L07

Kostoja e prodhimit

Dr.Avdullah Hoti

Hyrje

Kostot e prodhimit përcaktojnë produktin që ofron firma në treg

Në këtë kapitull:Mënyra e përcaktimit të kostoveKostot në periudha:

AfatshkurtraAfatgjata

Definim i kostove oportune

Konceptet kyçe

Llojet e kostove dhe fitimiSjellja e kostove afatshkurtëraSjellja e kostove afatgjata

Oferta

Kostoja e prodhimit

Ligji i ofertës: Firmat janë të gatshme

të prodhojnë dhe të shesin sasi më të mëdha të një produkti kur çmimi i tij është i lartë, për shkak të sjelljeve tipike të produktivitetit dhe kostos.

P

Q

Qëllimi i firmave tipike

Qëllimi ekonomik i firmës është maksimizimi i fitimit!

Fitimi = Të hyrat e përgjithshme – Kostot e përgjithshme.

Fitimi i një firme individuale : Të hyrat minus kostoja

Të hyrat: shuma që firma e merr si kompenzim për shitjen e produkteve të saj.(Çmimi i tregut x sasia e shitur)= Të hyrat

Kostoja: Shuma që firma e sakrifikon për të blerë inputet.

Fitimi: Të hyrat e përgjithshme minus kostot e përgjithshme.

Kostoja e prodhimit

Në përgjithësi, zakonisht marrim parasysh tre lloje të kostove kur marrim vendime lidhur me ofertën.

Kostoja eksplicite

Kostoja impliciteKostoja Sunk

Kostoja si kosto opurtune

Kostot e firmës përfshijnë kostot eksplicite dhe kostot implicite: Kostot eksplicite: kostot që kanë të

bëjnë me shpenzime direkte monetare për faktorët e prodhimit.

Kostot implicite: kostot që nuk kanë të bëjnë me shpenzime direkte monetare (p.sh. kostoja oportune e inputeve të vet pronarit – paga implicite, renta implicite, kostoja e kapitalit).

Kostoja si kosto oportune

Kontabilistët matin kostot eksplicite, por shpesh i injorojnë ato implicite.

Ekonomistët përfshijnë të gjitha kostot opurtune kur matin kostot.

Fitimi Kontabël = TH – Kostot Eksplicite Fitimi Ekonomik = TR – Kostot Eksplicite –

Kostot Implicite

Kostoja si kosto oportune

Kostoja e tretë, që nuk shfaqet as si kosto implicite paraqet koston sunk.

Kostot Sunk janë kosto që veç janë zotuar dhe nuk mund të rikthehen.

Sunk Kostot janë . . . Një kosto opurtune Shpesh të injoruara kur merren

vendimet për ofrimin e një produkti

Llogaritja e kostos dhe e fitimit

Nga kontabilistët Nga ekonomistët

A. Të ardhurat totale 122,000,000

B. Kosot e shfaqura 74,000,000 Puna 10,000,000 Materialet 59,000,000 Qeraja 5,000,000

A. Të ardhurat totale 122,000,000

a. Kosot e shfaqura 74,000,000 Puna 10,000,000 Materialet 59,000,000 Qeraja 5,000,000b. Kostot e implicite 47,000,000 Paga 44,000,000 Interesi 1,000,000 Të tjera 2,000,000B. Kosto ek.(a+b) 121,000,000

Fitimi kontabël(A-B) 48,000,000

Fitimi ekonomik (A-B) 1,000,000

Pyetje

“NJë fermer ka mbjellur farën e grurit, por ende nuk e ka plehërosur arën.”

A është kostoja e farës së grurit një kosto oportune apo kosto sunk?

A është kostoja e plehërave kosto opurtune apo kosto sunk?

Cila nga këto dy kosto ka gjasa më të mëdha për të ndikuar në vendimin për ta vazhduar biznesin?

Afatshkurtër vs. Afatgjatë

Dy horizonte kohore janë të rëndësishme kur analizojmë kostot. Afatshkurtër: Periudha kohore gjatë së cilës disa inpute janë variabile (puna dhe materialet) dhe disa janë fikse (kapitali, objektet).Afatgjatë: Periudha kohore gjatë së cilës të gjithainputet janë variabile, duke përfshirë kapitalin dhe objektet.

Kostoja afatshkurtër

Kostoja e prodhimit mund të ndahet në kategori në afat të shkurtër :Kostot fikse:

Kostot të cilat nuk ndryshojnë me ndryshimin e sasisë së prodhuar.

Kostot variabile:Kostot të cilat ndryshojnë me

ndryshimin e sassë së prodhuar.

Kosto fikse vs kosto variabile

Fikse: Shp.për amortizimin

e makinerive, pajisjeve,

Pagesa e interesit për kapitalin e marrë hua,

Pagesa e rentës së tokës që është në përdorim, etj.

Variabile: Shp. për blerjen e

lëndëve të para, Materialeve kryesore Lëndëve ndihmëse, Energjisë elektrike, Lëndëve djegëse, etj.

Familja e kostos së përgjthshme...

Kostot e përgjithshme fikse (TFC) Kostot e përgjithshme variabile (TVC) Kostot përgjithshme (TC)

ku: TC = TFC + TVC

Familja e kostove mesatare. . .

Kostot mesatare: Kostot specifike / sasia e prodhuar Kostot mesatare fikse (AFC) = TFC / Q Kostot mesatare variabile (AVC) = TVC / Q Kostot mesatare të përgjithshme (ATC) = TC / Q

Kostot marxhinale: “Sa kushton prodhimi i një njësie shtesë të outputit?”

