KWESTIONARIUSZ POTRZEB PODRĘCZNIK - Strona główna Potrzeb... · Na przykład teoria potrzeb...
Transcript of KWESTIONARIUSZ POTRZEB PODRĘCZNIK - Strona główna Potrzeb... · Na przykład teoria potrzeb...
KWESTIONARIUSZ POTRZEB
PODRĘCZNIK
Katarzyna Ludka
Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
Pod kierunkiem naukowym
dr. Michała Chruszczewskiego,
Warszawa, 2007
2
SPIS TREŚCI
Wstęp ....................................................................................................................................................... 5
Wstęp ....................................................................................................................................................... 5
1. Podstawy teoretyczne .................................................................................................................. 7
2. Próby badanych - charakterystyka .............................................................................................. 11
3. Etapy tworzenia narzędzia.......................................................................................................... 13
3.1 Generowanie pozycji ............................................................................................................ 13 3.2 Badanie trafności treściowej - ocena sędziów kompetentnych ................................................ 13 3.3 Ocena rzetelności ................................................................................................................. 14
4. Opis kwestionariusza .................................................................................................................. 15
5. Własności psychometryczne kwestionariusza ............................................................................. 16
5.1. Korelacje pozycji ze skalą ..................................................................................................... 16 5.2. Rzetelność i rozkłady wyników: podskale i wynik ogólny ..................................................... 19 5.3. Interkorelacje podskal .......................................................................................................... 20 5.4. Trafność teoretyczna –badanie różnic międzygrupowych: ..................................................... 23 5.5. Trafność teoretyczna - aspekt zbieżny .................................................................................. 28 5.6 Trafność teoretyczna - analiza struktury wewnętrznej testu ................................................... 30 5.7. Trafność teoretyczna - analiza czynnikowa ........................................................................... 32
6. Normy ....................................................................................................................................... 36
7. Obliczanie i interpretacja wyników ............................................................................................ 36
8. Stosowanie i przeznaczenie kwestionariusza ............................................................................... 38
Bibliografia ............................................................................................................................................. 39
ZAŁĄCZNIKI ......................................................................................................................................... 40
Załącznik A – Tabele norm ......................................................................................................... 40 Załącznik B – Kwestionariusz Potrzeb ........................................................................................ 43 Załącznik C – Klucze odpowiedzi ............................................................................................... 46 Załącznik D – Tabela ładunków czynnikowych .......................................................................... 47
3
SPIS TABEL:
Tabela 1 - Struktura wykształcenia Grupy A. ........................................................................................... 11
Tabela 2 – Struktura wykształcenia Grupy B. ........................................................................................... 11
Tabela 3 – Korelacje pozycji z własną skalą w ramach obu kategorii ......................................................... 16
Tabela 4 – Rozkłady wyników oraz rzetelność skal................................................................................... 19
Tabela 5 - Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA z wynikiem sumarycznym dla wszystkich obserwacji. ............................................................................................................................................................... 20
Tabela 6 -Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA ze skorygowanym wynikiem sumarycznym ............ 21
Tabela 7 - Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB ze skorygowanym wynikiem sumarycznym, z wyłączeniem pozycji należących do skali Związek ................................................................................... 21
Tabela 8 - Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB z wynikiem skorygowanym, z wyłączeniem obserwacji niepełnych. ............................................................................................................................ 22
Tabela 8 - Korelacje podskal wymairu SFERA ŻYCIA zpodskalami wymiaru PIĘTRO POTRZEB ............. 23
Tabela 9- Badanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77). .......... 24
Tabela 10 - Badanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77). 24
Tabela 11 - Badanie różnic pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe i tymczasowo dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77). ........................................................................................................................................ 25
Tabela 12 - Badanie różnic pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe i tymczasowo dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77). ................................................................................................................................... 25
Tabela 13 - Badanie różnic pomiędzy osobami w różnym wieku dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77). ....... 26
Tabela 14 - Badanie różnic pomiędzy osobami w różnym wieku dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77). 26
Tabela 15 - Badanie różnic pomiędzy osobami posiadającymi partnera i nieposiadającymi partnera dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=102). ............................................................................................................ 27
Tabela 16 - Badanie różnic pomiędzy osobami posiadającymi partnera i nieposiadającymi partnera dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=102). .................................................................................................... 28
Tabela 17 – Korelacje skal oraz wyniku ogólnego z wynikiem Kwestionariusza SWLS .............................. 28
Tabela 18 – Badanie różnic w wynikach wymiaru SFERA ŻYCIA dla wyników testu SWLS. ..................... 30
Tabela 19 – Badanie różnic w wynikach wymiaru PIĘTRO POTRZEB dla wyników testu SWLS. ............. 30
Tabela 20 – Współczynniki korelacji między poszczególnymi podskalami a wynikiem ogólnym Kwestionariusza Potrzeb. ........................................................................................................................ 30
Tabela 21 – Korelacje skali „Związek i Relacje z Partnerem” z podskalami pozostałych wymiarów. ........... 31
4
Tabela 22 – Półprzedziały ufności w jednostkach wyniku surowego dla prawdopodobieństwa 85% i 95%. 37
Tabela 23 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – wymiar SFERA ŻYCIA ....................................... 40
Tabela 24 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – wymiar PIĘTRO POTRZEB ................................ 41
Tabela 25 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – skala „Związek i Relacje z Partnerem” ................. 42
5
Wstęp
Kwestionariusz Potrzeb jest narzędziem pozwalającym zmierzyć poziom spełnienia potrzeb człowieka w
kontekście teorii Abrahama Maslowa – wymiar i podskale Potrzeb. Pozwala również zmierzyć poziom
spełnienia różnych potrzeb w obrębie czterech sfer z życia człowieka: „Praca”, „Relacje społeczne i
Rodzinne”, „Osobowość i Ja”, „Czas wolny i Hobby” – wymiar i podskale Sfer Życia. Dodatkowo
kwestionariusz bada także spełnienie potrzeb człowieka w ramach trzeciej, utworzonej w wyniku badań
empirycznych Skali – Związek i Relacje z Partnerem.
Pytania dotyczące potrzeb zostały utworzone w oparciu o teorię Piramidy Potrzeb Abrahama Maslowa, jak
również w oparciu o różne podejścia i teorie psychologii szczęścia. Teorie te są bardzo różnorodne, a każda z
nich odnosi się do nieco innej sfery życia człowieka. Na przykład teoria potrzeb Veenhovena zakłada, że
dobrostan psychiczny wynika wprost z poziomu dochodów, bowiem pieniądz pozwala zaspokoić większość
potrzeb. Z kolei to, czego nie tłumaczy teoria Veenhovena (Czapiński, 2005), uzupełnia teoria przepływów
M.Csikszentmihalyia lub pozostałe. Streszczenie zastosowanych teorii szczęścia umieszczony został w
punkcie 1 podręcznika.
Wprowadzenie do kwestionariusza podziału na sfery życia człowieka, wynikało z badań empirycznych
wskazujących na korelacje pomiędzy np. posiadaniem partnera, określonej pozycji społecznej, itd. a
zadowoleniem z życia, które ostatecznie posłużyło za miernik trafności teoretycznej. Według tego podejścia,
poczucie szczęścia jest również pochodną spełnienia potrzeb. Przegląd literatury oraz badań dotyczących
poczucia szczęścia również zaprezentowany został w punkcie 1 podręcznika.
Charakterystyka skal
Niemal wszystkie podskale charakteryzują się akceptowalną rzetelnością, z wyjątkiem niektórych podskal
wymiaru POTRZEBA. Rzetelności podskal wymiaru SFERA ŻYCIA wynosiły pomiędzy 0,733 a 0,812. Z tej
kategorii został wyodrębniony osobny wymiar – skala Związek i Relacje z Partnerem, której rzetelność
wynosi 0,861. Podskale wymiaru POTRZEBA osiągnęły niższą rzetelność – pomiędzy 0,551 a 0,806.
Rzetelność na poziomie całości jest wysoka i wynosi 0,843.
Trafność narzędzia badano na kilka sposobów: pod kątem trafności teoretycznej i kryterialnej, jednak dają
one niejednoznaczne wyniki. W szczególności aspekt zbieżny trafności teoretycznej nie znalazł
potwierdzenia w wynikach badań. W badaniu trafności zastosowano:
� metodą sędziów kompetentnych (trafność treściowa)
6
� metodę analizy czynnikowej,
� analizę struktury wewnętrznej testu,
� aspekt zbieżny trafności teoretycznej, czyli badanie trafności kryterialnej poprzez wykorzystanie i
korelację z wynikami SWLS (Juczyński, 2001)
Wszystkie szczegóły dotyczące badania trafności znajdują się częściach 5.4.- 5.7. niniejszego podręcznika.
Badania przeprowadzono na próbie 102 osób, częściowo studentów, częściowo osób starszych, już po
studiach. Jednocześnie z próby wyodrębniono 77 osób, które zaznaczyły odpowiedzi we wszystkich
pozycjach kwestionariusza. Grupa ta była podstawą normalizacji i obliczania własności psychometrycznych.
Pozostałe osoby (w liczbie 25) to osoby nieposiadające partnera, których wyniki nie mogły być brane pod
uwagę przy wyliczaniu własności psychometrycznych ze względu na brak odpowiedzi w skali Związek.
Badanych można było także podzielić na osoby mające zatrudnienie stałe i tymczasowe. Szczegóły dotyczące
próby opisane zostały w punkcie 2 podręcznika.
7
1. Podstawy teoretyczne
Zgodnie z badaniami empirycznymi (Czapiński, 2005) istnieje szereg czynników demograficznych
związanych z poczuciem szczęścia. Wiek, wykształcenie, klasa społeczna, relacje społeczne, posiadanie
partnera, a także w niewielkim stopniu dochód, wpływają na subiektywne poczucie szczęścia. Zatem samo
szczęście, czy też zadowolenie z życia, można rozpatrywać w kategorii spełnienia określonych potrzeb, w
określonym stopniu. Jak wynika z teorii Abrahama Maslowa (Maslow,1943) potrzeby dzielą się na pięć
kategorii w pięciu piętrach, które spełnia się stopniowo i kolejno. W podobny sposób można spróbować
uszeregować także wskaźniki demograficzne, bowiem o ile dochód zaspakaja głównie potrzeby pierwszych
trzech lub czterech pięter, o tyle wykształcenie lub praca w zawodzie i satysfakcja z osiągnięć, są już pewną
formą samorealizacji.
Niniejszy kwestionariusz powstał także w celu zmierzenia potrzeb w różnych sferach życia, Sfery
wyróżnione w ramach kwestionariusza pokrywają się w dużej mierze z obszarami wyszczególnionymi
empirycznie jako wskaźniki demograficzne związane z poczuciem szczęścia, co sprawia, iż można posłużyć
się uniwersalnym kwestionariuszem SWLS jako wyznacznikiem trafności kryterialnej Kwestionariusza
Potrzeb. Podstawy empiryczne leżące u podstaw konstrukcji Kwestionariusza Potrzeb opisane zostały po
krótce poniżej (wszystkie na podstawie: Czapiński, 2005).
� Ja i osobowość. Przeprowadzono badania nad wpływem cech i kompetencji osobistych pod kątem ich
wpływu na poczucie zadowolenia z życia, wykazując istnienie korelacji pomiędzy tymi dwoma
czynnikami.
