LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG ...
-
Upload
amin-domas-alaswono -
Category
Documents
-
view
220 -
download
1
Transcript of LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG ...
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
1/57
Hal 1 dari 57
LAMPIRAN
PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM
DAN PERUMAHAN RAKYAT
NOMOR 02/PRT/M/2015
TENTANG
BANGUNAN GEDUNG HIJAU
BANGUNAN GEDUNG HIJAU
BAB I
BANGUNAN GEDUNG YANG DIKENAI
PERSYARATAN BANGUNAN GEDUNG HIJAU
A.
Latar Belaa!"
Ba!"#!a! "e$#!" %a&'( $')ele!""araa! (erla!$a)a! a)a) e*a!+aata!,
e)ela*ata!, e)e'*(a!"a!, )erta e)era)'a! (a!"#!a! "e$#!" $e!"a!
l'!"#!"a!!-a, -a!" *e*'l'' $'*e!)' (erela!ta! sustainable $a!
*e!&a$' $a)ar +'l)+' e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" a$a )et'a
taaa!!-a.
Pe!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" -a!" (erela!ta! t'$a $aat
$'')aa! $ar' !te) ara) )a)'al e!ataa! r#a!". U!t# 't#, )ala )at#
#a-a *e%#$a! (a!"#!a! "e$#!" (erela!ta! a$ala $e!"a!
*e!$r!" e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *e!eraa!
r'!)'3r'!)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *e!$##!" e!"e*(a!"a!
er*#'*a! (erela!ta!.
D'araa! Perat#ra! Me!ter' '!' *a*# *e!$r!" )e*#a 'a a"ar
$aat *e*(e!t# ara$'"*a $a! la ''r te!ta!" a)e (erela!ta!
$ala* )et'a taa e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!".
B.
Pe!"e!aa! Per)-arata! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#
Pe!e!t#a! (a!"#!a! "e$#!" -a!" $'e!a' er)-arata! (a!"#!a! "e$#!"
'&a# $'"l!"a! $ala* t'"a t'!"ata! e!"e!aa!, -a't# %a&'( mandatory ,
$')ara!a! recommended , $a! )#arela voluntary $e!"a!
*e*ert'*(a!"a! *le)'ta) $a! et'!""'a! (a!"#!a! "e$#!" -a!"
*er# a$a ete!t#a! Perat#ra! Me!ter' Peer&aa! U*#* N.24 Ta#!
200 te!ta!" Per)-arata! Te!') Ba!"#!a! Ge$#!".
Sela'! $ar' ert'*(a!"a! ter)e(#t, e!"e!aa! er)-arata! (a!"#!a!
"e$#!" '&a# $'t#a! (a"' (a!"#!a! "e$#!" -a!" !)#*)' e!er"', a'r
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
2/57
Hal 2 dari 57
$a! )#*(er $a-a la'!!-a (erle(' )e'!""a *e*'l'' te!)' e!"e*ata!,
$a!/ata# (a!"#!a! "e$#!" la'!!-a -a!" $'tetaa! le (#at'/%al'ta
ata# "#(er!#r #!t# Pr6'!)' DKI Jaarta (er$a)ara! #r"e!)' $a!
!$')' )erta e!eraa! e('&aa! e!"e*ata! e!er"', a'r $a! )#*(er
$a-a la'!!-a $' $aera. Pe!"e!aa! er)-arata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'
$aera $'la)a!aa! )e)#a' $e!"a! re!7a!a '!$# '*le*e!ta)' (a!"#!a!
"e$#!" '&a#.
Ba!"#!a! "e$#!" #!'a! '&a# -a!" *er#aa! #!'a! )e$era!a *'l'
*a)-araat (e)erta l'!"#!"a! H2M ter*a)# #!'a! *a)-araat -a!"
ete!t#a! e!"e!aa! er)-arata!!-a $'la#a! )e7ara )#arela, $aat
$'e!a' er)-arata! (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
8.
Matr') Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a# -a!" D'e!aa! Per)-arata! Ba!"#!a!
Ge$#!" H'&a# Ber$a)ara! K*le)'ta) $a! Ket'!""'a! Ba!"#!a!
Ba!"#!a! "e$#!" -a!" $'e!aa! er)-arata! (a!"#!a! "e$#!" '&a#
*e!"'#t' la)'+'a)' (a!"#!a! "e$#!" )e)#a' $e!"a! ete!t#a! erat#ra!
er#!$a!"3#!$a!"a! te!ta!" er)-arata! te!') (a!"#!a! "e$#!".
Pe!"e!aa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# (er$a)ara! ert'*(a!"a!
*le)'ta) $a! et'!""'a!, $'&ela)a! le(' $eta'l a$a *atr') (er'#t9
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
3/57
Hal 3 dari 57
MATRIKS PENGGOLONGAN BANGUNAN GEDUNG YANG DIKENAKAN
PERSYARATAN BANGUNAN GEDUNG HIJAU BERDASARKAN
KOMPLEKSITAS DAN KETINGGIAN BANGUNAN
Klas Fungsi
DASAR KLASIFIKASI
1. Kompleksitas 2. Ketinggian
Sederhana idakSederhana
Khusus inggi Sedang Rendah
1 Bangunan gedung hunian biasa
1a Bangunan gedung hunian tunggal (rumah
tinggal, villa, rumah taman, rumah deret)
1! Rumah asrama/kos, rumah tamu, hostel atau
sejenisnya kurang dari 300 m2, ditinggali oleh
maksimal 12 orang
2 Bangunan gedung hunian yang terdiri atas 2 atau
lebih unit hunian, yang masingmasing tem!at
tinggal ter!isah3 Bangunan gedung hunian diluar "las 1 dan 2
(asrama, rumah tamu, losmen, !anti #erdha, !anti
$a$at)
" Bangunan gedung hunian $am!uran (tem!at
tinggal yang ada di bangunan klas %, &, ', , )
5 Bangunan gedung kantor
# Bangunan gedung !erdagangan
*ermasuk ruang makan, ka+e, restoran, bar, toko
dan kios sebagai bagian dari hotel dan motel,
tem!at !otong rambut, salon, tem!at $u$i, !asar
dan ruang !amer, re!arasi7 Bangunan gedung !enyim!anan atau gudang
termasuk tem!at !arkir umum, gudang atau
tem!at !amer barangbarang !roduksi untuk
dijual atau $u$i gudang
$ Bangunan gedung laboratorium, industri, !abrik,
dan/atau bengkel mobil
% Bangunan gedung umum
%a Bangunan gedung !era#atan kesehatan,
termasuk laboratorium sebagai bagian dari
bangunan tersebut%! Bangunan gedung !ertemuan, termasuk
bengkel kerja, #orksho!, laboratorium atau
sejenisnya di sekolah dasar atau sekolah
lanjutan, hall, B !eribadatan, B budaya,
atau sejenis teta!i tidak termasuk setia!
bagian dari bangunan klas lain,
Legenda& Keterangan&
-ajib (mandatory) Ketentuan 'angunan (edung )i*au Fungsi
Khusus ditetapkan oleh +enteri.isarankan (recommended)
.isarankan, dengan !enge$ualian !ada
bangunan gedung dengan luasan
tertentu
ukarela (voluntary)
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
4/57
Hal " dari 57
D.
Ba!"#!a! Ge$#!" -a!" Me!"!)#*)' E!er"', A'r $a! S#*(er Da-a
La'!!-a $e!"a! J#*la Sa!"at Be)ar $a! Me*'l'' Pte!)' Pe!"e*ata!
S'"!'+'a!
Ba!"#!a! "e$#!" -a!" *e!"!)#*)' e!er"', a'r $a! )#*(er $a-a la'!!-a$e!"a! *la )a!"at (e)ar $a! *e*'l'' te!)' e!"e*ata! )'"!'+'a!
a$ala (a!"#!a! "e$#!"9
1.
+#!")' #)aa (er#a (a!"#!a! "e$#!" era!tra!, "e$#!" *er)'al,
$a!/ata# "e$#!" erte*#a!/a*era!:
2.
+#!")' ))'al (#$a-a (er#a (a!"#!a! "e$#!" r#*a )a't, *#)e#*,
$a!/ata# "e$#!" e!$'$'a!: $a!/ata#
;.
+#!")' #!'a! (er#a #!'a! (ert'!"at t'$a )e$era!a, )eert' r#*a)#)#!/aarte*e! $a!/ata# tel.
E.
Ba!"#!a! Ge$#!" -a!" D'tetaa! le B#at'/
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
5/57
Hal 5 dari 57
BAB II
PERSYARATAN BANGUNAN GEDUNG HIJAU
A.
Per)-arata! Taa Pe*r"ra*a!
Per)-arata! taa e*r"ra*a! ter$'r' ata) e)e)#a'a! taa, e!e!t#a!
(&e (a!"#!a! "e$#!" -a!" aa! $'tetaa! )e(a"a' (a!"#!a! "e$#!"
'&a#, e!etaa '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a' e(#t#a!,
e!etaa! *et$e e!-ele!""araa! r-e project delivery system), $a!
e!"a&'a! ela-aa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
1. Ke)e)#a'a! Taa
a.
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $'(a!"#! ar#) )e)#a' $e!"a! er#!t#a!
laa! -a!" $'at#r $ala* ete!t#a! tata r#a!" $a! tata (a!"#!a!.
(.
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $')ele!""araa! a$a laa! -a!" tela
*e*'l'' e!"at#ra! *e!"e!a' er#!t#a! laa! *ar )e)#a'
$e!"a! re!7a!a tata r#a!" $a! re!7a!a tata (a!"#!a! $a!
l'!"#!"a!, )erta e!"at#ra! laa! *'r -a!" *el'#t'9
a.
er#!t#a! la!ta' $a)ar, la!ta' ata), $a! la!ta' (e)*e!: $a!
(.
er#!t#a! laa! terte!t# (era'ta! $e!"a! !te) laa!.
7.
Pe!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"e$ea!a!
e)e'*(a!"a! ))'al, e!*', $a! l'!"#!"a! )erta *e*'l''
'!er&a -a!" ter##r $ala* l'!"# a%a)a! er*#'*a!
(erela!ta! a$a t'!"at9
1
a%a)a! RTBL #)#)/te*at':
2
a%a)a! er*#'*a! tra$')'!al, *')al!-a 9 (a!&ar, !a"ar',
"a*!", $a! la'! )e(a"a'!-a: ata#
;
%'la-a a$*'!')trat'+ RT, R
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
6/57
Hal # dari 57
(.
(&e (a!"#!a! "e$#!" -a!" $'tetaa! le e*'l' (a!"#!a!
"e$#!".
;.
K'!er&a Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a# Se)#a' Ke(#t#a!
a.
*e!etaa! t#a! e*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# (e)erta
r'ter'a e!7aa'a! '!er&a -a!" ter##r, real')t') $a! )e)#a'
$e!"a! e(#t#a!.
(.
r'ter'a e!7aa'a! '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a' $e!"a!
er'!"at )ert'+'at (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a't# #ta*a, *a$-a,
ata# rata*a )e)#a' $e!"a! )#*(er $a-a -a!" $'*'l''.
7.
*e!etaa! )trate"', la!"a, $a! &a$%al #!t# *e!7aa'
er'!"at )ert'+'at -a!" tela $'tetaa!.
=.
Met$e Pe!-ele!""araa! Pr-e Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#
a.
Me!etaa! *et$e e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
ter$'r' $ar' ; t'"a 'l'a! )e)#a' $e!"a! )#*(er $a-a -a!"
*e*#!"'!a!, -a't#9
1
'!er&a t'!""', ('a-a t'!""' (high performance, high cost)
Met$e '!' $aat $''l' aa('la $ala* !$')'9
a
l#a) taa (a!"#!a! ter(ata):
(
(era$a $' a%a)a! '!te!)'ta) t'!""', $a!/ata#
7
e(#t#a! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# (ert'!"at
t'!""' $' ata) > $elaa! la!ta'.
Met$e '!' *e*a)'*ala! e!""#!aa! te!l"' $a! )')te*
*a!a&e*e! (a!"#!a! '!tar (smart building) #!t# *e!"at#r
e+')'e!)' )#*(er $a-a, -a't# (e(a! ('a-a '!6e)ta)' $''t#!")e(a!$'!" $e!"a! !'la' e!"e*(al'a!!-a $ala* er'$e %a&ar -a!"
$aat $'ter'*a.
2
'!er&a t'*al, ('a-a t'*al (optimum performance, optimum
cost)
Met$e '!' $aat $''l' &'a $ala* !$')'9
a
!$')' l#a) taa *e*a$a':
( (era$a $' a%a)a! $e!"a! '!te!)'ta) )e$a!" : $a!/ata#
7 e(#t#a! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# t'$a
)e$era!a $e!"a! *la la!ta' = e*at ).$. > $elaa!
la!ta'.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
7/57
Hal 7 dari 57
Met$e '!' $'la#a! $e!"a! *e!-'!er"'a! e!$a-a"#!aa!
$e)a'! a)'+ #!t# *e!"a)'la! '!er&a t'*al )e)#a' $e!"a!
er)-arata!. D'araa! '!6e)ta)' ('a-a -a!" $'el#ara!
relat'+ re!$a $'(a!$'!"a! $e!"a! !'la' '!6e)ta)'
e*(a!"#!a! *elal#' e*a!+aata! te!l"' )e7ara *a)'*al
)e(a"a'*a!a ter7a!t#* $ala* a!"a 1.
;
'!er&a t'*al, ('a-a re!$a (optimum performance, low cost)
Met$e '!' $aat $''l' $e!"a! !$')'9
a
!$')' l#a) taa *e*a$a' ata# (erle(' $e!"a! '!te!)'ta)
ea$ata! (a!"#!a! re!$a: $a!/ata#
(
e(#t#a! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'(a%a =
e*at la!ta' e7#al' (a!"#!a! -a!" $'er#!t#a! #!t#
er$a"a!"a!/&a)a $a! #!'a! (erea$ata! t'!""'.
K'!er&a (a!"#!a! *e!"#ta*aa! $e)a'! a)'+, e!"ellaa!
taa, )erta e!"t'*ala! e!""#!aa! e!er"' $a! a'r.
D'araa! ('a-a '!6e)ta)' -a!" $'el#ara! $' (a%a !'la'
e!"e*(al'a!!-a $ala* er'$e %a&ar -a!" $aat $'ter'*a.
(.
Pe!etaa! *et$e e!-ele!""araa! r-e project delivery system
$aat (er#a *et$e e!-ele!""araa! !6e!)'!al, *et$e
ra!7a!" (a!"#!, ata# *et$e la'! -a!" ter'!te"ra)'.
7.
