KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY KLASA 4 · Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy...
Transcript of KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY KLASA 4 · Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy...
1
KRYTERIA OCENIANIA Z PRZYRODY KLASA 4
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
1. Lekcja
organizacyjna.
W jaki sposób
będziemy
pracować na
lekcjach przyrody?
określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach
przyrody; podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa
Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie
1. Pierwsza lekcja
przyrody
2. Jak będziemy
poznawać
przyrodę?
wymienia źródła
informacji o przyrodzie
(B); korzysta z płyty
dołączonej do
podręcznika (D);
omawia podstawowe
zasady pracy
i bezpieczeństwa
obowiązujące
w pracowni
przyrodniczej (B)
wymienia elementy
tworzące świat przyrody
(A); omawia, czym
zajmuje się przedmiot
przyroda (C); korzysta
ze wskazanej przez
nauczyciela edukacyjnej
strony internetowej (D)
podaje przykłady
wykorzystania pomocy
dydaktycznych znajdujących
się w pracowni
przyrodniczej (C); wyjaśnia
celowość istnienia
regulaminu pracowni
przyrodniczej (D)
podaje przykłady
zagadnień, które będzie
miał możliwość poznać
na lekcjach przyrody
(C); wyjaśnia zasady,
którymi powinni
kierować się
kolekcjonerzy okazów
przyrodniczych (B)
przygotowuje krótką notatkę
na temat różnych informacji
znajdujących się we
wskazanych przez
nauczyciela dodatkowych
źródłach, np. atlasach,
albumach, encyklopediach
itp. (D)
2. Dobrze się
czujemy w szkole
i w domu
3. Co wpływa na
dobre
samopoczucie w
szkole i w domu?
proponuje sposoby
bezpiecznego spędzania
przerw (C); wyjaśnia,
na czym polega
zachowanie asertywne
(nie używając terminu
„asertywność”) (C);
podaje przykłady
obowiązków
domowych, które może
wykonywać uczeń
4 klasy (B)
omawia sposób
właściwego przygotowania
miejsca do nauki (B);
wymienia zasady
skutecznego uczenia się
(B); wymienia osoby, do
których może się zwrócić
uczeń mający problemy
(B); podaje przykłady
czynników pozytywnie i
negatywnie wpływających
na samopoczucie w szkole
i w domu (B)
omawia zasady skutecznego
uczenia się (B); wyjaśnia,
dlaczego w sytuacjach
trudnych warto zwrócić się
o pomoc do innych (B);
podaje przykłady sytuacji,
w których może służyć
pomocą innym (C)
omawia wpływ hałasu na
samopoczucie w szkole
(B); charakteryzuje
czynniki wpływające na
tworzenie dobrej
atmosfery w szkole
i w domu (C)
analizuje wybrane 2–3 cechy
charakteru i zachowania,
które ułatwiają lub utrudniają
kontakty z rówieśnikami (D)
2
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
3. Uczymy się
planować
4. Dlaczego
planowanie zajęć
jest ważne?
analizuje przykładowy
plan dnia (C); podaje
przykłady form
wypoczynku aktywnego
(B); podaje przykłady
form wypoczynku
biernego (B)
omawia zasady zdrowego
stylu życia (B); wyjaśnia,
dlaczego należy planować
codzienne czynności (B);
planuje formy
wypoczynku dostosowane
do codziennych czynności
(C)
wyjaśnia, czym jest zdrowy
styl życia (B); konstruuje
własny plan dnia (D);
wyjaśnia, dlaczego ważne
jest stosowanie
różnorodnych form
wypoczynku (D)
uzasadnia, że
planowanie
codziennych czynności
jest elementem
zdrowego stylu życia
(D)
proponuje, wraz z
uzasadnieniem, ciekawe
formy wypoczynku dla
swojej rodziny,
możliwe do
zrealizowania w dniu
wolnym od pracy (D)
Podsumowanie działu 1
5., 6. Podsumowanie i sprawdzian z działu „Poznajemy najbliższe otoczenie”
Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika
1. Przyroda
i jej składniki
7. Poznajemy
składniki przyrody
wymienia 3–4 elementy
przyrody nieożywionej
(A); podaje 3–4
elementy przyrody
ożywionej (A)
wyjaśnia znaczenie pojęcia
„przyroda nieożywiona”
(B); wymienia 3 składniki
przyrody nieożywionej
niezbędne do życia (A);
podaje 3 przykłady
wytworów działalności
człowieka (B)
wymienia cechy
ożywionych elementów
przyrody (A); wskazuje
w najbliższym otoczeniu
przykłady wytworów
działalności człowieka (C)
podaje przykłady powiązań
przyrody nieożywionej
i ożywionej (A);
klasyfikuje wskazane
elementy na ożywione
i nieożywione składniki
przyrody oraz wytwory
działalności człowieka (C)
wyjaśnia, w jaki sposób
zmiana jednego elementu
przyrody może wpłynąć na
pozostałe wybrane elementy
(B)
2. Jak poznawać
przyrodę?