� Praca. Występuje korzystny wpływ zatrudnienia na szczęście, co zostało wykazane w badaniach nad
bezrobotnym i emerytami. Uogólniony wynik korelacji w metaanalizie przeprowadzonej przez
Haringa, Okun i Stock (1984) wyniósł dla tego czynnika 0,18. Należy także pamiętać, że czynnik praca
ma także znaczenie ze względu na dochód oraz samorealizację, a także skorelowany jest z
wykształceniem.
� Czas wolny. W sondażu, który objął 8622 osoby w 10 krajach europejskich, zadowolenie z życia we
wszystkich krajach wykazywało wyższą korelację z aktywności poza pracą, niż z samej pracy.
Przeciętny wynik wynosił 0,68.
� Relacje społeczne. Jak wynika z badań, (Czapiński i Panek, 2004) relacje społeczne są jednym z
najważniejszych korelatów poczucia szczęścia: ludzie mili i uśmiechnięci są bardziej akceptowani przez
8
otoczenie, zaś ta akceptacja prowadzi do większego poczucia zadowolenia z życia. Dobre relacje z
ludźmi moga sprzyjać poczuciu szczęścia.
� Związek z partnerem. Stwierdzono (Glenn i Weaver, 1979), że małżeństwo jest jednym z
najsilniejszych korelatów szczęścia i dobrostanu psychicznego. Osoby pozostające w związku są
przeciętnie szczęśliwsze, i odznaczają się lepszym zdrowiem psychicznym i fizycznym, niż osoby
samotne, owdowiałe lub żyjące w separacji. Badania Haring i Hidore,1985, będących metaanalizą 58
badań amerykańskich wykazano korelację 0,14 pomiędzy związkiem a dobrostanem psychicznym.
Drugą podstawą do budowy Kwestionariusza Potrzeb,
jak już wspomniano, była piramida potrzeb Abrahama
Maslowa zakłada istnienie następujących potrzeb
ustrukturalizowanych i zhierarchizowanych w
następującej kolejności: potrzeby fizjologiczne,
bezpieczeństwa, afiliacji, szacunku i samorealizacji.
Schemat piramidy przedstawia rysunek obok. Zgodnie
z teorią Abrahama Maslowa, człowiek osiąga kolejne
piętra piramidy tylko zaspokoiwszy wcześniejsze
szczeble. Dlatego spełnienie potrzeby afiliacji, można
osiągnąć tylko po spełnieniu potrzeb bezpieczeństwa,
które można osiągnąć tylko zaspokoiwszy potrzeby
fizjologiczne, itd. Bardzo istotnym elementem teorii Maslowa jest założenie, że człowiek dąży do
samorealizacji (samoaktualizacji) zatem dąży do zaspokojenia wszystkich pięter piramidy (Maslow, 1943), a
pojawienie się wyższej potrzeby, przeważa nad potrzebą niższą i determinuje jej system motywacji.
Trzecim elementem, który posłużył do budowy kwestionariusza były fragmenty różnych teorii szczęścia,
dzięki którym można połączyć Teorię Maslowa z empirycznymi wynikami determinantów poczucia
zadowolenia. Teorie szczęścia opisują bowiem również elementy motywacji jednostki i jej wpływ na ogólne
poczucie zadowolenia z życia. Poniżej zaprezentowano krótki przegląd ważniejszych teorii dotyczących
poczucia szczęścia (opracowanie poniższych punktów na podstawie: Czapiński, 2005)).
� Teoria potrzeb Veenhovena. Założeniem tej teorii jest podejście „im więcej, tym lepiej”, zatem stan
pełnego zaspokojenia potrzeb jest stanem pełnego szczęścia, a nawet, iż szczęście jest funkcją
zaspakajania potrzeb. Zgodnie z tą teorią dobrostan psychiczny zależy od bezwzględnego poziomu
dochodów. Pieniądze zaspakajają większość potrzeb, jednak głównie podstawowych, takich jak
mieszkanie, jedzenie, ubranie. Zgodnie z teorią A.Maslowa, piramida potrzeb człowieka wymaga
Rys. 1, Piramida potrzeb A. Maslowa
źródło: wikipedia.org.pl
Rys. 1, Piramida potrzeb A. Maslowa
źródło: wikipedia.org.pl
9
spełnienia także potrzeb wyższego rzędu, których jednak pieniądze nie są w stanie tak po prostu
zapewnić. Co ciekawe, badania wykazują, że wzrost gospodarczy i wyższe dochody powodują
negatywne skutki, mogące nawet przewyższać poczucie dobrostanu. Do takich skutków należy
zaburzenie relacji interpersonalnych (samotność, utrata zaufania, rozwody), zaburzeń afektywnych,
oraz patologii (narkomania, alkoholizm).
� Teorie kontekstowe – Teorie Porównań. W odniesieniu do teorii potrzeb, Easterlin (1995) zasugerował,
że pieniądze mogą być źródłem szczęścia, jeśli nasze indywidualne dochody rosną szybciej niż dochody
sąsiadów i szybciej niż w przeszłości (Czapiński 2005). Jest to jedna z teorii kontekstowych. Do
zwolenników tej teorii należą Michalos, Inglehart, Schwartz i Strack, choć różnią się oni między sobą,
co do detali. Michalos wyróżnił następujące kryteria oceny: 1) aspiracje, 2) inni ludzie, 3) własna
przeszłość, 4) oczekiwania, 5) na co zasługuję. Zaś Czapiński podkreśla, iż zasadniczym kryterium są
aspiracje, podobnie jak Inglehart. W zakresie teorii porównań mieści się również model ewaluatywny
N.Schwartza i F.Stracka. Stawiają oni tezę, która potwierdza się również empirycznie, iż w odpowiedzi
na pytania o szczęście człowiek poszukuje odpowiedzi w aktualnym nastroju oraz w świadomych
ocenach. Aktualny nastrój dominuje w odpowiedzi na pytania generalne. Świadome oceny nastroju, w
odniesieniu do pytań bardziej szczegółowych.
� Teoria adaptacji – teoria zakresu częstości A. Perducciego. Teoria zakresu częstości opiera się na
założeniu, że wydarzenia umiarkowanie pozytywne zdarzają się częściej niż umiarkowanie negatywne,
bardzo negatywne lub skrajnie pozytywne (wykres częstości lewoskośny). Jednocześnie zdarzenia
skrajnie negatywne przeważają nad skrajnie pozytywnymi. Ludzie zaś adaptują się do stanu, w którym
się znajdują. Badania Dienera i Seligmana(2002) potwierdziły wzorzec zachowania zaproponowany
przez Perducciego. Najszczęśliwsze okazały się te osoby, które najmniej doświadczały skrajnych uczuć
ekstatycznych, wykazywały umiarkowanie pozytywne doznania przez większość czasu i
sporadycznych uczuć negatywnych.
� Teorie eudajmonistyczne. Teorie te stoją w opozycji do nurtu hedonistycznego (poprzednie teorie), i
zakładają, że szczęście nie jest wynikiem zaspokajania przyjemności, lecz wartością. Teorie te mają
charakter normatywny i moralistyczny. Przykładem teorii eudajmonistycznej może być teoria Martina
Seligmana, która zakłada, że człowiek powinien nauczyć się odróżniać przyjemność od gratyfikacji.
Przyjemności są ulotne, chwilowe, zaś gratyfikacje trwałe i są one wynikiem zaangażowania w
działania, które angażują najgłębsze sfery i cnoty człowieka, takie jak mądrość, odwaga, itp. Według
M.Seligmana takich wartości (cnót) jest 6.
10
� Teorie motywacyjne. Teorie motywacyjne zakładają, że wyniki działań człowieka wpływają na jego
dobrostan w zależności od podejmowanych celów, i od zgodności pomiędzy cechami osobowości, a
dążeniami i potrzebami psychicznymi. Przykładem teorii motywacyjnej jest teoria autodeterminacji
Ryana i współpracowników, która zakłada podział na motywację zewnętrzną i wewnętrzną, czyli
odpowiednio na nagrody i poczucie samorealizacji.
Powyższe trzy elementy posłużyły do stworzenia puli pytań i ostatecznie do budowy Kwestionariusza
Potrzeb.
11
2. Próby badanych - charakterystyka
Grupa przebadanych osób to 102 osoby (Grupa A), jednak ze względu na braki danych (część osób nie
posiadała partnera) za podstawę pomiaru własności psychometrycznych posłużyła grupa licząca 77 osób
(Grupa B). Grupę A stanowili, pracownicy różnych firm (88 zatrudnionych na stałe), a także studenci
zatrudnieni tymczasowo ( 14 osób).
Tabela 1 - Struktura wykształcenia Grupy A.
Częstość Procent Procent
ważnych Procent
skumulowany
Ważne Brak danych 1 1,0 1,0 1,0
Średnie 7 6,9 6,9 7,8
Niepełne wyższe (student)
24 23,5 23,5 31,4
Wyższe 69 67,6 67,6 99,0
Podyplomowe 1 1,0 1,0 100,0
Ogółem 102 100,0 100,0
Wiek badanych zawierał się w przedziale od 20 do 55 lat (X = 26,79 SD = 4,65).
Tabela 2 – Struktura wykształcenia Grupy B.
Częstość Procent Procent
ważnych Procent
skumulowany
Ważne Brak danych 1 1,3 1,3 1,3
Średnie 1 1,3 1,3 2,6
Niepełne wyższe (student) 20 26,0 26,0 28,6
Wyższe 54 70,1 70,1 98,7
Podyplomowe 1 1,3 1,3 100,0
Ogółem 77 100 100
Wiek badanych zawierał się w przedziale od 20 do 43 lat (X = 26,60 SD = 3,59).
Grupa, która była podstawą normalizacji i obliczeń właściwości psychometrycznych to w większości
przypadków wyodrębniona grupa 77 osób (Grupa B), które posiadały partnera lub były w związku
małżeńskim. Pozostała grupa 25 osób to osoby nieposiadające partnera – ta grupa posłużyła do badania
trafności teoretycznej. Zabieg ten wynikał z problemów metodologicznych, jakie stwarzałoby
12
opracowywanie wszystkich parametrów na wynikach grupy A. Wyniki sumaryczne osób z obu grup nie
były porównywalne, ze względu na różnicę w liczbie uzyskanych punktów i brak prostego przelicznika w
celu wyrównania różnic. Wyliczanie danych psychometrycznych raz na grupie 102 osób, a raz na grupie 77
osób, czego wymagała struktura kwestionariusza, było jednak w niektórych przypadkach nie do uniknięcia.
Mimo, że może to spowodować trudności interpretacyjne, jednocześnie podnosi dokładność obliczanych
wskaźników. Każdorazowo liczebność próby jest podawana.
Dodatkowo część badanych (15 osób ze 102 osób) wypełniła kwestionariusz SWLS, służący do pomiaru
zadowolenia i satysfakcji z życia (co także posłużyło do badania trafności kwestionariusza). Należy wziąć
pod uwagę, że próba ta jest bardzo mała, zatem wyniki mogą być niestabilne.
W całej grupie badanych 59 osób stanowiły kobiety, 43 mężczyźni.
13
3. Etapy tworzenia narzędzia
3.1 Generowanie pozycji
Do tworzenia pozycji zaangażowane zostały cztery osoby, 2 studentów Wydziału Psychologii Uniwersytetu
Warszawskiego oraz 2 osoby niezwiązane z psychologią. Początkowo pula pozycji obejmowała 122 różne
pytania, badające różne piętra kolejnych potrzeb z piramidy w kontekście wyszczególnionych na podstawie
literatury sześciu sfer: ciało, osobowość, relacje społeczne, praca, hobby, związek z partnerem. Efektem była
‘matryca’ pytań, zawierająca po minimum 4 pozycje w każdej ‘komórce’.
