ХОЙД АТЛАНТЫН ГЭРЭЭ /NATO/

Хүйтэн дайн эхэлсээр Европын уур амьсгал эрс өөрчлөгдөв.Дайны дараахи тогтвортой байдал сөргөлдөөн, харилцан үлитгэх байдлаар солигдсон. Европыг яг голоор нь заагласан төмөрхөшигний хоёр талд харилцан сөрсөн хоёр эвсэл тодорхой хэлбэл,цэрэг –улс төрийн хоёр том бүлэг бий боллоо. Дайнд ӨрнөдЕвропын бүх орон хүнд хохирол хүлээж, маш их сульдандоройтсон нь тэднийг нэгтгэх, дайнд бага хохирсон бөгөөддайны дараа дангаараа хүчирхэг үлдсэн АНУ-ыг түшихийгаяндаа шаардсан.

Их Британи: Дэлхийн I дайны дараа Колонийн энэ эзэнт гүрэн хамгийн оргилдоо хүрсэн бөгөөд хоѐрдугаар

дайны дараа бараг бүх колонио алдаж, өрнөдийн ертөнцийн удирдагчийн статусаа АНУ-д шилжүүлэхээс өөр

аргагүй болжээ.

Дайн үед тус орон үндэсний баялагийнхаа дөрөвний нэгийг алдаж, гадаад өр найм дахин өсч, гадаад

худалдаа бараг зогссон байна.

Дайны дараа АНУ-ын цөмийн зэвсгийг хамтран эзэмших гэсэн Английн оролдлогыг АНУ-ын Конгресс 1946

онд тасалдуулсан юм.

Их Британийн хамтын нөхөрлөлд ордог уламжлалт түнш-Канад, Австрали, Шинэ Зеланд дайны дараа олон

улсын тавцанд биеэ даахыг оролдсон нь Английн хувьд бас бэрхшээл учрууллаа. Ийм нөхцлүүдээс үүдэн Их

Британи нь АНУ-тай онцгой хаилцаа тогтоох, тэдний ивээл нөмөрт орох замыг эргэлтгүй сонгон авчээ.

Франц: Европын нэгдэл, АНУ-ын тусламж хамгийн чухал байлаа. Тус орныг дэлхийн их гүрэн гэж ярих

асуудал ч эргэлзээтэй болж ирэв. Африкаас бусад газар ихэнх колонио алдаж, түүнээ эргүүлж авах гэж олон

жил колонийн дайн явуулсан нь тус орныг дахин туйлдуулжээ. Нидерланд мөн ийм замаар орж, Индонезэд

бүтэшгүй дайн хийж байв.

Харин тэдний суларсан байр суурийг АНУ нөхөж өгсөн билээ. Түүхэнд “Маршалын төлөвлөгөө” “Трумэны

номлол” гэж алдаршсан АНУ-ын тусламж цаг үеэ олсон чухал алхам болсон.

1947 оны 6 дугаар срад АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дарга Маршалл Гарвардын их сургуульд үг хэлэхдээ, Европыг сэргээн босгож, хөгжүүлэх төлөвлөгөө дэвшүүлсэн нь “Хүйтэн дайны” нэг номлол болсон мэт бичсээр ирсэн. АНУ уг төлөвлөгөөг сэдэхдээ, зөвхөн Өрнөд Европыг дэмжих бодол байгаагүй, дайнд суларсан Англи, Францын орыг эзэлж, америкийн капиталыг тийш нь оруулах, улмаар Европыг хөл дээр нь босгох зорилготой байв. Юуны өмнө дайнд ихээхэн сүйдсэн Рурын сав газрыг сэргээн босгохд Өрнөд Германд туслахыг гол болгож байв. АНУ-ын ерөнихийлөгч Трумэн 1947 оны гуравдугаар сард Конгресст явуулсан илгээлтдээ, улаан аюулаас хамгаалахын тулд Турк, Грекийн засгийн газарт 400сая доллар олгохыг шаардсан нь номлол гэж нэрлэгдсэн байна. Уг илгээлтэд дэлхий дахин, социалист лагерьт заналхийлсэн цэргийн ямар ч ноцтой программ байхгүй бөгөөд коммунист суртал нэвтрүүлэг хэт дэвэргэж, шуугиулснаар “номлол” гэгдэх хэмжээнд хүргэсэн юм. Дараахан нь АНУ-аас дээрхи хоёр оронтой хэлэлцээр байгуулснаар АНУ Ойрхи Дорнод, Газар дундын тэнгисийн зүүн эрэгт нэвтрэх үүд хаалга нээгдсэн байна.

АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн дага Даллес Сенатад 1948 оны 1 дүгээр сарын 20-нд анхлан цэрэг-улс төрийн эвсэл байгуулах санал дэвшүүлжээ. Ингэхдээ Өрнөд Европын орнуудтай холбоотон болж, Зөвлөлтийн бодлогоос сэрэмжлүүлэх гэж боджээ. Хоёр өдрийн дараа Их Британийн БХЯ-ны сайд Бевин Өрнөдийн холбоо байгуулах тухай санал албан ёсоор тавьж, гуравдугаар сард Брюссельд нээгдсэн Их Британи, Франц, Нидерланд, Люксембургийн төлөөлөгчдийн бага хурлаар Өрнөдийн холбоо байгуулсан гэрээнд гарын үсэг зуржээ. Уг холбооны гол гол байгууллага-Зөвлөлдөх Зөвлөлд ГЯЯ-ны сайд нар оров. Мөн БХЯ-ны сайд нарыг багтаасан Цэргийн хороо байгуулсан нь ирээдүйн НАТО болжээ. Жилийн дараа 1949 оны дөрөвдүгээр сарын 4-нд Вашингтон хотод Өрнөд Европын 10 улс, АНУ, Канадыг оролцулсан Умард Атлантын Гэрээнд гарын үсэг зурснаар НАТО бий болжээ.

АНУ, Их Британи, Францыг эс тооцвол тэдний дотор ЗХУ, Дорнод Европт заналхийлэхээр дорвитой хүч үгүй байсан юм. 1952 онд Турк, Грек, 1955 онд ХБНГУ НАТО-д нэгдэв. Үүний сацуу 1952 онд бий болсон Европын батлан хамгаалах хамтын ниймэглэг үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн бөгөөд энэ нь Европын нэгдсэн арми байгуулах анхны оролдлого болсон юм.

Өрнөдийнхний энэ алхам ЗХУ, Дорнод Европын хувьд хариу алхамтай зайлшгүй тулгарах ёстой байв. Тэд ч мөн цэргийн эвсэл байгуулах бэлтгэл хийж, байдлыг ажиж байлаа. ЗХУ Германы нэгдсэн улс байгуулах бодлоосоо татгалзсангүй, 1955 онд багтаан герман даяар чөлөөт сонгууль явуулахыг санал болгосон тухай заасан засгийн газрын мэдэгдэл гаргасан боловч дэмжлэг хүлээж эс чадав. ЗСБНХУ-ын Дээд Зөвлөлийн Тэргүүлэгчид Германтай дайны байдлыг зогсоох тухай зарлиг гаргасан боловч ХБНГУ бын НАТО-д элсэхийг саатуулж чадсангүй. 1955 оны тавдугаар сарын 5-нд ХБНГУ НАТО-д элсэж, 1955 оны 5 дугаар сарын 14-нд Варшавын гэрээний байгууллага байгуулагдаж, БНАГУ түүний нэг гишүүн болов. Ингэснээр Дэлхийн Хоёрдугаар дайнд ялагч дөрвөн гүрний сөргөлдөөний нэг үе шувтарч, өөр нэгэн үе эхэллээ. Европ тив сөргөлдсөн эвсэлд хуваагдаж, Германы нэгдлийн тухай асуудал үамхрав.

