KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN YENİ EKONOMİK ÇEKİM MERKEZİ … · parça koparılır. Bu parçaya...

KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN YENİ EKONOMİK ÇEKİM MERKEZİ KARS

Tanıtım Kitapçığı Kars Ticaret Borsası 2015

� Kars Ticaret Borsası

KARS TİCARET BORSASI

Meclis Başkanı: Muhlis ACAYBaşkan: İsmet ÇELİKGenel sekreter: Adem MOCO

Meclis Üyeleri: Muhlis ACAY, İsmet ÇELİK, Saim SÜLEYMANOĞLU, Metin DURMUŞ, Resul ÖĞÜL, Ramazan KARAKELLE, Ekrem DEMİR, Güven BEKİR-HAN, Fuat ULUMAN, Nusret TOPÇU, Orhan CİHANTİMUR, Yaver KAYGUSUZ, Niyazi ÇETİNKAYA, Zafer ÇELEBİ

Vizyon: Köklü ve zengin bir tarihe sahip Kars’ı Kafkasya’nın önemli ticaret merkezlerinden biri haline getirerek bölge insanının ekonomik ve sosyal gelişi-mine katkıda bulunmak .

Misyon: Üyelere kaliteli hizmet sunmak, çözüm odaklı yönetim anlayışını geliştirmek ve il ekonomisinde tarım ve hayvancılığın gelişiminde aktif bir rol üst-lenmek. Dünyadaki gelişme ve değişimleri yakından takip ederek, güçlü tarımsal politikaların oluşturulmasında etkin olmak.

Merkezi Kars olan ‘Doğu ve Cenup İlleri Mıntıkası Canlı Hayvan İhracatçıları Birliği Türk Anonim Şirketi’ M.K. ATATÜRK imzası ile 16.07.1937 tarihinde kurulmuş ve Kars Ticaret Borsasının Temeli atılmıştır. Söz konusu Birliğin Başkanı Cihangi-roğlu İbrahim Bey’dir. Takip eden yıllarda sırasıyla Celal YERDELEN 1952- 1956, Kazım ZAMAN 1956-1960, Bayram ALTUNTERİM 1960-1964, Musa DAŞDELEN 1964-1968, Ahmet DAŞDAELEN 1968-1980, Rıza BOZDEMİR 1980-1980, İsmet ÇELİK 1980-2015 günümüze kadar seçilerek iş başına gelen başkanlarımızdır.

8 Mart 1950 tarihinde kabul edilen 5590 sayılı “Ticaret Odaları, Sanayi Oda-ları, Ticaret Borsaları ve Ticaret ve Sanayi Odaları” kanunu Oda ve Borsalara yeni bir kimlik kazandırmış ve bir birlik altında teşkilatlanmaları sağlanmıştır. Son yıllar-daki teknolojik gelişmeler sonucu haberleşme, ulaşım ve bilgi işlem alanındaki yenilikler, piyasa ekonomisinin yaygınlaşması, uluslararası ticaretteki korumacı-lıkların gittikçe azalması dünyamızı tek bir pazara doğru getirmektedir. Bu geliş-melerin sonucunda Ticaret ve Borsalarının görevleri artmış ve borsalar bölgesel kalkınma ve şehir ekonomilerinde daha aktif bir aktör haline gelmiştir.

Borsamız idari binası 270 m2 alana sahip olup İsmail Aytemiz Caddesinde yer almaktadır. 2008 yılında Başkanımızın büyük çabası ve Ticaret ve Sanayi Ba-kanlığının teşvikiyle Borsamıza yeni bir gayrimenkul kazandırılmıştır. Bu değerli arazi, 30 Ekim Mahallesi Erzurum yolu üzerinde yer alan ve yola 200 m cepheli 52.000 m2 alana sahip ve 200 büyük başlık fenni besi ahırından oluşmakta-dır. Borsamız Canlı Hayvan Alım-Satım Şubesi 1937-1967 yılları arasında ilimizin şimdiki valilik binasının bulunduğu arazi üzerinde hizmet vermiştir. 1967 yılında Borsa Yönetim Kurulu tarafından Karadağ Mahallesinde Ardahan yolu üzerinde

�Kars Ticaret Borsası

Milli Emlak’a ait 40 dönümlük araziyi kiralayarak şimdiki Canlı Hayvan Alım Satım Şubesini kurmuştur.

Kars Ticaret Borsası; 200’ü gerçek kişi ticari işletmesi, 65’i anonim şirket, 19’u kooperatif, 167’si Ltd. şirket olmak üzere toplam 451 aktif üyeye sahiptir.

Kars Ticaret Borsası’nın en önemli kota maddeleri; canlı hayvan, et, süt ve süt ürünleri ve hububat çeşitleridir. 2014 yılı toplam işlem hacmi 169.524.000,00 TL’dir.

Canlı Hayvan: 1980 sonrası ülkemizde verimli hayvan ırklarının yaygınlaştırıl-ması çalışmalarında önemli sonuçlar elde edilmiştir. Bu kapsamda Kuzey Avru-palı etçi ırk olarak bilinen Montofon ve Simental sığır cinsi ilimiz coğrafik özellik-lerine ayak uydurmuş ve ilimiz toplam büyükbaş hayvan mevcudu içinde % 16 safkan, % 74 melez olarak yerini almıştır. Kalan % 10 yerli ırklardan oluşmaktadır. Kars hayvanı geniş meralarda hareket halinde beslendiği için etindeki yağ oranı azdır. Ülkemizde besi sanayiinde kullanılmak üzere her yıl Kars’tan ortalama 100 bin nitelikli besi danası sevk olmaktadır. Büyükbaş hayvan sayısı (2014): 518.692 (Ülkedeki toplam 14 milyon 123 bin büyükbaş hayvanın %3,7’si ilimizde bulun-maktadır ve ilimiz bu alanda Türkiye’de 81 il arasında 5. sıradadır). Canlı Hayvan Borsa işlem hacmi (kayıtlı) 78.999.865,00 TL’dir.


Süt ve Süt Ürünleri: Kars kaşarı büyük ölçüde inek sütünden yapılır ve özel-likle bahar aylarında artan süt üretimi ile birlikte üretilerek ardından depolanır. Yaz ayları başında inek ve koyun sütü karışımından da elde edilen kaşarın Kars’ta en yoğun üretildiği aylar Nisan-Mayıs ve Haziran aylarıdır. Özellikle Mayıs ayında üretilen Kaşarın rengi sarı turuncu bir renk karışımına çalar. Kars’ta mera bitkile-rinin A vitamininin ön maddesi olan beta karoten açısından en zengin olduğu dönem mayıs ayıdır.

Kars kaşarı vitamin, protein ve diğer mineral maddeler yönünden zengin ol-makla birlikte kendine özgü çok lezzetli bir tat ve aromaya sahiptir.

Kars kaşarı değişik kendine has aranan lezzetini ve besleyiciliğini Kars’ın yay-lalarında bulunan çeşitli ve yöreye özgü çiçeklerden ve bitkilerden alır. Açık ve temiz havada, Kars’ın yüksek rakımlı meralarında otlayan ineklerin sütünden elde edilen Kars kaşarı, hem taze hem de eski olarak tüketilir.

Taze inek sütünün peynir mayası ile mayalanmasının ardından elde edilen beyaz peynirin kaynar suda haşlanması ve tecrübeli ustaların elinde yoğrulduk-tan sonra kalıplara dökülmesinin ardından kalıplardan çıkarılan kaşarlar, tuzlana-rak özel serin odalarda bekletilir ve biraz eskidikten sonra torbalanarak soğuk hava depolarında eskimeye ve yıllanmaya bırakılır. Eskidikçe lezzeti daha çok artan Kars kaşarı, depodan çıkarıldığından kabuk bağlamış ve hafif küflenmiş şe-kilde piyasaya sürülür.

Eskiden daha çok köylerde küçük aile işletmelerindeki mandıralarda imal edilen Kars kaşarı, günümüzde daha hijyenik koşullarda ve daha itinalı olarak süt fabrikalarında daha gelişmiş teknolojik cihazlarla üretilmektedir. Köylerdeki mandıralar da artık çok sık ve titizlikle denetlenmekte ve bu mandıraların fabrika şekline dönüşmesi teşvik edilmektedir. Kars’ta kaşar üreten fabrika sayısı her ge-çen gün artmaktadır.

Taze Kars kaşarını her zaman bulmak mümkün değildir. Ancak eski Kars kaşarını yılın her dö-nemlerinde bulmak mümkün-dür. Taze Kars kaşarları daha çok 1,2,3 ve 5 Kg’lık kelleler veya va-kumlu paketler halinde yuvarlak, köşeli yada blok şeklinde piyasa-ya sürülürken , eski Kars kaşarları daha çok 3,5 ve 12 Kg’lık yuvar-lak kelleler halinde piyasada alıcı bulmaktadır. İsteğe bağlı olarak eski Kars kaşarı istenen Kg’larda dilimlenerek vakumlu olarak da


satılmaktadır.Kars kaşarı yapılırken beyaz peynirin haşlanmasından sonra ,ustalar tarafın-

dan yoğurma işlemi bittikten hemen sonra ve kalıplara dökmeden hemen önce Kaşarın boğumlanan kısmından kaşarın büyüklüğüne göre ağırlığı değişen bir parça koparılır. Bu parçaya “Kaşar Göbeği” denir ,eğer bu tekrar Kaşar imalatı-na katılmayıp da piyasaya sürülmek için ayrılırsa buna da “Göbek” yada “Göbek Kaşar” denir.

