L07 (Master) Teoria e kërkesës për...
-
Upload
duongxuyen -
Category
Documents
-
view
238 -
download
6
Transcript of L07 (Master) Teoria e kërkesës për...
11
L07 (Master)
Teoria e kërkesës për punë
Prof.as. Avdullah Hoti
2
Literatura
Literatura:
1. George Borjas (2002): Labor Economics, 2nd Ed., McGraw-Hill, 2002,
Chapter 4
2. Stefan Qirici (2005): Ekonomiksi i punës, Morava, Tiranë
Kreu V
3. Sapsford, D. And Tzannatos, Z. (1993): The Economics of the Labour Market, The Macmillan Press Ltd.
Chapter 3
3
Hyrje
• Përse firmat kërkojnë punëtorë?– puna është një ndër faktorët e prodhimit
• Kërkesa e firmave për punëtorë është e njëjtë me kërkesën e firmës për inpute tëtjera–Firmat blejnë lëndë të parë për procesin e
prodhimit
–Firmat blejnë kohën e punëtorëve për procesin e prodhimit
• Kërkesa e firmës për inpute, përfshirëedhe inputin punë, është “kërkesë e prejardhur”–Varet nga kërkesa për produktet e firmës
4
Numri optimal i punëtorëve
• Numri optimal i punëtorëve varet nga:
– ndryshimi i pagës (-)
–Teknologjia e prodhimit (+)
–Shitjet dhe të ardhurat e firmës (+)
–Kostoja e kapitalit (+)
5
Periudhat kohore te analizes se kerkeses per pune
• Momentale: L dhe K janë të fiksuar
• Afatshkurtër: L është i ndryshueshëm, K fiks
• Afatgjatë: L dhe K janë të ndryshueshëm
• Shumë afatgjatë: L, K dhe T të ndryshueshme
• Dallimi në mes të periudhave është konceptual
– dallojnë nëpër industri të ndryshme
Çështje për diskutim
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të
punësoi?
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
�Supozimet bazë mbi tregun:� Firma maksimizon fitimin
� Firma përdor vetëm punë dhe kapital në procesin e prodhimit
� E vetmja kosto e marrjes në punë është paga
� Tregu i punës dhe i produktit është konkurent
� Firma është çmim pranuese në të dy tregjet
� Supozimi shtesë: Kapitali është fiks� Jemi në periudha afatshkurtra
�Analiza margjinale -
�(Principet mikroekonomike) MR=MC
� ku: MR – E ardhura margjinale
MC – Kostoja margjinale
�Mënyra e vendosjes – hap pas hapi
�Punësimi i punëtorit të parë, të dytë, e kështu
me radhë derisa MR=MC
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
�Një metodë tjetër:�Firma punëson punëtorë derisa MRP >= W
Ku MRP = vlera margjinale që sjellë punëtori shtesë
�MRP = P*MPL ku P është çmimi i produktit
�Pra kush e përcakton MPL:�Jo karakteristikat personale
�MPL varet nga Kapitali dhe Teknologjia
�Të ardhurat margjinale zbritëse(Produktiviteti margjinal zbritës)
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 .
1 4 4
2 10 6
3 15 5
4 18 3
5 20 2
6 19 -1
L
TP
∆
∆=MPL
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 . .
1 4 4 100
2 10 6 150
3 15 5 125
4 18 3 75
5 20 2 50
6 19 -1 -25
MRP = MPL * P
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 . . 0
1 4 4 100 100
2 10 6 150 250
3 15 5 125 375
4 18 3 75 450
5 20 2 50 500
6 19 -1 -25 475
TR = TP * P
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 . . 0 100
1 4 4 100 100 160
2 10 6 150 250 220
3 15 5 125 375 280
4 18 3 75 450 340
5 20 2 50 500 400
6 19 -1 -25 475 460
TC = TFC + TVC
Ku: TVC = L * w
TFC
TVC
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 100 -100
100 160 -60
250 220 30
375 280 95
450 340 110
500 400 100
475 460 15
π = TR – TC
π maksimiziohet kur
MRP = w
ose
MR = MC
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
-100 - -
-60 25 15.00
30 25 10.00
95 25 12.00
110 25 20.00
100 25 30.00
15 25-
60.00
TP
TRMR
∆
∆=
∆TP
∆TVCMC
konstant eshte TFC pasi
∆TP
∆TCMC
=
=
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 100 100 160 -60 25 15.00
2 10 6 150 250 220 30 25 10.00
3 15 5 125 375 280 95 25 12.00
4 18 3 75 450 340 110 25 20.00
5 20 2 50 500 400 100 25 30.00
6 19 -1 -25 475 460 15 25 -60.00
Fitim
maksimal
me 4
punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 100 100 140 -40 25 10.00
2 10 6 150 250 180 70 25 6.67
3 15 5 125 375 220 155 25 8.00
4 18 3 75 450 260 190 25 13.33
5 20 2 50 500 300 200 25 20.00
6 19 -1 -25 475 340 135 25 -40.00
Fitim maksimalme 5 punëtorë
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=40 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 100 100 180 -80 25 20.00
2 10 6 150 250 260 -10 25 13.33
3 15 5 125 375 340 35 25 16.00
4 18 3 75 450 420 30 25 26.67
5 20 2 50 500 500 0 25 40.00
6 19 -1 -25 475 580 -105 25 -80.00
Fitim maksimalme 3 punëtorë