8. Jakimi
sposobami
poznajemy
przyrodę?
wymienia zmysły
umożliwiające
poznawanie
otaczającego świata (B);
omawia dowolną cechę
przyrodnika (C)
omawia rolę
poszczególnych
zmysłów w poznawaniu
świata (B); wymienia
cechy przyrodnika (B)
porównuje ilość i rodzaj
informacji uzyskiwanych
za pomocą
poszczególnych zmysłów
(C); określa rolę
obserwacji w
poznawaniu przyrody
(B); omawia etapy
doświadczenia (A)
na podstawie obserwacji
podejmuje próbę
przewidzenia niektórych
sytuacji i zjawisk (np.
dotyczących pogody,
zachowania zwierząt) (D);
wyjaśnia, czym jest
doświadczenie (B)
przeprowadza dowolne
doświadczenie wraz
z zapisem wyników
obserwacji (D); wyjaśnia,
dlaczego do niektórych
doświadczeń należy używać
dwóch zestawów (D)
3
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
3. Przyrządy
i pomoce
przyrodnika
9. Przyrządy
i pomoce
ułatwiające
prowadzenie
obserwacji
w terenie
podaje nazwy
przyrządów służących
do prowadzenia
obserwacji w terenie
(A); przeprowadza
obserwację za pomocą
lupy lub lornetki (C);
notuje 2–3 spostrzeżenia
dotyczące
obserwowanych
obiektów (C); wykonuje
schematyczny rysunek
obserwowanego obiektu
(C)
przyporządkowuje
przyrząd do
obserwowanego obiektu
(C); proponuje przyrządy,
jakie należy przygotować
do prowadzenia obserwacji
w terenie (D); określa
charakterystyczne cechy
obserwowanych obiektów
(C)
planuje miejsca 2–3
obserwacji (C); dobiera
przyrząd do obserwowanego
obiektu (C)
planuje obserwację
dowolnego obiektu lub
organizmu w terenie (D);
uzasadnia celowość
zaplanowanej obserwacji
(D)
przygotowuje informacje na
temat innych przyrządów
służących do prowadzenia
obserwacji (odległych
obiektów, głębin) (D)
10. Poznajemy
budowę i działanie
mikroskopu
podaje przykłady
obiektów, które
można obserwować
za pomocą
mikroskopu (B);
wykonuje
schematyczny
rysunek
obserwowanego
obiektu (C)
omawia przeznaczenie
mikroskopu (B);
przygotowuje mikroskop
do prowadzenia
obserwacji (C)
podpisuje na schemacie
poszczególne części
mikroskopu (C);
przeprowadza obserwację
mikroskopową zgodnie
z instrukcją (D)
określa
przeznaczenie
poszczególnych
części mikroskopu
(C)
samodzielnie wykonuje
prosty preparat
mikroskopowy (D);
przygotowuje informacje
na temat mikroskopu
elektronowego (D)
4. Określamy
kierunki
geograficzne
11. W jaki sposób
określamy kierunki
geograficzne?
podaje nazwy
wskazanych przez
nauczyciela głównych
kierunków
geograficznych (C)
podaje nazwy głównych
kierunków
geograficznych (C)
wyjaśnia, co to jest
widnokrąg (B); omawia
budowę kompasu (B)
podaje przykłady
wykorzystania w życiu
umiejętności wyznaczania
kierunków geograficznych
(B)
podaje historyczne
i współczesne przykłady
praktycznego
wykorzystania
umiejętności wyznaczania
kierunków geograficznych
(D)
4
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
4. Określamy
kierunki
geograficzne cd.
