'KV

18 augustus 1977

1.ba'g i s Juf nnia • jtefnèa. V^/d^",^^^if-i^^^jP^^^^^EÏ^\'^^f^^rgègejy-etxs* "deaiMii dé v@j?é&J14ip.'Saü,Q^S4; Tj^^-^é^ifc-tikoieff '§e|é t^a.~fe" *tegen ïiët lë'zeö-. 1r,an he't ^e^j^ji^ppóitft'^^di!.! pff.i'o i e gJ£JH> '£?seii - •}beawaar» , ">- "• • ' _ - ';?'•',",.'•%",,.*", *,- -, l'-^,,'*-^$, .,f '' ;." " - ' - ' . ' -

Indien geadresseerden." tfh .ïjehoèyè", van 'd'e '̂spd'e-r hun .ges terd-e - eenhedea en/qf. ̂ pïej'di^eii- 'gebruik' .vép.,sen, te malcèït , , '

.•van. p;eg&veii§-" "die in-df t 9g/Ip:tii^zl3ö:,vefïy4l;,' ^dient lae-t die';, ,gëge--veïis de no'dige vsröu'^icÊfi^h^i*!, té- worden betracht-, -.- ..'^\*

'x'-I-iï "gsfén gevai' m&S; over -des ge>gjeypns yan^dit ifrapport meld-ihg.^;•"'VQÏd.en gemaakt te,g'baö"yeïf*iiiet-iedèn yap.-de ÏTederiandse ' -

'Ijuitenlaridse, off icierèn '"d'eel'nemèri, aieót- terzate kontaJct tewo-pden opgenomen ^tie t hpofd'ïM&RID e,.q.» bSQI~CA'iSED,

*-. i'

. . _ , , . -•pe- gBad-res;seeiden:,dieBert'-.s,l.eplits -tien/ opeenvolgend g^dateeïïTli%gaeh 'aaé. . te, • ,h'oiièè!n. . ' Bi'J.. cmtivang-a^/yata een elfde *dieii%!-\de oudste uitgave te worden Vernietig-'onder indiening van"een pa?cces-vert>aal aan het hoofd TIARIS»

Indien goadïes,see"rde ééY. of meer uitgaven wenst d,au tehouden d'ient hij dat schriftelijk mede-te d'elen aan hethoofd'

V^

O

PIR 7/77 - i -

DISTRIBÜTIELIJSTMINDEF/CDS -CHEF STAF (KM) ' IGKr-CMS tevens voor s PLV.CMS," HBUMILJUZA

VOORZ. WG BELEIDSVOORBEREIDINGCHEF KAB. CMS-3DZ

SC PLANNEN tevens voor: HBÏÏORG, HBUTAKTIEKHBÜPLANNEN

SC OPERATIËN tevens voorigfeBÜLTJ en HBULOGHBÜVERB - ̂ yi$!J& >v*^ . lHBUTECHNIEK, WiPENTECHNIEK EN VEILIGHEID

ex.nr.

ter visie

ter visie8

D IR. MARSTAFSCHOOLj)D IR. PERSONEEL KM/HBüPLANPERS -M2 i 3) A-ft ~

DIR. MA.TERIEEL KM tevens voor

/Hvo -MARAT

HVAPCOMSYS

'DGB/CEHARNS tevens t i b. v. C"I-AGGP en c V-INFCTECZMNA d. t.v? SOI /dj £>&&/

'— ''""a jCZMNED d.t.v. HDGB

10

11 55. IL

u_¥~J6_

18 t/m 20ST

Als-CZMNED/SOICEKDCMLDCM RIJNMONDCMM TEXELCMM IJMONDCMM SCHELDECOZDNEDt*b,v. in dienst zijnde onderzeebotenCMDNEDCFREGRONHVBSCOPSCHOOLCMARKAZ ERFPRINSHANTAK

CKVKT d.t.v. 01

CMVKK tevens voor CVSQt.b.v. de daarvoor in aanmerking komendeCAWCSCMBFLOT 1CMBFLOT 3CVSQ 320CVSQ 521CVSQ 2CVSQ 860VOKIMHDGB ,,

COORD.INLICHTINGEN- Eïï VEILIGHEIDSDIENSTEN '«HLAMID -

£2 t/a

14

28

*j£3_L

3Len

40 en 41"t /a

45 en

schepenJSL-

72"UT

Jft-12.80

Bü INL

H B

84

_

85 t/a

/Tn >8

- il -

INHOUDSOPGAVE

HOOFDSTUK 1 - DIVERSE ONDERWERPEN

- SOVJET ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIEDVAN MIJNEN

- THE SOVIET FISHING INDÜSTRY

- SOVIET OUT-OF-ARSA SHIP DAYS

- COMMÜ1TIST COUNTBIES; MILITARYASSISTANCE

EDHOCOMKUWISME

blz.

1

5

7

11

4

6

10

12

15-27

O

HOOFDSTUK 2 - SOVJET MARITIEME AKTIVITEITEN"~ (nïKLUSIEF DE MiUxUD JUNI)

- DE ATLANTISCHE OCEAAN

- DE MIDDELLANDSE ZEE

- DE INDISCHE OCEAAN

28 - 29

29 - 30

50

- iii -

EVALUATIE DER INLICHTINGEN

Bij het evalueren (graderen) van de waarde van de

ontvangen inlichtingen stelt men de betrouwbaarheid van de

bron vast en bepaalt vervolgens de waarschijnlijke juistheid

van het bericht zelf.

O

Reliability of the source

A »= completely reliable

B = usually reliable

C = fairly reliable

D = not usually reliable

E = unreliable

F ~ reliability cannot be judged.

Accuraoy of the information

1 = confirmed by other sources

2 = probable true

3 = possible true

4 = doubtfully true

5 = improbable true

6 = truth cannot be judged.

HOOFDSTUK 1

DIVERSE ONDERWERPEN•«•IMMMMW««l«l*I^MM^H^«MMMHMM«MMl*qflB _ ~t Tril ---

SOVJET ONWIKKELINGEN OF HET GEBIED VAN MIJHEN.

Inleiding

Er bestaan aanwijzingen dat veel Sovjet technologische~\g gericht is op de ontwikkeling van verankerde- anti-onderzeebootmijnen» Dit kan beschouwd worden als

een reaktie op de toegenomen westerse onderzeeboot-dreiging.

2. 411 Tenminste twee nieuwe typen anti-onderzeebootmijnenzijn in de afgelopen jaren ontwikkeld. Het betreft hiermijnen die ontwikkeld zijn uit reeds bestaande MKB(¥.0.-Il) mi jnentypen.

3» Het eerste type mijn is de KB-KRAB, die tenslotteevolueerde tot de RVM aocoustische "rising mine".Het tweede type draagt de codenaam "KB-ïïEP" (US) enevolueerde tot de door onderzeeboten gelegde "UEP"-mijn,

O-KRABJ

type mijn is een verankerde mijn tegen oppervlakte-doelen, mogelijk met een anti-onderzeeboot capaciteit.Het werd ontwikkeld uit een Duitse mijn en bevat veelkomponenten die daarvan verbeterde versies zijn» Voor-beelden zijn ondermeer de AA-106 dubbel accoustischesensor en de AE-101 passief/aktief-accoustische sensor,

5. 4lP Voorzover bekend werd dit wapen midden 1 J6Q geëxpor-teerd naar Egypte en Lybië, waar het door de Egyp-tische marine in grote aantallen is aangewend voor hetleggen van mijnenvelden in de Golf van Suez en doorLybië nabij de kust van Tripoli.

6. 4Hp Het afvuurcircuit van de EB-KRAB-mijn wordt veronder-steld te bestaan uit een tweedelig passief accoustischmechanisme.

- 2

7» dF Een laag-frequent (Lu1) passief accoustisch systeemluistert onder een hoek van 55° m©t de vertikaal eencirkelvormig zeegebied af.