Gravyer: Gravyer peyniri geçmiş yıllarda uluslararası ödül kazanmış seçkin peynirlerden biridir. Kendine özgü lezzeti, aroması ve görünümü ile aranan bir peynir türüdür. Kesitinde bulunan delikleri ve kendine has tereyağımsı görünü-mü gravyere albeni katan en önemli özelliklerdendir. Ülkemizde ünlü gurme-lerce oluşturulan bir jüri tarafından en lezzetli peynirler arasına konulan Gravyer halen geleneksel yöntemlerle Kars’ta üretilmektedir. Lezzetini Kars’ın yüksek ra-kımlı ve çiçekli yaylalarında otlayan ineklerin sütünden almaktadır. Hiçbir üretim hilesini kabul etmeyen Gravyer peyniri sınırlı sayıda mandıra’da sınırlı miktarda üretilmektedir.

İneklerden sağılan çiğ sütler üzerinden 2 saat geçmeden mayalanır. Kullanı-lan maya özel bir maya olup, doğal yöntemlerle üretilmektedir. Halen Malakan-lar (molakan) döneminden kalan malzeme ve yöntemlerle imal edilmekte olan Gravyer peynirini ekşimiş süt, yağsız süt, ağız sütü, hijyensiz ve yabancı madde içeren sütlerden yapmak mümkün değildir. Dev bakır kazanlarda, mayalanma sonucu elde edilen telemenin en ufak zerresine kadar parçalanmasından son-ra preslerde sıkıştırılarak gravyer tekerleri meydana getirilmekte, tuz banyolarına atılmakta ve akabinde sauna gibi odalarda tutulmaktadır. Ardında 6 ay süreyle patval (pedval,badval) denilen yeraltındaki soğuk kilerlerde dinlendirilmektedir.

Teknolojik gereçlerin kullanılmaması peynirdeki acılığı gidermekte ve böyle-ce kendine has geleneksel lezzetini korumaktadır. Damaklarda iz bırakan Grav-yer tadılmaya değerdir.


Kaz: Kaz çobanlarının önce yeşil meralarda daha sonra biçilmiş arpa ve buğday tarlalarında otlatarak büyüttükleri kazlar ilk karın düşmesiyle kesilmek-te, sakatatlarından arındırılmakta ve hijyenik koşullarda tuzsuz yada hafif tuzlu olarak derin dondurucularda saklanmaktadır. Bir kısmı da tuzlanarak güneşte kurutulmaktadır.

Damak tadı tercihine göre kimileri tarafından kesilir kesilmez derin dondu-rucuda saklanan kazlar, kimileri tarafından ise güneşte kurutulmakta ve bu kaz etleri tercih edilmektedir. Ürünümüzün her iki çeşidi de lezzetli ve tadılmaya değerdir.Bu tamamen damak tadı ile ilgili bir seçimdir.

Tandırda kaz, bulgurlu kaz çekmesi dışında kaz eti yemeği çeşidi yok gibi. Bitki örtüsünün çeşitliliği ve zenginliği olan yaylalarda veya köylerde yetiştirilen kaz etlerinin lezzeti eşsizdir. Oysa bu lezzet birçok şekilde sunulmakta ve tercihe göre tüketilmektedir.

Dünya mutfaklarına baktığınızda kaz etinden yüzlerce çeşit yemek yapıldığı-nı ve Kazın Noel menüsü arasına girdiğini görürsünüz. Mağaza olarak amaçları-mızdan biri de kazın yılbaşlarında sofralarda az da olsa hindiye rakip olmaktır.

Portakallı kaz’dan cevizli, fıstıklı-cevizli kaz’a kadar bir çok usulde pişirilen kaz yemekleri vardır. Birçok kaz yemeği çeşidinde kazın derisinden arındırıldığı gö-rülmektedir.

Kaz etinin lezzeti ve besleyici değeri yanında kolesterol düzeyinin tavuk ve balıktan yüksek (özellikle yağı ve derisinde daha yüksek), kırmızı etten hafif düşük olduğunun bilincinde pişirmeli ve tüketmeliyiz.


KARS TARİHİNE BAKIŞ

Kars, adını M.Ö. 130-127 yılları arasında Kafkaslardan gelerek bölgeye yerle-şen Türklerin “Velentur” boyunun “Karsak” oymağından almaktadır. “Karsak” ke-limesi ise eski Türkçede “bozkır tilkisi” anlamına gelir. Başka bir görüşe göre de kentin adı Gürcüce “kapı kenti” anlamına gelen “Karis Kalaki”den gelmektedir.

Yapılan birçok kazı ve araştırma, Kars’ın Yontma Taş Devri’nden bugüne ol-dukça hareketli bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. M.Ö. 9. Yüzyılda Urartu Krallığı’nın sınırları içinde yer alan bölge, M.Ö. 7. yüzyılda Kimmerlerin ve İskitlerin istilalarına uğradıysa da M.Ö. 6. yüzyıla kadar Urartu hâkimiyeti altında kalmaya devam etti. Urartulardan sonra Pers idaresine bağlanan yöre daha son-ra sırasıyla Araksların, Romalıların, Partların ve Sasanilerin eline geçti.

M.S. 7. yüzyılda Müslüman Araplar Sasanilerin varlığına son vererek bölgeye hâkim oldular ve bölgeyi uzun süre genel valilerle yönettiler. 9. yüzyılda bölgede yarı bağımsız Ermeni prenslikler sahneye çıktı. 10. yüzyılın ortalarından sonra Kars ve çevresine seferler düzenlemeye ve Arapların yerini almaya başlayan, bölgeye adım adım yerleşen Bizans İmparatorluğu yöreye hâkim oldu.

1064’te Alparslan liderliğindeki Selçukluların hâkimiyetine giren Kars, daha sonraları Saltukluların ve Kıpçakların idaresine geçti. 1202’den 1239’a değin Ana-dolu Selçuklular ve Gürcüler arasında sürekli el değiştiren, Moğol istilası sırasında Cengiz Devleti’ne bağlanan, Moğollardan sonra ise İlhanlılar, Altın Ordu Devleti, Celayirliler, Karakoyunlular, Timur Devleti, Akkoyunlular ve Safeviler tarafından kontrol edilen Kars 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katıldı. 1878-1917 yılları arasında yaklaşık 40 sene Rusların idaresinde kalan şehir, Kurtuluş Savaşı’nın ardından yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin sınırlarına dâhil oldu.


KARS: GENEL BİLGİLER

Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve Anadolu’nun Kafkaslara ve Orta Asya’ya açılan kapısı konumundaki Kars; kuzeyde Ardahan, güneyde Ağrı ve Iğdır, batıda Erzurum illeri ve doğuda Ermenistan ile komşudur. Hazar Denizi ana havzası içinde yer alan Kars, doğu-batı yönünde akan nehirleri ile geniş bir plato özelliği taşır.

Yüzölçümü: 10.127 km²Toplam nüfus (2014): 296.466 (%44’ü il ve ilçe merkezlerinde, %56’sı belde

ve köylerde)Merkez ilçe nüfusu (2014): 79.289Toplam merkez ilçe nüfusu (2014): 111.2788 ilçe: Merkez, Akyaka, Arpaçay, Digor, Kağızman, Sarıkamış, Selim, SusuzKafkas Üniversitesi (10 fakülte, 18.000 öğrenci)Kars’ta bulunan bölge müdürlükleri: Devlet Su İşleri (DSİ) 24. Bölge Müdür-

lüğü, 18. Karayolları Bölge Müdürlüğü, Kars merkezli Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA), Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Kars İl Koordi-natörlüğü, Kars Gümrük Müdürlüğü, KOSGEB (Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) Kars Hizmet Merkezi Müdürlüğü, TÜİK Kars Bölge Müdürlüğü

Ülkenin önemli merkezlerine karayolu, demiryolu ve havayolu bağlantısı184 km’lik il içi bölünmüş yol ile diğer il merkezlerine hızlı ulaşımDoğu Ekspresi ile demiryoluna sahip il merkezlerine demiryolu ile ulaşımUluslararası uçuşlara da açık olan ve yeni terminali 2013’te hizmete giren

Kars Harakani Havalimanı’ndan gerçekleştirilen karşılıklı seferler ile Ankara, İs-tanbul ve İzmir’e direkt ulaşım (2014’te 388.913 toplam yolcu ile 53 havalimanı arasında Türkiye’nin en işlek 26. havalimanı)