12. Określamy
kierunki
geograficzne
za pomocą
kompasu
i gnomonu
wyznacza kierunki
geograficzne za pomocą
kompasu (C)
posługując się instrukcją,
wyznacza kierunki
geograficzne za pomocą
gnomonu (C)
omawia sposób
wyznaczania kierunków
geograficznych za pomocą
gnomonu (B)
porównuje dokładność
wyznaczania
kierunków
geograficznych za
pomocą kompasu
i gnomonu (D)
podaje historyczne
i współczesne przykłady
praktycznego
wykorzystania
umiejętności wyznaczania
kierunków geograficznych
(D)
13. Inne sposoby
wyznaczania
kierunków
geograficznych
rysuje różę głównych
kierunków
geograficznych (B)
podaje nazwy pośrednich
kierunków
geograficznych (A);
rysuje różę głównych
i pośrednich kierunków
geograficznych (B)
wyznacza kierunki
geograficzne, stosując
poznane wcześniej sposoby
(C)
omawia sposoby
wyznaczania kierunku
północnego na podstawie
obserwacji obiektów
przyrodniczych
i wytworów człowieka (C)
odszukuje ukryty obiekt,
poruszając się według
instrukcji podanej przez
nauczyciela (D)
13a. Lekcja w
terenie –
Ćwiczenia w
wyznaczaniu
kierunków
geograficznych
5. Mapa –
niezbędna pomoc
dla przyrodnika
14. Jak czytać
mapę?
wymienia rodzaje map
(A); odczytuje
informacje zapisane
w legendzie planu (C)
wyjaśnia pojęcie „legenda”
(B); określa przeznaczenie
różnych rodzajów map
(B); dobiera rodzaj mapy
do określonego zadania
(C); rozpoznaje obiekty
przedstawione na planie za
pomocą znaków
topograficznych (C/D)
opisuje słowami fragment
terenu przedstawiony na
planie (D); przygotowuje
„zbiór” znaków
topograficznych dla
najbliższej okolicy (C)
porównuje dokładność
poszczególnych
rodzajów map (D);
odszukuje na mapie
wskazane obiekty (C/D)
rysuje fragment drogi do
szkoły, np. ulicy,
zmniejszając jej wymiary
(np. 1000 razy), używając
właściwych znaków
topograficznych (D)
6. Jak się
orientować
w terenie?
15. Jak się
orientować
w terenie?
wskazuje kierunki
geograficzne na mapie
(C)
określa położenie innych
obiektów na mapie w
stosunku do podanego
obiektu (C)
wyjaśnia, na czym
polega orientowanie
mapy (B); orientuje
mapę za pomocą
kompasu (C)
orientuje mapę za
pomocą obiektów
w terenie (C)
dostosowuje sposób
orientowania mapy do
otaczającego terenu (D)
5
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
7. Obserwujemy
i pielęgnujemy
rośliny
16. Poznajemy
zasady pielęgnacji
roślin
wymienia zasady
pielęgnacji roślin (B)
omawia zasady
pielęgnacji roślin (B);
podaje przykłady roślin
stosowanych jako
przyprawy do potraw
(B)
rozpoznaje wybrane rośliny
doniczkowe (C); wyjaśnia,
jakie znaczenie ma
znajomość wymagań
życiowych uprawianych
roślin (D)
wymienia kilka powodów,
dla których uprawiamy
rośliny (B); porównuje
wymagania dwóch roślin
doniczkowych (np.
