Księga Mądrości
Transcript of Księga Mądrości
Ksiega
Madrosci
według św. Jana
przekład ks. J. Wujka, wraz z tekstem łacińskim Vulgatam Clementinam
1
CZĘŚĆ I (I,1 - 5,24)
MĄDROŚĆ PRZEWODNICZKĄ DO
SZCZĘŚLIWEJ WIECZNOŚCI 1. DLA
OSIĄGNIĘCIA MĄDROŚCI MUSI SIĘ
UNIKAĆ GRZECHU (1,1-15).
1
1 Miłujcie sprawiedliwość, którzy sądzicie
ziemię! Rozumiejcie o Panu w dobroci i w
prostocie serca szukajcie go; 2 gdyż od tych
bywa znaleziony, którzy go nie kuszą, i tym
się ukazuje, którzy w niego mają wiarę. 3
Przewrotne bowiem myśli odłączają od
Boga, a moc doświadczona karze głupich; 4
albowiem w złośliwą duszę nie wejdzie
mądrość, ani nie będzie mieszkać w ciele
grzechom poddanym. 5 Albowiem duch
święty karności uciecze przed obłudą i oddali
się od myśli, które są bez rozumu, a
odpędzony będzie, gdy nieprawość się
zbliża. 6 - Duch bowiem mądrości jest
dobrotliwy, a nie przepuści złorzeczącemu z
powodu warg jego; bo nerek jego świadkiem
jest Bóg i serca jego badaczem jest
prawdziwym i słuchaczem języka jego; 7
gdyż duch Pański napełnił okrąg ziemi, a to,
co wszystko obejmuje; ma poznanie głosu.
Dlatego ten, kto nieprawość mówi, 8 nie
może się ukryć i nie minie go sąd karzący. 9
O myślach bowiem bezbożnego badanie
będzie i wiadomość o jego słowach przyjdzie
do Boga na ukaranie nieprawości jego. 10
Albowiem ucho gorliwe słyszy wszystko, a
zgiełk szemrania nie ukryje się. 11 Strzeżcie
się tedy szemrania, które nic nie pomaga, a
od obmowy powściągajcie język; bo mowa
skryta nie pójdzie w próżnię, a usta, które
kłamią, zabijają duszę. 12 - Nie pożądajcie
śmierci w bezdrożu życia waszego i nie
nabywajcie zguby przez dzieła rąk waszych.
13 Albowiem Bóg śmierci nie uczynił i nie
weseli się ze zguby żywych. 14 Stworzył
bowiem wszystko, aby było, i zdrowe
uczynił rodzaje okręgu ziemi, i nie ma w
nich jadu zatracenia, ani królestwa otchłani
na ziemi. 15 Sprawiedliwość bowiem
wieczna jest i nieśmiertelna.
1
1 Diligite justitiam, qui judicatis terram.
Sentite de Domino in bonitate, et in
simplicitate cordis quærite illum : 2 quoniam
invenitur ab his qui non tentant illum,
apparet autem eis qui fidem habent in illum.
3 Perversæ enim cogitationes separant a Deo
; probata autem virtus corripit insipientes. 4
Quoniam in malevolam animam non introibit
sapientia, nec habitabit in corpore subdito
peccatis. 5 Spiritus enim sanctus disciplinæ
effugiet fictum, et auferet se a cogitationibus
quæ sunt sine intellectu, et corripietur a
superveniente iniquitate. 6 Benignus est enim
spiritus sapientiæ, et non liberabit
maledicum a labiis suis : quoniam renum
illius testis est Deus, et cordis illius scrutator
est verus, et linguæ ejus auditor. 7 Quoniam
spiritus Domini replevit orbem terrarum, et
hoc quod continet omnia, scientiam habet
vocis. 8 Propter hoc qui loquitur iniqua non
potest latere, nec præteriet illum corripiens
judicium. 9 In cogitationibus enim impii
interrogatio erit ; sermonum autem illius
auditio ad Deum veniet, ad correptionem
iniquitatum illius. 10 Quoniam auris zeli
audit omnia, et tumultus murmurationum
non abscondetur. 11 Custodite ergo vos a
murmuratione quæ nihil prodest, et a
detractione parcite linguæ : quoniam sermo
obscurus in vacuum non ibit, os autem quod
mentitur occidit animam. 12 Nolite zelare
mortem in errore vitæ vestræ, neque
acquiratis perditionem in operibus manuum
vestrarum. 13 Quoniam Deus mortem non
fecit, nec lætatur in perditione vivorum. 14
Creavit enim ut essent omnia, et sanabiles
fecit nationes orbis terrarum : et non est in
illis medicamentum exterminii, nec
inferorum regnum in terra. 15 Justitia enim
perpetua est, et immortalis.
2
2. BEZBOŻNI ZASŁUGUJĄ NA ŚMIERĆ
(1,16 - 2,25).
16 Ale bezbożnicy rękami i słowami
przywabili (śmierć) i uważając ją za
przyjaciółkę schnęli i przymierze z nią
zawarli, gdyż godni są, by do niej należeć.
2
1 Mówili bowiem rozmyślając niedobrze u
siebie: "Krótki i przykry jest czas życia
naszego i nie ma ochłody przy końcu
człowieka, i nie wiadomo o nikim, by się z
otchłani wrócił. 2 Bo z niczegośmy się
narodzili i potem będziemy, jakby nas nie
było; bo dymem jest dech w nozdrzach
naszych, a mowa iskrą na poruszenie serca
naszego. 3 Gdy ona zgaśnie, popiołem
będzie ciało nasze, a duch rozwieje się jak
delikatne powietrze, i przeminie życie nasze
jak ślad obłoku, i rozejdzie się jak mgła,
która rozpędzona została przez promienie
słońca i przez gorąco jego obciążona; 4 a
imię nasze z czasem będzie zapomniane i
nikt nie będzie miał w pamięci uczynków
naszych. 5 Bo przemijaniem cienia jest czas
nasz i nie ma powrotu końca naszego, gdyż
jest zapieczętowane i nikt się nie wraca. 6 -
Pójdźcież tedy, a używajmy dóbr niniejszych
i zażywajmy rzeczy stworzonych prędko jak
w młodości ! 7 Winem drogim i olejkami się
napełniajmy, a niech nas nie mija kwiat
czasu! 8 Chodźmy w wieńcach różanych,
póki nie uwiędną; żadnej łąki niech nie
będzie, po której by nie miała przejść
rozpusta nasza ! 9 Żaden z nas niech nie
będzie wyjęty od rozpusty naszej, wszędzie
zostawiajmy znaki rozkoszy, gdyż ta jest
cząstka nasza i ten jest dział ! 10 -
Uciśnijmy ubogiego sprawiedliwego i nie
przepuszczajmy wdowie, ani nie uszanujmy
u starca siwizny wiekowej. 11 A siła nasza
niech będzie za prawo sprawiedliwości, co
bowiem siły nie ma, za niepożyteczne się
uważa. 12 Zasadźmy się tedy na
sprawiedliwego, gdyż nam jest
niepożyteczny i przeciwny jest dziełom
16 Impii autem manibus et verbis
accersierunt illam, et æstimantes illam
amicam, defluxerunt ; et sponsiones
posuerunt ad illam, quoniam digni sunt qui
sint ex parte illius.
2
1 Dixerunt enim cogitantes apud se non recte
: Exiguum et cum tædio est tempus vitæ
nostræ, et non est refrigerium in fine
hominis, et non est qui agnitus sit reversus
ab inferis. 2 Quia ex nihilo nati sumus, et
post hoc erimus tamquam non fuerimus.
Quoniam fumus flatus est in naribus nostris,
et sermo scintilla ad commovendum cor
nostrum : 3 qua extincta, cinis erit corpus
nostrum, et spiritus diffundetur tamquam
mollis aër ; et transibit vita nostra tamquam
vestigium nubis, et sicut nebula dissolvetur
quæ fugata est a radiis solis, et a calore illius
aggravata. 4 Et nomen nostrum oblivionem
accipiet per tempus, et nemo memoriam
habebit operum nostrorum. 5 Umbræ enim
transitus est tempus nostrum, et non est
reversio finis nostri : quoniam consignata
est, et nemo revertitur. 6 Venite ergo, et
fruamur bonis quæ sunt, et utamur creatura
tamquam in juventute celeriter. 7 Vino
pretioso et unguentis nos impleamus, et non
prætereat nos flos temporis. 8 Coronemus
nos rosis antequam marcescant ; nullum
pratum sit quod non pertranseat luxuria
nostra : 9 nemo nostrum exsors sit luxuriæ
nostræ. Ubique relinquamus signa lætitiæ,
quoniam hæc est pars nostra, et hæc est sors.
10 Opprimamus pauperem justum, et non
parcamus viduæ, nec veterani revereamur
canos multi temporis : 11 sit autem fortitudo
nostra lex justitiæ ; quod enim infirmum est,
inutile invenitur. 12 Circumveniamus ergo
justum, quoniam inutilis est nobis, et
contrarius est operibus nostris, et improperat
nobis peccata legis, et diffamat in nos
peccata disciplinæ nostræ. 13 Promittit se
scientiam Dei habere, et filium Dei se
3
naszym, i wypomina nam grzechy przeciw
prawu, i rozgłasza przeciw nam grzechy
życia naszego. 13 Chwali się, że ma
znajomość Boga, i nazywa się synem
Bożym. 14 Stał się nam oskarżeniem myśli
naszych. 15 Ciężko nam nawet nań patrzeć,
gdyż niepodobne jest życie jego do innych i
odmienne są drogi jego. 16 Za lichotę
poczytani jesteśmy od niego, strzeże się dróg
naszych jak plugastwa i woli koniec
sprawiedliwych, 17 a chlubi się, iż Boga ma
za ojca. Zobaczmy tedy, czy mowy jego są
prawdziwe, i doświadezmy, co nań potem
przyjdzie, a dowiemy się, jaki będzie koniec
jego. 18 Bo jeśli prawdziwie jest synem
Bożym, obroni go i wybawi go z rąk
przeciwników. 19 Potwarzą i mękami
wybadajmy go, aby poznać skromność jego i
doświadczyć cierpliwości jego. 20 Skażmy
ga na śmierć co najsromotniejszą, będzie
bowiem nań wzgląd według mów jego." 21
Tak myśleli, lecz pobłądzili, zaślepiła ich
bowiem złość ich. 22 I nie poznali tajemnic
Bożych, ani się nie spodziewali zapłaty
sprawiedliwości, ani nie sądzili, że dusze
święte otrzymają chwałę. 23 Gdyż Bóg
stworzył człowieka nieśmiertelnym i uczynił
go na wyobrażenie podobieństwa swego. 24
Lecz przez nienawiść diabła weszła śmierć
na okrąg ziemi; 25 a naśladują go ci, którzy
stoją po stronie jego.
3. NADZIEJA SPRAWIEDLIWYCH I
ZAWSTYDZENIE GRZESZNYCH
(3,1- 12).
3
1 Ale dusze sprawiedliwych są w ręce Bożej
i nie dotknie ich męka śmierci. 2 Zdało się
oczom głupich, że umarli, za utrapienie było
poczytane odejście ich, 3 a opuszezenie nas
za zgubę; lecz oni są w pokoju. 4 I choć
przed ludźmi męki cierpieli, nadzieja ich
pełna jest nieśmiertelności. 5 Po małych
utrapieniach wśród wielu dóbr znajdą
miejsce, bo ich Bóg doświadczył i uznał ich
za godnych Siebie. 6 Jak złoto w piecu
wypróbował ich i jak ofiarę całopalenia ich
nominat. 14 Factus est nobis in traductionem
cogitationum nostrarum. 15 Gravis est nobis
etiam ad videndum, quoniam dissimilis est
aliis vita illius, et immutatæ sunt viæ ejus.
16 Tamquam nugaces æstimati sumus ab illo,
et abstinet se a viis nostris tamquam ab
immunditiis, et præfert novissima justorum,
et gloriatur patrem se habere Deum. 17
Videamus ergo si sermones illius veri sint, et
tentemus quæ ventura sunt illi, et sciemus
quæ erunt novissima illius. 18 Si enim est
verus filius Dei, suscipiet illum, et liberabit
eum de manibus contrariorum. 19
Contumelia et tormento interrogemus eum,
ut sciamus reverentiam ejus, et probemus
patientiam illius. 20 Morte turpissima
condemnemus eum ; erit enim ei respectus
ex sermonibus illius. 21 Hæc cogitaverunt, et
erraverunt : excæcavit enim illos malitia
eorum. 22 Et nescierunt sacramenta Dei :
neque mercedem speraverunt justitiæ, nec
judicaverunt honorem animarum sanctarum.
23 Quoniam Deus creavit hominem
inexterminabilem, et ad imaginem
similitudinis suæ fecit illum. 24 Invidia
autem diaboli mors introivit in orbem
terrarum : 25 imitantur autem illum qui sunt
ex parte illius.
3
1 Justorum autem animæ in manu Dei sunt,
et non tangent illos tormentum mortis. 2 Visi
sunt oculis insipientium mori, et æstimata
est afflictio exitus illorum, 3 et quod a nobis
est iter exterminium ; illi autem sunt in pace
: 4 etsi coram hominibus tormenta passi sunt,
spes illorum immortalitate plena est. 5 In
paucis vexati sunt, in multis bene
disponentur, quoniam Deus tentavit eos, et
invenit illos dignos se. 6 Tamquam aurum in
fornace probavit illos, et quasi holocausti
4
przyjął, i czasu swego będzie wzgląd na nich.
7 Jaśnieć będą sprawiedliwi i jak iskry wśród
trzciny biegać będą. 8 Będą sądzić narody i
panować nad ludami, a Pan będzie nad nimi
królował na wieki. 9 Którzy w nim ufają,
zrozumieją prawdę, a wierni w miłości
pozostaną przy nim, gdyż dar i pokój jest
wybranym jego. 10 - Lecz bezbożni wedle
tego, co myśleli, karanie mieć będą, oni,
którzy wzgardzili sprawiedliwym i od Pana
odstąpili. 11 Kto bowiem odrzuca mądrość i
karność, nieszczęsny jest, i próżna jest
nadzieja ich, a dzieła ich niepożyteczne. 12
Niewiasty ich głupie są, a synowie ich
niecnotliwi.
4. LEPSZA BEZDZIETNOŚC Z CNOTA,
NIŻ LICZNE POTOMSTWO Z
GRZECHEM (3,13 - 4,6).
13 Przeklęty ród ich, gdyż szczęśliwa jest
niepłodna i niepokalana, która nie poznała
łoża w grzechu, otrzyma nagrodę w czasie
nawiedzenia dusz świętych; 14 i trzebieniec,
który rękami swymi nie czynił nieprawości,
ani nie myślał przeciw Bogu złego, bo będzie
mu dany wybrany dar za wierność i dział w
świątyni Bożej najprzyjemniejszy. 15
Dobrych bowiem prac chwalebny jest
pożytek i nieprzemijający 16 jest korzeń
mądrości. - Ale synowie cudzołożników w
zniszczeniu będą i potomstwo nieprawego
łoża będzie wygładzone. 17 A choćby też
długo żyć mieli, za nic będą poczytani, a
starość ich na końcu beze czci będzie. 18 A
jeśli prędzej pomrą, nadziei mieć nie będą,
ani pociechy w dzień rozeznawania. 19
Złośliwego bowiem pokolenia srogi jest
koniec.
4
1 O, jak piękny jest czysty, rodzaj z jasnością
! Nieśmiertelna jest bowiem pamięć jego,
gdyż i u Boga znany jest, i u ludzi. 2 Gdy
obecny jest, naśladują, go, a tęsknią za nim,
gdy odejdzie, i na wieki, uwieńczony,
triumfuje, niepokalanego bojowania zapłatę
wygrywając. 3 - Lecz rozmnożone mnóstwo
hostiam accepit illos, et in tempore erit
respectus illorum. 7 Fulgebunt justi et
tamquam scintillæ in arundineto discurrent. 8
Judicabunt nationes, et dominabuntur
populis, et regnabit Dominus illorum in
perpetuum. 9 Qui confidunt in illo intelligent
veritatem, et fideles in dilectione
acquiescent illi, quoniam donum et pax est
electis ejus. 10 Impii autem secundum quæ
cogitaverunt correptionem habebunt : qui
neglexerunt justum, et a Domino
recesserunt. 11 Sapientiam enim et
disciplinam qui abjicit infelix est : et vacua
est spes illorum, et labores sine fructu, et
inutilia opera eorum. 12 Mulieres eorum
insensatæ sunt, et nequissimi filii eorum.
