Kryzys finansowy 2008

Seminarium PTE 26.XI.2008Marta Götz, Instytut Zachodni

Geneza kryzysu - mechanizmy• Modele matematyczne zrozumiałe dla nielicznych• Praktyka „twórz i dystrybuuj”, „pozabilansowe”• Innowacje - SPV, MBS, CDO; „krótka sprzedaż” • „Odwrócona piramida” : mikro – kapitał/aktywa = 3%; makro -

aktywa >PKB (Islandia 14x)• „Rozwód” - realna gospodarka a system finansowy• Innowacyjne instrumenty finansowe + tani pieniądz (FED 1%) =

… kryzys• Asymetria informacji = pokusa nadużyć, negatywna selekcja i

efekt stadny

• Kto winny? nierozsądni ludzie, chciwe banki, skorumpowane agencje ratingowe, władze narodowe pozbawione specjalistycznej wiedzy? Błędy systemowe – uchybienia w nadzorze korporacyjnym? Hipoteza Minsky’ego?

USA wobec kryzysu

• PKB USA = 27% PKB światowego• „Basel II”, 2007 rekomendacje Niemiec - … odrzucone• Anomalia – NINJA, zarobki prezesów .... X344 !!• Kampania wyborcza – 20.01.2009• Plan H. Paulsona (TARP), FED 1%

USA wobec kryzysu

• Upadek LB, Nacjonalizacja AIG • Wątek kryminalny - FBI dochodzenie• A. Greenspan „To mój błąd, nie sądziłem, że rynek sam

nie poradzi sobie z trudnościami”• Zyski prywatne, straty społeczne - Czy to jeszcze

kapitalizm czy już socjalizm ? • Dylemat – Ford, Chrysler, General Motors ?

• USA wciąż najbardziej konkurencyjną gospodarką świata wg Raportu WEF 2008

UE wobec kryzysu

• Pierwszy kryzys w Eurolandzie, pierwsza recesja• ECB –płynność; paradoksalnie pieniądze wracają• W gestii krajów członkowskich, reguły konkurencji (N. Kroes),

13.X - regulamin by uniknąć chaosu • Inicjatywy - UE Fundusz Gwarancyjny (300 mld €), gwarancja

depozytów 50tys €, EBI pomoc dla MŚP, SWF+ rząd ekon.+ doradcy+ GAF

• 7.XI Bruksela przygotowanie do G20 15.XI + 130 mld € KE• GSP, pomoc państwowa - interpretacja• EU trudniej niż USA - koordynacja, polityka fiskalna• Różnice – Niemcy vs. Francja; Mc Creevy vs. J. Alumnia, N.

Kroes vs. Verheugen; ETUC vs. BusinessEurope• Euro – „co by było gdyby….?” (CEP)• „Godzina prawdy dla UE…”

Kraje Europy • Niemcy - Hypo Real Estate; „Schadenfreude”, pakiet

ratunkowy – Treuhandanstalt (500), motoryzacja, pakiet gospodarczy, nastroje społeczne

• Francja – fundusz interwencyjny + podatek (360)• Wielka Brytania – Bradford&Bingley, forum biznesowo-

bankowe (640)• Szwajcaria – UBS (45), CS – fundusz z Kataru• Benelux - Fortis, Dexia nacjonalizacja• Irlandia - gwarancje depozytów• Norwegia – inwestycje miast, samorządów• Rosja – giełdy, dług zagr. > rezerwy walutowe,

deweloperzy, agencja ochrony wkładów „Kremlinomics”• Węgry – pomoc MFW, BŚ, EBC, 300 pkt bazowych• Islandia – nacjonalizacja, niewymienialność korony -

zarzucona, pomoc Rosji, członkostwo w UE

Polska a kryzys• Słabiej rozwinięty, b. regulowany rynek finansowy?; OFE – 5%;

Rekomendacja „S”• Fundamenty – fundusze unijne, rynek mieszkaniowy - rzeczywisty

popyt – nadrabianie zaległości

• Debiuty na GPW - ENEA – przesunięta, Multikino• Siła plotki (10.X) – Węgry – spadek PLN• Reemigracja – wzrost bezrobocia / wzrost £?; zwolnienia• Zwrot środków unijnych – siła wyższa czy dekoniunktura?• Stocznie – polski Fortis ? • Pengab ?• JP Morgan – nierzetelna analiza

• Nowa dyrektywa EU - koniec autonomii, „drenowanie lokalnego kapitału”

• Szansa na ekspansję (BZWBK = GE, PKO BP > Commerzbank)?• Gwarancje SP, depozytów, mapa drogowa €, „Działania …”• Spowolnienie – od ½ roku do 6 lat