8. 10} Als het geluid van een passerend schip een ingesteldedrempelwaarde overschrijdt dat wordt opgevangen doorde hydrofoons die onder een hoek van 55° staan opge-steld, dan wordt het afvuurcircuit inaktief gemaakten waarschijnlijk het tweede accoustische systeem geak-tiveerd. Bereikt het scheepsgeluid vervolgens de hydro-foons die onder een hoek van 50° uitluisteren, danwordt het afvuurcircuit scherpgesteld en bij een be-paalde accoustische geluidsdruk ontploft de mijn.Theoretisch bevindt zich het doel dan recht boven de

i 3 KB-KRAB mijn.

De KB-KRAB mijn is een verankerd door bovenwa ter-eenheden gelegd wapen, gericht tegen oppervlakte-eenheden en minder geschikt tegen onderzeeboten.De Sovjet Unie had daarom behoefte aan een nieuw typeASW-mijn. Dit nieuwe type mijn is een zogenaamde"rising mine", bekend onder de Sovjet type-aanduiding"RVM" .

RVM-mijn

10. (0F Primair bestemd tegen onderzeeboten blijft deze mijntoch ook secundair beschikken over de mogelijkheidtegen bovenwaterschepen te kunnen worden ingezet.

O11« iBPAangenomen wordt dat er twee versies van deze mijn

bestaan:

a. een 53 cm diameter type die vanuit de buizen vaneen onderzeeboot wordt gelanceerd en

b. een type met een diameter van 63 cm die door vlieg-tuigen wordt afgeworpen.

12, p Globaal is de werking van de mijn als volgt.De RVM ontdekt door middel' van haar passief accous-tische luistersysteem een doel. Vervolgens schakeltde mijn over op een aktief accoustisch systeem,teneinde op deze manier te ontdekken:

a» wanneer het doel zich precies boven de mijn bevindt en

b. de afstand van het doel.

13» ||̂ Na correlatie van deze twee gegevens door het reken-systeem van dit wapen, wordt op het juiste moment deverankeringskabel gekapt en aangedreven door eenraketmotor stijgt de &ijn tot de gemeten doelsdiepteen komt vervolgens tot ontploffing.

14« 401 De mijn heeft een explosieve lading van 200-250 kgen is instaat een doel te vernietigen dat zich bevindtin een zeegebied (cylindrisch van vorm) met een diepte(afhankelijk van "case-dep th" van de mijn) tot max.175 ffl en met een diameter van 30 m.

j 15» B̂P Het passieve gedeelte van het accoustische systeemwerkt waarschijnlijk op een geschatte frequentie van25-50 KHz, het aktieve gedeelte werkt met een pingfrequentie van 100-150 KHz.

De RVM beschikt waarschijnlijk over een bewapenings-vertraging (max. tot 30 dagen) en een sterilisatie-inrichting (tot max. 1 jaar), tevens kunnen counter-counter mogelijkheden in het afvuurcircuit zijn inge-bouwd.

O

17- 4v "Volgens één bron kan het wapen worden verankerd op170 m of 350 m; is de waterdiepte minder dan bestaatde mogelijkheid het wapen dichter bij de zeebodem teplaatsen.

18. f̂ p In de toekomst worden ankerdiepten tot 5000 m mogelijkgeacht.

KB-ÏÏEF mijn

19» fjp Het tweede Sovjet verankerde diepzeemijn projekt isdie van het "Underwater Electric Potential» invloeds-mijn (UEP).

20. Ook bij deze mijn zijn net als bij de RYM-mijn dui-delijk Duitse W.O*—II invloeden aantoonbaar. Voort-bordurend op Duitse vindingen hebben Sovjet raijnen-konstrukteurs, op basis van de ï/JJCS-mijncasing, dezeKB-UBP invloedsmijn gekonstrueerd.

21. Dit wapen is een. logische opvolger van de bekende MAG-mijn, met als afwijkend aspekt dat het wapen detoneertals het geaktiveerd wordt door het elektrische veldvan de doelsonderzeeboot. Dit zogenaamde "UBP"-veldvan een schip wordt veroorzaakt door galvanische werkingvan onderling verschillende scheepsmetalen in een elek-troliet (zeewater).

22, B Afvuurafstanden van 10 tot 20 m zouden op deze wijzenu reeds kunnen worden bereikt»

2J. p Het afvuren van deze mijn geschiedt waarschijnlijkop analoge wijze als bij de magnetische invloedsmijn(RVM). Ook hierbij is sprake van een dubbel uitgevoerdaccoustisch systeem.

ÜEP-mijnen gelegd door onderzeeboten

24. •• Men neemt aan dat de Sovjets een door onderzeebotente leggen variant van de KB-USP hebben ontwikkeld.Dit type mijn kan waarschijnlijk op grotere water-diepten worden gelegd - dus overeenkomstig het opera-tionele concept van de RVM mijn.

O

25. Ook deze mijn beschikt over een scala van sterilisatie-,anti-veeg- en bewapeningsvertragings mogelijkheden.Evenwel beschikt dit door onderzeeboten gelegde wapenover één en mogelijk twee 100-200 kg aware lading(en)5in het laatste geval zijn de ladingen tot max. ca. 100 mvertikaal van elkaar geplaatst.

- 4 -

- 5 -

THE SOVIBT FISHING INDÏÏSTEY

26. 4IJP The principal function of the Soviet fishing industryis to provide a cheap souroe of protein for its ownpopulation to supplement inadequate home productionof meat» However, the Soviet fishing fleet - overhalf of the world's total fishing fleet - is notmatched by a comparable development of shore-basedfacilities to unload and handle the catch and repairthe ships and equipinent.

27. ̂ ptThe Soviet fishing industry is extremely inefficiëntin terras of productivity of men and ships and the hugeamounts of the total catch that goes to waste. Thus,the fishing fleet of Japan, which totals barely oneand a quarter million tons, caught more than the Sovietsee fleet in 1975» each ton of Japanese ship securingeight and a half tonnes of fish during the yearcompared with only one and a half tonnes for the Soviet.Moreover, the Japanese industry used 85 per cent ofits total catch as food, compared with a Soviet usageof 50 per cent.

In f act between 1970 and 1975 only about 55 pe^ centof the total Soviet oatch was utilized in any way atall, the wastage in 1975 equalling five times the totalUK catch for that year. The reasons for this highwastage rate are many and varied, and include the loca-tion of the major fishing ports far frpm populousareas, overcentralxsed control, planning errors as

(~~\l as poor transport and marketing facilities,

29. P The rapid expansion of the Soviet fishing industrysince 1960 and the large quantities of fish taken byits fleets close to foreign shores - often such as todestroy the fish stocks - have led to many disputeswith the fishing vessels and governments of othernations, these have been an important factor in theworld-wide campaign to establish 200 mile wideexclusive economie zones, in which fishing is restrictedby government-to-government agreement and takes plaoeonly under supervision.

30. (̂P LfteT a ten year cainpaign against such zones, theUSSR was finally forced to accept them and dêclaredits own Sxclusive Economie Zone (EEZ) with effectfrom 1 Maren 1977.

- 6 -

This has given rise to further disputes with Japan,Norway and Sweden concerning overlapping claimswithin adjoining seas in ESZ's, including the Sea ofJapan, the Sea of Okhotsk, and the Baltic and Barents :Seas»

32» Q̂ p̂ With 90 per cent of the present commercially importantfishing areas in the world within 200 miles of shore,the establishment of SEZ's must have a considerableeffect on the Soviet fishing catch, about 60 per centof which is caught within the zones of other nations.

33» ̂ p̂ The depletion of fish stocks in recent years — andespecially of the commonest food fishes - means thatquotas available for foreign fishing fleets will notbe large and every effort will be made to enforce theirobservations strictly. The world-wide exploitation ofthe best fishing grounds by Soviet industry will besharply curtailed.

One estimate is that the Soviet catch will fall tobetween seven and eight million tonnes, f ar short of theplanned target for 1980 of thirteen million tonnes.Any increase in the supply of marine food to the Sovietpopulation will the'refore have to come from moreefficiënt utilization of the catch.