13 Maledicta creatura eorum, quoniam felix
est sterilis ; et incoinquinata, quæ nescivit
thorum in delicto, habebit fructum in
respectione animarum sanctarum ; 14 et
spado qui non operatus est per manus suas
iniquitatem, nec cogitavit adversus Deum
nequissima : dabitur enim illi fidei donum
electum, et sors in templo Dei acceptissima.
15 Bonorum enim laborum gloriosus est
fructus, et quæ non concidat radix sapientiæ.
16 Filii autem adulterorum in
inconsummatione erunt, et ab iniquo thoro
semen exterminabitur. 17 Et si quidem longæ
vitæ erunt, in nihilum computabuntur, et
sine honore erit novissima senectus illorum :
18 et si celerius defuncti fuerint, non
habebunt spem, nec in die agnitionis
allocutionem. 19 Nationis enim iniquæ diræ
sunt consummationes.
4
1 O quam pulchra est casta generatio, cum
claritate ! immortalis est enim memoria
illius, quoniam et apud Deum nota est, et
apud homines. 2 Cum præsens est, imitantur
illam, et desiderant eam cum se eduxerit ; et
in perpetuum coronata triumphat,
incoinquinatorum certaminum præmium
5
bezbożnych nie będzie pożyteczne, i
cudzołożne szczepy nie puszczą korzenia
głęboko, ani nie ustalą się na trwałym
gruncie. 4 I choć do czasu na gałęziach
pączki puszczą, to jednak, ponieważ słabo są
wsadzone, wiatr je wzruszy a gwałtowne
wichry z korzeniami wyrwą. 5 Bo się
połamią gałęzie niedoszłe, a owoc ich
niepożyteczny i cierpki do jedzenia a, i do
niczego się nie nadający. 6 Z nieprawego
bowiem złączenia zrodzeni synowie są
świadkami złości przeciwko rodzicom w
przesłuchiwaniu ich.
5. ŚMIERĆ PRZEDWCZESNA
SPRAWIEDLIWEGO I DŁUGIE ŻYCIE
BEZBOŻNEGO (4,7-19).
7 Lecz sprawiedliwy, choćby umarł
przedwcześnie, w odpoczynku będzie. 8
Starość bowiem szanowna jest nie ta
długowieczna ani też liczbą lat porachowana,
ale sędziwością jest roztropność człowieka,
9 a wiekiem starości życie nieskalane. 10 -
Ponieważ podobał się Bogu, stał się
umiłowanym, a ponieważ żył między
grzesznikami, został przeniesiony; 11
zabrany został, aby zło nie odmieniło umysłu
jego, albo ułuda nie oszukała duszy jego; 12
urok bowiem marności zaciemnia dobro, a
niestateczna pożądliwość wywraca umysł
niezepsuty. 13 Stawszy się za krótki czas
doskonałym, przeżył czasów wiele; 14
podobała się bowiem Bogu dusza jego,
dlatego pośpieszył się wywieść go spośród
nieprawości. - A ludzie widzieli i nie
rozumieli, ani nie brali do serca takich
rzeczy: 15 że łaska Boża i miłosierdzie jest
ze świętymi Jego, i wzgląd na wybranych
Jego. 16 Potępia zaś sprawiedliwy umarły
żywych bezbożnych, a młodość, prędzej
skończona, długi żywot niesprawiedliwego.
17 Ujrzą bowiem koniec mądrego, a nie
zrozumieją, co o nim myślał Bóg i dlaczego
zabezpieczył go Pan. 18 Ujrzą i wzgardzą
nim, a Pan z nich naśmiewać się będzie.
vincens. 3 Multigena autem impiorum
multitudo non erit utilis, et spuria vitulamina
non dabunt radices altas, nec stabile
firmamentum collocabunt. 4 Etsi in ramis in
tempore germinaverint, infirmiter posita, a
vento commovebuntur, et a nimietate
ventorum eradicabuntur. 5 Confringentur
enim rami inconsummati ; et fructus illorum
inutiles et acerbi ad manducandum, et ad
nihilum apti. 6 Ex iniquis enim somnis filii
qui nascuntur, testes sunt nequitiæ adversus
parentes in interrogatione sua.
7 Justus autem si morte præoccupatus fuerit,
in refrigerio erit ; 8 senectus enim venerabilis
est non diuturna, neque annorum numero
computata : cani autem sunt sensus hominis,
9 et ætas senectutis vita immaculata. 10
Placens Deo factus est dilectus, et vivens
inter peccatores translatus est. 11 Raptus est,
ne malitia mutaret intellectum ejus, aut ne
fictio deciperet animam illius. 12 Fascinatio
enim nugacitatis obscurat bona, et
inconstantia concupiscentiæ transvertit
sensum sine malitia. 13 Consummatus in
brevi, explevit tempora multa ; 14 placita
enim erat Deo anima illius : propter hoc
properavit educere illum de medio
iniquitatum. Populi autem videntes, et non
intelligentes, nec ponentes in præcordiis
talia, 15 quoniam gratia Dei et misericordia
est in sanctos ejus, et respectus in electos
illius. 16 Condemnat autem justus mortuus
vivos impios, et juventus celerius
consummata longam vitam injusti. 17
Videbunt enim finem sapientis, et non
intelligent quid cogitaverit de illo Deus, et
quare munierit illum Dominus. 18 Videbunt,
et contemnent eum ; illos autem Dominus
irridebit.
6
19 I upadną potem bez czci, i w zelżeniu
będą między umarłymi na wieki; bo ich
roztrąci nadętych bez głosu i z podstaw ich
poruszy, i aż do wierzchu spustoszeni będą, i
będą wzdychać, a pamięć o nich zaginie.
6. SĄD OSTATECZNY (4,20 - 5,24).
20 Przyjdą do rachowania grzechów swoich
z bojaźnią, a nieprawości ich z naprzeciwka
oskarżać ich będą.
5
1 Wtedy stać będą sprawiedliwi i z wielką
stałością przeciwko tym, którzy ich uciskali i
którzy pozbawili ich owocu ich prac. 2 - Na
ten widok będą zatrwożeni bojaźnią
straszliwą i zdumiewać się będą nad nagłym
i niespodziewanym zbawieniem; 3 mówić
będą sami do siebie, żalem zdjęci i w ucisku
ducha wzdychając : "Ci to są, którzy niegdyś
byli nam pośmiewiskiem i uwłaczającym
przysłowiem ! 4 My głupi mieliśmy życie
ich za szaleństwo i za sromotny ich koniec:
5 a oto jak policzeni są między synów
Bożych, i między świętymi dział ich jest! 6
Tak więc zbłądziliśmy z drogi prawdziwej i
nie świeciła nam światłość sprawiedliwości, i
słońce zrozumienia nie wzeszło nam. 7
Napracowaliśmy się na drodze nieprawości i
zatracenia, i chodziliśmy drogami trudnymi,
a drogi Pańskiej nie znaliśmy. 8 Cóż nam
pomogła pycha? albo chełpienie się
bogactwami co nam przyniosło? 9
Przeminęło to wszystko jak cień i jak poseł
przebiegający, 10 i jak okręt, który
przepływa przez burzącą się wodę, którego,
gdy przejdzie, śladu znaleźć nie można, ani
ścieżki kadłuba jego między falami; 11 albo
jak ptak, lecący przez powietrze, którego
drogi nie znajduje się żadnego znaku, ale
tylko szum skrzydeł, bijący w lekki wiatr i
siłą rozbijający powietrzną drogę : ruszając
skrzydłami przeleciał, a potem nie znać
żadnego śladu drogi jego; 12 albo jak strzała
wypuszczona do pewnego celu: rozbite
powietrze natychmiast się, znowu zwarło, tak
iż nie znać przejścia jej; 13 tak i my
19 Et erunt post hæc decidentes sine honore,
et in contumelia inter mortuos in perpetuum :
quoniam disrumpet illos inflatos sine voce,
et commovebit illos a fundamentis, et usque
ad supremum desolabuntur, et erunt
gementes, et memoria illorum peribit.
20 Venient in cogitatione peccatorum
suorum timidi, et traducent illos ex adverso
iniquitates ipsorum.
5
1 Tunc stabunt justi in magna constantia
adversus eos qui se angustiaverunt, et qui
abstulerunt labores eorum. 2 Videntes
turbabuntur timore horribili, et mirabuntur in
subitatione insperatæ salutis ; 3 dicentes intra
se, pœnitentiam agentes, et præ angustia
spiritus gementes : Hi sunt quos habuimus
aliquando in derisum, et in similitudinem
improperii. 4 Nos insensati, vitam illorum
æstimabamus insaniam, et finem illorum
sine honore ; 5 ecce quomodo computati sunt
inter filios Dei, et inter sanctos sors illorum
est. 6 Ergo erravimus a via veritatis, et
justitiæ lumen non luxit nobis, et sol
intelligentiæ non est ortus nobis. 7 Lassati
sumus in via iniquitatis et perditionis, et
ambulavimus vias difficiles : viam autem
Domini ignoravimus. 8 Quid nobis profuit
superbia ? aut divitiarum jactantia quid
contulit nobis ? 9 Transierunt omnia illa
tamquam umbra, et tamquam nuntius
percurrens, 10 et tamquam navis quæ
pertransit fluctuantem aquam, cujus cum
præterierit non est vestigium invenire, neque
semitam carinæ illius in fluctibus ; 11 aut
tamquam avis quæ transvolat in aëre, cujus
nullum invenitur argumentum itineris, sed
tantum sonitus alarum verberans levem
ventum, et scindens per vim itineris aërem :
commotis alis transvolavit, et post hoc
nullum signum invenitur itineris illius ; 12
aut tamquam sagitta emissa in locum
destinatum, divisus aër continuo in se
reclusus est, ut ignoretur transitus illius : 13
sic et nos nati continuo desivimus esse ; et
7
narodziwszy się wnet przestaliśmy być i
żadnego znaku cnoty nie mogliśmy wykazać,
aleśmy zniszczeli w złości naszej." 14 Takie
rzeczy mówili w piekle ci, którzy zgrzeszyli;
15 bo nadzieja bezbożnego jest jak plewa,
którą wiatr porywa, i jak cienka piana, którą
wicher rozpędza, i jak dym, który wiatr
rozwiewa, i jak pamięć przejeżdżającego
gościa jednodniowego. 16 Ale sprawiedliwi
na wieki żyć będą i u Pana jest ich zapłata, a
staranie nich u Najwyższego. 17 dlatego
dostąpią królestwa wspaniałego i korony
pięknej z ręki Pańskiej, gdyż prawicą swą
chronić ich będzie i ramieniem swym
świętym obroni ich. 18 - Przybierze zbroję
zapalczywość jego i uzbroi stworzenie dla
pomsty na wrogach. 19 Oblecze jako
pancerz sprawiedliwość, a za przyłbicę
weźmie sąd niezawodny, 20 weźmie
prawość jako tarczę niezwyciężoną i zaostrzy
srogi gniew na oszczep, 21 i będzie z nim
walczył okrąg świata przeciw nierozumnym.
22 Polecą prosto strzały błyskawic, i jak z
dobrze naciągniętego łuku z obłoków
wypuszczone będą, i w miejsce pewne
ugodzą. 23 I od opoczystego gniewu grady
wielkie będą wypuszczone, wzburzy się
przeciw nim woda morska i rzeki gwałtownie
się zbiegną. 24 Przeciwko nim stanie duch
mocy i jak wichura rozwieje ich; i obróci w
pustynię wszystką ziemię nieprawość ich, i
złość wywróci stolicę mocarzów.
CZĘŚC II (6,1 - 9,19)
POCHODZENIE, ISTOTA I
DZIAŁALNOŚĆ MĄDROŚCI, ŚRODKI
DO Jej OSIĄGNIĘCIA 1. POTRZEBA
MĄDROŚCI DLA KRÓLÓW (6,1-12).
6
1 Lepsza jest mądrość niźli siła, i mąż
roztropny niźli mocny. 2 Słuchajcież przeto,
królowie, i zrozumiejcie ; nauczcie się,
sędziowie krańców ziemi ! 3 Nadstawcie
uszu wy, którzy władacie ludem i chlubicie
się z mnóstwa narodów. 4 - Ponieważ od
Pana dana wam jest władza i moc od
Najwyższego, który badać będzie uczynki
virtutis quidem nullum signum valuimus
ostendere, in malignitate autem nostra
consumpti sumus. 14 Talia dixerunt in
inferno hi qui peccaverunt : 15 quoniam spes
impii tamquam lanugo est quæ a vento
tollitur, et tamquam spuma gracilis quæ a
procella dispergitur, et tamquam fumus qui a
vento diffusus est, et tamquam memoria
hospitis unius diei prætereuntis. 16 Justi
autem in perpetuum vivent, et apud
Dominum est merces eorum, et cogitatio
illorum apud Altissimum. 17 Ideo accipient
regnum decoris, et diadema speciei de manu
Domini : quoniam dextera sua teget eos, et
brachio sancto suo defendet illos. 18 Accipiet
armaturam zelus illius, et armabit creaturam
ad ultionem inimicorum. 19 Induet pro
thorace justitiam, et accipiet pro galea
judicium certum ; 20 sumet scutum
inexpugnabile æquitatem. 21 Acuet autem
duram iram in lanceam, et pugnabit cum illo
orbis terrarum contra insensatos. 22 Ibunt
directe emissiones fulgurum, et tamquam a
bene curvato arcu nubium exterminabuntur,
et ad certum locum insilient. 23 Et a petrosa
ira plenæ mittentur grandines ; excandescet
in illos aqua maris, et flumina concurrent
duriter. 24 Contra illos stabit spiritus virtutis,
et tamquam turbo venti dividet illos ; et ad
eremum perducet omnem terram iniquitas
illorum, et malignitas evertet sedes
potentium.
6
1 Melior est sapientia quam vires, et vir
prudens quam fortis. 2 Audite ergo, reges, et
intelligite ; discite, judices finium terræ. 3
Præbete aures, vos qui continetis
multitudines, et placetis vobis in turbis
nationum. 4 Quoniam data est a Domino
potestas vobis, et virtus ab Altissimo : qui
interrogabit opera vestra, et cogitationes
8
wasze i myśli wasze roztrząsać; 5 ponieważ
będąc sługami królestwa jego, nie sądziliście
sprawiedliwie, aniście nie strzegli prawa
sprawiedliwości, aniście nie chodzili według
woli Bożej: 6 Strasznie i prędko ukaże się
wam, bo najsroższy sąd dla tych będzie, co
nad innymi stoją. 7 Mały bowiem otrzyma
miłosierdzie, ale mocarze mocne męki
cierpieć będą. 8 Bo na niczyją osobę Bóg nie
będzie dbał, ani się nie zlęknie niczyjej
wielkości; gdyż on uczynił małego i
wielkiego, i jednako o wszystkich ma pieczę.
9 Ale nad mocniejszym mocniejsza męka
wisi. 10 - Do was tedy, królowie, są te
mowy moje, abyście się nauczyli mądrości, a
nie upadli. 11 Którzy bowiem będą strzec
sprawiedliwości sprawiedliwości, będą
usprawiedliwieni, a którzy się tego nauczą,
znajdą stosowną odpowiedź. 12 Pożądajcież
tedy słów moich, miłujcie je, a będziecie
mieć naukę.
2. MĄDROŚC ŁATWO JEST ZNALEŻĆ, A
ONA PROWADZI DO WIECZNEGO
KRÓLOWANIA (6,13-23).
13 Jaśniejąca jest i nigdy nie więdnąca
mądrość, i łatwo spostrzegają ją ci, którzy ją
miłują, i znajdują ci, którzy jej szukają; 14
uprzedza tych, którzy jej pożądają, aby im
się pierwsza ukazała. 15 Kto do niej rano
wstanie, nie będzie się trudził, bo ją znajdzie
siedzącą u drzwi swoich. 16 Myśleć tedy o
niej jest doskonałą roztropnością, a kto dla
niej czuwać będzie, rychło bezpieczny
będzie. 17 Bo tych, którzy jej są godni, sama
obchodzi szukając i na drogach wesoło się
im pokazuje, i zabiega im ze wszelkim
staraniem. 18 - Początkiem jej bowiem jest
szczere pożądanie nauki, 19 a troska o naukę
miłością jest, a miłość jest zachowaniem jej
praw, a zachowanie praw jest zapewnieniem
nieskazitelności, 20 a nieskazitelność czyni
bliskim Bogu. 21 Tak więc pożądanie
mądrości przywodzi do wiecznego
królestwa. 22 - Przeto jeśli się kochacie w
stolicach i w berłach, o królowie ludu,
miłujcie mądrość, abyście na wieki
królowali.
scrutabitur. 5 Quoniam cum essetis ministri
regni illius, non recte judicastis, nec
custodistis legem justitiæ, neque secundum
voluntatem Dei ambulastis. 6 Horrende et
cito apparebit vobis, quoniam judicium
durissimum his qui præsunt fiet. 7 Exiguo
enim conceditur misericordia ; potentes
autem potenter tormenta patientur. 8 Non
enim subtrahet personam cujusquam Deus,
nec verebitur magnitudinem ejus cujusquam,
quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et
æqualiter cura est illi de omnibus. 9
Fortioribus autem fortior instat cruciatio. 10
Ad vos ergo, reges, sunt hi sermones mei : ut
discatis sapientiam, et non excidatis. 11 Qui
enim custodierint justa juste, justificabuntur ;
et qui didicerint ista, invenient quid
respondeant. 12 Concupiscite ergo sermones
meos ; diligite illos, et habebitis disciplinam.