Дэлхийн II дайны дараа дэлхий эсрэг тэсрэг хоѐр

тогтолцоонд хуваагдаж, зэр зэвсгээр хөөцөлдөн тэмцэлдэж

байсан хүйтэн дайны эхэн үе буюу 1949 онд байгуулагдсан

цэрэг-улс төрийн холбоо юм.

Тухайн үедээ НАТО нь ЗХУ, Дорнод Европын “Социалист”

орнуудыг өөртөө багтаасан Варшавын гэрээний эсрэг

чиглэсэн барууны цэрэг-улс төрийн хамгийн том холбоо

байсан.

ХОЙД АТЛАНТЫН ГЭРЭЭ /NATO/

НАТО-гийн дүрэмд энэ байгуулагын зорилгыг гишүүн

улсуудын эрх чөлөө, аюулгүй байдлыг улс төр болон

цэрэг зэвсгийн хэрэгслээр хангах, Европт шударга

бөгөөд бат бэх энх тайван тогтоож, ардчилал, хүний эрх

чөлөөг эрхзүйг төрийн үндсэн дээр бэхжүүлэхээр

тодорхойлжээ.

НАТО-гийн удирдах байгууллага Бельгийн нийслэл

Брюссель хотод байрладаг.

Гишүүн улсууд:

Америкийн улс: АНУ, Канад

Азийн-1 улс : Түрк

Европын улс :

Их Британи, Герман, Франц, Итали, Испани, Дани,

Исланд, Бельги, Нидерланд, Люксембург, Норвеги,

Грек, Португали, Польш, Чех, Унгар,

2002 онд Прагад болсон НАТО-ийн гишүүн орнуудын

дээд хэмжээний уулзалтаар Латви, Литви, Эстон,

Словек, Словен, Болгар, Рүмын эдгээр 7 улс гишүүн

болсон

NATO has added new members seven times since

first forming in 1949 (the last two in 2009). NATO

comprises 28 members: Albania, Belgium, Bulgaria,

Canada, Croatia, Czech Republic, Denmark, Estonia,

France, Germany, Greece, Hungary, Iceland, Italy,

Latvia, Lithuania, Luxembourg, Netherlands,

Norway, Poland, Portugal, Romania, Slovakia,

Slovenia, Spain, Turkey, the United Kingdom, and

the United States.

1948 онд Чехословакд Зөвлөлтийн зэвсэгт хүчнээр дэмжүүлэн коммнистууд

засгийн эрхэнд орлоо. Ийнхүү зүүн Европ Оросын гарт орсонд АНУ улам ч

сэрэмжилж эдийн засаг, улс төрийн бодлогыг цэрэг дайны талбар дахь

хамтын ажиллагаатай хослуулах болсон юм. 1948 оны 3 дугаар сарын 17-

нд Брюсельд Их Британи, Франц, Бельги, Голланд, Люксенбург зэрэг улс

цэргийн холбооны хэлэлцээрт гарын үсэг зурж улмаар

Итали, Ирланд, Дани, Норвег, Швед зэрэг улс, 1949 онд АНУ, Канад нэгдэж

орсон.

Умард Атлантын эвслийн бүрэлдэхүүнд АНУ орох саналыг 1949 оны 7

дугаар сарын 12-нд Конгресс баталж цэрэг улс төрийн хүчирхэг холбооны

залуурыг Пентоган барив. Санхүүгийн хувьд ч, дэлхийн бодлогыг

тодорхойлогч АНУ-ын төлөөлөгч Дайт Эйзенхуаэр Умард Атлантын

эвслийн зэвсэгт хүчний анхны командлагч боллоо. Умард Атлантын

эвслийн аль нэг орон луу гаднаас дайрвал Гэрээнд оролцогч талуудын

бүгдэд нь заналхийлсэн гэж үзэж хариу цохилт өгөх зарчим уг эвслийн

гэрээнд тусгагджээ. Умард Атлантын эвсэлд хожим нь

Грек, Турк/1952/, Холбооны Герман /1955/ элсэн орсон.

Д. Эйзенхауэр (1953-1961) гадаад бодлогодоо Европт зэр

зэвсэг, батлан хамгаалах хүчийг зузаатгах, Зөвлөлт Оросын

нөлөөг тогтоон хязгаарлахад ихээхэн анхаарал тавьсан. Энэ

нь цэрэг улс төр, эдийн засгийн салбарыг хамаарч байлаа.

Ерөнхийлөгч болохын өмнө 1951 оны 7 сард Лондон хотноо

болсон НАТО дахь англи хэлтэн улсуудын төлөөлөгчдийн

уулзалт дээр хэлсэн үгэндээ: НАТО-д нэгдэн орсон улсуудыг

цэрэг, эдийн засаг, улс төрийн аль ч салбарт хүчтэй нэгдэл

болгон хувиргахад уг байгууллагын зорилт оршино гэж

цохон тэмдэглэсэн юм. Уг илтгэлийн санаа У.Черчильд ихэд

таалагдаж тэрээр: Миний амьдралын хугацаанд сонссон

америкчуудын хэлсэн үгний хамгийн агуу нь боллоо гэж

илтгэлийг нь үнэлсэн байна.

Берлиний хямрал ба ХБНГУ: Германы асуудлаар НАТО-гийн

гишүүн орнуудын дотор нэлээд зөрөлдөөн гарчээ. Ялангуяа 1952 онд

байгуулагдсан Европын Батлан Хамгаалах Нийгэмлэгт багтсан

Өрнөд Герман зэвсэгт хүчинтэй болох асуудалд Франц ихээхэн

эмзэглэсэн нь түүхэн тодорхой нөхцлөөс улбаатай. 1954 оны 10

дугаар сард Париж хотноо болсон хэлэлцээрээр ХБНГУ тусгаар

тогтнож , НАТО-д албан ѐсоор элсэн НАТО-гийн хүрээнд хагас сая

цэрэгтэй байх зөвшөөрөл авч эзлэгдсэн орны статус нь бүрэн

өөрчлөгдсөн. АНУ өөрийн стратегийн бодлогын үүднээс ХБНГУ-ын

тусгаар тогтнол, эдийн засгийн хөгжлийг бүхий л талаар дэмжиж

байсан юм.

ЗХУ зүүн Германд биеэ даасан улс байгуулж Варшавын гэрээнд

элсүүлж хоѐр ертөнцийн зөрчил, хүйтэн дайны уур амьсгал

хурцадсан. 1958 онд ЗХУ Холбоотон гүрнүүдийн Засгийн газруудад

Баруун Берлинийг 6 сарын дотор чөлөөлөхийг шаардсан. АНУ-ын

Засгийн газар Өрнөд Европын бусад орны хамт ЗХУ-ын

шаардлагыг няцаасан.

Балканы хямрал ба НАТО: 1998-1999 онд Югославын харьяанд байдаг

Косовогийн хязгаарын албанчуудыг хавчиж, аймаглан устгах бодлого

явуулсны гайгаар хэдэн зуун мянган дүрвэгсэд орох оронгүй болж хөрш

зэргэлдээ улсууд руу бөөн бөөнөөрөө цувж байна хэмээн Югославын

Ерөнхийлөгч Милошевичийг өрнөдийн гүрнүүд зэмлэн уг хэрэг явдлыг

улс төрийн аргаар зохицуулах талаар нэлээд хүчин зүтгэл гаргасан юм.