3.2 Badanie trafności treściowej - ocena sędziów kompetentnych
Czworo studentów psychologii Uniwersytetu Warszawskiego otrzymało zadanie oceny trafności treściowej
utworzonych pozycji. Badanie to było dwuetapowe. Początkowo sędziowie mieli za zadanie zweryfikować
przynależność pytania do określonych podskal wymiaru POTRZEBA, a także jego przydatność dla danej
podskali wg trzystopniowej skali ocen:
0 – pozycja jest całkowicie nietrafną miarą danego czynnika, nie powinna znaleźć się w teście
1 – pozycja jest średnio trafną miarą danego czynnika
2 – pozycja jest trafną miarą danego czynnika, powinna znaleźć się w teście
Następnie taka ocenę sędziowie wydawali dla każdego pytania ponownie, tym razem dla wymiaru SFERA
ŻYCIA, oceniając przynależność danej pozycji do podskal.
Ostatecznie, przydatność poszczególnych pytań oceniana była według następujących kryteriów:
1. Pytanie nie może być źle przyporządkowane więcej niż jeden raz (sumarycznie dla obu wymiarów);
2. Wskaźnikiem Lambda Aranowskiej (Aranowska, 2005). Wskaźnik ten jest nową miarą jednorodności
ocen sędziowskich i choć może także posłużyć do badania jednorodności dla jednego kryterium, jest
wyjątkowo przydatny w przypadku, gdy sędziowie oceniają pozycję wg więcej niż jednego kryterium.
Wskaźnik Lambda służy wówczas do wyliczenia miary agregatowej KAi, która pozwala uśrednić oceny
sędziów (średnia harmoniczna). Szczegóły procedury oraz wzory można odnaleźć w wyżej wymienionej
pozycji.
14
Powyższe kryteria zastosowano sekwencyjnie. Dla pytań, które więcej niż jeden raz były źle
przyporządkowane, wskaźnik Lambda nie był obliczany. Następnie odrzucano pytania na podstawie
wskaźnika Lambda (odrzucano pozycje o wskaźniku niższym niż 0,60). W sumie na tym etapie odrzucono
39 pytań.
Grupę respondentów zbadano kwestionariuszem składającym się z 83 pytań.
3.3 Ocena rzetelności
Rzetelność zbadano współczynnikiem Alfa-Cronbacha na poziomie podskal i wyniku ogólnego w obu
wymiarach (SFERA ŻYCIA oraz PIĘTRO POTRZEB). Odrzucono te pozycje, które zaniżały ich rzetelność
(łącznie 28 pozycji). Ze względu na budowę kwestionariusza (jego dualność) proces ten wymagał analizy
obu kategorii skal: zarówno skal dotyczących sfer życia jak i potrzeb. Proces usuwania pytań był
dwustopniowy. Początkowo badano, o ile pytanie obniża wartość współczynnika Alfa w każdej z podskal
wymiaru SFERA ŻYCIA, a następnie badano, o ile i czy obniża ono wartość współczynnika Alfa dla podskal
wymiaru PIĘTRO POTRZEB. W większości przypadków pytanie obniżało rzetelności obu podskal. W
rzadkich przypadkach zachodził konflikt, wówczas jednak pytanie pozostawało w kwestionariuszu. Na tym
etapie skala Związek traktowana była jeszcze jako element składowy wymiaru SFERA ŻYCIA.
W trakcie badania rzetelności zmieniono założenia dotyczące budowy kwestionariusza. Okazało się, iż
podskala Ciało (o współczynniku Alfa-Cronbacha skali wynoszącym 0,366) zaniżała wyniki pomiaru
rzetelności wszystkich podskal z wymiaru PIĘTRO POTRZEB. Dlatego została ona usunięta z wersji
ostatecznej kwestionariusza (łącznie 10 pozycji).
Kolejnym etapem było wyrównywanie długości skal. W wymiarze SFERA ŻYCIA podskale „Relacje
Społeczne” oraz „Związek z Partnerem” zostały skrócone o odpowiednio 4 i 6 pozycji, według ich
użyteczności dla podskali mierzonej współczynnikiem Alfa-Cronbacha (po odrzuceniu pozycji). Te same
pytania zostały odpowiednio usunięte z podskal PIĘTER POTRZEB: „Bezpieczeństwa”, „Afiliacji”,
„Szacunku i Uznania” oraz „Samorealizacji”, zbliżając tym samym długość tych podskal. Podskalą odstającą
liczebnie pozostała ‘podskala’ „Potrzeb Fizjologicznych”.
Ostatecznie kwestionariusz składa się z 55 pozycji, w następujących skalach:
Wymiar SFERA ŻYCIA Wymiar PIĘTRO POTRZEB � Ja 11 � Fizjologiczne 6 � Praca 9 � Bezpieczeństwa 12 � Relacje społeczne i rodzinne 12 � Afiliacji 12 � Hobby 10 � Szacunku i Uznania 11 � Samorealizacji 14
15
Skala Związek / Partner 13
4. Opis kwestionariusza
Kwestionariusz w ostatecznej wersji składa się z 55 pytań, które tworzą:
� cztery podskale wymiaru SFERA ŻYCIA
� pięć podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB.
� skalę Związek i Relacje z Partnerem
Surowe wyniki wszystkich podskal danego wymiaru sumuje się tworząc wynik surowy wymiaru. Należy
pamiętać, że kwestionariusz ten można interpretować na dwa sposoby: dla każdego wymiaru osobno.
Osobno także należy traktować wynik skali „Związek i Relacje z Partnerem”.
Kwestionariusz na pierwszej stronie zawiera metryczkę (imię i nazwisko, data badania, wiek, płeć i
wykształcenie) oraz następującą instrukcję:
„Niniejszy kwestionariusz zawiera 55 pytań dotyczących różnych sfer Twojego życia.
Odpowiedz proszę na każde z pytań zakreślając tę cyfrę, która według Ciebie najlepiej
odzwierciedla Twoją sytuację lub pogląd. W kwestionariuszu tym nie ma dobrych ani
złych odpowiedzi – życie i przekonania każdego człowieka są przecież inne.
Cyfry od 1 do 5 oznaczają:
1 – zdecydowanie nie
2 – raczej nie
3 – trudno powiedzieć
4 – raczej tak
5 – zdecydowanie tak
Upewnij się proszę, że odpowiedziałeś na wszystkie pytania. To bardzo ważne dla celów
badania. Część pytań dotyczy relacji z partnerem. Jeżeli aktualnie nie znajdujesz się w
związku, nie odpowiadaj proszę na pytania dotyczące tej sfery Twojego życia.
Poświęć na kwestionariusz tyle czasu, ile potrzebujesz.”
16
Kwestionariusz zbudowany jest w formie tabeli, zaś odpowiedzi mają format od 1 do 5, według przykładu
zamieszczonego poniżej. Oznaczenia poszczególnych wartości wyjaśnione są zarówno w instrukcji na
pierwszej stronie kwestionariusza, jak i na górze każdej z jego stron, wedle schematu poniżej.
PYTANIE
Zdec
ydow
anie
nie
Rac
zej n
ie
Tru
dn
o p
ow
ied
zieć
Rac
zej ta
k
Zdec
ydow
anie
tak
1. Czy uważasz, że Twoi szefowie cenią Cię jako pracownika? 1 2 3 4 5
5. Własności psychometryczne kwestionariusza
5.1. Korelacje pozycji ze skalą
Korelacje pozycji z podskalami przedstawia tabela. Wartości współczynników korelacji dla wymiaru SFERA
ŻYCIA uzyskane zostały w badaniu próby N=102 (korelacja r-Pearsona pozycja – podskala, lub
nieparametrycznym rho-Spearmana dla skal o rozkładzie różnym od normalnego), dla wymiaru PIĘTRO
POTRZEB z wyłączeniem osób, które nie uzupełniły całkowicie kwestionariusza, czyli w badaniu próby 77
osób. Wyniki podane dla obu głównych wymiarów w większości pokazują dobrą lub dostateczną moc
dyskryminacyjną pozycji (zbyt wysoki wskaźnik korelacji). Pytania o słabej mocy dyskryminacyjnej w
jednej kategorii, mają dobry wskaźnik mocy dyskryminacyjnej w drugiej kategorii, dlatego mogą odgrywać
istotną rolę w kwestionariuszu i nie zostały usunięte. Moc dyskryminacyjną pozycji skali „Związek i Relacje
z Partnerem” podano osobno. Mają one najsłabszą moc dyskryminacyjną, należy jednak pamiętać, że skala ta
obciążona jest bardzo aprobatą społeczną.
Tabela 3 – Korelacje pozycji z własną skalą w ramach obu kategorii
Pozycje kwestionariusza
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii SFERA
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii POTRZEBA
Skala Związek
1. Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa? 0,582 0,417
2. Czy czujesz, że Twoje relacje z partnerem są szczere i oparte na zaufaniu?
0,485 0,615
3. Czy ludzie uważają, że jesteś dobra(y) w tym, co robisz jako hobby?
0,624 0,581
17
Pozycje kwestionariusza
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii SFERA
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii POTRZEBA
Skala Związek
4. Czy cechy Twojej osobowości budzą w Tobie poczucie zagrożenia?
0,537 0,560
5. Czy czas wolny pozwala Ci na relaks? 0,510 0,354
6. Czy związek z partnerem jest satysfakcjonujący w wymiarze seksualnym?
0,772 0,625
7. Czy rozwijasz się dzięki pracy? 0,604
8. Czy uważasz, że ludzie lubią Cię za Twój charakter? 0,492 0,162(**)
9. Czy czujesz, że Twoi bliscy doceniają Cię? 0,533 0,408
10. Czy obawiasz się wspólnej przyszłości z aktualnym partnerem?
0,461 0,687
11. Czy uważasz, że Twoja pozycja zawodowa budzi szacunek?
0,539 0,333
12. Czy praca pozwala Ci się spełnić? 0,755 0,496
13. Czy czujesz się wypoczęta(y) po wakacjach? 0,365 0,285(*)
14. Czy ufasz swojemu partnerowi? 0,430 0,529
15. Czy czujesz, że spędzasz czas wolny z osobami, które Cię akceptują?
0,393 0,314
16. Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi? 0,398 0,258
17. Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twoją osobowość? 0,597 0,560
18. Czy Twoi bliscy wspierają Cię w realizowaniu Twojego potencjału?
0,635 0,456
19. Czy czujesz się akceptowana(y) w związku? 0,513 0,531
20. Czy czujesz, że ludzie szanują Cię dzięki Twemu hobby? 0,681 0,543
21. Czy czujesz niepokój pozostawiona(y) swoim własnym myślom?
0,427 0,433
22. Czy uważasz, że Twoi bliscy darzą Cię uznaniem? 0,688 0,432
23. Czy jesteś zadowolony ze sfery seksualnej Waszego związku z partnerem?
0,774 0,706
24. Czy poszukujesz drogi samorealizacji w czasie poza pracą? 0,605 0,572
25. Czy uważasz, że Twoja osobowość utrudnia Ci relacje z innymi ludźmi?
0,556 0,134(**)
26. Czy czujesz się akceptowana(y) w pracy? 0,344 0,377
27. Czy czujesz się spełniona(y) seksualnie w związku? 0,816 0,644
28. Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w 0,474 0,300
18
Pozycje kwestionariusza
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii SFERA
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii POTRZEBA
Skala Związek
rozwijaniu się?