13 Clara est, et quæ numquam marcescit,
sapientia : et facile videtur ab his qui
diligunt eam, et invenitur ab his qui quærunt
illam. 14 Præoccupat qui se concupiscunt, ut
illis se prior ostendat. 15 Qui de luce
vigilaverit ad illam non laborabit ;
assidentem enim illam foribus suis inveniet.
16 Cogitare ergo de illa sensus est
consummatus, et qui vigilaverit propter
illam cito securus erit. 17 Quoniam dignos se
ipsa circuit quærens, et in viis ostendit se
hilariter, et in omni providentia occurrit illis.
18 Initium enim illius verissima est
disciplinæ concupiscentia. 19 Cura ergo
disciplinæ dilectio est, et dilectio custodia
legum illius est ; custoditio autem legum
consummatio incorruptionis est ; 20
incorruptio autem facit esse proximum Deo.
21 Concupiscentia itaque sapientiæ deducit
ad regnum perpetuum. 22 Si ergo
delectamini sedibus et sceptris, o reges
populi, diligite sapientiam, ut in perpetuum
regnetis :
9
23 Miłujcie światło mądrości, wszyscy,
którzy nad ludem przełożeni jesteście.
3. SALOMON WYŁOŻY NAUKĘ O
MĄDROŚCI (6,24-27).
24 A czym jest mądrość i jak się poczęła,
powiem, i nie zataję przed wami tajemnic
Bożych, ale od początku narodzenia
wyśledzę i jasno wyłożę poznanie jej, a nie
pominę prawdy; 25 ani z tym, który wysechł
od zazdrości, nie pójdę w drogę, gdyż taki
człowiek nie będzie uczestnikiem mądrości.
26 Mnóstwo mądrych zaś jest zbawieniem
okręgu ziemi, a król mądry jest podporą
ludu. 27 Przeto przyjmijcie naukę przez
słowa moje, a będzie wam pożyteczna.
4. W JAKI SPOSÓB SALOMON
OSIĄGNĄŁ MĄDROŚĆ (7,1-14).
7
1 I ja także jestem śmiertelnym człowiekiem,
podobnym do wszystkich i z rodu owego,
który był pierwszy z ziemi utworzony, i w
żywocie matki byłem ukształtowany w ciało;
2 przez dziesięć miesięcy zsiadłem się we
krwi, z nasienia człowieczego i z lubości ze
spaniem złączonej. 3 I ja narodziwszy się
zaczerpnąłem wspólnego powietrza, i
wypadłem na ziemię podobnie uczynioną, i
pierwszy głos, podobny wszystkim, wydalem
płacząc; 4 wychowany byłem w powiciu i w
troskach wielkich. 5 Żaden bowiem z
królów nie miał innego początku rodzenia. 6
Jedno jest tedy dla wszystkich wejście do
żywota i jednakowe zejście. 7 - I dlatego
modliłem się, a dana mi jest roztropność, i
wzywałem, i przyszedł na mnie duch
mądrości; 8 i przełożyłem ją nad królestwa i
stolice, i bogactwa za nic miałem w
porównaniu z nią, 9 i nie przyrównałem do
niej drogiego kamienia, gdyż wszystko złoto,
do niej przyrównane, jest odrobiną piasku, a
za błoto będzie poczytane srebro obok niej.
10 Nad zdrowie i piękno umiłowałem ją i
postanowiłem mieć ją zamiast światłości,
gdyż światło jej nigdy nie zgaśnie. 11 - A
23 diligite lumen sapientiæ, omnes qui
præestis populis.
24 Quid est autem sapientia, et
quemadmodum facta sit, referam, et non
abscondam a vobis sacramenta Dei : sed ab
initio nativitatis investigabo, et ponam in
lucem scientiam illius, et non præteribo
veritatem. 25 Neque cum invidia tabescente
iter habebo, quoniam talis homo non erit
particeps sapientiæ. 26 Multitudo autem
sapientium sanitas est orbis terrarum, et rex
sapiens stabilimentum populi est. 27 Ergo
accipite disciplinam per sermones meos, et
proderit vobis.
7
1 Sum quidem et ego mortalis homo, similis
omnibus, et ex genere terreni illius qui prior
factus est : et in ventre matris figuratus sum
caro ; 2 decem mensium tempore coagulatus
sum in sanguine : ex semine hominis, et
delectamento somni conveniente. 3 Et ego
natus accepi communem aërem, et in
similiter factam decidi terram, et primam
vocem similem omnibus emisi plorans. 4 In
involumentis nutritus sum, et curis magnis : 5
nemo enim ex regibus aliud habuit nativitatis
initium. 6 Unus ergo introitus est omnibus ad
vitam, et similis exitus. 7 Propter hoc optavi,
et datus est mihi sensus ; et invocavi, et
venit in me spiritus sapientiæ : 8 et præposui
illam regnis et sedibus, et divitias nihil esse
duxi in comparatione illius. 9 Nec comparavi
illi lapidem pretiosum, quoniam omne
aurum in comparatione illius arena est
exigua, et tamquam lutum æstimabitur
argentum in conspectu illius. 10 Super
salutem et speciem dilexi illam, et proposui
pro luce habere illam, quoniam
inextinguibile est lumen illius. 11 Venerunt
autem mihi omnia bona pariter cum illa, et
innumerabilis honestas per manus illius ; 12
10
przyszły mi razem z nią wszystkie dobra, i
niezliczone bogactwa przez ręce jej. 12 I
radowałem się z wszystkiego, bo przede mną
szła ta mądrość, a nie wiedziałem, iż ona jest
matką tego wszystkiego. 13 - Nauczyłem się
jej bez obłudy i użyczam jej bez zazdrości, a
nie ukrywam jej bogactwa. 14
Nieprzebranym bowiem jest skarbem dla
ludzi, a ci, którzy go używali, stali się
uczestnikami Boskiej przyjaźni, dla darów
umiejętności zaleceni.
5. MĄDROŚĆ BOŻA ŻRÓDŁEM
MĄDROŚCI LUDZKIEJ (7,15 - 8,1).
15 A mnie Bóg dał mówić wedle rozsądku i
układać myśli godne otrzymanych darów,
gdyż On jest wodzem mądrości i
poprawiającym mądrych. 16 W ręce bowiem
Jego i my, i mowy nasze, i wszelka mądrość,
i umiejętność rzemiosł, i ćwiczenie. 17 - On
bowiem dał mi prawdziwą znajomość rzeczy
istniejących, abym znał urządzenie okręgu
ziemi i siły żywiołów, początek, koniec i
środek czasów, 18 następstwa rzeczy
zmiennych i zmiany pór roku, 19 roczne
biegi i położenie gwiazd, 20 naturę zwierząt
i gniewy dzikich bestyj, moc wiatrdw i myśli
ludzkie, różnorodność krzewów i moce
korzeni; 21 i cokolwiek jest skryte i
niewiadome, tego nauczyłem się;
wszystkiego bowiem nauczyła mnie
tworzycielka wszystkiego, Mądrość. 22 -
Jest bowiem w niej duch rozumu, święty,
jedyny, rozmaity, subtelny, wymowny,
rączy, nieskalany, pewny, słodki, miłujący
dobro, bystry, którego nic nie wstrzymuje,
dobrze czyniący, ludzki, łaskawy, stateczny,
nieomylny, 23 bezpieczny, mający wszelką
moc, wszystko przewidujący i który
wszystkie duchy przenika, rozumny, czysty,
subtelny. 24 Nad wszystkie bowiem rzeczy,
które się ruszają, prędsza jest Mądrość, i
dosięga wszędzie dla swojej czystości. 25 -
Tchnieniem bowiem jest mocy Bożej i
czystym wypływem jasności Boga
wszechmogącego, i dlatego nic skalanego do
niej nie wchodzi; 26 jasnością jest bowiem
wiecznej światłości i obrazem bez zmazy
Boskiego majestatu, i wyobrażeniem dobroci
et lætatus sum in omnibus, quoniam
antecedebat me ista sapientia, et ignorabam
quoniam horum omnium mater est. 13 Quam
sine fictione didici, et sine invidia
communico, et honestatem illius non
abscondo. 14 Infinitus enim thesaurus est
hominibus ; quo qui usi sunt, participes facti
sunt amicitiæ Dei, propter disciplinæ dona
commendati.
15 Mihi autem dedit Deus dicere ex
sententia, et præsumere digna horum quæ
mihi dantur : quoniam ipse sapientiæ dux
est, et sapientium emendator. 16 In manu
enim illius et nos et sermones nostri, et
omnis sapientia, et operum scientia, et
disciplina. 17 Ipse enim dedit mihi horum
quæ sunt scientiam veram, ut sciam
dispositionem orbis terrarum, et virtutes
elementorum, 18 initium, et
consummationem, et medietatem temporum,
vicissitudinum permutationes, et
commutationes temporum, 19 anni cursus, et
stellarum dispositiones, 20 naturas
animalium, et iras bestiarum, vim ventorum,
et cogitationes hominum, differentias
virgultorum, et virtutes radicum. 21 Et
quæcumque sunt absconsa et improvisa
didici : omnium enim artifex docuit me
sapientia. 22 Est enim in illa spiritus
intelligentiæ, sanctus, unicus, multiplex,
subtilis, disertus, mobilis, incoinquinatus,
certus, suavis, amans bonum, acutus, quem
nihil vetat, benefaciens, 23 humanus,
benignus, stabilis, certus, securus, omnem
habens virtutem, omnia prospiciens, et qui
capiat omnes spiritus, intelligibilis, mundus,
subtilis. 24 Omnibus enim mobilibus
mobilior est sapientia : attingit autem ubique
propter suam munditiam. 25 Vapor est enim
virtutis Dei, et emanatio quædam est
claritatis omnipotentis Dei sincera, et ideo
nihil inquinatum in eam incurrit : 26 candor
est enim lucis æternæ, et speculum sine
macula Dei majestatis, et imago bonitatis
11
jego. 27 - A chociaż jest jedyna, wszystko
może, i chociaż w sobie trwa, wszystko
odnawia, i poprzez pokolenia w dusze święte
się przenosi, przyjaciół Bożych i proroków
czyni. 28 Nikogo bowiem Bóg nie miłuje,
jeno tego, który z Mądrością przebywa. 29
Jest ona bowiem śliczniejsza od słońca i
przewyższa wszelki porządek gwiazd,
światłości przyrównana, przed nią ma
pierwszeństwo; 30 po onej bowiem nastaje
noc, ale Mądrości nie zwycięża złość.
8
1 Dosięga tedy od końca aż do końca mocno
i urządza wszvstko łagodnie.
6. MĄDROŚĆ JAKO OBLUBIENICA,
KTÓRĄ STARA SIĘ SALOMON
POZYSKAĆ (8,2-18).
2 Tę umiłowałem i szukałem jej od młodości
mojej, i starałem się wziąć ją sobie za
oblubienicę, i stałem się miłośnikiem
piękności jej. 3 Wysławia szlachetne swe
pochodzenie, gdyż życie ma wespół z
Bogiem; 4 ale i Pan wszechrzeczy umiłował
ją. Nauczycielką bowiem jest umiejętności
Bożej i wybiera spośród dzieł Jego. 5 A jeśli
bogactw pożąda się w życiu, cóż bogatszego
nad Mądrość, która sprawia wszystko? 6 A
jeśli roztropność coś tworzy, któż wśród
tego, co istnieje, jest lepszym od niej ? 7 I
jeśli kto miłuje sprawiedliwość, owocem jej
mozołów są wielkie cnoty, bo umiarkowania
i roztropności uczy, i sprawiedliwości, i
mocy, nad które nie ma nic dla ludzi w życiu
pożyteczniejszego. 8 A jeśli kto pożąda
wielkiej umiejętności, to ona zna przeszłe
rzeczy i o przyszłych zdanie wydaje, zna
sztuczne zwroty mów i rozwiązanie zagadek,
znaki i cuda zna pierwej, niźli będą, i
zdarzenia czasów i wieków. 9 - Przeto
umyśliłem ją sobie wziąć za towarzyszkę
życia wiedząc, że się ze mną będzie dzieliła
dobrami i będzie pociechą w myślach i
zmartwieniach moich. 10 Dzięki niej będę
miał sławę w pospólstwie i cześć u starszych,
ja młodzieniec, 11 i poznają moją bystrość
w sądzie, i w oczach mocarzów podziw
illius. 27 Et cum sit una, omnia potest ; et in
se permanens omnia innovat : et per nationes
in animas sanctas se transfert ; amicos Dei et
prophetas constituit. 28 Neminem enim
diligit Deus, nisi eum qui cum sapientia
inhabitat. 29 Est enim hæc speciosior sole, et
super omnem dispositionem stellarum : luci
comparata, invenitur prior. 30 Illi enim
succedit nox ; sapientiam autem non vincit
malitia.
8
1 Attingit ergo a fine usque ad finem fortiter,
et disponit omnia suaviter.
2 Hanc amavi, et exquisivi a juventute mea,
et quæsivi sponsam mihi eam assumere, et
amator factus sum formæ illius. 3
Generositatem illius glorificat,
contubernium habens Dei ; sed et omnium
Dominus dilexit illam. 4 Doctrix enim est
disciplinæ Dei, et electrix operum illius. 5 Et
si divitiæ appetuntur in vita, quid sapientia
locupletius quæ operatur omnia ? 6 Si autem
sensus operatur, quis horum quæ sunt magis
quam illa est artifex ? 7 Et si justitiam quis
diligit, labores hujus magnas habent virtutes
: sobrietatem enim et prudentiam docet, et
justitiam, et virtutem, quibus utilius nihil est
in vita hominibus. 8 Et si multitudinem
scientiæ desiderat quis, scit præterita, et de
futuris æstimat ; scit versutias sermonum, et
dissolutiones argumentorum ; signa et
monstra scit antequam fiant, et eventus
temporum et sæculorum. 9 Proposui ergo
hanc adducere mihi ad convivendum, sciens
quoniam mecum communicabit de bonis, et
erit allocutio cogitationis et tædii mei. 10
Habebo propter hanc claritatem ad turbas, et
honorem apud seniores juvenis ; 11 et acutus
inveniar in judicio, et in conspectu
potentium admirabilis ero, et facies
principum mirabuntur me : 12 tacentem me
sustinebunt, et loquentem me respicient, et
12
wzbudzać będę, i książąt twarze nade mną
się zdumieją; 12 na mnie milczącego czekać
będą i na mnie mówiącego patrzeć będą, a
gdy będę dłużej mówił, usta swe zakryją. 13
Nadto przez nią otrzymam nieśmiertelność i
wieczną pamięć zostawię u tych, którzy po
mnie będą. 14 Będę rządził ludami i narody
będą mi poddane; 15 będą się bali, słysząc o
mnie, królowie straszni; wśród ludu okażę
się dobrym, a na wojnie mocnym. 16
Wszedłszy do domu odpocznę z nią; nie
sprawia bowiem przykrości jej towarzystwo
ani odrazy wspólne życie z nią, ale radość i
wesele. 17 - To w sobie rozmyślając i
rozważając w sercu swoim, iż
nieśmiertelność jest spowinowacona z
mądrością i w przyjaźni z nią jest szlachetna
uciecha, 18 w pracach rąk jej niewyczerpane
bogactwa, w ćwiczeniu się w rozmowie z nią
roztropność, a chwała w wymianie z nią
mów; chodziłem wokoło szukając, jakby ją
wziąć do siebie.
7. JEDYNYM ŚRODKIEM DO
OSIĄGNIĘCIA MĄDROŚCI JEST
MODLITWA (8,19 - 9,19).
19 A byłem dziecięciem bystrym i dostała mi
się dusza dobra. 20 A gdy byłem jeszcze
lepszy, przyszedłem do ciała nieskalanego.