Met$e e!-ele!""araa! !6e!)'!al (er#a e*')aa! a!tara
taa ere!7a!aa! te!') $e!"a! taa ela)a!aa! !)tr#)'
!a*#! *e!""#!aa! e!-e$'a &a)a -a!" terl'(at )e&a taa
ere!7a!aa! )a*a' $e!"a! ela)a!aa! !)tr#)' $ala* ra!"a
e!"e!$al'a! e*(a!"#!a!.
$.
Met$e ra!7a!" (a!"#! ata# *et$e la'! -a!" ter'!te"ra)'
$'la#a! #!t# *e!&a*'! etera$#a! a!tara a)'l ere!7a!aa!
$a! a)'l ela)a!aa! !)tr#)'.
5.
Pe!"a&'a! Kela-aa! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#.
a.
*e!etaa! !)e)' te!') a%al, *e*'l' te!l"', $a!
*ere!7a!aa! e*('a-aa! $e!"a! e!$eata! ('a-a )'l#) '$#
(life cycle cost).
(. *ela#a! a&'a! ela-aa! e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!"
'&a# )e7ara *e!-el#r# $ar' )e"' te!'), e!*', ))'al, $a!
l'!"#!"a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
8/57
Hal $ dari 57
B.
Per)-arata! Taa Pere!7a!aa! Te!')
Per)-arata! taa ere!7a!aa! te!') *el'#t' e!"ellaa! taa, e+')'e!)'
e!""#!aa! e!er"', e+')'e!)' e!""#!aa! a'r, #al'ta) #$ara $ala* r#a!",
*ater'al ra*a l'!"#!"a!, e!"ellaa! )a*a, $a! e!"ellaa! a'rl'*(a.
1.
Pe!"ellaa! Taa
Pe!"ellaa! taa $'t#a! #!t# *e!"#ra!"' $a*a !e"at'+
e!""#!aa! laa! $ala* r)e) ela)a!aa! !)tr#)' (a!"#!a!
"e$#!" '&a# tera$a l'!"#!"a! $')e'tar!-a. Per)-arata! te!')
e!"ellaa! taa *el'#t'9
a.
Or'e!ta)' Ba!"#!a!
Or'e!ta)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#) *e*ert'*(a!"a!
!$')' +')' $a!/ata# l'!"#!"a! -a!" ter$aat a$a taa
e*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *el'#t'9
1
Or'e!ta)' $a! (e!t# *a))a (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
$'ra!7a!" #!t# $aat *e*a)'*ala! e!7aa-aa! ala*' $a!
*e*'!'*ala! ra*(ata! ra$'a)' a!a) )'!ar *ataar' -a!"
*a)# e $ala* (a!"#!a! "e$#!".
2
Or'e!ta)', (e!t# *a))a, $a! e!a*'la! (a!"#!a! "e$#!"
'&a# ar#) $')e)#a'a! $e!"a! (e!t# laa!, &ala!, (a!"#!a!
)e'tar!-a, er"eraa! *ataar' t'a ta#!, ara a!"'!, 7#ra
#&a!, $a! $e(# )erta ele*(a(a! #$ara )e'tar.
(.
Pe!"laa! Taa
Pe!"laa! taa a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'t#a! #!t#
*e*'!'*ala! $a*a !e"at'+ tera$a l'!"#!"a! $a!
*el'!$#!"', *e*#l'a!, $a! *e!'!"ata! #al'ta) l'!"#!"a!
taa -a!" *el'#t'9
1
erl'!$#!"a! tera$a )#*(er $a-a ala* a$a taa
(a!"#!a!:
2
e!"ellaa! a'r #&a!:
;
erl'!$#!"a! a'r er*#aa!: $a!
=
e!"ellaa! 6e"eta)', ta!a $a! !trl tera$a er)' taa.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
9/57
Hal % dari 57
7.
Pe!"ellaa! Laa! Ter!ta*'!a)' L'*(a Baa! Ber(aa-a $a!
Bera7#! B;
1
Pe!"ellaa! laa! ter!ta*'!a)' l'*(a B; #!t# la)'
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a! #!t# *e*er(a''laa! ter!ta*'!a)' ter)e(#t )eal'"#) *e!"#ra!"' tea!a!
e(#t#a! a$a laa!.
2
Aa('la (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'(a!"#! $' laa!
ter!ta*'!a)' l'*(a B; *aa %a&'( *ela)a!aa! e*#l'a!
laa! terle(' $a#l# $e!"a! *e!"'#t' Perat#ra! Me!ter'
L'!"#!"a! H'$# N*r ;; Ta#! 2004 te!ta!" Tata 8ara
Me!"e!a' Pe*#l'a! Laa! Ter!ta*'!a)' L'*(a Baa!
Ber(aa-a $a! Bera7#! $a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a!
tera't la'!!-a.
;
Kla)'+'a)' (aa! (era7#! $a! (er(aa-a *e!"'#t' Perat#ra!
Pe*er'!ta N*r ?= Ta#! 2001 te!ta!" e!"ellaa! Baa!
Ber(aa-a $a! Bera7#! $a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a!
tera't la'!!-a.
$.
R#a!" Ter(#a H'&a# RTH Pr'6at
1
Pe!-e$'aa! RTH r'6at $ala* er)'l (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$'*a)#$a! #!t# *e!&a"a ea!eara"a*a! a-at' $a!
te!)' re)aa! a'r $e!"a! 7ara *e!-e$'aa! !')(a ra)'
-a!" 7## t'!""' a$a taa (a!"#!a!.
2
RTH (a!"#!a! "e$#!" '&a# r'6at a$ala area
*e*a!&a!"/&al#r $a!/ata# *e!"el*, -a!" e!""#!aa!!-a
le(' (er)'+at ter(#a, te*at t#*(# ta!a*a!, (a' -a!"
t#*(# )e7ara ala*'a *a##! -a!" )e!"a&a $'ta!a* $ala*
er)'l (a!"#!a! -a!" $'er't#!"a! (e(a) $ar' )tr#t#r
#ta*a (a!"#!a! "e$#!" $a! )tr#t#r la'! (a!"#!a! ata#
erera)a! $' ata) er*#aa! $a!/ata# $' (a%a er*#aa!
ta!a.
;
RTH r'6at ar#) $'#a-aa! )e*a)'*al *#!"'! $aat
*e!&a$' area re)aa! a'r #&a!, $e!"a! *e!e*ata!
7e#!"a! swale ata# re)aa! )ete*at, -a!" (er+#!")' #!t#
*e!-'*a! a'r #&a! $ala* %at# )e*e!tara, e7#al' #!t#
taa $e!"a! !$')' ta!a terte!t# -a!" t'$a *e*#!"'!a!
#!t# $'&a$'a! re)aa! a'r #&a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
10/57
Hal 1, dari 57
=
Per)-arata! RTH r'6at #!t# (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
)e)#a' $e!"a! er#!t#a! $a! *e*e!#' ete!t#a! '!te!)'ta)
(a!"#!a! "e$#!" KDB, KLB, $a! KDH $ala* re!7a!a tata
r#a!" %'la-a -a!" tela $'tetaa!, $'ta*(aa! 10@ $ar'
l#a) taa (a!"#!a!.
5
Dala* al l#a)a! RTH ter)e(#t )e(a"a'*a!a $')e(#t a$a
#r#+ $ t'$a *e*a$a' ata# t'$a $aat $'la#a!
e!a*(aa!, *aa $aat $'ta*(aa! $ala* (e!t# la'!
*')al!-a )eert' ta*a! a$a ata (a!"#!a! "e$#!" roof
garden , ta*a! $' tera) (a!"#!a! "e$#!" terrace garden , ata#
ta*a! $' $'!$'!"/ta!a*a! ra*(at vertical garden )e'!""a
*e*e!#' *la ttal l#a)a! -a!" $'at#r a$a a!"a =.
e.
Pe!-e$'aa! Jal#r Pe&ala! Ka' Pe$e)tr'a!
1
Jal#r e&ala! a' *er#aa! &al#r -a!" *e!"#(#!"a! a!tar
(a!"#!a! "e$#!" $' $ala* taa, ata# *e!"#(#!"a!
(a!"#!a! "e$#!" e &ala! #ta*a $' l#ar taa.
2
Ba!"#!a! "e$#!" '&a# %a&'( *e!-e$'aa! +a)'l'ta) e&ala!
a' #!t# *e!7aa' &ar'!"a! tra!)rta)' #*#*, *e!#
r#a!" #(l', $a! *e!# er)'l/al'!" )e'tar!-a.
; Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra! $a! $eta'l
e!-e$'aa! &al#r e&ala! a' *e!"'#t' Perat#ra! Me!ter'
Peer&aa! U*#* N*r ;0 Ta#! 200 te!ta!" Per)-arata!
Te!') a)'l'ta) $a! A)e)'('l'ta) Pa$a Ba!"#!a! Ge$#!" $a!
L'!"#!"a!, Perat#ra! Me!ter' Peer&aa! U*#* N*r 2
Ta#! 200> Te!ta!" Per)-arata! Te!') S')te* Prte)'
Ke(aara! Pa$a Ba!"#!a! Ge$#!" $a! L'!"#!"a!, $a!
Perat#ra! Me!ter' Peer&aa! U*#* N*r 0;/PRT/M/201=
te!ta!" Pe$*a! Pere!7a!aa!, Pe!-e$'aa!, $a! Pe*a!+aata!
Pra)ara!a $a! Sara!a Jar'!"a! Pe&ala! Ka' $' Ka%a)a!
Pertaa! $a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a! tera't la'!!-a.
+.
Pe!"ellaa! Taa Be)*e!
1
Pe!"ellaa! taa (e)*e! $'*a)#$a! #!t# e!7e"aa!
er#)aa! l'!"#!"a! a$a r#a!" (a%a ta!a *elal#'
e*(ata)a! !'la' e+')'e! taa.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
11/57
Hal 11 dari 57
2
N'la' e+')'e! taa (e)*e! $'er't#!"a! t'$a *ele('' $ar'
!'la' KDB Ke+')'e! Da)ar Ba!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a#
-a!" ter(a!"#!.
".
Pe!-e$'aa! Laa! Par'r
1
Pe!-e$'aa! laa! ar'r a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$'tetaa! al'!" (a!-a ;0@ $ar' KDB -a!" $'''!a! $e!"a!
*a)#$ *e*(er'a! r#a!" '&a# le(' (a!-a a$a taa
(a!"#!a! "e$#!" '&a#.
2
B'la*a!a $'(#t#a!, $aat $'(a!"#! "e$#!" ar'r )e7ara
6ert'al $' ata) er*#aa! ta!a )e)#a' $e!"a! e(#t#a!
$a!/ata# a$a la!ta' (e)*e! al'!" (a!-a $#a la').
.
S')te* Pe!7aa-aa! R#a!" L#ar ata# Hala*a!
S')te* e!7aa-aa! a$a r#a!" l#ar ata# ala*a! *e!""#!aa!
)alar t*at')/)e!)r 7aa-a.
'.
Pe*(a!"#!a! Ba!"#!a! Ge$#!" $' Ata) $a!/ata# $' Ba%a
Ta!a, A'r $a!/ata# Pra)ara!a/Sara!a U*#*.
1
Pe*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $' ata) ra)ara!a
$a!/ata# )ara!a #*#* t'$a (le *e!""a!""# e!7aa-aa!
ala*' $a! e!"a%aa! ala*' (a"' )ara!a $a! ra)ara!a #*#*
-a!" a$a $' (a%a!-a.
2
Pe*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $' (a%a ta!a -a!"
*el'!ta)' ra)ara!a $a!/ata# )ara!a #*#* ar#) *e!eraa!
r'!)' e!"e*ata! e!er"' $a! a'r $e!"a! *e*et'*(a!"a!
er)-arata! +#!")' (a!"#!a! "e$#!" $' (a%a ta!a.
;
Pe*(a!"a!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $' (a%a $a!/ata# $'
ata) a'r ar#) *e!eraa! r'!)' e!"e*ata! e!er"', a'r, $a!
*ela#a! e!"ellaa! l'*(a $*e)t' $' l#ar la)' -a!"
t'$a *e!7e*ar' l'!"#!"a! )e)#a' $e!"a! ete!t#a!
erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a! ('$a!" l'!"#!"a! '$#.
2.
E+')'e!)' Pe!""#!aa! E!er"'
E+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' $'t#a! #!t# *e!7aa' t'!"at e!er"'
-a!" t'*al )e)#a' $e!"a! +#!")' (a!"#!a! "e$#!", *e!"#ra!"'
$a*a !e"at'+ tera$a l'!"#!"a!, )erta *e!"#ra!"' ('a-a -a!"
tera't e!""#!aa! e!er"' -a!" (erle('a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
12/57
Hal 12 dari 57
E+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' $'er't#!"a! $e!"a! *e!eraa!
e)-arata! te!') e+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' )e)#a' $e!"a! e$*a!
$a! )ta!$ar te!') tera't, -a!" $'er'raa! *a*# *e!7aa'
!)er6a)' e!er"' $e!"a! ')ara! 20325@.
Per)-arata! te!') e+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' *el'#t'9
a.
Sel#(#!" Ba!"#!a!
1
Sel#(#!" (a!"#!a! a$ala ele*e! (a!"#!a! -a!" *e*(#!"#)
(a!"#!a! "e$#!", (er#a $'!$'!" $a! ata tra!)ara! ata#
-a!" t'$a tra!)ara! te*at )e(a"'a! (e)ar e!er"' ter*al
(er'!$a le%at ele*e! ter)e(#t.
2
K*!e! $ala* )el#(#!" (a!"#!a! -a!" ar#) $' $e)a'!
#!t# *e!7aa' e+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' -a!" $''!"'!a!
*el'#t' $'!$'!", ata, e*(#aa! 7ela, 6e!t'la)', a)e)
(a!"#!a! "e$#!", 7aa-a ala*', a7a, e!e$#, $a! ee$aa!
#$ara.
;
E+')'e!)' e!""#!aa! e!er"' a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e7ara
a#rat ar#) *e*ert'*(a!"a! !'la' a#*#la)' Roof Thermal
Transfer Value (RTTV) $a!/ata# Overall Thermal Transfer Value (OTTV) .
=
N'la' a#*#la)' RTTV $a! OTTV -a!" $'ere!a!a! a$ala
*a)'*#* ;5
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
13/57
Hal 13 dari 57
5?292001 te!ta!" Tata 8ara Pera!7a!"a! S')te* Ce!t'la)' $a!
Pe!"!$')'a! U$ara a$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
5
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra!, $a! $eta'l
e!eraa! )')te* 6e!t'la)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"'#t' SNI
5?292001 te!ta!" Tata 8ara Pera!7a!"a! S')te* Ce!t'la)' $a!