kaktusa i paproci) (D)
prezentuje jedną
egzotyczną roślinę
(ozdobną lub
przyprawową), omawiając
jej wymagania życiowe
(D)
17. Poznajemy
etapy
kiełkowania
fasoli
na podstawie instrukcji
zakłada i prowadzi
uprawę fasoli (C); dzieli
rośliny na drzewa,
krzewy i rośliny zielne
(B); wykonuje zielnik
zawierający 5 roślin (D)
prezentuje wyniki
obserwacji rozwoju
uprawianej fasoli (D);
podaje przykłady drzew,
krzewów i roślin
zielnych rosnących
w ogrodach (C);
wykonuje zielnik
zawierający 10 roślin (D)
podaje nazwy etapów
rozwoju rośliny (A);
rozpoznaje drzewa i krzewy
rosnące w najbliższym
otoczeniu (C); wykonuje
zielnik zawierający rośliny
rosnące na określonym
siedlisku, np. na poboczach
dróg (D)
określa warunki niezbędne
do prowadzenia uprawy
roślin (C); porównuje
budowę zewnętrzną drzew,
krzewów i roślin zielnych
(C); wykonuje zielnik
zawierający rośliny
rosnące w kilku różnych
siedliskach (D)
przygotowuje informację na
temat roślin leczniczych
uprawianych w domu lub
w ogrodzie (D)
17a. Lekcja
w terenie –
Rozpoznawanie
drzew, krzewów
i roślin zielnych
8. Obserwujemy
i pielęgnujemy
zwierzęta
18. Poznajemy
zasady opieki nad
hodowanymi
zwierzętami
podaje przykłady
zwierząt hodowanych
przez człowieka (B);
omawia wymagania
zwierzęcia hodowanego
w domu lub w pracowni
przyrodniczej (B);
opowiada o hodowanym
zwierzęciu (D)
wyjaśnia, dlaczego decyzja
o hodowli zwierzęcia
powinna być dokładnie
przemyślana (D); omawia
zasady opieki nad
zwierzętami (B)
określa cel hodowli zwierząt
(B); wyjaśnia, dlaczego nie
wszystkie zwierzęta
możemy hodować w domu
(B); wskazuje źródła
informacji na temat
hodowanych zwierząt (C)
formułuje apel do osób
mających zamiar
hodować zwierzę lub
podarować je
w prezencie (D)
przygotowuje ciekawostki
i dodatkowe informacje na
temat zwierząt (np.
najszybsze zwierzęta) (D)
Podsumowanie
działu 2
19., 20. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika”
6
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych
1. Woda występuje
w trzech
postaciach
21. Poznajemy
stany skupienia
wody
wymienia stany
skupienia wody
w przyrodzie (A); podaje
przykłady występowania
wody w różnych stanach
skupienia (B); odczytuje
wskazania termometru
(C)
omawia budowę
termometru (B);
przeprowadza, zgodnie
z instrukcją,
doświadczenia wykazujące
wpływ:
– temperatury otoczenia na
parowanie wody (C),
– wielkości powierzchni
na parowanie wody (C);
wyjaśnia pojęcia:
parowanie i skraplanie
wody (B)
wyjaśnia zasadę działania
termometru (B); formułuje
wnioski do
przeprowadzonych
doświadczeń (D)
dokumentuje
doświadczenia według
poznanego schematu (D)
wyjaśnia, popierając
przykładami, zjawiska
sublimacji i resublimacji (D)
2. Kiedy woda
zamarza, kiedy lód
się topi?
22. Obserwujemy
zmiany stanu
skupienia wody
w przyrodzie
podaje warunki
krzepnięcia wody (B);
podaje nazwy przemian
stanów skupienia wody
(C); przyporządkowuje
stany skupienia wody do
właściwych przedziałów
temperaturowych (B)
przeprowadza
doświadczenie wykazujące
zmianę objętości wody
podczas krzepnięcia (C);
przeprowadza
doświadczenie wykazujące
wpływ temperatury na
proces topnienia (C);
obserwuje i nazywa
zjawiska atmosferyczne
występujące w Polsce (C)
formułuje wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń (D); rysuje
schemat przedstawiający
zmiany stanu skupienia
wody (C)
dokumentuje
doświadczenia według
poznanego schematu (D)
uzasadnia, że obieg wody
w przyrodzie pozwala
zachować jej stałą ilość na
Ziemi (może zaproponować
doświadczenie) (D); omawia
obieg wody w przyrodzie (B)
7
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
3. Obserwujemy
pogodę
23. Poznajemy
składniki pogody
i sposoby ich
pomiaru
wymienia składniki
pogody (A);
rozpoznaje rodzaje
opadów (C)
zapisuje temperaturę
dodatnią i ujemną (C); na
podstawie obserwacji
określa stopień
zachmurzenia nieba (C);
omawia sposób pomiaru
ilości opadów (B); podaje
nazwy osadów
atmosferycznych (B);
określa jednostki,
w których wyraża się
składniki pogody (B)
wymienia przyrządy służące
do obserwacji
meteorologicznych (A);
omawia zmiany temperatury
powietrza w ciągu roku (B);
omawia sposób
powstawania chmur (B);
rozróżnia rodzaje osadów
atmosferycznych (C)
analizuje wpływ zmian
temperatury powietrza na
życie organizmów żywych
(C); wykazuje związek
pomiędzy porą roku
a występowaniem
określonego rodzaju
osadów (D); rozpoznaje
rodzaje chmur (D)
wykazuje związek rodzajów
chmur z możliwością
wystąpienia opadów (B);
wyjaśnia różnice między
opadami a osadami
atmosferycznymi (D)
4. Skąd się bierze
wiatr?
