L-GĦAXAR SENA IL-QARI U L-KITBA ĦIN: SAGĦTEJN · Fehim it-Test 10 m Wieġeb il-mistoqsijiet fuq...
12
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 1 minn 12 L-isem u l-kunjom: ________________________________ Il-klassi: ________________ GĦALL-ISTUDENTI: 1. Wieġeb il-mistoqsijiet kollha kif mitlub/a. 2. Ortografija, punteġġjatura, ideat u preżentazzjoni tajbin jgħinuk biex tikseb riżultati aħjar. GĦALL-GĦALLIEMA: L-Iskema tal-Marki Il-Marki Miġjuba It-Taħdit 10 Is-Smigħ 10 Il-Qari u l-Kitba 80 IT-TOTAL 100 L-GĦAXAR SENA IL-QARI U L-KITBA ĦIN: SAGĦTEJN It-Taqsima 1A 1B 1Ċ 1D 1E 2A 2B IT-TOTAL Il-Marka 10 4 8 8 20 15 15 80 Il-Marka tal-Istudent/a Rotta 2
Transcript of L-GĦAXAR SENA IL-QARI U L-KITBA ĦIN: SAGĦTEJN · Fehim it-Test 10 m Wieġeb il-mistoqsijiet fuq...
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 1 minn 12
L-isem u l-kunjom: ________________________________ Il-klassi: ________________
GĦALL-ISTUDENTI:
1. Wieġeb il-mistoqsijiet kollha kif mitlub/a.
2. Ortografija, punteġġjatura, ideat u preżentazzjoni tajbin jgħinuk biex tikseb riżultati
aħjar.
GĦALL-GĦALLIEMA:
L-Iskema tal-Marki
Il-M
ark
i M
iġju
ba
It-Taħdit 10
Is-Smigħ 10
Il-Qari u l-Kitba 80
IT-TOTAL 100
L-GĦAXAR SENA IL-QARI U L-KITBA ĦIN: SAGĦTEJN
It-Taqsima 1A 1B 1Ċ 1D 1E 2A 2B IT-TOTAL
Il-Marka 10 4 8 8 20 15 15 80
Il-Marka
tal-Istudent/a
Rotta 2
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 2 minn 12
L-EWWEL TAQSIMA: IL-LINGWA
Aqra s-silta li ġejja u wieġeb il-mistoqsijiet ta’ wara.
Il-ġurdien huwa fuq il-menù tal-ikel
Waqt li f’ħafna partijiet tad-dinja l-ġrieden jitqiesu bħala speċi diżgustanti, hawn komunitajiet fejn
din il-ħlejqa tinsab fuq l-aqwa menù tal-ikel tal-kċina tagħhom. F’Marzu ta’ kull sena, f’villaġġ remot
fil-Lvant tal-Indja, tiġi ċċelebrata l-festa magħrufa bħala Unying-Aran – festival mhux tas-soltu fejn
il-ġrieden huma l-platt ewlieni tal-attività. Wieħed mill-platti favoriti huwa magħmul minn bosta
partijiet tal-ġurdien, fosthom denbu u saqajh, miżjud bil-melħ, bil-felfel u bil-ġinġer. F’din il-
komunità, kull tip ta’ ġurdien huwa tajjeb għall-ikel, minn ġrieden li ssib fid-dar għall-aktar speċi
remoti fil-foresti. Id-denb u s-sieq tal-ġurdien huma partikularment apprezzati għat-togħma bnina
tagħhom. (par. 1)
Il-ġurdien tant huwa maħbub li ma ssibux biss fuq il-menù. Jagħtuh ukoll bħala rigal, ovvjament
mejjet, lill-qraba tal-għarusa meta tiġi biex tiżżewweġ. Fl-ewwel jum tal-festival Aman Ro, it-tfal
jingħataw żewġ ġrieden mejta bħala rigal, bħal meta nagħtu xi ġugarell lit-tfal lejlet il-Milied.