21 Lecz zrozumiawszy, że inaczej nie
mogłem być powściągliwy, ażby Bóg dał - i
już to samo było mądrością, wiedzieć, czyj to
jest dar - poszedłem do Pana i prosiłem go, i
rzekłem ze wszystkich wnętrzności moich :
9
1 "Boże ojców moich i Panie miłosierdzia,
który uczyniłeś wszystko słowem swoim, 2
a w mądrości twej postawiłeś człowieka, aby
panował nad stworzeniem, 3 któreś ty
uczynił, aby rządził okręgiem ziemi w
prawości i sprawiedliwości, a sądy
sprawował w prostocie serca : 4 dajże mi
mądrość, stojącą przy stolicy twojej, a nie
odrzucaj mnie od służebników twoich; 5
gdyż ja jestem sługa twój i syn służebnicy
twojej, człowiek słaby i krótkiego wieku, i
zbyt niesposobny do zrozumienia sądu i
sermocinante me plura, manus ori suo
imponent. 13 Præterea habebo per hanc
immortalitatem, et memoriam æternam his
qui post me futuri sunt relinquam. 14
Disponam populos, et nationes mihi erunt
subditæ : 15 timebunt me audientes reges
horrendi. In multitudine videbor bonus, et in
bello fortis. 16 Intrans in domum meam,
conquiescam cum illa : non enim habet
amaritudinem conversatio illius, nec tædium
convictus illius, sed lætitiam et gaudium. 17
Hæc cogitans apud me et commemorans in
corde meo, quoniam immortalitas est in
cognatione sapientiæ, 18 et in amicitia illius
delectatio bona, et in operibus manuum illius
honestas sine defectione, et in certamine
loquelæ illius sapientia, et præclaritas in
communicatione sermonum ipsius :
circuibam quærens, ut mihi illam assumerem.
19 Puer autem eram ingeniosus, et sortitus
sum animam bonam. 20 Et cum essem magis
bonus, veni ad corpus incoinquinatum. 21 Et
ut scivi quoniam aliter non possem esse
continens, nisi Deus det ; et hoc ipsum erat
sapientiæ, scire cujus esset hoc donum : adii
Dominum, et deprecatus sum illum, et dixi
ex totis præcordiis meis :
9
1 Deus patrum meorum, et Domine
misericordiæ, qui fecisti omnia verbo tuo, 2
et sapientia tua constituisti hominem, ut
dominaretur creaturæ quæ a te facta est, 3 ut
disponat orbem terrarum in æquitate et
justitia, et in directione cordis judicium
judicet : 4 da mihi sedium tuarum assistricem
sapientiam, et noli me reprobare a pueris tuis
: 5 quoniam servus tuus sum ego, et filius
ancillæ tuæ ; homo infirmus, et exigui
temporis, et minor ad intellectum judicii et
legum. 6 Nam etsi quis erit consummatus
13
prawa. 6 Bo choćby też kto był doskonały
między synami człowieczymi, jeśli nie
będzie w nim mądrości twojej, za nic nie
będzie poczytany. 7 Ty mię obrałeś za króla
dla ludu twego i za sędziego synów swoich i
córek. 8 I kazałeś mi budować kościół na
górze twej świętej i w mieście mieszkania
twego ołtarz na podobieństwo przybytku
twego świętego, który zgotowałeś od
początku; 9 a z tobą jest mądrość twoja,
która zna dzieła twoje, która też była
przytomna naonczas, gdyś okrąg ziemi
tworzył, i wiedziała, co się podoba oczom
twoim i co jest słuszne według przykazań
twoich. 10 Ześlijże ją z świętych niebios
twoich i ze stoliey wielkości twojej, aby ze
mną była i ze mną pracowała, abym
wiedział, co jest przyjemne tobie; 11 bo ona
wszystko wie i rozumie, i poprowadzi mię w
dziełach moich przezornie, i będzie mię
strzegła mocą swoją. 12 I będą przyjemne
dzieła moje, i będę ludem twoim rządził
sprawiedliwie i będę godnym stolicy ojca
mojego. 13 Bo któryż człowiek będzie mógł
znać wolę Bożą ? albo kto się domyśleć
będzie mógł, czego chce Bóg ? 14 Myśli
bowiem ludzkie są bojaźliwe, i niepewne
przewidywania nasze; 15 bo ciało, podległe
skażeniu, obciąża duszę, a ziemskie
mieszkanie tłumi umysł wiele myślący. 16 I
z trudnością się domyślamy rzeczy, które są
na ziemi, i co mamy przed oczyma, z trudem
znajdujemy; 17 a co jest w niebie, kto zbada
? A wolę twoją kto pozna, jeśli ty nie dasz
mądrości i nie spuścisz ducha twego
świętego z wysokości, i tak naprostowane
będą ścieżki tych, którzy są na ziemi, a
ludzie nauczą się tego, co się tobie podoba ?
19 Albowiem przez mądrość zostali ocaleni
ci wszyscy, którzy się tobie, Panie, podobali
od początku."
inter filios hominum, si ab illo abfuerit
sapientia tua, in nihilum computabitur. 7 Tu
elegisti me regem populo tuo, et judicem
filiorum tuorum et filiarum : 8 et dixisti me
ædificare templum in monte sancto tuo, et in
civitate habitationis tuæ altare :
similitudinem tabernaculi sancti tui quod
præparasti ab initio. 9 Et tecum sapientia tua,
quæ novit opera tua, quæ et affuit tunc cum
orbem terrarum faceres, et sciebat quid esset
placitum oculis tuis, et quid directum in
præceptis tuis. 10 Mitte illam de cælis sanctis
tuis, et a sede magnitudinis tuæ, ut mecum
sit et mecum laboret, ut sciam quid
acceptum sit apud te : 11 scit enim illa
omnia, et intelligit, et deducet me in
operibus meis sobrie, et custodiet me in sua
potentia. 12 Et erunt accepta opera mea, et
disponam populum tuum juste, et ero dignus
sedium patris mei. 13 Quis enim hominum
poterit scire consilium Dei ? aut quis poterit
cogitare quid velit Deus ? 14 Cogitationes
enim mortalium timidæ, et incertæ
providentiæ nostræ ; 15 corpus enim quod
corrumpitur aggravat animam, et terrena
inhabitatio deprimit sensum multa
cogitantem. 16 Et difficile æstimamus quæ in
terra sunt, et quæ in prospectu sunt
invenimus cum labore : quæ autem in cælis
sunt, quis investigabit ? 17 Sensum autem
tuum, quis sciet, nisi tu dederis sapientiam,
et miseris spiritum sanctum tuum de
altissimis, 18 et sic correctæ sint semitæ
eorum qui sunt in terris, et quæ tibi placent
didicerint homines ? 19 Nam per sapientiam
sanati sunt quicumque placuerunt tibi,
Domine, a principio.
14
CZĘŚC III (10,1 - 19,20)
DZIAŁALNOŚĆ MĄDROŚCI W HISTORII
1. Dzieje od Adama do Mojżesza.
(10,1 - 11,4)
10
1 Ona pierwszego przez Boga stworzonego,
ojca okręgu złemi, zachowała, kiedy sam był
stworzony, 2 i od upadku go wyzwoliła, i
dała mu moc panowania nad wszystkim. 3 -
Skoro od niej odstąpił niesprawiedliwy w
gniewie swoim przez gniew braterskiego
mężobójstwa zginął. 4 - Kiedy z jego
powodu woda pustoszyła ziemię, Mądrość
znowu naprawiła kierując sprawiedliwym
przez wzgardzone drzewo. 5 - Ona też, gdy
się narody zmówiły w sprzysiężeniu złości,
poznała sprawiedliwego i zachowała
nienagannym Bogu, i w litości ku synowi
mocnym zachowała. 6 - Ona wybawiła
sprawiedliwego, uciekającego od ginących
bezbożnych, gdy ogień zstąpił na pięć miast;
7 a na świadectwo ich złości stoi opustoszała,
kurząca się ziemia, i drzewa, wydające
owoce w niepewnym czasie, i słup soli,
stojący na pamiątkę duszy niewiernej. 8
Zaniedbując bowiem mądrość, nie tylko w
tym upadli, że nie poznali dobra, ale i
głupoty swojej zostawili ludziom pamiątkę,
tak iż w tym, w czym zgrzeszyli, nie mogli
się ukryć. 9 Ale Mądrość wybawiła z boleści
tych, którzy ją szanowali. 10 - Ona
sprawiedliwego, uciekającego przed
gniewem brata, drogami prostymi prowadziła
i ukazała mu królestwo Boże, i dała mu
poznanie rzeczy świętych, wzbogaciła go w
jego pracach i poszczęściła pracom jego. 11
Wśród podstępów oszukujących go była przy
nim i ubogaciła go. 12 Zachowała od
nieprzyjaciół i obroniła go od uwodzicieli, i
w twardej walce dała mu zwyciężyć, aby
poznał, że nad wszystko mocniejsza jest
Mądrość. 13 - Ona sprawiedliwego
zaprzedanego nie opuściła, ale go wybawiła
od grzeszników i zstąpiła z nim do dołu, i w
więzieniu go nie opuściła,
10
1 Hæc illum qui primus formatus est a Deo
patre orbis terrarum, cum solus esset creatus,
custodivit, 2 et eduxit illum a delicto suo, et
dedit illi virtutem continendi omnia. 3 Ab
hac ut recessit injustus in ira sua, per iram
homicidii fraterni deperiit. 4 Propter quem
cum aqua deleret terram, sanavit iterum
sapientia, per contemptibile lignum justum
gubernans. 5 Hæc et in consensu nequitiæ,
cum se nationes contulissent, scivit justum,
et conservavit sine querela Deo, et in filii
misericordia fortem custodivit. 6 Hæc justum
a pereuntibus impiis liberavit fugientem,
descendente igne in Pentapolim : 7 quibus in
testimonium nequitiæ fumigabunda constat
deserta terra, et incerto tempore fructus
habentes arbores : et incredibilis animæ
memoria stans figmentum salis. 8 Sapientiam
enim prætereuntes, non tantum in hoc lapsi
sunt ut ignorarent bona, sed et insipientiæ
suæ reliquerunt hominibus memoriam, ut in
his quæ peccaverunt nec latere potuissent. 9
Sapientia autem hos qui se observant a
doloribus liberavit. 10 Hæc profugum iræ
fratris justum deduxit per vias rectas, et
ostendit illi regnum Dei, et dedit illi
scientiam sanctorum ; honestavit illum in
laboribus, et complevit labores illius. 11 In
fraude circumvenientium illum affuit illi, et
honestum fecit illum. 12 Custodivit illum ab
inimicis, et a seductoribus tutavit illum : et
certamen forte dedit illi ut vinceret, et sciret
quoniam omnium potentior est sapientia. 13
Hæc venditum justum non dereliquit, sed a
peccatoribus liberavit eum ; descenditque
cum illo in foveam,
15
14 aż mu przyniosła berło królestwa i moc
przeciwko tym, którzy go gnębili, i dowiodła
kłamstwa tych, którzy go oczerniali, i dała
mu sławę wieczną.
2. CZASY MOJŻESZA (10,15 -114).
15 Ona lud sprawiedliwy i nienaganne
potomstwo wybawiła od narodów, które go
ciemiężyły. 16 Weszła w duszę sługi
Bożego, i stanął przeciw srogim królom
przez cuda i znaki. 17 I oddała
sprawiedliwym nagrodę za ich pracę, i
prowadziła ich dziwną drogą, i była im we
dnie zasłoną, a w nocy światłością gwiazd.
18 Przeprawiła ich przez Morze Czerwone i
przeprowadziła ich przez wielką wodę; 19
lecz nieprzyjaciół ich potopiła w morzu i
wyrzuciła ich z głębin otchłani. 20 Dlatego
sprawiedliwi zabrali łupy bezbożnych, a
twoje święte imię, Panie, opiewali i
zwycięską rękę twą jednomyślnie
wychwalali; 21 bo Mądrość otworzyła usta
niemych, a języki niemowląt uczyniła
wymownymi.
11
1 Kierowała dziełami ich przez ręce proroka
świętego. 2 Szli drogą po pustyniach, w
których nie mieszkano, i na miejscach
pustych rozbijali namioty. 3 Oparli się
nieprzyjaciołom i pomścili się na wrogach. 4
Pragnęli i wzywali ciebie, i dana im została
woda z wysokiej skały, i uśmierzenie
pragnienia z twardego kamienia.
II. Porównanie losu Izraelitów i Egipcjan.
Sposób karania Boga. (11,5 -12,27)
1. PLAGA WODY I DOBRODZIEJSTWO
WODY (11,5-15).
5 Przez co bowiem cierpieli męki ich
nieprzyjaciele, dla braku wody do picia, w to
właśnie obfitując synowie izraelscy, weselili
się; 6 podczas gdy tamtym zabrakło, im ta
sama rzecz dogodziła. 7 Bo zamiast źródła
rzeki ustawicznie płynącej dałeś
14 et in vinculis non dereliquit illum, donec
afferret illi sceptrum regni, et potentiam
adversus eos qui eum deprimebant : et
mendaces ostendit qui maculaverunt illum,
et dedit illi claritatem æternam.
15 Hæc populum justum et semen sine
querela liberavit a nationibus quæ illum
deprimebant. 16 Intravit in animam servi
Dei, et stetit contra reges horrendos in
portentis et signis. 17 Et reddidit justis
mercedem laborum suorum, et deduxit illos
in via mirabili : et fuit illis in velamento diei,
et in luce stellarum per noctem ; 18 transtulit
illos per mare Rubrum, et transvexit illos per
aquam nimiam. 19 Inimicos autem illorum
demersit in mare, et ab altitudine inferorum
eduxit illos. Ideo justi tulerunt spolia
impiorum, 20 et decantaverunt, Domine,
nomen sanctum tuum, et victricem manum
tuam laudaverunt pariter : 21 quoniam
sapientia aperuit os mutorum, et linguas
infantium fecit disertas.
11
1 Direxit opera eorum in manibus prophetæ
sancti. 2 Iter fecerunt per deserta quæ non
habitabantur, et in locis desertis fixerunt
casas. 3 Steterunt contra hostes, et de
inimicis se vindicaverunt. 4 Sitierunt, et
invocaverunt te, et data est illis aqua de petra
altissima, et requies sitis de lapide duro.
5 Per quæ enim pœnas passi sunt inimici
illorum a defectione potus sui, et in eis cum
abundarent filii Israël lætati sunt : 6 per hæc,
cum illis deessent, bene cum illis actum est. 7
Nam pro fonte quidem sempiterni fluminis,
humanum sanguinem dedisti injustis. 8 Qui
16
niesprawiedliwym krew ludzką. 8 Podczas
gdy tych ubywało z powodu kary za dzieci
zabite, dałeś tamtym obfitą wodę
niespodziewanie, 9 pokazując przez
pragnienie, które wówczas było, jak
wywyższałeś swoich, a zabijałeś ich
przeciwników. 10 Gdy bowiem byli
doświadczeni - choć zaiste łaskawą karę
otrzymali - poznali, jakie kary ponosić mieli
bezbożni, osądzeni w gniewie. 11 Tych jako
ojciec upominający doświadczyłeś, a
tamtych jako srogi król, który sądzi,
skazałeś. 12 Nieobecni bowiem i obecni
podobnie byli męczeni. 13 Podwójny
bowiem ogarnął ich smutek i wzdychanie na
wspomnienie dawnych rzeczy. 14 Gdy
bowiem słyszeli, że przez ich męki dobrze
się im działo, wspomnieli na Pana,
zdumiewając się nad końcem sprawy. 15
Tego bowiem, którego wyrzuconego i
okrutnie na niebezpieczeństwo
wystawionego wyśmiali, na końcu zdarzenia
podziwiali, niejednakie ze sprawiedliwymi
pragnienie mając.
2. BOŻY SPOSÓB KARANIA W
ZASTOSOWANIU DO EGIPCJAN
(11,16-12,2).