Парисын Рамбуйеэд болсон маргалдагч талууд, их гүрнүүдийн

оролцоотой болсон хэлэлцээ үр дүнгүй болж АНУ тэргүүтэй Умард

Атлантын эвслийн зэвсэгт хүчин Югославт агаараас цохилт өгч

Югославын цэрэг зэвсэг, түлш, зам харилцааны гол гол цэгүүд сүүлдээ

Сербийн ТВ-ийн ордныг бөмбөгдөж Югославын эсрэг эдийн засгийн

хориг арга хэмжээ авсан.

Югославын эсрэг авсан арга хэмжээг АНУ-ын тал хүний эрх

үндэсний цөөнийг хомроглон хавчих бодлого, зүүн Европ дахь

коммунизмын сүүлчийн түшиц газар гэж үзэж шийдвэртэй арга

хэмжээ авсан бол ОХУ, БНХАУ, Энэтхэг, Тусгаар улсуудын Хамтын

нийгэмлэг эрс эсэргүүцэж, буй болсон байдлыг НҮБ-ын хүрээнд улс

төрийн арга хэрэгслээр зохицуулах байр суурь баримтлав.

Оросын тал Хар Тэнгис, Газар дундад тэнгист гарц болох Балканы

хойгт стратегийн ашиг сонирхлоо хүчтэй хамгаалсан ч АНУ, НАТО

Оросын дуу хоолойг төдийлөн сонсоогүй нь эдийн засаг улс төрийн

хямралБатлан хамгаалах талаар их гүрний статусаа алдаж

байсантай холбоотой.Нөгөө талаар НҮБ-ын үүрэг, энхийг сахиулах

хүчний хариуцлага сул байгааг харуулсан. Балканы дайн

АНУ, ОХУ-ын харилцаа, стратегийн зэвсгийг хязгаарлан

хорогдуулах талаар хамтн ажиллагаанд сэв суулгасан сөрөг үр

дагавар авч ирсэн.

Европын бодлого: НАТО ба ЕХ

Билл Клинтон, Жорж Бушийн засгийн газрын аль аль нь НАТО-г зүүн зүгт тэлэх

бодлогыг дэмжиж байлаа.Европ дахь холбоотнууд НАТО-гийн талаарх бодлогоо

2001 оны 9-р сарын 11-ний террорист халдлагаас хойш улам эрчимжүүлсэн юм.

Хүйтэн дайн төгссөнөөр НАТО-гийн үүрэг, хариуцлага багасна гэж зарим судлаач

тооцоолж байлаа.

Гэвч 1990 оны Балканы дайн, Афганистаны дайн зэрэг нь АНУ-ын цэргийн хүч,

НАТО-гийн бусад түншүүдтэй хамтран Евразийн аюулгүй байдлыг сахин

хамгаалахад чухал үүрэгтэй болохыг харуулсан.

2004 оны 3 дугаар сарын 29-нд АНУ-аас НАТО-д суугаа төлөөлөгч Николас Бернс

“Уолл Стрийт” сэтгүүлд өгсөн ярилцлагадаа НАТО байгуулагдсаны гол үндэс нь

Өрнөд Европыг тоталитари дэглэмээс хамгаалах зорилготой байсан гээд, уг эвсэл

нь Умард Америкийг Европтой холбогч тогтвортой гүүр болж, аюулгүй

байдлынхаа хүрээг аажмаар тэлж ирсэн. Эдүгээ НАТО-гийн гишүүн орнуудын 40

хувь нь хуучин коммунист дэглэмтэй байсан улс орнууд болсон тухай дурьджээ.

2002 оны 12 сард Европын Холбоо, НАТО-гийн дээд хэмжээний

уулзалтаас гаргасан тунхаглалд уг хоѐр байгууллагын үзэл, зорилго

нэг агаад НАТО-гийн гишүүн орнуудын ашиг сонирхлыг хүндэтгэх,

аливаа зөрчлийг энхийн замаар шийдвэрлэх, НАТО ЕХ-ны цэрэг улс

төрийн чадавхийг бэхжүүлэхэд үйл ажиллагааныхаа уялдааг

сайжруулах тухай заажээ.

2004 оны 12 сард Брюссельд болсон НАТО-гийн гишүүн орнуудын

дээд хэмжээний уулзалтын үеэр АНУ-ын Төрийн нарийн бичгийн

дарга Колин Пауэл“НАТО-гийн үйл ажиллагаа огтхон ч завсарлаагүй

үргэлжилсээр ирсэн” гээд “... энэ байгууллагын ажлын эрч далайц

улам ихсэх болно” гэж мэдэгдсэн

Хүйтэн дайны үе дууссан ч НАТО өөрийн бүтэц, хүчин

чадлыг хадгалсаар байгаа төдийгүй хуучин Варшавын

гэрээнд орж байсан Польш, Чех, Унгар, Болгар зэрэг

улсууд гишүүнээр элсэн НАТО Оросын хилд тулж

ирэхийг ОХУ эрс эсэргүүцсээр байна.

АНУ тэргүүтэй НАТО-гийн гишүүн орнууд Оросыг

тайвшруулах зорилгын үүднээс “Энхийн төлөө түншлэл”

гэдэг нэр томьѐог гарган ирж НАТО-д аажмаар дасгах

аргыг ч хэрэглэж байв.

2002 онд “НАТО-ОХУ-ын зөвлөл” гэдэг шинэ

байгууллагыг байгуулсан тухай хоѐр тал зарлав. Энэ

шинэ байгууллага нь Орос болон Умарт Атлантын

эвслийн гишүүн улсуудын ашиг сонирхлыг харилцан

хангах салбаруудад эрх тэгш байх зарчимд тулгуурлан

ажиллах юм гэж тунхаглалд дурьджээ.

Социалист системийн хүрээнд:• ЗХУ, Польш, Рүмын, Болгар, Чехсловак, Унгар,

Ардчилсан Герман, Югослав,Албани, Монгол, Хятад,

Хойд Солонгос, Вьетнам, Лаос/, Америкаас Куба нийт 15

улс нь 45 жил Капиталист системийн эсрэг үзэл

суртлын хүйтэн дайн явуулж байсан

•Цэрэг, улс төрийн эвсэл “Варшавын гэрээ”, мөн улс төр,

эдийн засгийн хамтын ажиллагааны “Эдийн засгийн

харилцан туслах зөвлөл” гэсэн социалист хэв маягийн

интеграцийн байгууллагын үйл ажиллагаа идэвхитэй

явагдаж байсан.

ТУСГААР УЛСУУДЫН ХАМТЫН НӨХӨРЛӨЛ

Хуучин ЗХУ-ын орон дээр 1991 оны 12-р сард

байгуулагдсан бөгөөд эхлэн санаачлагч нь хүн амын

олонхи нь славян хэлтэн болох Орос, Украйн, Белорусь

гурав юм.

Дараагаар нь түүнд рүмын хэлтэй Молдав, Дундад Азийн

түрэг хэлтэн лалын шашин голлосон

Казак, Үзбек, Кыргиз, Түркмен, иран хэлтэй

Тажик, Кавказаас Армен, Азербайжан, Гүрж нийтдээ 12

тусгаар тогтносон улс гишүүнээр ороод байна.