24. Badamy
obecność powietrza
i ciśnienia
atmosferycznego
przyporządkowuje
nazwy 3 przyrządów
do rodzajów obserwacji
meteorologicznych (C)
przeprowadza
doświadczenie wykazujące
obecność powietrza (C);
podaje nazwę jednostki
pomiaru ciśnienia (A);
przeprowadza
doświadczenie wykazujące
obecność ciśnienia
atmosferycznego (C);
podaje nazwę jednostki,
w której wyraża się
prędkość wiatru (A)
wyjaśnia, czym jest
ciśnienie atmosferyczne (B);
formułuje wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń (D)
dokumentuje
doświadczenia według
poznanego schematu (D);
wyjaśnia, jak powstaje
wiatr (B)
omawia związek zmian
ciśnienia atmosferycznego
z aktywnością
psychofizyczną człowieka
(D)
25. Wiatr i jego
pomiar
odczytuje symbole
umieszczone na mapie
pogody (C); prowadzi
kalendarz pogody na
podstawie obserwacji
wybranych składników
pogody (C)
na podstawie instrukcji
buduje wiatromierz (C);
dokonuje pomiaru
składników pogody –
prowadzi kalendarz
pogody (C)
omawia budowę
wiatromierza (B);
przygotowuje możliwą
prognozę pogody na dzień
następny dla swojej
miejscowości (C)
na podstawie obserwacji
określa kierunek wiatru
(C)
przygotowuje informację na
temat rodzajów wiatru (C)
8
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
5. Słońce zmienia
położenie nad
widnokręgiem
26. Jak zmienia się
położenie Słońca
nad
widnokręgiem?
wyjaśnia pojęcia:
wschód Słońca,
zachód Słońca (B)
omawia pozorną
wędrówkę Słońca nad
widnokręgiem (B);
wskazuje zależności
między wysokością Słońca
a długością cienia (C)
omawia zmiany temperatury
powietrza w ciągu dnia (B);
wyjaśnia, czym są
górowanie Słońca i południe
słoneczne (B)
omawia zmiany długości
cienia w ciągu dnia (B)
podaje przykłady
praktycznego wykorzystania
wiadomości dotyczących
zmian temperatury i długości
cienia w ciągu dnia (np.
wybór ubrania, pielęgnacja
roślin, ustawienie budy dla
psa) (B)
6. Obserwujemy
pory roku
27. Jak zmienia się
pogoda i przyroda
w ciągu roku?
wymienia daty
rozpoczęcia
kalendarzowych pór
roku (A); podaje po
3 przykłady zmian
zachodzących
w przyrodzie
w poszczególnych
porach roku (C);
proponuje sposoby
opieki nad zwierzętami
w okresie zimy (C)
wyjaśnia pojęcia: równonoc
jesienna, równonoc
wiosenna, przesilenie letnie,
przesilenie zimowe (B);
omawia cechy pogody
w poszczególnych porach
roku (B)
omawia zmiany w pozornej
wędrówce Słońca nad
widnokręgiem
w poszczególnych porach
roku (B)
porównuje wysokość
Słońca nad widnokręgiem
oraz długość cienia
w poszczególnych porach
roku (C)
wymienia fenologiczne
pory roku, czyli te, które
wyróżnia się na podstawie
fazy rozwoju roślinności
(A)
Podsumowanie działu 3
28., 29. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych”
Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia
1. Wspólne cechy
organizmów
30. Poznajemy
budowę
i czynności
życiowe
organizmów
wyjaśnia pojęcia:
organizm
jednokomórkowy,
organizm
wielokomórkowy (B);
odróżnia organizmy
jednokomórkowe od
wielokomórkowych (C);
omawia dwie wybrane
czynności życiowe
organizmów (B)
podaje
charakterystyczne cechy
organizmów (B);
rozpoznaje na ilustracji
wybrane organy/narządy
(C); wymienia czynności
życiowe organizmów
(A)
omawia hierarchiczną
budowę organizmów
wielokomórkowych (B);
charakteryzuje czynności
życiowe organizmów (C);
omawia cechy
rozmnażania płciowego
i bezpłciowego (B)
podaje przykłady różnych
sposobów wykonywania
tych samych czynności
przez organizmy (np. ruch,
wzrost) (C); porównuje
rozmnażanie płciowe
i bezpłciowe (C)
przygotowuje informacje
na temat najmniejszych
i największych
organizmów żyjących na
Ziemi (D)
9
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
2. Różnorodność
organizmów
31. W jaki sposób
uporządkowano
organizmy?