Kars’ın Bazı Önemli Merkezlere Uzaklığı

Merkez Mesafe (km) Merkez Mesafe (km)

Ankara 1.070 1,5 saat Türkgözü Sınır Kapısı 150

İstanbul 1.420 2 saat Dilucu Sınır Kapısı 225

İzmir 1.650 2,5 saat Gürbulak Sınır Kapısı 220

Hopa Limanı 270 Aktau Limanı 1240

Trabzon Limanı 430 Tiflis320 (Aktaş Sınır

Kapısı’ndan)

Aktaş Sınır Kapısı 105 Bakü 890


RAKAMLARLA KARS EKONOMİSİKars ekonomisi daha çok tarım ürünlerine ve hayvancılığa dayalı bir yapı-

dadır. İlimizdeki mevcut sanayi yapısı da hammaddesini önemli oranda tarım sektöründen sağlamaktadır. Son yıllarda tarımsal ve hayvansal ürünleri işleyen sanayi ciddi bir gelişim göstermektedir. Kars balı, kaşar peyniri ve ülkedeki üre-timin neredeyse tamamını ilimizin gerçekleştirdiği gravyer peyniri; Kars’ın ülke çapında talep edilen en önemli ticari ürünleridir. Ülke içi pazara yönelik canlı hayvan ihracı da il ekonomisinin temel taşlarından biridir. Öte yandan tarımsal üretim, coğrafi yapıya bağlı olarak iki parçalı bir özellik gösterir. Kars’ın kuzey bölgelerinde yükseltinin fazla olması ve toprak yapısı, bu alanların daha çok ta-hıl tarımı için kullanılmasına neden olurken; güney bölgelerindeki düşük rakım, toprak yapısı ve sulama olanakları da bağ-bahçe tarımına imkân sağlamaktadır.

Kars’ta geniş mera ve çayırların varlığı, ülkemizde tarım sektörünün en büyük alt sektörü konumundaki hayvancılığı ilimizde en önemli sektör haline getirmiş-tir. Bu paralelde istihdamın yaklaşık %54’ü tarım sektöründe bulunmaktadır. Sa-nayi sektöründe çalışanların toplam istihdam içindeki payı yaklaşık % 15 iken aynı oran hizmetler sektöründe yaklaşık %31’dir.

Geçmişte Tarihi İpek Yolu’nun en hareketli geçiş güzergâhlarından biri üze-rinde bulunan ilimiz Kars; bugünlerde Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu, Kars Lo-jistik Merkezi ve Aktaş Sınır Kapısı projeleri ile birlikte Avrupa ve Çin ticaret yolun-daki kültür ve ticaret merkezi olma özelliğini tekrar kazanmakta ve Kuzeydoğu Anadolu’nun yeni ekonomik çekim merkezi haline gelmektedir. Bu bağlamda Kars, yapılacak yeni yatırımlarla özellikle sanayi ve hizmetler sektörlerinin ekono-mi ve istihdam içindeki paylarını artırmayı hedeflemektedir.

Kamu yatırımları (2014): 178 milyon TLKurumlar vergisi mükellef sayısı (2014): 706Gelir vergisi faal mükellef sayısı (2014): 3.1682014’te kurulan yeni şirket sayısı: 156 (2013’e göre yeni kurulan şirket sayısını

%136 oranında artıran Kars, yıllık artış oranına göre Türkiye’de 1. sıradadır)2013 verilerine göre 160,5 milyon TL il içi ticaret hacmine sahip Kars, ürettiği

mal ve hizmetleri yurtdışından daha çok yurtiçinde satmaktadır. İlimizin en bü-yük ticaret ortağı İstanbul’dur.

“Kars’ın en fazla mal ve hizmet ihraç ettiği ilk 10 il (2013) (milyon TL)”

1. İstanbul (100,7) 6. Iğdır (15,1)

2. Ankara (71,8) 7. Kocaeli (8,9)

3. Erzurum (53,7) 8. Elazığ (6,8)

4. Ardahan (20,2) 9. Ağrı (6,7)

5. İzmir (18,7) 10. Trabzon (6,3)

10 Kars Ticaret Borsası

Kars’taki toplam 8.071 girişimin 52’si tarım sektöründe, 551’i sanayi sektörün-de (imalat + enerji + madencilik) ve 7.468’i hizmetler sektöründedir.

Kars’ta İş Kayıtlarına Göre En Çok Girişime Sahip İlk 10 Faaliyet Alanı (2013)

Toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı

3264

Ulaştırma ve depolama 2076

Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri 751

İmalat 543

İnşaat 395

İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 63

Eğitim 58

Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 57

İdari ve destek hizmet faaliyetleri 54

Tarım, ormancılık ve balıkçılık 52

Süt üretimi (2014): 670.742 ton (Ülkedeki 18 milyon 499 bin tonluk üretimin %3,6’sını ilimiz karşılamaktadır. Kars süt üretimini 2013’e göre %26 artırarak en çok süt üreten 5. il oldu) 2014 yılı sütün Kars Ticaret Borsasındaki işlem hacmi: 32.451.626,00 TL’dir.

Büyükbaş hayvan sayısı (2014): 518.692 (Ülkedeki toplam 14 milyon 123 bin büyükbaş hayvanın %3,7’si ilimizde bulunmaktadır ve ilimiz bu alanda Türkiye’de 81 il arasında 5. sıradadır). Canlı Hayvan Borsa işlem hacmi (kayıtlı) 78.999.865,00 TL’dir.

Koyun sayısı (2014): 466.500 (Ülkedeki toplam 31 milyon 115 bin koyunun %1,5’u ilimizde bulunmaktadır)

Kaz sayısı (2014): 280.500 (Ülkedeki toplam 911.990 kazın %31,8’i ilimizde bulunmaktadır. Kars kaz sayısında Türkiye’de 1. sıradadır. 2013’te 116.480 olan kaz sayısı 2014’te %141 arttı)

Bal üretimi (2014): 1.260.113 kg (Ülkedeki toplam 102 milyon 486 bin kg’lık üretimin %1,3’ünü ilimiz karşılamaktadır. İlimizdeki bal üretimi son 1 yılda yaklaşık 4 katına çıktı)

Kars’ta 2014’te en çok üretilen bitkisel ürünler arpa (85.995 ton), buğday (84.039), şeker pancarı (15.310), mısır (13.822 ton), kayısı (6.724 ton) ve patatestir (1.918 ton). Hububat ürünleri borsa işlem hacmi: 49.462.262,00 TL’dir.

Özel sektöre ait en büyük sanayi tesisi: Kars Çimento Fabrikası (Çimentaş Group, İzmir merkezli)

11Kars Ticaret Borsası

Kamuya ait en büyük sanayi tesisi: Kars Şeker Fabrikası (Türkiye Şeker Fabri-kaları A.Ş., Ankara merkezli)

Kars’ta 2014’te teşvik sistemi dahilinde 1’i yabancı sermayeye ait olmak üzere 14 yatırım teşvik belgesi (1 enerji sektörü, 8 hizmetler sektörü, 5 imalat sektörü) karşılığında toplam 78 milyon TL’lik sabit yatırım yapıldı.

2005-2014 Arası Kars’ta Yatırım Teşvik Belgeli Yatırımlar

Yıl Belge AdetiSabit Yatırım (milyon TL)

İstihdam

2005 7 4 100

2006 3 2 15

2007 4 65 110

2008 2 67 40

2009 3 9 82

2010 9 79 117

2011 14 51 166

2012 14 235 557

2013 9 51 207

2014 14 78 474

Kars’ta 2013’te işsizlik oranı %6,6, işgücüne katılma oranı %59,6 ve istihdam oranı %55,5 olarak gerçekleşti. 2014’te işyeri sayısı (4/a) 2.628 olarak kayıtlara geçen Kars’ta, istihdam edilenlerin çoğunu sigortalı ücretli çalışanlar oluştur-maktadır.

Kars’ın İstihdam Yapısı

Sigortalı ücretli çalışan (4/a) 19.437

Esnaf (4/b) 4.252

Çiftçi (4/b) 4.894

Kamu çalışanı (4/c) 13.470

1� Kars Ticaret Borsası

Kars’ta mevcut sanayi işletmeleri arasında 99 işletme 113 adet sanayi kapasite raporuna sahip olmakla birlikte bu işletmelerde toplam 1.747 kişi çalışmaktadır.

Grafik Eklenecek

İlimizde sanayi kapasite raporlarında en çok kodlanan ürün kaşar peyniridir.

Kapasite Raporlarında En Çok Kodlanan İlk 10 Ürün

Ürün Kapasite Rapor Sayısı Üretim Kapasitesi (ton)

Kaşar peyniri 37 6890

Tereyağı 31 453

Diğer peynirler 19 445

Tulum peyniri 17 212

Lor ve çökelek 12 1031

Hazır beton 11 3412288

Mıcır 10 1913022

Anıt taşlarının granül, toz ve mıcırları

8 829205

Ekmek 7 1921

Bitümlü karışımlar 6 2588288

1�Kars Ticaret Borsası

Kars’ın tarımsal ürünlere ve hayvancılığa dayalı sanayi sektöründe özellikle süt ve süt ürünleri tesisleri ön plana çıkmaktadır.