29. Czy wykonujesz pracę, która Cię interesuje? 0,561 0,495
30. Czy czujesz się bezpieczny w związku? 0,659 0,608
31. Czy czujesz się akceptowana(y) przez przyjaciół i znajomych?
0,238 0,489
32. Czy obawiasz się, że partner zawiedzie Twoje zaufanie? 0,583 0,576
33. Czy dzięki pracy czujesz się spokojny? 0,677 0,499
34. Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę partnera? 0,505 0,411
35. Czy Twoje zainteresowania / hobby dają Ci możliwość wyrażenia siebie?
0,620 0,486
36. Czy czujesz się silnie związana(y) z partnerem? 0,508 0,661
37. Czy dzięki pracy odkrywasz w sobie nowe cechy i dążysz do ich rozwoju?
0,559 0,627
38. Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twój charakter? 0,540 0,599
39. Czy związek z partnerem daje Ci możliwość realizowania siebie?
0,353 0,653
40. Czy dążysz do poznania samego siebie, bo masz taką naturę?
0,571 0,366
41. Czy Twój partner zadowala Cię seksualnie? 0,824 0,663
42. Czy masz możliwość rozwijania swego potencjału w wolnym czasie?
0,798 0,674
43. Czy czujesz się bezpiecznie w relacji z bliskimi Ci osobami?
0,349 0,403
44. Czy czujesz, że relacje z bliskimi Ci osobami nacechowane są szacunkiem?
0,435 0,332
45. Czy uważasz, że to, jaki jesteś wzbudza w ludziach szacunek?
0,558 0,595
46. Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę? 0,671 0,347
47. Czy czujesz się bezpiecznie w rodzinie? 0,593 0,382
48. Czy uważasz, że Twoje relacje z bliskimi są dla Ciebie oparciem w dążeniu do samorealizacji?
0,700 0,550
49. Czy uważasz, że umiejętności, które zdobyłaś(eś) dzięki hobby budzą w ludziach szacunek?
0,596 0,583
50. Czy dzięki pracy czujesz się bezpiecznie? 0,601 0,549
51. Czy uważasz, że Twoje relacje z najbliższymi pomagają Ci 0,720 0,514
19
Pozycje kwestionariusza
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii SFERA
Korelacja pozycji z własną skalą w kategorii POTRZEBA
Skala Związek
się rozwijać?
52. Czy uważasz, że dzięki temu, jaki jesteś Twoje relacje z innymi są lepsze?
0,544 0,511
53. Czy uważasz, że Twoja osobowość wspomaga Twoje dążenie do rozwijania swoich możliwości?
0,723 0,481
54. Czy ludzie z Twojego najbliższego otoczenia okazują Ci wystarczająco dużo szacunku?
0,399 0,286
55. Czy czujesz, że to jak spędzasz czas wolny znajduje akceptację u osób ważnych dla Ciebie?
0,379 0,558
Wszystkie korelacje nie oznaczone są istotne na poziomie 0.01, oznaczone (*) są istotne na poziomie 0.05,
zaś oznaczone (**) nieistotne.
Korelacje pozycji dotyczących związku i partnera tworzą nową skalę „Związek i Relacje z Partnerem”, i
zostały one wyliczone po wyłączeniu obserwacji niepełnych – tj. na podstawie próby 77 osób, które
wypełniły wszystkie pytania kwestionariusza.
5.2. Rzetelność i rozkłady wyników: podskale i wynik ogólny
Normalność rozkładów sprawdzono za pomocą testu Kołmogorowa- Smirnowa, przy wyłączeniu obserwacji
niepełnych, czyli tych osób, które nie odpowiadały na pytania o partnera. N=77.
Właściwości rozkładów podskal oraz ich rzetelność przedstawia poniższa tabela.
Tabela 4 – Rozkłady wyników oraz rzetelność skal
Podskala Średnia SD Skośność Kurtoza Wynik testu K-S
Istotność testu K-S
Alfa Cronbacha
Skorygowany wynik sumaryczny
219,43 15,78 0,132 -0,175 0,663 0,980 0,843
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Osobowość 42,60 5,15 -0,336 0,017 0,783 0,572 0,733
Praca 32,83 5,57 -0,478 -0,456 1,075 0,198 0,812
Relacje Społeczne 50,58 5,17 -0,905 1,550 0,938 0,342 0,803
Hobby (*) 39,83 4,57 -0,583 0,466 1,085 0,190 0,769
Związek i Relacje z 53,58 7,61 -0,693 -0,402 1,274 0,078 0,861
20
Partnerem(*) WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Fizjologiczne(*) 24,45 4,12 -1,475 1,854 1,659 0,008 0,806
Bezpieczeństwa 47,71 4,87 -0,200 -0,260 0,913 0,375 0,551
Afiliacji(*) 50,43 3,73 -0,256 -0,569 1,260 0,083 0,576
Szacunku i uznania 42,64 4,26 -0,043 0,093 0,986 0,285 0,711
Samorealizacji 54,19 6,24 -0,580 0,105 0,699 0,712 0,740
(*) oznaczono skale o istotności testu K-S < 0,2.
Jak wynika z powyższej tabeli i wyniku testów K-S rozkład podskali „Potrzeby Fizjologiczne” odbiega od
rozkładu normalnego. Także podskala „Potrzeba Afiliacji” odbiega istotnie od rozkładu normalnego.
Dodatkowo skale „Hobby” oraz „Związek i Relacje z Partnerem” mają wynik istotności testu K-S mniejszy
od 0,2. Rozkłady wyników podskal Relacje Społeczne oraz Potrzeby Fizjologiczne są lewoskośne.
5.3. Interkorelacje podskal
Podskale korelują ze sobą umiarkowanie bądź wysoko. Ze względu na stopień skomplikowania
kwestionariusza, oraz fakt, że skala „Związek i Relacje z Partnerem” służy do badania trafności teoretycznej
kwestionariusza, policzono następujące interkorelacje:
1. Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA z wynikiem sumarycznym dla wszystkich obserwacji (N=102).
Tabela 5 - Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA z wynikiem sumarycznym dla wszystkich obserwacji.
Praca Relacje społeczne
Czas Wolny i Hobby
Związek i Relacje z Partnerem
Wynik sumaryczny
Osobowość i Ja ,208(*) ,194 ,387(**) -,097 ,607(**)
Praca 1 ,135 ,295(**) -,056 ,793(**)
Relacje społeczne
1 ,325(**) ,128 ,505(**)
Czas Wolny i Hobby
1 -,184 ,689(**)
Związek i Relacje z Partnerem
1 -,072
* Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie). ** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie). Wynik tej korelacji jest o tyle istotny, że wskazuje na potrzebę wyłączenia podskali Związek z wyniku
sumarycznego i z wymiaru SFERA ŻYCIA.
21
2. Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA ze skorygowanym wynikiem sumarycznym (nieuwzględniającym wyniku podskali Związek) (N=102)
Tabela 6 -Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA ze skorygowanym wynikiem sumarycznym
Praca Relacje społeczne Hobby
Suma skorygowana
Osobowość ,203(*) ,194 ,387(**) ,698(**)
Praca 1 ,135 ,295(**) ,627(**)
Relacje społeczne
1 ,325(**) ,593(**)
Hobby 1 ,760(**)
* Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie). ** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie). 3. Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB ze skorygowanym wynikiem sumarycznym, z wyłączeniem pozycji należących do skali Związek (N=102) (pozycje skali Związek zostały usunięte z formuły obliczeniowej, tym samym uzyskano czysty efekt skal w stosunku do skorygowanego wyniku sumarycznego)
Tabela 7 - Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB ze skorygowanym wynikiem sumarycznym, z wyłączeniem pozycji należących do skali Związek
Potrzeba bezpiecz.
Potrzeba afiliacji
Potrzeba samorealizacji
Potrzeby fizjologiczne
Potrzeba szacunku i uznania
Suma skorygw.
SUMA skoryg. ,640(**) ,562(**) ,929(**) ,367(**) ,821(**) 1
Bezpieczeństwa 1 0,187 ,497(**) ,189 ,275(**) ,640(**)
Afiliacji 1 ,377(**) ,174 ,379(**) ,628(**)
Samorealizacji 1 ,302(**) ,752(**) ,929(**)
Fizjologiczne 1 ,198 ,464(**)
Szacunku i uznania
1 ,821(**)
** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie). 4. Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB z wynikiem skorygowanym, z wyłączeniem obserwacji niepełnych tj. z wyłączeniem osób nieposiadających partnera (N=77) (pozycje skali Związek były wliczane do pozostałych skal, jednak, nie brano pod uwagę tych osób, które nie wypełniły całkowicie ankiety)
22
Tabela 8 - Korelacje podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB z wynikiem skorygowanym, z wyłączeniem obserwacji niepełnych.
Potrzeby fizjologiczne
Potrzeby bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku
Potrzeba Samorealizacji
Wynik skorygowany
,209 ,377(**) ,479(**) ,808(**) ,914(**)
Fizjologiczne 1 ,343(**) ,330(**) ,062 ,177
Bezpieczeństwa 1 ,462(**) ,088 ,272(*)
Afiliacji 1 ,307(**) ,415 (**)
Szacunku 1 ,787(**)
* Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie). ** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie).
Podskalami nieskorelowanymi z wynikiem sumarycznym okazały się być podskala „Związek i Relacje z
Partnerem” z wymiaru SFERA ŻYCIA oraz podskala „Potrzeby fizjologiczne” z wymiaru PIĘTRO
POTRZEB (ta ostatnia przy uwzględnieniu wpływu pytań o partnera i związek). Obie podskale są ze sobą
silnie skorelowane (r=0,660, p<0,001).
Jak również wykazały analizy, skale wymiaru PIĘTRO POTRZEB są skorelowane z wynikiem sumarycznym
(zarówno skorygowanym jak i nieskorygowanym) z różnym nasileniem. Im wyższe piętro potrzeb
reprezentuje skala, tym silniej koreluje ona z wynikiem sumarycznym. Potwierdza to teorię A. Maslowa w
zakresie konstrukcji hierarchii potrzeb, bowiem dodanie kolejnych pięter potrzeb wyjaśnia coraz większą
część zmienności odpowiedzi. Potwierdza to addytywność kolejnych pięter i jednorodność teorii
A.Maslowa.
Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA z podskalami wymiaru PIĘTRO POTRZEB prezentuje tabela
poniżej. W tej tabeli, dla ułatwienia podskala „Związek i Relacje z Partnerem” traktowana jest nadal jako
czynnik wymiaru SFERA ŻYCIA. Należy pamiętać, że podskale wymiaru SFERY ŻYCIA i podskale
wymiaru PIĘTRO POTRZEB budowane są z tych samych pozycji, jednak w innej konfiguracji. To może
tłumaczyć wysokie korelacje podskal.
Także na podstawie Tabeli 8 podskala „Związek i Relacje z Partnerem” stała się osobnym wymiarem
kwestionariusza.