- 6 -

- 7 -

SOVIET OÏÏT-Qg-AREA SHIP DAYS

35» ̂ Pr The follewing tables compare out-of-area ship days for1976 with those of 1975 and 1974. Submarines figuresare not inoluded. A review of OOA ship days is givenin Fig, 1 (blz. 10).

36. World- Vide

TYPE

Surface Combatants

Amphibious

Naval Auxiliaries

IntelligenceCollectors

Hydrographic

Space Support

TOTALS

197410,612

1,59016,2943,969

4,9903,920

41,375

19758,8971,888

14,2304,206

4,8873,185

37,293

19767,9591,75014,5323,850

4,8932,681

35,665

% CHANGE

-10

-7.5+2,1

-8.5

NIL

-15.9

-4.4

A quiet year but in keeping with the observed reductionin Soviet units out-of-area. The possibility thatquality was being introduced for quantity has ingeneral held good with the exception of the Mediterraneanwhere warship presence dropped to a very low level duringlast autumn. Exercise aotivity was generally low butthe number of special research operations remained high.

37» 9H| Atlantic and Caribbean

TYPE

Surface Combatants

Amphibious

Naval Auxiliaries

IntelligenceCollectors

Hydrographic

Space Support

1974

1,398

4402,6212,009

2,7431,781

1975

1,157

4312,538

1,949

2,522

1,649

19761,2604482,7371,750

2,3871,561

% CHANGE

+9+4+7-8-10.3

-5-7-5.5

TOTALS 10,992 10,246 10,143 -1.1

-, 8 -

J

Warship increase mainly due to increased presence postAngola and the transfer of units between fleets,including CVSG KIEV, Exercise activity was minimal.The auxiliary increa'se is accounted for by a number ofspecial research operations, particularly in theIceland/ Shetland Gap. These operations also gave riseto an unusual presence of Ocean minesweepers associatedwith the auxiliaries»

58. (p|É° Mediterranean

TYPE 1974 1975 1376 % CHAÏÏGE

Surface Combatants

Amphibious

Naval Auxiliaries

IntelligenceCollectors

Hydrographic

Space Support

TOTALS

4,6598367,480

814

670188

14,647

4,7868407,579933

766204

15,008

4,326

7077,420721

67998

13,951

-9.7-15.8-2.1

-22.8

-11.4-5.2

-7.6

Apart from periodic increase at normal unit rotationperiods and additional activity as KIEV passed through,Soviet Mediterranean squadron levels we?e quite lowduring the latter part of the year. The loss ofAlexandria produced little change in auxiliary presence,however, there was a real change in the type of unitdeployed with an increase in afloat support units.

- 9

39» 4 Jndian Ocean

o

TYPE

Surface Combatants

Amphibious

Naval Auxiliaries

IntelligenceCollectors

ïïydrographic

Space Support

TOTALS

1974

3,8472774,274217

185

938

9,736

19752,461

5552,567271

112

668

6,634

19762,142

4483,129182

553644

7,098

% CHAWGE

-13

-19-f22

-33

+495-3.6

+6.9

There have been fewer interfleet transfers this pastyear and the two units which were transferred spend lesstime with the Soviet Indian Ocean Squadron than in thepast. Hydrographic vessels are now a raore regularfeature in this area were considerable interest has beenshown in the Northern AraMan Sea.

40. mf Pacific Ocean

TYPE

Surface Combatants

Amphibious

Naval Auxiliaries

IntelligenceCollectors

Eydrographic

Space Support

TOTALS

1974708

371,919929

1,3941,025

6,012

1975493621,546

1,054

1,487662

5,304

1976

5321051,372

1,197

1,274378

4,858

% CHANGE

+7.9+69.4-11,2

+13

-14.4-43

-8.5

Warship and auxiliary increases are a reflection of thefinal phase of interfleet transfers started in 1975»

u

lo

SOVIET OUT OF AREA SHIP DAYS

WORLD - WIDE, BY CLASS, 1974-1976

o

SURFACECOMBATANTS

AMPHIBIOUS AUXILIARIES INTELLIGENCECOLLECTORS

SURVEY/HYDROGRAPHIC

SPACESUPPORT

Fig. 1 l

SOVIET OUT OFAREA SHSP DAYS (NOT SNC. SUBS)

IRIO

14.

co in

OUSAND

35 C

x whz

>- 6IS "Q,X

'T

0

•

t

ili- '

i «!

•i

1 J

H. -^

i ";

^ 1

i

wur\.u - *

;

VIL;t, t

^^^t* i

$1 1it s*

! ^

f 1 L -11 '•

S f

> a

S j

i ĵ»

!

3 T W^C«IN, IC'J it - 1y i0

Sw^p 1l l1 i1 ! ? ^j '

L.j

P

LcütNU

1974

i |9751 f976 üaag

pi

I 1

f 1

* 't

1 if 1

1

ATLANTICMEDITERRANEANPACIFICINDIAN

D-2

- 11 -

COMMUNIST COUNTRIES ; MILITARY ASSISTANCE

41. flHr Communist countries concluded nearly 0.9 billion dollarsin military agreements with free world nations in1976. This raises the total value of communist commitmentssince 1955 to 4.8 billion. Soviet extensions represented89 per cent of all new communist contracts offeredduring the year. East European suppliers, led byYugoslavia and ïïungary, represented 5 pe£ cent vf allcommunist extensions, The People's Republic of China(PRO) accounted for 4 per cent and Horth Korea wasresponsible for the remainder.

•J 42. {m The value of communist military inaterial delivered tofree worlds countries in 19?6 reached nearly 0.8 billion.Almost 80 per cent of this was provided by the SovietUnion. Pive other communist suppliers - Cuba,Czechoslovakia, Yugoslavia, the PRC, and ïïorth Korea -each contributed three to four per cent of the total,and another five suppliers provided the remainder.

43« (jjj^f Some 68 per cent of the value of all communistdeliveries last year went to the Middle East and NorthAfrica region. Four nations - Iraq, Libya, Syria, andAlgeria - accounted for more than 95 P©^ cent of thatregion 's share.

44» m̂* Iracl received equipment from seven communist suppliers.The Soviet Union provided medium tanks, armoured cars,armoured personnel carriers, an .OSA-II~class guidedmissile boat, fighter aircraft, and SCUD surf ace- to-surface missile and SA-3/GOA surf ace-to-air missile(SAM) systems. In addition, Hungary furnished Bagbdadartillery and armoured cars. Czechoslovakia deliveredtrainer aircraft and East Germany, Poland, Yugoslavia,and ïïorth Eorea furnished ground forces and supportequipment.

^45- ^^f Libya received new equipment, including Soviet ZSU-23-4self-propelled anti-aircraft guns, BMP armoured vehioles,Medium tanks, SA-2/GUIDBLINE , SA-3/GOA, SCUD missilesystems, a FOXTROT-class submarine, an OSA-II guidedmissile boat, TU-22/BIINDER bombers and MIG-23/FLOGGER fighters. Czechoslovakia and Polish mediumtanks and Yugoslav jet fighter/trainer airoraft werealso reoeived by Tripoli during the year.

- 11

- 12 -

46* tBr Syria also received communist equipment, primarily fromthe USSR. Soviet shipments included light and mediumtanks, araoured personnel carriers, a PBTYA-class

. frigate, jet frighter aircraft and equipment for SA-2and SA-3 surface to air missile battalions.

47» y Algeria deliveries included 3?-62 medium tanks, anOSA-class guided missile boat, and MIG-21 FISÏÏBEIDfighter aircraft. Other free world countries acoeptingsignificant amounts of communist equipment in 1976included Angola, India, Peru, Pakistan and Somalia.

\« ̂ P̂ The bulk of 1976's communist deliveries presents itemscommitted by suppliers in agreements concluded priorto last year. The estimated value of communist equipmentremaining to be delivered under known contract isapproximately 0.3 billion.

- 12 -

--\E

Inleiding

49» fl^ De strijd tussen Moskou, de communistische "HeiligeStoel", en het ketterse "Sur o communisme" is nu (primojuli) werkelijk ontbrand, door voornamelijk de Sovjetaanval via het "Nieuwe Tijd"-artikel op Carillo's boek:"Eurocominunisme en de Staat".