Kars’ta Tarımsal ve Hayvansal Ürünlere Dayalı Sanayi (Katma Değeri Yüksek 5 Alt Sektör) (2013)

Alt Sektör Sanayi Tesisi Sayısı

Süt ve süt ürünleri 40

Bal, polen, arı sütü ve temel petek üretimi ve ambalajlama

19

Şeker üretimi 2

Yem üretimi 2

Et ve et ürünleri 1


KARS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) ve BESİ OSB

1976 yılında kurulan ve günümüzde yaklaşık 1 milyon m²’lik bir alanı kapla-yan Kars OSB, 87’si tahsisli olmak üzere 93 parselden oluşmakta ve 51 parselde 45 işletme faaliyetlerine devam etmektedir. 19 parselde 16 işletmenin inşaat ça-lışmaları sürmekte, 17 parselde ise 14 işletmenin inşası proje aşamasında bulun-maktadır.

51 parselde aktif bir şekilde üretimlerine devam eden işletmeler arasında süt ve süt ürünleri alanında faaliyet gösteren işletmeler 22 parselle ilk sırayı alırken; 5 parsel ile süt ve süt ürünlerini hazır beton alanında üretim yapan işletmeler takip etmektedir.

Kars OSB’nin kapasitesinin yeni yatırımlar için yetersiz hale gelmesi ve 50’ye yakın yatırımcıdan gelen talepler doğrultusunda 2. OSB’nin kurulması için çalış-malar devam etmektedir.

Diğer taraftan daha önce bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayalı sanayinin desteklenmesi ve geliştirilmesi amaçlarıyla 1,47 milyon m²’lik alanda kurulma kararı alınan ve 2015 yatırım programında bulunan Kars (Besi) Tarıma Dayalı İhtisas OSB’nin imar, parselasyon planları tamamlanmakla beraber altyapı proje çalışmaları devam etmektedir.


TURİZM VARLIKLARI

ANİ ANTİK KENTİKars şehrinin güneydoğu-

sunda, şehir merkezinden 42 kilometre uzaklıktaki Ocaklı Köyü sınırları içinde bulunan Ani Ören Yeri, yerleşim ve sa-vunmaya çok elverişli topog-rafyası nedeniyle tarih öncesi dönemlerden itibaren çeşitli kültürlere ev sahipliği yap-mıştır. Ortaçağ Döneminde önemli bir ticaret yolu olan

İpek Yolu’nun Kafkaslardan Anadolu’ya ilk giriş noktasında kurulmuş olan kent, bu dönemde büyük bir gelişme göstererek bölgenin politik, kültürel ve eko-nomik merkezi konumuna yükselmiştir. Ani, büyük oranda ayakta kalmış olan etkileyici surları, dini ve sivil mimarlık örnekleri ve şehir planlaması ile Ortaçağ kentinin bir özeti niteliğindedir. Ani’de tarih boyunca süren çok kültürlülük bura-daki dini ve sivil mimarinin biçimlenmesinde de etkili olmuştur. Ateşgede Tapı-nağı, çeşitli plandaki kiliseler ve Selçuklu Dönemine ait cami gibi farklı dinlere ait yapıları bir arada bulunduran Ani, çok kültürlü bir yapıya sahip ticaret kenti olarak Ortaçağ Dönemi mimarlık ve şehircilik tarihi içinde de özel bir konuma sahiptir.


TARİHİ KARS EVLERİ

19. yy. Baltık Mimari Örnekleri1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda Kars 40 yıl Rus işgalinde kalmıştır.

Ruslar 1878 yılından 1918 yılına kadar şehirde yeni bir imar çalışması başlatmış-lardır. Ruslar askeri vilayet olarak ilan ettikleri Kars ilindeki yeni imar çalışmaları sırasında bu günkü Yusufpaşa, Ortakapı ve Cumhuriyet Mahallelerinin merkezini oluşturduğu yeni bir şehir planını kurmuşlar.

Özellikle 1706 yılında Rusya’nın kuzeyinde Baltık denizi tarafında uygulanan bir mimari anlayışı Kars’a uygulamışlar. 1882’lı yıllarda Hollanda’dan getirdikleri mühendislere yaptırarak şehirdeki imar çalışmalarına hız vermişlerdir.

Yeni şehir planı birbirini dik kesen ızgara planlı caddelerden oluşmuştur. Bu geniş caddelerin üzerine 1890 yılından başlayarak 1917 yılına kadar Baltık mimari tarzında düzgün kesme bazalt taşından tek katlı, iki katlı nadir olarak da üç katlı binalar yapmışlardır. Bu binaların giriş cepheleri yalancı sütunlar, bordür kabart-ma taşlarla süslenmiş olup iç mekanları genelde uzunca bir koridor etrafına iç içe açılan oda ve salonlardan oluşmuştur.

Binaların iç mekanlarında dikkati çeken bir başka özellik şömine biçiminde PEÇ adı verilen ısıtma sistemidir. Baltık mimari tarzında yaptırılan bu taşınmazlar-dan 190 tanesi günümüzde tescil edilerek koruma altına alınmış olup, koruma altına alınan taşınmazların büyük bir kısmı şahısların mülkiyetinde konut olarak kullanılmakla beraber bir kısmı işyeri, bir kısmı da resmi kurum olarak kullanıl-maktadır.


KIŞ TURİZMİSarıkamış Kayak Merkezi :

Kış sporları ve kış turizmi bakımından Türkiye’nin 1. derece öncelikli 5 merke-zinden biri olan Kars-Sarıkamış Cıbıltepe Kayak Merkezi çevresi ünlü sarıçam ormanları ile kaplı, 2200-2900 mt. Yüksekli gösteren bir plato üzerinde yer alır. Kars’a 54 km. Erzurum’a 153 km. uzaklıktaki kayak merkezi Kars Havaalanına 40 dk. mesafededir.

Nazım İmar Planları, Turizm Bakanlığı’nca hazırlanan Sarıkamış Kayak Merke-zi toplam olarak “15.000 / kayakçı / gün” potansiyel kullanım kapasitesi sunmak-tadır. İlçe merkezinin güneydoğusunda Cıbıltepe (2200 - 2634 mt.) batısında Süphan Dağı (2200 – 2810 mt) kayak alanları yer almaktadır.

Bu üç yer arasında “birinci gelişmiş bölgesi” olarak saptanan, öncü ve örnek yatırımlara açılmış olan Cıbıltepe Kayak Merkezi, yaklaşık “5000 / kayakçı / gün” büyüklüğünde bir kapasite sunmaktadır.

Cıbıltepe kayak alanında 2 adet telesiyej tesisi (birinci 1437 mt., ikincisi 1807 mt, uzunlukta) hizmete açılmıştır.

Normal kış koşullarında yılda ortalama olarak 4 ay, 8 ile 120 cm kalınlığında karla kaplı olan Sarıkamış’ta en uygun kayak mevsimi 10 Aralık - 10 Nisan ta-rihleridir. Sarıkamış çevresi özellikle ‘Alp ve Kuzey Disiplini’ kayak uygulamaları ile ‘kayak safari’ ve ‘kızaklı geziler’ için çok uygun ortam sunmakta, snowboard sporu ise kısmen yapılabilmektedir.

Sarıkamış Kayak Merkezi Slalom, Büyük Sla-lom ve Süper-C kayak türlerini yapmaya elverişlidir. Sarıkamış’ın kış turizmi yanında piknik ve mesire yeri alanı bakımından da zengin bir yöre olması kış mevsimindeki ilginin yazında devam etmesini sağlamaktadır.


ÇILDIR GÖLÜÇıldır Gölü Dibindeki Eski Şehir Efsanesi Eskiden Çıldır Gölü’nün dibinde bir şehir varmış. Buranın beyi Akçakala’da

otururmuş. Çukurda kurulmuş olan bu şehrin, dokuz burma musluklu çeşmesi varmış. Bey “Gece gündüz çeşmeden su alanlar sakın çeşmeyi kapatmayı unut-masınlar yoksa şehri su basar” demiş.

Şehirde kadın erkek bu buyruğa uyarmış. Bir gün akşamın karanlığı basmış-ken çeşmeden su doldurmakta olan bir kıza yedi yıldır gurbette olan ağabeyin geldiğini müjdelemişler. Dokuz burma musluklu çeşmenin bir musluğundan su dolduran kız, sevindiğinden evine koşup giderken burmayı kapatmayı unutmuş. O gece karanlığında çukur yerlerdeki evleri su basarken artık dokuz burmalı çeşmenin yeri de belli olmaz hale gelmiş. Evi biraz yüksekte olanlar işin farkına varınca çoluk çocuğun elinden tutarak hiçbir eşya almadan yokuş yukarı kaç-mışlar. Ertesi gün şehirden ancak kilisenin kümbeti görülürken akşama kadar onlarda sular altında kalmış. Şehirden sağ kurtulup kaçanlar Akçakala adasına gelmişler. Çıldır Gölü işte dibindeki o dokuz burmalı çeşmenin suyundan ortaya çıkmıştır. Eğer (güneydeki) Taşbaşından bu gölün ayağı Zarşat’a doğru akmasay-dı Akçakala adası ile öteki köyleri su basardı.