16 Lecz za szalone myśli ich bezbożności,
ponieważ niektórzy, uwiedzeni, węże nieme i
inne zwierzęta nikczemne czcili,
przypuściłeś na nich mnóstwo niemych
zwierząt na pokaranie, 17 aby wiedzieli, iż
przez co kto grzeszy, przez to też karany
bywa. 18 - Nie było bowiem niepodobne dla
wszechmocnej ręki twojej, która z
niewidzialnej materii okrąg ziemi stworzyła,
przypuścić na nich mnóstwo niedźwiedzi
albo śmiałych lwów, 19 albo nowego
rodzaju i nieznane, pełne srogości zwierzęta,
albo parą ognistą zionące, albo woń dymu
wydające, albo strasznymi iskra mi z oczu
strzelające, 20 które nie tylko ranieniem
mogły ich zatracić, ale też wejrzeniem od
strachu zagubić. 21 Lecz i bez tego jednym
tchnieniem mogli być zabici, prześladowani
przez własne uczynki swoje, a rozproszeni
duchem mocy twojej; ale ty wszystko pod
cum minuerentur in traductione infantium
occisorum, dedisti illis abundantem aquam
insperate, 9 ostendens per sitim quæ tunc
fuit, quemadmodum tuos exaltares, et
adversarios illorum necares. 10 Cum enim
tentati sunt, et quidem cum misericordia
disciplinam accipientes, scierunt
quemadmodum cum ira judicati impii
tormenta paterentur. 11 Hos quidem
tamquam pater monens probasti ; illos autem
tamquam durus rex interrogans condemnasti.
12 Absentes enim, et præsentes, similiter
torquebantur. 13 Duplex enim illos acceperat
tædium et gemitus, cum memoria
præteritorum. 14 Cum enim audirent per sua
tormenta bene secum agi, commemorati sunt
Dominum, admirantes in finem exitus. 15
Quem enim in expositione prava projectum
deriserunt, in finem eventus mirati sunt, non
similiter justis sitientes.
16 Pro cogitationibus autem insensatis
iniquitatis illorum, quod quidam errantes
colebant mutos serpentes et bestias
supervacuas, immisisti illis multitudinem
mutorum animalium in vindictam ; 17 ut
scirent quia per quæ peccat quis, per hæc et
torquetur. 18 Non enim impossibilis erat
omnipotens manus tua, quæ creavit orbem
terrarum ex materia invisa, immittere illis
multitudinem ursorum, aut audaces leones,
19 aut novi generis ira plenas ignotas bestias,
aut vaporem ignium spirantes, aut fumi
odorem proferentes, aut horrendas ab oculis
scintillas emittentes ; 20 quarum non solum
læsura poterat illos exterminare, sed et
aspectus per timorem occidere. 21 Sed et sine
his uno spiritu poterant occidi,
persecutionem passi ab ipsis factis suis, et
dispersi per spiritum virtutis tuæ : sed omnia
in mensura, et numero et pondere disposuisti.
17
miarą i liczbą i wagą urządziłeś. 22 - Bo
wielką moc pokazać tobie samemu
przysługiwało zawsze, a sile ramienia twego
kto się sprzeciwi? 23 Albowiem jak
najmniejsze ziarnko na wadze, tak jest przed
tobą okrąg ziemi, i jak kropla rosy porannej,
która upada na ziemię. 24 Ale ty masz litość
nad wszystkimi, bo wszystko możesz, i
przebaczasz grzechy ludzkie dla pokuty. 25
Miłujesz bowiem wszystko, co jest, i nie
masz w nienawiści nic z tego, coś uczynił, bo
nie nienawidząc ustanowiłeś cokolwiek albo
uczyniłeś. 26 A jak żeby mogło co trwać,
gdybyś był nie chciał? albo co mogłoby być
zachowane, czego byś ty nie wezwał ? 27 A
ty oszczędzasz wszystko, bo twoje jest,
Panie, który dusze miłujesz.
12
1 O, jak dobry i słodki jest, Panie, duch twój
we wszystkim! 2 I dlatego też tych, którzy
błądzą, powoli karzesz, i napominasz ich za
to, w czym zgrzeszyli, i mówisz do nich, aby
opuściwszy nieprawość wierzyli w ciebie,
Panie !
3. BOŻY SPOSÓB KARANIA W
ZASTOSOWANIU DO
CHANANEJCZYKÓW (12,3-22).
3 Albowiem owych dawnych mieszkańców
ziemi świętej twojej, których miałeś w
nienawiści, 4 gdyż obrzydłe tobie uczynki
popełniali przez czarodziejstwa i ofiary
bezbożne, 5 i synów swych bez miłosierdzia
zabijali, i pożerali wnętrzności ludzkie, i pili
krew z pośrodka tajemnicy twojej, 6 i
sprawców, rodziców dusz bezbronnych,
chciałeś wytracić przez ręce ojców naszych,
7 aby otrzymali na mieszkanie, godne sług
Bożych, ziemię, która tobie jest najmilsza. 8
Ale, i tym jako ludziom przepuściłeś, i
posłałeś jako poprzedników wojska twego
szerszenie, aby ich powoli wytraciły. 9 - Nie
dlatego, żebyś nie mógł na wojnie poddać
bezbożnych sprawiedliwym, albo przez
dzikie zwierzęta albo też srogim słowem
naraz wytracić, 10 ale powoli karząc
dawałeś sposobność do pokuty, choć
22 Multum enim valere, tibi soli supererat
semper : et virtuti brachii tui quis resistet ?
23 Quoniam tamquam momentum stateræ,
sic est ante te orbis terrarum, et tamquam
gutta roris antelucani quæ descendit in
terram. 24 Sed misereris omnium, quia
omnia potes ; et dissimulas peccata
hominum, propter pœnitentiam. 25 Diligis
enim omnia quæ sunt, et nihil odisti eorum
quæ fecisti ; nec enim odiens aliquid
constituisti aut fecisti. 26 Quomodo autem
posset aliquid permanere, nisi tu voluisses ?
aut quod a te vocatum non esset
conservaretur ? 27 Parcis autem omnibus,
quoniam tua sunt, Domine, qui amas animas.
12
1 O quam bonus et suavis est, Domine,
spiritus tuus in omnibus ! 2 Ideoque eos qui
exerrant partibus corripis, et de quibus
peccant admones et alloqueris, ut relicta
malitia credant in te, Domine.
3 Illos enim antiquos inhabitatores terræ
sanctæ tuæ, quos exhorruisti, 4 quoniam
odibilia opera tibi faciebant per medicamina
et sacrificia injusta, 5 et filiorum suorum
necatores sine misericordia, et comestores
viscerum hominum, et devoratores sanguinis
a medio sacramento tuo, 6 et auctores
parentes animarum inauxiliatarum, perdere
voluisti per manus parentum nostrorum : 7 ut
dignam perciperent peregrinationem
puerorum Dei, quæ tibi omnium carior est
terra. 8 Sed et his tamquam hominibus
pepercisti, et misisti antecessores exercitus
tui vespas, ut illos paulatim exterminarent. 9
Non quia impotens eras in bello subjicere
impios justis, aut bestiis sævis, aut verbo
duro simul exterminare : 10 sed partibus
judicans, dabas locum pœnitentiæ, non
ignorans quoniam nequam est natio eorum,
18
wiedziałeś, iż zły jest ród ich i że myśl ich
nie mogła się odmienić na wieki. 11
Plemieniem bowiem przeklętym byli od
początku. - I nie z bojaźni przed kimkolwiek
dawałeś ich grzechom odpuszczenie. 12 Bo
któż tobie rzecze : "Coś uczynił ?" Albo kto
się sprzeciwi sądowi twojemu? Albo kto
przed oczy twoje przyjdzie jako obrońca
bezbożnych łudzi? Albo kto tobie za winę
poczyta, jeśli zginą narody, któreś ty
uczynił? 13 Bo nie ma innego Boga oprócz
ciebie, który masz staranie o wszystkich, aby
pokazać, iż nie wydajesz niesprawiedliwie
sądu. 14 Ani król ani tyran przed obliczem
twoim nie będzie się pytał o tych, których
zatraciłeś. 15 Ponieważ tedy sprawiedliwy
jesteś, wszystko sprawiedliwie urządzasz;
tego też potępić, który nie powinien być
karany, za niegodne mocy twojej uważasz.
16 - Moc bowiem twoja jest początkiem
sprawiedliwości, i dlatego, że jesteś Panem
wszystkich, zwykłeś wszystkim przebaczać.
17 Moc bowiem pokazujesz, gdy się nie
wierzy, że jesteś doskonały w mocy, i
karzesz zuchwałość tych, którzy cię nie
znają. 18 Ale ty, Panie mocy, sądzisz
łagodnie i z wielkim pobłażaniem nami
rządzisz, bo masz w pogotowiu moc kiedy
chcesz. 19 - A nauczyłeś lud twój przez
takie czyny, że sprawiedliwym trzeba być i
ludzkim, i uczyniłeś dobrą nadzieję synom
twoim, bo w sądaeh twych dajesz
sposobność do pokuty za grzechy. 20 Jeśli
bowiem nieprzyjaclół sług twoich i winnych
śmierá karałeś z taką oględnością, dając czas
i sposobność, aby się mogli nawrócić od
nieprawości, 21 z jakże wielką troskliwością
sądziłeś synów twoich, których ojcom dałeś
przysięgi i umowy obletnic dobrych? 22
Więc podczas gdy nas karzesz, to
nieprzyjaciół naszych wielokrotnie
chłoszczesz, abyśmy pamiętali o twej
dobroci, kiedy sądzimy, a miłosierdzia twego
się spodziewali, gdy my jesteśmy sądzeni.
et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non
poterat mutari cogitatio illorum in
perpetuum. 11 Semen enim erat maledictum
ab initio ; nec timens aliquem, veniam dabas
peccatis illorum. 12 Quis enim dicet tibi :
Quid fecisti ? aut quis stabit contra judicium
tuum ? aut quis in conspectu tuo veniet
vindex iniquorum hominum ? aut quis tibi
imputabit, si perierint nationes quas tu fecisti
? 13 Non enim est alius deus quam tu, cui
cura est de omnibus, ut ostendas quoniam
non injuste judicas judicium. 14 Neque rex,
neque tyrannus in conspectu tuo inquirent de
his quos perdidisti. 15 Cum ergo sis justus,
juste omnia disponis ; ipsum quoque qui non
debet puniri, condemnare, exterum æstimas
a tua virtute. 16 Virtus enim tua justitiæ
initium est, et ob hoc quod Dominus es,
omnibus te parcere facis. 17 Virtutem enim
ostendis tu, qui non crederis esse in virtute
consummatus, et horum qui te nesciunt
audaciam traducis. 18 Tu autem dominator
virtutis, cum tranquillitate judicas, et cum
magna reverentia disponis nos : subest enim
tibi, cum volueris posse. 19 Docuisti autem
populum tuum per talia opera, quoniam
oportet justum esse et humanum ; et bonæ
spei fecisti filios tuos, quoniam judicans das
locum in peccatis pœnitentiæ. 20 Si enim
inimicos servorum tuorum, et debitos morti,
cum tanta cruciasti attentione, dans tempus
et locum per quæ possent mutari a malitia :
21 cum quanta diligentia judicasti filios tuos,
quorum parentibus juramenta et conventiones
dedisti bonarum promissionum ! 22 Cum
ergo das nobis disciplinam, inimicos nostros
multipliciter flagellas, ut bonitatem tuam
cogitemus judicantes, et cum de nobis
judicatur, speremus misericordiam tuam.
19
4. POWRÓT DO KAR EGIPSKICH
(12,23-27).
23 Dlatego i tamtym, którzy za życia swego
głupio i niesprawiedliwie żyli, przez te
rzeczy, które czcili, zadałeś wielkie męki. 24
Albowiem na błędnej drodze zbyt długo się
błąkali, mając za bogów to, co wśród
zwierząt jest najpodlejsze, i żyjąc na sposób
nierozumnych dzieci. 25 Dlatego to jako
nierozumnym dzieciom dałeś karanie na
pośmiewisko. 26 Lecz ci, którzy się nie
poprawili przez pośmiewisko i nagany,
doznali sądu godnego Boga. 27 Gdy bowiem
na tych, których za bogów mieli i przez
których dręczeni byli, oburzali się w swym
cierpieniu, zobaczyli i uznali, że ten, którego
nie chcieli niegdyś znać, jest prawdziwym
Bogiem; dlatego też i ostateczne potępienie
przyszło na nieh.
III. Nierozum bałwochwalstwa. (13,I -15,19)
I. KULT NATURY (13,1-9).
13
1 A głupi są wszyscy ludzie, w których nie
ma znajomości Boga i z tych dóbr, które
widzą, nie mogli poznać tego, który jest, ani
z rozważania dzieł nie rozpoznali Twórcy; 2
ale albo ogień, albo wiatr, albo prędkie
powietrze, albo okrąg gwiazd, albo
gwałtowną wodę, albo słońce i księżyc mieli
za bogów kierujących okręgiem ziemi. 3 -
Jeśli pięknością ich pociągnięci, za bogów je
uważali, niech wiedzą, o ile piękniejszy jest
ich władca; sprawca bowiem piękności to
wszystko stworzył. 4 Albo jeśli moc i
działalność ich podziwiali, niech zrozumieją
z nich, iż mocniejszy jest ten, który je
uczynił; 5 z wielkości bowiem piękności i
stworzenia stworzyciel tych rzeczy łatwo
poznany być może. 6 - Wszakże ci na
mniejszą przyganę zasługują, bo i ci zapewne
błądzą Boga szukając i chcąc znaleźć. 7 Bo
obracając się wśród dzieł jego, badają i za
pewne mają, że dobre jest to, co widzą. 8
Jednakowoż tym także nie można
23 Unde et illis qui in vita sua insensate et
injuste vixerunt, per hæc quæ coluerunt
dedisti summa tormenta. 24 Etenim in erroris
via diutius erraverunt, deos æstimantes hæc
quæ in animalibus sunt supervacua,
infantium insensatorum more viventes. 25
Propter hoc tamquam pueris insensatis
judicium in derisum dedisti. 26 Qui autem
ludibriis et increpationibus non sunt correcti,
dignum Dei judicium experti sunt. 27 In
quibus enim patientes indignabantur per hæc
quos putabant deos, in ipsis cum
exterminarentur videntes, illum quem olim
negabant se nosse, verum Deum agnoverunt ;
propter quod et finis condemnationis eorum
venit super illos.
13
1 Vani autem sunt omnes homines in quibus
non subest scientia Dei ; et de his quæ
videntur bona, non potuerunt intelligere eum
qui est, neque operibus attendentes
agnoverunt quis esset artifex : 2 sed aut
ignem, aut spiritum, aut citatum aërem, aut
gyrum stellarum, aut nimiam aquam, aut
solem et lunam, rectores orbis terrarum deos
putaverunt. 3 Quorum si specie delectati,
deos putaverunt, sciant quanto his dominator
eorum speciosior est : speciei enim
generator hæc omnia constituit. 4 Aut si
virtutem et opera eorum mirati sunt,
intelligant ab illis quoniam qui hæc fecit
fortior est illis : 5 a magnitudine enim speciei
et creaturæ cognoscibiliter poterit creator
horum videri. 6 Sed tamen adhuc in his
minor est querela ; et hi enim fortasse errant,
Deum quærentes, et volentes invenire. 7
Etenim cum in operibus illius conversentur
inquirunt, et persuasum habent quoniam
bona sunt quæ videntur. 8 Iterum autem nec
20
przebaczyć. 9 Bo jeśli tak wiele poznać
zdołali, iż świat mogli rozumem ogarnąć,
jakżeż Pana jego łatwiej nie znaleźli?
2. GŁUPOTA I BEZBOŻNOŚĆ KULTU
POSĄGÓW (13,10 -14,11).
10 Ale nieszczęśni są i między umarłymi jest
nadzieja tych, którzy bogami nazwali dzieła
rąk ludzkich, złoto i srebro, wymysł
rzemiosła, i podobieństwa zwierząt, albo
kamień niepożyteczny, robotę ręki
starodawnej. 11 Albo jeśli jaki zgrabny
rzemieślnik wyciął proste drzewo w lesie, i
wszystką korę z niego misternie oberznął, a
przy pomocy rzemiosła swego z pilnością
zrobił naczynie pożyteczne na posługę życia,
12 resztek zaś takiej roboty użył do
gotowania potraw, 13 a co zostało z tego i
do niczego się nie nadaje, drzewo krzywe i
sęków pełne, rzeźbił starannie w wolnych
chwilach i według nauki rzemiosła swego
nadał mu kształt, i podobnym uczynił do
obrazu człowieczego, 14 albo do którego ze
zwierząt je upodobnił, pociągnął minią i
barwiczką nadał mu czerwoną barwę, a
wszelką skazę, która na nim jest, zamazał,
15 i uczynił mu godne mieszkanie, stawiając
je na ścianie i utwierdzając żelazem; 16 tak
się stara o nie aby snadź nie upadło, gdyż
wie, że się ratować nie może, bo jest
obrazem i trzeba mu pomocy. 17 I o
majętność swoją, i o synów swoich, i o
małżeństwo, śluby czyniąc wypytuje się. Nie
wstydzi się mówić z tym, który jest bez
duszy, 18 i o zdrowie błaga niemocnego, a o
życie prosi umarłego, i wzywa na pomoc
nieużytecznego, 19 i o drogę szczęśliwą
prosi tego, który chodzić nie może, i o zysk, i
o pracę, i o powodzenie we wszystkich
rzeczach prosi tego, który we wszystkim jest
nieużyteczny.