Pe!"!$')'a! U$ara a$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
7.
S')te* Pe!"!$')'a! U$ara
1
S')te* Pe!"!$')'a! #$ara a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$'*a)#$a! #!t# *e*e!#' e)eata! $a! e!-a*a!a!
e!"#!' (a!"#!a! "e$#!".
2
Te*erat#r #$ara $ala* r#a!"3r#a!" #!'a! a$a (a!"#!a!"e$#!" '&a# $'tetaa! (er')ar 25 8 $#a #l# l'*a $era&at
8el7'#) 1 8 $a! ele*(a(a! relat'+ (er')ar a!tara 0@
10@.
;
R#a!"a!3r#a!" -a!" *e*erl#a! te*erat#r #)#) $' l#ar
!'la' )e(a"a'*a!a $' ata), *e!"'#t' e$*a! $a! )ta!$ar te!')
-a!" (erla#.
=
S')te* e!"!$')'a! #$ara a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
*e*e!#' !'la' e+')'e!)' *'!'*#* $ar' eralata! tata #$ara -a!"
$'er)-arata! $ala* SNI ;4092000 te!ta!" K!)er6a)' E!er"'
S')te* Tata U$ara a$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
5
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra!, $a! $eta'l
e!eraa! )')te* e!"!$')'a! #$ara a$a (a!"#!a! "e$#!"
'&a# *e!"'#t' SNI ;4092000 te!ta!" K!)er6a)' E!er"' S')te*
Tata U$ara a$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
$. S')te* Pe!7aa-aa!
1
S')te* e!7aa-aa! a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a!
#!t# *e!"t'*ala! e!-a*a!a! $a! r$#t'6'ta) e!"#!'
(a!"#!a! $e!"a! e!"era)'a! -a!" t'*al $a!
*e*ert'*(a!"a! a)e ra*a l'!"#!"a! $a! ('a-a.
2
S')te* e!7aa-aa! a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# *el'#t'
)')te* e!7aa-aa! ala*' $a! )')te* e!7aa-aa! (#ata! -a!"$'"#!aa! aa('la )')te* e!7aa-aa! ala*' t'$a *a*#
*e!7aa' t'!"at e!7aa-aa! *'!'*al -a!" $'er)-arata!
'l#*'!a)'.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
14/57
Hal 1" dari 57
;
S')te* e!7aa-aa! ala*' ar#) $'re!7a!aa! *elal#'
e!"laa! (#aa! )e7ara *a)'*al "#!a *e!er#)a! 7aa-a
e r#a!" $ala* a$a (a!"#!a! "e$#!".
=
S')te* e!7aa-aa! (#ata! ar#) *e*ert'*(a!"a! +#!")'
r#a!"a!, t'!"at e!7aa-aa! *'!'*al, el* re!$era!)'
%ar!a, te*erat#r %ar!a, $a! !a)' e!"el*a! la*#.
5
F!a)' e!"el*a! la*# *e*erat'a! eter)e$'aa!
e!7aa-aa! ala*' daylighting .
Pere!7a!aa! )')te* e!7aa-aa! (#ata! t'$a (le *ele(''
$a-a l')tr' *a)'*#* er *eter er)e"' e7#al' #!t# +#!")'
r#a!"a! $a!/ata# +a)'l'ta) terte!t# )e(a"a'*a!a $'er)-arata!.
?
U!t# *e!'!"ata! e+')'e!)' e!er"' a$a )')te* e!7aa-aa!
(#ata! (a!"#!a! "e$#!" '&a#, $aat $'re!7a!aa!
*e!""#!aa! $'**er $a!/ata# )e!)r photoelectric #!t#
)')te* e!7aa-aa! ala*' a$a e)ter'r $a! '!ter'r (a!"#!a!
"e$#!".
>
S')te* e!7aa-aa! (#ata! a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
)e)#a' $e!"a!9
a
$a-a l')tr' *a)'*#* er *2 e7#al' tera$a +#!")'
$a!/ata# +a)'l'ta) terte!t# )e(a"a'*a!a $'er)-arata!:
(
l#a) area *a)'*#* ;0 *2 #!t# )at# )aelar #!t# )at#
*a7a* eer&aa! ata# )at# el* eer&aa!:
7
e!""#!aa! )e!)r/e!"e!$al' e!7aa-aa! $ala* +#!")'
terte!t#, *')al!-a a!tara la'! r#a!" ta!""a, r#a!" t'let,
r#a!" )e!a*, )e(a"a'*a!a $'er)-arata! $ala* SNI
14?92000 te!ta!" K!)er6a)' E!er"' S')te* Pe!7aa-aa!B#ata! Pa$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
4
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra! $a! $eta'l
e!eraa! )')te* e!7aa-aa! a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a#
*e!"'#t' SNI 2;492001 te!ta!" Tata 8ara Pera!7a!"a! S')te*
Pe!7aa-aa! Ala*' a$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#
$a! SNI 14?92000 te!ta!" K!)er6a)' E!er"' S')te*
Pe!7aa-aa! B#ata! Pa$a Ba!"#!a! Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
e.
S')te* Tra!)rta)' $ala* Ge$#!"
1
S')te* tra!)rta)' $ala* "e$#!" $'*a)#$a! #!t#
*e!"t'*ala! t'!"at e*#$aa! $a! e!-a*a!a! (a"'
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
15/57
Hal 15 dari 57
e!"#!' (a!"#!a! "e$#!" $e!"a! *e*erat'a! !)#*)'
e!er"' $a! %at# te*# -a!" $'(#t#a!.
2
S')te* tra!)rta)' $ala* "e$#!" ar#) *e*erat'a!
!)#*)' e!er"' -a!" $'(#t#a!, )')te* *a!a&e*e! lal# l'!ta)
6ert'al, $a-a ta*#!" e!#*a!", $a! %at# te*# -a!"
$'erl#a!.
;
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra!, $a! $eta'l
e!eraa! )')te* ta!)rta)' $ala* "e$#!" *e!"'#t' SNI
5?;92001 te!ta!" Tata 8ara Pe!eraa! S')te* Tra!)rta)'
Cert'al $ala* Ge$#!" ata# e$')' ter(ar#.
+. S')te* Kel')tr'a!
1
Pere!7a!aa! )')te* el')tr'a! a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$'*a)#$a! #!t# *e!"'!$ar' te!)' e*(r)a! e!er"',
*elal#'9
a
e!"el*a! (e(a! l')tr' ar#) $'re!7a!aa! #!t#
)et'a r#a!"a!, ata# el* (e(a! l')tr': $a!
( e*a)a!"a! alat ##r e!er"' l')tr' ata#
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
16/57
Hal 1# dari 57
D'er't#!"a! $e!"a! *e!eraa! er)-arata! te!') e+')'e!)'
e!""#!aa! a'r $' (a%a )e)#a' $e!"a! e$*a! $a! )ta!$ar $'erle
!)er6a)' a'r *'!'*al 10@.
E+')'e!)' e!""#!aa! a'r *el'#t'9
a.
S#*(er A'r
1
Pere!7a!aa! )#*(er a'r ar#) *e*erat'a! al3al (er'#t9
a
*e!"'!$ar' e*aa'a! a'r ta!a )e(a"a' )#*(er a'r r'*er:
( eter)e$'aa! )#la' a'r $ar' e!-e$'a &a)a )ete*at: $a!
7
aa('la )#la' a'r $ar' e!-e$'a &a)a t'$a *e*a$a' *aa
$'#a-aa! )e*a)'*al *#!"'! $'la#a! e!-e$'aa! a'r
)e7ara *a!$'r' -a!" $'"#!aa! #!t# e(#t#a! )e#!$er:
2
Pe!-e$'aa! a'r )e7ara *a!$'r' #!t# e(#t#a! )e#!$er
$'erle a!tara la'! *elal#' e!""#!aa! a'r $a#r #la!",
e!""#!aa! a'r #&a!, $a! e!""#!aa! a'r !$e!)a)' $ar' #!'t
e!"!$')'a! #$ara.
; Cl#*e )')te* e!a*#!"a! a'r #&a! -a!" $'"#!aa! $ala*
(a!"#!a! "e$#!" '&a# #!t# e!-e$'aa! a'r )e7ara *a!$'r'
$'er't#!"a! 0,05 l#a) la!ta' $a)ar (a!"#!a! *2, ata#
$')e)#a'a! $e!"a! !$')' 7#a7a )ete*at.
=
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra!, $a! $eta'l
)#*(er a'r a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"'#t' SNI
?0592005 te!ta!" Tata 8ara Pere!7a!aa! S')te* Pla*('!" ata#
e$')' ter(ar#.
(.
Pe*aa'a! A'r
1
Pe*aa'a! a'r $'er't#!"a! (er$a)ara! e(#t#a! a'r #!t#e!"#!'/e!""#!a (a!"#!a! "e$#!", e(#t#a! a'r $'!"'!
$a!/ata# a'r a!a), e(#t#a! a'r #!t# eralata! $a! *e)'!
-a!" *e*erl#a! e!a*(aa! a'r )e7ara terat#r ata# ter#)
*e!er#), e(#t#a! a'r #!t# *#a a'r la*, $a! e(#t#a!
a'r la'!!-a.
2 U!t# *e!'!"ata! e+')'e!)' e!""#!aa! a'r, erl# $'a)a!"
alat ##r e!""#!aa! a'r submeter a$a9
a
)')te* e*aa'a! a'r $ar' e!-e$'a a'r:
(
)')te* e*aa'a! a'r $a#r #la!": $a!
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
17/57
Hal 17 dari 57
7
)')te* a)a! a'r ta*(aa! la'!!-a aa('la e$#a )')te* $'
ata) t'$a *e*a$a' *aa $'la#a! e!-e$'aa! a'r )e7ara
*a!$'r'.
;
Pe*aa'a! )#*(er a'r r'*er -a!" (era)al $ar' e!-e$'a &a)a
$a! a'r ta!a, $'er't#!"a! *a)'*#* 40@ $ar' ttal
e(#t#a! a'r ta!a *e!"#ra!"' e(#t#a! a'r er ra!".
=
Pe*e!#a! )el')' e(#t#a! a'r -a!" t'$a (')a $'e!#' le
)#*(er a'r r'*er )e(a"a'*a!a ter)e(#t $' ata) ar#) $'erle
e!-e$'aa! a'r )e7ara *a!$'r'.
7.
Pe!""#!aa! Peralata! Sa!'ter He*at A'r #ater $i%tures
1
Pe!""#!aa! eralata! )a!'ter e*at a'r water fi%tures $'*a)#$a! #!t# *e!'!"ata! e+')'e!)' e!""#!aa! a'r a$a
(a!"#!a! "e$#!".
2
Peralata! )a!'ter e*at a'r water fi%tures a$a (a!"#!a!
"e$#!" '&a# *el'#t' l)et, era! a'r, #r'!al, a!7#ra! a'r
shower , ('$et, $a! la'!3la'!.
; Pe!""#!aa! eralata! )a!'ter e*at a'r (water fi%tures) ar#)
*e*'l'' aa)'ta) e!"e*ata! a'r -a!" $'er't#!"a!
*'!'*#* *e!"'#t' ta(el )e(a"a' (er'#t9
N. Pera!"at )a*(#!"a! a'r Kaa)'ta) *a)'*al
1
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
18/57
Hal 1$ dari 57
*e!$##!" e!-a*a!a! $a! e)eata! e!""#!a (a!"#!a! "e$#!"
'&a#.
Per)-arata! te!') #al'ta) #$ara $a! e!-a*a!a! $ala* r#a!"
*el'#t'9
a.
Pelara!"a! *er
1
Pelara!"a! *er a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'la#a!
*elal#' lara!"a! *er a$a )el#r# (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
2 Lara!"a! *er $'la#a! $e!"a! 7ara *e!-e$'aa! ra*(#
$'lara!" *er #!t# )el#r# (a"'a! (a!"#!a! "e$#!"
ter*a)# area '!t# *a)#, &e!$ela, $a! area *a)#!-a #$ara
)e"ar $ar' l#ar e $ala* (a!"#!a! "e$#!" $e!"a! ra$'#)
*'!'*#* 10 *.
(.
Pe!"e!$al'a! Kar(!$')'$a 8O2 $a! Kar(!*!)'$a 8O
1 Set'a r#a!" tert#t# a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# )eert'
*')al!-a r#a!" erte*#a!, a#$'tr'#* $a!/ata# r#a!"
!+ere!)' -a!" (erte!)' *e!er'*a a#*#la)' !)e!tra)' 8O2
ar#) $'le!"a' $e!"a! alat *!'tr 8O2 -a!" $'le!"a'
$e!"a! alar* $a! )')te* 6e!t'la)' *ea!') -a!" (erera)'t*at') &'a a*(a!" (ata) 8O2 tela *ele%at' a*(a!" (ata)
a*a!, -a!" $'tetaa! 4.000 *"/* ata# 5.000 (a"'a! $ala*
)eta.
2 Set'a area ar'r tert#t# a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
(erte!)' *e!er'*a a#*#la)' !)e!tra)' 8O ar#) $'le!"a'
$e!"a! alat *!'tr 8O -a!" $'le!"a' $e!"a! alar* $a!
)')te* 6e!t'la)' *ea!') -a!" (erera)' t*at') &'a a*(a!"
(ata) 8O tela *ele%at' a*(a!" (ata) a*a! -a!" $'tetaa! 24
*"/* ata# 2 (a"'a! $ala* )eta.
;
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra! $a! $eta'l
e!"e!$al'a! 8O $a! 8O2 *e!"'#t' SNI 02;292005 te!ta!" N'la'
A*(a!" Bata) NAB Fat K'*'a $' U$ara Te*at Ker&a ata# e$')'
ter(ar#.
7.
Pe!"e!$al'a! Pe!""#!aa! Baa! Pe*(e# (Refrigerant)
1
Pe!""#!aa! (aa! (aa! e*(e# (refrigerant) tata #$ara -a!"
$'"#!aa! ar#) *e!"a!$#!" *ater'al a*a! $a! t'$a
(er(aa-a (a"' e!"#!' $a! l'!"#!"a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
19/57
Hal 1% dari 57
2
Baa! e*(e# (refrigerant) tata #$ara ar#) *e!""#!aa!
(aa! -a!" t'$a *e!"a!$#!" &hloro $luoro &arbon 88.
;
Kete!t#a! e!""#!aa! (aa! e*(e# (refrigerant) a$a
(a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"'#t' )ta!$ar te!').
5.
Pe!"e!$al'a! Pe!""#!aa! Mater'al
Pe!"e!$al'a! e!""#!aa! *ater'al $ala* (a!"#!a! "e$#!"
