Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
-
Upload
owsicladre -
Category
Documents
-
view
238 -
download
0
Transcript of Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
1/162
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
2/162
T.C.
BABAKANLIK
ALE ARATIRMA KURUMU
BROTSTKLE
YAAMAK
Yrd. Do.Dr. Nevin Eracar Baar
Ankara, 1995
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
3/162
BABAKANLIK ALE ARATIRMA KURUMU YAYINLARI
Genel Yayn No : 89
Seri : Eitim
ISBN : 975-19-1260-1
Yayn Ynetim : Turhan AHN
Basmevi : Bizim Bro BasmeviSelanik Cad. 18/11 Kzlay / ANKARATel: 431 88 81 - 433 36 36
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
4/162
MERHABA
SAYGIDEER ANNE-BABALAR
Dnyamzda tm toplumlarn gndemindeki konularndan
biri de "zrller ve onlarn aileleri" sorunudur. zr, bireye
zel olmakla birlikte, getirilen ailenin her bireyini etkilemektedir.
zrl bireye sahip sizlerin; yaamnzn her dneminde, bu
durumdan etkilendiinizi biliyorum. zrllerin yeterli scakla ve
bakm bulabildikleri tek yer olan aile, eitim ve rehabilitasyon
konusunda yalnz ve desteksiz braklrsa; ailenin devamllnsalamak zorlaabilir.
Bu sebeple, zrl bireye sahip ailelerin aile ii ve
dnda birbirine destek olmas, yardmlamas ve zellikle
iletiim konularnak tutmas, hem zrlnn hem de dier aile
bireylerinin mutluluu iin ok nemlidir.
Bu amala, zrl bir ocua sahip sizlerin, gerek zr
konusunda gerekse ne yaplmasgerektii konusunda ilk andan
itibaren zenle ve doru olarak bilgilendirilmeleri gereklidir.
Trk ailesinin glendirilmesi amacyla; aratrma, yayn
ve eitim almalar yapmakla ykml olan Aile Aratrma
Kurumu, 1995 ylnda "zrl Bireyi Olan Ailelere" ynelik
rehberlik projesini balatmtr.
eitli zr gruplarna gre, aile bireylerinin karkaryaolduklarsorunlar ve bu sorunlar karsnda ne yapmak gerektii
konusunda bilgilendirmek, salklbir aile yapsnn oluumuna
katksalamak amacyla hazrlanan Aile Eitimi kitaplarnsizlere ulatrmbulunuyoruz.
niversitelerimizin zel eitim alannda ihtisaslam
saygdeer retim yelerine hazrlatm olduumuz bu
kitaplarda verilen bilgilerle sizlere yardmcolmaya altk.
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
5/162
Sorun ve ihtiyalarnzn ynla olduunu biliyorum. Elimizdeki
tm kaynaklar sorunlarnzn zmnde kullandmz
bilmenizi isterim.
zrl bireyi olan saygdeer anne-babalar yaamnz
ok daha kolay, ok daha gzel ve ok daha yaanabilir klmak
amacyla balattmz bu almayla sizlere yardmc
olabildiysek ne mutlu bizlere...
ocuklarnzla birlikte mutlu, sevgi dolu bir yaam
srmenizi diliyorum.
Abdlkadir ATE
Devlet Bakan
-IV-
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
6/162
SUNU
Eitim ve salk sistemlerini yeterince gelitire-memi lkelerde zrl veya engelli insanlar savavermek zorunda kalrlar. nsan gibi yaamak, dahasayakta kalabilmek iin. Grme, iitme, ortopedik vb.engelliler biraz daha ansl saylabilirler bu savata.Zihinsel ve ruhsal engelliler iin yaam ne yazk ki okdaha zordur. nk akllar ve fikirleriyle kendi
yaamlarn kurabilecek gte deildirler. Onlarnhaklarnaramak ve korumak iin tek ans ailelerinin,gcdr. Bu yzden toplumun zrllere ulatrdhizmetleri zihinsel ve ruhsal zrllerin ailelerinesunmak gerekir. Bu adan bakldnda BabakanlkAile Aratrma Kurumu Bakanlnn ailelere ynelikrehberlik hizmeti abalarok anlamlve deerlidir.
Otistikler yakn zamana dek zihinsel engellilerkapsamnda grlm, birok otistik ocuk zel altsnflarda eitime gnderilmitir. Ancak bu snflarauyum salayp devam edebilen otistik ocuk okazdr. nk otistiklerin kendilerine zg bir zihinselyaplanmalar ve davran stilleri vardr. M.E.B.'nabalokullarn zel alt snflarnda otistiklere uygun bir
eitim-retim dzenei yoktur.lkemizde ilk kez 1993 ylnda M.E.B. zel
Eitim Genel Mdrlnce otistikler iin bir eitim-retim projesi gelitirilmeye balanmtr. Eitilebilir*ve retilebilir** dzeyde zihinsel engelliler iin
*Saadet Anaokulu, ilkokulu, Meslekokulu
**Hayriye Kemal Kusun Eitim, Uygulama ve Meslek Okulu
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
7/162
alm olan iki ayr okulun otistikler iin ayrlan birersnfnda projenin denenmesi salanm, bu okullardanbirinde** yeni bir eitim-retim modeli gelitirilmitir (Ek-8). Bu modelin en nemli zellii okul ynetimi-retmen-aile-uzmanlar ve ocuklarn srekli ve dzenli dngseliletiiminin slanmas ve ocuu merkez alan bir modelolmasdr. Dngsel , iletiim, aile gruplar, retmengruplar, tbbi destek, mzik, resim ve oyun terapileri ve
srekli spervizyon almalar ile salanmaktadr.Sistemin kuruluu ve ileyiinde M.E.B. zel Eitim veRehberlik Hizmetleri Genel Mdrlnn halen srmekteolan ilgisi nemli bir yer tutmaktadr.
Bana gelince, hem bir klinik psikolog, hem deEce'nin annesi olmakla yaamnn son 12 ylnbu iki
ilgin dnyann kesitii konumda yaamoldum. Bukonumu korumak, hem mesleime, hem deotistiklere karborcumdur.
Bu kitapkta sizlere bir otistikle birlikteyaamann, varoluuma ok zel boyutlar katanduygusal yansmalarn sunmaya altm. Sizlere
at
m, sizlerle paylamak istediim duygu vednceler, benim kitaplarda bulamadm, amayaayarak rendiim ve gerekliine tm yreimleinandm yaantlardan ktlar. Bu yaantlarn kimibana, kimi de altm gruplardaki aile bireylerineait. Sizlere i dnyamaabilmenin keyfini yaarken,
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
8/162
umarm sizlerin ve baka otistik anne-babalarnn
dnyalar
na da ulaan bir yol bulabilmiimdir.
Bu kitapn hazrlanmas iin gerekli olanaklarsunan Babakanlk Aile Aratrma KurumuBakanl'na, yazm ve i dzenlemeyi gerek-letiren eim Tugay Baar'a, zorluklarn iindegzellikleri kefetmemi salayan kzm Ece'ye, onubytrken bana encok destei veren olum Cem'eteekkr ediyorum.
Nevin Eracar Baar
-V-
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
9/162
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
10/162
NDEKLER
SayfaSunu .........................................................................
.................................................................................. v
1. lk Karlama(Kendimiz-Bakalar-Ben Deeri Kayglar) ................1
2. Yadsyamamak
(Sre Kendini Ortaya Koyar) ....................................43. Giderek Gleniyor nsan
(Yaama Hakk-Savamak-FarklBir Gerekliin Kefi) 74. Koulsuz Kabul
(Beklentilerin Yn Deiiyor - Onun FarklYanlarndaGrebilmek) ............................................................... 10
5. Erken Olgunlaan Karde(Gen Yata Katlanlan Yalnzlk) .............................. 14
\ - zrl ocuklarn Aileleriyle Grup almas........... 17
- rgn Eitim Kurumunda Otistik ocuklarnAileleri le Teraptik Grup almas..................... 35
- Otistik ocuklarn Ele Alnnda Mzikle almalarin Yntem Ve erik Asndan Milli EitimBakanlin GelitirilmiBir Proje ..................... 51
- M.E.B. Saadet lkokulu'nda Otistik ocuklar GrubuylaYaplan Mzikle Saaltm Ve Eitim almas... 61
Otistik ocuklar Ve Ergenler Grubunda Mziklealma Srecine liki Boyutu Asndan BirBak......................................................................... 83
Ekler ................................................................................ 95Otistikler in are retebilecek Merkezler(Elde Edilebildii Kadaryla) ............................................. 148
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
11/162
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
12/162
Artk zel birisiniz. zel bir yaammz, zel yaantlarnz
olacak. zel glkleriniz, zel zmleriniz...
Ama... zellikle insanlarnz olacak.
nk yannzda ancak sizinle olabilenler kalacak.
zel birisinizOtistik bir ocukla, zellikli bir insanla yaamak, onu hissetmek,
anlamak, ona bakmak, beslemek, bytmek, uyutmak,
uyandrmak, giydirmek soymak, onu rahatlatmak, hastalnda
tedavi etmek, diini ekmek ya da ektirmek hep zel
yntemler, stratejiler ve hep yeni zmler gerektirecek.
ite bu yzden zel birisiniz.
Yaamnz kolay olmayacak!nceden beklediklerinizle
deil, bu yaamn sizesunduklaryla geliip
glenebilirsiniz ancak.
Unun farklolduunu en nce siz farketmiolmalsnz.
evredekilere anlatmak kolay deil!"Kondurma" derler insana.
Gzlerinize bakmaz, arrsnz duymaz. Ama bilirsiniz aslnda
duyduunu. En hafif seslere dahi kulak kabarttn.
En derin uykulardan "t" sesiyle uyanabildiini.
En ok siz bilirsiniz.
Doktoruna sorarsanz haklolarak.
Bebekliinden beri igefiimini izleyen doktor, ona ne olduunu
LK KARILAMA
Annelere - babalara -
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
13/162
niye evresiyle ilgilenmediini, neden yat olan bebekler gibi
"baba" yapp glckler datmadn bilecek ve bir are
bulacak diye umarsnz.
Eer okuyan, kendini mesleki olarak gelitirmeyi grev bilen
gerek bir hekimse, sizi ve yaadklarnz dikkatle ve zenle
anlamaya altktan sonra sizi bu konuda gerek tan ve
tedavilere ynlendirecek merkezlere gnderecektir (Bkz. Ek-9).
Ama ne yazk ki ilk aresizlii bu aamada yaamolacaksnz.lkemizde hekimlerin kimileri, kendi bildiklerinin tesinde kalan
gerekleri grmezden gelip hem kendilerini hem de hastalarn
ksr bir evrende bir sre daha yaamaya mahkum ederler.
Klinik ve eitim almalarm srasnda duyduum bir hekim
sz:
"Hanm, durup durup mesele uydurma!
ocuun cin gibi. Daha ne istiyorsun?"
Farknda olmadan isabetli bir tan! ocuk gerekten cin gibidir?
Ama nasl bir "cin"? slam kltrnde bir cin inanvardr. nsan
grntsnde ama farkl! Ateten yaratlm. nana gre
insanst zellikleri vardr.
"n misin, cin misin?" deriz ya, sradan olmayan, allm
olmayan, beklendik olmayan insan davranlarkarsnda, iteyle bir artmalarvardr otistiklerin.
Bir uurumun kenarna kadar hzla koup "insanst" bir gle
"znk" diye durabilmek gibi (Ece 1986).
Gnlerce konumayp, zgn ve yorgun retmenine yaklap
"makyaj yap" demek gibi (Frat 1995).
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
14/162
Gnlk ihtiyalarn dahi szl olarak anlatamazken
televizyondaki bir reklamda duyduu Franszca bir szc
Fransz aksanyla syleyebilmek gibi (Ece 1985). Kimi yerliyerinde sylenmiya da yaplm, kimi de herhangi bir balant
kuramayacanz kopuk grnen yaantlar...
Tabii ki aklnz karr ve bu ocuk "in midir, cin midir?" diye
dnrsnz.
"Aptal" olmadn apak grrsnz. Ama akll da
diyemezsiniz. Hele doktor da "cin gibi" dediyse bir sre daha"dzelecek", "normal"e dnecek diye bekler, zaman isterseniz
nk doktor bu "cin" szn akll-zeki anlamda kullanr.
Anlamadiin
Kimbilir neler var idnyasnda
Mays 1986
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
15/162
YADSIYAMAMAK Sre
Kendini Ortaya Koyar.
Zaman yitirmemek ok nemlidir bir otistik ailesi iin. nk onu
anlamak ve kabul etmekte zaman yitirmemek gerekiyor! Onun,
bebekliinden balayarak zel eitime ihtiyac var. zel eitim
demek, O'na gre eitim. Onun gereksinimlerini merkez alan
eitim demek olmuyor ve asla vazgeemeyeceimiz bir
dneme bu zel eitim (Darca, 1992).
rneklerle de grld gibi zel bir alg-dnme ve duygu
dnyasvardr otistiin (Vanl, 1993).
Sesleri farklduyabilir (Beard, 1982; Thomatis, 1987), renkleri
ve biimleri farklemalarla alglayabilir (Wing, 1992).
evre ile ilikisini bizim kolayca bilip anlayamadmz
biimlerde kurar (Le Papotin, 1992).
