadari - ;

vades - ;

vadiare legem -

vadiacio legis -

vadio -

vadium ponere - ;

vas - ;

vectigal - ; J

vendens eandem rem duobus falsarius est - , ,

venditio -

venditio exponas - , , ,

venditor -

venia facilitas incentivum est delinquendi -

venire - . , .

,

venire facias -

veritas -

verba accipienda sunt secundum subjectam materiam - ,

verbachartarum fortius accipiuntur contra preferentum - ,

verba precaria - ( )

verbatim - ;

verbo in verbum - -

verdicto non obstante -

veritas nihil veretur nisi abscondi - ,

85

veritatem dicere - ; ,

versus - ( . ., ., ., )

vestimentum - ;

vetera statuta -

veto - „ “: - ; - -

, , , ; ; , -

( , ).

vexatae quastiones (mx.rc. vexata questio) - ; ,

vi - ,

via - ; ( , iter , actus )

via amicabil -

via antiqua via est tuta -

via publica -

via trita est tutissima -

via trita, viatuta -

vi aut clam -

vice versa -

vide ( . v) - ; ... ...

videlicet ( . viz) - ;

vi et armis -

vigoro cujus -

vinculum juris -

viribus unitis -

viri magne dignitatis - ,

virtute officii - ,

virtute officii sui -

vis absoluta -

vis armata -

vis compulsive -

86

vis majior -

vis divina -

vis inermis -

vis laica -

vis legibus est inimica -

vis major - ;

vicium scriptoris -

viva pecunia - „ “: . .,

viva voce - „ “ ( , )

vix - ,

vocans -

vocatus - ,

vociferacio -

volenti non fit injuria -

voluntas det propositum distinguunt maleficia -

vox Dei -

vox emissa volat; litera scripta manet - ,

vox et preterea nihil - „ “:

vulgaris opinio - ;

vulgaris purgatio - „ “, „ “: - , , -

vulgo quaesiti - „ “, ,