$'*a)#$a! #!t# *e!"#ra!"' *la at e!7e*ar -a!"
*e!'*(#la! (a#, 'r'ta)', $a! (er(aa-a tera$a e)eata! $a!
e!-a*a!a! e!""#!a (a!"#!a!.
Per)-arata! *ater'al ra*a l'!"#!"a! ter$'r' $ar'9
a. Pe!"e!$al'a! Pe!""#!aa! Mater'al Ber(aa-a
1
Fat e!7e*ar )e(a"a'*a!a $'*a)#$ a$a (#t'r a ('a)a
$'te*#a! a$a e%ar!a, ela'), ereat, a-# laa!,
+#r!'t#r, erta) ela') $'!$'!", e!#t# ata )eert' methilene
chloride (dhicloromethane), arsenic, asbestos, he%avalent
chromium, 'he%ane, trichloroethylene (T&), formaldehyde,
T*&+T&+ (chlorinated penjina- api), + (bisphenol ),
phthalates, asbestos , $a! la'!3la'!.
2 Pe*a)a!"a! (aa! *ater'al -a!" *e!"a!$#!" at e!7e*ar
ar#) $'la#a! )e)#a' $e!"a! r)e$#r -a!" (erla# $a!
$'la#a! le e!-e$'a &a)a -a!" *e*'l'' eal'a! $'
('$a!"!-a.
;
Kete!t#a! e*a)a!"a! *ater'al -a!" *e!"a!$#!" at e!7e*ar
)e(a"a'*a!a $'*a)#$ a$a (#t'r ( *e!"'#t' e$*a! $a!
)ta!$ar te!').
(.
Pe!""#!aa! Mater'al Ber)ert'+'at Ra*a L'!"#!"a! eco labeling
1
Ba!"#!a! "e$#!" '&a# $'(a!"#! $e!"a! )e*a)'*al
*e!""#!aa! *ater'al (a!"#!a! -a!" (er)ert'+'at ra*a
l'!"#!"a! (er#a9
a
*ater'al (a!"#!a! -a!" (er)ert'+'at e73la(el: $a!
(
*ater'al (a!"#!a! lal.
2
Ba!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *e!"a$)' r'!)'3r'!)'
e*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" a$at ata# -a!" *e!""#!aa!
ele*e! $e!"a! la!""a* tra$')'!al %a&'( *e!""#!aa! *ater'al
lal ata# )#()t't#)' -a!" (era)al $ar' )#*(er le"al.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
20/57
Hal 2, dari 57
;
Mater'al lal ata# )#()t't#)'!-a )e(a"a'*a!a $'*a)#$ $' ata)
$'(#t'a! $e!"a! etera!"a! le"al $a! *e*ert'*(a!"a!
telaa el"') tere7'l -a!" )e)#a' $e!"a! erat#ra!
er#!$a!"3#!$a!"a!.
=
Kr'ter'a *ater'al (a!"#!a! ra*a l'!"#!"a! *e!"'#t'
ete!t#a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a!.
.
Pe!"ellaa! Sa*a
Pe!"ellaa! )a*a a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a! #!t#
*e!'!"ata! e)eata! e!""#!a, a*a! (a"' l'!"#!"a! $a!
er#(aa! er'la# e!""#!a (a!"#!a! "e$#!" '&a#, )erta
*e!"#ra!"' (e(a! t'*(#la! )a*a ta.
Per)-arata! te!') e!"ellaa! )a*a ter$'r' ata)9
a.
Pe!eraa! Pr'!)' ;R reduce, reuse, recycle
Pe!eraa! r'!)' ;R reduce, reuse, recycle $'*a)#$a! #!t#
*e!"#ra!"' )a*a -a!" $'t'*(#la! le e*'l', e!""#!a,
$a!/ata# e!"ella (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *el'#t' a!tara
la'!9
1
e*(ata)a! t'*(#la! )a*a:
2
e!$a#ra! #la!" )a*a: $a!/ata#
;
e*a!+aata! e*(al' )a*a.
Pe!eraa! r'!)' ;R $'la#a! a!tara la'! $e!"a!9
1
*e!""#!aa! (aa! -a!" $aat $'"#!aa! #la!", (aa! -a!"
$aat $'$a#r #la!", $a!/ata# (aa! -a!" *#$a $'#ra' le
r)e) ala*: $a!/ata#
2
*e!"#*#la! $a! *e!-eraa! e*(al' )a*a $ar' r$#
$a!/ata# e*a)a! -a!" )#$a $'"#!aa!.
(. Pe!eraa! S')te* Pe!a!"a!a! Sa*a
Pe!eraa! )')te* e!a!"a!a! )a*a a$a (a!"#!a! '&a# ter$'r'
ata) e*'laa!, e!"#*#la!, $a! e!"laa! )a*a -a!"
$'*a)#$a! #!t# *e!a*(a !'la' *a!+aat $ar' )a*a $a!
*e!"#ra!"' $a*a l'!"#!"a!.
S')te* e!a!"a!a! )a*a a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# ter$'r'
ata)9
1
e!-e$'aa! +a)'l'ta) e*'laa! )a*a $e!"a! e!"el*a!
$a! e*')aa! )a*a )e)#a' $e!"a! &e!'), *la, $a!/ata#
)'+at )a*a:
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
21/57
Hal 21 dari 57
2
e!-e$'aa! +a)'l'ta) e!"#*#la! )a*a )e*e!tara $a!
*ela#a! e!"a*('la! $a! e*'!$aa! )a*a $ar' )#*(er
)a*a e te*at e!"#*#la! )a*a )e*e!tara ter)e(#t
)e7ara ter&a$%al: $a!
;
e!-e$'aa! +a)'l'ta) e!"laa! )a*a r"a!' )e7ara *a!$'r'
$a!/ata# el'(ata! 'a et'"a #!t# *e!a*(a !'la' *a!+aat
$a! *e!"#ra!"' $a*a l'!"#!"a!.
7.
Pe!eraa! S')te* Pe!7atata! T'*(#la! Sa*a
S')te* e!7atata! t'*(#la! )a*a $'la#a! #!t# *e!"eta#'
(eraa (e)ar *la )a*a -a!" $aat $'#ra!"', $'"#!aa!
e*(al', $a!/ata# $'$a#r #la!".Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra! $a! $eta'l
e!eraa! e!"ellaa! )a*a *e!"'#t' Perat#ra! Pe*er'!ta N.
>1 Ta#! 2012 te!ta!" Pe!"ellaa! Sa*a R#*a Ta!""a $a!
Sa*a Se&e!') Sa*a R#*a Ta!""a $a!/ata# e$*a!/)ta!$ar
te!') $a! erat#ra! tera't la'!!-a.
?.
Pe!"ellaa! A'r L'*(a
Pe!"ellaa! a'r l'*(a a$a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a!
#!t# *e!"#ra!"' (e(a! a'r l'*(a -a!" $'a)'la! $ar' (a!"#!a!
"e$#!" tera$a l'!"#!"a! $a! *e!7e"a t'*(#l!-a e!#r#!a!
#al'ta) l'!"#!"a! $' )e'tar (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
Per)-arata! te!') e!"ellaa! a'r l'*(a *el'#t'9
a.
Pe!-e$'aa! a)'l'ta) Pe!"ellaa! L'*(a Pa$at $a! L'*(a 8a'r
Se(el#* D'(#a!" e Sal#ra! Pe*(#a!"a! Kta
1
Ba!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" terleta $' $aera ela-a!a! )')te*
&ar'!"a! a'r l'*(a ta %a&'( *e*a!+aata! &ar'!"a! ter)e(#t.
2
Ba!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" t'$a terleta $' $aera ela-a!a!
)')te* &ar'!"a! a'r l'*(a %a&'( *e*'l'' +a)'l'ta) e!"ellaa!
l'*(a a$at $a! l'*(a 7a'r.
;
a)'l'ta) e!"ellaa! a'r l'*(a $'la#a! #!t# a'r l'*(a
$*e)t' blac- water )e(el#* $'(#a!" e )al#ra! e*(#a!"a!
ta.
(.
Da#r Ula!" A'r -a!" Bera)al $ar' A'r L'*(a (/rey #ater)
1
A'r l'*(a grey water $ar' (a!"#!a! "e$#!" '&a# $aat
$'"#!aa! e*(al' )etela $'r)e) *elal#' )')te* $a#r #la!" a'r
water recycling system .
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
22/57
Hal 22 dari 57
2
S')a a'r l'*(a grey water -a!" t'$a $aat $'*a!+aata!
e*(al' $a! $'(#a!" e )al#ra! e*(#a!"a! ta ar#)
*e*e!#' )ta!$ar (a# *#t# )e)#a' Ke#t#)a! Me!ter'
L'!"#!"a! H'$# N*r 112 Ta#! 200; te!ta!" Ba# M#t#
A'r L'*(a D*e)' ata# e$')' ter(ar#.
;
A'r $a#r #la!" -a!" $'"#!aa! e*(al' ar#) *e*e!#' )ta!$ar
(a# *#t# )e)#a' $e!"a! ete!t#a! er#!$a!"3#!$a!"a!.
=
A'r $a#r #la!" -a!" $'*a)#$ $' ata) $'"#!aa! )e(a"a' a'r
)e#!$er *')al!-a #!t# e!""el!tra! flushing , e!-'ra*a!
ta!a*a!, 'r'"a)' laa!, $a! e!a*(aa! a'r e!$'!"'! ma-eup
water cooling towe r.
Kete!t#a! *e!"e!a' tata 7ara, er)-arata!, ##ra!, $a! $eta'l
e!eraa! *e!"'#t' ete!t#a! er#!$a!"3#!$a!"a! ('$a!"
e!"ellaa! a'r l'*(a.
8.
Per)-arata! Taa Pela)a!aa!
Per)-arata! a$a taa ela)a!aa! ter$'r' ata) r)e) !)tr#)' '&a#,
rat' er'la# '&a#, $a! ra!ta' a) '&a#.
1.
Pr)e) K!)tr#)' H'&a#
Pr)e) !)tr#)' '&a# ar#) *e*'l'' 7ara er&a $a! te!l"' -a!"
$aat *e*a)'*ala! !'la' -a!" '!"'! $'7aa' $e!"a! *e*'!'*ala!
e*(r)a! ata# l'*(a -a!" $'a)'la! a$a )et'a r)e) !)tr#)'.
Per)-arata! r)e) !)tr#)' '&a# ter$'r' ata)9
a.
Met$e Pela)a!aa! K!)tr#)' H'&a#
Met$e ela)a!aa! !)tr#)' '&a# *er#aa! e!eraa! *et$e
!)tr#)' $e!"a! *e*ert'*(a!"a! a$a *'!'*al')a)'
e*')'/l#ta! ata# $a*a !e"at'+ (a"' l'!"#!"a! )e'tar la)'
!)tr#)'. Met$e ela)a!aa! !)tr#)' '&a# a!tara la'! )e(a"a'
(er'#t9
1
*ela#a! e!&a$%ala! )et'a taa e"'ata! $e!"a!
*e*ert'*(a!"a! t'!"at a#ra)' $a! e)t'*a)' $et'l:
2
*ela#a! e*a!ta#a! $a! e6al#a)' ata) e)el#r#a! r)e)
!)tr#)' $a! e"'ata!3e"'ata! !)tr#)' #!t#
*e!'!"ata! r$#t'6'ta):
;
*ela#a! e6al#a)' e"'ata! $a! er(a'a! )e7ara !t'!#: $a!
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
23/57
Hal 23 dari 57
=
*ela#a! '!6a)' $ala* al *et$e !)tr#)' -a!"
$'er"#!aa!.
(.
Pe!"t'*ala! Pe!""#!aa! Peralata!
Pe!""#!aa! eralata!, ter*a)# alat (erat, $'la#a! )ee+')'e!
*#!"'! *elal#' ere!7a!aa! -a!" *ata!" $e!"a!
*e*ert'*(a!"a! al3al )e(a"a' (er'#t9
1
*ela#a! e!"a%a)a! era)'!al eralata! #)#)!-a alat
(erat )erta e*el'araa! eralata! )e7ara (erala:
2
*e!"era)'a! eralata! (erat -a!" *e*'l'' ''! la' +#!")':
;
*e*erer&aa! eratr eralata! alat (erat -a!" (er)ert'+'at:
$a!
=
*e*'!'*ala! %at# &e$a eralata! !)tr#)' #)#)!-a alat
(erat.
7.
Pe!eraa! Ma!a&e*e! Pe!"ellaa! L'*(a K!)tr#)':
Ma!a&e*e! e!"ellaa! l'*(a !)tr#)' $'t#a! #!t#
*e*'!'*ala! l'*(a -a!" $'a)'la! )ela*a !)tr#)'
(erla!")#!", (a' (er#a )')a *ater'al *a##! )a*a $'
l'!"#!"a! r-e, -a!" $'la#a! $e!"a!9
1
e*aa'a! *ater'al ter*a)# alat (a!t# -a!" $'"#!aa! a$a
ela)a!aa! !)tr#)' ar#) $'t'*ala! "#!a *e!ea!
t'*(#la! )a*a !)tr#)' $e!"a! e!$eata! r'!)' ;R
-a't# *e!"#ra!"' (reduce) , *e!""#!aa! e*(al' (reuse) $a!
*e!$a#r #la!" *ater'al !)tr#)' (recycle) :
2
*e!-'aa! area e*'laa! $a! e!"#*#la! )')a *ater'al
ela)a!aa! !)tr#)' )e(el#* $'"#!aa! e*(al' $a!/ata#
$'$a#r #la!": $a!
;
*e!-e$'aa! te*at e!-'*a!a! *ater'al $e!"a! (a' "#!a
*e!'!"ata! #)'a *ater'al )e'!""a e!""#!aa! *ater'al
*e!&a$' e+et'+ $a! *e!"#ra!"' 6l#*e *ater'al )')a.
$.
Pe!eraa! K!)er6a)' A'r a$a Pela)a!aa! K!)tr#)'
K!)er6a)' a'r $'la#a! $e!"a! e!"t'*ala! e!""#!aa! a'r
-a!" $'erl#a! "#!a *e!&a"a e)e'*(a!"a! *#a a'r ta!a
#)#)!-a $' l'!"#!"a! r-e )e(a"a' $a*a $ar' ela)a!aa!!)tr#)'. Pe!"t'*ala! e!""#!aa! a'r '!' $'la#a! $e!"a!
e!$eata! r'!)' ;R (reuse, reduce, dan recycle) $a! )e*a)'*al
*#!"'! *ela#a! ere)aa! a'r e*(al' e $ala* ta!a, $e!"a!