Byk olaslkla normal bebein ilk yllarda duyu organlarile ddnyaytanrken dzenledii algemalarotistiklerde farkl,
kendi duyumlarna gre zel bir dzenleme ile yaplanmaktadr
(Vanl, 1993).
Tp evresinde "otistik bozukluk" veya "iletiim bozukluu"
olarak ifade edilen zel bir tablodur bu. Belirtileffijrinden bazlar
unlard
r (ICD-10):3 yandan nce ortaya kar.
Yaygn bir geliimsel bozukluktur.
Sosyal ilikilerde iletiimde ve yineleyen kstl
hareketlerde ilev bozukluklartipiktir.
Erkeklerde kzlara gre 3-4 kez fazla grlr. Sosyal
ortama gre davranlarayar/ayamama Varolan dil
becerilerinin ilevsel kullanlamamas
4
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
16/162
Ses tonu ve vurgulamalarn uygunsuzluu
Jest ve mimiklerin uygunsuzluu Baz
davranve alkanlklarn kattutumlar
halini almasevrenin deimesine diren
tipik zellikler olarak grlr.Doktorlarn, psikologlarn, eitimcilerin srdrecekleri ortaklaa
almalar, "ekip" almalar ok nemlidir otisjtikler iin, hatta
vazgeilmezdir (bkz. Ek-8). nk: Otistik bozukluk ok byk bir
olaslkla organik veya ilevsel bir geliim bozukluudur. Sinir sistemi
"normal" denilenlerden farkl gelimitir. Bunun sonucu olarak baz
otistiklerde srekli tbbi tedavi gerektirecek zellikler grrz
(Kerimolu-zateflay, 1993). Zaman zaman epilepsi nbetleri, psiko-
motor ajitasyonlar**, uyku bozukluklaraman vermeyen stereotipler***
vb. arazlar olacaktr. Bir yandan gerekliyse ila kullanlabilecek,
ancak mutlaka her durumda psikoteraptik yardmlar gerekecektir.Epilepsi: Bir sinir hcresi grubunda zaman zaman grlen anormal ve
gl elektrik dearjlarnn dourduu klinik belirtilerdir (Aktin, 1981).**Psiko-motor ajitasyonlar: Merkezi sinir sistemine bal,
istemdfke nbetleri (y.n.).***Stereotipler: Bilinen bir ilev grmeyen, otomatik, tekrarldavranlar
(y.n).
Hangi davranprobleminin nasl zlecei tam olarak hibir kaynakta
yoktur! rnein ocuun kendi evresinde saatlerce dnmesi nasl
nlenecek ya da fkelenip kendini veya evresini zedelediinde nasl bir
are bulunacak? Bunun yant ne eitim, ne psikoloji, ne de tp
kitaplarnda kolay kolay bulunamaz.
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
17/162
Dolaysyla hangi ocuun, hangi davranproblemini nasl bir
yntemle ve ne tr bir programla karlayacamz ancak az
nce sz edilen ekip ibirlii ierisinde zebiliriz. Gelimilkelerde bu tr ekiplerin hazr bulunduu merkezlerde meslek
elemanlarbilgi ve yntem ibirlii ierisinde bu problemleri ele
alrlar. (Wing, 1992).
lkemizde ailelerin enok zorlanp aresizlik yaad alan
budur.
Doktor tan koyar ve ii biter. Aile, eitimciyi kendi arayp
bulmak zorundadr. Ne yazk ki eitimcilerin de bir ksmkendi
bilgi ve grlerinin tesindeki evreni yoksayma
eilimindedirler. Herhangi bir merkez ya da ekip iinde
olmakszn kendi bilgi beceri snrlar ile ve spervizyon*
almakszn alan pekok eitimci ocukla bireyler yapmay
denemekte, ancak plansz, programsz, tek ynl ve denetimsiz
olan bu almalar otistik ocuun gereksinimi olan hizmetisalayamamakta, zaman hzl yitirilirken ailenin gveni
sarslmaktadr.
Gven sarslmas bazen eitimciyi deitirmekle bazen de
ocuun geliimine ilikin mitsizlikle sonulanr. Bu arada
ailenin gc maddi ve manevi olarak tkenmektedir. la
tedavisi, zel eitim, psikoterapi hizmetlerinin herbirini ayrayr
yerlerden aratrp bulmak, herbir hizmet iin ayrayryksekcretler demek durumundadr.
jSpervizyon: Mesleki almalarda uzmanlarn kendi bilgi
beceri ve yeterlilik ve yetkinliklerini sorgulayp tartabildikleri
bilimsel danmanlk hizmeti (y.n.)
Kurumlar olmadiin, oradan oraya koarsnz. Bir doktor
varmotistikleri tedavi ediyormudiye duyar, ona ynelirsiniz.
/
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
18/162
Sonra bir eitimci, sonra bir terapist.,..
Baka anne babalar ocuklariin en uygun yuvalar, okul veya
okul ncesi en ideal kurumlar ararlarken, siz onun kabul
grecei bir kurum bulmayhayal bile edemezsiniz!
Ya da mit eder ama bir sre sonra bu mitlerden
vazgeersiniz.
Bir yuva buldunuz. Sahibesi cici bir hanm
"Bir deneyim" dedi. "Uyum salarsa devam ederiz."
2 gn sonra br velilerin itirazlar
na boyun emekdurumundasnz. Onunla yine evinizde, kendi dnyanzda, onun
dnyasnda ve yle bir yerlerdesiniz... Zorluunuz katlanyor,
bir yandan alyorsunuz belki ve daha da ok zorlanyorsunuz,
ama almasnneririm yine de tm otistik annelerinin! nk
ocuklarile retemedikleri yaam beklentilerini belki baka
alanlardaki becerileri ile retebilir ve psikolojik glerini koruyup
onarabilirler. Fiziksel olarak zor olsa da!..
Babalar zaten alyorlar. Hele bu durumda daha da ok
alyorlar. Hem masrafa yetimek lazm, hem de onu uzaktan
sevmek aklarn en gzeli oluyor galiba. Ailelerle yaptm
grup almalarna (Ek-4,5) babalar hi katlmyorlar. Onlarn
ileri var'.
GDEREK GLENYOR NSAN yaamahakk, savamak, farklbir gerekliin kefi
Tabii ki kim enok emek verirse evdeki suskun bilge (Ek-7) iin
en fazla o gleniyor.
nceden hesabedilemeyen binlerce problemin zm iin
srekli olarak geliiyor yaratclk!
7
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
19/162
Yaratclk gelitike gerekten "insan" oluyorsunuz ve gitgidebunu bakalarna anlatma ihtiyacazalyor.
nk grdkleriniz ve bildikleriniz ancak sizin bulunduunuzyerden grnebiliyor.
Hereye karn yaamak lazm.!Buna gerekten inanyorsunuz ve
gerekten farklyaamaya balyorsunuz.
Otistik ocua toplumun ve kurumlarn geremedii kolu kanadgermekten gleniyorsunuz!
te bu gleri birletirmek gerek!
Otistik ocuu olan ailelerin kurduu rgtlere katlmak,
etkinliklerin ucundan tutmak gerek (bkz. Ek-9).
Birleik glerle devlet kaplarna dayanp, dayatmak gerek!
Niin mi? insan gibi eitilebilecekleri, sevgi ve koulsuz kabul ilekarlanacaklarkendilerini yaayabilecekleri ve bizim yaamterkediimizden sonra varlklarn "itilip-kaklmadan"srdrebilecekleri kurumlaryapmak, yaptrmak iin!
Her vatandagibionlarn da anayasal haklarnkoparp almak iin!Tm gleri birletirmek gerek!
Onlar iin altka alyor engeller. Yava yava da olsahedeflere yaklalabiliyor. Fransa'da 5 aile bir araya gelip birdemek kurduklarnda yerel ynetim araclile gnde 1500 FF.dyor devlet bir ocuk iin. Bizde henz byle eyler yok. Amaolsun diye birleelim bizler de. iimizden ibilenlerimiz, dnceretenlerimiz, problem zenlerimiz kar ve daha hzl, dahakolay yryebiliriz yolumuzu!
8
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
20/162
Bu yolda yrrken bu gne dein grdklerimizden farkl bir
gereklii kefedebiliriz belki. Bu dnyadaki yolculuumuz
srasnda neler yaadmz brakp, nasl yaadmzlailgileniriz belki de. Zor gelen eyler keyif de verebilir, bir baka
kapdan bakldnda belki. Ve belki bir gn teekkr ederiz
Tanr'ya bu otistik ocuu bize sunduu iin. Tm bu
kefettiklerimizi hi grmeden gemiolabilirdik O'nsuz!
Kimbilir,
belki!..
Bir gn onunla dalarabile kabilirsiniz.
Aralk 1993
9
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
21/162
KOULSUZ KABUL Beklentilerin yn
deiiyor onun farkl yanlarn da grebiliyorsunuz.
Bu srada olabilir ki ocuunuz artk ergenlik anda. Her a hem
yeni zorluklarla gelir, hem de gzelliklerle. Grmeyi istersek tabii.
imdi, hemen!
Ona birkez daha bakn imdi!
yice kulak kabartn sessizliine
Beklediinizden baka eyler bulacaksnz.
Duyduklarnz onun sylemek istedikleri.Bilecek,
Anlamaya altnz!
Ve abanz iyi gelecek
Suskun dnyasndaki aclarna!
Yemin ediyorum!
Nevin
Bilecek anlamayaaltnz
10
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
22/162
Ergenlik anda mutlaka daha ok direnecek size bazen hiduymam gibi. Bazen hereyin farknda. Ama buna
sevinebilirsiniz! Tpk ergenlik andaki br ocuklar gibi.Sadece teekkr belgeleri, diplomalar, yaz okulu madalyalar
olmayacak. Aslnda fark sadece bu!
Cinsellikle ilgili problemleri olacak. Ya da yine sizin
problemleriniz! nk o, katksz doasn yaamakta! Biz isehep ele gne karne diyeceimizi dnp dnp duralm...Ya da bo verelim alemin dncelerini, biz kendi yaammzyaamaya bakalm. Mastrbasyon yapma istei olacakdpedz. Onu odasna ya da banyoya gnderip rahatlatabilmek
var. Ve kstlamayarak taknthaline gelmekten kurtaracaksnzmastrbasyon davranlarn.
Unu kabul etmemiz gerek. Olduu gibi. Koulsuz! O zaman onagitmioluyoruz. Bylece o da bize gelmeyi kabul ediyor.
Onu dinleyip, gzleyip anlarsak, sezersek, bizim isteklerimizi
kabul ediyor ve ibirliine yanayor.
Tabii ki onu ynlendirmek istersiniz, ama ynetmeyekalkmayn. Ondan alacanz ipular, duygu ve davrantepkileri, anlk baklar, kard sesler, belki kendine zgkonumas, sevin, fke, keder, hrnlk, saldrganlk ya da
herneyse, onu eitip ynlendirmenizle yararlolacak.
letiimi, konumasbize benzemeyen bu ocuklar henz bilimadamlarnca tam olarak anlalamam bir bilisel yapyasahipler (Wing, 1992). Ddnyay, nesneleri, olaylar, ilikileri,yz ifadelerini, sesleri, renkleri, szleri, anlatmlar, heyecanhallerini, mimikleri, jestleri kendi ablonlarna gre alglyor,kendi bellek sistemlerine gre kodlayp saklyorlar. Kendilerine
11
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
23/162
gre balantlarla kendi tepkilerini oluturuyorlar. Sevin, korku,fke, keder, kaygyaantlarnve duygularno kendilerine gre
gelitiriyor kendi anlatm biimlerini oluturuyorlar. Bununsonunda bazen gzlerini karyor bizden, bazen fke dolu
bakyor, bazkulaklarnkapatp, bazen bizim szlerimizi bizimsesimizle tekrarlyor (ekolali).
Kimi, eyalarn yerine takyor, herey ayn kalsn istiyor, aynmzik paralarnaynzamanda dinlemek istiyor.
nceleri anlayamyorsunuz. nk siz de kendinizden bakatrl bakamyor, kendinizden baka trl duyamyorsunuz. Ta kionun snrlarnyaamn snrlarnzorlayana dek.
Bir gn silkiniyorsunuz."Bir yol olmal" diye kalkyorsunuz yerinizden ve o zaman onugerekte hissetmeye, sevmeye, tanmaya, ona onun tarafndan
bakmaya balyorsunuz.
Baz szdebilimsel kitaplarn ya da uzmanlarn "otistiklerde
duygu yoktur" iddiasna da kulak asmyorsunuz bundan byle.
Oysa o sessiz dnyas iinde sanki hep anlyor sizi! Hemsylediklerimizden hem de sylemediklerinizden haberdar, idnyamzdaki kargaay, onunla ilikimize verdiimiz anlam,
duygular
m
z
, emellerimizi hep seziyor sanki, bir biimde!
Undaki gelimeler, sizin de onun gibi hissedebildiiniznoktadan itibaren daha da artacak. Yani bilinen szel ezberle iletiimyolu dnda, bedenin diliyle gzlerle, duygusal ve sezgiseltepkilerle.
Belki o zaman onu biraz daha zgr klacaksnz. Yani siz
ozgrleip, kalplam terbiye kurallar ile bakmaktan
12
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
24/162
kurtulduka!"Benim szm dinlemeli".