Supozo: W=80 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
• Konkluzionet:
•Çfarë ndodh me numrin e
punëtorëve kur:
•Rritet paga? Bie
•Bie paga? Rritet
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 100 100 160 -60 25 15.00
2 10 6 150 250 220 30 25 10.00
3 15 5 125 375 280 95 25 12.00
4 18 3 75 450 340 110 25 20.00
5 20 2 50 500 400 100 25 30.00
6 19 -1 -25 475 460 15 25 -60.00
Fitim maksimalme 4 punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 132 132 160 -28 33 15.00
2 10 6 198 330 220 110 33 10.00
3 15 5 165 495 280 215 33 12.00
4 18 3 99 594 340 254 33 20.00
5 20 2 66 660 400 260 33 30.00
6 19 -1 -33 627 460 167 33 -60.00
Fitim maksimalme 5 punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 33 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 76 76 160 -84 19 15.00
2 10 6 114 190 220 -30 19 10.00
3 15 5 95 285 280 5 19 12.00
4 18 3 57 342 340 2 19 20.00
5 20 2 38 380 400 -20 19 30.00
6 19 -1 -19 361 460 -99 19 -60.00
Fitim maksimalme 3 punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 19 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
• Konkluzionet:
•Çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur:
•Rritet çmimi i produktit? Rritet
•Bie çmimi i produktit? Bie
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 100 -100 - -
1 4 4 100 100 160 -60 25 15.00
2 10 6 150 250 220 30 25 10.00
3 15 5 125 375 280 95 25 12.00
4 18 3 75 450 340 110 25 20.00
5 20 2 50 500 400 100 25 30.00
6 19 -1 -25 475 460 15 25 -60.00
Fitim maksimalme 4 punëtorë
Si vendos një punëdhënës për numrin e
punëtorëve që do të punësoi?
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=100 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve qëdo të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 80 -80 - -
1 4 4 100 100 140 -40 25 15.00
2 10 6 150 250 200 50 25 10.00
3 15 5 125 375 260 115 25 12.00
4 18 3 75 450 320 130 25 20.00
5 20 2 50 500 380 120 25 30.00
6 19 -1 -25 475 440 35 25 -60.00
Fitim maksimalme 4 punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=80 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve qëdo të punësoi?
Riparimi i orëve
L TP MPL MRP TR TC π MR MC
0 0 - - 0 120 -120 - -
1 4 4 100 100 180 -80 25 15.00
2 10 6 150 250 240 10 25 10.00
3 15 5 125 375 300 75 25 12.00
4 18 3 75 450 360 90 25 20.00
5 20 2 50 500 420 80 25 30.00
6 19 -1 -25 475 480 -5 25 -60.00
Fitim maksimalme 4 punëtorë
Supozo: W=60 E/ditë, kostoja mesatare e riparimit të orës = 25 E, FC=120 E.
Si vendos një punëdhënës për numrin e punëtorëve që do të punësoi?
• Konkluzionet:
•Çfarë ndodh me numrin e punëtorëve kur:
•Rritet kosto fikse? Nuk ndryshon
•Bie kosto fikse? Nuk ndryshon
28
KP në periudha afatshkurtra
• Kostoja totale e punës: TC = L x W
• Në marrjen e vendimit krahasohet MCW=∆TCW / ∆L
– firma në konkurencë të plotë MCW=W
29
KP në periudha afatshkurtra
• Firma vazhdon të punësojë punëtorë derisa:
MRPL=W (1)
• Në konkurencën e plotë
MR=P (2)
MRPL = MR x MPL (3)
• Duke zëvendësuar MR me P do kemi:
MRPL = P x MPL (4)
• Kushti i ekuilibrit për kërkesën për punë për një firmë:
P x MPL = W (5)
Firma punëson derisa paga është e barbartë me produktin
marxhinal shumëzuar me çmimin e atij produkti
30
KP në periudha afatshkurtra
• Kurba për punë e firmës në afat të shkurtër: Figura 5.2
31
KP e degës dhe tregut
• Kurba e KP e degës = shuma e KP te firmave
• Por firma e vetme është ‘pranuese e çmimit’,
• Ndërsa, së bashku ato e determinojnë çmimin
–Kur të gjitha firmat punësojnë më shumë punëtor딕 rritet produkti total nga Q0 ne Q1
• ulet çmimi nga Pe në P1
32
KP e degës dhe tregut
• Cili është efekti i uljes së çmimit në MRPL dhe KP? – Figura 5.5: Supozojmë se janë 100 firma në degë
– Kur W=50, çdo firmë punëson 50 punëtorë
– Punësimi në degë = 100 firma x 50 punëtorë = 5,000 punëtorë
– Nëse paga ulet nga Wo në W1,
• secila firmë rrit prodhimin => rrit nr e punëtorëve ne 60
• Në nivel të degës punësimi është 6,000 punëtorë
• Kur të gjitha firmat rrisin prodhimin rritet prodhimi total (TP), pra rritet oferta e tregut
• Kur kërkesa nuk ndryshon kjo çon në uljen e çmimit
– POR: çmimi përdoret në llogaritjen e MRPL• ulja e çmimit e ul edhe MRPL
• Kështu, kurba e MRPL0 do të zhvendoset poshtë në MRPL1
• Nëse paga është W1 firma punëson 55 punëtorë» 5,500 në nivel të degës
• Kurba e KP e degës ndryshon nga AB në AC.