1993 оны 9-р сард Москва хотноо ТУХН-ийн орнууд ын

удирдлага цугларч “Эдийн засгийн холбооны тухай

гэрээ” байгуулсан.

Уг гэрээнд дурьдсанаар ТУХН-ийн гишүүн орнуудын

нутаг дэвсгэр дээр зах зээлийн эдийн засгийн зарчим

дээр тулгуурласан нагдмэл нэг орон зайг шатлан

байгуулахыг зааж тунхаглажээ. Энэ орон зайд бараа

таваар, үйлчилгээ, хөрөнгө оруулалт ба ажиллах

хүчийг чөлөө болгож мөнгө, зээл болон түүнтэй

холбогдсон бусад үйл ажиллагааг нэгтгэн зохицуулж

байхаар тохиролцсон байна.

Тийм нэгдмэл ор он зай бий болохыг Орос гүрэн ч,

бусад улсууд ч дэмжиж байгаа юм.

Жишээлэхэд л, ТУХН-ийн орнууд Оросоос

эрчим хүчний эх булаг болох түлш, түүхий эдээр

ихээхэн хамааралтай бөгөөд Оросын хувьд ч

гэсэн хуучин ЗХУ-ын машины үйлдвэрийн

хүчин чадлын бараг тал нь тусгаар тогтносон

улсуудын нутагт байгааг дурьдахад л

хангалттай.

ТУХН бол ганц эдийн засгийн хувьд төдийгүй,

батлан хамгаалахын хувьд бас давхар хамгаалах гм

ач холбогдолтой нийгэмлэг юм.

“Орос, Белорусийн хамтын нийгэмлэг”

Орос, Белорусийн төрийн тэргүүн нар 1996 оны 4

дүгээр сард “Орос, Белорусийн хамтын нийгэмлэг”

хэмээх нэртэй улс хоорондын холбооны шинэ

хэлбэрийг байгуулсныг зарласан бөгөөд цаашид 2

улсын интеграцийн үйл ажиллагааг

гүнзгийрүүлснээр хам холбоо (Конфедераци)-д

шилжиж болохыг заагаад улс орны аюулгүй

байдал, хил хязгаарын хамгаалалт зэргийг хамтран

хангах, бараа таваар, үйлчилгээ, капитал, ажиллах

хүчийг хоѐр улсын хэмжээнд чөлөөтэй болгож

нэгдмэл нэг эдийн засгийн орон зай, улмаар нэгдмэл

нэг валюттай болох нөхцлийг хангана хэмээн гэрээнд

тусгасан байдаг.

Төв Ази

Төв Азийн бүсийг ерөнхийд нь макро, микро бүс хэмээн ангилах

боломжтой. Их Төв Азид / Big Central Asia/ Зөвлөлтийн өмнөд хилин

дагуух БНУ-ууд, Иран, Афганистаны хойд бүсийн мужууд, БНХАУ-

ын Шинжаан-Уйгарын Автономит район, Монгол улс, түүнчлэн

Өмнөд Сибирийн хязгаар, Ижил хавийн хэсгүүдийг багтаасан

байгалийн баялаг, хүн амын төвлөрөл, Европ Азийг холбосон

худалдааны зам бүхий Евроазийн /дэлхийн хуурай газрын/ том бүс

нутаг юм. Их Төв Ази нь XIX зууны 2-р хагасаас эхлээд нэг талаас Их

Британи, дараа нь АНУ, нөгөө талаас Хаант Орос, ЗХУ-уудад

шахагдсан өөрөөр хэлбэл, их гүрнүүдийн хоорондын завсрын бүсийн

үүргийг сүүлийн 200 шахам жил гүйцэтгэж ирлээ.

Хоѐр системийн оршин тогтнож буй үед Төв Ази хэмээх ойлголтыг гаргаж

тавих нь боломжгүй байлаа. Учир нь энэ бүс нутаг бараг бүхэлдээ

Зөвлөлтийн нөлөөнд байсан. Харин системийн задрал нь энэ бүс нутгийг бие

даан дэлхийн бодлогын субьектын хэмжээнд гарч ирэх боломжийг нээлээ.

Төв Ази нь бүхэлдээ түүхийн бүхий л үеийн турш Өрнө Дорно, Өмнө Умрыг

холбогч гүүр буюу тээврийн хонгил болж ирсэн түүхтэй.

XVII зуунаас хйош далайн тээвэр хуурай газрын тээврээс хямд болж

давуутай хөгжиж ирсэн бөгөөд ШУ-Техник, технологи үсрэнгүй хөгжиж буй

XXI зуунд эх газрын тээвэр дахин эрчимтэй хөгжих эхлэл тавигдаж байна.

Зарим судлаачдын тэмдэглэснээр Төв Ази бол ирэх мянганы ирээдүйн шинэ

Суэцийн суваг болох хэтийн ирээдүйтэй юм.

Каспийн сав газрыг тойрсон эрчим хүчний томоохон төслүүд нь хэтдээ

тээврийн олон улсын төслүүд болон өргөжих хандлага ажиглагдаж байна.

Каспийн савыг багтаасан Төв Ази буюу Төв Евроази нь Баруун Европ,

Дорнод Ази гэсэн дэлхийн эдийн засгийн хоѐр төвийг холбож байдагнь Төв

Азийн улс төр, геополитикийн харилцааны ач холбогдлыг тодорхойлж

байдаг.

Тээврийн газарзүйн хувьд Монгол улс нь Төв Азийн зүүн хэсэгт Хойд

Хятадыг ОХУ-ын Сибирьтэй холбодог бөгөөд манай улсын газарзүйн

байрлал нь цаашид ч ач холбогдолтой хэвээр байх болно.

Монгол улсын тээвэр-газарзүйн байрлалын ач холбогдлыг ОХУ-ын нутгаар

өнгөрөх Транссибирийн төмөр зам, Казахстан, Хятадын нутгаар дайрах

Казахстан-Шинжаан-Ганьсүгийн төмөр зам ихээхэн хэмжээгээр бууруулдаг.

Гэхдээ хэтийн ирээдүйд хуурай газраар нэвтрэх асар их ачаа тээвэрлэлтийн

урсгалын тодорхой хэсэг Монгол Улсаар дайрах нь ойлгомжтой юм.

Төв Ази нь Ази тивийн бусад бүх бүстэй зах нийлдэг бөгөөд үүгээрээ сүүлийн

үед дэлхийн геополитик, гео-эдийн засагт чухал ач холбогдолтой болон

хувирч байна. Өөрөөр хэлбэл, шинэ зах зээл болон эрчим хүчний нөөц

эзэмшихийн төлөөх Төв Азийн хөрш Орос, Хятад, Энэтхэг гүрнүүд ба Турк,

Иран, Пакистан зэрэг лалын том орнууд, дэлхийн их гүрэн АНУ, эдийн

засгийн гүрэн Япон болон Европын холбоо зэрэг том улсуудын эдийн засгийн

өрсөлдөөний талбар болон хувирч эхэлж байна.

Дундад Азийн судлаачдын үзэж буйгаар өнөөгийн Төв Азийн баруун хил нь

Каспийн тэнгис, зүүн талдаа Тянь-Шань, Алтайн уулын бүс, өмнө талдаа

Хорасаны уулс, мөн Пянж, Амударья, Атрек голоор хязгаарлаж байгаа.