50. (̂) Deze konfrontatie zal zeer waarschijnlijk harde poli-tieke konsekwenties gaan opleveren voor de "kapitalis-tische" communistische partijen, maar eveneens voorMoskou zelf.

51 » w) Vooral interessant gaat nu ook worden wat de impactvan e. e. a. zal zijn op de relaties tussen de Sovjet Unieen "haar" satellieten en dit dan mede weer in het lichtvan de voortzetting van het Helsinki-gebeuren (CSVS).¥e treffen namelijk binnen het eens zo hechte Oostblokniet alleen het al of niet georganiseerde "dissiden-tiële" aan, maar ook Surocommunistische supporters,als (heel voorzichtig) Kadar, in mei jJ.. sprekend over"enige tolerantie" ten aanzien van de "eigen-weg"-keuze; dan duidelijker Roemenië (met eigen bedoelingen)en tenslotte Joegoslavië 's top-ideoloog Edward Kardeljdie puntig nog onlangs stelde: "De scheppende marxis-tische geest heeft de weg gevonden, die zowel de bar-rières van het dogmatisme als van het anti-communismeoverwint".

Q52. (̂P Onderstaand volgt nu een van een nevendiens t enkele

maanden geleden ontvangen beschouwing over dit "Euro-communisme", hetwelk - nogmaals, "nu de strijd is ont-brand" - nog bepaald aktueel is en de vereiste basis-en achtergrondsinf ormatie verschaft. De enkele voet-noten zijn door MARID gevoegd in ideologisch verkla-rende zin, danwel vereist door latere ontwikkelingen.

Surocommunisme / De vla^, de lading, de vraagtekens

53« w) Eurocommunisme is een begin vorig- jaar in omloopgekomen term waarmee de denkbeelden van een aantalWesteuropese CP-en v/orden aangeduid. Het begrip maakte

- 13 -

- 14 -

O

snel opgang en dat is niet verwonderlijk want het hoefdealleen maar z'n a.h.w. gereserveerde plaats in te nemenin het rijtje Euromarkt, Eurovisie, Eurochèque, Fleurop,enz. De "begripsvorming over de inhoud van Etirocommunismeis echter achtergebleven bij de snelle, algemene ver~spreiding van de term. Het hier volgende stuk is be-doeld om aan die begripsvorming een bijdrage te leveren.Het probeert dit door allereerst de term enigszins teplaatsen, vervolgens aan te duiden welke denkbeeldendoor deze term worden gedekt, welke CP-en Eurocommunis-tisch kunnen worden genoemd, welke niet en tenslottedoor in te gaan op de vraagtekens die door dit Euro-comraunisme worden opgeroepen»

EurocoHirnunisme onderdeel van een meer algemene ont-wikkeling

54» Vw Ee term Eurocommunistisch of Eurocommunistische par-tijen is verwant aan zulke al langer bestaande aan-duidingen als:

- oppositionelen (tegenover Moskou; dit in tegenstel-ling tot de zogenaamde loyalisten, de CP—en diezich steeds door Moskou laten leiden)

- autonomisten, autonoom-gezinde CP-en, onafhankelijken*•

- westers communisme

- het Duitse begrip "Reformkornmunismus" (dit alstegenstelling tot het orthodoxe communisme dat zichop het Sovjet-iaodel richt).

O A55* 9̂ -̂ ê -*-s van Belang dit verband aan te geven omdat

daarmee duidelijk wordt dat het Eurocommunisme nietals iets nieuws uit de lucht is komen vallen, maarintegendeel is ontstaan als onderdeel van een al langgaande zijnde, meer algemene ontwikkeling binnen hetwereIdcommunisme. Dat is de ontwikkeling van mono-lithische eenheid onder onbetwiste leiding van Moskounaar toenemende verscheidenheid, groeiende tegen-stellingen en het verbreken van de algemene erkenningvan Moskou als leidend centrum.

Inhoud van het begrip Burocomrnunisme

Algemene aanduiding

5 6. (0 Het Eurocommunisme is van dat diversif icatieprooesbinnen--de communistische wereldbeweging het meest

- 14

- 15 -

recente produkt. Het valt deels samen met eerdereuitingen van dat proces en wijkt daar deels van af.

57 • ̂) Voor een algemene aanduiding ervan zijn de volgendepunten van belang:

Het Eurocommunisme:

a. streeft naar emancipatie ten opzichte van hetSovjet-model en de Sovjet-partij;

b. geeft prioriteit aan optreden in het eigen nationalekader boven het zich dienstbaar maken aan de"internationalistische belangen" van de wereldbewe-ging. Het wil een "eigen weg naar het socialisme"; 1)

f 3 c. is om die weg te kunnen gaan, uit op het sluitenvan brede allianties met allerlei progressieve en/of democratische krachten;

d. zegt te zijn voor vrije verkiezingen en regerings~wisseling, voor politiek pluralisme zonder leidenderol van de OP 2) en voor handhaving van de per-soonlijke vrijheidsrechten - dit alles ook in eentoekomstige socialistische samenleving die naarEurocommunistische notie niet wordt gekenmerkt dooreen allesbeheersende staatsideologie. Kortom: hetgaat hier om de erkenning van de burgerlijke demo-cratische spelregels en vrijheden, zoals die in degeschiedenis van West-Europa vorm gekregen hebben,als zaken van principiële en blijvende betekenis.

O1) "Socialisme" hier in marxistisch-leninistische zin te

verstaan als na-revolutionaire fase in de marxistisch-leninistische~(communistische) visie op de mondialemaatschappij-ontwikkelingen (van Kapitalistische maat-schappij - Revolutie - Socialistische maatschappij eneindigend in de Communistische maatschappij). Verderwordt geattendeerd dat dit "socialisme" (denk aan deOosteuropese "socialistische landen") ni e t mag wordenverward met het (evolutionaire) "democratisch-socialisme"van een Labour, SPD of PvdA.

2) Het in het maatschappelijk ontwikkelingsproces verwervendanwei bezitten van de "leidende"rol der OP" isjeerstellig binnen het marxisme-leninisme een essentiëleen uiteindelijk een absolute vereiste.

- 15 -

16 -

58. P Emancipatie ten opzichte van Moskou of het strevendaarnaar, is niet het meest eigen kenmerk van hetEurooomiminisme, Het deelt dit kenmerk met anderestromingen binnen het communisme die zich afzettentegen Moskou of dat proberen te doen. Zo kan men deEurocommunisten samen raet de Oosteuropese Joegosla-vische Communistenbond en de Roemeense CP als auto-nomen of autonomieten kwalificeren. Buiten Suropakunnen ook CP-en als die van Noord-Korea en Japan onderdeze zelfde noemer worden gebracht.

59. V Vervolgens, het zoeken van een eigen weg naar hetsocialisme is van die emancipatie een wezenlijk onder-deel. Voorzover'die eigen weg naar een meer "liberaal"communisme gaat, kan men de Duitse terra "Reform-kommunismus" gebruiken. Hiermee valt zowel het Euro-communisme als het Joegoslavische communisme te kwa-lificeren. Het Roemeense echter, orthodox als hetnaar binneji toe is - Roemenië zoekt de eigen wegvooral in de buitenlandse politiek - niet. Hetzelfdegeldt voor Ïïoord-Korea.

60, wat het derde punt betreft, het sluiten van bredeallianties is geen nieuw verschijnsel. De communistischebeweging kent al heel lang concepten als links front,volksfront en nationaal front, waarmee meer of minderruime samenwerkingsverbanden met niet-communistischepartijen worden aangeduid.

61, flfc Die samenwerking werd altijd als zuiver taktischgezien, alleen nuttig voorzover de belangen van deCP daardoor werden gediend of beter nog, raet namein de tijd van Moskous onaangevochten hegemonie overde beweging, voorzover Moskous buitenlandse belangendaardoor werden gediend. Zo gingen bijvoorbeeld aande communistische machtsovername in Oost-Buropa naV/.O.-II, in verschillende landen dergelijke samen-werkingsverbanden vooraf. Na afloop verloren de niet-communistische partijen dan hun zelfstandigheid zodathun slechts een formeel bestaan overbleef of werdenze geheel verboden.