7ara9
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
24/57
Hal 2" dari 57
1
*e!-e$'aa! e!a*#!"a! a'r #&a! $e!"a! aa)'ta)
)e*a)'*al *#!"'! #!t# $'*a!+aata! )e(a"a' )#*(er a'r
a$a ela)a!aa! !)tr#)':
2
#!t# ela)a!aa! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# $e!"a!
l#a) $a! *le)'ta) terte!t#, %a&'( *ela#a! *a!a&e*e!
#ra)a! a'r dewatering) a$a taa "#!a *e!"#ra!"' 6l#*e a'r
(#a!"a!, (er#a9
a
e*(#ata! )#*#r a!ta# $a! *ela#a! e!"a*ata!
tera$a e!#r#!a! a'r ta!a )e)#a' $e!"a! ere!7a!aa!
#ra)a! a'r dewatering) -a!" $')et#':
(
*ela#a! e!"a*ata! tera$a e*#!"'!a! ter&a$'
e!#r#!a! *#a ta!a $' )e'tar la)' ela)a!aa!
!)tr#)' (er$a)ara! ra$'#) e!"ar# #ra)a! a'r
dewatering :
7
*e!"a*('l la!"a e!"a*a!a! $a! e!a!""#la!"a!
tera$a e!"ar# !e"at'+ -a!" t'*(#l a'(at #ra)a! a'r
dewatering a$a, (a' la)' !)tr#)' *a##! l'!"#!"a!
)e'tar!-a: $a!
$
)e*a)'*al *#!"'! *e*a!+aata! e*(al' a'r a)'l
#ra)a! a'r dewatering) *elal#' )')te* e!-ar'!"a! a'r
)e(a"a' )ala )at# )#*(er a)a! a'r (er)' a$a
ela)a!aa! !)tr#)'.
;
*e!""#!aa! )#*#r re)aa! $a!/ata# la* e!a*#!"a! a'r
#&a! -a!" $'*a)#$a! #!t# *e!&a"a e)e'*(a!"a! a'r
ta!a $a! *e!"#ra!"' al'ra! a'r er*#aa!.
=
*ela#a! *a!a&e*e! e!""#!aa! a'r )e)#a' $e!"a! #al'ta) -a!" $'(#t#a!.
5
tata 7ara, er)-arata!, $a! $eta'l e!eraa! !)er6a)' a'r a$a
ela)a!aa! !)tr#)' *e!"'#t' ete!t#a! te!') te!ta!"
!)er6a)' a'r.
e.
Pe!eraa! K!)er6a)' E!er"' Pa$a Pela)a!aa! K!)tr#)'
K!)er6a)' e!er"' a$a ela)a!aa! !)tr#)' $'la#a! $e!"a!
*e!"'*le*e!ta)'a! *a!a&e*e! e!er"' -a!" ter$'r' ata) e+')'e!)'
*et$l"' $a! e!"t'*ala! e!""#!aa! eralata! -a!" e*at
e!er"', $e!"a! 7ara9
1
Me!-#)#! SOP *a!a&e*e! e!er"' $a! a!$#a! ela)a!aa!
!)er6a)' e!er"':
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
25/57
Hal 25 dari 57
2
Mela#a! *a!a&e*e! e!er"' a$a ela)a!aa! !)tr#)' a$a
)et'a #r#ta! ela)a!aa! eer&aa! !)tr#)', -a!" *el'#t'
ta' t'$a ter(ata) a$a9
a
Pela)a!aa! *!'tr'!" e!""#!aa! l')tr' )ela*a taa
!)tr#)' $'(a!$'!"a! $e!"a! *a!a&e*e! !)er6a)'
e!er"' -a!" tela $'tetaa!:
(
Pe*a)a!"a!
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
26/57
Hal 2# dari 57
1
e!"e*ata! $a! !)er6a)' e!er"':
2 e!"e*ata! $a! !)er6a)' a'r: $a!
;
e!"e*ata! $a! !)er6a)' )#*(er $a-a la'!!-a, #)#)!-a
)#*(er $a-a -a!" t'$a $aat $'er(aar#'.
;.
Ra!ta' Pa) H'&a#
Ra!ta' a) '&a# a$a r)e) !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
$'$aat $ar' e*a) $a! )#(3ela)a!a/)#( !tratr -a!"
(er!tr'(#)' *ela)a!aa! r$#)' !)tr#)' $e!"a!
*e*ert'*(a!"a! r'!)' $a#r '$# (life cycle time) $ar' a)a!
ter)e(#t $e!"a! *e*ert'*(a!"a! al )e(a"a' (er'#t9
a.
Pe!""#!aa! Mater'al K!)tr#)'
Pe!""#!aa! *ater'al a$a ela)a!aa! !)tr#)' ar#) $'la#a!
)et'*al *#!"'! a"ar e*aa'a! )#*(er $a-a le(' e+')'e!, $a!
*e!"#ra!"' l'*(a !)tr#)' (er#a )')a *ater'al. Pe!""#!aa!
*ater'al ar#) *e*ert'*(a!"a! al3al )e(a"a' (er'#t9
1
e!"t'*ala! e*a!+aata! *ater'al lal )e(a"a' (aa!
!)tr#)':
2
e!"t'*ala! e!""#!aa! *ater'al -a!" ra*a l'!"#!"a!:
;
e!&a$%ala! e!"'r'*a! $a! e*a!+aata! *ater'al $e!"a! teat:
=
ere!7a!aa! $a! e!etaa! r'ter'a alat (erat -a!" aa!
$'"#!aa!: $a!
5 *e*'!'*ala! e*a)a! *ater'al.
(. Pe*'l'a! Pe*a) $a!/ata# S#( !tratr
Pe*'l'a! e*a) $a!/ata# )#( !tratr a$a !)tr#)' '&a#
$'la#a! $e!"a! *e*ert'*(a!"a! al3al )e(a"a' (er'#t9
1
*e*er't#!"a! telaa ar(! -a!" al'!" re!$a $e!"a!
*e*ert'*(a!"a! la)' erlea! alat (erat $a!/ata#
*ater'al -a!" $'er"#!aa!.
2
*e!"#ta*aa! e!""#!aa! e*a) alat $a!/ata# *ater'al
lal )e*a)'*al *#!"'!.
7.
K!)er6a)' E!er"'
K!)er6a)' e!er"' a$a ela)a!aa! ra!ta' a) $'la#a!, (a'
*elal#' e*'l'a! *ater'al *a##! e*a) $a! )#( !tratr
-a!" *e!&ala!a! r'!)'3r'!)' e!"e*ata! e!er"' $'a!tara!-a
*el'#t'9
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
27/57
Hal 27 dari 57
1
Mela#a! a#$'t e!er"' a$a eralata! -a!" $'"#!aa!.
2 Mere!7a!aa! $a! *e!etaa! at#ra! tera't !)er6a)' e!er"'.
;
Mere!7a!aa! e!""#!aa! alat (erat e*at e!er"'.
Prat' ra!ta' a) '&a# a$a taa ela)a!aa! !)tr#)'(a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"'#t' ete!t#a! te!') tera't.
D.
Per)-arata! Taa Pe*a!+aata!
Taa Pe*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala taa (a!"#!a!
"e$#!" ter)e(#t $'"#!aa! )e)#a' $e!"a! +#!")' -a!" $'re!7a!aa!. Pa$a
taa e*a!+aata! '!' $'la#a! e"'ata! e*el'araa!, era%ata! $a!
e*er')aa! (erala -a!" $'*a)#$a! #!t# *e*ertaa!a! er+*a
(a!"#!a! "e$#!" '&a# a$a !$')' at#al -a!" $'ere!a!a!
$'(a!$'!"a! $e!"a! tar"et '!er&a a$a ere!7a!aa!.
Per)-arata! e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# (er#a e!eraa!
*a!a&e*e! e*a!+aata! -a!" ter$'r' ata)9
1.
Or"a!')a)' $a! Tata Kella Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#
Or"a!')a)' $a! tata ella (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a! #!t#
*e!&a*'! ter)e$'a!-a ele*(a"aa!/ '!)t't#)' $a! )#*(er $a-a -a!"
(erta!""#!" &a%a( ata) e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $e!"a!
*ela)a!aa! e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a! era%ata!
(a!"#!a!. L'!"# $ar' r"a!')a)' $a! tata ella (a!"#!a! "e$#!"
'&a# *el'#t' )tr#t#r r"a!')a)', +#!")', ta!""#!" &a%a( $a!
e%a&'(a!, !')(a )#*(er $a-a *a!#)'a, $a! r"ra* e*(eala!,
elat'a!, $a! e*a"a!"a!.
2.
Sta!$ar Oera)'!al $a! Pr)e$#r SOP Pela)a!aa! Pe*a!+aata!
SOP Pela)a!aa! Pe*a!+aata! a$ala )era!"a'a! '!)tr#)' $eta'l
tert#l') (er#a a!$#a! -a!" $'(a#a! $ala* ra!"a ela)a!aa!
r)e) e"'ata! e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a! era%ata!
$e!"a! t#a! *e*ertaa!a! '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a#. SOP
Pela)a!aa! Pe*a!+aata! *el'#t'9
a.
Pr)e$#r, r'!7'a! e"'ata!, $a! *et$e -a!" $'erl#a! $ala*
ela)a!aa! e*el'araa!, era%ata!, $a! e*er')aa! (erala,
r"ra* er&a e*el'araa! $a! era%ata!, erle!"aa!, $a!
eralata! -a!" $'erl#a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
28/57
Hal 2$ dari 57
(.
L'!"# e*el'araa! $a! era%ata! )erta e*er')aa! (erala
(a!"#!a! "e$#!" '&a# *el'#t' e)e)#a'a! tar"et '!er&a (a!"#!a!
"e$#!" '&a# -a!" ter$'r' ata)9
1
e!"ellaa! taa:
2
e+')'e!)' e!""#!aa! e!er"':
;
e+')'e!)' e!""#!aa! a'r:
=
#al'ta) #$ara $ala* r#a!":
5
e!""#!aa! *ater'al ra*a l'!"#!"a!:
e!"ellaa! )a*a: $a!
? e!"ellaa! a'r l'*(a,
$'(a!$'!"a! $e!"a! '!er&a a$a e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!"
'&a#.
;.
Pe!-#)#!a! Pa!$#a! Pe!""#!aa! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a# #!t#
Pe!"#!'/Pe!""#!a
Pa!$#a! e!""#!aa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# #!t#
e!"#!'/e!""#!a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'*a)#$a! )e(a"a'
a!$#a! rat') )ear'3ar' -a!" *e*#at )trate"', *a!+aat, $a!
r'!7'a! e"'ata! -a!" $aat $'la#a! le e!"#!'/e!""#!a $ala*
*e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# a"ar teta ter&a"a '!er&a!-a.
Pa!$#a! e!""#!aa! '!' *el'#t'9
a
*'t*e! e!""#!a:
(
'$e!t'+'a)' )'t#a)' )aat '!':
7
ere!7a!aa! e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a#:
$
'*le*e!ta)':
e
e6al#a)' $a! e!'!&a#a!: )erta
+
#a-a e!'!"ata! e)a$ara! e!"#!' (a!"#!a! "e$#!" *e$'a
a*a!-e, erat#ra! e!"#!'a! $a! )e(a"a'!-a.
Tata 7ara, a!$#a! ela)a!aa!, $a! $eta'l e!eraa! *a!a&e*e!
e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!"'#t' ete!t#a! te!')
tera't.
E.
Per)-arata! Taa Pe*(!"ara!
Taa e*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala taa e*(!"ara!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $e!"a! *e!""#!aa! e!$eata! $e!)tr#)'
-a!" $'la#a! $e!"a! *e!"#ra' *!e!3*!e! (a!"#!a! $e!"a!
t#a! *e*'!'*ala! )a*a !)tr#)' $a! *e!'!"ata! !'la' "#!a
$ar' *ater'al #!'a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
29/57
Hal 2% dari 57
Per)-arata! e*(!"ara! (er#a e)e)#a'a! $e!"a! re!7a!a te!')
e*(!"ara! -a!" ter$'r' ata) r)e$#r e*(!"ara! $a! #a-a
e*#l'a! taa l'!"#!"a!.
1.
Pr)e$#r Pe*(!"ara!Pr)e$#r e*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" a$ala tata 7ara er&a $ala*
*e!&ala!a! eer&aa! e*(!"ara!, (er$a)ara! e!$eata!
$e!)tr#)'. Pr)e$#r e*(!"ara! *e*#at *et$l"' '$e!t'+'a)'
*!e! (a!"#!a! -a!" aa! $'$a#r #la!", $'*a!+aata! e*(al',
$a!/ata# $'*#)!aa!, ela)a!aa! e"'ata! e*(!"ara!, $a!
ela)a!aa! $#*e!ta)' a$a )el#r# taa e*(!"ara!.
2.
Ua-a e*#l'a! taa l'!"#!"a!, -a!" *el'#t'9a #a-a e*#l'a! taa (a!"#!a!, *el'#t' 9
1
*e!"'$e!t'+'a)' 6e"eta)' )e'tar (a!"#!a! "e$#!" a"ar
ter'!$ar $ar' er#)aa!, $a!/ata# *ela#a! e*'!$aa!
/e!a!a*a! #la!":
2
*e!#t# laa! e*(!"ara!:
;
*ela#a! #a-a3#a-a e!"e!$al'a! er)' $a! )e$'*e!ta)':
$a!
=
*e*'!'*ala! $a*a !e"at'+ $ar' e"'ata! e*(!"ara!
tera$a l'!"#!"a! )e'tar, a!tara la'! e(')'!"a!, $e(#,
e*a7eta! a'(at *('l')a)'/ $e*('l')a)', )erta er'!$aa!
*ater'al $a!/ata# eralata! $a! e!-'*a!a! tera$a rert',
&ala!, $a! a%a)a! )e'tar la)' e*(!"ara!.
(
#a-a e!"ellaa! l'*(a !tr#)', -a!" $'+#)a! a$a r'!)'
e*#l'a! (aa! material recovery) tera$a *ater'al $a!/ata#
l'*(a !)tr#)' -a!" $aat $'er"#!aa! e*(al', *el'#t'9
1
t'!"at r)e!ta)e $ar' *ater'al $a!/ata# l'*(a !)tr#)'
-a!" t'$a (era7#!, -a!" $aat $'er"#!aa! e*(al':
2
e!-e$'aa! la)' e!"#*#la!, e*')aa!, $a! e!-'*a!a!