"Benim kurallarna uymal".Byklerine yle, kklerine byle davranmal".Diye enmekten syrlp,
onun giriimlerini anlamaya altka!
Normal denilen yatlar gibi soru sormaz ol Dokunacak, elleyecek,alttan girip stten kacak evreyi kefetmek iin. Bu yzden szlerin,sorularn, "neden, niin"lerin yerini komalar, atlama, zplamalar, yerliyersiz grnen alama ve glmeler, tabak evirmeler, tekrarlhareketler alacak. Bunlarla renecek "stnde, altnda, sert,yumuak, hzl, yava, kolay, zor, uzun, ksa vb." kavramlar. Fizikselevreye, uyum iin ve kendini d tehlikelerden korumak iin, onunrettii doal areler bunlar. Bu arelerini ellerinden almayalm, onlargereksiz derecede kstlamayalm olmaz m?
Anne babalarn, kardelerin byle bir noktaya erimesi hi dekolay olmuyor aslnda. Onlara destek gerekiyor! Destek "aile iledanma", "aile terapisi" veya "ailelere ynelik grup terapisi" gibialmalarla salanabiliyor (bkz. Ek-4, 5). (Aslnda gelimilkelerde dahi yaygn deil bu hizmetler)
Bu almalarda ailenin otistik ocukla birlikte yaamaktandoan zorluklar ele alnyor. Duygusal zorluklar en ykleyici
olan. Fakat gemi yaantlarn anla,lp paylalmashafifletiyor aileleri. Ayrca ekonomik glkler var. Toplum iindeyaanan sosyal iliki zorluklar var. Bir alama krizi srasndakomularn karakola haber vermesi ve anne-babann ifadevermek iin tm geceyi karakolda geirmesi gibi (Bkz. Ek-1,2,3).Glklerle baetme becerileri gelitirilebiliyor bu almalarda.
13
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
25/162
En nemlisi, gler birletirilebiliyor. Bu aileler birbirlerindenyardm alabiliyorlar. rnein anne-babann bir akam gezmesi
iin otistik ocuun braklabilecei gvenli bir yer olabiliyor birbaka otistik ocuk ailesi.
Ayrca "Otistikleihtiyalar iin (Ek-6). Kulb"
nden yararlanabilirsiniz bu tr
Bakalargibi soru sormaz O
Dokunacak, elleyecek ve
ERKEN OLGUNLAAN KARDE
Gen yata katlanlan yalnzlk
Anne-babalar otistik yaamn srprizleriyle karlaadursunlar,
ortaklkta bir de karde vardr bazen. Ya byk ya da kk.
Ama ya pek nemli deil, ister istemez erkenden "byk"
olmak, "byk gibi" olmak zorunda kalr. nceleri utanp
14
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
26/162
yadsmak isteyebilir bu farkl kardei. Dlama duygular
yaayabilir. Onunla normal ve sradan bir iliki ihtiyac iindedir
haklolarak. Giriimlerinin ou sonusuz kalr. Ya da evrenin,anne-babasnn ve dierlerinin tepkileri ile karlar. Mesele u
yndedir: "idare et."
Oysa o "drst" iliki ister kardei ile. idare etmek henz
toplumsal deerlerin koullandrp arptamad krpe i
dnyasnda anlalmazdr, tuhaftr. Yalnzlk yaar bir sre.
Sonra bir yol bulur. Kardeini belli bir yere yerletirir kendidnyasnda. Ve bundan kendi deerine ilikin bir pay bile
karabilir.
Deersizlik duygularyaayabilir iten ie. Ailesinin onu grecek
hali pek yoktur. Deersizlik duygularkendini deersizletirecek
eylemlere gtrebilir onu.
O, "normal" olmann bedelini yaayacaktr bir otistik kardei
olarak. Otistiin kardei de ailenin dier bireyleri gibi srad
zel biri olup kmak durumunda kalr.
Ailenin tutumu bu noktada ok nemlidir. Eer otistik ocuk
olduu gibi kabulleniyorsa kardei de onu ok daha kolay
anlayp sindirebilir. Ya da bitmek tkenmek bilmeyen kayglar ve
korkularla salklocuk da yitirilebilir!
Otistik olmayan ocuklarmz
gzden karmayalm olmaz m?
Aile iinde en ok bu kardelere "kolay gelsin" deme geliyor
iimden.
Nedense?...Belki de henz kendi yaamlarnkurmamolduklariin!
15
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
27/162
Kaynaklar
Akkk, F., Akar, P., Karanc, N., "zrl Bir ocua SahipAnne-Babalardaki Stresin Yordanmas". zel Eitim
Dergisi, 1 (2), 8-12, 1992
Darca, N. ve ark., Otizm ve itistik ocuklar, Ankara, 1992.
ICD-10, Ruhsal ve Davransal Bozukluklar Snflandrmas,
Klinik Tanmlamalar ve Tan Klavuzlar Dnya Salk
rgt, Cenevre, 1992.
Journal Atypique LE PAPOTON, Creation des jeunes de
Phpital de jour d'Antony, Paris Mai 92 No 4.
Kerimolu, E., zatalay, E., Etyoloji, Otizm, A.. Ankara, 1993.
Norton P., Drew C, "Autism and Potential Fmily Stressors,"TheAmerican Journal of Family Therapy, Vol. 22, No. 1, 1994
Thomatis, A. Der Klang Des Lebens.Hamburg: Rowolth, 1987.
Vanl, L, Otizmde Nrobiyolojik Boyut-Bir modelin sunuluu-
Otizm,A.. Ankara,1993.
Wing, .K. (Hrsg.), Frhkindlicher Autismus, Klinisehe
pdagogische und soziale Aspekte, Beltz Ouadriga,
1992.
16
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
28/162
ZRL OCUKLARIN ALELERYLE
GRUP ALIMASI (1. Eitim BilimleriKongresi, 1994)
ZETBu almada eitilebilir dzeyde zihinsel zrl
ve ofistik ocuklarn anne-babalarna ailedanmanl ilevine ynelik grup psikoterapistuygulanmtr. yeleraras etkileim srecinin esasolduu grup almasnda kabul, rahatlama veglklerle baedebilme ynnde gelimeamalanmtr. I.Yalom tarafndan gelitirilmi olangrupla psikoterapi almasnn zrllerin aileleri iin
de eitli alardan yararlolabilecei anlalmtr.
GR
Zihinsel ve/veya ruhsal zrl ocukla iliki gerekszl iletiim gerekse duygusal etkileim bakmndanolduka gtr. Szl iletiim glkleri, eitli
dzeylerde dil yetersizlii ile ortaya kan engellerdenkaynaklanr. zrn nitelii ve dzeyine greanlama, deerlendirme, adlandrma, anlatm ile ilgiliolarak temel konuma glkleri kimi zaman szliletiimi olanaksz klar. Ancak szl olmayan iletiimde bu tr ocuklarla ilikide telafi edici bir sreolamamaktadr. Bu noktada erikinlerin (aile bireyleri,
17
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
29/162
retmenler ve eitimci rolndeki kiiler) duygusal
glkleri zrl ocukla ilikide engeller oluturur(Pingree, 1984, s.330). zrl ocua -onungereksinimlerine dnk- bakm vermek, kendi
biiminde kendini ifade etmesini sabrla beklemek,
onunla ona uygun tonda ve dilde konumakzorunluluu ounlukla gzden kaar.
Normal denilen ocuklar iin de kimi zamandlen bir yanllk vardr. ocuun seimlerinebaklmakszn onu cansz bir varlkmgibi ynetmekya da ynetmeye kalkmak (Zulliger, 1974, s.131).Tepkisini dorudan ortaya koymakta gl olanzrl ocuun byle durumlarda biriktirecei fke biryandan zaten yava olan gelimeyi geriye ekerken
te yandan ona emek verme durumundaki erikininmotivasyonunu kracaktr. Zorunluluk ve grevduygusunun ne getii bir ikili ilikide her iki tarafnda duygusal glkleri iletiimi engeller(Richter,1985, s.106).
zellikle zihinsel ve ruhsal zrl ocuklarda
belirginleen bu iletiim problemleri giderek onlarabakm vermek, eitmek ve birlikte yaamakdurumundaki aile bireylerini zorlamaya balar."Sevgi", "sorumluluk", "zorunluluk", "yorgunluk" ve"bkknlk" gibi kavramlardan oluan bir problemyumahzla byr. Ailede, bata en ok ilgilenen kii-genellikle anne- olmak zere (Ergin, 1990, s.7) tm
18
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
30/162
bireylerde problemler bagsterebilir. Ailebireylerindeki problemlerin depresif eler iermesibeklenir (Flagg-Williams, 1991, s.240). Deimesiveya zmlenmesi olanaksz bir sorunla birliktesrekli yaamay renmek, nce "aresizlik"duygusu ile yzleip onu amay gerektirmektedir.Depresif durumdaki bir anne, baba ya da kardein aznce belirtilen iletiim srecinde baarl olmas
beklenemez. Bu durumda zrl ocukta da yeniyeni iliki problemleri doacak ve aile bireyleri dahada zorlanacaktr. likide ortaya kacak ksr dng,aile iinde varolan dengeleri tehlikeye sokar. Bununyannda aile, iinde bulunduu yakn ve uzak sosyalevreden de bir biimde uzaklamaya balar (Flagg-Williams, 1991, s.240). Tm bireyler zlemeyensorundan aldklar ykleri birbirleriyle olan ilikilereyanstrlar. Kardeve/veya kardeler asndan da buzor duruma uyumla ilgili problemler kar. Aileninyaad bu durum, "ailenin eitime katlm"programlar ile daha da arlamaktadr (Hanson,1981, s.5; Smith-Wilson, 1973, s.95). nk bu
programlar ocukla ilikiyi eitimin btnleyici birparas olarak dzenlemektedir. Srekli zveri vesabrla yaamak ou zaman spontan ilikiyi bozar.Pek doal olmayan davranlar bagsterebilir. teyandan bu tr dzenlemeler eitimin srekliliiasndan zorunludur. zrl ocua sabrldavranmaya alan ebeveyn dier bireylere
19
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
31/162
sabrsz,ihmalkar davranabilir. zellikle az gelimiliksrecindeki lkemizde gerekli bakm ve eitimiverecek rgn kurum ve kurulularn bulunmay ileher koulda anlayve zveri gerektiren zrl ocukailede depresyon oda oluturmaktadr. Buradanalnan duygusal ykler dier bireylerle olan ilikilereyanstlr. Eleraras iliki ou kez bozulur ya dazorla srklenir.
Bu nedenle aile iin psikolojik danmanlk ya dadorudan saaltm amal almalar gereklidir(Philips, 1985, s.30). Aile bireyleri tek tek elealnabilecei gibi "aile ii iliki"nin ele alnacapsikoterapi yntemleri yararlolacaktr (Akkk, 1992,s.11).
Bu almada zihinsel ve ruhsal zrl ocuklarnaile bireylerine ynelik bir grup terapisi amaladk.Grup terapisini tercih ediimizin balca nedenleriunlardr:
- Az zamanda ok kiiye hizmet gtrmek.
- Gerek bireysel gerekse "insanlarasiliki"temelinde gelime salamak.
- Benzer ve ortak problemlerin ele alndgrupetkileiminin teraptik etkilerinden yararlanmak.
- Grupta balayacak ailelerarasilikinin grupdnda da sosyal dayanmaya zemin hazrlamas.
20
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
32/162
almalar ili Rehberlik ve Aratrma merkezinebal M.E.B. Saadet Ana ve lkokulunda, bu okulrencilerinin aileleri ile yrtld.
YNTEM
A)Grubun Oluumu:
almada ilk adm, grup srecinin, grup terapiilkelerine uygun biimde oluturulmas idi (Yalom,
1992, s.262). Bu amala ailelere gereksinim vehedefleri etraflca aklayan bir mektup gnderildi. Bumektubun yantlanmas ile ailelerin gruba katlmlailgili istek ve kararlar saptand (Philips, 1985, s.31).Grup srecinin ilevsel klnabilmesi asndandernee yardm olarak kalacak simgesel bir cretin
(50 bin TL.) taahhd, gruba dzenli kat
l
mla ilgilisorumluluun taahhd olarak dnld. Bylecegrup yalnzca istekli olan yelerden olutu (Yine deher oturumda ye saysnda eksikliklerbulunmaktadr). Aileler eitilebilir zihinsel zrl veotistik ocuklarn ebeveynlerinden ibaretti. Grupzorunlu olarak eitli ya ve sosyo-kltrel zellikleri
olan heterojen bir yap gstermekteydi. Ailebireylerinin "i grup " olarak bulunduu almadasnf retmenleri, okul mdr ve eitim danman/"dgrup "olarak yeraldlar. Her oturumda toplam enaz 8, en ok 17 ye bulundu.
21
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
33/162
B) Grubun leyii:
Grup almas ayda bir kez ikier saatlikoturumlar halinde gerekleti. Birinci saattedavurum, paylam, duygusal etkileim amaland.Grup, sreci bu ilk saatte problem alanlarnbelirlemek, bu alanlarda yaanan glkleri "duygubaznda" ifade etmek, bakalarnn benzerglklerini dinlemek ynnde ynetildi (Philips,
1985, s.30). "Duygusal paylam" aamas dediimizbu aamada sorular arlklolarak unlard:
1. ocuunuzun zrl olduunu anladnzdaneler hissettiniz?