23
5. Korelacje podskal wymiaru SFERA ŻYCIA z podskalami wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77).
Tabela 8 - Korelacje podskal wymairu SFERA ŻYCIA zpodskalami wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77)
Osobowość Praca Relacje
Społeczne Hobby Partner/ Związek
Potrzeba Fizjologiczna
-,050 -,025 ,100 -,007 ,869(**)
Potrzeba Bezpieczeństwa
,088 ,340(**) ,387(**) ,049 ,674(**)
Potrzeba Afiliacji
,210(**) ,160 ,109 -,063 ,815(**)
Potrzeba Szacunku
,534(**) ,487(**) ,435(**) ,749(**) ,015
Potrzeba Samorozwoju
,561(**) ,644(**) ,567(**) ,581(**) ,125
* Korelacja jest istotna na poziomie 0.05 (dwustronnie). ** Korelacja jest istotna na poziomie 0.01 (dwustronnie).
5.4. Trafność teoretyczna –badanie różnic międzygrupowych:
Oprócz odpowiedzi na poszczególne pozycje kwestionariusza, badani wypełniali metryczkę dostarczającą
następujących danych: płeć, wiek, wykształcenie, rodzaj pracy (stała i tymczasowa).Trafność kryterialną
kwestionariusza badano poprzez analizę różnic pomiędzy wyszczególnionymi grupami. I tak badano czy
wyniki sumaryczne następujących grup osób:
� kobiet i mężczyzn (odpowiednio N=59, N=43),
� osób zatrudnionych na stałe i tymczasowo (z wyboru) (odpowiednio N=88, N=14)
� w różnym wieku (tabela różnic wykształcenia podana została w punkcie 2 podręcznika),
� posiadających partnera i nie posiadających partnera (N=77, N=25),
różnią się od siebie istotnie.
1. Badanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami.
Zbadano, czy występują istotne różnice pomiędzy kobietami i mężczyznami w wyniku sumarycznym oraz w
poszczególnych podskalach. Pod uwagę brano grupę 77 osób, dla ułatwienia. Istotność różnicy zbadano
testem U Mann-Whitney’a, nieparametrycznym odpowiednikiem testu t. Zgodnie z przewidywaniami,
24
wszystkie różnice, zarówno na poziomie podskal jak i wyniku ogólnego okazały się być nieistotne
statystycznie.
Tabela 9- Badanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77).
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Ja i osobowość
Praca Relacje społeczne
Czas wolny i Hobby
Wynik wymiaru SFERA ŻYCIA
Związek i Relacje z Partnerem
Średnia - kobiety
42,99
39,80
41,85
41,05
42,42
36,68
Średnia - mężczyźni
33,68
37,94
35,20
36,27
34,44
42,09
Statystyka Z -1,811 -0,361 -1,296 -0,931 -1,550 -1,052
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
Tabela 10 - Badanie różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77).
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne
Potrzeba Bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku i Uznania
Potrzeba Samorealizacji
Wynik wymiaru PIĘTRO POTRZEB
Średnia - kobiety
39,88
37,56
38,70
41,49
41,66
40,09
Średnia - mężczyźni
37,83
40,92
39,39
35,68
35,45
37,55
Statystyka Z -0,399 -0,656 -0,134 -1,133 -1,206 -0,494
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
2. Badanie osób zatrudnionych na stałe i zatrudnionych tymczasowo
Zbadano, czy występują istotne różnice pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe a zatrudnionymi
tymczasowo (z wyboru) w wynikach sumarycznych oraz w poszczególnych podskalach. Pod uwagę brano
grupę 77 osób, dla ułatwienia. Istotność różnicy zbadano ponownie testem U Mann-Whitney’a, Zgodnie z
przewidywaniami, wystąpiły istotne różnice w podskalach „Praca”, „Czas wolny i Hobby”, oraz w wynikach
sumarycznych dla obu głównych wymiarów. Dodatkowo wystąpiła istotna różnica w wyniku podskali
„Potrzeba Szacunku i uznania” i „Samorealizacji”. Jak wynika z analizy średnich, osoby zatrudnione
25
tymczasowo osiągają w wymienionych podskalach wyższe wyniki, co oznacza, iż ich potrzeby są ogólnie
bardziej spełnione.
Tabela 11 - Badanie różnic pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe i tymczasowo dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77).
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Ja i osobowość
Praca Relacje społeczne
Czas wolny i Hobby
Wynik wymiaru SFERA ŻYCIA
Związek i Relacje z Partnerem
Średnia osoby zatr. na stałe
38,90
36,75
38,13
37,49
36,82
39,72
Średnia osoby zatr. tymczasowo
40,17
65,58
49,25
56,83
64,83
30,50
Statystyka Z -0,133 -3,040(*) -1,173 -2,042(*) -2,948(*) -0,971
Istotność p>0,05 p<0,05 p>0,05 p<0,05 p<0,05 p>0,05
Tabela 12 - Badanie różnic pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe i tymczasowo dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77).
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne
Potrzeba Bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku i Uznania
Potrzeba Samorealizacji
Wynik wymiaru PIĘTRO POTRZEB
Średnia osoby zatr. na stałe
39,63
38,80
38,56
36,81
36,99
37,44
Średnia osoby zatr. tymczasowo
31,58
41,42
44,17
64,92
62,83
57,42
Statystyka Z -0,852 -0,276 -0,592 -2,971(*) -2,722(*) -2,101(*)
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p<0,05 p<0,05 p<0,05
3. Badania różnic pomiędzy osobami w różnym wieku.
Zbadano, czy występują istotne różnice pomiędzy osobami zatrudnionymi na stałe a zatrudnionymi
tymczasowo (z wyboru) w wynikach sumarycznych oraz w poszczególnych podskalach. Pod uwagę brano
26
grupę 77 osób, którą podzielono na dwie grupy: osoby do 26 roku życia (N=42), osoby powyżej 26 roku życia
(N=34) (jedna obserwacja nieważna). Podział ten był czysto teoretyczny i wynikał ze zmiany charakteru
aktywności życiowej: studia i pierwsza praca versus stabilizacja, ewentualnie małżeństwo, dzieci, i pozostałe
obowiązki. Istotność różnicy zbadano ponownie testem U Mann-Whitney’a. Niezgodnie z oczekiwaniami,
wiek nie odgrywa roli w odczuwaniu poziomu spełnienia potrzeb. Testy nie wykazały istotnych różnic
pomiędzy grupami wiekowymi.
Tabela 13 - Badanie różnic pomiędzy osobami w różnym wieku dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=77).
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Ja i osobowość
Praca Relacje społeczne
Czas wolny i Hobby
Wynik wymiaru SFERA ŻYCIA
Związek i Relacje z Partnerem
Średnia osoby do 26 roku życia
35,64 39,19 36,98 39,01 36,71 34,48
Średnia osoby po 26 roku życia
42,03 37,65 40,38 37,87 40,71 43,47
Statystyka Z -1,232 -0,653 -0,727 -0,152 -0,584 -1,748
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
Tabela 14 - Badanie różnic pomiędzy osobami w różnym wieku dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=77).
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne
Potrzeba Bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku i Uznania
Potrzeba Samorealizacji
Wynik wymiaru PIĘTRO POTRZEB
Średnia osoby do 26 roku życia
35,93 36,10 34,95 38,62 35,93 35,69
Średnia osoby po 26 roku życia
41,68 41,47 42,88 38,35 41,68 41,97
Statystyka Z -1,302 -0,805 -1,435 -0,079 -1,018 -1,147
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05 p>0,05
27
4. Różnice pomiędzy osobami posiadającymi partnera a nieposiadającymi partnera
Tym razem badaniu różnic poddano grupę 102 osób. Ponieważ badano różnicę w wynikach skal pomiędzy
osobami posiadającymi partnera i nieposiadającymi partnera, badanie skali „Związek i Relacje z Partnerem”
nie miało sensu, ta skala bowiem była czynnikiem różniącym grupy. Równocześnie z podjęciem decyzji o
badaniu całej próby, powstał problem metodologiczny, bowiem jeśli nie brano pod uwagę wyniku skali
„Związek i Relacje z Partnerem” i skoro pytania tej skali wchodzą w zakresy podskal wymiaru PIĘTRO
POTRZEB, należało ujednolicić wyniki obu grup osób. Dla celów przeprowadzenia takiej analizy, oprócz
obliczenia wyników wymiaru SFERA ŻYCIA, obliczono wyniki podskal wymiaru PIĘTRO POTRZEB i
wynik ogólny tego wymiaru, z pominięciem pytań o partnera (odejmując punkty i tych osób, które udzieliły
odpowiedzi na pytania o partnera). Zatem wyniki podskal i wynik sumaryczny tego wymiaru różni się od
wszystkich pozostałych analiz.
Jak pokazują wyniki analiz, wystąpiły statystycznie istotne różnice w podskalach „Czas Wolny i Hobby” dla
wymiaru SFERA ŻYCIA. Podobnie, istotne okazały się być różnice w podskali „Potrzeba Szacunku i
Uznania” wymiaru PIĘTRO POTRZEB.
Analiza średnich wykazała, że w podskalach, w których różnice były istotne statystycznie grupa osób
nieposiadających partnera osiągała wyższe wyniki niż grupa osób będących w związku. O tyle, o ile taki
wynik wydaje się być logiczny w przypadku podskali „Czas Wolny i Hobby”, o tyle wynik dla podskali
„Szacunku i Uznania” jest niezgodny z założeniami i daje podstawę do dalszych badań.
Tabela 15 - Badanie różnic pomiędzy osobami posiadającymi partnera i nieposiadającymi partnera dla wymiaru SFERA ŻYCIA (N=102).
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Ja i osobowość
Praca Relacje społeczne
Czas wolny i Hobby
Wynik wymiaru SFERA ŻYCIA
Związek i Relacje z Partnerem
Średnia osoby w związku
50,29
52,72
49,12
47,16
48,90
63,27
Średnia osoby bez partnera
55,24
47,74
58,82
64,86
59,52
15,26
Statystyka Z -0,729 -0,733 -1,428 -2,609 -1,561 -7,062
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p<0,05 p>0,05 p<0,05
28
Tabela 16 - Badanie różnic pomiędzy osobami posiadającymi partnera i nieposiadającymi partnera dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB (N=102).
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne
Potrzeba Bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku i Uznania
Potrzeba Samorealizacji
Wynik wymiaru PIĘTRO POTRZEB
Średnia osoby w związku
49,69
52,88
51,77
46,51
49,65
48,90
Średnia osoby bez partnera
57,08
47,24
50,66
66,88
57,20
59,52
Statystyka Z -1,120 -0,832 -0,165 -3,004 -1,110 -1,561
Istotność p>0,05 p>0,05 p>0,05 p<0,05 p>0,05 p>0,05
5.5. Trafność teoretyczna - aspekt zbieżny
Metodą weryfikacji trafności teoretycznej Kwestionariusza Potrzeb była analiza wyników kwestionariusza
SWLS (Skala Satysfakcji z Życia, autorstwa E.Diener, R.A.Emmons, R.J. Larson, S.Griffin, adaptacja.
Z.Juczyński) (Juczyński, 2001). służącego do pomiaru zadowolenia i satysfakcji z życia. Podstawą takiego
założenia było uznanie satysfakcji z życia za pochodną spełnienia potrzeb. Zatem wyższy wynik w
kwestionariuszu powinien iść w parze z wyższymi wynikami testu SWLS. Niestety, założenie to nie zostało
potwierdzone. Jak wykazała analiza, SWLS koreluje istotnie tylko podskalą „Czas Wolny i Hobby: wymiaru
SFERA ŻYCIA, słabo ze skalą „Związek i Relacje z Partnerem”, jak również słabo z wynikiem sumarycznym
wymiaru „PIĘTRO POTRZEB” po wyłączeniu pozycji ze skali „Związek i Relacje z Partnerem”. Kwestia ta
jest zaskakująca i wymaga dalszych badań do interpretacji.