Өөрөөр хэлбэл Төв Ази нь /одоо 4 сая хав. дөр. км/ анх томьѐологдож байсан

хэмжээнээсээ 2 дахин илүү багассан ажээ.

Бүр 1993 оны 1-р сарын Алма-Атагийн уулзалтаар ТУХН-ийн орнуудын

тэргүүн нар Төв Ази гэсэн хуучин Зөвлөлтийн Дундад Азийн 5 БНУ-ыг л

зөвхөн хамарна гэсэн төр эрхзүйн үндэслэлийг баталгаажуулсан.

CountryArea

km²

Popul

ation

(2009

)

Popula

tion

densit

y

per

km²

Nominal

GDP

millions

of USD

(2009)

GDP

per

capita

(2009)

Capital

Official

language

s

Kazakhstan2,724,

900

16,004

,8006 109,273 $6,823 Astana

Kazakh,

Russian

Kyrgyzstan199,9

00

5,482,

00027 4,570 $850 Bishkek

Kyrgyz,

Russian

Tajikistan143,1

00

7,349,

14551 4,982 $766

Dushanb

eTajik

Turkmenist

an

488,1

00

5,110,

00010 16,197 $3,242 Ashgabat Turkmen

Uzbekistan447,4

00

27,606

,00062 32,816 $1,175 Tashkent Uzbek

Territory and region data

Country or

Territory

Area

km²

Population

(2009)

Population

density

per km²

CapitalOfficial

languages

Afghanista

n647,500 31,889,923 49 Kabul

Persian,

Pashto

China 9,640,8211,338,612,96

8139.6 Beijing Chinese

Iran 1,648,195 76,923,300 45 Tehran Persian

Mongolia 1,564,116 2,736,800 2 Ulan Bator Mongolian

Pakistan 803,940 168,925,500 210 IslamabadUrdu,

English

Russia 13,000,000 141,945,966 8.3 Moscow Russian

1.Nations with territories sometimes included

Îðøèë

ØÕÀÁ ýíý áàéãóóëëàãà íü áàéãóóëàãäàõ ò¿¿õýí íºõöºë íü ÇÕÓ

çàäðàëòàé õîëáîîòîé áºãººä Õÿòàä Îðîñ 2 óëñûí ò¿íøëýëòýé

õîëáîîòîé ¿¿ñýí áèé áîëñîí áàéãóóëëàãà þì. Ýíý áàéãóóëëàãà

áàéãóóëàãäàõ áîëñîí ¿íäýñèéã ººðººð òîäîðõîéëáîë ÀÍÓ áîëîí ÍÀÒÎ-

ãèéí ãèø¿¿í îðíóóäûí ýñðýã Âàðøàâûí ãýðýýíû áàéãóóëëàãûí

çàëãàìæ õàëàà áîëîí ãàðæ èðñýí áàéãóóëëàãà ìºí. Ýíý

áàéãóóëëàãûí Çîðèëãî áîëîí ãàðãàæ áàéãàà øèéäâýð¿¿ä íü

ñîíèðõîë òàòàõóéö áàéãàà áºãººä äýëõèé íèéòèéí ñîíèðõëûã

àðãàã¿é òàòàæ áàéãàà þì.

¯¿ñýë

1950, 1960 îí Òóõàéí ¿åèéí Ǻâëºëò õîëáîîò óëñ áîëîí ÁÍÕÀÓ-ûíõîîðîíäûí õàðèëöàà õóðöàäàæ, õèëèéí ìàðãààí èõýýð äýãäýæìºðãºë人í öààøèä õóðöàäàæ óëìààð äàéí ãàð áîëçîøã¿é áîëñîí.Ýíý á¿õíèéã çîãñîîõûí òóëä ÇÕÓ-ûí Åðºíõèé ñàéä ÀëåêñåéÊîñûãèí Õÿòàäàä àéë èëæ õèëèéí ìºðãºë人íèéã çîãñîîõ òóõàéõýëýëöýí õèëèéí ìàðãààíòàé õýñãèéã ýöýñëýí øèéäýõ òàëààðòîõèðîëöñîí. Ãýâ ÇÕÓ çàäðàí óíàñíû äàðàà ýíýõ¿¿ ìàðãààíûãøèéäâýðëýñýí.

1996, 1997 îíä ÎÕÓ, Êàçàõñòàí, Òàæèêèñòàí, Êûðãûçñòàí Õÿòàäãýñýí òàâàí óëñûí ãýðýýãýýð øàíõàéí òàâûí ãýðýýáàéãóóëàãäñàí.

Øàíõàéí òàâûí ¿íäñýí äýýð èë¿¿ õ¿ òýé áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõòóõàé ñàíàà Îðîñûí Ãàäààä õýðãèéí áîëîí Áàòëàí õàìãààëàõ ÿàìàíä1998 îíîîñ ÿðèãäàõ áîëæýý. ØÕÀÁ ãýäýã íýðèéã òóõàéí ¿åèéíÎÕÓ-í Ãàäààä Õýðãèéí Ñàéä áàéñàí Å.Ì.Ïðèìàêîâ ºãñºí. ØÕÀÁ-ûãáèé áîëãîõ èäåîëîãè íü äîîðõ ç¿éëñýä ¿íäýñëýæ áàéâ:

Ãàíö òóéëò äýëõèé òîãòâîðòîé áóñ, ýíý íü õ¿í òºðëºõòºíäàþóëòàé õèéãýýä öýðãèéí äàðàíãóéëëûã òîãòîîæ áîëçîøã¿é

Äýëõèéí õýìæýýíä ºëººò çàõ çýýëèéí õàðèëöààã áýõæ¿¿ëýõíü äýëõèéí ýäèéí çàñàãò òîãòâîðã¿é áàéäàë áàéãàëûí áàÿëãûíòºëººõ òýìöýë áèé áîëãîõ ìàãàäëàëòàé áºãººä èíãýñíýýð èõõýìæýýíèé õ¿í àì ºëñãºëºí, ºâ èí çýâñýãò ìºðãºë人íä ¿ðýãäýæáîëçîøã¿é

2000 îíä Àñòàíàä áîëñîí áàòëàí õàìãààëàõûí ñàéä íàðûí

óóëçàëòàí äýýð àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ òóõàé

õýëýëöýæ ÍÀÒÎ-ãèéí èäýâõèæëèéã íèéòýä òóëãàðñàí àþóë

õýìýýí òîäîðõîéëæ õàìòàðñàí òóíõàã ãàðãàñàí.

Èíãýýä 2001-6-15-íä ØÕÀÁ Øàíõàé õîòíîî äîîðõè

çîðèëãîòîéãîîð áàéãóóëàãäñàí.

Ãèø¿¿í îðíóóäûí õîîðîíä õàðèëöàí èòãýñýí, ñàéí õºðøèéí

íàéðàìäàëò õàðèëöààã áýõæ¿¿ëýõ ãèø¿¿í îðíóóäûí äóíä óëñ

òºð ýäèéí çàñàã øèíæëýõ óõààí, ñî¸ë áîëîâñðîë ýð èì õ¿ ,

õàðèëöàà õîëáîî, áàéãàëü îð èí áîëîí áóñàä ñàëáàðò ¿ð ä¿íòýé

õàìòûí àæèëëàãààã íýìýãä¿¿ëýõ õàìòûí õ¿ ýýð á¿ñ íóòãèéí

ýíõ òàéâàí, àþóëã¿é áàéäàë, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàäãàëæ,

ñàõèí õàìãààëàõ: Îëîí óëñûí àðä èëñàí øóäàðãà ç¿é çîõèñò

øèíý óëñ òºð, ýäèéí çàñãèéí äýã æóðìûã òîãòîîõ.