2. Bu tr bir ocukla yaarken ne gibi glklerkyor?
3. Eitim ve/veya saaltm ynnde glklerneler?
4. Gelecekle ilgili kayglar neler?
5. ocuunuzla ilikinizde ona kar olumsuzduygularnz neler?
6. zrl ocuk yznden aile iinde yaananproblemler neler?
7. Kardeler nasl etkileniyor?
kinci saatte d grubu oluturan retmen vedanmanlar i gruba katldlar. Bu aamada nce
kendi duygular
n
ve gruba ilikin gzlemlerini
22
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
34/162
aktardlar. Daha sonra yaanmakta olan -daha ok-
baetme yetersizlikleri ynnde nerilerdebulundular. Bu neriler grupa tartld.
Grup almasn grup psikoterapileri konusundaeitim alm bir klinik psikolog ynetti. almancelikle "imdi ve burada" ilkesine dayal non-directive terapi teknii ile ve zaman zaman psycho-educative yntemleri ierecek ekilde yrtld.
C) Verilerin Toplanmas:
1. Gzlem kaytlar
Bu grupta yeralan retmenlerden biri grupsrecini yazl olarak kaydetti. Kayt, her yenin tmsylediklerini ierecek ekilde tutuldu (Yalom, 1992,
s.410). Bu kaytlar, daha sonra hedeflere dnkolarak saptanan gruptan yararlanma ltleriasndan incelendi (Liste 1). ltlere rnekoluturabilecek aktarmlar bir liste halinde ektesunulmutur (Liste 2).
2. Sosyometri
Dgrupta yeralan retmenlerden biri grup srecisrasnda etkileimi alg sosyometrisi teknii ilekaydetti ( zbek-Leutz, 1987, s.7). Baka biralmann konusu olabilecek aileleraras ilikirntsn gsteren bu kaytlardan elde edilenveriler bu almada deerlendirilmedi.
23
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
35/162
3. Grup yelerine "AYDA" Aile yapsn
deerlendirme arac
uyguland
(Glerce, 1992).Ancak almalar srmekte olduundan sondeerlendirme henz yaplmad.
VERLERN YORUMLANMASI
Halen srmekte olan grupla saaltm almasnn8 oturumu kapsayan blmnden elde edilen gzlem
kaytlarnayrntlolarak gzden geirdik. almannhedeflerini gznne alarak bu almaya zggruptan yararlanma ltleri belirledik (Liste 1).Gzlem kaytlar incelendiinde "i dkme"niteliindeki ifadelerin toplam I55 kez yeraldngrmekteyiz (ekil 1). Ac ekme, zorluk vearesizlikle ilgili bu ifadeler duygu boalm
(katharsis) anlamtamaktadr (Yalom, 1992, s.3)
"Paylam" lt, bakalarnn yaadklarnabenzer duygular ieren yaant ve anlarn dilegetirilmesi ile ilgilidir. Grupta toplam 111 kezpaylam yaants gereklemitir (ekil 2).Paylam yaants, zorluklarn pekok kiide benzer
biimde yaandn anlayarak bir eit destek veyalnzlktan kurtarma ilevi grmektedir (Yalom,1992, s.17,37,128).
3. lt baedebilme ltdr. Grubunhedeflerinden biri de g durumlarla baedebilmebecerisinin geliimini salamaktr. zrl ocuun
24
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
36/162
aile bireyleri hangi zorlukla nasl baettiklerinibirbirlerine anlattklarnda, bir davran modeli ortayakonmu olur ve grup bunun uygunluk ya daieyararlzerinde alabilir. Bu grupta toplam 60kez baedebilme yaants aktarlmtr (ekil 3).Ancak bu aktarm, grup liderinin dikkatle zerindedurmasn gerektiren bir ge olmaktadr. Zira biryenin kolayca stesinden gelebildii bir problemi
aktar biimi bir dier yede yetersizlik duygusunuda artrabilecektir.
"Aknlk", incelememizde 4. lt olarakyeralmtr. zrllerin aileleri iin nihai hedef olarakdnebileceimiz aknlk, yaam -bize sunduutm yaantlarla- olduu gibi kabul etmek ve
"tak
lmadan yaamak" aamas
na yaklamay
ierir.Grup yelerinin ifadelerinden toplam 22 kez bu ltdndren yaantlarn paylald anlalmaktadr(ekil 4). Bu durum, "diren"lerin ald,deimeyecek snrlarn ve yaamdan "renme"lerinkabul edildii bir aama olarak belki tm insanlarngelmesi gereken bir aamadr. Ancak en ufak
terslikleri dahi fke ile karlayan ada (!) insannbu aamaya gelmesi kolay deildir. Bir ngrylebakarak, belki de zrl ocuklarla yaamayrenmek "aknlk" anlamnda eitici olmaktadrdiyebiliriz.
"Diren" lt, henz kabullenememilik
aamasnda yaanan, "kmaz"larn varolduu
25
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
37/162
yorucu bir durumu ifade etmektedir. Grupkaytlarndan anlaldna gre direnle ilgili ifadeler34 kez ortaya kmtr (ekil 5). Ancak bunlarn dadier grup yeleri tarafndan ele alnmasve karlklgeri bildirimler yoluyla giderek direnlerin yerini"baedebilme" ve "aknlk" ynnde gelimelerinalmasnsalayacaktr.
Altnclt yelerin etkileim srasnda grubagelmek ve burada yaamak, paylamakla ilgili duyguve dncelerini gsteren ifadelerdenkartlmaktadr yeler 19 kez gruba ilikin geribildirimde bulunmular ve bu almalardanyararlandklarnifade etmilerdir (ekil 6).
SONU
alma ve yaantlar gstermitir ki zrlocuklarla ilgilenmek kurum ve kurulular kadaranne-babalar iin de kolay olmamaktadr. Bu ailelerinyaadklar zor durumdan tr girdikleri ksr dngare aramay da reddetme tutumunu gelitiriyor gibigrnmektedir. Zira anne-babalar, zellikle babalar
almaya dzenli getirmek bir hayli g olmutur.Anlaldna gre zrllerin aileleri iin yenivarsaymlar retme zorunluluu vardr. Aile eitim vesaaltm,zel eitim programlarnn organik birparassaylmaldr.
26
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
38/162
GRUPTAN YARARLANMA LTLER
1. dkme: Ac
, zorluk, aresizlik, fke ve korkuyaantlarnn aktarm.
2. Paylam: Grup yelerinin benzer yaantlarbirbirlerine
aktarmalar.
3. Baedebilme: G durumu aabilmek ynndebecerilerin aktarm.
4. Aknlk: Sorunla birlikte ve soruna karn "yaayabilme"
gc.
5. Diren: Soruna karn ac, fke ve korkuyu grmezden
gelme eilimi.
6. Gruba ilikin geri bildirim: Grubun ilevi hakknda
duygu, dnce ve deerlendirmeler.
Liste 1
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
39/162
GRUPTAN YARARLANMA LTLERNE
RNEKLER
1. "Durmadan eker istiyor. Vermemem gerekir.
Alamasna dayanamyorum. Veriyorum, bu sefer de
maryor."
"zrl olduunu anladm zaman dnyam ykld."
"Akranlarngrdm zaman mitsizlie kaplyorum."
2. "Aynmitsizlii ben de yayorum."
3. "Durumunu kabullendikten sonra onunla ilikim daha
kolay oldu."
(Nasl bir kolaylk?)
"Koyduum kurallarda srarcolabiliyorum."
4. "Bu ocuu Allah verdi. Bizim elimizde bir ey yok. Oda bu dnyada yayacak. stmze deni yapmamz
lazm."
5. "Benim olan pek zrl deil, bize normal geliyor.
ocuk yaramazl."
6. "Burada iittiklerim bana ok faydaloldu."
(Nasl?)
"Bakalarnn da zorluk ektiini konutuk. Buradan
rahat ayrlyorum. Nasl davranmam gerektiini
reniyorum."
Liste 2
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
40/162
DKME (1. LT)
ekil 1
29
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
41/162
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
42/162
DREN (5. LT)
ekil 5
GRUBA LKN GERBLDRM (6. LT)
ekil 6
31
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
43/162
ekil 7
KAYNAKLAR
Akkk, F., Akar, P., Karanc, N. (1992). "zrlBir ocua Sahip Anne -Babalardaki StresinYordanmas". zel Eitim Dergisi, 1 (2), 8-12
Ergin, N. (1990). Kanserli Hastalar ve AileninYaklam. stanbul: Ulusal Psikoloji Kongresi.
Flagg-Williams, J.B. (1991). "Perspectives onWorking With Parents of Handicapped Children".Psychology in the Schools. 28 238-245
Glerce, A. (1992). Aile YapsnDeerlendirme
Arac
. stanbul: Alphagraphics
32
GRUPTAN YARARLANMA LTLER
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
44/162
Hanson, M.J. (1981). Teaching Your Down'sSyndrome Infant: A Guide for Parents. Baltimore:University Park Press.
zbek, A.; Leutz, G. (1987). Psikodrama. GrupPsikoterapisinde Sahnesel Etkileim. Ankara:Grup Psikoterapileri Dernei.
Philips, K.M. (1985) "Parents as Partners:Developing Parent Support Groups". TEACHNG:
Behaviorally Disordered Youth. 29-36
Pingree, C.B. (1984). "Parents vs. Autism: OurPediatrician, the Coach". Pediatric Annals. 13 (4),330-336.
Richter, H.E. (1985). Hasta aile. (ev:Koptagel-Hilal, G.). stanbul: Yaprak Yaynlar.
Smith, D.W., Wilson, A.A. (1973). The Child withDown's Syndrome (Mongolism). Philadelphia,London, Toronto: W.B. Saunders Company
Yalom, I.D. (1992). Grup Psikoterapisinin Teorive Pratii. (ev. Tangr, A.; Karaam, .). stanbul:Nobel Tp Kitapevleri.
Zulliger, H. (1974). ocukta Oyunla Tedavi.(ipal, K.), stanbul: Bozak yaynlar.
33
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
45/162
34
1 Ekim 1995'deBykada Dilburnu'nu yaadk onlarla.
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
46/162
RGN ETM KURUMUNDA OTSTK
OCUKLARIN ALELERLETERAPTK GRUP ALIMASI
GR
rgn eitim kurumlar gelimi veya gelimekteolan lkeler iin deiik ve eitli nedenlerle
vazgeilmez retim aralardr. Bilim ve uygarlk buaralarn, yani okullarn insanlk hizmetinde eitim veretim plan ve programlarn gelitirmesi veuygulamas ile gerekleebilir. nsan, kendisinesorulmam olsa da doduu andan balayarakeitli kurumlarn biimlendirdii bir kltrn iinde
yaar, nce yayg
n, sonra da rgn eitim olanaklar
ile kltr iindeki yerini alr. Ancak her kltrdesrad kalan, farkl zellikteki kimi insanlar iinyeterli retim arac, henz gelitirilememitir. Buinsanlar iinde yeralan otistikler de ne yaygn ne dergn eitim olanaklarndan gerektii kadaryararlanamamaktadrlar.
zellikle eitim yatrmlarnn yetersiz olduulkemizde bu eksiklik ok belirgindir. Normaldenilenler iin yasal hak ve zorunluluk olan ilkretimolana otistik ocuklar iin yoktur. M.E.B.'na balzel alt snflar ve birka zel kurum dndaocuklarn eitim ve retimsel geliimi
35
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
47/162
dorudan ailenin baarmas gereken bir sretir.Aileler nce salk, sonra da eitim kurumlarndanou kez sadece tler alp kendi balarnnaresine bakmak durumunda kalrlar. Bulduklarareler kltrel ve ekonomik gleri ile belirlenir.Uygun kii ve kurumlar bulmak ve bu ilikiyisrdrmek ok uzun ve srekli eitim gerekliliiaileleri hangi sosyo-kltrel dilimden olurlarsa
olsunlar maddi ve manevi olarak yorar, hatta tketir.Ayrca otistik ocuun eitim ve retimine en uygunve doru kurumla allsa bile, eitimci veuzmanlarn ounlukla kabul ettikleri ailenin eitimekatlm yorucu ve gerek duygusal, gerekse fizikseladan ypratcdr. Eitimde sreklilik ilkesi, evyaamn da srekli bir uyanklk gerektirmekte,srekli bir gerginlik ortam oluturmaktadr (Akakn,1984, Akkk ve ark.,1992). Bu ortam, ailenin yalnzcaeitim yntemleri ile deil, destekleyici, koruyucuklinik yntemlerle de ele alnmasn zorunluluk halinegetirir (Akakn, Aysev, Kerimolu, 1993). Genellikleocuun sorunlarna are aranmas alkanl ok
ciddi psikiyatrik sorunlar ortaya kmam isedikkatleri aile ii dinamiklerden uzak tutar. Oysaailenin srekli olarak yaamakta olduu baetmeglkleri, aresizlik, sosyal yabanclama vegelecee ilikin umut yitimi, otistik ocuasalanmaszorunlu olan koullaraaekmektedir.Bu durum dngsel olarak hem otistik ocuu hem
36
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
48/162
de aileyi etkiler (Pingree, 1984; Eracar, 1994). Bunedenle aile ii psikolojik danmanlk ya dadorudan koruyucu ruh sal amal almalargereklidir (Philips, 1985; Eracar, 1994). Aile bireyleritek tek ele alnabilecei gibi, aile ii ilikinin elealnacapsikoterapi yntemleri de yararlolacaktr.