Kostot marxhinale (MC):“Kostoja shtesë apo ekstra për prodhimin

e një njësie shtesë të outputit.” MC është shtesa në koston e prodhimit që

duhet të mbulohet nga të hyrat shtesë për të maksimizuar fitimin.

MC = TC ÷ Q

Kategoritë e ndryshme të kostove

Q FC VC AFC AVC1 2 3 4 5

0 100 0 - -

1 100 90 100.00 90.00

2 100 170 50.00 85.00

3 100 240 33.33 80.00

4 100 300 25.00 75.00

5 100 370 20.00 74.00

6 100 450 16.67 75.00

7 100 540 14.29 77.14

8 100 650 12.50 81.25

9 100 780 11.11 86.67

10 100 930 10.00 93.00

Vazhdim i tabelës

Q TC ATC MC1 6 7 8

0 100 - -

1 190 190.00 90

2 270 135.00 80

3 340 113.33 70

4 400 100.00 60

5 470 94.00 70

6 550 91.67 80

7 640 91.43 90

8 750 93.75 110

9 880 97.78 130

10 1030 103.00 150

Pyetje!

Nëse kosoja e përgjithshme për prodhimin e 4 veturave është 225,000 euro dhe kostoja e përgjithshme për prodhimin e 5 veturave është 250,000 euro. . .

...sa është kostoja mesatare dhe ajo marxhinale për prodhimin e veturës së pestë?

Forma e lakoreve të kostove afatshkurtëra

Sjellja e kostos afatshkurtër bazohet në produktivitetin e inputeve (burimeve).

Në rastet kur firma vazhdon rritjen e sasisë së prodhuar (outputin), në situatën ku madhësia e firmës është fikse, përfundimisht prodhimi marxhinal i cdo punëtori të angazhuar më pas do të zvogëlohet.

Prodhimi marxhinal zbritës shkakton që kostoja marxhinale të rritet në afat të shkurtër. Kjo më pas ndikon në sjelljen e kostos mesatare.

Forma e lakoreve tipike të kostosK

os

toja

(e

uro

)

Sasia e prodhuar

MC

Forma e lakoreve tipike të kostosK

osto

ja (

euro

)

Sasia e prodhuar

MCATC

Forma e lakoreve tipike të kostosK

osto

ja (

euro

)

Sasia e prodhuar

MCATC

AVC

Forma e lakoreve tipike të kostosK

osto

ja (

euro

)

Sasia e prodhuar

MCATC

AVC

AFC

Forma e lakoreve tipike të kostos

Forma – U e kostos së përgjithshme mesatare (ATC): Për nivelet e ulta të outputit, kur firma

rrit prodhimin, ATC zvogëlohet. Për nivele më të larta të prodhimit , kur

firma rrit prodhimin, ATC rritet. Pjesa e poshtme e formës – U paraqitet

te niveli i outputit i cili minimizon koston e përgjithshme mesatare.

Kjo quhet madhësia eficiente e firmës.

Raporti në mes kostos marxhinale dhe kostos së përgjithshme mesatare

Pse ATC ka formë të U - së? Kur kostoja marxhinale është më e vogël

se kostoja e përgjithshme mesatare, kostoja e përgjithshme mesatare është në zvogëlim e sipër.

MC < ATC ATC Kur kstoja marxhinale është ë e madhe se

kostoja e përgjithshme mesatare, kostoja e përgjithshme mesatare është në rënie e sipër.

MC > ATC ATC

Raporti në mes kostos marxhinale dhe kostos së përgjithshme mesatare

Lakorja e kostos marxhinale e pret lakorene kostos së

përgjithshme mesatare në

minimumin e ATC.

Pse?

Raporti në mes kostos marxhinale dhe kostos së përgjithshme mesatare

Ko

sto

ja (

euro

)

Sasia e prodhuar

MCATC

Lakorja e kostos marxhinalegjithmonë e pret atë të kostos së përgjithshme mesatare në minimumin e kostos së përgjithshme mesatare!

Kostot afatgjata

Si sjellen kostot për njësi prodhimi kur firma rrit të gjitha inputet, edhe madhësia dhe shakalla e operimit?

Kostoja mesatare afatgjatë (LRATC) reflekton koston për njësi më të vogël të mundshme në relacion me madhësi të ndryshme të firmës dhe/apo me shkallën e operimit.

Lakorja LRATC ka formën e U-së sic është paraqitur në sllajdin në vijim.

Kostot afatgjata

Shkalla e të ardhurave rritëse

Shkalla e të ardhurave zbritëse

Shkalla konstante e të ardhurave

Lakorja LRATC

Për njësi (euro)

Shkalla e operimit (Q)

Kostot afatgjata

Ekzistojnë tre situata tipike kostove afatgjata:Shkalla rritëse e të ardhurave: LRATC zvogëlohet kur rritet shkalla e operimit.Shkalla zbritëse e të ardhurave: LRATC rritet me rritjen e shkallës së operimit.Shkalla konstante e të ardhurave : LRATC mbetet konstante kur rritet shkalla e operimit.

Kostot afatgjata

Shkaktarët e mundshëm të shkallës rritëse:–lirimet me shumicë në blerje –ekonomizimi i prodhimit, deponimit, transportimit dhe promocionit

–Firmat më të mëdha mund të marrin kredi me kamata më të ulta

Shkaktarët e mundshëm të shkallës zbritëse të të ardhurave– dis-ekonomizimi në menaxhment...

Pyetje për diskutim

Diskutoni pyetjet në faqet 132-133