KARS KALESİ

Merkez Kale, İç Kale veya Stadel olarak anılır. M.S. 1153 yılında Selçuklulara bağlı Saltuklu Sultanı Melik İzzeddi’in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırıl-mıştır. Kenti çevreleyen dış kale surları da 12.YY’da inşa edilmeye başlanmış 1386 tarihinde Timur tarafından yıkılan kale 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murat’ın fermanı ile Kars’a gelen Lala Mustafa Paşa tarafından kale ve dış cephe surla-rı yeniden yaptırılmıştır.(Kale kalıntılarında dört köşe mermer kitabe bulunmuş dış surların kapısına koydurulmuştur. Bu kitabeye göre “1152 yılında Sultan Melik İzzetin’in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırılmıştır. Kaleyi 1386 yılında da Timur yerle bir etmiş, 1579 yılında tekrar III. Murat’ın emriyle Lala Mustafa Paşa yeniden yaptırmıştır.”) 1616 ve 1636 yıllarında 2 defa onarımdan geçmiş, şehir merkezine bazı eserler eklenmiştir. Kaynaklara göre Merkez kale dışında surlar 27.000 metre uzunluğunda olup, 220 burçtan meydana gelmiştir. Kale doğu-batı istikametinde 250 mt. Kuzey-güney istikametinde yaklaşık 90 mt’dir. 1877–1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra 40 yıllık Rus işgalinde tahribatlara uğ-ramış, orijinal özelliğini ve kullanımını yitirmiştir. Kars Kalesinin dış cephe surları kesme bazalt taştan yapılmış olup yük istinat duvarları ile çevrilidir. Üç büyük kapısı bulunmaktadır. Bunlar;

Sukapısı veya Çeribaşı kapısı (batıda)Kağızman kapısı (Ortakapı)Behram Kapısı veya Bayrampaşa kapısıdır.

�0 Kars Ticaret Borsası

TEŞVİK VE DESTEKLER

İlimize yatırım yapmak isteyen girişimcilere Ekonomi Ba-kanlığı başta olmak üzere KOSGEB, TKDK, SERKA ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı önemli oranlarda ve tutarlarda destekler sağlamaktadır.

YENİ TEŞVİK SİSTEMİÜlke ekonomisi son yıllarda belirli dönemlerde önemli büyüme hızları ya-

kalamasına rağmen, kalkınmada aynı hızla yol alınamamış ve sonuçta bölgeler arasındaki sosyoekonomik gelişmişlik farkları ortadan kaldırılamamıştır. Bölgesel kalkınmayla birlikte üretim ve istihdamı artırmayı, uluslararası rekabet gücünü yükseltmeyi, yabancı sermayeyi ülkeye çekmeyi ve inovasyon faaliyetlerini hız-landırmayı amaçlayan yeni teşvik sistemi; Ekonomi Bakanlığı tarafından eski teş-vik sisteminin revize edilmesiyle 2012 Haziran’da yürürlüğe girmiştir.

2015’te tekrar revize edilen ve önceki yıllara göre daha kapsamlı destekler sağlayan yeni teşvik sisteminde; genel, bölgesel ve büyük ölçekli teşvik uygu-lamalarına stratejik yatırımların teşviki de eklenerek uygulama sayısı 4’e çıkarıl-mıştır.

Eski teşvik sisteminde daha önce 4 grupta toplanan iller, yeni teşvik siste-miyle birlikte sosyoekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak 6 bölgede toplanmıştır. İlimiz Kars; Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak, Van, Bozcaada ve Gökçeada ile birlikte 6. bölgeye dahil edilmiştir. Sistem, 6. bölgeye diğer bölgelere göre daha yüksek oranlarda destek sağlamakla birlikte gelir vergisi stopajı desteği ve sigorta primi işçi payı destekleri sadece 6. bölgede uygulanmaktadır. Ayrıca yeni teşvik sistemi ile ülke genelinde Organize Sanayi Bölgelerine (OSB) yapılacak yatırımlara ek teşvikler getirilmiştir.

Yeni teşvik sistemi 4 teşvik bileşenine göre oranları değişmekle birlikte aşağı-daki destek unsurlarına sahiptir:

Gümrük vergisi muafiyeti-Vergi indirimi-Yatırım yeri tahsisi-Sigorta primi iş-veren hissesi desteği-Faiz desteği-Gelir vergisi stopajı desteği-Sigorta primi işçi hissesi desteği-Katma değer vergisi(KDV) istisnası

Genel Teşvikler: Bölge ayrımı yapılmaksızın teşvik edilmeyecek yatırım ko-nuları ile diğer teşvik uygulamaları kapsamında yer almayan ve belirlenen asgari sabit yatırım tutarı şartını sağlayan tüm yatırımlar KDV istisnası (makine ve teçhi-zat ithal ve yerli teslimleri KDV’den muaftır) ve gümrük vergisi muafiyeti (makine ve teçhizatın ithali ve otomabil ve ticari araç yatırımlarında monte edilmemiş haldeki parçaların ithali gümrük vergisinden muaftır) ile desteklenmektedir.

�1Kars Ticaret Borsası

Bölgesel Yatırımlar (31.12.2015’e kadar başlayacak yatırımlar için)

Destekler Bölgeler

1 2 3 4 5 6

Kdv istisnası Var Var Var Var Var Var

Gümrük vergisi muafiyeti Var Var Var Var Var Var

Vergi indirim oranı (%) 50 55 60 70 80 90

Yatırıma katkı oranı (%)

OSB dışı

15 20 25 30 40 50

OSB içi

20 25 30 40 50 55

Sigorta primi

işveren payı desteği

Destek süresi (yıl)

OSB dışı

2 3 5 6 7 10

OSB içi

3 5 6 7 10 12

Yatırım yeri tahsisi Var Var Var Var Var Var

Faiz desteği

İç kredi

Yok Yok

3 puan 4 puan 5 puan 7 puan

Döviz kredi

1 puan 1 puan 2 puan 2 puan

Sigorta primi işçi hissesi desteği

Yok Yok Yok Yok Yok 10 yıl

Gelir vergisi stopajı desteği Yok Yok Yok Yok Yok 10 yıl

Bölgesel Teşvikler: Kars’ın da içinde yer aldığı 6. Bölge’de yatırım teşviklerin-den yararlanmak için gereken asgari sabit yatırım tutarı 500.000 TL’dir.

�� Kars Ticaret Borsası

Büyük Ölçekli Yatırım Teşvikleri: Seçilmiş alanlarda yapılacak ve asgari sabit yatırım tutarları 50 ile 1.000 milyon TL arasında değişen yatırımlara uygulanır.

Büyük Ölçekli Yatırımlar (31.12.2015’e kadar başlayacak yatırımlar için)

DesteklerBölgeler

1 2 3 4 5 6

Kdv istisnası Var Var Var Var Var Var

Gümrük vergisi muafiyeti Var Var Var Var Var Var

Vergi indirim oranı (%) 50 55 60 70 80 90

Yatırıma katkı oranı (%)OSB dışı 25 30 35 40 50 60

OSB içi 30 35 40 50 60 65

Sigorta primi işveren hissesi

desteği

Destek(yıl) süresi

OSB dışı 2 3 5 6 7 10

OSB içi 3 5 6 7 10 12

Yatırım yeri tahsisi Var Var Var Var Var Var

Sigorta primi işçi hissesi desteği Yok Yok Yok Yok Yok 10 yıl

Gelir vergisi stopajı desteği Yok Yok Yok Yok Yok 10 yıl

Stratejik Yatırım Teşvikleri: Asgari sabit yatırım tutarı en az 50 milyon TL, kat-ma değeri en az %40 (rafineri ve petrokimya hariç) ve ithalat bağımlılığı yüksek yatırımlara uygulanır.

Stratejik Yatırımlar

DesteklerBölgeler

1 2 3 4 5 6

Kdv istisnası Var

Gümrük vergisi muafiyeti Var

Vergi indirim oranı (%) 90

“Yatırıma katkı oranı (%) “ 50

Sigorta primi işveren hissesi desteği

“Destek süresi “ 7 yıl (6.bölgede 10 yıl)

Yatırım yeri tahsisi Var

Faiz desteğiİç kredi 5 puan

Döviz kredi 2 puan

��Kars Ticaret Borsası

Nisan 2015’te açıklanan destek paketine göre bu teşviklere ek olarak bazı yeni düzenlemeler de getirilmiştir. Buna göre özel sektör işyerlerinde 6 ay sü-reyle İşbaşı Eğitim Programında (İEP) çalışacak kursiyerlere İŞKUR tarafından net asgari ücret ödenecektir. İşverenin kursiyerler için yaptığı harcamalar vergi matrahından düşürülebilecektir. İşbaşı Eğitim Programı sonrası kursiyerler aynı işkolunda işe alınırsa; imalat sektöründe 42 ay, diğer sektörlerde ise 30 ay bo-yunca SGK işveren primi İŞKUR tarafından ödenecektir. 2015 Temmuz ayına kadar işbaşı eğitimine başlanmış olması halinde ilave 6 ay daha desteklerden faydalanılabilecektir.