Bu almada M.E.B. Hayriye Kemal Kusun Eitimve Uygulama Okulunda eitim grmekte olan otistikocuklarn aileleri ile srdrlmekte olan etkileimgrubu sre ve ortaya kan veriler asndan elealnmtr. Grup almasnn tercih edilmesi, -azzamanda ok kiiye hizmet gtrmek,
- insanlararasiliki temelinde gelime salamak,
- benzer ve ortak problemlerin ele al
nd
grupetkileiminin saaltcetkilerinden yararlanmak,
- grupta balayacak ailelerarasilikinin grupdnda da sosyal dayanmaya ortam hazrlamasyzndendir.
YNTEM
Grubun Oluumu:
zrl ocuklarn aileleriyle daha nceden yaplan
almalardan elde edilen deneyimlere gre (Eracar,1994) ailelerle sistemli ve srekli bir grup oluturmakzel abalar gerektirmektedir. Deneyimler gster-
mektedir ki aileler eitli nedenlerle kurum tarafndan
37
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
49/162
srdrlen bu tr etkinliklere yeterince motive
deildirler. (Flagg-Williams,1991) Bu yzden aileleralmann amac,hedefleri, sresi, yntemi, getirdii
sorumluluk asndan aydnlatlmak zere bir toplan-
tya katldlar. Bu aamada kurumun olumasnda
emei gemi aileler ve okul idaresinin blmmz-
den otistiklere ynelik almalarla ilgili danmanlktalebinde bulunmu olmalar grup almas
hakkndaki nerilerin kabuln kolaylatrd. Bylecetm teraptik ilikilerde kurulmasgerekli olan kontratailelerle salanmoldu.
Grup ayda bir kez okulda toplanarak alt. Her
alma iki saat srd. Gruba yalnzca otistik
ocuklarn anneleri katldlar. Babalarn gelemeyii
almann i saatlerinde yaplmas ile akland.Gruba katlan 9 anneden 4'nn salkl bir ocuu
da vardr. Bir yenin otistik ocuun ikiz kardeidnda salkl bir ocuu daha vardr. Dier 4
annenin tek ocuklar otistik olan ocuktur. Annelerin
yalar32-48 arasnda deimektedir. Annelerden biri
dihekimi. biri retmen, dierleri ev hanmdr.
ocuklar iinde dzenli zel eitim alan yoktur.M.E.B. ltlerine gre "retilebilir" dzeydedirler.Eitim retim programlar zbakm arlkldr.Yalar, 15.1-7.8 arasnda deimektedir.
38
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
50/162
Oturumlara aileler i grup, eitimciler ise dgrupolarak katldlar. Oturumlarn ilk saati paylam,idkme ilevlerine ynelik olarak geti. kinci saatted grupta bulunan eitimciler i gruba katldlar.almann bu blm ailelerle eitimciler arasndakiiletiimin gelimesi, her ocuk iin zel olarakdnlmesi gereken eitim retim programlarnnsreklilii, olaand yaantlar ve krizlerde ie
yarayabilecek baakma becerilerinin tartlabil-mesine ortam hazrlamaktadr. Bu tr ailelerle yaplandaha nceki almalar (Akakn,1993; Eracar, 1994)teraptik ortamn bu iletiimi kolaylatrdngstermektedir.
Gruba devam ile ilgili ilkeler genellikle iledi.
Grubun en az ye ile alt gnde tarihle ilgili biranlamazln olduu farkedildi. En tenha oturumda 5kii bulundu. Grubun ye says9 kiiydi.
Grupta non-directif etkileim yntemi, i dkme,paylam, baedebilme gibi hedeflerle destekleyiciynde kullanld (Yalom, 1992). Etkileim arlkl
olarak u sorularla gelitirildi (Eracar, 1994).1. ocuunuzun zrl olduunu anladnzda
neler hissettiniz?
2. Bu tr bir ocukla yaarken ne gibi sosyalglkler kyor?
3. Eitim ve/veya saaltm ynnde glkler
neler?
39
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
51/162
4. Gelecekle ilgili kayglar neler?
5. ocuunuzla ilikinizde ona kar
olumsuzduygularnz neler?
6. zrl ocuk yznden aile iinde yaananproblemler neler?
7. Kardeler nasl etkileniyor?
VERLERN TOPLANMASI
1-Gzlem Kaytlar: Grup sreci dgruba katlanyelerden biri tarafndan srekli olarak kaydedildi. Bugzlem kaytlargrubun ilevi ile ilgili olarak tartld.
2-AYDA, Aile yapsn deerlendirme arac:Glerce tarafndan aile almalar iin gelitirilmiolan (1992) lek yalnzca gruba katlm olan
yelere uygulanabildi. Gruba kat
lmayan ancak yinede lei yantlayan babalarn sayssadece 3 olduuiin deerlendirmede imdilik yer almadlar. Aile iiilikileri btnsel olarak gstermekte olan leinyalnzca anneler iin iletiim, birlik, ynetim, yetkinlik,duygusal balam asndan deerlendirmeleriyapld, (Tablo 1 ),Aracn lmeyi hedef ald 5
eksen u kavramlariermektedir (Glerce, 1992).I-letiim:Evlilik ve aile sistemi iindeki iletiimin
ak seiklii, bireylerin kendilerini ama ve zgrceifade edebilme davranlar, mesajlarn anlalrlv.b. ile ilgilidir. Dorusal olarak iletiimin ilevselliiarttka aile siteminin genel uyumunun da artt
varsay
l
r.
40
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
52/162
Il-Birlik: Evlilik ve ailede yaknlk, btnlksnrlar, bamllk, ballk, beraberlik, kaynama v.b.ile ilgilidir. Dngsel olarak aile bireylerinin arkaynamas kadar ar kopukluunun da ailesisteminin genel uyumuna olumsuz etkide bulunduuvarsaylr.
Ill-Ynetim: Evlilik ve ailedeki yapsal rgtlenme,karar alma, davransal kontrol, disiplin, kurallar,
normlar, roller, yapsal ileyiin esneklii v.b.ileilgilidir. Dngsel olarak aile ynetimindeki arkatlk kadar ar esnekliin de sistemin geneluyumuna olumsuz katkda bulunduu varsaylr.
IV-Yetkinlik: Evlilik ve ailede problem zme,salk, yeterlik, amalarn gerekletirilmesi, v.b.ile
ilgilidir. Dorusal olarak ailenin yetkinlii arttka ailesisteminin genel uyumunun da arttvarsaylr.
V-Duygusal Balam:Evlilik ve aile ortamndakiduygusal hava ve savunuculukla ilgilidir. Ortamndestekleyici ve yapc olmasnn,sevgi huzur veanlaya dayanmasnn sistemdeki genel uyumla
olumlu ilikide olduu varsaylr.
3-Beck Depresyon lei: (BD)
Grup almas balamadan nce tm yelereBeck(1961) tarafndan gelitirilen (BD) uyguland.Duygu durumu, karamsarlk, baarszlk hissi,doyumsuzluk, sululuk duygusu, kendinden
41
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
53/162
honutsuzluk, kendini sulama, intihar istekleri,alama nbetleri, sinirlilik, sosyal geri ekilme, bedenimgesinin arptlmas almann ketlenmesi,uykubozukluu, yorgunluk, itah azalmas, kilo kayb,bedensel yaknmalar, cinsel drt kayb,cezalandrlma duygusu boyutlarn ieren leinpuanlar; 0-13 arasnda normal,14-24 arasnda ortadereceli, 25 ve yukars ciddi depresyon olarak
deerlendirilmektedir. evirisi ve geerlilik gvenirlikalmas Tegin (1980) tarafndan yaplm olan(Aydnl 990) testten elde edilen sonular gzlemverileri ve grup sreci asndan tartld.
42
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
54/162
AYDA Anne Puanlar
letiim Birlik Ynetim Yetkinlik Duygusal balamM: 28.23 32.84 24.60 24.37 20.32
SD: 6.52 6.47 5.08 4.52 4.75
Grup
yesi
__________________________________________________ 1.
36* 39* 52* 27 39
33 44* 32* 14* 20
31 33 43* 40* 32
57* 63* 39* 38* 49*
56* 38 51* 47* 49*
76* 38 46* 31 43
76* 46* 47* 51* 54*
54* 56* 38* 51* 45*
2.
65* 47* 54* 47* 49*
Yannda (*) iareti olan saylar normdan uzaklamalargstermektedir.
Tablo 1
43
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
55/162
BD SONULARI
44
Grup yeleri Puanlar1. 6
2. 273. 13
4. 105. 22
6. 77. 8
8. 79. 11
Tablo 2
BD SONULARI
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
56/162
Saysal Verilerin Deerlendirilmesi:
AYDA verileri lein norm tablosu ile karlatrl-dnda tm eksenlerde annelerin ounluunormlarn stnde kalmaktadrlar (Tablo 1). Dorusaletki eksenleri olan iletiim, yetkinlik ve duygusalbalam iin olumlu denebilecek bu durum dngseletkenler iin (birlik, ynetim) aile sistemini olumsuzetkileyecek nitelik tamaktadr (Glerce, 1990). Bu
sonu, grup srecinin deerlendirilmesinde deannelerdeki ar koruyucu-kollayc tutum, sorunlarrtbas etme abasv.b. eilimlerin ortaya klariledesteklenmektedir. BD verilerine gre (Tablo 2) ikiyede orta derecede, bir yede ciddi depresyongrlmektedir.
Gruba katlan aile bireylerine AYDA ve BDOuygulanmolmakla birlikte almann ana amacbirlme yapmaktan ok niteliksel bir deiimi sala-mak, ailelerin yaadklar glkle baedebilmele-rinde i dkme, paylam, direnlerin almas gibigelimelere olanak hazrlamakt. Bu yzden grupyelerine yaklamda gruba getirdikleri yaantlarnkonuulmasncelik kazand.
Grup sreci: lk iki oturumda ama ve hedeflerintantlmas zerinde duruldu. Ama ve hedeflerinocuklarn eitim ve retiminden ok annelerinkendi varolu biimlerine younlamak ynndeolmas balangta kolay anlalr birey deildi.
45
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
57/162
"Benim ocuumdan daha nemli ne sorunumolabilir?" biiminde konumalar arlkta idi. zelliklebu balang aamasnda henz hibir yorum vedeerlendirme yaplmakszn almak gerekliydi.Kltrn anneye ykledii rol ve sorumluluklar buannelerin neredeyse kendilerine ilikin hibir srecinfarkna varamadklar izlenimini dourmaktayd. Buaamada zellikle yaadklar glkleri syletmek
nemliydi. Bu glklerin banda ocuun farklolduunu anladklar anda yaadklar korku, inkar,evreden gelen yaktrmalar, aile iindeki genetiktartmalar ve enok da bavurduklar doktorlarnyanl tan, oyalama, anlayamama ve yanlynlendirmeleri gelmekteydi. zellikle doktorlarnyanl ynlendirmeleri ynndeki paylamlarailelerdeki aresizliinin fkeye dnt izleniminiuyandrd. Onlar stlerine deni yapm, uygunkurumlara bavurmular, ancak doru ynlendirile-memilerdi.
3.oturumda annelerden oluan grup yeleribabalarn hibir gl paylamadklar konusunu
konumaya baladlar. Yzlerinde umutsuzluk,yorgunluk ve yine aresizlik vard. Bu oturumda ilkkez bir deitirme adm olarak bunu eleriylekonuup konumadklarn sordum. nce direnlekarlaan bu soru, zerinde biraz durulduktan sonrayeni alternatifler gndeme gelmeye balad. rnein
bir anne balang
ta; "evde huzursuzluk
kmas
n
46
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
58/162
istemem. Eimden bekleyene kadar ben kendimyaparm." dediinde bu konumaydestekleyen 3 yeoldu. Bu tutumun AYDA birlik ve ynetim sonularileilgili yorumu dorulad grlmektedir. Bu annelerortaya kabilecek tm sorunlarn kendi balarnastesinden gelmeye almakla dngsel olarakdier aile bireylerini de kendilerine gre ynetmekteolabilirler ve bu durum aile bireylerinde bamllk ve
kopma arzusu ikilemini besleyebilir. ocuu yandaolan bir anne ise balangta kendisinin de byledndn, hereyi kendisinin stlendiini ancakimdi bu yanlgrmenin ge olduunu ifade etti. Buoturumdan yeler biraz skntl ayrldlar. Bunuounlukla ve aka ifade ettiler. Srecin buaamas direnlerin ortaya kt, deiimekapanmann grld and (Yalom 1992). Buskntnn kendilerini dnmeye ynlendirmesinibeklediimi zenle akladm. Tam bu aamadagrubun devamnsalamak nemliydi (Yalom .1992)
Bir ay sonra gerekleen 4.oturumun banda bukonuya pek fazla deinilmedi. Oturumun sonuna
doru," geen gruptan arta kalan bir duygun var m"sorusuna ocuklarn gelimelerinden konuma eilimigrld. Grubun sonuna doru nceki oturumdasorun kmasn istemeyen anne, grup almasnnaile iindeki durum asndan kendisiniendielendirdiini biraz kapal bir dille ifade etti. Bir
dier anne de yolunda giden ilikilere dokunman
n
47
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
59/162
pek iyi olmayacana ilikin konutu. Bu konumalaraile sistemi iinde olumu patolojik dengeyi korumaeilimleri olarak yorumlanabilir. Bu noktadakendilerine bu tempo ile 8-10 yl sonra neolabileceklerini sordum. Ardndan aile iindekiilikilerin tmn deitirmek deil, otistik ocuunbaz gereksinimlerini karlamak ynnde ibirliiistek ve ihtiyacn belirtmek gerekliliini vurguladm.