62. Tan deze taktiek zegt het Surocommunisme afstand tehebben genomen. Het Eurocommunisme verbindt zichmet politiek pluralisme, ziet af van de leidende rolvan de CP en laat zoals de Franse CP (tijdens het22e congres, februari 1976) het begrip "diktatuur

- 16 -

van het proletariaat" ' valleru

63» Resumerend: het Eurocommunisme onderscheidt zich vanandere communistische varianten door het erkennen vande burgerlijke democratische vrijheden en spelregels,zoals die in de geschiedenis van West-Europa vormgekregen hebben, als zaken van principieel en blijvendbelang.

Nadere precisering

64. ̂p Ha deze algemene plaats- en inhoudsbepaling van hetbegrip, is een nadere precisering nodig.

a. (1) Voorzover Eurocommunisme een regionale aanduidingis, slaat deze niet op Europa als geheel maarop West-Europa. Hier ligt ook de al gesigna-leerde analogie met termen als Euromarkt e.d.Tot de Eurocoiamunisten behoren dus niet de auto-noomgezinde Oosteuropese Joegoslavische enRoemeense communisten. Juist ten aanzien van hetvoor het Eurocommunisme karakteristieke element,aanvaarding van de burgerlijke democratische vrij-heden en spelregels, nemen zij een andere positiein. Daarentegen zijn er buiten Europa enkele CP-en die dat niet doen, zoals de Australische enJapanse OP, De laatste liet zelfs uitdrukkelijkweten de denkbeelden van de Eurocommunisten tedelen.

(2) De term Eurocommunisme verwijst dus naar ietsmeer dan een alleen in West-Europa voorkomenderegionale variant van het communisme.

3) Waaronder wordt verstaan de uitoefening van "de hegemonievan het proletariaat over haar uitbuiters" in de na-revolutionaire fase, of om Lenin te citeren, die juist aandit begrip a'n harde "afrekenings-inhoud" gaf: "De dikta-tuur van het proletariaat is een taaie strijd, een bloe-dige en een onbloedige, gewelddadige en vreedzame, mili-taire en economische, pedagogische en administratievestrijd tegen de machten en tradities van de oude maat-schappij", en waarvan recent nog de Centraal Comité secre-taris (CPSTJ) Zimjanin stelde, dat het vanwege "zijn schep-pende aard het belangrijkste instrument tot de vestigingvan het socialisme (marxisme-leninisme) isn.

- 1? -

b. (1) Er is nog een punt waarop de term tot misverstandenaanleiding zou kunnen geven, namelijk dat Euro-communisme een ander woord zou zijn voor West-europees of als men ook aan (de CP-en van) Japanen Australië denkt, voor Westers communisme.

(2) Dat is persé niet het geval: een aantal Westeuro-pese CP-en is helemaal niet Eurocommunistisch enzelfs niet autonoom of oppositioneel ingesteld,maar orthodox, Mos kou-getrouw en dus anti-Euro-communistisch. De bekendste hiervan is wel de CP-Portugal. Verder vallen te noemen de CP-en vanGriekenland (de zogenaamde buitenlandse CP),Cyprus, Turkije, Oostenrijk, West-Duitsland,Luxemburg, Denemarken en Noorwegen. Daarnaast zijn

3 er enkele CP-en die zich niet duidelijk uitsprekenof die een afzijdige positie innemen zoals dePinse. IJslandse en tot voor kort de NederlandseCP. 4)

(5) Als de eigenlijke Surocommunisten blijven dan overde CP-en van België, Groot-Brittannië, Zweden,Zwitserland en Griekenland (de zogenaamde binnen-landse CP, die overigens door Moskou c»s. niet alsCP wordt erkend).

(4) Op het totaal aantal Westeuropese CP-en vormendeze partijen dus een minderheid. Hoewel het ver-helderend is dit even vast te stellen kan vanzelf-sprekend niet op deze manier het belang van dezestroming worden aangeduid. PCI (Italië), PCF(Frankrijk) en PCE (Spanje) zijn, in deze volgorde,veruit de grootste partijen van West-3uropa. DePCI laat in haar eentje zelfs meer leden (ruim1.800*000) en meer kiezers (tussen de 12 en 13miljoen) registreren dan alle andere WesteuropeseOP-en samen, inclusief PCF en PCE.

O

4) Onder aantekening, dat zeker na bet recente bezoek(april 1977) van een sterke CPN-delegatie aan de CPSü,waarbij de CPN zich grootdeels aan de Sovjet binnen-(anti-dissidentfeel) en ook buitenlandse politiek confor-meerde, de CPN na jaren weer vrijwel in het CPSU-spoormag worden geschat (met overigens behouden van haar ge-liefde "autonomie"-tamboereren) en derhalve nu als anti-Eurocoramunistisch mag worden beschouwd. Interessant zouzijn door te filosoferen, in hoeverre dit "weer inMoskou's spoor lopen" (mede-)verantwoordelijk is voorhet recente verbijsterende electorale teruggaan derCPN van 7 naar 2 kamerzeteIs.

- 18 -

(5) De E^ocommunisten vormen dus wel het zwaarstegewicht binnen het Westeuropese communisme. Hetis ook het Eurocommunisme dat - nieuw en alterna-tief - dé spraakmakende faktor "binnen het West-europese communisme is, een faktor die ook naarbuiten aantrekkingskracht uitoefent. Men denke aan

* de al genoemde Japanse OP en aan het feit dat dehuidige dissidentie in Oost-Europa bij haar oppo-sitie mede een beroep doet op het Eurocommunisme.

c. (1) Op het ogenblik wordt er - ook in dit stuk - alge-meen gesproken over "het" Eurocommunisme. Daarbijmoet worden bedacht dat het hier niet gaat om eenetiket op een uniform produkt: onder de Eurocommu-nistische partijen bestaan aanzienlijke menings-

C) verschillen. Een duidelijke illustratie is bijvoor-beeld de houding van een aantal van deze partijentegenover de EEG. De Italiaanse OP is ten aanzienvan de EEG uitgesproken positief, de Franse over-wegend negatief, de Spaanse CP wil Spanje erin,de Engelse wil Engeland eruit.

(2) Nu gaat het hier om een punt uit de praktischepolitiek en niet om de algemene uitgangspunten vanhet Eurocommunisme.

(3) Niettemin is het van belang het bestaan van derge-lijke verschillen te signaleren om daardoor hetmisverstand te vermijden dat de Eurocommunistischepartijen op grond van gelijke algemene uitgangs-punten ook gelijke standpunten zouden innemen inde praktische politiek. Hogmaals, als de ItaliaanseCP een bepaalde houding heeft inzake "bijvoorbeeldabortus, de FAVO, de inflatiebestrijding, dan mag

„ men niet automatisch aannemen dat de Belgische CP(,J er op dezelfde manier tegenover staat, omdat deze

met de Italiaanse CP tot de Eurocommunisten behoort,Integendeel, het kiezen voor de eigen weg naar hetsocialisme werkt deze en andere verschillen in dehand. De sterke nadruk op de eigen nationale wegleidt in sommige gevallen zelfs tot uitgesprokennationalistische standpunten zoals bijvoorbeeldde PCP meer dan eens laat horen in haar uitsprakenover de Europese samenwerking»

(4) Overigens bestaan er tussen de Burocommunistenniet alleen verschillen over konkrete politiekeof economische kwesties maar is er wel degelijkook sprake van gradaties inzake de algemene uit-gangspunten. De ©ne partij is meer uitgesprokendan de andere in de onderschrijving daarvan, deene partij laat "blijken de konsekwenties beter

— 19 —

- 20 -

O

O

te hebben doordacht dan de andere en is daardoorovertuigender. De meest uitgesproken Eurocommunis-tische partijen zijn PCE en PCI,

65. EB Samengevat, Eurocommunisme is een onprecieze verzamel-term, die gemakkelijk tot misverstanden aanleiding kangeven» De term is bruikbaar als men bedenkt dat:

a. Eurocommunisme niet een algemeen Europese maar eenWesteuropese variant is, het Westeuropese communismeechter niet met Eurocommunisme samenvalt omdat eenreeks Westeuropese CP-en het afwijst.

b. De term geen uitsluitend regionale aanduiding isomdat GP-en zoals de CP-Japan en de Australische CPeveneens als Eurocommunistiech zijn te beschouwen.

c. Met deze term een aantal GP-en in één vakje wordengeplaatst, die ten opzichte van konkrete politiekekwesties sterk uiteenlopen en die zelfs in hun alge-mene uitgangspunten graduele verschillen vertonen.