14
1 Inny znowu zamierzając żeglować i na
srogich bałwanach poczynając płynąć,
wzywa drzewa słabszego od drzewa, które
go niesie. 2 Bo to wymyśliła chciwość
his debet ignosci. 9 Si enim tantum potuerunt
scire ut possent æstimare sæculum,
quomodo hujus Dominum non facilius
invenerunt ?
10 Infelices autem sunt, et inter mortuos
spes illorum est, qui appellaverunt deos
opera manuum hominum : aurum et
argentum, artis inventionem, et similitudines
animalium, aut lapidem inutilem, opus
manus antiquæ. 11 Aut si quis artifex faber
de silva lignum rectum secuerit, et hujus
docte eradat omnem corticem, et arte sua
usus diligenter fabricet vas utile in
conversationem vitæ ; 12 reliquiis autem ejus
operis ad præparationem escæ abutatur, 13
et reliquum horum quod ad nullos usus facit,
lignum curvum et vorticibus plenum sculpat
diligenter per vacuitatem suam, et per
scientiam suæ artis figuret illud, et assimilet
illud imagini hominis, 14 aut alicui ex
animalibus illud comparet : perliniens
rubrica, et rubicundum faciens fuco colorem
illius, et omnem maculam quæ in illo est
perliniens ; 15 et faciat ei dignam
habitationem, et in pariete ponens illud, et
confirmans ferro 16 ne forte cadat,
prospiciens illi : sciens quoniam non potest
adjuvare se : imago enim est, et opus est illi
adjutorium. 17 Et de substantia sua, et de
filiis suis, et de nuptiis votum faciens
inquirit : non erubescit loqui cum illo qui
sine anima est. 18 Et pro sanitate quidem
infirmum deprecatur, et pro vita rogat
mortuum, et in adjutorium inutilem invocat.
19 Et pro itinere petit ab eo qui ambulare non
potest ; et de acquirendo, et de operando, et
de omnium rerum eventu, petit ab eo qui in
omnibus est inutilis.
14
1 Iterum alius navigare cogitans, et per feros
fluctus iter facere incipiens, ligno portante
se, fragilius lignum invocat. 2 Illud enim
cupiditas acquirendi excogitavit, et artifex
21
nabywania i rzemieślnik mądrością swoją
zbudował. 3 A twoja, Ojcze, opatrzność
kieruje, boś dał i na morzu drogę, i między
nawałnościami ścieżkę bezpieczną, 4
pokazując, że mocen jesteś ze wszystkiego
wybawić, choćby się kto bez umiejętności
puścił na morze. 5 Ale aby dzieła mądrości
twej nie były bezużyteczne, przeto też ludzie
małemu drzewu powierzają dusze swoje, i
przebywając morze w okręcie znajdują
ocalenie. 6 Lecz także z początku, gdy ginęli
pyszni olbrzymi, nadzieja świata uciekłszy
się do okrętu, który ręką twą był kierowany,
zostawiła światu nasienie potomstwa. 7
Błogosławione bowiem jest drzewo, przez
które się dzieje sprawiedliwość ! 8 - Ale
bałwan, który ręką bywa zrobiony, przeklęty
jest i sam, i ten, który go uczynił: ten,
ponieważ go zrobił, a tamten, ponieważ
bogiem został nazwany, chociaż podlega
zepsuciu. 9 A Bóg nienawidzi zarówno
bezbożnika jak i bezbożność jego; 10 to też
robota razem z rzemieślnikiem męki cierpieć
będzie. 11 Dlatego i na bałwany pogańskie
nie będzie względu, ponieważ stworzenia
Boże stały się przedmiotem nienawiści i
pokusą dla dusz ludzkich, i pułapką dla nóg
ludzi głupich.
3. POCZĄTEK KULTU POSĄGÓW
(14,12-20).
12 Początkiem bowiemcudzołożenia jest
wymyślenie bałwanów, a wynalezienie ich
jest skażeniem życia; 13 bo ani nie było ich
od początku, ani nie będą trwać na wieki. 14
Głupota bowiem ta ludzka weszła na świat, i
dlatego prędki koniec dla nich się znalazł.
15 - W ciężkim bowiem żalu pogrążony
ojciec, uczynił obraz zbyt prędko sobie
zabranego syna, i tego, który wówczas jako
człowiek był umarł, teraz począł czcić jako
boga i wśród sług swoich obchody i ofiary
ustanowił. 16 Potem z czasem, gdy się zły
zwyczaj utrwalił, zachowano ten błąd jako
prawo, i z rozkazu władców cześć oddawano
posągom. 17 - A tych, których w oczy ludzie
czcić nie mogli, dlatego że za daleko byli,
przyniósłszy figurę ich z daleka, widoczny
sapientia fabricavit sua. 3 Tua autem, Pater,
providentia gubernat : quoniam dedisti et in
mari viam, et inter fluctus semitam
firmissimam, 4 ostendens quoniam potens es
ex omnibus salvare, etiam si sine arte aliquis
adeat mare. 5 Sed ut non essent vacua
sapientiæ tuæ opera, propter hoc etiam et
exiguo ligno credunt homines animas suas,
et transeuntes mare per ratem liberati sunt. 6
Sed et ab initio cum perirent superbi
gigantes, spes orbis terrarum ad ratem
confugiens, remisit sæculo semen nativitatis
quæ manu tua erat gubernata. 7 Benedictum
est enim lignum per quod fit justitia ; 8 per
manus autem quod fit idolum, maledictum
est et ipsum, et qui fecit illud : quia ille
quidem operatus est, illud autem cum esset
fragile, deus cognominatus est. 9 Similiter
autem odio sunt Deo impius et impietas ejus ;
10 etenim quod factum est, cum illo qui fecit
tormenta patietur. 11 Propter hoc et in idolis
nationum non erit respectus, quoniam
creaturæ Dei in odium factæ sunt, et in
tentationem animabus hominum, et in
muscipulam pedibus insipientium.
12 Initium enim fornicationis est exquisitio
idolorum, et adinventio illorum corruptio
vitæ est : 13 neque enim erant ab initio,
neque erunt in perpetuum. 14 Supervacuitas
enim hominum hæc advenit in orbem
terrarum, et ideo brevis illorum finis est
inventus. 15 Acerbo enim luctu dolens
pater, cito sibi rapti filii fecit imaginem ; et
illum qui tunc quasi homo mortuus fuerat,
nunc tamquam deum colere cœpit, et
constituit inter servos suos sacra et sacrificia.
16 Deinde interveniente tempore,
convalescente iniqua consuetudine, hic error
tamquam lex custoditus est, et tyrannorum
imperio colebantur figmenta. 17 Et hos quos
in palam homines honorare non poterant
propter hoc quod longe essent, e longinquo
22
obraz króla, którego uczáć chcieli, sprawili
sobie aby nieobecnemu, tak jakby był 18
obecny, gorliwie cześć oddawać. Do
pomnożenia zaś ich czci pobudziła nawet
tych, którzy nic o tym nie wiedzieli,
osobliwa pilność rzemieślnika. 19 Ten
bowiem, chcąc się przypodobać temu, który
go wziął w służbę, używał całej swej sztuki,
aby jak najlepiej podobieństwo wyrazić. 20
A mnóstwo ludzi, pięknością roboty
uwiedzione, tego, który przedtem jako
człowiek był uczczony, teraz za boga miało.
4. ZGUBNY WPŁYW
BAŁWOCHWALSTWA NA
MORALNOŚĆ I KARA (14,21- 31).
21 I było to dla życia ludzkiego oszukaniem,
iż ludzie, skłonności albo królom służąc,
nieudzielne imię dali kamieniom i drewnom.
22 I nie dosyć na tym było, że pobłądzili
około znajomości Boga, ale też żyjąc w
wielkim boju nieumiejętności, tak rozliczne i
tak wielkie złości pokojem nazywają. 23 Bo
albo dzieci swe ofiarując, albo ofiary tajemne
składając, albo na szaleństwach całe noce
spędzając, 24 ani życia, ani małżeństwa
czystego już nie zachowują, ale jeden
drugiego z nienawiści zabija albo przez
cudzołóstwo zasmuca. 25 I wszystko się
pomieszało: krew, mężobójstwo,
złodziejstwo i oszustwo, zepsucie i
niewierność, zaburzenie i
krzywoprzysięstwo, trwoga między dobrymi,
26 zapomnieme Boga, splugawienie dusz,
płci pomieszanie, niestateczność małżeństwa,
nierząd cudzołóstwa i niewstydliwości. 27
Chwalenie bowiem niegodnych wymienienia
bałwanów wszystkiego złego jest przyczyną i
początkiem i końcem. 28 Bo albo weseląc
się szaleją, albo też fałsze prorokują, albo
niesprawiedliwie żyją, albo skwapliwie
krzywoprzysięgają. 29 Ufając bowiem w
bałwanach, które są bez duszy, kiedy źle
przysięgają, spodziewają się, że to im nie
zaszkodzi. 30 Jedno i drugie tedy słusznie
im na złe wyjdzie, gdyż źle o Bogu rozumieli
trzymając się bałwanów, i niesprawiedliwie
przysięgali, zdradliwie gardząc
sprawiedliwością.
figura eorum allata, evidentem imaginem
regis quem honorare volebant fecerunt, ut
illum qui aberat, tamquam præsentem
colerent sua sollicitudine. 18 Provexit autem
ad horum culturam et hos qui ignorabant
artificis eximia diligentia. 19 Ille enim,
volens placere illi qui se assumpsit,
elaboravit arte sua ut similitudinem in melius
figuraret. 20 Multitudo autem hominum,
abducta per speciem operis, eum qui ante
tempus tamquam homo honoratus fuerat,
nunc deum æstimaverunt.
21 Et hæc fuit vitæ humanæ deceptio,
quoniam aut affectui aut regibus deservientes
homines, incommunicabile nomen lapidibus
et lignis imposuerunt. 22 Et non suffecerat
errasse eos circa Dei scientiam, sed et in
magno viventes inscientiæ bello, tot et tam
magna mala pacem appellant. 23 Aut enim
filios suos sacrificantes, aut obscura
sacrificia facientes, aut insaniæ plenas
vigilias habentes, 24 neque vitam, neque
nuptias mundas jam custodiunt : sed alius
alium per invidiam occidit, aut adulterans
contristat, 25 et omnia commista sunt :
sanguis, homicidium, furtum et fictio,
corruptio et infidelitas, turbatio et perjurium,
tumultus bonorum, 26 Dei immemoratio,
animarum inquinatio, nativitatis immutatio,
nuptiarum inconstantia, inordinatio mœchiæ
et impudicitiæ. 27 Infandorum enim
idolorum cultura omnis mali causa est, et
initium et finis. 28 Aut enim dum lætantur
insaniunt, aut certe vaticinantur falsa, aut
vivunt injuste, aut pejerant cito. 29 Dum
enim confidunt in idolis quæ sine anima sunt,
male jurantes noceri se non sperant. 30
Utraque ergo illis evenient digne, quoniam
male senserunt de Deo, attendentes idolis, et
juraverunt injuste, in dolo contemnentes
justitiam.
23
31 Nie tych bowiem moc, przez których
przysięgają, lecz kata, należna grzesznikom,
zawsze przychodzi po przestępstwie
niesprawiedliwych.
5. NARÓD IZRAELSKI WOLNY
POZOSTAŁ OD BAŁWOCHWALSTWA
( 15, 1-6).
15
1 Ale ty Boże nasz, łaskawy jesteś i
prawdziwy, cierpliwy, i w miłosierdziu
wszystkim kierujący. 2 Bo jeśli zgrzeszymy,
twoimi jesteśmy znając wielkość twoją; a
jeśli nie zgrzeszymy, wiemy, żeśmy między
twoich poczytani. 3 Ciebie bowiem znać jest
doskonałą sprawiedliwośáą, a zrozumieć
sprawiedliwość i moc twoją jest korzeniem
nieśmienelności. 4 Bo nie wprowadził nas w
błąd wymysł ludzki złej sztuki, ani cień
malowania, praca niepożyteczna, figura
rzeźbiona w różnych kolorach, 5 której
widok w głupim budzi pożądliwość, i miłuje
bezduszny kształt martwego obrazu. 6
Miłośnicy zła godni są, aby w takich
rzeczach nadzieję mieli, tak ci, którzy je
czynią, jak i którzy je miłują, i którzy je
czczą.
6. JESZCZE O GŁUPOCIE KULTU
POSĄGÓW I ZWIERZĄT (15,7-19).
7 Ale i garncarz, miękką ziemię gniotąc
pracowicie, każde naczynie lepi do użytku
naszego, i z tejże gliny lepi naczyma, które
do czystego użytku służą, i podobnie, które
tym są przeciwne; a jaki jest użytek tych
naczyń, rozstrzyga garncarz. 8 I w
bezbożnym trudzie boga z tego samego błota
lepi ten, który krótko przedtem był ulepiony
z ziemi i po chwili wraca się tam, skąd został
wzięty, gdy od niego będą się dopominać
długu duszy, którą miał. 9 Ale on nie
troszezy się o to, co ma przenieść, ani że
krótki jest żywot jego, lecz współzawodniczy
z pracującymi około złota i srebra, i
naśladuje pracujących około miedzi, i ma to
sobie za chwałę, iż lepi rzeczy błahe. 10
31 Non enim juratorum virtus, sed
peccantium pœna, perambulat semper
injustorum prævaricationem.
15
1 Tu autem, Deus noster, suavis et verus es,
patiens, et in misericordia disponens omnia.
2 Etenim si peccaverimus, tui sumus,
scientes magnitudinem tuam ; et si non
peccaverimus, scimus quoniam apud te
sumus computati. 3 Nosse enim te,
consummata justitia est ; et scire justitiam et
virtutem tuam, radix est immortalitatis. 4
Non enim in errorem induxit nos hominum
malæ artis excogitatio, nec umbra picturæ
labor sine fructu, effigies sculpta per varios
colores : 5 cujus aspectus insensato dat
concupiscentiam, et diligit mortuæ imaginis
effigiem sine anima. 6 Malorum amatores
digni sunt qui spem habeant in talibus, et qui
faciunt illos, et qui diligunt, et qui colunt.
7 Sed et figulus mollem terram premens,
laboriose fingit ad usus nostros
unumquodque vas ; et de eodem luto fingit
quæ munda sunt in usum vasa, et similiter
quæ his sunt contraria : horum autem
vasorum quis sit usus, judex est figulus. 8 Et
cum labore vano deum fingit de eodem luto
ille qui paulo ante de terra factus fuerat, et
post pusillum reducit se unde acceptus est,
repetitus animæ debitum quam habebat. 9
Sed cura est illi non quia laboraturus est, nec
quoniam brevis illi vita est : sed concertatur
aurificibus et argentariis ; sed et ærarios
imitatur, et gloriam præfert, quoniam res
supervacuas fingit. 10 Cinis est enim cor
ejus, et terra supervacua spes illius, et luto
24
Popiołem bowiem jest jego serce, a nadzieja
jego podlejsza niż ziemia, a żywot jego
nikczemniejszy niż błoto, 11 ponieważ nie
znał Tego, który go ulepił i który weń tchnął
duszę działającą, 12 i tchnął weń duchá
żywotnego. Ale poczytali życie nasze za
igraszkę, a za zadanie życia postawiony zysk,
i że trzeba skądkolwiek, nawet ze złego,
korzyść ciągnąć. 13 Ten bowiem wie, iż
więcej niż wszyscy inni grzeszy taki, co z
materii ziemskiej kruche naczynia i rzeźby
czyni. 14 - Wszyscy bowiem głupi i
nieszczęśliwsi od duszy pysznego są
nieprzyjaciele ludu twego i panujący nad
nim, 15 gdyż za bogów mieli wszystkie
bałwany pogańskie, które ani oczu nie
używają do widzenia, ani nozdrzy do
wdychania powietrza, ani uszu do shlchania,
ani palców u rąk do dotykania, ale i nogi ich
leniwe są do chodzenia; 16 człowiek je
bowiem uczynił, a który ma użyczonego
ducha, ten je ulepił. Żaden bowiem ezłowiek
boga do siebie podobnego uczynić nie może.