(par. 2)
Il-laħam tal-ġurdien ma jittikilx biss f’din il-komunità. Żjara li għamel il-
preżentatur Ingliż, Stefan Gates, fil-belt ta’ Yaounde, fil-Kamerun, uriet li
l-laħam tal-ġurdien huwa ogħla mil-laħam tat-tiġieġ u l-ħxejjex. Il-laħam
tiegħu jissajjar mat-tadam. Huwa fissru bħala laħam tal-majjal, tari ħafna
u bi tjubija partikolari. Huwa żied jgħid li fl-istat ta’ Bihar fl-Indja, grupp
ta’ nies foqra jitħallew jaqbdu l-ġrieden fl-għelieqi tas-sinjuri li jkunu qed
jagħmlu ħsara lill-ħxejjex tagħhom. Skont Gates, dawn il-ġrieden żgħar
għandhom laħam tari ħafna u t-togħma tagħhom hija simili għat-tiġieġ
żgħar u s-summien. (par. 3)
S’issa l-laħam tal-ġurdien mhux fil-menù tal-kċejjen Ewropej, iżda aktar ma nersqu lejn dinja
globalizzata fejn l-Ewropej mhumiex joqogħdu lura milli jitfgħu f’ħalqhom ikliet avventurużi, mhux
eskluż li l-ġurdien għad xi darba narawh fuq il-menù tal-ikel ta’ dawn ir-restoranti. (par. 4)
(Addattament ta’ silta meħuda mis-sit http://www.tvm.com.mt/ fis-sezzjoni tal-kurżitajiet.)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 3 minn 12
1A. Fehim it-Test 10 m
Wieġeb il-mistoqsijiet fuq is-silta li qrajt.
1. F’liema xahar u f’liema pajjiż jiġi ċċelebrat festival bil-laħam tal-ġrieden bħala l-platt
ewlieni? (par. 1)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
2. Biex jiġu miżjuda bosta partijiet mill-ġrieden? (par. 1)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
3. Semmi żewġ okkażjonijiet fejn il-ġrieden jiġu mogħtija bħala rigal. (par. 2)
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
4. X’sab il-preżentatur Ingliż waqt żjara li għamel il-Kamerun? (par. 3)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(1)
5. X’jitħallew jagħmlu l-foqra fl-istat ta’ Bihar fl-Indja? (par. 3)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(1)
6. Għal-liema tip ta’ laħam ieħor hija simili t-togħma tal-ġrieden żgħar? (par. 3)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ (1)
7. X’jista’ jkun li naraw ’il quddiem fil-menù tar-restoranti Ewropej? (par. 4)
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(1)
_______
10
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 4 minn 12
1B. Għarfien il-Lingwa 4 m
1. Mis-silta sib kelma oħra li tfisser kreatura (par. 1). ______________________________(1)
2. Għal min qed jirreferi l-pronom –h fil-kelma jagħtuh fis-sentenza:
Jagħtuh ukoll bħala rigal, ovvjament mejjet, lill-qraba tal-għarusa meta tiġi biex tiżżewweġ.
(par. 2)
Il-pronom –h qed jirreferi __________________________________________________ (1)
3. Agħti kelma oħra bl-istess tifsira ta’:
qraba (par. 2): __________________________________________________________ (1)
4. Fisser fi kliemek il-frażi jitfgħu f’ħalqhom (par. 4) ______________________________(1)
1Ċ. Il-Grammatika
Aqra sewwa din is-silta u wara wieġeb il-mistoqsijiet kollha dwarha.
Il-benefiċċji tal-għasel
Kulħadd jaf li l-għasel għandu togħma tajba u ħelwa ħafna. Bil-Malti ngħidu
‘B’qatra għasel taqbad iżjed dubbien milli b’mitt barmil ħall’. L-għasel huwa
sors ta’ karboidrati li qiegħed jipprovdi saħħa u enerġija lil ġisimna u
lill-muskoli sabiex iżżid l-istamina waqt l-eżerċizzju. Iz-zokkor naturali li fih
l-għasel malajr jinxtorob mill-ġisem u għalhekk jagħti ħafna enerġija malajr,
filwaqt li l-fructose jiġi assorbit aktar bil-mod u b’hekk ikun qiegħed iżid il-ħin li sservi
l-enerġija. Instab ukoll li l-għasel iżomm iz-zokkor fid-demm kważi dejjem l-istess meta
mqabbel ma’ tipi oħra ta’ zokkor. Jekk titħasseb malajr, ħu ftit għasel għax kapaċi jikkalmak.
(Addattament minn Il-benefiċċji tal-għasel ta’ Geoffrey Axiak mir-rivista Flimkien, Mejju 2016)
_______
8
_______
4
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 5 minn 12
1. Agħmel sing taħt il-verb awżiljarju f’din il-parti tas-sentenza: “L-għasel huwa sors ta’
karboidrati li qiegħed jipprovdi saħħa u enerġija lil ġisimna”. (1)
2. Aqleb din il-frażi fl-attiv: L-għasel jinxtorob mill-ġisem. (1)
_____________________________________________________________________
3. Mir-raba’ sentenza sib konġunzjoni magħżula u oħra magħquda. (2)
a) Konġunzjoni magħżula:
__________________________________________________
b) Konġunzjoni magħquda:
_________________________________________________
4. Il-frażi “ikun qiegħed iżid” turi verb kompost jew verb sempliċi? (1)
_____________________________________________________________________
5. Immarka t-tweġiba t-tajba:
Il-verb iżomm fil-frażi “l-għasel iżomm iz-zokkor fid-demm” huwa verb:
6. Immarka t-tweġiba t-tajba:
Il-verb titħasseb fil-frażi “Jekk titħasseb malajr” huwa verb:
7. Niżżel konġunzjoni mill-aħħar sentenza: _________________ (1)
1D. Il-Kitba Komunikattiva
Ittra Formali: Agħżel mistoqsija WAĦDA minn (i) jew (ii).