J)e geloofwaardigheid van het Eurocommunisme

66. flB Tegenover de verklaringen van de Eurocommunisten dat zijeen socialisme voorstaan dat niet door het Sovjet-modelis bepaald maar waarin de Westerse democratische waardenblijven gehandhaafd, rijst voortdurend de vraag: Is ditgemeend of gaat het hier om een manoeuvre met alleenmaar het doel geaccepteerd te worden en kiezers tewinnen?

67. Men kan deze vraag op verschillende manieren proberente beantwoorden.

Pogingen tot een definitief antwoord

Te r b aal

68. l|̂ Een mogelijkheid is het toepassen van een soort verbaleanalyse op de aanhankelijkheidsbetuigingen van de Euro-communisten aan autonomie en demokratie. Dit wil zeggenmen vlooit hun verklaringen na op verborgen dubbel-zinnigheden waaruit zou kunnen blijken dat het allemaalniet gemeend is. Het probleem is dat het hierbij infeite om interpretatie gaat - als men de uitspraken op

- 20 -

- 21 -

hun normale betekenis neemt zijn ze echt wel ondubbel-zinnig - en met interpretatie kan men zoals bekendverschillende kanten op. Het gevolg is dus dat wie ver-borgen kwade bedoelingen in deze verklaringen vindenwil, daarin altijd slaagt terwijl degene die ertoe ge-neigd is deze communisten geloofwaardigheid toe te kennendaartoe in diezelfde verklaringen aanleiding vindt. Dezemethode, die vaak wordt toegepast, leidt dus eerder tothet in stand houden van het al bestaande wantrouwensc.q.het al aanwezige geloof in de oprechtheid van de verkla-ringen dan tot het beantwoorden van de gestelde vraag.

Ideologisch~ ~

Een tweede methode is om de uitspraken van de Eurocom-munisten te plaatsen tegen de algemene achtergrond vande communistische ideologie. De redenering verlooptpopulair samengevat als volgt:

De communistische ideologie is totalitair en anti-democratisch. De loyaliteitsbetuigingen van de Exiro-communisten aan de parlementaire democratie, het plura-lisme in de samenleving enz., zijn met die ideologie nietin overeenstemming. Konklusie; de democratische gezind-heid van de Eurocommunisten is niet echt, het voorwendenervan dient als taktische manoeuvre in de strijd om deuiteindelijke macht. Een variant van deze konklusie is:als de democratische gezindheid van deze communistenecht is, is de konsekwentie dat zij de communistischeideologie opgeven. Daaraan wordt vervolgens toegevoegddat een communistische partij die dit zou doen, zouophouden een communistische partij te zijn. Met anderewoorden deze variant loopt uit op een uitnodiging aan

-, de CP-en zich se If als CP op te heffen.

Een dergelijke redenering geeft natuurlijk een soortdemagogische bevrediging, maar moet tegelijkertijd hetgevoel achterlaten dat de zaak op deze manier al tevlot wordt afgedaan. Immers - nog afgezien van het feitdat degenen die deze redenering gebruiken, het onge-twijfeld opnieuw taktiek, en nu het toppunt daarvan,zouden noemen als een CP op hun uitnodiging inging -deze redenering geeft niet het bewijs dat de Eurocom-munisten onbetrouwbaar zijn, maar gaat daar vanuit.

7 ̂ • ̂V Euro communisme en totalitair communisme worden hierbij voorbaat op één lijn gesteld terwijl de vr^ag ofdit (nog) kan nu juist het probleem is. Om dit watnader te adstrueren, wanneer gesproken wordt van de

- 21 -

- 22 -

ondemocratische communistische ideologie wordt in feitebedoeld het marxisme-leninisme zoals dat aan de hand vande Russische revolutie in de Sovjet Unie gecanoniseerden algemeen geldig verklaard is. Volgens de Eurocommu-nisten is hier echter sprake van een onterechte verabso-lutering van de specifiek Russische ervaringen. Be Euro-communisten zeggen dat zij hieraan niet villen meedoen.Eerder dan het dogmatische marxisme-leninisme naarSovjet-stijl te onderschrijven, zijn zij uit op het"kreatief ontwikkelen van de rijke gedachten van MARX,ENGELS en LEFIÏT".

72. ) Punt is dat het in de gedachten van MABX, ENGELS enLEHTU - de man die aan de ontwikkeling van de jonge

J Sovjet Unie een sterk ondemocratische draai gaf - aandemocratische accenten niet ontbreekt. In die ain is duseen aansluiting op de Westerse democratische denk-beelden niet onmogelijk. Punt is overigens ook dat de CP-en die nu Eurocommunistisch heten, lange tijd het onde-mocratische Sovjet-Russische marxisme-lennnisme als "de"communistische ideologie hebben aanvaard. Dat hun aan-passing van de ideologie nu zal leiden tot een echt demo-cratische houding behoeft daarom niet op voorhand teworden aangenomen. Maar als de Eurocommunisten hun op-vattingen plaatsen tegenover die van Moskou, kan men datniet negeren - zoals in de hierboven weergegeven rede-nering gebeurt.

Het_yoorbeeld uit de praktijk

7 3« ̂ P ï)a"k -̂e communistische ideologie wel tot ondemocratischesituaties moet leiden, wordt ook vaak gesteld met een

'y verwijzing naar het optreden van communistische regimesin de praktijk: waar communisten de macht in handenkregen, was het uit met de democratie en bleek doorniet-communisten op geruststellende uitspraken vancommunistische kant ten onrechte vertrouwd. Met name deverwijzing naar de communis t i sohe machtsovername inOost-Europa na W.O»-II verdient hier de aandacht.

74. CP In he_t. Q.QS±̂ Eiir,opa - van- kort na--de oorlog,- -waarin decommunisten nog niet definitief aan de macht v/aren,deden namelijk verschillende communistische leiders uit-spraken die een frappante overeenkomst laten zien metde uitspraken van de Eurocommunisten nus

a. "De communistische partij moet zich realiseren datwij in de huidige fase de lijn volgen van een na-tionale en democratische revolutie" (4MMHBsecretaris-generaal van de Tsjechische GP, in 1945)»

- 22 -

b» "Een volksdemocratie in Polen betekent niet de dicta-tuur van het proletariaat. Onze democratie is niethetzelfde als Sovjet-deinocratie" (tfĤ p, secretaris-generaal Poolse OP, in 1946).

c. "De afgelopen 25 jaar hebben de communistische par-tijen geleerd dat er verschillende wegen naar hetsocialisme zijn en daarom kunnen we niet het socia-lisme opbouwen als we dat niet op onze eigen manierdoen, rekening houdend met de bijzondere omstandig-heden in ons eigen land. We hebben onze les geleerden als wij de Hongaarse democratie versterken dandoen we dat niet om taktische redenen of met het oogop een verzwegen doel, maar in overeenstemming metons diepgewortelde geloof in de communistische zaak"

secretaris-generaal Hongaarse OP, in 1946).

Dergelijke uitspraken zouden mutatis mutandis ook vanEuro communistische leiders afkomstig kunnen zijn. Netals dezen zeiden de Oosteuropese communisten van dieperiode ook dat zij met niet-communistische partijenwilden samenwerken - dat leidde in verschillende geval-len tot koalitieregeringen — maar het eind was weldegelijk de diktatuur van het proletariaat.