Paylaabilmenin verecei huzur ve gvendenszettim. Bunun yannda, elerin birbirlerinden birey isteme veya kendi zorluklarn dile getirmelerikonusunda psikodramatik oyunlardan yararlandm(zbek, Leutz, 1987). Burada ama, annelerinsrekli yakndklar baba ilgisizliine deitirici vezmleyici bir adm atmalarn, bunu denemelerinisalamakt. Zira bu yaknmalar kendi ilerinde ksrdngler oluturmaktayd.
5.oturumda yelerin ou gleryzl idiler.zellikle elerinden yaknan 3 anneden biri, okulunderneinde almaya balamt. Eve yorgun gidiyor,her problemin peine koamyor, ei de gerektiinde
ona yardm ediyor ve destek alyordu. Grntsdeimi, giyim ve makyaj farklyd. Otistik ocuuve ei ile ilikisinin imdi daha scak olduunu, hattae ilikilerinin daha yakn ve paylamc olduunusyledi, teekkr etti. Dier bir anne, bugne kadareinden hibir ey istememi olmann, adeta otistik
ocuk ile baba aras
nda bir engel olduunun fark
na
48
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
60/162
varnca bunu eiyle konutuunu syledi. Artkgeceleri rahat uyuduunu, ocuunun kriz geirmesikorkusu da duymadn, ayrca bu durumda babannda zmleyici olabileceini ifade etti. Enok endiebelirtmi olan anne ise u paylamda bulundu:"Meerse ben kzma acyor, onu babasna bileemanet edemiyormuum. Oysa o da benim kadar iyibakabiliyor ve imdi babasnn onu sevdiini grmek
beni ok mutlu ediyor." Grup bu yeyi coku ilekarlad. Tam bu srada ocuu 15 yana gelmiveokulun en zor rencisinin annesi olan ye okskldn belirtti. ocuu ile kurduu ilikilerden veou zaman ona sz geirememekten yaknd. Bykolaslkla ocua acma, tutarsz ve ar vericidavranma ile ilgili paylamlar karsnda kendiglnn farkna varmt. ounlukla ilerinyolunda gittiini, paylaacak bir sorunu olmadnsyleyen ve bazen gerek i gruptaki anneler, gereksed gruptaki eitimcilerde fke uyandrdnhissettiim bu ye, ilk kez bir zorluu apak vedrste ifade ediyordu. Grup ona hem ocuu, hem
de dier insanlarla kurduu iletiim biimi hakkndageri bildirim verdi. O da ilk kez gruptan yardm istedi.
Grup srecini yelerdeki deiim ve geliimasndan deerlendiimizde deiimin anne-ocukilikisi erevesinde baladn grmekteyiz. Ortayakan gerek, otistik ocuk annesinin (belki btn
49
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
61/162
zrl ocuk annelerinin) ocuklarnhi kimse, hattababa ile dahi paylaamamalardr. Olasdr ki yllar ylanne-ocuk ilikisindeki bozuklua dayandrlm olanotizm, anneleri sululuk duygular iinde yaamayaitmektedir. Organik-fizyolojik nedenlerin son yllardan plana getii bu tabloda, ne yazk ki annelerocuklaryla doyurucu bir iliki iinde olamamanngetirdii skntlar hala yaamakta, belki sululuk
duygularyla hem ocua ar koruyucu-kollaycolmakta, hem de onun yaama ve gelime alanlarnalabildiine daraltmaktadrlar. Bu sre aile iindekiiliki rntsn dngsel olarak etkilemektedir. Aileiinde btn ilikiler hasta ocuk zerindenkurulmakta, bu da ocuun bu rolde kalmasndahada kolaylatrmaktadr. te yandan pekok eitim vetp evresinde bu ocuklara pek birey yaplamazgzyle baklmas, annenin ve dolaysyla aileninaresizlik ksr dngs iinde kalmasn pekitiriyorolabilir. Bu yaantve yorumlamalardan yola klarakdnlebilir ki, otistik ocuklarn ele alnndazellikle annelere ynelik almalar yalnzca eitim
ve retime katlm ynnde deil, aynzamanda vezellikle duygusal glkleri ele almak, anne-ocukilikisi erevesinde ruh saln koruyucu vesaaltcolmak zorundadr.
50
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
62/162
OTSTK OCUKLARIN ELE ALINIINDAMZKLE ALIMALAR N YNTEM VE ERK
AISINDAN MLLETM BAKANLII NGELTRLMBR PROJE
ZET
M.E.B. zel Eitim ve Rehberlik Genel
Mdrlnn de onayyla gelitirdiimiz bu proje,otistik ocuklarn ok ynl olarak ele alnmasgerekliliinden yola karak oluturduumuz eitim-retim programlar yansra uygulanabilecek birsaaltm-eitim almasn hedeflemektedir. Projede;gereksinim, mzikle almann ilevi, ilkeler, aralar,yntem, mzik terapistinin nitelikleri ve iliki biimi
belirlenmektedir. Belirlemeler otistik ocuunsaaltm ve eitiminde mzikle almann ilevidorultusundadr.
HEDEFLER
Otistik ocuun eitim ve saaltmnda mziinkullanmbirden ok hedefe yneliktir:
1.Ruhsal saaltm: a) Kendi sesini bilinle duymakve duyurmak, b)Dinlenilebilir, kontroll ses karmak,c) ark syleyerek kendini ortaya koyma gveninisalamak (Otistiklerin dinlenilebilir sesler kararak,normal denilenlerin kltrne ilikin formlardayapabilecekleri mzik etkinlikleri, konser vb. gsteri-
51
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
63/162
ler salkl topluma "gei nesneleri" oluturabilir).d)Ritmi yakalama ve yeniden oluturmada kendibedensel bioritmik organizasyonuna katk salamak(avuolu, 1983; Gaston, 1968, s. 17; Alvin, 1988,s.141).
2. Mziin eitli biimlerde kullanm yoluyla heralandaki eitim almalarna katksalamak (rfiolu,1989, s.57-64).
3. Mzik eitimi ve retimi yapmak.
Kapsam ve saylar daha da artabilecek olanyukardaki temel hedeflerin gereklemesine ynelikolarak yaplacak mzik almalarnda, zel yntemve tekniklere gereksinim vardr. letiimproblemlerinin arlklolarak yer aldtablolarda herocuk iin oluturulacak zgl ve yeni almalarolabilecei gibi, grupla yaplacak almalarda dazel yntemler kullanlmaldr (Alvin, 1988, s.97).
almalar, mzik alannda formel eitim grmmzik eitimcisi veya terapisti yansra, katlmc-gzlemci snf retmenleri ile birlikte yrtlr.
YNTEM
1.alma Ortamnn Dzeni
Otistik ocuklarla yaplan mzik almalarndaalma ortamnn dzeni nem kazanmaktadr.Kullanlan ritm ve mzik aralarnn herbiri, bu
52
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
64/162
ortamn ve dzenin bir paras olacaktr.almalarda kullanlan aralarn herbiri benzer ilevieren nesneler olarak, dzenin birer parasolmalaryansra, ayr varlklar olarak alglanacak biimdeyerletirilmelidirler. Yerletirme dzeni iin eitliolaslklar dnlebilir:
Bir raf dzenei kullanlabilir. Bylece her bir ara,istenildii anda kullanlabilir olacaktr. Blmlerinherbirinde ayr bir ara bulunur. ocuun tekilnesneler olarak alglad bu aralar, yerinden alpkullandktan sonra tekrar yerine koymasnnsalayaca trensellik, konsantrasyonu glendirenbir etki yapacaktr. nk eylem "i" olmaktan kp,"oyun" nitelii kazanmtr. Oyun, beceriye dnk
eylem motivasyonunu artracak bir sre olarakdnlmtr.
Ritm aletlerinin yerleme dzeni belirli bir ussalsnflandrma ierebilir. Aletlerin boy ve grntlerineuygun raflar; byklk, kklk, ekil, renk, sayvb.kavramlarn snflandrlmasna ynelik olarak biliselgeliime katksalayacaktr.
Yerletirme dzeni iin uygun oyuklar, kpk veyatahtadan yaplm blmeler, kapakl sepetler dekullanlabilir.
2.Mzikle almada liki
Mzikle almada, otistik ocukla kurulacak iliki,
zellikle a
rl
k kazanmaktad
r. Mzik al
mas
nda
53
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
65/162
iliki biimi "birlikte yaamak" esasna dayanmaldr(Gaston, 1968, s. 33-34). Birlikte yaama, "empati"kavramn getirmektedir. Otistik ocuklar grubu ileyaplan mzik terapisinde psikodramatik vesosyometrik eler nem kazanr (zbek, Leutz,1987, s. 15).
a) Mzik terapisti, ocuun anlk ve sreengereksinimlerini sezmeye alr (Yalom, 1992, s. 131;
Hesapolu,1994, s.237, 281-285).
b) En kk duygu ve davran tepkilerini dahiuygun eylemlere dnk olarak deerlendirir (zbek,Leutz, 1987, s.46).
c) Kazandrlmak istenen becerilere aykrdeilse,ocuktan gelen spontan eilimlere dokunulmaz,
aksine izin verilir (Hesapolu,1994,s. 136-137).
d) Ardndan yaantszl ve genellikle mzikliolarak, ksaca ifade edilebilir (Yalom, 1992, s. 165;Zulliger, 1974,s.92,95).
Bu iliki biiminin yneldii amalar unlardr:Otistik ocukta da varolabilecei dnlen eylem
potansiyeli ve yaratc gcn ortaya kmasnsalamak, ie birikmi olan olumsuz gemiyaantlarn boalm yoluyla ikincil problemleriazaltmak, benlik geliimi ve kendilik imgesiolumasna ortam hazrlamak, geliigzelgrnmekte olan eylemlerin zdenetimine dorugeilere ynelmek (Alvin,1988, s. 94).
54
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
66/162
3. almada Uygulanan Teknikler
Otistik ocuun eitim ve saaltm iin yaplanmzik almalarnda kullanlan alma tekniizellikle "ritm" esinin ne karlmasnadayanacaktr (Alvin,1988, s.141;avuolu,1983;Thomatis, 1987, s.173; Gaston, 1968, s.17; Sun,Seyrek, 1993, s.40; rfiolu, 1989, s.39).
Ritmin dzenleyici ve gevetici etkileri yan
nda"ezgi" , ritmin btnleyicisi olarak rol oynar. alma,aadaki basamaklarierecek ekilde gerekleir:
A) Varolann Gzlemlenmesi
Ayr ayr her ocuun kendiliinden rettiiritmlerin gzlemlenmesi ve kaydedilmesi: Bu
aamada bedensel devinimlerin ve retilen ezgilerinvideo veya ses bandile kaydyaplmaldr.
B) Bireysel retimin Gruba Yaygnlatrlmas
Herbir ocukta kendiliinden retilmi olanbedensel devinim ve ezgilerin, ocuk grubu iin"etkileim" ve "yaratm" nesnesi olarak kullanlmas
(rnek 1). Bu aamada otistik ocuk, kendi rettiiritmik ezgiyi grupla paylaacandan, bir grup iindekendi varlk ve btnln alglama olasl vardr.Ancak yaantnn gruba yaylm, yaptrm vezorunluluk iermeksizin, kendiliinden "ie alm"uyarc bir yaklamla salanmaldr (Volkan, 1992,s.1).
55
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
67/162
C) Deiim
Birinci ve ikinci aamada retilmi olan ritmikezgilerden yola klarak yeni yaratlara doru yolalmak (rnek 2a,b,c). Deiime ak olmayamalayan bu aamada; yaam riteller olarakyaayan otistik ocua nce kendininkinden farkl,yeni ritellerin sunulmas ve bu yeni ritellerineitlilii yeni yaplara alm salayabilir. Deiimin
hz, ama, hedef ve koullara balolarak belirlenir.
D) Tekerlemelerin Kullanm
ocuklarn ortak nesneleri olan tekerlemeler,otistik ocuklar iin br ocuklarla etkileime veiletiime dnk "gei nesneleri" olarak kullanlr(rnek 3) (Ergin ve ark., 1991, s.9). Tekerlemeler,
ritmik ezgilerin hem deiime ak, hem de deimezolabilme zellii nedeniyle ritmik eleri nekarlarak kullanlr (Baar, 1993,s.89-90). Deiimsrecinin saptanmas asndan tekerlemelerin nasltekrarlandda zenle zlemlenmelidir.
E) "Rep" Mzik Kullanm
"Rep" mziin "ritmik" konumay balatabileceivarsaymndan yola klr.
a) ocuklarn rep mzikle ilikisi aratrlr.
b) Grup ii konumalar rep mzikle yaplr.
c) Grup iinde rep mzikle yaplan konumalardanortak bir dil yaratma olanaklararatrlr.
56
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
68/162
d) Rep mzik etkileri gzlemlenerek kaydedilir.