Aynı istihdam paketinde mevcut durumda her bir KOBİ için 1,5 Milyon TL ve her bir risk gurubu için 2 Milyon TL olan kefalet limiti, imalat sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lerin yatırım kredileri için 2,5 Milyon TL’ye, her bir risk grubundaki imalatçı KOBİ’ler için ise 3 Milyon TL’ye çıkarılmıştır. Ayrıca, diğer KOBİ’ler için 8 yıl olan maksimum vade, imalatçı KOBİ’ler için 10 yıla çıkarılmış, diğer KOBİ’ler için %75 olan kefalet oranı imalatçı KOBİ’ler için %80’e yükseltilmiştir.

Yine kadın girişimcilerin finansmana erişimlerinin kolaylaştırılması ve böy-lelikle kadın istihdamının artırılması amacıyla yeni bir düzenleme yapılmıştır. Düzenleme ile kadın girişimcilerin 100 bin TL’ye kadar ve 5 yıl vadeli kullana-cakları krediler için Kredi Garanti Fonu aracılığıyla %85 oranında kefalet imka-nı sağlanmaktadır.

KOSGEB DESTEKLERİ

1990’da ilgili kanun ile kurulan KOBİ’lerin rekabet güçlerini geliştirmeye ve girişimcilik kültürünü yaygınlaş-tırmaya yönelik destekler sunarak KOBİ’lerin ülke ekono-misi içindeki paylarını artırmak amacıyla kurulan KOSGEB madencilik ve taş ocakçılığı, imalat, elektrik, gaz, buhar ve

iklimlendirme üretimi ve dağıtımı, su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileş-tirme faaliyetleri, inşaat, toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı, ulaştırma ve depolama, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri, bilgi ve iletişim, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler, idari ve destek hizmet faaliyetleri, kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor ve diğer hizmet faali-yetleri sektörlerini desteklemektedir.

KOSGEB desteklerinden yararlanabilmek için ilgili işletmenin KOSGEB veri tabanına kayıtlı bir KOBİ olması desteklenen ilgili sektörlerden birinde faaliyet göstermesi gerekmektedir.


İlgili yönetmeliğe göre çalışan sayısı 250’nin altında ve yıllık net satış hasılatı (geliri) veya mali bilanço değeri (aktif toplamı) 40 milyon TL’yi aşmayan işletme-ler KOBİ olarak kabul edilmektedir.

İlimizde bir işletme dışında tüm özel sektör yatırımları KOBİ niteliğinde oldu-ğundan bu destekler özellikle yeni ve genç girişimciler için önem arz etmekte-dir.

KARS’ta KOSGEB DestekleriDestek Oranı

Üst Limit (TL)

KOBİ proje destek programı %60 150000

Tematik proje destek programı %60 150000

İşbirliği güçbirliği destek programı %60750.00 (Geri ödemesiz 250.000 +

Geri ödemeli 500.000)

AR-GE, inovasyon ve endüstriyel uygulama destek programı

%75-%100 5.000-20.000

Genel destek programı %60 10.000-30.000

Girişimcilik destek programı %70-%80“3.000-12.000 (Geri ödemesiz)

70.000 (Geri ödemeli)”

“G.İ.P. KOBİ destek programı “ %75-%100 10.000-60.000

Kredi faiz desteği Bankalarla yapılacak protokol şartlarına bağlıdır

Laboratuar hizmetleriKOSGEB laboratuarlarında KOBİ’lere indirimli fiyat

uygulanır


TKDK DESTEKLERİ

2007 yılında kırsal kalkınmayı hızlandırmak amacıyla Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlı olarak kurulan TKDK, halihazırda 42 ilde faaliyet göstermektedir. Kırsal kalkınma (IPARD)

programı dahilinde Türkiye’nin devlet katkısını ve ağırlıklı olarak AB fonlarını ya-tırımlara aktaran kurumun koordinatörlüklerinden birisi de ilimiz Kars’ta bulun-maktadır.

Kurum yatırım tutarının %65’ine kadar hibe desteği sağlayabilmektedir. TKDK programlarına, destek programına göre değişebilmekle beraber, tarım ve hayvancılıkla ilgili faaliyet gösteren gerçek kişiler, tüzel kişiler, küçük ve orta bü-yüklükteki işletmeler (KOBİ), tarım kredi kooperatifleri ve üretici birlikleri başvuru yapabilirler.

TKDK’nın Kars’ta Desteklediği Faaliyetler

Faaliyet Destek Oranı

Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım%50-65

“Et Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım”

Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması

%50“Et ve Et Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması”

Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması

Su Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması

Çiftlik Faaliyetlerinin Çeşitlendirilmesi ve Geliştirilmesi

%50Yerel Ürünler ve Mikro İşletmelerin Geliştirilmesi

Kırsal Turizm

Kültür Balıkçılığının Geliştirilmesi


SERKA DESTEKLERİ

Her biri düzey 2 bölgelerinde olmak üzere ülkemizdeki 26 kalkınma ajansın-dan biri olan ve Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Kars illerini (TRA2) kapsayan SERKA’nın

merkezi ilimiz Kars’ta bulunmaktadır.SERKA, kalkınma ajanslarının kuruluş hedeflerine uygun olarak bölgesel

kalkınma dinamiklerini harekete geçirmek ve bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak amaçlarıyla 2006’da yasalaşan ilgili kanun kapsamında 2009 yılında kurulmuştur.

SERKA mali destek ve teknik destek olmak üzere iki tür destek sağlamaktadır. Mali destekler doğrudan finansman ve dolaylı finansman programları ile kullan-dırılır. Doğrudan finansman; proje teklif çağrısı yöntemiyle doğrudan finansman desteği, doğrudan faaliyet desteği ve güdümlü proje desteği başlıklarıyla uygu-lanırken dolaylı finansman ise faiz desteği ve faizsiz kredi desteği başlıklarıyla uygulanır. Kurum, her çağrı döneminde öncelik verdiği farklı başlıklarla proje çağrısına çıkabilmektedir. SERKA ticari işletmelere destek sağlamakla beraber daha çok bölgede yatırım ortamının iyileştirilmesine odaklanmaktadır.

Proje teklif çağrısı yöntemiyle sağlanan doğrudan finansman desteği, Ajan-sın belirli dönemler itibarıyla planlanan destek programları kapsamında, proje karşılığı yararlanıcılara sağladığı mali desteklerdir.

Doğrudan faaliyet desteği Ajansın proje teklif çağrısı yapmaksızın, proje ha-zırlığı konusundaki yükümlülüklerden bazılarını hafifletmek ve proje destek sü-recini hızlandırmak amacıyla veya proje hazırlık sürecini doğrudan yönetmek suretiyle yararlanıcılara sağladığı karşılıksız ve doğrudan desteklerdir. Doğrudan faaliyet desteği (DFD) istisnai bir destek olup, bu destek türünde proje teklif çağ-rısı usulü uygulanmaz.

Güdümlü proje desteği, bölgesel gelişmenin hızlandırılması, bölgenin reka-bet edebilirliğinin güçlendirilmesi ve bölgedeki iş ortamının iyileştirilmesi açısın-dan önem taşıyan projelerin Ajansın öncülük etmesi ve koordinasyonu üstlen-mesiyle gerçekleştirdiği destektir.

Faiz desteği, kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişilerin ilgili aracı kuruluş ile Ajans arasında imzalanacak protokolde belirtilen nitelikteki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlardan alacakları krediler karşılığında ödeyecekleri faiz giderlerinin, Ajans tarafından karşılanmasını öngören karşılıksız yardımdır.

Faizsiz kredi desteği, Ajans tarafından kâr amacı güden gerçek ve tüzel kişile-rin ilgili aracı kuruluş ile Ajans arasında imzalanacak protokolde belirtilen nitelik-teki projeleri için, ilgili aracı kuruluşlar eliyle kredi verilmesini ve bu mali desteğin Kalkınma Ajansları mevzuatında belirtilen usul ve esaslar dahilinde Ajansa faiz


ödenmeksizin taksitler halinde geri ödenmesini öngören karşılıksız yardımdır. Teknik destekler ise bölgedeki yerel aktörlerin bölgesel kalkınma açısından

önem arz eden, ancak kurumsal kapasite eksikliği nedeniyle hazırlık ve uygu-lama aşamalarında sıkıntı ile karşılaştığı çalışmalarına Ajans’ın sağladığı destek-lerdir.