omawia cechy
przedstawicieli dwóch
dowolnych królestw
organizmów (B)
podaje nazwy królestw
organizmów (A); omawia
cechy roślin, zwierząt
i grzybów (B); opisuje
wybranych przedstawicieli
roślin, zwierząt i grzybów,
uwzględniając środowisko,
w którym żyją (C)
omawia cechy
przedstawicieli
poszczególnych królestw
organizmów (B);
charakteryzuje królestwo
protistów (B)
porównuje sposoby
odżywiania się roślin,
zwierząt i grzybów (C)
uzasadnia potrzebę
klasyfikacji organizmów (C);
charakteryzuje wirusy (C);
wymienia nazwy jednostek
systematycznych (A);
omawia zasady nazewnictwa
organizmów (B);
przygotowuje informacje na
temat długości życia
wybranych organizmów
(żyjących najdłużej
i najkrócej) (D)
3. Organizmy
różnią się
sposobem
odżywiania
32. Jak odżywiają
się rośliny i dla
jakich organizmów
są pożywieniem?
przyporządkowuje
podane organizmy do
grup troficznych
(samożywne,
cudzożywne) (B);
podaje przykłady
organizmów
cudzożywnych (B)
dzieli organizmy na
samożywne cudzożywne
(C); podaje przykłady
organizmów
roślinożernych (B)
wyjaśnia pojęcia:
organizm samożywny,
organizm cudzożywny
(B); wymienia cechy
roślinożerców (B)
omawia sposób
wytwarzania pokarmu
przez rośliny (B)
przygotowuje informacje na
temat pasożytnictwa
w świecie roślin (D)
33. W jaki sposób
zdobywają pokarm
zwierzęta
mięsożerne
i wszystkożerne?
wymienia
przedstawicieli
mięsożerców żyjących
w Polsce (B); wymienia
przedstawicieli
wszystkożerców (B);
wymienia, na podstawie
ilustracji,
charakterystyczne cechy
drapieżników (B)
dzieli mięsożerców na
drapieżniki
i padlinożerców (B);
wyjaśnia, na czym polega
wszystkożerność (B)
podaje przykłady zwierząt
odżywiających się
szczątkami glebowymi (B);
wymienia przedstawicieli
pasożytów (B)
określa rolę, jaką
odgrywają w przyrodzie
zwierzęta odżywiające się
szczątkami glebowymi
(C); wyjaśnia, na czym
polega pasożytnictwo (B)
przygotowuje informacje na
temat pasożytnictwa
w świecie bakterii, grzybów,
protistów (D)
10
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
4. Zależności
pokarmowe
w przyrodzie
34. Poznajemy
zależności
pokarmowe
między
organizmami
układa łańcuch
pokarmowy z podanych
organizmów (C)
wyjaśnia, czym są
zależności
pokarmowe (B); podaje
nazwy ogniw łańcucha
pokarmowego (A)
wyjaśnia nazwy ogniw
łańcucha pokarmowego (B);
wyjaśnia, co to jest sieć
pokarmowa (B)
uzasadnia, że rośliny nie
mogłyby istnieć bez
obecności zwierząt (D)
podaje przykłady obrony
przed wrogami w świecie
roślin i zwierząt (C);
uzasadnia, że zniszczenie
jednego elementu przyrody
może doprowadzić do
wyginięcia innych (D)
Podsumowanie
działu 4
35., 36. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia”
Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka
1. Odżywianie się 37. Poznajemy
składniki pokarmu
dzieli pożywienie ze
względu na pochodzenie
(B); podaje przykłady
produktów pochodzenia
roślinnego i zwierzęcego
(C); omawia
znaczenie wody dla
organizmu (B)
wymienia składniki
pokarmowe (A); podaje
przykłady produktów
zawierających duże ilości
białek, cukrów, tłuszczów
(B)
omawia rolę składników
pokarmowych w organizmie
(B); wymienia produkty
zawierające sole mineralne
(B)
omawia rolę witamin (B);
omawia skutki niedoboru
i nadmiernego spożycia
poszczególnych
składników pokarmowych
(B); wymienia wybrane
objawy niedoboru jednej
z poznanych witamin (B)
przedstawia krótkie
informacje na temat
sztucznych barwników,
aromatów identycznych
z naturalnymi,
konserwantów znajdujących
się w żywności (D)
38. Poznajemy
zasady
przygotowywania
i spożywania
posiłków
omawia zasady
przygotowywania
posiłków (B)
wymienia zasady
spożywania posiłków (B)
wyjaśnia, na czym polega
estetyczne nakrycie stołu (B)
na podstawie analizy
piramidy pokarmowej
układa dzienny jadłospis
dla ucznia 4 klasy (D)
przedstawia krótkie
informacje na temat wpływu
napojów energetyzujących
na organizm człowieka (D);
omawia objawy i skutki
anoreksji (B)
2. Trawienie
i wchłanianie
pokarmu
39. Jak przebiega
trawienie
i wchłanianie
pokarmu?