33
KP e degës dhe tregut
34
Elasticiteti i kërkesës për punë
• Sa ndryshon punësimi kur ndryshon paga?
EDL = Ndryshimi në % në sasinë e kërkuar të punës Ndryshimi në % e pagës
– Koeficienti është me shenjë minus për shkak të lidhjes sëzhdrejtë
• Varësisht prej vlerave të EDL:EDL= +infinit plotësisht elastikeEDL= 0 plotësisht joelastikeEDL= 1 krejtësisht elastike1< EDL< +infinit relativisht elastike0< EDL<1 relativisht joelastike
35
KP në periudha afatgjata
• Në L-T, të gjithë faktorët e prodhimit ndryshojnë
–mund të zëvendësohet njëri faktore me tjetrin
• Zgjedhja optimale e L dhe K përcaktohet nga:
–Teknologjia
–Çmimet relative të L dhe K
• Firma maksimizon fitimin duke kombinuar L dhe K që e minimizojnë koston
36
KP në periudha afatgjata• Firma maksimizon fitimin duke kombinuar L dhe K që e
minimizojnë koston (Tabela 5.4):
– Q=24 prodhohet me:
• L=6, K=1
• L=1, K=6
• L=3, K=3
– Izokuantet: kombinimet e L dhe K që japin Q të njëjtë
37
KP në periudha afatgjataÇmimet relative të faktorëve të prodhimit: Vija e izokostos
• Izokostos: kombinimet e L dhe K që firma mund t’i blejë me parate qe ka
• Nëse B është shuma e parave që ka firma, atëherë
QK x PK + QL x WL = B
• Nëse firma blenë vetëm K ose L, atëherë
QK = B / PK ose QL = B / WL
38
KP në periudha afatgjata• Firma dëshiron të arrijë izokuantin më të lartë
– Por kufizohet nga izokosto
• Firma zgjedh izokantin që është tangjent me izokoston
– Firma merr këto vendime:1. Niveli i Q që maksimizon fitimin
2. Kombini në mes të K dhe L për prodhimin e atij Q– Kombinimi optimal për prodhimin e Q2 është K+ dhe L+
KP në periudha afatgjata
• Efekti afatgjatë në KP nga rritja e çmimit të
kapitalit:
– Efekti i zëvendësimit (EZ): për çdo nivel të prodhimit,
përdoret më shumë punë e më pak kapital.
– Efekti i shkallës (ES): një rritje e çmimit të kapitalit e
zvogëlon ofertën e prodhimit, zvogëlon produktin
ekulibër dhe zvogëlon sasinë e punës të angazhuar.
• L & K janë
– Zëvendësues nëse EZ > ES
– Komplementar nëse EZ < ES
Përdorimi i modelit të tregut të punës
• Studimi i efektit të pagës minimale dhe monopsoneve
• Efekti i tatimit në pagë– A ka rëndësi kushe e pafuan taksën: punëtori ose firma?
– Si ndryshon elastitivc
– Si ndikon tatimi në pagë në elasticitetin e kërkesës për punë?
• Efekti i subvencionimit të punësimit:– Subvencionet ju jepen punëtorëve
– Subvencionet ju jepen kompanive
• Shembull: – Financimi i shpenzimeve shëndetësore për kancerin në
mushkëri:• Taksa në paga të minatorëve
• Taksë për mineralet
41
Përmbledhje
• Numri optimal i L të firmës
• Faktorët që ndikojnë në L të firmës
• MRPL, MCW, APPL, TPL
• Kurba e KP e firmës dhe industrisë
• KP në periudha afatgjata
• Norma e zëvendësimit të K me L
• Izokuantet
• Izokostot