F) Basit doalamalarocuklardaki "sallanma" eiliminden yola klarak
devinimin ritmik eitlemeleri yaplr. eitlemestereotipik paterni krma amacna yneliktir. Busrada "ritm" aralar ile iliki salanmal, ilev dkullanmlar"dntrme" yollararanmaldr.
"ki el" ve "el-ayak" ilikilerini ve koordinasyonunuglendirici almalar, beden imajn gelitirme vefiziksel rehabilitasyon amalarnda ierecektir.
ARA VE GERELER
Mzik terapisinde kullanlacak aralar gerek basit,gerekse gelimi ritm ve mzik aralarn kapsayanbir katalogdan ama ve koullar erevesinde seilir(r: Studio 49, Orff-Schulwerk). 2-3 boyutlu mziknesneleri oluturulabilir (rnek:Mzik fileri, notalarnyerald dngsel ve dorusal eritler, kattanretilen top eklinde notalar vb.).
LKELER
Otistik ocuklar iin yaplan mzikle eitim vesaaltm almalarnda eitim ve retim ilkeleridn vermeksizin ve bilinle kullanlmaldr. Bunlariinde en nemlileri "bilinenden bilinmeyene" ve
57
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
69/162
"somuttan soyuta" ilkeleridir. Ayrca "dokunma"gereksinimi gznne alnarak, "yaparak veyaayarak" renme temel ge saylmaldr(Hesapolu, 1994, s.140).
ARVLEME
Her ocuun retimi kayt ve arivlenmelidir.Grsel, iitsel ve szel belgelerin birikimi, daha sonrayaplacak almalarda ynlendirici ve kaynakolacaktr. Katlmc-gzlemci retmenlerden birisrekli olarak sreci, br sosyometrik gelimelerikaydetmelidir. Ortaya kacak grup sosyogramlardabelge olarak saklanacaktr.
KAYNAKLAR
Alvin,J.(1988). Musik und Musiktherapie frbehinderte und autistische Kinder. Stuttgart:Gstav Fischer Verlag.
Baar, T. (1993). Szlerin ve Zamanrgtlenme-sinin Srekli Deiimi, Tekerlemelerzerine Bir Alan almas (Uzmanlk tezi).
stanbul: M.S..avuolu, H.(I983). Bioritm. stanbul Tp Fak.
Fizyoloji A.B.D. Seminer.
Ergin, N. ve ark. (1991). Heterojen RegresifHasta Grubunda "Mzikle Etkileim"inDenenmesi (n alma) stanbul Tp Fakltesi
Psikiyatri A.B.D. Sosyal Psikiyatri Servisi (SPS).
58
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
70/162
Gaston, E.T. (1968). Music in Therapy. NewYork: Macmillan publ. London: Collier Macmillanpubl.
Hesapolu, M. (1994). retim lke veYntemleri. stanbul: Beta yaynlar.
zbek, A.; Leutz, G. (1987). Psikodrama: GrupPsikoterapisinde Sahnesel Etkileim. Ankara:Grup Psikoterapileri Dernei.
Sun, M..Seyrek H. (1993). OkulncesiEitiminde Mzik. zmir: Mey.
Studio 49. Orff- Schulwerk. Schaginstrumentefr Kindergarten, Schule, Therapie und Familie.Mnih: Studio 49.
Thomatis, A. (1987). Der Klang Des Lebens.Hamburg: Rowolth.
rfiolu, A. (1989). Bebeklik ve OkulncesiDnemde Mziin Geliimi ve Eitimi. stanbul:Ya-Pa yaynlar.
Volkan, D.V. (1992). Psikanaliz Yazlar. (ev:evik, A.; Ceyhun, B.). Ankara: Hekimler YaynBirlii.
Yalom, i.D. (1992). Grup Psikoterapisinin Teorive Pratii. (ev.Tangr, A.;Karaam, .). stanbul:Nobel Tp Kitapevleri.
Zulliger, H. (1974). ocukta Oyunla Tedavi.Bozak yaynlar. stanbul.
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
71/162
rnek 1*:
60
Ece Ergin' in (9) retimi.
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
72/162
M.E.B. SAADET LKOKULU'NDA OTSTK
OCUKLAR GRUBUYLA YAPILAN MZKLE
SAALTIM VE ETM ALIMASI
ZET
92-93 retim ylnda M.E.B. Saadet lkokulu'ndayrtlen pilot eitim kapsamnda otistik ocuklarn
ok ynl ele aln amac ile gelitirdiimiz projeyeuygun olarak otistik ocuklar grubunda mziklesaaltm-eitim almasn gerekletirdik. Halenyrtmekte olduumuz almann 20 seanstkblmnden elde edilen verileri, bu alanda daha nceyaplm ve yaplmakta olan almalar balamnda
deerlendirdik. Deerlendirmeler ocuklarda olumludeimelerin varlngstermektedir.
GR
M.E.B.'na baleitilebilir ocuklar ana ve ilkoku-lu bnyesinde olumuolan otistik ya da iletiim so-runlu ocuklarla yaptmz bu alma lkemiz iintm olarak yeni bir almadr. almann niteliihem mzik ve hem de psikolojik disiplinlerini psikote-rapi ve eitim erevesinde birletirme zorunluluunugetirmektedir. Bu yzden her iki alann alma ve in-celeme yntemlerinden yeni bir lme ve deerlen-dirme etiinin bulunmasnzorunlu klmaktadr. Gerek
61
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
73/162
ocuklar, gerekse erikin psikiyatrik hastalar zerindeyaplan dier mzik terapi almalarnda dagrld gibi deerlendirmeler; tanmlama, betim-leme, olgu sunumu biiminde yaplmaktadr (Alvin,1988, s.7; Gaston, 1968, s.409). Yntembilim asn-dan bakldnda; salklgzlem verilerinin uzun sretoplanmas genellemelere olanak salayacak gibigrnmektedir. te yandan ocuklarn doaldr ki
yal-nz mzik terapi deil, dier eitim ve terapitrlerine de ak olmalar etkinin birebir zelliinillmez klmaktadr. Bu yzden almalardauygulama seans-larndaki srecin zaman iindekideiimini gznne alarak, herbir ocuk iinolagelen gelimeleri saptamak ve bunlar tanmlaypyorumlamakla yetindik (Ccelolu, 1991, s.42).
YNTEM
1. Katlan ocuklar
almayotistik tansalmve eitilebilir ocuk-lara ilikin ilkokul programna katlan 2'si kz, 7 ocuk
ile gerekletirdik (Tablo 1). 1992-1993 retim y
l
n-da D,E,0,S,T,Z; 1993-1994 retim ylndaC,D,E,0,S,Z almaya katldlar.
2. alma Ortam
Mzikle saaltm ve eitim almasn, yerlerihalile kapl, iinde byk bir masann bulunduu 2
62
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
74/162
pencereli bo bir odada yaptk. Bu seimden amaortamn uyarcve ynlendirici nesneleri daha az ier-mesi ve ocuklarn, dersliin yaplandrlm eitimhedeflerine dnk dzenei dnda kalmalarn sa-lamakt.
3. liki
Mzikle almada otistik ocukla kurulacak iliki
zellikle nem kazanmaktadr. Mzik almalarndailiki biimi "birlikte yaama" esasna dayanmaktadr(Gaston, 1968, s.33-34; zbek, Leutz, 1987, s.46).
Bu noktadan hareket edilerek terapist:
a) ocuun anlk ve sregen gereksinimlerini sez-meye alt.
b) en kk duygu ve davrantepkilerini dahi uy-gun eylemlere dnk olarak deerlendirdi.
c) kazandrlmak istenen becerilere aykrdeilseocuktan gelen spontan eilimlere dokunmad, ak-sine izin verdi.
d) yaantlarn kimilerini ksaca szel ve mzikliolarak ifade etti.
Bu iliki biiminin yneldii amalar unlardr:Otistik ocukta da varolabilecei dnlen eylempotansiyeli ve yaratcgcn ortaya kmasnsala-mak, ie birikmi olan olumsuz gemi yaantlarnboalmyoluyla ikincil problemleri azaltmak, benlik
63
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
75/162
geliimi ve kendilik imgesi olumasna olanak hazrla-mak, geliigzel grnmekte olan eylemlerin zde-netimine doru geilere ynelmek (Zulliger, 1974, s.101; Corman, 1988, s.87-88; zbek, Leutz, 1987,s.38).
likide non-directif iletiim temeli ilkeyi oluturdu.
4. alma teknii
Kullandmz mzikle alma teknii, zellikle"ritm" gesinin ne karlmasna dayanmtr. Ritmindzenleyici ve gevetici etkileri yannda "ezgi" ritminbtnleyicisi olarak yer ald (avuolu, 1983; Gas-ton, 1968, s.17; Alvin, 1988, s.141).
Varolann gzlenmesi, bireysel spontan retimle-
rin gruba yaygnlatrlmas, deiime dnk abalar,tekerleme ve arklarn kullanm ve arlkl olarakdoalama etkinliklerini, hazrlanan proje kapsamnauygun biimde gerekletirdik.
5- Aralar
almada "ritm" esinin ne karlmasyla ritm
aralar
a
rl
k kazand
. Ritm sopalar
, kastanyet, ma-rakas, parmak zilleri, byk zil ve davul kullandk.ocuklarn zellikle byk zil ve davuldan daha fazlaetkilendiini grdk. Bu aralarn arklara elik etmeilevi yannda, ocuklarn biriktirilmi fkelerini da-vurmay kolaylatrcbir ilevi olduunu gzlemledik.Bunlarn yannda az da olsa mzik aralarndan ya-
64
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
76/162
rarlanld(rn: mzka, blokflt, slk). Bazdoal nes-
neler de kullan
ld
(rn: keiboynuzu, sallay
nca seskarma zellii nedeniyle verildi.)
Verilerin toplanmasve deerlendirilmesi
A) Srecin kaydedilmesi
Terapistin ocuklarla almas srasnda grubunakademik almalarnyrten iki retmen gzlem-
ci olarak ortamda bulundular. Gzlemcilerden biritm alma srecini, br sosyometrik devinimlerikaydetti. 4 seansta video ile kayt yaplabildi.
Her seansn sonunda terapist ve gzlemciler o-cuk grubundan ayrlarak o gnk alma ile ilgili duy-gu ve dncelerini belirttiler. Bu paylama aama-
sndan amacmz; 1) srecin zellikle llemeyenboyutlarda geliimi asndan olabilecek nesnellii ya-kalamak. 2) Seans srasnda alnabilecek ar duyguyklerinin boalmn salamak. Bylece ocuklarlailikinin devamnda olabilecek yansmalar nlemeyiamaladk. nk iletiim sorunlu ocuklarla farklyaplandrlm-ynlendirici olmayan- bir yer ve za-
manda yaamak zellikle fke ve saldrganlk eleri-nin serbest kalmasolaslnartrmaktadr (Corman,1988, s. 155).
B) Spervizyon
Her hafta yaplan almann gzlem kaytlar vesosyogramlarn, spervizr, terapist ve gzlemcilerin
65
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
77/162
katldbir oturumda klinik psikoloji ve psikoteraptiksre asndan gzden geirdik. Kendine zg nite-likler tayan mzikle saaltm ve eitim almasnnhangi aamada ne tr bir teraptik etki ve/veya eitimnitelii tayabileceini tarttk. Bu gzdengeirmelerde, bu almaya zg ve projedeki (Era-car, Baar, 1993, s.1) hedeflere dnk yararllkltleri belirledik (Tablo 2). ltlerin her birini gz-
lem kaytlar ve sosyogramlardan inceleyerek deer-lendirdik. Bu deerlendirmeleri tablo ve grafiklerlegsterdik. 29.4.1993'te balayan alma 25. seansaulamtr. Bunlardan 24. ve 25. seanslar sperviz-yon almas henz yaplamad iin, 4., 5. ve 12.seanslar da gzlem kaytlarsalam tutulamadiindeerlendirme dnda kald. 1-12. seanslar 92-93dnemini, 13-23. seanslar 93-94 dnemini kapsa-maktadr. Grafiklerde seanslar 1'den 23'e kadar birle-ik olarak gsterildi.
Tartma
Giri blmnde de belirtildii gibi tm olarak
zgn ve yeni olan bu al
mada "salanan yarar ne-dir?" diye soracak olursak; iletiim sorunu olan bu o-cuklar alma odasna koa koa, keyifle gelip, bugerekten zgr ortamda birbirleri ile gerek bir ilikikurabilmektedirler. Eitim programlarnn zorunlu ola-rak getirdii kstlama ve snrlandrmalarn biriktirdiiykler bu almada boalabilmekte olumlu ya da
66
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
78/162
olumsuz duygu tepkilerinin aka ortaya kabilmesi
teraptik yarar salamaktad
r (Corman, 1988, s.47;Zulliger, 1974, s. 101).