Tabela 17 – Korelacje skal oraz wyniku ogólnego z wynikiem Kwestionariusza SWLS
Skala Korelacja z wynikiem
Kwestionariusza SWLS
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Osobowość i Ja 0,016
Relacje Społeczne -0,109
Czas Wolny i Hobby 0,252(**)
Praca 0,073
29
Związek i Relacje z Partnerem 0,219(*)
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne 0,103
Potrzeba Bezpieczeństwa 0,119
Potrzeba Afiliacji 0,194
Potrzeba Szacunku i Uznania 0,044
Potrzeba Samorealizacji 0,104
Wynik sumaryczny (N=77) 0,030
Wynik skorygowany (bez uwzględnienia wyników skali Związek, N=102) 0,190(*)
* Oznacza słabą korelację na granicy trendu. ** Oznacza korelację istotną na poziomie 0,05. Jednocześnie przeprowadzono badanie różnic pomiędzy osobami z różnymi wynikami testu SWLS w celu
sprawdzenia czy wystąpią istotne statystycznie różnice w wynikach podskal (Test H Kruskalla-Wallisa).
Jak pokazują poniższe wyniki, wystąpiły istotne różnice dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB dla podskali
„Potrzeba Samorealizacji” i na poziomie wyniku ogólnego, co nie do końca spełnia przyjęte założenia,
jednak należy pamiętać, iż próba była bardzo nieliczna – zaledwie 15 osób.
30
Tabela 18 – Badanie różnic w wynikach wymiaru SFERA ŻYCIA dla wyników testu SWLS.
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Ja i osobowość
Praca Relacje społeczne
Czas wolny i Hobby
Wynik wymiaru SFERA ŻYCIA
Związek i Relacje z Partnerem
Chi-kwadrat 2,987 5,833 2,106 5,698 4,842 3,033
Df 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000
Istotność asymptotyczna 0,394 0,120 0,551 0,127 0,184 0,387
Tabela 19 – Badanie różnic w wynikach wymiaru PIĘTRO POTRZEB dla wyników testu SWLS.
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne
Potrzeba Bezpieczeństwa
Potrzeba Afiliacji
Potrzeba Szacunku i Uznania
Potrzeba Samorealizacji
Wynik wymiaru PIĘTRO POTRZEB
Chi-kwadrat 3,173 4,955 2,404 5,264 6,297 6,500
Df 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000 3,000
Istotność asymptotyczna 0,366 0,175 0,493 0,153 0,098 0,090
5.6 Trafność teoretyczna - analiza struktury wewnętrznej testu
Analiza korelacji podskal z wynikiem ogólnym pozwala oszacować homogeniczność testu (Hornowska,
2005) – czyli to, na ile jest on miarą jednego konstruktu. Zbadano próbę 77 osób. Dla wymiaru SFERA
ŻYCIA badano korelację z wynikiem ogólnym (wynik wymiaru SFERA ŻYCIA i skali „Związek i Relacje z
Partnerem” liczonych razem). Zaś dla wymiaru PIĘTRO POTRZEB z wynikiem sumarycznym wymiaru.
Wyniki korelacji przedstawia tabela poniżej.
Tabela 20 – Współczynniki korelacji między poszczególnymi podskalami a wynikiem ogólnym Kwestionariusza Potrzeb.
Korelacja z wynikiem całkowitym
Istotność
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Osobowość i Ja 0,544 p<0,001
Praca 0,820 p<0,001
Relacje Społeczne 0,437 p<0,001
31
Czas wolny i Hobby 0,643 p<0,001
Skala Związek i Relacje z Partnerem 0,074
p=0,524
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne 0,147 p=0,201
Potrzeba Bezpieczeństwa 0,377 p<0,001
Potrzeba Afiliacji 0,403 p<0,001
Potrzeba Szacunku i Uznania 0,808
p<0,001
Potrzeba Samorealizacji 0,914 p<0,001
Powyższe dane, za wyjątkiem skali „Związek i Relacje z Partnerem” oraz podskali „Potrzeby Fizjologiczne”
wskazują na dostateczną lub nawet dobrą jednorodność narzędzia, co potwierdza jego trafność teoretyczną.
Poniżej poddano analizie skalę Związek oraz jej relacje z pozostałymi skalami.
Analiza skali „Związek i Relacje z Partnerem” a jej relacje z pozostałymi podskalami
Tabela korelacji pomiędzy skalą Związek a pozostałymi podskalami przedstawiona została poniżej:
Tabela 21 – Korelacje skali „Związek i Relacje z Partnerem” z podskalami pozostałych wymiarów.
r-Pearsona lub rho
Spearmana
Istotność
Osobowość -,090 p>0,05
Praca -,062 p>0,05
Relacje społeczne ,413(**) p<0,05
Hobby -,009 p>0,05
Potrzeby fizjologiczne ,731(**) p<0,05
Potrzeba bezpieczeństwa ,672(**) p<0,05
Potrzeba afiliacji ,598(**) p<0,05
Potrzeba szacunku i uznania ,001 p>0,05
Potrzeba samorealizacji ,168 p>0,05
Jak wynika z powyższej tabeli skala „Związek i Relacje z Partnerem” jest dość silnie skorelowana z
podskalami „Relacje Społeczne”, „Potrzeby fizjologiczne”, „Potrzeba Bezpieczeństwa”, oraz „Potrzeba
Afiliacji”. Ta korelacja wydaje się być naturalna i logiczna. I potwierdza prawidłowość sposobu budowy
skali. Jednak w związku z faktem, iż nie jest ona skorelowana z wynikiem sumarycznym, błędem byłoby
32
interpretowanie wyników tej skali w ramach wyniku sumarycznego wymiaru SFERA ŻYCIA. Na tej
podstawie Skala „Związek i Relacje z Partnerem” została wyłączona jako osobny wymiar.
5.7. Trafność teoretyczna - analiza czynnikowa
Wyniki analizy czynnikowej nie są jednoznaczne. Analiza czynnikowa wykazała strukturę, która nie
odpowiada całkowicie założonej strukturze teoretycznej kwestionariusza. Potwierdza za to odrębność skali
„Związek i Relacje z Partnerem”.
Analizę przeprowadzono na 55 pozycjach stosując metodę głównych składowych z rotacją ortogonalną
varimax.
Zweryfikowano spełnienie założeń do metody analizy czynnikowej i otrzymano następujące wskaźniki:
wynik testu KMO wyniósł 0,661, test sferyczności Bartletta był istotny (Chi2 (1485) = 5579,041, p<0,001), zaś
wyznacznik macierzy był bliski zeru (3,05 x 10-30). Zbieżność osiągnięto po 42 iteracjach. Otrzymano 14
czynników o wartości własnej większej od jedności, przy czym ostatnie cztery wykazały słabe wartości, od
1,063 do 1,366. Wszystkie 14 czynników wyjaśnia łącznie 79% wariancji, zaś pierwsze 10 czynników 66,5%
(z pominięciem ostatnich, dostarczających największych trudności interpretacyjnych). Warto jednocześnie
podkreślić, że analizę przeprowadzano na małej próbie, zatem jej wyniki mogą nie być stabilne.
Poniżej umieszczono pozycje wchodzące w skład każdego czynnika. Dla ułatwienia czynniki zostały
nazwane.
Czynnik 1: Związek (20,61% wyjaśnianej zmienności)
Czy czujesz się akceptowana(y) w związku?
Czy ufasz swojemu partnerowi?
Czy związek z partnerem daje Ci możliwość realizowania siebie?
Czy czujesz się silnie związana(y) z partnerem?
Czy Twój partner zadowala Cię seksualnie?
Czy czujesz się spełniona(y) seksualnie w związku?
Czy jesteś zadowolony ze sfery seksualnej Waszego związku z partnerem?
Czy obawiasz się, że partner zawiedzie Twoje zaufanie?
Czy czujesz się bezpieczny w związku?
Czy związek z partnerem jest satysfakcjonujący w wymiarze seksualnym?
Czy czujesz, że Twoje relacje z partnerem są szczere i oparte na zaufaniu?
Czy obawiasz się wspólnej przyszłości z aktualnym partnerem?
33
Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę partnera?
Czynnik 2: Szacunek (7,82% wyjaśnianej zmienności)
Czy Twoje zainteresowania / hobby dają Ci możliwość wyrażenia siebie?
Czy dążysz do poznania samego siebie, bo masz taką naturę?
Czy uważasz, że ludzie lubią Cię za Twój charakter?
Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twój charakter?
Czy ludzie uważają, że jesteś dobra(y) w tym, co robisz jako hobby?
Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twoją osobowość?
Czy uważasz, że to, jaki jesteś wzbudza w ludziach szacunek?
Czy dzięki pracy odkrywasz w sobie nowe cechy i dążysz do ich rozwoju?
Czynnik3: Samorealizacja w czasie wolnym (6,33% wyjaśnianej zmienności)
Czy czas wolny pozwala Ci na relaks?
Czy czujesz, że ludzie szanują Cię dzięki Twemu hobby?
Czy uważasz, że umiejętności, które zdobyłaś(eś) dzięki hobby budzą w ludziach szacunek?
Czy masz możliwość rozwijania swego potencjału w wolnym czasie?
Czy poszukujesz drogi samorealizacji w czasie poza pracą?
Czy uważasz, że Twoje relacje z bliskimi są dla Ciebie oparciem w dążeniu do samorealizacji?
Czynnik4: Rodzina i bliscy (6,27% wyjaśnianej zmienności)
Czy uważasz, że Twoi bliscy darzą Cię uznaniem?
Czy Twoi bliscy wspierają Cię w realizowaniu Twojego potencjału?
Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę?
Czy uważasz, że Twoje relacje z najbliższymi pomagają Ci się rozwijać?
Czy uważasz, że Twoje relacje z bliskimi są dla Ciebie oparciem w dążeniu do samorealizacji?
Czynnik 5: Praca (4,85% wyjaśnianej zmienności)
Czy rozwijasz się dzięki pracy?
Czy wykonujesz pracę, która Cię interesuje?
Czy praca pozwala Ci się spełnić?
Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi?
Czynnik 6: Bezpieczeństwo (poczucie lęku) (4,61% wyjaśnianej zmienności)
34
Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi?
Czy czujesz się bezpiecznie w rodzinie?
Czy uważasz, że Twoja pozycja zawodowa budzi szacunek?
Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę partnera?
Czy uważasz, że Twoje relacje z bliskimi są dla Ciebie oparciem w dążeniu do samorealizacji?
Czy cechy Twojej osobowości budzą w Tobie poczucie zagrożenia?
Czynnik 7 (4,31% wyjaśnianej zmienności):
Czy masz możliwość rozwijania swego potencjału w wolnym czasie?
Czy czujesz się bezpiecznie w relacji z bliskimi Ci osobami?
Czy ludzie z Twojego najbliższego otoczenia okazują Ci wystarczająco dużo szacunku?
Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w rozwijaniu się?
Czy czujesz się akceptowana(y) w pracy?
Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa?
Czy uważasz, że dzięki temu, jaki jesteś Twoje relacje z innymi są lepsze?