Õàìðàõ õ¿ðýý

Íèéò 30,178,460 km2 ãàçàð íóòàã õàìðàí

2008 îíû áàéäëààð 1,526,000,952 õ¿í àì

6 ãèø¿¿í óëñòàé ýíý áàéãóóëëàãà íü Ýõ ãàçàðûã òýð èãýýð íü

øàõóó ýçëýýä îðøèõîîð ãèø¿¿í óëñòàé áºãººä ýíý õýñýãò äýëõèéí

íèéò õ¿í àìûí èõýíõ íü àìüäàð áàéãàà þì.

Ãèø¿¿í óëñ

Õÿòàä

Êàçàõñòàí

Kûðãûçñòàí

Îðîñ

Taæèêèñòàí

Óçáåêèñòàí

Àæèãëàã÷ óëñ

Ýíýòõýã

Ìîíãîë

Èðàí

Ïàêèñòàí

Çî÷íû ñòàòóñòàé

Àôãàíèñòàí

ASEAN

CIS

¯éë àæèëëàãààíû чèãëýë

Á¿ñ íóòàãò ýíõ òàéâàí áàéäëûã ñàõèí õàäãàëæ àþóëã¿é áàéäàë

èòãýëöëèéã áýõæ¿¿ëýõ:

Ãàäààä óëñ òºðèéí áîäëîãûí íèéòëýã àøèã ñîíèðõîë á¿õèé

àñóóäëààð, ò¿¿í ëýí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãà áîëîí îëîí óëñûí

õóðàë, óóëãàí äýýð íýãäìýë ¿çýë ñàíààã ýðýëõèéëýõ:

Òåððîðèçì, ñàëàí òóñãààðëàõ ¿çýë, ýêñòðåìèçì ìàíñóóðóóëàõ

áîäèñ, çýâñãèéí õóóëü áóñ íàéìàà, ¿íäýñòýí äàìíàñàí ãýìò

õýðýã, ò¿¿í ëýí õóóëü áóñ öàãààчëàëûí ýñðýã õàìòðàí òýìöýõ

àðãà õýìæýý áîëîâñðóóëæ õýðýãæ¿¿ëýõ:

Çýâñýã õóðààõ, çýâñýãëýëä õÿíàëò òàâèõ àñóóäëààðõ õ¿ èí

àðìàéëòàà óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ:

ШХАБ-д гишүүнээр элсүүлэхэд харгалзах шалгуур үзүүлэлт

Энэ улс нь Евроазийн бүс нутагт оршдог байх

Энэ байгууллагын (ШХАБ-ын) бүх гишүүн улсуудтай дипломатхарилцаатай байх

Энэ байгууллагын ажиглагчийн эсвэл яриа хэлэлцээнийтүншийн статустай байх

Энэ байгууллагын гишүүн улсуудтай худалдаа, эдийн засгийнболон хүмүүнлэгийн идэвхитэй харилцаа тогтоосон байх

ШХАБ-д гишүүнчлэх гэж буй улсын аюулгүй байдлын талаархүлээсэн олон улсын үүрэг тухайн байгууллагын хүрээндбайгуулсан олон улсын гэрээ болоод бусад баримтуудтайхаршлахгүй байх

Гишүүнчлэгч улс ямар нэгэн улстай зэвсэгт мөргөлдөөнийбайдалд ороогүй байх

НҮБ-ын дүрмийн дагуу хүлээсэн үүргээ шударга үнэнчээрбиелүүлдэг байх

НҮБ-ын ямар нэг хоригт ороогүй байх

Òºâ àçèéí óëñóóä

• 1990-ýýä îíû ýõýýð òóñãààð òîãòíîñîí òºâ àçèéí óëñóóä óëñ

òºð, ýäèéí çàñàã, àþóëã¿é áàéäëûí àëü ч ñàëáàðò òºëºâø뺺

òºäèéëºí îëîîã¿é áàéíà.

• Ýäãýýð óëñ á¿ãä ººðñäèéí ¯íäñýí Õóóëüäàà “Àðäчèëñàí óëñ”

õýìýýí òóíõàãëàñàí ч àðäчèëàë æèíõýíý óòãààð á¿ðýëäýæ

òîãòîæ àäààã¿é, àâòîðèòàð äýãëýì íî¸ðõîæ, ñºðºã õ¿чíèé ¿éë

àæèëëàãààã çºâøººðäºãã¿é, õ¿íèé ýðõ чºëºº, ìýäýýëëèéí ýðõ

чºëºº áàòàëãààæààã¿é, àâèëãà õýýë õàõóóëü ãàçàð àâñàí

áàéäàë ¿ðãýëæèëñýýð áàéãàà.

• Зàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí òîãòîëöîîíû ¿íäýñ

á¿ðýëäýýã¿é, àæèëã¿éäýë ÿäóóðàë èõýýõýí íýìýãäñýí, çýýë

òóñëàìæèéí àøèãëàëò íýýëòòýé áóñ áàéãàà

• Эäãýýð óëñûí îëîí óëñûí ãåîïîëèòèêèéí îðîí çàéä ýçëýõ áàéð

ñóóðü, ñòðàòåãèéí áàéðøèë, ãîë íü áàéãàëèéí íººöèéí àñàð èõ

áàÿëàã íü òîìîîõîí ã¿ðí¿¿äèéí ç¿ãýýñ òýäíèé òàëààð áàðèìòëàõ

áîäëîãîä èõýýõýí íºëººëæ áàéãàà áîëíî.

Төв Азийн улсуудын баримтлах гадаад

бодлогын чиглэлүүд

Өөрсдийн тусгаар тогтнол, бие даасан байдлаа хадгалан

хөгжих

Байгалийн нөөц баялагаа дэлхийн зах зээлд гаргах

Хил хязгаарын асуудлыг хамтран шийдэх

Олон улсын тээврийн нэгдсэн сүлжээ үүсгэн түүнд

хамрагдах

Орос, Хятад, Энэтхэг гэсэн томоохон зах зээлд ойр

газарзүйн байрлалаа үр ашигтай ашиглах

Бүс нутагт бий болсон олон улсын хамтын ажиллагааны

бүтцийг аюулгүй байдлаа бэхжүүлэхэд чиглүүлэх

Òºâ àçèéí ãеîïîëèòåêèéí îíöëîã

Îðîñ, Õÿòàäûã Îéðõè Äîðíîäûí èñëàìûí øàøèíò îðíóóäààñòóñãààðëàõ æèèðãýâч íóòàã äýâñãýð. Ò¿¿íчëýí Àôãàíèñòàíààñîðæ èðæ áîëîõ øàøíû õàðãèñ íºëººã Îðîñ ðóó íýâòð¿¿ëýõã¿é“Òîãòîîí áàðèãч ãàçàð íóòàã” áîëîõûí õóâüä ñòðàòåãèéí àõîëáîãäîë á¿õèé íóòàã þì.