Szanghaj

Co dalej ?• Bezprecedensowa skoord. obniżka stóp proc. o 0,5 pp.

głównych BC świata – giełdy w dół• MFW + G7 spotkanie w Waszyngtonie 11.X,

Eurolandu – CEPR MANIFEST: 2rozw., 2problemy• Poprawa 13X; 15-16.X EU szczyt mimo to spadki 16.X• Szanghaj 24-25. X. ASEM• 7.XI Brazylia – rozczarowanie…• 15.XI G20 – Manifest CEPR, 3 cele ->2009 UK• Reperkusje – Japonia,Indie, Belgia protest, City -

resocjalizacja, odradzanie nacjonalizmów (P.Mandelson), Caritas, pakiet klimatyczny, sport?

• Kryzys na „Wall street” infekuje „Main street”• MFW: 50% kryzysów finansowych => gospodarcze,

ale jak już są to - 3x poważniejsze i 2x dłuższe (L.Lauven, F. Valencia)

Kryzys finansowy a kryzys gospodarczy

kanały oddziaływania Konkurencyjność Układ branżowy Koniunktura

gospodarczaKondycja gospodarcza

Katalizatory / inhibitory

•Kapitał (kapitał ludzki?)

•Surowce ?

•TFP (kreatywna destrukcja – fuzje? korzyści skali?)

•Sektor usług finansowych

•Telekom.

•Budowlany

•Lotniczy

•Motoryzacyjny

•Reklamowy

•Outsourcing ?•„Podst” ?

•Inwestycje

•Konsumpcja

•Eksport (BDI)

•Import

•Bezrobocie

•Deficyt budżetowy

•Inflacja? (spadek cen ropy, brak popytu)

•Działalność MŚP

•Napływ BIZ

•Stawki podatków?

R. Hausman, D. Rodrik, A. Velasco (2005) - Diagnostyka wzrostu gospodarczego

Brak inwestycji i niska przedsiębiorczość

Nieopłacalność podjęcia działalności gospodarczej

Utrudniony dostęp do środków finansowych

Problemy sektora finansowego -wysokie ryzyko, wysokie marże, niedostępność kredytów

Poziom S + atrakcyjność państwa dla BIZ i kapitału portfelowego

Niska zawłaszczalność Niskie korzyści społeczne: Infrastruktura Kapitał ludzki Brak

niezbędnych środków i czynników produkcji

Zawodność państwa: Mikro.– podatki, Makro. –niestabilność fiskalna, monetarna

Zawodność rynku - Asymetria informacji

Niskie tempo wzrostu gospodarczego

1 2 3

Co dalej?

• Przewartościowanie mitu rynków finansowych – prawdziwa wartość tworzona w przedsiębiorstwach

• Nadzór, regulacje – kryteria Masstricht 2.0? – (CEPS)• Nowa linia Maginot ? (P. de Grauve)• „Komitet Cieni Europejskiego Nadzoru Finansowego” • „Nowa architektura finansowa – spotk. 15.XI. G20 -

nowe Bretton Woods? -> „Nowy Świat: wartości, rozwój, regulacje”

• Pomoc dla innych branż? (L?, ACEA, G. Eggertsson)• J. Bhagwati – innowacje finansowe, R. Zoelick nowe G7;

J. Stiglitz „model nie do utrzymania, upadek muru berlińskiego w gospodarce”

Co dalej?• Korzyści: W. Buffet; producenci sejfów, domy aukcyjne; lokaty -

wino, złoto, ziemia; tradycyjna bankowość, bankowość etyczna, islamska, leasing

• Pytania …????– Rozwiązanie – zastrzyk pieniężny (ekon.), zapewnienia

polityków (polit.), zaufanie (psych.)– Początek końca czy koniec początku - koniec

niedoregulowanego systemu finansowego, początek wielobiegunowego porządku bez hegemonii USA

– Relacje państwo>rynek; punkt ciężkości światowej gospodarki

– Źródło bogactwa (Islandia z najbogatszego do bankruta), o wartość sojuszy (odmowy EU –> Rosja; przepis antyterrorystyczny GB)

– Ekonomia bliżej matematyki stosowanej czy socjologii i psychologii (lęk, chciwość)

Kryzys z szerszej perspektywy

• Zawodność rynku (market failure)

• Cykl koniunkturalny• „Krzywa kapeluszowa” (S. Gomułka)

• „Widzimy obecnie, że wraz z upadkiem wielkich banków pieniądze znikają. One są niczym, a wszystkie te sprawy w rzeczywistości są drugorzędne”

(papież Benedykt XVI)

KRYZYS ????

Dziękuję za uwagę