Gene bu alma iin gzlem kaytlarn inceleye-rek oluturduumuz ltler, zellikle ocuklarn gs-terdikleri tepkilerden kartlm ve snflandrlmtr(Tablo 2). alma, nceden belirlenen konservatifkalplara gre yrtlmedi. Tam tersine "imdi ve bu-rada" olmann uyarld toplu bir doalama bii-minde gerekleti. "Zaman" ve "yer" ile yaantba-lantsn henz bilmediimiz iletiim problemli-otistik-ocuklarn "imdi ve burada" yaadklarnn ayrdnavarmalarkanmzca kalcbir teraptik etki salamak-tadr (Gaston, 1968, s.191). Bu etkiyi ltlerimizden
incelemeye alrsak:
1. lt olan "ocuklarn terapistle ilikisi"nde 20seans boyunca ocuklarn kendiliinden terapiste ynelme saylargrlmektedir (ekil 1). letiim sorunuolan ocuklarn kendiliinden iliki balatma giriimleri daha ilk seansta en az 3 ket, en ok 28 kez olmak
zere dikkat ekicidir. Birinci lt a
s
ndan seanslarilerledike ocuklarn terapiste ynelimi dengeli birdalm gstermektedir.
2. yararlanma lt ocuklarn birbirleriyle iliki-lerini iermektedir (ekil 2). "E" ilk 12 seansta 4-6 ara-
snda kalmiken 93-94 dneminin ilk seansnda 18'ekmaktadr. Gene aynlt grafii incelen-
67
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
79/162
diinde "S"nin br ocuklara yneliinde ak bir ar-
t
grlmektedir. br ocuklar da
n
k fakat sreklibir yneli gstermektedirler. Birbirlerini hi umursa-maz, hatta alglamaz gibi grnen ocuklarn bu a-
lma ortamnda birbirlerine ynelmeleri ilgintir.
3. lt spontan iliki giriimidir (ekil 3). Buradazaman kurallar ve gereksinimlere hizmet eden bir ili-kinin balatlmas llmektedir. Bu, normal denilenocuklar ve hatta erikinler iin dahi olduka zor veseyrek raslanan bir iliki biimidir. lgili grafik incelen-diinde bu lt asndan ilk iki lte oranla deer-lerin dt grlmektedir.
4. lt "duygusal paylam"gstermektedir (e-kil 4). Sarlma, usulca dokunma, olumlu duygu yklak ynelileri kapsayan bu lt gsteren grafikolduka fakir grnmektedir. Gene de "Z" ve "D" ara-snda ak karlklduygu ynelii dikkati ekmekte-dir.
5. lt pekitire kullanmakszn ynerge almakve uygulamak olarak saptand. ekil 5 incelendiinde
grlmektedir ki her seansta en az 3 ocuk kendineverilen ynergeye hibir dl ya da ceza olmaksznuymulardr (rn: "sra 'E' de" ya da "imdi sra "Z'de"denildiinde bu szel ynergeye uyan normal ocuk-lar gibi). 92-93 dneminde 6. seans bu lt asn-dan ok zengin grnmektedir. Eitimde zorunlu ola-
rak kullan
lan davran
dzenleme tekniklerinin
68
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
80/162
dayand koullandrma sreci bir yandan sosyal vefizik koullara uyumu gerekletirirken, te yandantm yaama ve ilikilere mekanik bir dl beklentisive cezadan kanma alkanln yerletirmektedir.ok iyi eitildiini sandmz otistikler belki okumayazma, aritmetik renmekte ama sonunda bir eykazanmak ya da bireyden korunmak olasl yoksaevreyi umursamamaktadrlar. Bu yzden pekitire
olmakszn ynerge almak ve uygulamakla ilgili geli-meler bizi umutlandrmtr. 93-94 dneminde bu ge-limenin 2., 8.,10. ve 11. seanslar dnda durakladgzlenmektedir. Duraklamann grnen iki nedeni ola-bileceini dndk. Bunlardan biri 93-94 ylnda 2kez snf retmeni deiimi; br snfa katlan yenibir rencinin (C) grubun genel sosyo-duygusal geli-imi dzeyine uygun olmay idi. Bu durumda ritmaralarn srekli kullanmak tehlikeli olabilecei iinolanaksz hale geldi.
6. lt uygun spontan-ilevsel tepkilerin artsrecini deerlendirmektedir. Bu da gene 5. lt gibiocuklarn sosyo-duygusal gelimelerine paralel ola-
rak ortaya ktn dndmz gerek sosyal ko-ullara ve duruma, gerekse kendi gereksinimlerineuygun olarak ortaya kan kendiliinden ynlendiril-memidavranlardr (rn: terapistin baladbir ar-kya uygun ritmde el rparak katlma). 92-93 dne-minde bu ltn grafii gene 6. seansta en yksek
1., 4., 5., 8. ve 10. seanslarda olduka dengeli ve en
69
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
81/162
az 4 ocuu kapsayan bir frekans grlmektedir. Budavranlarn gelimesi, giriim cesaretinin arttndolays ile "benlik" duygusunun gelimekte olduunudndrmektedir (Corman, 1988, s.93). Pronomla-rn kartbir iliki asndan bakldnda bu geli-menin nemi anlalmaktadr.
Toplumsal davrana dnk eilimlerin ortaya -kn belirleyen 7. lt sra bekleme bata olmakzere gene dl ve ceza olmakszn kendiliinden ku-rallara uymak, bakalarnn varln kabul etmek,sosyal snrlarn farkna varmak anlamntayan dav-ranlarn geliimi ile ilgilidir. Grafiklerde 92-93 d-neminin son seansnda 4 ocukta balam olanbu gelime 93-94 dneminde 128. seans arlklol-
mak zere deiik zamanlarda 6 ocukta da eitlioranlarda gzlenmektedir (ekil 7).
8. lt aralarn ilevsel kullanmsrecini ara-trmaktadr (ekil 8). Otistiklerin, oyuncaklar ilevleridorultusunda deil, genellikle kendi ynelilerinegre kullandklarbilinmektedir (rnein oyuncak ara-
bay
ters evirip, sadece dnen tekerleklerle oyna-mak (Wing, 1992, s. 149). Ritm ve mzik aralarbuzelliin almas iin uygun nitelikler tamaktadr.eitli ritm aralarnalp ortama ve/veya ezgiye uy-gun ritmleri almak, aralar ilevsel kullanm davra-nnn gelimesi bakmndan uyarc olmaktadr. o-cuun ritm aracyla kartt ses ve bu sesin
70
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
82/162
bakalarn etkilemesi, kendiliinden bir pekitireoluturur. Bu durumu srdrmek ocuk iin istendikhale gelir. Her iki alma dneminde bu lt asn-dan dank zamanl, fakat yksek frekans saptadk.
9. lt otomatik grntl davranlarn, durumauygun yeni davranlara dnmesiyle ilgilidir. "Z"stereotipik devinimleri olan bir ocuktur. Elleriyle yaptstereotipik devinimleri ritm aralaryla, ritm tutmak
iin kullanmaya balad. Gene stereotipik devinimleriolan "O" ve "D"nin henz bu anlamda bir dntrmeyapmadngryoruz (ekil 9).
10. lt dilin duruma ve gereksinimlere uygunolarak kullanmnincelemektedir. "Ekolalik" olarakska konuan ocuklarda uygun zamanda, uygun
szel iliki ve davurum, saaltm ve eitimin balcahedeflerindendir. Mzikle alma srasnda 92-93dneminde en ok "T" en az "S" olmak zere 5 ocuktadilin spontan-ilevsel kullanmngrmekteyiz. 93-94'te
ise btn ocuklarda gelime grld (ekil 10).
Sonu
ltlerin tek tek incelenmesinden de anla
la-cagibi ocuklarda srekli olumlu bir deiim grl-mektedir. Bu deiimin hzve dalmlineer deildir.Dier pekok psikiyatrik tabloda olduu gibi olumlugelimelerin zaman zaman-pekok faktrden etkile-nerek-kesildii, yavalad, durakladgrlmekte-
71
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
83/162
dir. Gerekten de zellikle sosyalleme ile ilgili lt-lerin grafikleri bize bu grnty aka vermektedir.Ofistik ocuun gerek kendi doas, gerekse iindeyaad fizik ve sosyal evre hem kendisini hem dednml olarak gene evreyi etkilemekte bu etkile-im ou kez olumsuz bir ksr dngy oluturmak-tadr. Byle bir ksr dng, olumlu gelimeyi aksatanbalca neden olabilir. te yandan terapistin de doal
olarak sosyo-duygusal bir yaptadve her an aynduygusal etkileim iinde olamayaca gerei g-znne alnmaldr. rnein (93-94 dneminin) 18seans pekok grafikte en verimli alma gibi grn-mekte, dier baz seanslarn daha az verimli getiianlalmaktadr. Koullarn olabildiince standardizeedilmesi dnda, okulun o gnk havas, retmenle-
rin sk deiimi, yeni ve farkl dzeyde bir ocuungruba aniden katlmas ve terapistin o gnk duygudurumu, ortaya kacak yaanty ister istemez etkiye-lecektir. (Yalom, 1992, s. 193). Bu noktada sperviz-yon almalarnn nemi aktr. alma srasndaalnan duygu yklerinin anlalmasve almasolum-suz duygularn ocuklara yansmasna engel olacaktr
(Yalom, 1992, s.486). Gene seanslardaki yaantlarnsaaltm ve eitim bakmndan deerlendirilmesi son-raki almalarn verimini artracaktr.
nerimiz, bu tr almalarda mzik ve psikolojidisiplinlerinin ibirlii iinde olmalarnn desteklenme-si ve gzlemlerin salklbir biimde kaydedilip tart-
lmasdr.
72
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
84/162
1. LT OCUKLARIN TERAPSTLE LKS
73
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
85/162
74
2. LT OCUKLARIN BRBRLERYLE LKS
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
86/162
3. LUT SPOTAN LKGRM
4. LT DUYGUSALPAYLAIM
75
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
87/162
5. LT PEKTRE 6. LT UYGUN SPONTAN-
KULLANMAKSIZIN YNERGE LEVSEL TEPKLERALMAK VE UYGULAMAK
76
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
88/162
7. LT TOPLUMSALDAVRANIA DNK
ELMLERN ORTAYA IKII
8. LT ARALARI LEVSELKULLANIM
77
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
89/162
9. LT OTAMATKGRNTL DAVRANILARIN
DURUMA UYGUN YENDAVRANILARA DNMES
10. LT DLN SPONTAN-LEVSEL KULLANIMI
78
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
90/162
TABLOLAR
Tablo 1
ocuklar Doum t. Cinsiyeti Tan Grdkleri eitim ve tedavi
C 13.8.85 Erkek Otizm(7 yanda)
7 yanda davraneiti-
mine okulda balad.
D 30.3.83 Erkek Otizm (11
aylk)
2.5 yl okulncesi zel
eitim la kullanyor.
(epileptik).
E 2.8.83 Kz Otizm (18
aylk)
2.5. yandan beri zel
eitim.7 yandan beri psikanali-tik
oyun terapisi. 2 kez oditory
training. 3 aydan beri
bireysel mzik terapisi.
Ksa sreli olarak iki
dnem ila (mellerettes,
tegretol).
0 23.12.82 Erkek Otizm 3 yl kadar ilala tedavi
(5 5.5 yanda) (okula balaynca brak-
m). Bireysel ve grup
eitimi ald.
S 1.12.83 Erkek Otizm lala tedavi, (son 3 aydr
(2.5-: ! yanda) kullanmyor. Okulda zel
eitim.
T 26.5.84 Erkek Otizm(3 yanda)
3 yl okulncesi zel eitim. la almad.2 kez oditory training.Ksa sreli bireysel mzikterapi
Z 20.2.84 Kz Otizm Hi ila kullanmad. 2 yl
(yal . 18 aylk) bireysel zel eitim ald.
79
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
91/162
Tablo 2
Yararlanma ltleri
1. ocuklarn terapistle ilikisi.
2. ocuklarn birbirleriyle ilikisi.
3. Spontan iliki giriimi.
4. Duygusal paylam.
5. Pekitire kullanmakszn ynerge almak
gulamak.
ve uy-
6. Uygun spontan-ilevsel tepkilerin art.
7. Toplumsal davrana dnk eilimlerin ortaya
k
8. Aralarilevsel kullanm.
9. Otomatik grntl davranlarn durumayeni davranlara dnmesi.
uygun
10 . Dilin spontan-ilevsel kullanm.
80
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
92/162
KAYNAKLAR
Alvin, J. (1988). Musik und musiktherapie fr behi-derte und autistische Kinder Stuttgart:Gstav Fischer Verlag.
Ccelolu, D. (1991). nsan ve Davran. stanbul:Remzi kitabevi
avuolu, H. (1983). Bioritm. stanbul Tp Fak. Fiz-
yoloji A.B.D. Seminer.
Gaston, E.T. (1968). Music in Therapy. New York:Macmillan publ. London: Collier Macmillanpubl.
zbek, A.; Leutz, G. (1987). Psikodrama. Grup Psi-koterapisinde Sahnesel Etkileim. An-
kara: Grup Psikoterapileri Dernei.
Wing, J.K. (1992). Frhkindlicher Autismus. Basel:Beltz.
Yalom, .D. (1992). Grup Psikoterapisinin Teori vePratii. (ev. Tangr, A.; Karaam, .).stanbul: Nobel Tp Kitapevleri.
Zulliger, H. (1974). ocukta oyunla tedavi. stanbul:Bozak yaynlar
81
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
93/162
-
8/13/2019 Kutuphane 19 Bir Otistikile Yasamak
94/162
\
OTSTK OCUKLAR VE ERGENLERGRUBUNDA MZKLE ALIMA SRECNE
LKBOYUTU AISINDAN BR BAKI
GR
Bilindii gibi otistiklerin bize anlamsz grnenbirok davranlar, konumalarve ses