*ater'al -a!" $aat $'$a#r #la!":
; e!7atata! ata) *ater'al !)tr#)' -a!" $'(#a!", $'$a#r #la!",
$'"#!aa! e*(al', $a!/ata# $')'*a! $a!/ata# $'*a!+aata!
e*(al' #!t# e!""#!aa! $' *a)a *e!$ata!": $a!
=
e!7atata!/$#*e!ta)' ata) r)e) e*(!"ara! $a! r)e)
e!""#!aa! e*(al' a$a (a"'a! (a!"#!a! "e$#!".
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
30/57
Hal 3, dari 57
BAB III
PENYELENGGARAAN BANGUNAN GEDUNG HIJAU
A.
Pe!-ele!""araa! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a# a$a Ba!"#!a! Ge$#!" Ya!" Tela D'*a!+aata!
1.
Pr'!)' A$ata)'
Pr'!)'3r'!)' a$ata)' (a!"#!a! "e$#!" -a!" tela $'*a!+aata!
a$ala )e(a"a' (er'#t9
a.
Pe*e!#a! Kela'a! #!")'
A$ata)' (a!"#!a! "e$#!" -a!" tela $'*a!+aata! ar#)
*e*erat'a! r'ter'a3r'ter'a er)-arata! te!') (a!"#!a!
"e$#!" a"ar t'$a *e!""a!""# ela'a! +#!")' (a!"#!a! a$a )aat
e*a!+aata!. A$ata)' (a!"#!a! "e$#!" '!' t'$a (le *e!"#ra!"'
er)-arata! e)ela*ata! )tr#t#r (a!"#!a!.
(. Pert'*(a!"a! B'a-a Oera)'!al Pe*a!+aata! $a! Per't#!"a!
T'!"at Pe!"e*(al'a! B'a-a -a!" D'ter'*a ata) Pe!"e*ata!
A$ata)' (a!"#!a! "e$#!" -a!" tela $'*a!+aata!$'re*e!$a)'a! ar#) *e*erat'a! e)el#r#a! ('a-a
era)'!al e*a!+aata! $a! er't#!"a! t'!"at e!"e*(al'a!
('a-a -a!" $aat $'ter'*a ata) e!"e*ata! (acceptable paybac-).
7.
Pe!7aa'a! Tar"et K'!er&a -a!" Ter##r
Pe*e!#a! er)-arata! te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
ter##r )e)#a' $e!"a! tar"et '!er&a -a!" $'tetaa!, $'la#a!
e*el'araa!, e*er')aa! (erala $a! era%ata! -a!" $'t#a!
#!t# *e*ertaa!a! '!er&a -a!" $'tetaa! ter)e(#t.
2.
Pe!eraa! A$ata)'
a.
Pert'*(a!"a! Pe!eraa! A$ata)'
Pe!eraa! a$ata)' a$a (a!"#!a! "e$#!" -a!" tela $'*a!+aata!
$aat $'la#a! )e7ara (ertaa $e!"a! ert'*(a!"a!9
1
t'!"at e!eraa! te!l"' )')te* (a!"#!a!: $a!
2
)trate"' e*'l' $a!/ata# e!"ella (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$ala* e*e!#a! er)-arata! a!tara la'! +'!a!)'al $a!
eter)e$'aa! )#*(er $a-a *a!#)'a.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
31/57
Hal 31 dari 57
(.
S')te* -a!" Daat D'teraa! A$ata)'
S')te* -a!" $aat $'teraa! a$ata)' a$a (a!"#!a! "e$#!" -a!"
tela $'*a!+aata! $'la#a! $e!"a! ert'*(a!"a!9
1
a)'l a#$'t tera$a )')te* $a!/ata# *!e! (a!"#!a!,
)eert'9
a
)')te* e!7aa-aa!:
(
)')te* e!"!$')'a! #$ara: $a!
7
)')te* e!"ellaa! a'r l'*(a.
2
te!)' '!er&a -a!" $aat $'t'!"ata!
Se(a"a' 7!t aa('la (er$a)ara! ert'*(a!"a! la' +#!")',
'!er&a ter##r $a! ('a-a e!*') $'erle a!-a )')te*
e!7aa-aa! -a!" $aat $'t'!"ata! '!er&a!-a, *aa )')te*
e!7aa-aa! a$a (a!"#!a! "e$#!" %a&'( *e*e!#'
er)-arata! te!ta!" er)-arata! te!') e!7aa-aa! )e)#a'
$e!"a! Ba( III Per)-arata! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#, Ba"'a!
Ket'"a Per)-arata! Taa Pere!7a!aa! Te!'), Pa)al > A-at ;
#r#+ $.
;.
Pe!eraa! A$ata)' a$a Ba!"#!a! Ge$#!" 8a"ar B#$a-a
Pe!eraa! a$ata)' a$a (a!"#!a! "e$#!" 7a"ar (#$a-a -a!"
$'le)tar'a! )ela'! *e*e!#' er)-arata! ele)tar'a!, "a ar#)
*e*erat'a! (a%a a$ata)' ter)e(#t9
a.
t'$a *e!-e(a(a! er#(aa! !+'"#ra)' 6')#al: $a!
(.
t'$a *e!-e(a(a! !+l' tera't $e!"a! +#!")' (a!"#!a!.
B.
Taaa! Pe!-ele!""araa! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#
Taaa! e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# ter$'r' ata) taa
e*r"ra*a!, ere!7a!aa! te!'), ela)a!aa!, e*a!+aata!, $a!
e*(!"ara!.
1.
Taa Pe*r"ra*a!
Taa e*r"ra*a! a$ala ra!"a'a! e"'ata! ere!7a!aa! a%al
(a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *e!e!t#a! )e&a# *a!a e!7aa'a!
'!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $a! eterl'(ata! e*a!"# ee!t'!"a!
)ea!&a!" r)e) e!-ele!""araa! "#!a *e!&a*'! tere!#'!-a '!er&a
-a!" $''!"'!a!. Pe*r"ra*a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# ar#)
$'la)a!aa! )e7ara teat, )')te*at') $a! *e!&a$' $a)ar $ar' la!"a3
la!"a )ela!t!-a.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
32/57
Hal 32 dari 57
Al#r taaa! e*r"ra*a! a$ala )e(a"a' (er'#t9
a.
e*r"ra*a! $'la#a! le e*'l' $a!/ata# e!-e$'a &a)a -a!"
*ete! $ala* e!-#)#!a! r"ra* (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
(.
e!e!t#a! +#!")' $a! la)'+'a)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a'
$e!"a! e(#t#a! -a!" $''!"'!a!.
7.
e*'l'a! la)' #!t# (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'re*e!$a)'a!
)eert' a$a a%a)a!3a%a)a! a$at (a!"#!a!, laa!
ter!ta*'!a)' -a!" e!$a $'#l'a!, la)' $e!"a! '!te!)'ta)
(a!"#!a! "e$#!" -a!" t'!""', $a!/ata# la)' -a!" tere!a
e!"at#ra! %a&'( (a!"#!a! "e$#!" '&a# $a!/ata# )e)#a' $e!"a!
ete!t#a! e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)'
#!t# DKI Jaarta.
$.
e!e!t#a! t'!"at e!7aa'a! '!er&a -a!" $'er)-arata! -a!"
ter(a"' ata) (a!"#!a! "e$#!" '&a# (ar# ata# (a!"#!a! "e$#!"
-a!" tela $'*a!+aata!.
e.
e!e!t#a! '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" '!"'! $'7aa'
$'la#a! $e!"a!9
1
*e*er'raa! tar"et '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a#
(er$a)ara! a$a !'la' rata3rata '!er&a (a!"#!a! a$a
#*#*!-a $' a%a)a! -a!" $'re!7a!aa!: $a!
2
*e!e!t#a! a)#*)' '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
$''!"'!a! )e)#a' $e!"a! ete!t#a! -a!" $'tetaa! le
e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI
Jaarta ata# $aat $'tetaa! *'!'*al 25 @ #!t# !)er6a)'
e!er"' $a! 10@ #!t# !)er6a)' a'r $' ata) !'la' '!er&a
(a!"#!a! "e$#!" a$a #*#*!-a a$a a%a)a! -a!" (el#*
$'te!t#a! tar"et 7aa'a! '!er&a!-a.
+.
'$e!t'+'a)' e*a!"# ee!t'!"a! -a!" terl'(at $ala*
e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#, )e&a taa ere!7a!aa!
te!'), ela)a!aa! !)tr#)', e*a!+aata!, $a! e*(!"ara!.
".
e!etaa! !)e)' a%al (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" a!tara la'!
*el'#t' '$e!t'+'a)' r#a!"3r#a!" #ta*a $a! e!#!&a!", alter!at'+3
alter!at'+ $e)a'! $a! te!l"' -a!" $aat $'er"#!aa!, $a!
ere!7a!aa! e*('a-aa! (er$a)ara! e!$eata! ('a-a )'l#)
'$# (a!"#!a! )e)#a' $e!"a! '!er&a -a!" $''!"'!a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
33/57
Hal 33 dari 57
.
e!-#)#!a! a&'a! ela'a! e*(a!"#!a! (a!"#!a! "e$#!" '&a#,
-a!" *el'#t' a!tara la'! e)e)#a'a! la)' (er$a)ara! re!7a!a
tata r#a!" $a! re!7a!a '!$# -a!" (erla#, )erta a&'a! ela'a!
e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $ar' )e"' te!'), e!*',
))'al, $a! l'!"#!"a!.
'.
e!e!t#a! *et$l"' e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#
$'re*e!$a)'a! $e!"a! 'l'a!3'l'a! )e(a"a' (er'#t9
1
'!er&a t'!""', ('a-a t'!""' (high performance, high cost)0
2
'!er&a t'*al, ('a-a t'*al (optimum performance, optimum
cost)0 $a!
;
'!er&a t'*al, ('a-a re!$a (optimum performance, low cost).
&.
e!etaa! r'ter'a e!-e$'a &a)a -a!" *ete! (er$a)ara!
#al'ta) $a!/ata# e!"ala*a! -a!" *e!$##!" e!-ele!""araa!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $a! r'ter'a te!a"a al' -a!" *ete!,
ter*a)# *et$e e*'l'a! -a!" *e!$##!" green procurement ,
-a't# e+')'e!)' e!""#!aa! erta) $a! alat t#l'), )')te* &ar'!"a!
ter!e)' '!ter!et $e!"a! )#*(er $ata $a! '!+r*a)' $aat $'a)e)
$e!"a! a*a! *elal#' e!"a$aa! eletr!' (eprocurement .
.
ela)a!aa! e*r"ra*a! a$a )el#r# taa ere!7a!aa! te!'),
ela)a!aa! !)tr#)', e*a!+aata!, $a! e*(!"ara! -a!"
$'$a)ara! ata) e&ela)a! l'!"# eer&aa!, e!$a!aa!, &a$%al $a!
e!"ellaa! r')'.
l.
aa('la l'!"# eer&aa! ar#) $'el*a! $ala* )#(3)#(
eer&aa!, eer&aa! ar#) $'$a)ara! ata) *et$e e!-ele!""araa!
-a!" al'!" t'*al (er$a)ara! )#*(er $a-a -a!" ter)e$'a.
*.
e!"ellaa! r')' $a! eter(ata)a! -a!" a$a *el'#t' e)ela*ata!,
e)eata!, te!)' (e!7a!a ala*, $a! er#(aa! 'l'*.
!.
e!-#)#!a! Lara! A'r Taa Pe*r"ra*a! -a!" (er')'
$#*e!ta)' e)el#r#a! taa e*r"ra*a!, $a! re*e!$a)'3
re*e!$a)' )erta r'ter'a3r'ter'a te!'), -a!" $aat $'e*(a!"a!
*e!&a$' Kera!"a A7#a! Ker&a ere!7a!aa! te!') (a!"#!a!
"e$#!" '&a#.
2.
Taa Pere!7a!aa! Te!')
Taa ere!7a!aa! te!') a$ala ra!"a'a! e"'ata! e!-#)#!a!
$#*e! ere!7a!aa! te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a' $e!"a!
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
34/57
Hal 3" dari 57
re*e!$a)' $a! r'ter'a -a!" tela $'tetaa! $ala* Lara! A'r
Taa Pe*r"ra*a! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#.
Al#r taa ere!7a!aa! te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala )e(a"a'
(er'#t9
a.
Pere!7a!aa! $'la#a! le e!-e$'a &a)a ere!7a!aa! -a!"
*ete! -a!" *e*'l'' )ert'+'at eal'a! $'('$a!"!-a *e!"'#t'
ete!t#a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a! te!ta!" &a)a !)tr#)'.
(.
Pela)a!aa! '$e!t'+'a)' 'a -a!" tera't $ala* e"'ata!
ere!7a!aa! te!'), ter*a)# era! )et'a 'a -a!" tera't,
*e!etaa! %a'l )et'a 'a -a!" ter'$e!t'+'a)' #!t# *ela#a!
!ta $a! *e*(a!"#! er&a)a*a t'* -a!" e+et'+.
7.
Pela)a!aa! *#!'a)' -a!" e+et'+ a!tara )e*#a 'a tera't
$'la#a! $e!"a! 7ara r$'!a)' #!t# *e!-a*aa! t#a!,
l'!"#, $a! tar"et '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a#,
*e!-)'al')a)'a! era! )e*#a 'a, $a! e!"a*('la! )l#)' ata)
ta!ta!"a! e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
$.
Pe!etaa! r'ter'a ra!7a!"a! te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a'
$e!"a! tar"et '!er&a/tl ##r/)ert'+'at -a!" $')eaat'.
e.
Pe!-#)#!a! $#*e! ere!7a!aa! te!') -a!" ter'!te"ra)', $e!"a!
7ara *ela#a! r$'!a)' a!tara )e*#a 'a -a!" terl'(at,
ter*a)# *ela#a! !)#lta)' te!') ea$a TABGH, *ela#a!
))'al')a)' )erta *#!'a)' e+et'+ $e!"a! l'!"#!"a! taa la)'
(a!"#!a!, *e!"ela(ra)'a! er)-arata! te!') a$a taa
ere!7a!aa!, $a! *e*(#a el#a!" #!t# *e!7'taa! '!6a)'
$ala* ere!7a!aa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
+.
$#*e! ere!7a!aa! te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e*#at9
1
re!7a!a ar)'tet#r:
2
re!7a!a )tr#t#r:
;
re!7a!a *ea!'al $a! eletr'al:
=
re!7a!a tata r#a!" l#ar:
5
re!7a!a tata r#a!" $ala*/'!ter'r:
)e)'+'a)' te!'):
?
re!7a!a a!""ara! ('a-a:
>
er't#!"a! re$#)' e*')' ar(!:
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
35/57
Hal 35 dari 57
4
er't#!"a! te!') e!7aa'a! e+')'e!)' e!er"':
10
er't#!"a! te!') e!7aa'a! e+')'e!)' a'r:
11
er't#!"a! te!') e+')'e!)' )#*(er $a-a la'!!-a: $a!