Èðýýä¿éí Åâðîàçèéí ýõ ãàçðûí òýýâðèéí ñ¿ëæýýíèé õàìãèéí ãîëçàíãèëàà áîëîõ á¿ñ íóòàã. 2003 îíä Õÿòàäûí äàðãà Õó Æèí ÒàîÊàçàõñòàíä àéëчèëæ, Åðºíõèéëºãч Í.Íàçàðáàåâòàé õî¸ð îðíûõèëèéí äàãóó чºëººò õóäàëäààíû õèëèéí á¿ñèéã áàéãóóëàõòºëºâëºãººíèé òàëààðõè ñàíàë ãàðãàñàí áºãººä Õÿòàäûí ç¿ãýýñóã á¿ñèéí òºâºº Õîðãîñ õîòîä áàéãóóëàõààð òºëºâëºñºí

Õýðýâ Õîðãîñûí чºëººò õóäàëäààíû á¿ñèéã áàéãóóëæ чàäâàëÅâðîàçèéí øèíý ã¿¿ð áîëîõûí ñàöóó òýýâðèéí ãîë çàíãèëàà áîëîõþì.

Íåôòü áàéãàëèéí õèéí íººöººð Îéðõè Äîðíîäûí îðíóóäûí äàðàà îðíî.

Ǻâõºí Êàñïèéí òýíãèñèéí ñàâ ãàçðûí òîñíû ¿éëäâýðëýëèéí ò¿âøèííü 2015 îíä ºäºðò 4 ñàÿ áàððåëüä õ¿ðíý ãýñýí òààìàãëàë áàéíà

Òºâ àçèéí óëñóóäûí àøèã ñîíèðõîë

ØÕÀÁ äàõü òºâ àçèéí óëñóóäûí àøèã ñîíèðõëûã á¿ñ íóòãèéã

òîãòâîðòîé áàéëãàõ 2 øàëòãààíààñ ¿¿äýëòýé õýìýýí òàéëáàðëàæ

áîëîõ þì. ¯¿íä:

Á¿ñ íóòãèéí àþóëã¿é, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõûí òóëä

ØÕÀÁ-ûã àøèãëàõààñ ººð ãàðö îäîîãîîð áàéõã¿é áàéíà.

Ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä, òýð äóíäàà ýðчèì õ¿чíèé íººöºº

àøèãëàí äîòîîäûí ýäèéí çàñãàà ñýðãýýõ, õºãæ¿¿ëýõýä ØÕÀÁ-

ûí õ¿ðýýíèé õàìòûí àæèëëàãàà èõýýõýí àч õîëáîãäîëòîé

Ýíý á¿õýí íü ýäãýýð îðíûã ãèø¿¿í áîëîõîä øèéäâýðëýõ ¿¿ðýã

ã¿éöýòãýñýí þì.

ÝÇÕÀ-ã õºãæ¿¿ëýõ ñîíèðõîë

ØÕÀÁ-ûí õ¿ðýýíä àþóëã¿é áàéäëàà òîãòâîðòîé õàäãàëàõûíçýðýãöýý ýíý õ¿ðýýíä óëñ îðíûõîî ýäèéí çàñãèéãõºãæ¿¿ëýõ ñîíèðõîë òýäýíä áàéñàí.

Äàëàéä ãàðöã¿é öººí îðíóóäûí òîîíä áàãòäàã ýäãýýð óëñàääýä á¿òöèéí ñàëáàð õºãæèæ чàäààã¿é íü ÝÇ-ä ñºðºã íºëºº¿ç¿¿ëæ áàéíà. ßëàíãóÿà çàì òýýâýð ñóë õºãæñºíòýéõîëáîãäîí áàéãàëèéí áàÿëàã èõòýé ч ò¿¿íèéãýý äýëõèéí çàõçýýëä íèéë¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëãîäîã.

Õýðýâ ØÕÀÁ äýä á¿òöýý õºãæ¿¿ëýõ òýð äóíäàà çàì òýýâðèéí

õºãæ¿¿ëýõ òîìîîõîí òºñë¿¿ä õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëáýë Òºâ Àçèä

ýäèéí çàñãèéí ñýðãýëòèéã àâчðàõ áºãººä ýíý íü á¿ñ íóòàãò

òîãòâîðòîé áàéäàë õàíãàõ íýã ¿íäýñ áîëîõ þì.

Òºâ Àçèéã Õÿòàäûí áàðóóí á¿ñòýé õîëáîõ øèíý òºìºð çàìûí

àñóóäàë áîäèò áèåëýëýý îëîí òºìºð çàìûí ºðãºí ñ¿ëæýý áèé áîëáîë

áàðàà òàâààðûã äýëõèéí çàõ çýýëä ºëººòýé õ¿ðãýõ íºõöºë

á¿ðäýíý.

Àþóëã¿é áàéäлын ассудал

Åðºíõèé人 á¿ñ íóòãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûã õàäãàëàõ ÿâäàë

ØÕÀÁ-ûí ãîë çîðèëãî þì. Òºâ Àçèéí àþóëã¿é áàéäàë õºãæèë

öýöýãëýëòýíä øóóä íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ØÕÀÁ-ûí íºëºº á¿õèé õî¸ð èõ

ã¿ðýí áîëîõ Îðîñ, Õÿòàä íýãýí çýðýã èäýâõèòýé äýìæèæ áàéãàà íü

Òºâ Àçèä àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ¿éë ÿâöàä àøèãòàé íºõöºëèéã

áèé áîëãîæ áàéíà.

Òºâ Àçèéí óëñóóä ººðèéí á¿ñ íóòãèéí àþóëã¿é áàéäëûí õóâüä

òîãòâîðòîé õàäãàëàõûí òóëä ØÕÀÁ ãèø¿¿í Îðîñ Õÿòàäòàé

èäýâõèòýé õàìòðàí àæèëëàäàã. Îðîñûí õóâüä Òºâ Àçèéí

óëñóóäàä öýðãèéí òàëààð äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõèéí çýðýãöýý

çýâñýã, òîíîã òºõººðºì溺ð õàíãàäàã.

ØÕÀÁ-ûí äýðãýä Òåððîçèìòàé òýìöýõ á¿ñ íóòãèéí áàéíãûíàæèëëàãààòàé á¿òöèéã Óçáåêèñòàíû íèéñëýëäáàéãóóëñàí íü á¿ñ íóòãèéí òîãòâîðòîé áàéäëûãõàäãàëàõàä ØÕÀÁ-ààñ ãàðãàæ áàéãàà õ¿чèí чàðìàéëòûííýã èëýðõèéëýë ãýæ îéëãîæ áîëîõ þì.

ØÕÀÁ-ûí ç¿ãýýñ á¿ñ íóòãèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõàäòààòàé íºõöºëèéã áèé áîëãîæ èíãýñíýýðýý òóñáàéãóóëëàãûí íýð õ¿íä îëîí óëñûí òàâöàíä áýõæèí õóðäòàéòºëºâøèæ áàéíà. Ãàçðûí òîñ áàéãàëèéí õèéí îðä ãàçðóóäàäøóóä õºðºí㺠îðóóëàëò îðæ îëáîðëîëòûí õýìæýý èõñýõòóñàì ãàäààäàä ãàðãàõ ýêñïîðòûíõîî õýìæýýã íýìýãä¿¿ëýõÿâäëûã äýìæõýýñ ººðöã¿éä õ¿ðãýõ íü ìýäýýæ. Ýíý íü ÒºâÀçèéí óëñóóäûí çàì òýýâðèéí çàíãèëàà ñ¿ëæýýã ºðãºòãºõáàéäëûã àÿíäàà øààðäàõ áºãººä èíãýñíýýðýý ØÕÀÁ-ûíõ¿ðýýíä ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãàà ºñºí íýìýãäýõýäõ¿ðãýõ áîëíî.