Czynnik 8: Akceptacja innych (4,28% wyjaśnianej zmienności)
Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w rozwijaniu się?
Czy czujesz się akceptowana(y) przez przyjaciół i znajomych?
Czy ludzie z Twojego najbliższego otoczenia okazują Ci wystarczająco dużo szacunku?
Czy czujesz, że to jak spędzasz czas wolny znajduje akceptację u osób ważnych dla Ciebie?
Czy czujesz, że spędzasz czas wolny z osobami, które Cię akceptują?
Czy uważasz, że Twoja pozycja zawodowa budzi szacunek?
Czynnik 9: Osobowość (3,83% wyjaśnianej zmienności)
Czy cechy Twojej osobowości budzą w Tobie poczucie zagrożenia?
Czy uważasz, że Twoja osobowość utrudnia Ci relacje z innymi ludźmi?
Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w rozwijaniu się?
Czy uważasz, że dzięki temu, jaki jesteś Twoje relacje z innymi są lepsze?
Czy uważasz, że Twoja osobowość wspomaga Twoje dążenie do rozwijania swoich możliwości?
Czynnik 10 (3,66% wyjaśnianej zmienności):
Czy uważasz, że dzięki temu, jaki jesteś Twoje relacje z innymi są lepsze?
Czy czujesz się akceptowana(y) w pracy?
35
Czy czujesz, że Twoi bliscy doceniają Cię
Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa?
Czynnik 11(3,65% wyjaśnianej zmienności):
Czy czujesz niepokój pozostawiona(y) swoim własnym myślom?
Czy obawiasz się wspólnej przyszłości z aktualnym partnerem?
Czy czujesz, że Twoi bliscy doceniają Cię?
Czy czujesz, że relacje z bliskimi Ci osobami nacechowane są szacunkiem?
Czynnik 12 (3,24% wyjaśnianej zmienności):
Czy czujesz, że spędzasz czas wolny z osobami, które Cię akceptują?
Czy czujesz się bezpiecznie w relacji z bliskimi Ci osobami?
Czy praca pozwala Ci się spełnić?
Czy czujesz się wypoczęta(y) po wakacjach?
Czy dzięki pracy odkrywasz w sobie nowe cechy i dążysz do ich rozwoju?
Czynnik 13 (2,99% wyjaśnianej zmienności):
Czy czujesz, że Twoi bliscy doceniają Cię?
Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa?
Czy czujesz niepokój pozostawiona(y) swoim własnym myślom?
Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w rozwijaniu się?
Czy czujesz się akceptowana(y) przez przyjaciół i znajomych?
Czy czujesz się bezpiecznie w relacji z bliskimi Ci osobami?
Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi?
Czy uważasz, że Twoja pozycja zawodowa budzi szacunek?
Czy uważasz, że Twoje relacje z najbliższymi pomagają Ci się rozwijać?
Czynnik 14 (2,84% wyjaśnianej zmienności):
Czy czujesz, że relacje z bliskimi Ci osobami nacechowane są szacunkiem?
Czy uważasz, że Twoje relacje z najbliższymi pomagają Ci się rozwijać?
Czy uważasz, że Twoja osobowość wspomaga Twoje dążenie do rozwijania swoich możliwości?
Czy ludzie z Twojego najbliższego otoczenia okazują Ci wystarczająco dużo szacunku?
Czy dzięki pracy odkrywasz w sobie nowe cechy i dążysz do ich rozwoju?
Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi?
36
Czy uważasz, że ludzie lubią Cię za Twój charakter?
Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa?
Pozostałych czynników nie interpretowano ze względu na niską wartość własną. Tabela wartości
składowych rotowanych stanowi Załącznik D podręcznika
Problemów interpretacyjnych dostarczają czynniki ostatnie od Nr 11 do 14 oraz czynnik Nr 8. Wydają się
być one połączeniem różnych skal i bardziej wykazują natężenie lub nacechowanie danego czynnika niż
jego odrębność.
Podsumowując, analiza czynnikowa potwierdza trafność skali „Związek i Relacje z Partnerem”, oraz podskal
„Osobowość i Ja”, „Relacje społeczne”, „Praca”, „Bezpieczeństwo”. Dodatkowo analiza czynnikowa pozwoliła
wyodrębnić „Samorealizację” w połączeniu z „Czasem Wolnym” a także pozwoliła wyodrębnić czynnik
„Akceptacja”, który jednak nie ma bezpośredniego odzwierciedlenia w Kwestionariuszu Potrzeb.
Trafność czynnikowa Kwestionariusza Potrzeb jest dobra.
6. Normy
Normy zostały opracowane na grupie badanych w wieku 20-43 lat (N=77). Charakterystyka grupy - wedle
opisu w punkcie 2 podręcznika.
Wykorzystano skalę stenową.
Tabela norm znajduje się w Załączniku A.
7. Obliczanie i interpretacja wyników
Kwestionariusz służy do pomiaru spełnienia potrzeb na dwóch wymiarach SFERA ŻYCIA i PIĘTRO
POTRZEB w kontekście teorii piramidy A.Maslowa. W trakcie badań empirycznych wyłączono także skalę
„Związek i Relacje z Partnerem”, który stał się osobnym wymiarem.
W każdym z powyższych wymiarów uzyskuje się wynik surowy. Wynikiem surowym każdego z wymiarów
jest suma punktów uzyskana w każdej z odpowiednich podskal. Klucz służy przypisaniu pozycji do
odpowiednich skal.
Po obliczeniu wyników skal obliczamy wynik ogólny – jest on sumą wyników surowych skal.
37
Niski wynik surowy wskazuje na niskie spełnienie potrzeb, wynik wysoki – odwrotnie.
Półprzedziały ufności dla prawdopodobieństwa 85% i 95% przedstawia tabela Nr 22.
Wyniki surowe należy interpretować przy użyciu Tabeli norm (załącznik A).
Tabela 22 – Półprzedziały ufności w jednostkach wyniku surowego dla prawdopodobieństwa 85% i 95%.
Skala SD rtt SEM Wartości półprzedziałów w jednostkach wyniku
surowego dla p
85% 95%
Wynik sumaryczny 17,14 0,843 6,79 10 13
WYMIAR SFERA ŻYCIA
Osobowość i Ja 5,15 0,733 2,66 4 5
Praca 5,57 0,812 2,42 3 5
Relacje Społeczne 5,17 0,803 2,29 3 4
Czas Wolny i Hobby 4,57 0,769 2,20 3 4
Skala Związek i Relacje z Partnerem 7,61
0,861 2,84 4 6
WYMIAR PIĘTRO POTRZEB
Fizjologiczne 4,12 0,806 1,81 3 4
Bezpieczeństwa 4,87 0,551 3,26 5 6
Afiliacji 3,73 0,576 2,43 3 5
Szacunku i uznania 4,38 0,711 2,35 3 5
Samorealizacji 6,24 0,74 3,18 5 6
Interpretacje wyników stenowych są standardowe (Brzeziński, 1996):.
� wyniki z przedziału 1-3 sten należy traktować jako niskie.
� wyniki z przedziału 4-7 sten należy traktować jako przeciętne.
� wyniki z przedziału 8-10 sten należy traktować jako wysokie.
Interpretacja wyników
Interpretacja wyników wymaga obliczenia trzech wyników: dla wymiaru SFERA ŻYCIA, PIĘTRO
POTRZEB oraz na skali „Związek i Relacje z Partnerem”. Każdy z wyników pokazuje ogólne spełnienie
38
potrzeb danej osoby, jednak obliczenie wyników dla wymiarów i podskal wymiarów pozwala na ocenę, w
jakim stopniu spełnione są potrzeby w danej sferze życia lub w danych piętrze potrzeb.
8. Stosowanie i przeznaczenie kwestionariusza
Kwestionariusz można stosować w badaniach indywidualnych bądź grupowych wśród osób w różnym
wieku (ze względu na normalizację, dla osób pomiędzy 20 i 55 rokiem życia). Warunki badania wymagają
spokoju i wygodnego miejsca do pisania.
Badanie należy poprzedzić wstępem dotyczącym przedmiotu badania – „kwestionariusz dotyczy poziomu
spełnienia Twoich potrzeb”; następnie należy poprosić o przeczytanie instrukcji i wypełnienie metryczki.
Czas badania wynosi około 10 minut.
Przeznaczeniem Kwestionariusza Potrzeb jest zmierzenie poziomu spełnienia różnych potrzeb.
Kwestionariusz może być użytecznym narzędziem w badaniach motywacji, zachowań, zadowolenia i
innych.
39
Bibliografia
Aranowska, E. (2005) Pomiar ilościowy w psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Brzeziński, J. (1996) Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Czapiński, J. [red] (2005) Psychologia pozytywna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hornowska, E. (2005) Testy psychologiczne – teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
Scholar.
Juczyński, Z. (2001) Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia, Warszawa: Pracownia Testów
Psychologicznych.
Maslow A. (1943) A theory of human motivation, Psychological Review No. 50, otrzymano 18 stycznia
2006 r. z www.abika.com.
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik A – Tabele norm
Tabela 23 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – wymiar SFERA ŻYCIA
Podskala Osobowość i Ja
Podskala Praca
Podskala Relacje Społeczne
Podskala Czas Wolny i Hobby
Wynik sumaryczny wymiaru
SFERA ŻYCIA
WYNIK SKALI
STENOWEJ
0-32 0-22 0-40 0-31 0-140 1 sten
33-35 23-24 41-43 32-33 141-146 2 sten
36-37 25-27 44-45 34-35 147-153 3 sten
38-40 28-30 46-48 36-38 154-159 4 sten
41-43 31-33 49-51 39-40 160-166 5 sten
44-45 34-36 52-53 41-42 167-172 6 sten
46-48 37-38 54-56 43-44 173-179 7 sten
49-50 39-41 57-58 45-47 180-185 8 sten
51-53 42-44 59-61 48-49 186-192 9 sten
>53 >44 >61 >49 >192 10 sten
41
Tabela 24 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – wymiar PIĘTRO POTRZEB
Podskala Potrzeby Fizjologiczne
Podskala Potrzeba Bezpieczeństwa
Podskala Potrzeba Afiliacji
Podskala Potrzeba
Szacunku i Uznania
Podskala Potrzeba
Samorealizacji
Wynik Sumaryczny wymiaru
PIĘTRO POTRZEB
WYNIK SKALI
STENOWEJ
0-16 0-38 0-43 0-38 0-42 0-164 1 sten
17-18 39-40 44-45 39-40 43-45 165-173 2 sten
19-20 41-43 46-47 41-42 46-48 174-182 3 sten
21-22 44-45 48-49 43-44 49-51 183-190 4 sten
223-24 46-48 50 45-47 52-54 191-199 5 sten
25-27 49-50 51-52 48-49 55-57 200-207 6 sten
28-29 51-53 53-54 50-51 58-60 208-216 7 sten
30-31 54-55 55-56 52-53 61-64 217-224 8 sten
32-33 56-57 57-58 54-55 65-67 225-233 9 sten
>33 >57 >59 >55 >67 >233 10 sten
42
Tabela 25 – Normy stenowe Kwestionariusza Potrzeb – skala „Związek i Relacje z Partnerem”
Skala Związek i Relacje z
Partnerem WYNIK SKALI
STENOWEJ
0-38 1 sten
39-42 2 sten
43-46 3 sten
47-50 4 sten
51-54 5 sten
55-57 6 sten
58-61 7 sten
62-65 8 sten
66-69 9 sten
>69 10 sten
Załącznik B – Kwestionariusz Potrzeb
Katarzyna Ludka
KWESTIONARIUSZ POTRZEB
ID ( lub imię i nazwisko):________________________ Płeć: _________________
Data badania: ________________ Wiek: ________________
Wykształcenie: ________________
Niniejszy kwestionariusz zawiera 55 pytań dotyczących różnych sfer Twojego życia. Odpowiedz proszę na
każde z pytań zakreślając tę cyfrę, która według Ciebie najlepiej odzwierciedla Twoją sytuację lub pogląd. W
kwestionariuszu tym nie ma dobrych ani złych odpowiedzi – życie i przekonania każdego człowieka są
przecież inne.