Ajansın desteklerinden, programların içeriğine göre yerel yönetimler ve mahalli idari birlikleri, üniversiteler, meslek okulları, araştırma enstitüleri, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, organize sanayi bölgeleri, endüstri bölgeleri, küçük sanayi siteleri, kaymakamlıklar, bakanlık il ve ilçe müdürlükleri, bakanlıklara bağlı kurum, kuruluş ve enstitüler, il özel idaresi, belediyeler belediyelere bağlı kar amacı güden şirketler, diğer gerçek ve tüzel kişiler (anonim şirketler, limited şirketler, şahıs şirketleri vb.) ve KOBİ’ler yararla-nabilir

SERKA DestekleriDestek

Oranı/Tutarı

Mali destek

Doğrudan finansman

Proje teklif çağrısı ile doğrudan finansman desteği

%25-%90

Doğrudan faaliyet desteği 19.500-85.000 TL

Güdümlü proje desteği Azami %90

Dolaylı finansman

Faiz desteği İlgili protokollere göre belirlenirFaizsiz kredi desteği

Teknik destek Azami 15.000 TL


GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI DESTEKLERİ

Gıda, Tarım ve Hayvancılık bakanlığı ilimiz Kars’ta Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP) VE Doğu Anadolu Projesi (DAP) damızlık sığır işletmesi yatırım destekleri kapsamında destek üst limit-leri değişmekle beraber tarıma dayalı ekonomik yatırım-

ları desteklemektedir.

Yatırım Konusu Destek Oranı

DAP 50-300 başlık sığır işletmesi“İnşaat (%30)

Hayvan alımı (%40) Makine alımı (%40)”

KKYDP

Tohum işleme, paketleme ve depolama

%50

Diğer bitkisel ürün işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması

Hayvansal ham deri işlenmesi

Alternatif enerji kaynaklarını kullanan yeni sera

Alternatif enerji kaynaklarından ısı ve elektrik üretimi

Çelik silo

Soğuk hava deposu

Hayvansal orijinli gübre işlenmesi, paketlenmesi ve depolanması

KARS 3 BÜYÜK ULUSLARARASI PROJE İLE KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN TİCARET MERKEZİ OLUYOR

BAKÜ-TİFLİS-KARS (BTK) DEMİRYOLU

2007’de Gürcistan’ın Marabda istasyonunda, 2008’de ise Kars’ta Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan Devlet Başkanları tarafından temeli atıldı.

Toplam 826 km uzunluğundaki BTK’nın 2015’in sonunda operasyonel hale gelmesi ve ülkemizdeki bölümünün yaklaşık 1,5 milyar TL’ye mal olması beklen-mekte.


Bitirildiğinde ilk etapta yılda 1,5 milyon yolcu ve 6 milyon ton yük taşıması, ilerleyen yıllarda ise yıllık 3 milyon yolcu ve 20 milyon yük taşıma kapasitesine ulaşması planlanıyor.

Türkiye demiryolu ağını Kars ve Hazar Denizi üzerinden Orta Asya ve Uzak Doğu’ya bağlayacak.

Çin ile Avrupa ülkeleri arasındaki mesafeyi 35 günden (denizyolu) 13 güne (demiryolu) indirecek ve ilgili güzergahta yük taşımacılığı alanında yüksek ma-liyetli hava taşımacılığına ve uzun süreli deniz taşımacılığına çok önemli bir alternatif konumuna gelecek ve Çin ile İngiltere arasındaki demiryolu hatlarını birleştirecek.

Kars’tan hızlı tren hattı ile Tiflis’e 1,5 saatte, Bakü’ye ise 4 saatte ulaşılabile-cek.

Kars, BTK projesinin aktif hale gelmesiyle ve etüt çalışmaları tamamlanmış olan ve önümüzdeki 10 yıl içinde bitirilmesi planlanan Kars-Çıldır-Ardahan ve Kars-Iğdır-Aralık Dilucu demiryolu hatlarının faaliyete geçmesiyle sadece Kaf-kasya, Orta Asya ve İran’a uzanan demiryolu geçiş merkezi olmayacak, ayrıca bölgenin demiryolu üssü olacaktır.

BTK demiryolu, hem Türkiye’yi lojistik alanında daha ileriye taşıyacak hem de ülkemiz ile Kafkasya, Orta Asya ve Çin arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkileri geliştirecektir.

İhraç ettiği malların %53’ünü denizyoluyla, %34’ünü karayoluyla, %12’sini ha-vayoluyla ve sadece %0,6’sını demiryoluyla taşıyan Türkiye, BTK projesinin bitiril-mesiyle birlikte sahip olduğu konumun da etkisiyle Kafkasya, Orta Asya ve hatta Çin’e yapacağı ihracatın önemli bir kısmını demiryolları aracılığıyla gerçekleştir-me fırsatına sahip olabilecektir.

�0 Kars Ticaret Borsası

KARS LOJİSTİK MERKEZİ

Türkiye’deki 19 lojistik merkezden biri.10 yıl içerisinde ülkedeki yük taşımacılığında karayolu payının %60’a düşürül-

mesi, demiryolu payının ise %15’e çıkarılması ve bu merkezlerin lojistik sektörü-ne yıllık yaklaşık 40 milyar dolar katkı sağlaması hedefinin önemli bir parçası.

Kars OSB’nin yakınında 665.000 m²’lik alana yapılması ve 7 km’lik demiryolu bağlantısıyla BTK demiryolu hattına bağlanması planlanmakta.

Lojistik merkezde depolar, tır parkları, gümrük alanları, konteyner sahaları, yükleme ve boşaltma alanları, idari ve sosyal tesisler yer alacak.

Uygulama projesi Mart 2015’te ihale edildi. Nisan’da ihaleyi kazanan şirketle sözleşme imzalandı ve yer teslimi yapıldı.

2017’de bitirilmesi bekleniyor.Önümüzdeki yıllarda lojistik sektörünün ülkemizde yıllık %10-15 büyüyeceği

beklentisi, Kars Lojistik Merkezi’nin önemini daha da artırmaktadır.Kars Lojistik Merkezi; ilimizde yeni sektörler oluşturacak, ihracat yapan iş-

letme sayısının ve ihracat hacminin artmasıyla istihdamı artıracak, il ekonomi-sine dinamizm kazandıracak ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacaktır. Lojistik merkez ayrıca yolcu trafiğini artıracak olması nedeniyle ilimizdeki turizme dayalı hizmet sektörünü de geliştirecektir.

AKTAŞ SINIR KAPISI

1995’te kara hudut kapıları arasındaki yerini aldıktan sonra uzun yıllar kapa-lı kalan Ardahan ili Çıldır ilçesindeki sınır kapısı, son yıllarda Türkiye-Gürcistan arasında sosyal ve ekonomik ilişkilerin artmasına bağlı olarak tekrar gündeme gelmiş ve iki ülke arasında yapılan görüşmeler sonucu Aktaş’ta ve Gürcistan

�1Kars Ticaret Borsası

tarafındaki Kartsakhi’de gümrük tesislerinin hızlı bir şekilde modernize edilmesi yönünde ortak karar alınmıştır.

Ülkemizdeki çalışmalar 2012’de resmiyete dökülmüş ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) arasında Halkalı (İstanbul-İç Gümrük), Çıldır-Aktaş, Dilucu (Iğdır), Esendere (Hakkâri) ve Kapıköy (Van) sınır kapılarının yenilenmesi için protokol imzalanmış ve Kasım 2013’te de 76.000 m² alana kurulacak olan Aktaş Sınır Kapısı’nın temeli atılmıştır.

3’er adet giriş ve çıkış peronu bulunduracak olan Aktaş Sınır Kapısı’nda sür-mekte olan çalışmaların paralelinde Gürcistan da Kartsakhi’de yenileme çalış-maları başlatmıştır ve son resmi açıklamalara göre sınırın her iki tarafındaki ça-lışmaların eş zamanlı olarak bitirilmesi ve Aktaş-Kartsakhi Sınır Kapısı’nın 2015 yazında faaliyete geçmesi planlanmaktadır.

Çıldır’a 20 km, Ardahan’a 60 km ve Kars’a yaklaşık 105 km uzaklıkta bulunan Aktaş Sınır Kapısı’nın açılmasıyla birlikte Gürcistan’ın başkenti ve ekonomik mer-kezi Tiflis’e ve Azerbaycan’a olan mesafe karayolu üzerinden oldukça kısalaca-ğından dolayı, Sarp Sınır Kapısı’ndaki yük trafiğinin bir kısmının Aktaş’a kayması ve yine özellikle kış mevsiminde geçit vermeyen ve halihazırda yoğun bir trafiğe sahip olmayan Türkgözü Sınır Kapısı’nın da sınır geçişleri açısından devre dışı kalması beklenmektedir.