76. ̂ ÊM Hoewel de verwijzing naar deze gang van zaken ergsprekend is, wordt hiermee toch ook weer geen afdoendbewijs tegen de Eurocommunisten geleverd. De ontwikke-ling in Oost-Europa werd namelijk bepaald door de inter-nationale politieke situatie, i.c. door de hegemonievan de stalinistische Sovjet-Unie over Oost-Buropa.Het was deze hegemonie die Oost-Europa de aanpassingaan het totalitaire, ondemocratische Sovjet-modeloplegde. Nationale partijleiders hadden daarin, hoe menhun uitspraken uitlegt - wel of niet gemeend - geeneigen stem en hun uitspraken zijn daarom in dit verbandniet relevant.

Plaatsen van vraagtekens

77. Het bovenstaande is uiteraard geen pleidooi vóór degeloofwaardigheid van het Eurocommunisraet Het probeertalleen erop te wijzen dat men niet tot een juiste in-schatting ervan komt als men aanstuurt op een snelleetikettering "volstrekt onbetrouwbaar" op grond vanonjuiste analogieredeneringen of ongefundeerde kon-klusies. Maar het omgekeerde, een argeloze acceptatie,

GEHEIM

— 23 —

is evemain zinvol. Zonder dat daarmee beoogd wordt devraag naar de geloofwaardigheid van het Surocommunismemet een voldongen ja of nee te beantwoorden, volgtdaarom hier een reeks kritische kanttekeningen bij dezenieuwe communistische variant»

Opvatting politiek

78. 4É̂ Daar is allereerst de rigide opvatting van de politiekals strijdmodel die door de CP-en, in veel sterkere matedan door de burgerlijke partijen, aangehangen wordt.Uit de communistische beschouwingen komt het politiekeproces telkens weer naar voren als een gevecht waarinde tegenstander geëlimineerd moet worden. Er zijn hierwel nuanceringen. PCI en PCE zijn op dit punt minderrigoreus geworden, maar bij de POP bijvoorbeeld treedtdeze opvatting nog telkens naar voren. Intussen, "deklassevijand" kennen ze nog allemaal. Ben en anderlijkt moeilijk verenigbaar met de pluralistische demo-cratie waarin ook oppositionele stromingen hun plaatshebben.

79. ) Een vraagteken in ditzelfde verband is de manier waaropde communisten de tegenstellingen in de maatschappijzien. zij werken hier veelal met zulke simplifikatiesdat opnieuw de vraag rijst naar het vermogen om zinvolmet opposities om te gaan. Dit temeer omdat zij daarbijzichzelf zien als de echte of de meest eigenlijkeklassepartij, de "objektieve" vertegenwoordigster van demassa's, de partij die per definitie optreedt in over-eenstemming met de belangen van de massa's. Elke ookmaar enigszins principiële oppositie kan daardoor snelhet stempel opgedrukt krijgen van uit te zijn op hetbestrijden van de belangen van de massa's en dus princi-pieel fout te zijn.

Democratisch centralisme

80. ̂ p Bekend is dat vrijwel alle CP-en vasthouden aan hetdemocratisch centralisme 5) als organisatieprincipe voor

5)- De "inhoud" van het "democratisch centralisme" begint meteen (gezien de gevolgde methode en gebruikte middelen tochal hoogst dubieus-) !t dejnoc r a t i s oh" kiezen van de respectieve-lijke par tijbes tuiden én eindigt intens "centralistisch"met in de kern gevatte zaken als "etrenge partijdiscipline","onderwerping minderheid aan meerderheid" en het "absoluutbindende karakter van besluiten van hogere organen".

de partij. Alleen de Zweedse CP heeft zich hiermee watexperimenten gegund. Be PCI is in de toepassing nietaltijd even drastisch maar houdt wel aan het principevast.

81, V Dat democratisch centralisme is een uitgesproken onde-mocratisch systeem. Nu kan men zeggen: ook in niet-communistische organisaties zijn ondemocratische pro-cedures niet zeldzaam. Maar zo gemakkelijk valt ditniet af te doen. Bij de CP-en gaat het om een gesystema-tiseerde zaak waaraan als aan een dogma wordt vastge-houden. Men kan ook niet om de implikaties daarvan heen:

a. Alle communistische leiders, mensen dus die bijna) altijd een jarenlange scholing in een zodanig geor-

ganiseerde partij hebben, hebben daarmee een jaren-lange scholing in ondemocratisch bezig zijn achterzich.

b. Het instandhouden van een partij op basis van ditorganisatieprincipe betekent in feite het instand-houden van het instrument voor een diktatoriaalmanagement van de maatschappij. Wij zouden kunnenzeggen: voor de diktatuur van het proletariaat. Ofmen die nu, zoals de PCF, uit de statuten heeft ge-schrapt of niet.

Anti-Eurocommunistische concentraties binnen Euro_CP-en

82. ̂ m Het Eurocommunisrae met z'n demokratische en onafhanke-lijke image wordt vooral bepaald door de partijleidingen.Binnen de partijen als geheel zijn de nieuwe, refor-

J mistische denkbeelden allerminst algemeen aanvaard,integendeel zij roepen zelfs verzet op. Met name in hetpartijkader en aan de basis zijn er orthodoxe, pro-Sovjet elementen en groepen die tegen het Euroconuaunismevan hun partijleidingen zijn. Deze kunnen beslist nietzomaar als onbetekenend opzij geschoven worden. Uitallerlei voorbeelden blijkt dat ze zich wel degelijklaten gelden, al was het alleen maar dat van de Noorse

, CP waar vorig jaar nog de progessieve leiding door deorthodoxe stroming werd weggewerkt.

Solidariteit en kontakt met Moskou

Hoe sterk de Eurocomrnunisten ook de nadruk leggen ophun onafhankelijkheid van Moskou, hoe scherp ze ookde ondemocratische intolerantie veroordelen waarmee in

- 26 -

Oost-Europa tegen dissidenten wordt opgetreden, zijhandhaven de solidariteit en de kontakten met Moskou.

84. P Het punt is dat hier de verhouding tussen onafhankelijk-heid tegenover Moskou en de solidariteit inet Moskouonvoldoende lijkt te zijn doordacht. Men zet die zakengewoon naast elkaar alsof de mogelijkheidvan tegen-spraak hiertussen niet aanwezig is.̂Um|( secretaris-generaal POF): "Kritiek uit Moskou slaat niet op ons.Wij houden vast aan proletarisch internationalisme éneigen weg". "Meningsverschillen met Moskou zullen gemeen-schappelijke aktie niet beletten". ̂MRHD (secretaris-generaal CPGB): "Het is geen kwestie van Moskou de rugtoekeren. Het gaat om het oplossen van de krisis in ons

J eigen land".

35. B Wanneer daarentegen ftfff^ laat blijken dat hijzich met zijn Euro communisme veiliger voelt in hetÏÏAVO-gebied dan onder Varschau Pact bescherming, dan>is duidelijk dat de PGI-chef zich de konfliktmogeli jk~heden die in zijn opstelling liggen, wel realiseert.Maar deze appreciatie van de NAVO is bepaald niet repre-sentatief voor alle Eurocommunistische partijen»De PCE denkt er nog wel zo over maar de POF zeker niet,terwijl bijvoorbeeld de Engelse communisten Engelandzondermeer uit de HAVO willen. Los van dit specifiekepunt dient te worden vastgesteld dat de Eurocommunistischepartijen allerlei onderdelen van de buitenlandse Sovjet—politiek ondersteunen.

, 86. tfM Intussen maakt ook flHHHi^^ regelmatig gewag van-J zijn solidariteit niet de Sovjet-ïïnie en van zijn partij

met de Sovjet-partij. Dit op grond van "fundamenteelgemeenschappelijke doeleinden in de strijd tegen hetimperialisme". Hiermee komt dan de hierboven al gesig-naleerde tegenspraak opnieuw naar voren samen met devraag naar de mate waarin pro-Sovjet sentimenten enreflexen (decennia lang gekonditioneerd) toch dezeGP-en nog beheersen.