Ikteb ittra formali bejn 60 u 80 kelma fuq wieħed minn dawn is-suġġetti li ġejjin. Tinsiex
tindika n-numru tal-mistoqsija magħżula u tuża l-indirizzi.
Ismek: Manwel/Manwela Camilleri
Indirizz tiegħek: 87, Triq il-Fjuri, Ħal Millieri MLR1457
Indirizz tal-iskola: 57, Triq is-Siġar, Ħal Millieri MLR 1586
Indirizz tal-Kunsill Lokali: 21, Triq il-Kbira, Ħal Millieri MLR 1872
a. reċiproku b. attiv ċ. impersonali (1)
a. impersonali b. transittiv ċ. riflessiv (1)
_______
8
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 6 minn 12
i. Inti tinsab imħajjar biex tikkontesta l-elezzjoni tal-Kunsill Skolastiku fl-iskola tiegħek
għas-sena skolastika li jmiss. Ibgħat ittra lill-Kap tal-iskola sabiex tinfurmah b’dan.
Punti li jistgħu jissemmew:
F’liema skola u f’liema sena tinsab?
Xi kwalitajiet għandek biex tirrappreżenta lill-istudenti?
X’ħeġġek biex tagħmel dan?
X’inhuma l-proposti tiegħek biex ittejjeb l-iskola?
ii. Il-ġnien abbandunat li jinsab fiċ-ċentru tar-raħal tiegħek qiegħed jeqred is-sbuħija ta’
raħlek. Ikteb ittra lis-Sindku sabiex tgħidlu ħalli jieħu l-passi neċessarji u jsebbaħ dan
il-ġnien biex jiġi ffrekwentat minn aktar nies.
Punti li jistgħu jissemmew:
Għalfejn qed tikteb din l-ittra?
F’liema stat jinsab dan il-ġnien?
Kif jista’ jissebbaħ?
Għaliex taħseb li għandu jitranġa dan il-ġnien?
Ikteb in-numru tal-ittra formali li għażilt: __________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 7 minn 12
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 8 minn 12
1E. Il-Komponiment
Ikteb madwar 300 kelma fuq WIEĦED minn dawn is-suġġetti fuq KARTA SEPARATA.
Tinsiex tindika n-numru tal-mistoqsija magħżula.
1. Ikteb rakkont li jispiċċa b’dan il-kliem: “... u dan is-sigriet ma sar jaf bih ħadd aktar”.
2. Kull ritratt għandu storja. Agħżel ritratt li tidher fih int u rrakkonta l-istorja ta’ warajh.
3. Il-ħbieb: barka jew saħta?
4. L-internet jgħaqqad jew jifred lill-bnedmin?
IT-TIENI TAQSIMA: IL-LETTERATURA (30 MARKA)
2A. Ir-Referenza għall-Kuntest: Il-Poeżija (Bejn Ħaltejn)
Agħżel WAĦDA: (i) Niftakar – Anton Buttiġieġ JEW (ii) Passaġġi – Ġorġ Borġ.
Aqra sew din is-silta mill-poeżija Niftakar ta’ Anton Buttigieg u wieġeb il-mistoqsijiet.
_______
20
_______
15
Niftakar
tal-qniepen il-mota newwieħa
u riħa
tal-ward tal-kuruni;
u erba’ gandlieri 5
u żewġ fillieri
ta’ tfal iltiema
jgħidu l-Missierna u s-Sliema
u r-rekwijem eterni,
u stola sewdiena, 10
u ġemgħa bil-ħrara
ma’ biebna biex tara
żgħożitek
sbuħitek
hekk ħesrem mitmuma f’tebut; 15
il-ħsejjes taż-żwiemel għaddejja,
il-ħsejjes tax-xorok jinqalgħu,
il-qabar, il-għadam, id-dud,
il-ħabel iżaqżaq bil-piż tat-tebut;
il-ħoss tal-kazzola mal-art, 20
u l-qabar jitgħatta bil-ward;
imb’għad lura d-dar,
u talb u rużarju
sa xħin il-ħin sar;
il-qraba u l-ħbieb 25
qajl qajl qabdu l-bieb,
u bqajna ġo darna
fid-dawl tal-Madonna
weħidna flimkien
jien u l-Baħħ 30
il-Baħħ u jien,
jien nibki l-Baħħ jibki
ħdejn sodda ta’ tnejn
mifruxa ta’ xejn!