Sarp-Tiflis güzergahının karayoluyla 6,5 saat (370 km), Türkgözü-Tiflis (240 km) arasındaki mesafenin yine karayoluyla yaklaşık 5 saat sürmesi; Tiflis’e yakla-şık 4 saat (215 km) uzaklıktaki Aktaş Sınır Kapısı’nın önemini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Yeni sınır kapısı, bu açıdan bakıldığında hem Kafkasya’ya ve Orta Asya’ya ihracat yapan işletmelerin karayolu ulaşım maliyetlerini ciddi anlamda azaltacak hem de Kuzeydoğu Anadolu’dan Gürcistan ve Azerbaycan’a daha et-kin ve yoğun bir karayolu koridoru da açmış olacaktır.

Aktaş Sınır Kapısı’nın açılması, ilimiz Kars için de ekonomik anlamda cid-di fırsatları beraberinde getirecektir. Bölgeye açılan en yakın sınır kapısı olan Türkgözü’ne yaklaşık 150 km uzaklıkta olan Kars’ın, yeni sınır kapısının açılma-sıyla birlikte gelişmekte olan Gürcistan pazarının merkezi Tiflis’e uzaklığı 70 km kısalacaktır. Yine daha büyük bir pazar konumundaki Azerbaycan’a, yeni sınır kapısından 230 km gibi kısa bir mesafede giriş yapma imkânı da doğacaktır.

Kars, 2015 yazında açılması beklenen Aktaş Sınır Kapısı’nı sadece Gürcistan ve Azerbaycan’a değil tüm Kafkasya’ya ve Orta Asya’ya açılan bir ihracat pence-resi olarak da kullanabilecektir.

Yeni sınır kapısının ilimizdeki transit yük ve yolcu trafiğini de artırması ve buna bağlı olarak turizm temelinde hizmet sektörünü de geliştirmesi beklenmekte-dir.


KARS’IN UYGUN YATIRIM ALANLARI

SERKA’nın 2012’de yapmış olduğu ilgili çalışmada Kars’a ilişkin kuruluş yeri faktörleri ayrıntılı bir şekilde analizi edilmiş ve potansiyel yatırım alanları; pazar olanakları, hammadde kaynaklarına yakınlık, taşıma, işgücü, enerji, finansman olanakları, yatırım tutarı vb. kriterler dikkate alınarak elde edilen puanların sırala-masına göre A, B ve C şeklinde 3 gruba ayrılmış ve A ve B grubuna giren faaliyet alanları Kars’ın uygun yatırım alanları olarak belirlenmiştir.

Buna göre Kars’ta tarım ve hayvancılık sektörlerinde toplam 12, sanayi ve hizmetler sektörlerinde ise toplam 32 uygun yatırım alanı bulunmaktadır.

Tarım ve Hayvancılık Sektörleri

Faaliyet Alanı Grup

Süt inekçiliği A

Damızlık inek yetiştiriciliği A

Et besiciliği A

Kaz yetiştiriciliği A

Arıcılık A

Buğdaygil yem bitkileri B

Endemik bitki yetiştiriciliği B

Koyun yetiştiriciliği B

Meyvecilik B

Organik tarım ürünleri üretimi B

Yumurta tavukçuluğu B

Su ürünleri B


Sanayi ve Hizmetler Sektörleri

Faaliyet Alanı (İlk 24) Grup

Et ürünleri/şarküteri A

Süt ürünleri (peynir) A

Karma yem üretimi A

Tarım makineleri imalatı A

Özel hastane A

Kars merkez otel yatırımı A

Apart daire ve öğrenci yurdu A

Çağrı merkezi A

Bal üretimi ve paketleme B

Pestil üretimi B

Küp şeker üretimi B

Ambalaj malzemeleri üretimi B

İnşaat malzemeleri üretimi B

Isı yalıtım malzemeleri üretimi B

Tuğla ve kiremit üretimi B

Metal ürünleri imalatı B

Biyogaz B

Kış turizmi otel yatırımı B

Orman ve orman ürünleri B

Plastik ürün imalatı B

Nitelikli eğlence dinlence tesisi yatırımı B

AVM B

Soğuk hava deposu B

Yetkili servis B


HEDEF KAFKASYA VE ORTA ASYA PAZARLARI

İlimiz Kars; Bakü-Tiflis Kars demiryolu, Kars Lojistik Merkezi ve Aktaş Sınır Ka-pısı ile yaklaşık 158 milyon nüfuslu ve 805 milyar $’lık bir büyüklüğe sahip, her geçen gün büyüyen ve dinamik bir ekonomik pazara hem ticari hem de kültürel olarak daha da yakınlaşmaktadır.

Nüfus (2013-Milyon)

Ekonomik Büyüklük (2013-Milyar $)

Türkiye’nin İhracatı (2014-Milyar $)

İran 77,4 368,9 3,9

Kazakistan 17 231,9 1

Azerbaycan 9,4 73,6 2,9

Özbekistan 30,2 56,8 0,6

Türkmenistan 5,2 41,9 2,2

Gürcistan 4,5 16,1 1,4

Tacikistan 8,2 8,5 0,3

Kırgızistan 5,7 7,2 0,4

Toplam 157,6 804,9 12,7

KARS’A YATIRIM YAPMAK İÇİN 10 NEDEN

(HEDEF 2020’DE İL İHRACATINI YILLIK 100 MİLYON $’A ÇIKARMAK)

Yeni teşvik sisteminde işgücü maliyetlerinin en düşük ve destek oranlarının en yüksek olduğu, yatırım açısından en avantajlı konumda bulunan 6. böl-gede yer almasıKöklü ve her geçen gün gelişen modern hayvancılık altyapısı, geniş mera ve çayırların varlığıYıllık 2 milyon yolcu kapasiteli uluslararası uçuşlara açık Kars HavalimanıTKDK, SERKA, KOSGEB ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yatırım-lara sağladığı destekler ve kurulmakta olan 2. OSB ve Besi OSB ile gelişen sanayi altyapısıKars kaşarı, balı, kazı ve eti gibi yüksek pazarlanma potansiyeline sahip mar-ka değerlerin varlığı Ani Antik Kenti, Tarihi Şehir Merkezi, Sarıkamış Kayak Merkezi ve Çıldır Gölü

1.

2.

3.4.

5.

6.


gibi birçok değere sahip yüksek turizm potansiyeliHer geçen gün büyüyen ve dinamik bir ekonomik pazar olan Kafkasya ve Orta Asya ülkelerine yakınlıkBakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu ile hedef pazarlara demiryolu üzerinden düşük maliyetli ve hızlı ulaşımAktaş Sınır Kapısı ile hedef pazarlara karayolu üzerinden düşük maliyetli ve hızlı ulaşımKars Lojistik Merkezi ile organize lojistik faaliyetleri

7.

8.

9.

10.

İLGİLİ KURUMLARIN İLETİŞİM ADRESLERİ

Kars ValiliğiCumhuriyet Mh. İnönü Caddesi, Valilik Binası, Kars Merkez, Kars, Türkiye (0474) 223-2721 / (0474) 223-1174

Kars Belediyesi

Yusufpaşa Mh. Karadağ Caddesi, No: 19, Belediye Başkanlığı Binası, Kars Merkez, Kars, Türkiye(0474) 223-2153 (0474) 223-2152

Serhat Kalkınma AjansıAtatürk Cad No:117 Ortakapı Mah Kars Merkez, Kars, Türkiye(0474) 212-5204

Kars İl Özel İdaresiKaradağ Mahallesi Vali Hüseyin Atak Bulvarı No: 72 Kars Merkez, Kars, Türkiye (0474) 212-7528 / (0474) 212-1248

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu

Kars 0474 212 40 51 0474 212 21 97 Yenişehir Mah. Ali Gaffar Okan Bulvarı No:76-4 Merkez

Kars Gıda, Tarım Ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

Alpaslan Mah., Şehit Er Asım Akçay Sok. No:43, Kars Merkez/Kars(0474) 212 7093

KOSGEB Kars Hizmet Merkezi Müdürlüğü

Yeni Mah. Cumhuriyet Cad. No:152 Merkez/KARSE-Posta: [email protected] 0474 212 27 05 /0474 212 27 00

Kars OSB Müdürlüğü “Tel: 0474 212 28 68 Faks: 0474 223 09 35

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü“web:http://www.karskulturturizm.gov.tr/Tel: 0 (474) 2122179 - 2126864 - 2126865Faks : 0 (474) 2124623”


Ticaret İl Müdürlüğü“Telefon : 0 (474) 212 75 56Faks : 0 (474) 212 75 60e-mail :[email protected]

Kafkas Üniversitesi Rektörlüğü

“Web : http://www.kafkas.edu.tr/Tel : 0 (47 4) 225 11 50Faks : 0 (474) 225 11 61E-posta: [email protected]”

KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN YENİ EKONOMİK ÇEKİM MERKEZİ … · parça koparılır. Bu parçaya...

Documents

Transcript of KUZEYDOĞU ANADOLU’NUN YENİ EKONOMİK ÇEKİM MERKEZİ … · parça koparılır. Bu parçaya...