Cyfry od 1 do 5 oznaczają:
1 – zdecydowanie nie
2 – raczej nie
3 – trudno powiedzieć
4 – raczej tak
5 – zdecydowanie tak
Upewnij się proszę, że odpowiedziałeś na wszystkie pytania. To bardzo ważne dla celów badania. Część
pytań dotyczy relacji z partnerem. Jeżeli aktualnie nie znajdujesz się w związku, nie odpowiadaj proszę na
pytania dotyczące tej sfery Twojego życia.
Poświęć na kwestionariusz tyle czasu, ile potrzebujesz.
44
PYTANIE
Zdec
ydow
anie
nie
Rac
zej n
ie
Tru
dn
o
pow
ied
zieć
Rac
zej ta
k
Zdec
ydow
anie
tak
1. Czy Twoja praca zapewnia Ci poczucie bezpieczeństwa? 1 2 3 4 5
2. Czy czujesz, że Twoje relacje z partnerem są szczere i oparte na zaufaniu? 1 2 3 4 5
3. Czy ludzie uważają, że jesteś dobra(y) w tym, co robisz jako hobby? 1 2 3 4 5
4. Czy cechy Twojej osobowości budzą w Tobie poczucie zagrożenia? 1 2 3 4 5
5. Czy czas wolny pozwala Ci na relaks? 1 2 3 4 5
6. Czy związek z partnerem jest satysfakcjonujący w wymiarze seksualnym? 1 2 3 4 5
7. Czy rozwijasz się dzięki pracy? 1 2 3 4 5
8. Czy uważasz, że ludzie lubią Cię za Twój charakter? 1 2 3 4 5
9. Czy czujesz, że Twoi bliscy doceniają Cię? 1 2 3 4 5
10. Czy obawiasz się wspólnej przyszłości z aktualnym partnerem? 1 2 3 4 5
11. Czy uważasz, że Twoja pozycja zawodowa budzi szacunek? 1 2 3 4 5
12. Czy praca pozwala Ci się spełnić? 1 2 3 4 5
13. Czy czujesz się wypoczęta(y) po wakacjach? 1 2 3 4 5
14. Czy ufasz swojemu partnerowi? 1 2 3 4 5
15. Czy czujesz, że spędzasz czas wolny z osobami, które Cię akceptują? 1 2 3 4 5
16. Czy przeszkadza Ci zbyt duża ilość kontaktów z ludźmi? 1 2 3 4 5
17. Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twoją osobowość? 1 2 3 4 5
18. Czy Twoi bliscy wspierają Cię w realizowaniu Twojego potencjału? 1 2 3 4 5
19. Czy czujesz się akceptowana(y) w związku? 1 2 3 4 5
20. Czy czujesz, że ludzie szanują Cię dzięki Twemu hobby? 1 2 3 4 5
21. Czy czujesz niepokój pozostawiona(y) swoim własnym myślom? 1 2 3 4 5
22. Czy uważasz, że Twoi bliscy darzą Cię uznaniem? 1 2 3 4 5
23. Czy jesteś zadowolony ze sfery seksualnej Waszego związku z partnerem? 1 2 3 4 5
24. Czy poszukujesz drogi samorealizacji w czasie poza pracą? 1 2 3 4 5
25. Czy uważasz, że Twoja osobowość utrudnia Ci relacje z innymi ludźmi? 1 2 3 4 5
26. Czy czujesz się akceptowana(y) w pracy? 1 2 3 4 5
27. Czy czujesz się spełniona(y) seksualnie w związku? 1 2 3 4 5
28. Czy Twoje cechy charakteru przeszkadzają Ci w rozwijaniu się? 1 2 3 4 5
29. Czy wykonujesz pracę, która Cię interesuje? 1 2 3 4 5
30. Czy czujesz się bezpieczny w związku? 1 2 3 4 5
45
PYTANIE
Zdec
ydow
anie
nie
Rac
zej n
ie
Tru
dn
o
pow
ied
zieć
Rac
zej ta
k
Zdec
ydow
anie
tak
31. Czy czujesz się akceptowana(y) przez przyjaciół i znajomych? 1 2 3 4 5
32. Czy obawiasz się, że partner zawiedzie Twoje zaufanie? 1 2 3 4 5
33. Czy dzięki pracy czujesz się spokojny? 1 2 3 4 5
34. Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę partnera? 1 2 3 4 5
35. Czy Twoje zainteresowania / hobby dają Ci możliwość wyrażenia siebie? 1 2 3 4 5
36. Czy czujesz się silnie związana(y) z partnerem? 1 2 3 4 5
37. Czy dzięki pracy odkrywasz w sobie nowe cechy i dążysz do ich rozwoju? 1 2 3 4 5
38. Czy uważasz, że ludzie szanują Cię za Twój charakter? 1 2 3 4 5
39. Czy związek z partnerem daje Ci możliwość realizowania siebie? 1 2 3 4 5
40. Czy dążysz do poznania samego siebie, bo masz taką naturę? 1 2 3 4 5
41. Czy Twój partner zadowala Cię seksualnie? 1 2 3 4 5
42. Czy masz możliwość rozwijania swego potencjału w wolnym czasie? 1 2 3 4 5
43. Czy czujesz się bezpiecznie w relacji z bliskimi Ci osobami? 1 2 3 4 5
44. Czy czujesz, że relacje z bliskimi Ci osobami nacechowane są szacunkiem? 1 2 3 4 5
45. Czy uważasz, że to, jaki jesteś wzbudza w ludziach szacunek? 1 2 3 4 5
46. Czy czujesz się akceptowana(y) przez rodzinę? 1 2 3 4 5
47. Czy czujesz się bezpiecznie w rodzinie? 1 2 3 4 5
48. Czy uważasz, że Twoje relacje z bliskimi są dla Ciebie oparciem w dążeniu do
samorealizacji?
1 2 3 4 5
49. Czy uważasz, że umiejętności, które zdobyłaś(eś) dzięki hobby budzą w ludziach
szacunek?
1 2 3 4 5
50. Czy dzięki pracy czujesz się bezpiecznie? 1 2 3 4 5
51. Czy uważasz, że Twoje relacje z najbliższymi pomagają Ci się rozwijać? 1 2 3 4 5
52. Czy uważasz, że dzięki temu, jaki jesteś Twoje relacje z innymi są lepsze? 1 2 3 4 5
53. Czy uważasz, że Twoja osobowość wspomaga Twoje dążenie do rozwijania
swoich możliwości?
1 2 3 4 5
54. Czy ludzie z Twojego najbliższego otoczenia okazują Ci wystarczająco dużo
szacunku?
1 2 3 4 5
55. Czy czujesz, że to jak spędzasz czas wolny znajduje akceptację u osób ważnych
dla Ciebie?
1 2 3 4 5
Sprawdź proszę, czy udzieliłeś odpowiedzi na każde z pytań (z zastrzeżeniem pytań o związek i partnera –
zgodnie z instrukcją pomiń je, jeśli aktualnie nie jesteś z nikim w związku).
Bardzo dziękuję Ci za udział w badaniu!
46
Załącznik C – Klucze odpowiedzi
Pozycje
Wymiar SFERA ŻYCIA
Osobowość i Ja 4(R), 8, 17, 21(R), 25(R), 28(R), 38, 40, 45, 52, 53
Praca 1, 7, 11, 12, 26, 29, 33, 37, 50
Relacje Społeczne 9, 16(R), 18, 22, 31, 43, 44, 46, 47, 48, 51, 54
Czas Wolny i Hobby 3, 5, 13, 15, 20, 24, 35, 42, 49, 55
Skala ZWIĄZEK I RELACJE Z PARTNEREM
2, 6, 10(R), 14, 19, 23, 27, 30, 32(R), 34, 36, 39, 41
Wymiar PIĘTRO POTRZEB
Potrzeby Fizjologiczne 5, 6, 13, 23, 27, 41
Potrzeba
Bezpieczeństwa
1, 4(R), 10(R), 14, 16(R), 21(R), 30, 32(R), 33, 43, 47,
50
Potrzeba Afiliacji 2, 8, 15, 19, 25(R), 26, 31, 34, 36, 46, 52, 55
Potrzeba Szacunku i
Uznania
3, 9, 11, 17, 20, 22, 38, 44, 45, 49, 54
Potrzeba Samorealizacji 7, 12, 18, 24, 28(R), 29, 35, 37, 39, 40, 42, 48, 51, 53
Pytania oznaczone literką (R) należy traktować jako pytania o odwróconej punktacji wedle poniższego
schematu: zaznaczenie przez respondenta wartości „1” oznacza przyznanie 5 pkt., wartości „2” przyznanie 4
pkt,, wartości „3” przyznanie 3 pkt,, wartości „4” przyznanie 2pkt. oraz wartości „5” przyznanie 1 pkt.
Załącznik D – Tabela ładunków czynnikowych
Macierz rotowanych składowych(a)
Składowa
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
pyt_33 0,963 pyt_23 0,957 pyt_60 0,951 pyt_62 0,937 pyt_53 0,934 pyt_42 0,931 pyt_37 0,93 pyt_48 0,912 pyt_46 0,908 pyt_11 0,893 pyt_7 0,889 pyt_19 0,872 pyt_51 0,604 0,403 pyt_52 0,729 0,351 pyt_61 0,719 pyt_16 0,71 -0,411 pyt_59 0,705 pyt_8 0,643 pyt_31 0,573 0,306 0,361 pyt_67 -0,31 0,556 pyt_54 0,418 0,416 0,312 pyt_10 0,806 pyt_34 0,759 pyt_73 0,724 pyt_63 0,696 pyt_38 0,355 0,518 pyt_36 0,821 pyt_32 0,763
48
Składowa
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
pyt_68 0,76 pyt_77 0,621 0,393 pyt_72 0,423 0,429 0,428 0,336 pyt_45 0,801 pyt_15 0,686 0,413 pyt_21 0,675 0,336 pyt_30 0,728 0,308 pyt_69 0,365 0,648 pyt_20 -0,609 0,372 pyt_76 0,722 pyt_50 0,324 0,669 pyt_64 0,613 0,377 pyt_81 0,386 0,34 -0,378 pyt_82 0,788 pyt_47 0,692 pyt_29 0,669 0,391 pyt_39 0,812 pyt_80 0,54 0,609 pyt_43 0,315 0,508 pyt_78 0,413 0,715 pyt_41 0,691 pyt_5 0,32 0,427 pyt_35 0,788 pyt_9 0,328 0,669 pyt_22 0,815 pyt_18 0,378 0,764 pyt_66 0,832
Metoda wyodrębniania czynników - Głównych składowych. Metoda rotacji - Varimax z normalizacją Kaisera. a Rotacja osiągnęła zbieżność w 42 iteracjach.