Ìîíãîëûã ãèø¿¿íчëýõ õ¿чèí чàðìàéëò

ØÕÀÁ-ûí öààøäûí õàíäëàãà ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîõ ãîë

õ¿ èí ç¿éë¿¿äèéí íýã íü ÿàõ àðãàã¿é Îðîñ Õÿòàäûí ñòðàòåãèéí

ò¿íøëýë ºíººãèéíõ øèãýý õýð òîãòâîðòîé áàéõ âý ãýäýã àñóóäàë.

Çàðèì àñóóäàë äýýð ñàíàë çºðºëääºãч Òºâ Àçèéí á¿ñ íóòãèéã

òîãòâîðòîé, àþóëã¿é á¿ñ íóòàã áîëãîõîä чèãëýãäñýí 2 óëñûí àøèã

ñîíèðõëûí íèéöýë óäààí õóãàöààíä ýíý á¿ñ íóòàãò õàäãàëàãäàíà

ãýäýã íü îéëãîìæòîé.

Ó èð íü á¿ñ íóòãèéí àþóëã¿é áàéäëûã òîãòâîðã¿éæ¿¿ëýãч

õ¿чèí ç¿éë áîëîõ “Ñàëàí òóñãààðëàõ ¿çýë, ýðñ ¿çýë, òåððîçèì”

íü ºíººäºð ч èðýýä¿éä òýäíèéã àøèã ñîíèðõëûí á¿ñýý

õàìãààëàõàä õàìòðàí àæèëëàõ áàéäëûã àÿíäàà øààðääàã.

¿¿íèé çýðýãöýý èõ ã¿ðí¿¿äèéí Òºâ Àçèéã ñîíèðõîõ àøèãñîíèðõîë Îðîñ Õÿòàäûí ñòðàòåãèéí ò¿íøëýëèéã óëàì á¿ðáýõæ¿¿ëýõýä íºëººëäºã. èéìä Òºâ Àçèéí á¿ñ íóòàã áîëîíÌîíãîëä áèé áîëñîí ÀÍÓ-ûí àøèã ñîíèðõëûã õýðõýí ñààðóóëàõâý ãýäýã àñóóäàë íü Îðîñ, Õÿòàäûã ØÕÀÁ-ä èäýâõèòýéàæèëëàõ, Òºâ Àçèéí á¿ñ íóòàãò ººðèéí íºëººëëèéãáýõæ¿¿ëýõýä Òóðêìåíèñòàíòàé áîëîí Ìîíãîëûã õàìãèéíò¿ð¿¿íä ãèø¿¿í ëýõ õýðýãòýé áàéõ àãààä ýíý íü òýäíèéñîíèðõëûí äàâõöëûí ¿ð ä¿í áàéõ áîëíî. Ýíý òàëààðÎÕÓ, ÁÍÕÀÓ íü òóóøòàé áîäëîãî áàðèìòëàõûí çýðýãöýýÒóðêìåíèñòàíòàé îéðõîí àæèëëàõ, ØÕÀÁ-ûí õ¿чèíàðìàéëò íü òóñ óëñûã 2008 îíû 8-ð ñàðä çîõèîí áàéãóóëñàí

òºðèéí òýðã¿¿í íàðûíõàà óóëçàëòàä õ¿íäýò çî íîîð îðîëöõîäíºëººëñºí íü öààøèä Òóðìåíèñòàíûã ãèø¿¿í ëýëäýý áàãòààõñîíèðõëûí èëýðõèéëýë þì.

Ãèø¿¿äûí çîðèëãî, àøèã ñîíèðõîë

Õÿòàäûí õóâüä:

Энэ бүс нутгийн улсуудаас эрчим хүчний асуудлаа

шийдвэрлэх

Îðîñын зах зээлд áàðààãàà áîðëóóëàõ

Õÿòàäóóä ººðòºº àøèãã¿é íºõöºëººð ч õàìààã¿é òîìîîõîí õºðºíãº

îðóóëалт хийж ñòðàòåãèéí ñàëáàðóóäûã ýçýëæ àâч áàéð

ñóóðèà áýõæ¿¿ëæ ÿâààíäàà õ¿í àìààñàà øèëæ¿¿ëýí

ñóóðüøóóëàõ áîäëîãî ÿâóóëах

Èðàíû õóâüä:

ÀÍÓ-ã ýñýðã¿¿öýõ, ͯÁ-ààñ òàâüñàí õîðèãèéí ýñðýã çîãñîõ öºìèéí

õºòºëáºðºº õýðýãæ¿¿ëýõýä Îðîñ, Õÿòàäààñ öºìèéí òåõíèê

òåõíîëîãè, ìýðãýæèëòíèé òóñëàëöàà àâàõ çîðèëãîîð ØÕÀÁ-ä

àæèãëàãчààð îðîëöîæ áàéãàà áºãººä. Ãèø¿¿í áîëîõ ñîíèðõîëòîé.

Êàçàõñòàíû õóâüä

Òºâ Àçèä îðøäîã. Òºâ àçèäàà ýäèéí çàñàã íü õºãæñºí ãýæ õýëæ

áîëохуйц óëñ. ØÕÀÁ-ä ººðèéí òóñãààð òîãòíîëîî Îðîñ Õÿòàä

óëñóóäààð õàìãààëóóëàõ çîðèëãîòîé ч áàñ íýã òîìîîõîí àøèã

ñîíèðõîë íü Õÿòàä áîëîí ÎÕÓ-ûí çàõ çýýëä íýâòðýõ, Òðàíçèò

á¿ñýý àëäàõã¿é áàéõ þì. Êàçàõñòàíààð äàéðäàã Òðàçèò

òýýâýð ë ãýõýä æèëä 500 ñàÿ àìåðèê äîëëàðûí öýâýð àøèã

îðóóëæ áàéíà.

Оросын дагуул тусгаар тогтносон улсуудын хувьд:

Тэд улс тєр, эдийн засаг, нийгмийн бүх салбар, гадаад

харилцаагаар Оросоос гүнзгий хараат байдалтай, Оросын

“хүлээс”, “торон”-д байгаа болохоор хүссэн хүсээгүй ШХАБ-

ын гишүүн байхаас єєр аргагүй. Оросууд тэдэнд äýìæëýã

єгч, эдийн засаг, нийгэм, улс тєрийн сүлжээгээ єргєжүүлж

байгаад тэд эсэргүүцэхгүй нэгдэх л болно.

Монголын хувьд:

АНУ, Европын холбоо, Японтой ойр дотно түншилж, тэднийдэмжлэг тусламжийг авч ардчиллын замаар явàõûã,

Эдийн засгийн аргаар Хятадад эзлэгдэхийн эсрэг хатуузогсîõûã õ¿ñâýë Монгол ШХАБ-д ажиглагч ийн үүрэгтэй байххэрэгтэй.

Цаашид Монгол улс уул уурхай, эрчим хүч, дэд бүтцийнсалбаруудад ШХАБ-ын бүх гишүүн улсуудтай хоѐр болонолон талт хамтын ажиллагааг идэвхитэй хөгжүүлэн ажиллах

Á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò

ÎÕÓ áîëîí Õÿòàäûí íºëººòýéãýýð ºðãºæèí óóëçàëòóóä òîãòìîëæèí

б¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò, ¿éë àæèëëàãààíû öàð õ¿ðýý íü

ºðãºæñººð áàéãàà áèëýý.