17 Śmiertelnym bowiem będąc, martwego
czyni niecnymi rękoma. Lepszy bowiem jest
on sam od tych, którym służy, bo on przecie
żył, choć był śmiertelny, a oni nigdy. 18 -
Ale także zwierzętom najnędzniejszym służą,
bo istoty bezrozumne, przyrównane do tych,
są jeszeze gorsze od nich. 19 Nawet na
wejrzenie nie można w tych zwierzętach
widzieć coś dobrego, lecz oddalone są od
pochwały Boga i błogosławieństwa jego.
IV. Dalszy ciąg porównania losu Izraelitów i
Egipcjan. (16,1 -19,20)
1. PLAGA ZWIERZĄT A ZWIERZĘTA
NA PUSZCZY (16,1-14).
16
1 Dlatego też przez tym podobne rzeczy
słuszne cierpieli męki, i przez mnóstwo
zwierząt zostali wytraceni. 2 Zamiast takiej
męki dobrze uczyniłeś ludowi twemu i dałeś
im rozkoszną potrawę, której pożądali,
przygotowując im przepiórki na pożywienie,
3 aby tamci, choć łaknący pokarmu, przez to,
co im pokazano i zesłano, nawet od
vilior vita ejus : 11 quoniam ignoravit qui se
finxit, et qui inspiravit illi animam quæ
operatur, et qui insufflavit ei spiritum
vitalem. 12 Sed et æstimaverunt ludum esse
vitam nostram, et conversationem vitæ
compositam ad lucrum, et oportere
undecumque etiam ex malo acquirere. 13 Hic
enim scit se super omnes delinquere, qui ex
terræ materia fragilia vasa et sculptilia fingit.
14 Omnes enim insipientes, et infelices
supra modum animæ superbi, sunt inimici
populi tui, et imperantes illi : 15 quoniam
omnia idola nationum deos æstimaverunt,
quibus neque oculorum usus est ad
videndum, neque nares ad percipiendum
spiritum, neque aures ad audiendum, neque
digiti manuum ad tractandum, sed et pedes
eorum pigri ad ambulandum. 16 Homo enim
fecit illos ; et qui spiritum mutuatus est, is
finxit illos. Nemo enim sibi similem homo
poterit deum fingere. 17 Cum enim sit
mortalis, mortuum fingit manibus iniquis.
Melior enim est ipse his quos colit, quia ipse
quidem vixit, cum esset mortalis, illi autem
numquam. 18 Sed et animalia miserrima
colunt ; insensata enim comparata his, illis
sunt deteriora. 19 Sed nec aspectu aliquis ex
his animalibus bona potest conspicere :
effugerunt autem Dei laudem et
benedictionem ejus.
16
1 Propter hæc et per his similia passi sunt
digne tormenta, et per multitudinem
bestiarum exterminati sunt. 2 Pro quibus
tormentis bene disposuisti populum tuum,
quibus dedisti concupiscentiam delectamenti
sui novum saporem, escam parans eis
ortygometram : 3 ut illi quidem,
concupiscentes escam propter ea quæ illis
25
potrzebnej chęci jedzenia się odwrócili; ci
zaś, ucierpiawszy przez krótki czas
niedostatek, 4 nowy pokarm pożywali.
Potrzeba bowiem było, aby na owych, którzy
stosowali ucisk, przyszło nieuchronne
zatracenie; a tym to tylko pokazać, jak
przedwnicy ich byli traceni. 5 - Bo gdy na
nich przyszedł srogi gniew dzikich zwierząt,
ginęli od ukąszeń wężów szkodliwych. 6
Nie na wieki jednak trwał gniew twój, ale dla
pokarania na krótki czas byli zatrwożeni,
mając znak zbawienia, aby pamiętali o
przykazaniach zakonu twego. 7 Kto się
bowiem zwrócił, nie przez to był
uzdrowiony, na co patrzał, ale przez ciebie,
zbawiciela wszystkich; 8 przez to zaś
pokazałeś nieprzyjaciołom naszym, że ty
jesteś, który wybawiasz od wszelkiego złego.
9 Bo tamtych kąsanie szarańczy i much
zabijało; i nie znalazło się lekarstwo dla
duszy ich, gdyż byli godni, aby od takich byli
wytraceni. 10 Ale synów twoich nie
przemogły nawet zęby smoków jadowitych,
bo miłosierdzie twoje przyszedłszy
uzdrawiało ich. 11 Albowiem byli
podubzeni, by pamiętali o słowach twoich, i
prędko byli uzdrawiani, by snadź upadłszy w
głębokie zapomnienie nie mogli więcej
używać twego dobrodziejstwa. 12
Albowiem ani zioła ani plastry nie uzdrowiły
ich, ale twoje słowo, Panie, które uzdrawia
wszystko. 13 Ty bowiem; Panie, życie i
śmierć masz w swojej mocy, przywodzisz do
bram śmierci, i wywodzisz; 14 człowiek zaś
zabije wprawdzie przez złość, ale duch, gdy
wynijdzie, nic wróci się, a on nie przywróci
duszy, która została przyjęta.
2. PLAGA GRADU A MANNA (16,15-29).
15 Ale twojej ręki ujść jest rzeczą
niepodobną. 16 Bo bezbożni, którzy aę nie
chcieli znać, mocą ramienia twego byli
karani, przez niezwykłe ulewy i grady i
deszcze prześladowani, i ogniem zniszczeni.
17 A co dziwniejsza, w wodzie która
wszystko gasi, moc ognia wzmagała się, bo
się mści świat za sprawiedliwych. 18
Niekiedy bowiem uciszał się ogień, aby nie
palił zwierząt, które były na bezbożników
ostensa et missa sunt, etiam a necessaria
concupiscentia averterentur. Hi autem in
brevi inopes facti, novam gustaverunt escam.
4 Oportebat enim illis sine excusatione
quidem supervenire interitum exercentibus
tyrannidem ; his autem tantum ostendere
quemadmodum inimici eorum
exterminabantur. 5 Etenim cum illis
supervenit sæva bestiarum ira, morsibus
perversorum colubrorum exterminabantur. 6
Sed non in perpetuum ira tua permansit, sed
ad correptionem in brevi turbati sunt,
signum habentes salutis ad
commemorationem mandati legis tuæ. 7 Qui
enim conversus est, non per hoc quod
videbat sanabatur, sed per te, omnium
salvatorem. 8 In hoc autem ostendisti
inimicis nostris quia tu es qui liberas ab
omni malo. 9 Illos enim locustarum et
muscarum occiderunt morsus, et non est
inventa sanitas animæ illorum, quia digni
erant ab hujuscemodi exterminari. 10 Filios
autem tuos nec draconum venenatorum
vicerunt dentes : misericordia enim tua
adveniens sanabat illos. 11 In memoria enim
sermonum tuorum examinabantur, et
velociter salvabantur : ne in altam incidentes
oblivionem non possent tuo uti adjutorio. 12
Etenim neque herba, neque malagma sanavit
eos : sed tuus, Domine, sermo, qui sanat
omnia. 13 Tu es enim, Domine, qui vitæ et
mortis habes potestatem, et deducis ad
portas mortis, et reducis. 14 Homo autem
occidit quidem per malitiam ; et cum exierit
spiritus, non revertetur, nec revocabit
animam quæ recepta est.
15 Sed tuam manum effugere impossibile
est. 16 Negantes enim te nosse impii, per
fortitudinem brachii tui flagellati sunt : novis
aquis, et grandinibus, et pluviis
persecutionem passi, et per ignem
consumpti. 17 Quod enim mirabile erat, in
aqua, quæ omnia extinguit, plus ignis
valebat : vindex est enim orbis justorum. 18
Quodam enim tempore mansuetabatur ignis,
ne comburerentur quæ ad impios missa erant
26
zesłane, ale aby oni widząc poznali, że za
sądem Bożym cierpią udręczenie. 19
Niekiedy zaś ogień rozpalał się zewsząd w
wodzie nad siłę, aby bezbożnej ziemi płody
wytracić. 20 - Zamiast tego lud twój
karmiłeś pokarmem anielskim i dałeś im z
nieba bez pracy chleb gotowy, mający w
sobie wszystkie rozkosze i słodkość
wszelakiego smaku. 21 Utrzymanie bowiem
twoje pokazywało słodkość twą, którą masz
ku synom, a służąc woli każdego, obracało
się w co kto chciał. 22 Śnieg zaś i lód
wytrzymywały moc ognia i nie roztaplały
się, aby zrozumieli, iż owoce nieprzyjaciół
niszczył ogień gorejący, błyskając się przez
deszcze i przez grady. 23 Lecz ten sam
następnie mocy swej zapominał, aby się
żywili sprawiedliwi. 24 - Stworzenie
bowiem tobie, Stworzycielowi, usługując,
zapala się ku męce przeciw
niesprawiedliwym, a ucisza się dla dobra
tych, którzy w tobie ufają. 25 Przeto i
wówczas we wszystko się odmieniając
usługiwało łasce twej, która wszystko żywi,
według woli tych, którzy cię prosili; 26 aby
zrozumieli synowie twoi, których
umiłowałeś, Panie, iż nie owoce urodzaju
karmią ludzi, ale słowo twoje zachowuje
tych, którzy w ciebie wierzą. 27 Co bowiem
od ognia nie mogło być zniszczone, od
nikłego promienia słonecznego zagrzane, 28
natychmiast topniało, aby wszystkim było
wiadome, że potrzeba uprzedzać słońce, by
błogosławić ciebie, a gdy wschodzi
światłość, modlić się do ciebie. 29 Bo
nadzieja niewdzięcznego roztopi się jak lód
zimowy i rozpłynie się jak woda
nieużyteczna.
3. PI.AGA CIEMNOŚCI A SŁUP
OGNISTY (17,1 - 18,4).
17
1 Wielkie bowiem są sądy twoje, Panie, i
niewymowne słowa twoje; dlatego dusze
nieumiejętne pobłądziły. 2 Gdy bowiem
bezbożnicy mniemali, że będą mogli
panować nad narodem świętym, więzami
ciemności i długiej nocy spętani, leżeli
animalia, sed ut ipsi videntes scirent
quoniam Dei judicio patiuntur
persecutionem. 19 Et quodam tempore in
aqua supra virtutem ignis exardescebat
undique, ut iniquæ terræ nationem
exterminaret. 20 Pro quibus angelorum esca
nutrivisti populum tuum, et paratum panem
de cælo præstitisti illis sine labore, omne
delectamentum in se habentem, et omnis
saporis suavitatem. 21 Substantia enim tua
dulcedinem tuam, quam in filios habes,
ostendebat ; et deserviens uniuscujusque
voluntati, ad quod quisque volebat
convertebatur. 22 Nix autem et glacies
sustinebant vim ignis, et non tabescebant : ut
scirent quoniam fructus inimicorum
exterminabat ignis ardens in grandine et
pluvia coruscans ; 23 hic autem iterum ut
nutrirentur justi, etiam suæ virtutis oblitus
est. 24 Creatura enim tibi factori deserviens,
exardescit in tormentum adversus injustos,
et lenior fit ad benefaciendum pro his qui in
te confidunt. 25 Propter hoc et tunc in omnia
transfigurata, omnium nutrici gratiæ tuæ
deserviebat, ad voluntatem eorum qui a te
desiderabant : 26 ut scirent filii tui quos
dilexisti, Domine, quoniam non nativitatis
fructus pascunt homines, sed sermo tuus hos
qui in te crediderint conservat. 27 Quod enim
ab igne non poterat exterminari, statim ab
exiguo radio solis calefactum tabescebat : 28
ut notum omnibus esset quoniam oportet
prævenire solem ad benedictionem tuam, et
ad ortum lucis te adorare. 29 Ingrati enim
spes tamquam hibernalis glacies tabescet, et
disperiet tamquam aqua supervacua.
17
1 Magna sunt enim judicia tua, Domine, et
inenarrabilia verba tua : propter hoc
indisciplinatæ animæ erraverunt. 2 Dum
enim persuasum habent iniqui posse
dominari nationi sanctæ, vinculis
tenebrarum et longæ noctis compediti,
27
zamknięci pod dachem, od wiecznej
Opatrzności wygnani. 3 I gdy mniemali, że
mogą się ukryć z tajemnymi grzechami pod
ciemną zasłoną zapomnienia, zostali
rozproszeni, zdjęci okropnym przestrachem i
wielkim zdumieniem strwożeni. 4 Nawet
bowiem jaskinia, która ich ukrywała, nie
strzegła ich bez bojaźni, bo szum zstępujący
trwożył ich i osoby straszliwe ukazujące się
lęku im dodawały. 5 I żadna moc ognia nie
mogła dostarczyć im światła, ani jasne
gwiazd płomienie nie mogły oświecić owej
strasznej nocy. 6 I ukazywał im się nagły i
przerażający ogień, a bojaźnią tego zjawiska,
którego nie widzieli, zdjęci, uważali za coś
gorszego to, co widzieli. 7 - I pokazała się
obłuda czarnoksięskiej sztuki, a chełpienie
się z mądrości było ukarane haniebnie. 8 Ci
bowiem, którzy obiecywali strachy i trwogi
odegnać od duszy schorzałej, sami wśród
pośmiewiska, pełni strachu, mdleli. 9 - Bo
chociaż ich nic strasznego nie trwożyło,
przechodzeniem zwierząt i sykaniem wężów
przestraszeni, ginęli ze drżeniem,
wzbraniając się spoglądać w powietrze,
którego żadnym sposobem nikt uchronić się
nie może. 10 Albowiem, ponieważ złość jest
lękliwa daje świadectwo potępienia, bo
zawsze się srogich rzeczy oczekuje, mając
sumienie strwożone. 11 Niczym bowiem
bojaźń nie jest, jeno wyzbyciem się pomocy
od rozumu pochodzących. 12 A o ile
wewnątrz mniejsze jest oczekiwanie, o tyle
za większą uważa się nieznaną przyczynę,
która mękę zadaje. 13 A tamci, którzy przez
noc prawdziwie niemocną i z najniższych i
najgłębszych otchłani pochodzącą, tymże
snem byli uśpieni, 14 czasem bojaźnią
dziwów bywali trwożeni, czasem przez
upadek ducha omdlewali, bo nagły i
niespodziewany strach przypadał na nich. 15
- Potem, jeśli który z nich upadł, był
zatrzymany w więzieniu, zamknięty bez
łańcuchów. 16 Bo czy to oracz czy pasterz,
czy w rolnej pracy robotnik na polu był
zaskoczony, cierpiał niewolę, przed którą
uciec nie mógł. 17 Jednym bowiem
łańcuchem ciemności wszyscy związani byli.
Czy to wiatr szumiący, albo między gęstymi
gałęziami drzew wdzięczny głos ptasi, 18
inclusi sub tectis, fugitivi perpetuæ
providentiæ jacuerunt. 3 Et dum putant se
latere in obscuris peccatis, tenebroso
oblivionis velamento dispersi sunt, paventes
horrende, et cum admiratione nimia
perturbati. 4 Neque enim quæ continebat
illos spelunca sine timore custodiebat,
quoniam sonitus descendens perturbabat
illos, et personæ tristes illis apparentes
pavorem illis præstabant. 5 Et ignis quidem
nulla vis poterat illis lumen præbere, nec
siderum limpidæ flammæ illuminare
poterant illam noctem horrendam. 6
Apparebat autem illis subitaneus ignis,
timore plenus ; et timore perculsi illius quæ
non videbatur faciei, æstimabant deteriora
esse quæ videbantur. 7 Et magicæ artis
appositi erant derisus, et sapientiæ gloriæ
correptio cum contumelia. 8 Illi enim qui
promittebant timores et perturbationes
expellere se ab anima languente, hi cum
derisu pleni timore languebant. 9 Nam etsi
nihil illos ex monstris perturbabat, transitu
animalium et serpentium sibilatione
commoti, tremebundi peribant, et aërem
quem nulla ratione quis effugere posset,
negantes se videre. 10 Cum sit enim timida
nequitia, dat testimonium condemnationis :
semper enim præsumit sæva, perturbata
conscientia : 11 nihil enim est timor nisi
proditio cogitationis auxiliorum. 12 Et dum
ab intus minor est exspectatio, majorem
computat inscientiam ejus causæ, de qua
tormentum præstat. 13 Illi autem qui
impotentem vere noctem, et ab infimis et ab
altissimis inferis supervenientem, eumdem
somnum dormientes, 14 aliquando
monstrorum exagitabantur timore, aliquando
animæ deficiebant traductione : subitaneus
enim illis et insperatus timor supervenerat.
15 Deinde si quisquam ex illis decidisset,
custodiebatur in carcere sine ferro reclusus.