wskazuje na modelu
położenie
poszczególnych
narządów przewodu
pokarmowego (C);
wyjaśnia, dlaczego
należy dokładnie żuć
pokarm (B); uzasadnia
konieczność mycia rąk
przed każdym posiłkiem
(C)
wymienia narządy
budujące przewód
pokarmowy (B); omawia
rolę układu pokarmowego
(B); omawia zasady
higieny układu
pokarmowego (C)
opisuje drogę pokarmu
w organizmie (B); omawia,
co dzieje się z pokarmem po
zakończeniu trawienia (B)
wyjaśnia rolę enzymów
trawiennych (B); wskazuje
narządy, w których
zachodzi mechaniczne
i chemiczne
przekształcanie pokarmu
(B)
omawia rolę narządów
wspomagających trawienie
(B); wymienia czynniki,
które mogą szkodliwie
wpłynąć na funkcjonowanie
wątroby lub trzustki (A)
11
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
3. Krążenie krwi 40. Jaką rolę
odgrywa układ
krwionośny?
wskazuje na schemacie
serce naczynia
krwionośne (C);
mierzy puls (D); liczy
ilość uderzeń serca na
minutę (D)
omawia rolę serca i naczyń
krwionośnych (B); omawia
rolę układu krwionośnego
w transporcie substancji
w organizmie (C)
wymienia funkcje układu
krwionośnego (B); wyjaśnia,
czym jest tętno (B);
proponuje zestaw prostych
ćwiczeń poprawiających
funkcjonowanie układu
krwionośnego (D)
wyjaśnia, jak należy dbać
o układ krwionośny (B);
podaje przykłady
produktów
żywnościowych korzystnie
wpływających na pracę
układu krwionośnego (C)
przygotowuje informacje
na temat grup krwi lub
chorób krwi (D);
charakteryzuje rolę
poszczególnych składników
krwi (B)
4. Jak oddychamy? 41. Jak
oddychamy?
na modelu pokazuje
położenie narządów
budujących układ
oddechowy (C);
wymienia zasady
higieny układu
oddechowego (B)
wymienia narządy
budujące drogi oddechowe
(B); określa rolę układu
oddechowego (A); opisuje
zmiany w wyglądzie
części piersiowej tułowia
podczas wdechu
i wydechu (C)
określa cel wymiany
gazowej (B); omawia
budowę płuc (B)
omawia wymianę
gazową zachodzącą
w płucach (B)
porównuje wielkość płuca
lewego i prawego –
wyjaśnia przyczynę
różnicy (B)
5. Energia jest
niezbędna do życia
42. Jak organizm
uzyskuje energię
niezbędną do
życia?
podaje przykłady
czynności, do
wykonywania których
niezbędna jest energia
(B)
wymienia produkty
oddychania komórkowego
(A)
wyjaśnia, na czym
polega oddychanie
komórkowe (B)
wyjaśnia, na czym polega
współdziałanie układów:
pokarmowego,
oddechowego
i krwionośnego
w procesie uzyskiwania
energii przez organizm
(C)
uzasadnia konieczność
regularnego odżywiania się
dla prawidłowego
funkcjonowania organizmu
(D)
43. Jakie
substancje
powstają w wyniku
oddychania
i spalania?