12
er'raa! )'l#) '$# (a!"#!a!:
".
$ala* *e!-#)#! $#*e! re!7a!a te!') (a!"#!a! "e$#!" '&a#,
e!-e$'a &a)a ere!7a!a ar#) *e*ert'*(a!"a! e*a*#a!
e*a) tera't $e!"a! (ata) *a)'*#* e!""#!aa! e!er"', a'r
$a! )#*(er $a-a la'!!-a.
.
e!"a&'a! #la!" tera$a a)'l ere!7a!aa! te!') #!t#
*e*a)t'a! #al'ta) a)'l ere!7a!aa! te!'), *el'#t' a&'a!
tera$a e!7aa'a! a)'l ere!7a!aa! te!') )e)#a' $e!"a!
taaa! ere!7a!aa! te!'), a&'a! tera$a eter(a!"#!a!
constructability , el'(ata! t'* '!$ee!$e! #!t# *ela#a! a&'
#la!", $a! value engineering aa('la $'erl#a! $a! )e)#a' $e!"a!
e(#t#a!.
'. (er)a*a $e!"a! e*'l' (a!"#!a! "e$#!" '&a#, e!-e$'a &a)a
ere!7a!a te!') *e!"aa! er*!a! I'! Me!$'r'a!
Ba!"#!a! "e$#!" IMB $a! *ela#a! e!$a+tara! (a!"#!a!
"e$#!" '&a# ea$a '!)ta!)' te!') tera't $a!/ata# SKPD -a!"
*e*('$a!"' (a!"#!a! "e$#!".
&.
e!-'aa! Lara! A'r Taa Pere!7a!aa! Te!') -a!" ter$'r'
$ar' $#*e!ta)' taa ere!7a!aa! te!'), $a! e!-'aa!
$#*e!3$#*e! -a!" $'erl#a! (er#a "a*(ar3"a*(ar re!7a!a
$eta'l detailed engineering drawings , )e)'+'a)' $a! re*e!$a)'
te!'), )erta er't#!"a! te!') -a!" $aat $'*a!+aata! )e(a"a'
(a"'a! $ala* $#*e! e!"a$aa! a$a taa ela)a!aa!
!)tr#)'.
.
e!"e!$al'a! $ar' taa ere!7a!aa! te!') $'la#a! a$a )et'a
a'r e"'ata! $e!"a! *e*erat'a! etera$#a! a)'l a!tar
e"'ata! *elal#' $a+tar e!$al' chec-list tera$a $#*e!
ere!7a!aa! te!').
;.
Taa Pela)a!aa! K!)tr#)'
Taa ela)a!aa! !)tr#)' a$ala ra!"a'a! e"'ata!
e*(a!"#!a!/ela)a!aa! !)tr#)' +')' (a!"#!a! "e$#!" '&a#
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
36/57
Hal 3# dari 57
(er$a)ara! $#*e! ere!7a!aa! te!') (a!"#!a! -a!" *e*#at
er)-arata!3er)-arata! te!') "#!a *e!7aa' '!er&a -a!" $''!"'!a!.
Al#r taa ela)a!aa! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala
)e(a"a' (er'#t9
a.
ela)a!aa! $'la#a! le e!-e$'a &a)a ela)a!aa! !)tr#)'
-a!" *ete! $' ('$a!"!-a.
(.
e!-#)#!a! $#*e! re!7a!a ela)a!aa! !)tr#)' (a!"#!a!
"e$#!" '&a# -a!" *e*#at *et$l"' $a! r)e$#r era)' )ta!$ar
POS e!"ellaa! )#*(er $a-a $ala* ra!"a e*e!#a!
er)-arata! r)e) !)tr#)' '&a#, rat' er'la# '&a# $a!
ra!ta' a) '&a# -a!" $'er"#!aa! $a! e!-#)#!a! "a*(ar er&aela)a!aa! !)tr#)' (shop drawings).
7.
$#*e! re!7a!a ela)a!aa! !)tr#)' %a&'( $'*#!'a)'a!
$e!"a! e!-e$'a &a)a tera't la'!!-a e!-e$'a &a)a ere!7a!a te!')
$a! e!-e$'a &a)a *a!a&e*e! !)tr#)' $a! 7al! e*'l'
$a!/ata# e!"ella (a!"#!a! "e$#!" '&a# #!t# *e*erle
e)eaata! (er)a*a.
$.
e!"aa! er''!a! ea$a '!)ta!)' te!') -a!" *e*('$a!"'
e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" $' $aera, -a!" $aat $'*#la'
a$a taa ere!7a!aa! te!') $a! $aat (er!)#lta)' $e!"a!
TABGH.
e.
ela)a!aa! !)tr#)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a' $e!"a!
$#*e! ere!7a!aa! te!') $a! $#*e! ela)aaa! !)tr#)'
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $a! *e!"a7# ea$a tar"et '!er&a/tl
##r/)ert'+'at -a!" $')eaat'.
+.
Pela)a!aa! r$'!a)' $e!"a! '!)ta!)' te!') tera't "#!a
*ela#a! e*er')aa! ela'a! +#!")' $a!/ata# *e!""#!aa!
e!-e$'a &a)a e!"a&' te!') -a!" *ete! $' ('$a!"!-a.
".
elara! a)'l e*er')aa! ela'a! +#!")' (a!"#!a! "e$#!" '&a#
ra!"a *e*erle Sert'+'at La' #!")' SL #!t# (a!"#!a!
"e$#!" '&a# (ar#.
.
a)'l $ar' ela)a!aa! !)tr#)' ter$'r' ata) (a!"#!a! "e$#!"
'&a#, Lara! A'r Taa Pela)a!aa! K!)tr#)', -a!" *e*#at
"a*(ar ter(a!"#! (as built drawings), $#*e!ta)' )el#r# taaa!
ela)a!aa! !)tr#)' +')', e$*a! e!"era)'a! $a!
e*el'araa!, $#*e! er''!a!, )erta $#*e! er*!a!
e*er')aa! ela'a! +#!")' (a!"#!a! "e$#!" '&a#.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
37/57
Hal 37 dari 57
=.
Taa Pe*a!+aata!
Taa e*a!+aata! a$ala ra!"a'a! e"'ata! e!""#!aa! (a!"#!a!
"e$#!" '&a# )e)#a' $e!"a! +#!")'!-a, ter*a)# e"'ata! e*el'araa!,
e*er')aa! (erala, $a! era%ata! (a!"#!a! a"ar '!er&a -a!"$''!"'!a! teta ter&a"a.
Al#r taa e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala )e(a"a' (er'#t9
a.
e*a!+aata! $'la#a! le e*'l' $a!/ata# e!"ella (a!"#!a!
"e$#!" '&a# *elal#' $'6')' -a!" (erta!""#!" &a%a( ata)
e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a! era%ata! (a!"#!a! ata#
e!-e$'a &a)a -a!" *ete! $' ('$a!"!-a.
(.
$'6')' -a!" (erta!""#!" &a%a( ata) e*el'araa!, e*er')aa!
(erala, $a! era%ata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!-#)#! re!7a!a
e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a! era%ata! (a!"#!a!
"e$#!" '&a# a"ar '!er&a!-a teta ter&a"a )e)#a' $e!"a! #*#r
la-a!a!.
7.
e*'l' $a!/ata# e!"ella $aat *e!""#!aa! e!-e$'a &a)a -a!"
*ete! )e)#a' $e!"a! ete!t#a! erat#ra! er#!$a!"3#!$a!"a!
('$a!" &a)a !)tr#)' $ala* ela)a!aa! e"'ata! e*el'araa!,era%ata! (a!"#!a! "e$#!" '&a#, $a! e*er')aa! (erala,.
$.
e*'l' $a!/ata# e!"ella $aat *ela)a!aa! e"'ata! ))'al')a)',
r*)' $a! e$#a)' tera$a e!""#!a $a! e!"#!' (a!"#!a!
"e$#!" "#!a *e!'!"ata! e)a$ara! e!""#!a te!ta!" r'!)'
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $ala* e"'ata! )ear'3ar', ter*a)#
*e!-#)#! a!$#a! e*a!+aata! (a"' e!""#!a/e!"#!'.
e.
a!$#a! )'!"at (a"' e!""#!a/e!"#!' (a!"#!a! "e$#!" '&a#
*e*#at tata 7ara rat') #!t# (er!tr'(#)' ea$a ter&a"a!-a
'!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# ter)e(#t. Pa!$#a! ter)e(#t al'!"
t'$a *e*#at a!$#a! e*at e!er"', a!$#a! e*at a'r, a!$#a!
e!"ellaa! )a*a, $a! a!$#a! e*a)a!"a! $a! e!""#!aa!
eralata! -a!" *e!""#!aa! l')tr'.
+.
e"'ata! e*el'araa!, e*er')aa! (erala $a! era%ata!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $'la)a!aa! )e)#a' $e!"a! re!7a!a -a!"
tela $'tetaa!.
".
e!"ellaa! ra!"a'a! e"'ata! e*a!+aata! ter*a)# *ela#a!
e"'ata! monitoring $a! e6al#a)' ata) )')te* $a! *!e!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $'la)a!aa! $ala* ra!"a
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
38/57
Hal 3$ dari 57
*e*ertaa!a! '!er&a )e)#a' $e!"a! t'!"at tar"et '!er&a/tl
##r/)ert'+'at -a!" $')eaat'.
.
e!""#!aa! '!6a)' *et$l"' $a! te!l"' $ala* ela)a!aa!
e"'ata! e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a! era%ata!
(a!"#!a! "e$#!" '&a#.
'.
ela)a!aa! e6al#a)' '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# al'!" )e$''t
)at# al' $ala* #r#! %at# 12 $#a (ela) (#la!.
&.
a#$'t '!er&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'la)a!aa! )e7ara le('
*e!$ala* aa('la (er$a)ara! e"'ata! e*el'araa!, era%ata!
$a! e*er')aa! (erala (a!"#!a! "e$#!" '&a# *e!#!a!
'!$'a)' e!#r#!a! '!er&a -a!" (erte!)' *e!&a$' *a)ala
(potential problem .
.
e!-#)#!a! lara! e"'ata! e*el'araa!, era%ata! $a!
e*er')aa! (erala (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e(a"a' $a)ar
e!"aa! er*!a! ela'a! +#!")' er'$e (er'#t!-a "#!a
*e*erle SL er'$e (er'#t!-a SL era!&a!"a!.
l.
e!-a*a'a! lara! e"'ata! e*el'araa!, era%ata! (a!"#!a!,
$a! e*er')aa! (erala "e$#!" '&a# ea$a '!)ta!)' te!') tera't
#!t# $'ter('ta! SL er'$e (er'#t!-a SL era!&a!"a!.
*.
#!t# (a!"#!a! "e$#!" -a!" $'l'!$#!"' $a! $'le)tar'a!, )ela'!
*ela#a! a#$'t '!er&a, erl# *ela#a! a&'a! '$e!t'+'a)'
*e!-el#r# tera$a *!e! (a!"#!a! ter#ta*a *!e!
-a!" %a&'( $'l'!$#!"' $a! $'le)tar'a! $ala* *e!-#)#! $#*e!
te!') ere!7a!aa! #!t# *e!-e)#a'a! e!eraa! er)-arata!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $e!"a! ete!t#a! er#!$a!"3#!$a!"a!
te!ta!" (a!"#!a! "e$#!" 7a"ar (#$a-a.!.
a)'l taa e*a!+aata! (a!"#!a! "e$#!" '&a# ter$'r' ata)
$#*e! re!7a!a e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a!
era%ata! (e)erta lara!!-a )e7ara er'$', a!$#a! rat')
e!""#!aa! (a"' e*'l' $a! e!""#!a, $#*e!ta)' )el#r# taa
e*a!+aata!, $a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" tela $'la#a!
e*el'araa!, e*er')aa! (erala $a! era%ata! )e)#a' $e!"a!
'!er&a -a!" $'tetaa!.
.
D#*e! re!7a!a e*el'araa!, e*er')aa! (erala, $a!
era%ata! (e)erta lara!!-a $a! a!$#a! rat') e!""#!aa!
(a"' e*'l' $a! e!""#!a $'"#!aa! )e(a"a' (a"'a! $ar' e!"aa!
e*er')aa! ela'a! +#!")' taa (er'#t!-a "#!a *e*erle
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
39/57
Hal 3% dari 57
SL er'$e (er'#t!-a SL era!&a!"a! )erta e!'la'a! $ala*
ra!"a )ert'+'a)'.
5. Taa Pe*(!"ara!
Taa e*(!"ara! a$ala ra!"a'a! e"'ata! $e!"a! e!$eata!
$e!)tr#)' -a't# *e!"#ra' *ater'al $a!/ata# *!e! (a!"#!a!
$ar' (a!"#!a! ter(a!"#! -a!" $'t#a! #!t# *e*'!'*ala! )a*a
!)tr#)' $a! *e!'!"ata! !'la' "#!a *ater'al $e!"a! 7ara
*e!$aata! *ater'al ata# *!e! (a!"#!a! -a!" *a)' $aat
$'"#!aa! e*(al' reuse $a! #!t# *e!$aata! *ater'al (ar#
*elal#' r)e) )'l#) #la!" recycle .
Al#r taa e*(!"ara! a$ala )e(a"a' (er'#t9
a.
e*(!"ara! $'la#a! le e!-e$'a &a)a -a!" *ete! $'
('$a!"!-a.
(. ela)a!aa! '$e!t'+'a)' *!e! (a!"#!a! -a!" $aat $'$a#r
#la!", $'*a!+aata! e*(al' $a!/ata# $'*#)!aa!.
7.
e!-#)#!a! $#*e! re!7a!a te!') e*(!"ara! RTB -a!"
*e*#at a!tara la'! *et$l"' e*(!"ara! $a! e!"ellaa!
)#*(er $a-a -a!" *el'#t' a!tara la'! a)e *ater'al, te!a"a,
eralata! -a!" $'er"#!aa!, e!""#!aa! e!er"' $a! a'r.
$.
$ala* *e!-#)#! RTB ar#) *e*ert'*(a!"a! e!$eata! )'l#)
$a#r *ater'al tert#t# cradle to cradle $ala* $a#r
#la!"/e*a!+aata! e*(al'/e*#)!aa! *ater'al a)'l e"'ata!
e*(!"ara!.
e.
e!"aa! er*!a! er)et#a! ata) RTB ea$a e*er'!ta
a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta -a!"$'t#a! ea$a SKPD -a!" *e*('$a!"' (a!"#!a! "e$#!" $a!