^87. B V/at het kontakt met Moskou betreft, dat varieert wel-iswaar per partij, maar voor een autonome koploper alsde PCI bijvoorbeeld is het bepaald intensief te noemen.Ook bij de andere partijen is er sprake van een regel-matig kontaktpatroon. Als men bovendien beziet welkefiguren aan het regelmatige onderling overleg deelnemen,dan wordt duidelijk dat het daarbij niet om slechts

- 26

- 2? -

formele ontmoetingen gaat maar wel degelijk ook omkontakten op werkniveau. Dergelijke kontakten gevenMoskou de gelegenheid om tenminste te proberen invloeduit te oefenen, de beleden én aanwezige solidariteit(men denke aan de al genoemde pro-Sovjet elementen indeze partijen) te exploiteren. En dat niet in een zindie zou stroken met een verdere ontwikkeling van auto-nome en democratische posities. Opnieuw een vraagtekendus.

Slo tkonklus i e

. 88, jjj) Samenvattend kan men zeggen dat het Eurocommunisnie uitJ dit alles naar voren komt als een tegenstrijdige faktor:

Door z'n opteren voor deraokratie en autonomie vormt heteen stimulans voor de demokratisch gezinden en niiddel-puntvliedende krachten in Oost-Eu-ropa en dus een bedrei-ging voor Moskou, door z'n onduidelijke band met Moskouen z'n ongeteste demokratische antecedenten vormt dat-zelfde Eurocommunisnie in Vest-Suropa een potentieelrisiko voor het demokratisch proces en een faktor dietot invloedsuitbreiding van de Sovjet Unie zou kunnenleiden.

- 27 -

- 28 -

HOOFDSTUK 2

SOVJET MARITIEME AKTIVITEITEN

1. 4P DE ATLANTISCHE OCEAAN

a. Na deelname aan STJMMBX-77 (zie PIE no. 6/77,punten 48. (NS) t/m 50. (NS)) stoomden drie groteg.w. coinbattanten (1 KRESTA en 2 KRIVAK's) op naarCuba. Ze bleven ongeveer vier weken in het Caraïbischgebied en stoomden vervolgens op naar Luanda (Angola),Ten tijde van de aanwezigheid in het Caraïbisch gebiedbevond zich een nucleair voortgestuwde onderzeeboot(vermoedelijk CHARLIE of VICTOR-klasse) in de nabij-heid van dit trio.

b. Opvallend was in de rapportageperiode het groteaantal onderzoekingsvaartuigen (eind juli 20 schepen),Een aantal nam deel aan het US-Sovjet projekt"POLYMODB" ten zuid-westen van Bermuda, Oceanogra-fische waarnemingen werden verricht ten westen vanIerland en in de Noorse Zee, Meteorologische waarne-mingen werden verspreid over de oceaan verricht.

Aktiviteiten van de Sovjet marine in de Zuia-Atlantische Oceaan

) c. Op 3 augustus werd ten westen van Senegal een FOXTROT-klasse onderzeeboot waargenomen. Reeds lange tijdzijn er aanwijzingen dat zich regelmatig in de Zuid-Atlantische Oceaan Sovjet onderzeeboten op patrouillebevinden. Analyse wijst uit dat deze FOXTROT vanjanuari/februari 1977 in het Conakry-gebied moethebben gezeten.

1 d. Op 27 juni liep het ALLIGATOR-klasse landingsvaartuig(491) PETR ILICHBV Luanda binnen. Op de heenreisnaar de Zuid-Atlantische Oceaan werd militair

' materieel waargenomen aan dek. De PETR IL1GHEV lostein dit gebied de ALLIGATOR (521) af. Op de terugreisvan deze eenheid naar de Oostzee werd eveneens mili-tair materieel waargenomen. In NATO-kringen wordtaangenomen dat het landingsvaartuig, welke in hetZuid-Atlantisch gebied opereert, tevens op de heen-

- 28

en thuisreis als transportschip fungeert voor hetcontigent Sovjet personeel dat zich te Luanda moetbevinden.

Inteil» aktiviteiten

e. Van 7 juni tot 13 juli en wederom sinds 9 augustusbevinden zich twee NATYA-klasse vlootmijnenvegers(397 en 398) in het noordelijke deel van de Noordzee»Deze schepen houden zich bezig met verkenningen opindustrieel gebied. Boorplatforms, produktieplatforms,pijpenleggers etc. worden uitvoerig gefotografeerd.

f. De patrouille bij Malin He ad wordt steeds vaker enlanger onderbroken, hetgeen tot de konklusie zoukunnen leiden dat dit gebied niet meer interessantgenoeg zou zijn voor de Sovjet Sigint inspanning.Evenwel dient niet uit het oog te worden verlorendat gewenste informatie op andere wijze kan wordenverkregen. De gedachten gaan dan ook uit naar tipge-ving aan de wal of de aanwezigheid van een Sovjetnucleaire onderzeeboot ter plekke ("VTCTOR-klasse ?).

g. Eind juni/begin juli maakte het Sigint-vaartuigEKHOLOT een 'patrouille rondom IJsland. Een dergelijketocht wordt slechts sporadisch uitgevoerd.

Luohtvaart-aktiviteiten van de Sovjet marine

h. Op 6 augustus vlogen twee lange afstand verkennings-vliegtuigen van het type BEAR-DELTA van de Noordelijkevloot naar Cuba, waar al twee van deze toestellenstonden sinds 29 juli. Deze beide laatsten echtervlogen ook op 6 augustus van Cuba naar Conakry.Een dergelijk patroon is nieuw. Deze routering steltde Sovjets in staat een groter en voor hen interes-santer gebied te overvliegen.

2. ̂ PDE MIDDELLANDSE ZEB

Verrichtingen van het SOVMBDRON

i. De commandant van de Sovjet Zwarte Zee Vloot, vice-admiraal KHOVRIN, leidde van 30 juni tot 4 Juli eenvlootbezoek aan Tunis als tegenbezoek na een bezoekvan een Tunesische jager aan Sebastopol in 1976.

Dit vlootbezoek krijgt extra betekenis daar in Bizertahet marine-bevoorradingssehip MANYCB van 9 juni tot

' 4 juli groot onderhoud kreeg. Van 4 juli tot 19 julilag een KOTLIN-klasse g.w. jager eveneens op een werfte Bizerta en verwisselde o.a. een schroef. Daarmee

, wordt Tunesië nu het vierde land, na Syrië, Joego-slavië' en Algerije, waar Sovjet marine schepen eenzekere vorm van onderhoud en - tot op zekere hoogte -faciliteiten kunnen verkrijgen»

b. Tijdens de opbouw van de spanning aan de Lybisch-Egyptische grens is vertoond dat de eenheden van hetSOVMEDROK de ankerplaats nabij Sollum verlieten ennaar een ankerplaats elders (bij Kithera) vertrokken.

) Echter tijdens het hoogtepunt van de Lybisch-Sgyp-tische twisten bleef het SOVMEDRON hier present met11 eenheden waaronder een KRESTA-I g.w. kruiser entwee NANUCHKA-klasse g.w. patrouillevaartuigen. Hetwordt niet uitgesloten geacht dat deze maritieme machtalhier, een uitbreiding van de twisten - nabij hetgrensgebied op zee - wilde voorkomen.

INDISCHE OCEAAN

Aktiviteiten van het SOVIIIDROH

a. De aktiviteiten in de afgelopen maanden zijn geken-merkt door havenbezoeken sn vlagvertoon. Havenswerden bezocht te Mauritius, Kenya, Mozambique,Madagascar en Sri Lanka, afgezien dan van Zuid-Jemenen Somalië. Het is een vrij plotselinge opeenvolgingvan havenbezoeken welke duidt op het onophoudelijkezoeken naar en peilen van sympathieën teneinde faci-liteiten voor het SOYINDRON. te verkrijgen.

b. De spanningen in de Hoorn van Afrika hebben ogen-schijnlijk geen invloed gehad op sterkte en aktivi-teiten van het SOVIMRON.