16 Si enim rusticus quis erat, aut pastor, aut
agri laborum operarius præoccupatus esset,
ineffugibilem sustinebat necessitatem ; 17
una enim catena tenebrarum omnes erant
colligati. Sive spiritus sibilans, aut inter
spissos arborum ramos avium sonus suavis,
aut vis aquæ decurrentis nimium, 18 aut
sonus validus præcipitatarum petrarum, aut
28
albo szum wody gwałtownie płynącej, albo
ogromny trzask walących się skał, albo
igrających zwierząt bieg niedojrzany, albo
głos srogi zwierząt ryczących, albo głos od
gór najwyższych się odbijający, sprawiał, że
od strachu omdlewali. 19 - Wszystek
bowiem okrąg ziemi jasną światłością był
oświecony i trwał bez przeszkody w swych
pracach. 20 A nad nimi samymi wisiała
ciężka noc, obraz ciemności, które na nich
przyjść miały, a tak sami sobie byli
cięższymi niż ciemności.
18
1 Ale u świętych twoich wielka była
światłość, a głos tamtych wprawdzie słyszeli,
ale osoby nie widzieli. A ponieważ tego sami
nie cierpieli, wielbili cię, 2 i którzy pierwej
byli trapieni, wolni od utrapień dziękowali, i
żeby różnica pozostała, o łaskę prosili. 3
Dlatego słup ognisty gorejący mieli za
przewodnika w nieznanej drodze, i
nieszkodliwe słońce dla dobrej gospody
dałeś im. 4 Bo tamci godni byli być bez
światła i cierpieć więzienie w ciemności,
gdyż w zamknięciu trzymali synów twoich,
przez których wieczna światłość zakonu
poczynała być światu podawana.
4. ŚMIERĆ PIERWORODNYCH
EGIPCJAN A UWOLNIENIE
IZRAELITÓW NA PUSTYNI OD
ZARAZY (18,5-25).
5 Gdy umyślili pomordować dziatki
sprawiedliwych, i gdy jeden syn był
wyrzucony i wybawiony, na ukaranie ich
zabrałeś nlnóstwo synów, a ich w
gwałtownej wodzie razem wytraciłeś. 6 -
Owa noc bowiem była przedtem ojcom
naszym oznajmiona, aby wiedząc dobrze,
jakim przysięgom zawierzyli,
spokojniejszego umysłu byli. 7 Tak
otrzymał lud twój ocalenie sprawiedliwych i
zgubę niesprawiedliwych. 8 Bo jak poraziłeś
nieprzyjaciół, tak i nas wezwawszy
wsławiłeś. 9 Potajemnie bowiem ofiary
składali sprawiedliwi synowie ludzi dobrych,
i prawo sprawiedliwości zgodnie ustanowili,
ludentium animalium cursus invisus, aut
mugientium valida bestiarum vox, aut
resonans de altissimis montibus echo :
deficientes faciebant illos præ timore. 19
Omnis enim orbis terrarum limpido
illuminabatur lumine, et non impeditis
operibus continebatur. 20 Solis autem illis
superposita erat gravis nox, imago
tenebrarum quæ superventura illis erat : ipsi
ergo sibi erant graviores tenebris.
18
1 Sanctis autem tuis maxima erat lux, et
horum quidem vocem audiebant, sed figuram
non videbant. Et quia non et ipsi eadem
passi erant, magnificabant te ; 2 et qui ante
læsi erant, quia non lædebantur, gratias
agebant, et ut esset differentia, donum
petebant. 3 Propter quod ignis ardentem
columnam ducem habuerunt ignotæ viæ, et
solem sine læsura boni hospitii præstitisti. 4
Digni quidem illi carere luce, et pati
carcerem tenebrarum, qui inclusos
custodiebant filios tuos, per quos incipiebat
incorruptum legis lumen sæculo dari.
5 Cum cogitarent justorum occidere infantes,
et uno exposito filio et liberato, in
traductionem illorum, multitudinem filiorum
abstulisti, et pariter illos perdidisti in aqua
valida. 6 Illa enim nox ante cognita est a
patribus nostris, ut vere scientes quibus
juramentis crediderunt, animæquiores
essent. 7 Suscepta est autem a populo tuo
sanitas quidem justorum, injustorum autem
exterminatio. 8 Sicut enim læsisti
adversarios, sic et nos provocans
magnificasti. 9 Absconse enim sacrificabant
justi pueri bonorum, et justitiæ legem in
concordia disposuerunt ; similiter et bona et
mala recepturos justos, patrum jam
29
że dobre i złe jednako przyjmą sprawiedliwi,
a pieśni pochwalne ojców już śpiewali. 10 -
Odbrzmiewał niezgodny krzyk nieprzyjaciół
i było słychać żałosne narzekanie nad
dziatkami, które opłakiwano. 11 A jednaką
karą sługa z panem był utrapiony, i człowiek
pospolity zarówno z królem cierpiał. 12
Jednakowo tedy wszyscy mieli liczbę
niezliczoną umarłych śmiercią jednaką; bo i
do grzebania nie było dość żywych, gdyż w
jednym okamgnieniu najprzedniejsza część
ich narodu wyginęła. 13 Bo ci, którzy
niczemu wierzyć nie chcieli dla czarów,
natenczas dopiero, gdy przyszła zagłada
pierworodnych, wyznali, że lud to jest Boży.
14 - Gdy bowiem wszystko było w
spokojnym milczeniu, a noc w swym biegu
pół drogi miała, 15 wszechmocne słowo
twoje z nieba, ze stolicy królewskiej
skoczyło, jak srogi wojownik, w pośrodek
ziemi zatracenia, 16 jako ostry miecz niosąc
nieomylny rozkaz twój, i stojąc wszystko
napełniło śmiercią, a sięgało aż do nieba
stojąc na ziemi. 17 Wtedy natychmiast
widzenia złych snów zatrwożyły ich i
nadeszły strachy niespodziewane. 18 A
jeden tu, drugi tam leżąc na pół umarły,
dawał poznać przyczynę śmierci, dla której
umierał. 19 Widzenia bowiem, które ich
trwożyły, to im przedtem oznajmiały, aby nie
poginęli nie wiedząc, dlaczego zło cierpieli.
20 - Dotknęło też wówczas i sprawiedliwych
doświadczenie śmierci, i stała się wśród ludu
porażka na puszczy, ale gniew twój niedługo
trwał. 21 Spiesznie bowiem wyszedł
człowiek niewinny prosić za lud, niosąc
tarczę służby swej, modlitwę, i z kadzeniem
prośbę swą ofiarując zastawił się
rozgniewaniu i uczynił koniec nędzy,
pokazując, że był sługą twoim. 22 A
zwyciężył zamieszanie nie siłą ciała ani
mocą oręża, ale słowem podbił tego, który
ich trapił, wspominając przysięgi i
przymierze ojców. 23 Bo gdy już umarli
jedni na drugich upadli, w pośrodku
stanąwszy wstrzymał gniew i przerwał drogę
wiodącą do żywych. 24 Bo na szacie długiej,
którą mlał, był wszystek okrąg świata, i
wielkości ojców na czterech rzędach kamieni
były wyryte, a i majestat twój na koronie
decantantes laudes. 10 Resonabat autem
inconveniens inimicorum vox, et flebilis
audiebatur planctus ploratorum infantium. 11
Simili autem pœna servus cum domino
afflictus est, et popularis homo regi similia
passus. 12 Similiter ergo omnes, uno nomine
mortis, mortuos habebant innumerabiles :
nec enim ad sepeliendum vivi sufficiebant,
quoniam uno momento quæ erat præclarior
natio illorum exterminata est. 13 De omnibus
enim non credentes, propter veneficia ; tunc
vero primum cum fuit exterminium
primogenitorum, spoponderunt populum Dei
esse. 14 Cum enim quietum silentium
contineret omnia, et nox in suo cursu
medium iter haberet, 15 omnipotens sermo
tuus de cælo, a regalibus sedibus, durus
debellator in mediam exterminii terram
prosilivit, 16 gladius acutus insimulatum
imperium tuum portans : et stans, replevit
omnia morte, et usque ad cælum attingebat
stans in terra. 17 Tunc continuo visus
somniorum malorum turbaverunt illos, et
timores supervenerunt insperati. 18 Et alius
alibi projectus semivivus, propter quam
moriebatur causam demonstrabat mortis. 19
Visiones enim quæ illos turbaverunt hæc
præmonebant, ne inscii quare mala
patiebantur perirent. 20 Tetigit autem tunc et
justos tentatio mortis, et commotio in eremo
facta est multitudinis : sed non diu permansit
ira tua. 21 Prosperans enim homo sine
querela deprecari pro populis, proferens
servitutis suæ scutum, orationem et per
incensum deprecationem allegans, restitit
iræ, et finem imposuit necessitati, ostendens
quoniam tuus est famulus. 22 Vicit autem
turbas non in virtute corporis, nec armaturæ
potentia : sed verbo illum qui se vexabat
subjecit, juramenta parentum et testamentum
commemorans. 23 Cum enim jam acervatim
cecidissent super alterutrum mortui,
interstitit, et amputavit impetum, et divisit
illam quæ ad vivos ducebat viam. 24 In veste
enim poderis quam habebat, totus erat orbis
terrarum ; et parentum magnalia in quatuor
ordinibus lapidum erant sculpta, et
magnificentia tua in diademate capitis illius
sculpta erat.
30
głowy jego był wyrażony. 25 Przed tym
ustąpił niszczyciel i tego się uląkł; albowiem
samego doświadczenia gniewu dosyć było.
5. W MORZU CZERWONYM (19,1-16).
19
l Ale na bezbożników przypadł gniew bez
miłosierdzia aż do końca, gdyż przewidział i
przyszłe czyny ich; 2 bo gdy sami pozwolili,
aby odeszli, i z wielką pilnością ich przed
sobą wysłali, gonili ich jednak, żalem zdjęci.
3 Albowiem mając jeszcze żal w rękach i
narzekając przy grobach umarłych, powzięli
inną myśl głupią, i których z prośbą byli
wypędzili, tych jako zbiegów gonili. 4
Słuszna bowiem konieczność ciągnęła ich do
tego końca, i zapomnieli o tym, co się z nimi
działo, aby karanie dopełniło tego, czego nie
dostawało ich mękom, 5 i ażeby lud twój
cudownie przeszedł, a oni nową śmierć
znaleźli. 6 - Wszelkie bowiem stworzenie w
swym rodzaju na nowo się przetwarzało
służąc rozkazowi twemu, aby dzieci twoje
bez żadnej szkody były zachowane. 7 Bo
obłok zasłaniał obóz ich i z wody, która
pierwej była, ukazała się sucha ziemia, a w
Morzu Czerwonym droga bez przeszkody i z
potężnej głębiny zielone pole, 8 przez które
przeszedł wszystek lud, osłaniany ręką twoją,
patrzący na dziwy i cuda twoje. 9 Albowiem
paśli się jak konie i weselili się jak jagnięta,
wychwalając ciebie, Panie, któryś ich
wybawił. 10 Jeszcze bowiem pamiętali o
tym, co się działo w miejscu ich pobytu, jak
zamiast rodzaju zwierząt wydała ziemia
muchy, a rzeka zamiast ryb wielką ilość żab
wyrzuciła. 11 A na ostatek widzieli nowe
tworzenie się ptactwa, gdy ruszeni
pożądliwością zapragnęli potraw wybornych.
12 Bo na zaspokojenie pożądliwości
przyleciały im od morza przepiórki. A
utrapienia przyszły na grzeszników nie bez
uprzednich znaków przez gwałtowne
pioruny, sprawiedliwle bowiem cierpieli za
swoje złe czyny. 13 - Albowiem
obrzydliwszą nieludzkość okazali: jedni
nieznajomych gości nie przyjmowali, a
drudzy dobrych gości w niewolników
25 His autem cessit qui exterminabat, et hæc
extimuit : erat enim sola tentatio iræ
sufficiens.
19
1 Impiis autem usque in novissimum sine
misericordia ira supervenit. Præsciebat enim
et futura illorum : 2 quoniam cum ipsi
permisissent ut se educerent, et cum magna
sollicitudine præmisissent illos,
consequebantur illos, pœnitentia acti. 3
Adhuc enim inter manus habentes luctum, et
deplorantes ad monumenta mortuorum,
aliam sibi assumpserunt cogitationem
inscientiæ, et quos rogantes projecerant, hos
tamquam fugitivos persequebantur. 4
Ducebat enim illos ad hunc finem digna
necessitas ; et horum quæ acciderant
commemorationem amittebant, ut quæ
deerant tormentis repleret punitio : 5 et
populus quidem tuus mirabiliter transiret, illi
autem novam mortem invenirent. 6 Omnis
enim creatura ad suum genus ab initio
refigurabatur, deserviens tuis præceptis, ut
pueri tui custodirentur illæsi. 7 Nam nubes
castra eorum obumbrabat, et ex aqua quæ
ante erat, terra arida apparuit, et in mari
Rubro via sine impedimento, et campus
germinans de profundo nimio : 8 per quem
omnis natio transivit quæ tegebatur tua
manu, videntes tua mirabilia et monstra. 9
Tamquam enim equi depaverunt escam, et
tamquam agni exsultaverunt, magnificantes
te, Domine, qui liberasti illos. 10 Memores
enim erant adhuc eorum quæ in incolatu
illorum facta fuerant : quemadmodum pro
natione animalium eduxit terra muscas, et
pro piscibus eructavit fluvius multitudinem
ranarum. 11 Novissime autem viderunt
novam creaturam avium, cum, adducti
concupiscentia, postulaverunt escas
epulationis. 12 In allocutione enim desiderii
ascendit illis de mari ortygometra : et
vexationes peccatoribus supervenerunt, non
sine illis quæ ante facta erant argumentis per
vim fulminum : juste enim patiebantur
secundum suas nequitias. 13 Etenim
31
zamieniali. 14 A nie tylko to, ale jeszcze
inny wzgląd za tamtymi przemawiał, bo oni
nieradzi cudzoziemców przyjmowali, 15 ci
zaś z weselem ich przyjęli, a potem tych,
którzy jednakich praw z nimi używali,
okrutnymi boleściami utrapili. 16 A byli
ślepotą zarażeni, jak tamci we drzwiach
sprawiedliwego, kiedy ogarnięci nagłą
ciemnością, szukał każdy wejścia do drzwi
swoich.
6. ZAKOŃCZENIE: dla wybawienia i
wsławienia ludu swego Bóg zmienił
porządek żywiołów (19, 17-20).
17 Gdy się bowiem żywioły jedne w drugie
odmieniają, jak na harfie odmieniają się
głosy, a jednak wszystkie swój dźwięk
zachowują: co z samego przypatrzenia się
jasno poznać można. 18 Ziemskie bowiem
zwierzęta odmieniały się w wodne, a które
były pływające, wyłaziły na ziemię. 19
Ogień w wodzie przemagał ponad własną
siłę, a woda zapomniała swej właściwości
gaszenia. 20 A przeciwnie płomienie nic nie
szkodziły mięsu zwierząt skazitelnych, po
nich chodzących, ani nie roztapiały owego
dobrego pokarmu, który się łatwo jak lód
roztapiał. We wszystkim bowiem
uwielmożyłeś, Panie, lud twój i uczciłeś, a
nie wzgardziłeś, każdego czasu i na każdym
miejscu przy nich stojąc.
detestabiliorem inhospitalitatem instituerunt :
alii quidem ignotos non recipiebant advenas ;
alii autem bonos hospites in servitutem
redigebant. 14 Et non solum hæc, sed et alius
quidam respectus illorum erat, quoniam
inviti recipiebant extraneos. 15 Qui autem
cum lætitia receperunt hos qui eisdem usi
erant justitiis, sævissimis afflixerunt
doloribus. 16 Percussi sunt autem cæcitate :
sicut illi in foribus justi, cum subitaneis
cooperti essent tenebris, unusquisque
transitum ostii sui quærebat.
17 In se enim elementa dum convertuntur,
sicut in organo qualitatis sonus immutatur, et
omnia suum sonum custodiunt : unde
æstimari ex ipso visu certo potest. 18
Agrestia enim in aquatica convertebantur, et
quæcumque erant natantia, in terram
transibant. 19 Ignis in aqua valebat supra
suam virtutem, et aqua extinguentis naturæ
obliviscebatur. 20 Flammæ e contrario
corruptibilium animalium non vexaverunt
carnes coambulantium, nec dissolvebant
illam, quæ facile dissolvebatur sicut glacies,
bonam escam. In omnibus enim magnificasti
populum tuum, Domine, et honorasti, et non
despexisti, in omni tempore et in omni loco
assistens eis.
32