SKPD tera't la'!!-a, $')erta' $e!"a! lara! tera'r a)'l
e*er')aa! )e7ara (erala a$a taa e*a!+aata!.
+.
ela)a!aa! e"'ata! e*(!"ara! )e)#a' $e!"a! $#*e! RTB
-a!" $'tetaa! )etela *e!$aata! er)et#a! $ar' SKPD -a!"
*e*('$a!"' (a!"#!a! "e$#!" $a! SKPD tera't la'!!-a, -a!"
$'tetaa! le (#at'/%al'ta ata# "#(er!#r #!t# Pr6'!)' DKI
Jaarta.
".
ela)a!aa! e"'ata! e*(!"ara! $'la#a! $e!"a! e!$eata!
$e!)tr#)' )e)#a' $e!"a! re!7a!a te!') e*(!"ara! $a!
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
40/57
Hal ", dari 57
*et$e -a!" $'#)#la! $ala* RTB $a! *e!"a7# ea$a tar"et
'!er&a ata# tl ##r.
.
ela)a!aa! e"'ata! e*(!"ara! $'#a-aa! )e*a)'*al
*#!"'! $'la#a! )e7ara *a!#al $a!/ata# *e!""#!aa!
eralata! (erat )e7ara at'3at'.
'.
e*'l'a! $a! e*')aa! *!e! (a!"#!a! -a!" $aat $'$a#r
#la!", $'*a!+aata! e*(al', $a!/ata# $'*#)!aa!.
&.
ela)a!aa! $#*e!ta)' a$a )et'a taaa! e*(!"ara!,
ter!a)# $a+tar *!e! (a!"#!a! $a!/ata# *ater'al -a!" $aat
$'er"#!aa! e*(al' $a! $')'l#) #la!".
.
elara! a)'l e"'ata! e*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" ea$a
SKPD -a!" *e*('$a!"' (a!"#!a! "e$#!" "#!a *ela#a!
e*#ta'ra! $ata (a!"#!a! "e$#!".
l.
a)'l taa e*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" '&a# ter$'r' $ar'
Lara! A'r Taa Pe*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
*e*#at $#*e!ta)' e)el#r#a! taa e*(!"ara!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
41/57
Hal "1 dari 57
BAB IC
PENYELENGGARAAN H2M
A.
Taa Pe!-#)#!a! D#*e! RKH2M
Taa e!-#)#!a! $#*e! RKH2M *er#aa! la!"a a%al #!t#
*ela#a! e!'!"ata! aa)'ta) *a)-araat $a! *e*(a!"#!
e)eaata! (er)a*a te!ta!" e!-ele!""araa! #!'a! '&a#.
La!"a3la!"a $ala* e!-#)#!a! $#*e! RKH2M a$ala )e(a"a'
(er'#t9
1.
*'!'*al ter'l' )at# l'!"#!"a!/a*#!" -a!" ter)ele)' er
a(#ate!/ta -a!" *a)-araat!-a *e*'l'' *'!at #!t#
*ela)a!aa! e*(a!"#!a!/era%ata! (a!"#!a! "e$#!" #!'a!
#!t# *e*e!#' er)-arata! #!'a! '&a#.
2.
aa('la $'(#t#a!, $aat $'(e!t# le*(a"a e)%a$a-aa! *a)-araat
#!'a! '&a# "#!a *ela#a! e!$ataa!, '$e!t'+'a)', $a! e!e!t#a!
r'r'ta) $ala* '*le*e!ta)' #!'a! '&a# $' *a)-araat, ter*a)#
)e*a $a! *ea!')*e !tr'(#)' -a!" aa! $'la#a!.
;.
re)e!ta)' te!') $ar' aarat Pe*er'!ta/e*er'!ta a(#ate!/ta
ata# e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta $a!/ata# 'a -a!"
*ete! -a!" $'t#! #!t# *e!-a*a'a! *et$e ere!7a!aa!
te!'), ela)a!aa!, e!"a%a)a! $a! e*a!+aata! #!'a! '&a#
ea$a *a)-araat -a!" (era)al $ar' l'!"#!"a!/a*#!" -a!"
ter)ele)'.
=.
e!$a*'!"a! te!') le aarat Pe*er'!ta/e*er'!taa(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta $a!/ata#
'a -a!" *ete! -a!" $'t#! $ala* *ela#a! '$e!t'+'a)'
a!at*' $e!a, ta*a, $a! t!"a! $ar' #!'a! -a!" $'#)#la!
$ala* e*e!#a! t'!"at '!er&a -a!" $''!"'!a!.
5.
e!-#)#!a! DED $a! RAB $ar' a)'l '$e!t'+'a)' #!'a! )e$era!a
'&a#, )e)#a' $e!"a! t'!"at '!er&a -a!" $'araa! ter7aa' *el'#t'
e!"#ra!"a! !)#*)' e!er"', e!"#ra!"a! !)#*)' a'r, e!"ellaa!)a*a )e7ara *a!$'r', e!""#!aa! *ater'al (a!"#!a! lal $a!
ra*a l'!"#!"a! $a! t'*a)' +#!")' r#a!" ter(#a '&a#
eara!"a!.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
42/57
Hal "2 dari 57
.
e!-#)#!a! re!7a!a te!') !)tr#)', re!7a!a ela)a!aa!
!)tr#)', re!7a!a e!"a%a)a! !)tr#)', re!7a!a era%ata! $a!
e*a!+aata! #!'a! '&a# $')erta' $e!"a! e!&ela)a! !tr'(#)' $a!
*ea!')*e elat'a! te!') -a!" $'erl#a! )erta re!7a!a e!$a!aa!
$a! !tr'(#)' -a!" $')eaat' $ar' *a)-araat $a!/ata#
Pe*er'!ta/e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)'
#!t# DKI Jaarta.
B.
Taa Pela)a!aa! K!)tr#)'
Taa ela)a!aa! !)tr#)' *er#aa! (e!t# $ar' #a-a e!'!"ata!
!)er6a)' e!er"', a'r, $a! )#*(er $a-a la'!!-a )e(a"a'*a!a ter7a!t#*
$ala* $#*e! RKH2M -a!" $''*le*e!ta)'a! ea$a (a!"#!a!
"e$#!" #!'a! *a)-araat.
La!"a3la!"a $ala* taa ela)a!a! !)tr#)' a$ala )e(a"a'
(er'#t9
1.
'$e!t'+'a)' ela)a!a !)tr#)' le e!$a*'!" $ar'
Pe*er'!ta/e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)'
#!t# DKI Jaarta. Pela)a!aa! !)tr#)' $aat $'la#a! le*a)-araat $a!/ata# e!-e$'a &a)a ela)a!a !)tr#)'.
2.
elat'a!/e!$a*'!"a! te!') le Pe*er'!ta/e*er'!ta
a(#ate!/ta ata# e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta ea$a
e*'l'/e!""#!a #!'a! $a! ela)a!a $a! !)tr#)' *e!"e!a'
er)-arata! te!'), *et$l"' !)tr#)', $a! er*a)alaa!
!)tr#)'.
;.
*ela#a! e!"a%a)a! te!') )e7ara (erala tera$a #!'a! '&a#
#!t# *e!&a*'! r)e) al' e!"eta#a! transfer -nowledge) ea$a
*a)-araat $aat terla)a!a $e!"a! (a'.
=.
*e*(er'a! e!'la'a! a'r *e!"e!a' 7aa'a! '!er&a !)er6a)'
e!er"' $a! a'r $a! )#*(er $a-a la'!!-a a$a a)7a !)tr#)'
)e(el#* $'*a!+aata!.
8.
Taa Pe*a!+aata!
Taa e*a!+aata! H2M ter$'r' $ar' taa e*el'araa!, e*er')aa!
(erala $a! era%ata! (a!"#!a! -a!" #ta*a!-a $'la#a! le
e*'l'/e!""#!a #!'a!. La!"a3la!"a -a!" $'la#a! a$a taa
e*a!+aata! a$ala9
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
43/57
Hal "3 dari 57
1.
Ma)-araat *ela#a! e*el'araa! $a! era%ata! ata) #!'a!
'&a#!-a (er$a)ara! $#*e! RKH2M -a!" $')eaat'.
2. Pe*er'!ta $a!/ata# e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta
e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta *ela#a! e*a!ta#a! $a!e6al#a)' )e7ara (erala te!ta!" ela'a! +#!")' $a! '!er&a #!'a!
'&a#.
;.
Pe*er'!ta $a!/ata# e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta
e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta *e*(er'a! a$6') te!')
ea$a e*'l'/e!""#!a #!'a! '&a# te!ta!" *et$e e*el'araa!
$a! era%ata! (a!"#!a! (er$a)ara! ata) er*'!taa! $ar'
e*'l'/e!""#!a #!'a!.
=.
Pe*er'!ta $a!/ata# e*er'!ta a(#ate!/ta ata# e*er'!ta
e*er'!ta r6'!)' #!t# DKI Jaarta $aat *ela#a! e!$ataa!
te!ta!" #!'a! '&a# )e(a"a' (a"'a! $ar' e!$ataa! (a!"#!a! "e$#!".
D.
Taa Pe*(!"ara!
Taa e*(!"ara! (a!"#!a! "e$#!" '&a# a$ala taa e*(!"ara!
(a!"#!a! "e$#!" '&a# $e!"a! *e!""#!aa! e!$eata! $e!)tr#)'
$e!"a! *elea) *!e!3*!e! (a!"#!a! -a!" -a!" (ert#a!
*e*'!'*ala! )a*a !)tr#)' $a! *e!'!"ata! !'la' "#!a $ar'
*ater'al #!'a!. La!"a3la!"a -a!" $'la#a! a$a taa
e*(!"ara! a$ala9
1.
'$e!t'+'a)' ata) (a"'a!3(a"'a! *!e! #!'a! -a!" aa! $'(#a!",
$'$a#r #la!", $'er"#!aa! e*(al', $a!/ata# $'&a$'a! )a*a
!)tr#)' #!t# e!""#!aa! $' *a)a *e!$ata!".
2.
ela)a!aa! e*(!"ara! (er$a)ara! re!7a!a -a!" ter7a!t#*
$ala* $#*e! RKH2M -a!" $'$#*e!ta)'a! )e7ara le!"a.
;.
e*')aa! )a*a !)tr#)' (er$a)ara! ate"r' *ater'al -a!"
$aat $a! t'$a $aat $'$a#r #la!".
=. e!"'r'*a! )a*a !)tr#)' #!t# $'ella )e7ara *a!$'r' ata#
$')eraa! ea$a 'a et'"a.
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
44/57
Hal "" dari 57
BAB C
PELAPORAN DAN PENDATAAN
Pelara! $a! e!$ataa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'la)a!aa! $ala* ra!"a
*e!"eta#' t'!"at '*le*e!ta)' e!-ele!""araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a# $'
$aera, )erta eerl#a! ere!7a!aa! $a! e!"e*(a!"a! e('&aa! $' *a)a
*e!$ata!" $ala* ra!"a e!'!"ata! !tr'(#)' e!"e*ata! e!er"',
e!"e*ata! a'r, $a! )#*(er $a-a la'!!-a )e7ara ter##r.
A.
Pelara! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#
1.
Pelara! a$a Taa Pe*r"ra*a!
Pelara! a$a taa e*r"ra*a! $'la#a! a$a a'r taa
e*r"ra*a! (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" $')#)#! le e*'l'/
e!"ella (a!"#!a! "e$#!" '&a# ata# e!-e$'a &a)a -a!" *ete!
$ala* e!-#)#!a! r"ra* (a!"#!a! "e$#!" '&a#, -a!" $'t#a!"a!
$ala* $#*e! Lara! A'r Pe*r"ra*a! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a#.
Lara! A'r Pe*r"ra*a! Ba!"#!a! Ge$#!" H'&a# *e*#at9
a.
$#*e!ta)' e)el#r#a! taa e*r"ra*a!: $a!
(.
re*e!$a)' )erta r'ter'a te!') -a!" $aat $'e*(a!"a!*e!&a$' Kera!"a A7#a! Ker&a (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!"
*el'#t'9
1 +#!")' $a! la)'+'a)' (a!"#!a! "e$#!" '&a# )e)#a' $e!"a!
ate"r' %a&'(, $')ara!a! $a! )#arela:
2
la)' -a!" tela $'te!t#a! )erta etera!"a! re!7a!a ta
-a!" $'erl#a!:
;
)tat#) (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" $'(a!"#! -a!" *el'#t'
(a!"#!a! "e$#!" '&a# (ar# $a!/ata# (a!"#!a! "e$#!" -a!"
tela $'*a!+aata!:
=
tar"et '!er&a -a!" e!$a $'7aa' -a!" $'(a!$'!"a! $e!"a!
!$')' )eert' #*#*!-a (business as usual) $ala* al
e!"e*ata! e!er"', e!"e*ata! a'r, $a! )#*(er $a-a
la'!!-a -a!" ter7a!t#* $ala* re!7a!a '*le*e!ta)' (a!"#!a!
"e$#!" '&a# a(#ate!/ta ter)e(#t:
5
aa('la tar"et '!er&a (a!"#!a! "e$#!" t'!"at a(#ate!/ta
(el#* ter)#)#!, *aa $'tetaa! #!t# !)er6a)' e!er"'
)e(e)ar 25@ $a! 10 @ #!t# !)er6a)' a'r:
'$e!t'+'a)' e*a!"# ee!t'!"a! -a!" terl'(at $ala*
e)el#r#a! r)e) e!-ele!""araa! $a! era! $a! t#"a) $ar'
JDIH Kementerian PUPR
http://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.htmlhttp://birohukum.pu.go.id/produk-hukum.html
-
8/20/2019 LAMPIRAN PERATURAN MENTERI PEKERJAAN UMUM DAN PERUMAHAN RAKYAT NOMOR 02/PRT/M/2015 TENTANG B…
45/57
Hal "5 dari 57
*a)'!"3*a)'!" 'a, a!tara la'! e*'l'/e!"ella, e!-e$'a
&a)a ere!7a!a, e!-e$'a &a)a ela)a!a !)tr#)' +')',
e!""#!a (a!"#!a! "e$#!" '&a#, $'6')' era%ata! $a!
e*el'araa! (a!"#!a! "e$#!" '&a#, $a! SKPD tera't:
?
!)e)' a%al (a!"#!a! "e$#!" '&a# -a!" *el'#t' '$e!t'+'a)'
e(#t#a! r#a!"3r#a!" #ta*a $a! e!#!&a!", alter!at'+ $e)a'!
$a! te!l"' -a!" $'er"#!aa!