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 9 minn 12
1. Għaliex nistgħu ngħidu li din il-parti hija l-eleġija?
a. tittratta dwar il-ferħ
b. tittratta dwar il-mewt
ċ. tittratta dwar is-solitudni (1)
2. X’atmosfera tinħoloq f’din il-parti tal-poeżija? Ikkwota vers biex issaħħaħ it-tweġiba tiegħek.
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
3. Il-poeta juża s-sensi tal-bniedem biex jagħtina deskrizzjoni dettaljata, bħal meta juża s-sens tas-
smigħ fil-vers “tal-qniepen il-mota newwieħa”. Ikkwota tliet versi oħra biex turi kif jidher is-sens
imsemmi.
a. Is-sens tas-smigħ: ________________________________________________________
b. Is-sens tax-xamm: ________________________________________________________
ċ. Is-sens tal-ħars: _____________________________________________________(3)
4. Mill-poeżija, sib u ikteb eżempju ta’:
a. anafora: ______________________________________________________________
b. apostrofi: ___________________________________________________________ (2)
5. X’figura tad-diskors tidher fil-vers: “jien nibki l-Baħħ jibki”? X’effett toħloq?
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
6. Agħti żewġ eżempji minn din il-parti tal-poeżija li juri l-ambjent reliġjuż.
(i)_________________________________________________________________________
(ii)________________________________________________________________________(2)
7. Ikkummenta dwar il-metrika tal-poeżija kollha:
L-istrofi:_____________________________________________________________________
Il-versi: _____________________________________________________________________
Ir-rima:____________________________________________________________________(3)
JEW
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 10 minn 12
(i) Aqra sew il-poeżija Passaġġi ta’ Ġorġ Borg u wieġeb il-mistoqsijiet kollha.
1. X’figura tad-diskors tidher fit-titlu tal-poeżija Passaġġi? Spjegaha fid-dettall.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________(3)
2. Fl-ewwel tliet strofi, l-ewwel żewġ versi jikkuntrastaw mal-aħħar żewġ versi. Ikteb dwar il-
kuntrast li jinħoloq fit-tielet strofa.
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
3. Għaliex nistgħu ngħidu li hija poeżija riflessiva u universali?
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(2)
Hemm passaġġi li tibdiehom
mit-twelid;
hemm oħrajn li tiskoprihom
bit-taħbit.
Hemm passaġġi li taqbadhom 5
bla taf kif;
hemm oħrajn li toħroġ minnhom
kollok grif.
Hemm passaġġi li tilħaqhom
fiduċjuż; 10
hemm oħrajn li jħalluk dejjem
diżilluż.
Hemm passaġġi ssibhom jagħlqu
wara ftit;
Hemm oħrajn li jwassluk temmen
fl-infinit. 15
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 11 minn 12
4. Borg juża ton affermattiv tul il-poeżija kollha biex:
a. joħloq sens ta’ dubju.
b. joħloq sens pożittiv.
ċ. joħloq sens ta’ ċertezza. (1)
5. Għal xiex qed jirreferi l-poeta meta jgħid “l-infinit” fl-aħħar strofa? Spjega kif din l-istrofa hija
differenti mit-tlieta ta’qabel.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________ (3)
6. Ikkwota eżempju ta’ metafora mit-tieni strofa.
_____________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________(1)
7. Ikkummenta dwar il-metrika tal-aħħar żewġ strofi:
L-istrofi:_____________________________________________________________________
Il-versi: _____________________________________________________________________
Ir-rima:____________________________________________________________________(3)
Il-Malti – Il-Qari u l-Kitba – L-Għaxar Sena – Rotta 2 – Frar 2018 Paġna 12 minn 12
B. Il-Komponiment Letterarju: Ir-Rumanzett (Il-Ħarsa ta’ Rużann)
Ikteb madwar 200 kelma fuq WIEĦED minn dawn is-suġġetti fuq KARTA SEPARATA.
Tinsiex tindika n-numru tal-mistoqsija magħżula.
i. Mark Antonin matul l-ewwel kapitlu fir-rumanzett Il-Ħarsa ta’ Rużann, kellu żewġ tipi
ta’ relazzjonijiet: ma’ missieru u ma’ Rużann.
Iddiskuti r-relazzjonijiet li kellu u kif jirriflettu fuq is-soċjetà ta’ dak iż-żmien.
JEW
ii. ‘U għajnejn Rużann f’għajnejn binha ...’
Karmenu wiret il-ħarsa ta’ ommu u magħha wiret il-valuri tagħha wkoll.
Uri kif għenuh dawn il-valuri li wiret fil-ġrajjiet li għadda minnhom.
In-numru tal-komponiment letterarju magħżul: ______________
TMIEM IL-KARTA
_______
15-il marka