wykonuje, zgodnie
z instrukcją,
doświadczenie
wykazujące obecność
dwutlenku węgla i pary
wodnej w wydychanym
powietrzu (C); podaje
nazwy substancji
powstających w procesie
oddychania (B)
poprawnie opisuje
przebieg doświadczenia
wykazującego obecność
dwutlenku węgla i pary
wodnej w wydychanym
powietrzu (C)
porównuje zapotrzebowanie
energetyczne organizmu
człowieka w zależności od
podanych czynników (np.
stan zdrowia, wiek, płeć,
wysiłek fizyczny) (C)
formułuje wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń (D); analizuje
wartości energetyczne
wybranych produktów
spożywczych (D)
przygotowuje informacje na
temat dziennego
zapotrzebowania
energetycznego człowieka w
zależności od płci, wieku,
rodzaju wykonywanej pracy
(D)
12
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
6. Szkielet
i mięśnie
umożliwiają ruch
44. Jakie układy
narządów
umożliwiają ruch
organizmu?
wskazuje na modelu lub
planszy elementy
szkieletu (C); wyjaśnia
pojęcie „stawy” (B);
omawia 2 zasady
higieny układu ruchu
(C)
wymienia elementy
budujące układ ruchu (A);
podaje nazwy głównych
elementów szkieletu (B);
wymienia 3 funkcje
szkieletu (A); wymienia
zasady higieny układu
ruchu (B)
rozróżnia rodzaje
połączeń kości (C); podaje
nazwy głównych stawów
organizmu człowieka (A)
na modelu lub planszy
wskazuje kości
o różnych kształtach (C);
omawia pracę mięśni
szkieletowych (C)
wyjaśnia, dlaczego
w okresie szkolnym należy
szczególnie dbać
o prawidłową postawę (B);
omawia działanie mięśni
narządów wewnętrznych
(B)
7. Jak organizm
odbiera informacje
z otoczenia
45. Jak organizm
odbiera informacje
z otoczenia?
Narząd wzroku
wymienia narządy
zmysłów (A); na planszy
lub modelu wskazuje
elementy oka służące
jego ochronie przed
zanieczyszczeniami:
brwi, powieki, rzęsy (C)
omawia rolę
poszczególnych narządów
zmysłów (B); podaje
nazwy elementów budowy
oka, służących do jego
ochrony (A)
wskazuje na planszy
elementy budowy oka (C);
wymienia zadania mózgu
(B)
wymienia narządy
budujące układ nerwowy
(B); wyjaśnia, w jaki
sposób układ nerwowy
odbiera informacje
z otoczenia (B)
podaje przykłady skutków
uszkodzenia układu
nerwowego (A)
46. Jak organizm
odbiera informacje
z otoczenia?
Narządy: węchu,
smaku, słuchu
i dotyku
omawia rolę ucha (B);
wymienia zadania
narządów smaku
i powonienia (A);
wymienia rodzaje
smaków (A)
wskazuje na planszy
małżowinę uszną, przewód
słuchowy i błonę
bębenkową (C); omawia
rolę skóry jako narządu
zmysłu (B); wymienia
zasady higieny oczu i uszu
(B)
wskazuje na planszy
pozostałe elementy wnętrza
ucha (C); wskazuje na
planszy drogę informacji
dźwiękowych (C)
uzasadnia, że układ
nerwowy koordynuje pracę
wszystkich narządów
zmysłów (D)
przygotowuje informacje na
temat wad wzroku lub słuchu
(D)
8. Kobieta
i mężczyzna
47. Różnice
w budowie
ciała kobiety
i mężczyzny
przyporządkowuje
podane cechy budowy
zewnętrznej do sylwetki
kobiety lub mężczyzny
(C); wskazuje na planszy
położenie narządów
układu rozrodczego (C)
wymienia narządy
tworzące żeński i męski
układ rozrodczy (A);
określa rolę układu
rozrodczego (A); omawia
zasady higieny układu
rozrodczego (B)
wskazuje różnice
w budowie ciała kobiety
i mężczyzny (C); omawia
rolę poszczególnych
narządów układu
rozrodczego (C)
wyjaśnia przyczyny różnic
w budowie układu
rozrodczego żeńskiego
i męskiego (D)
przygotowuje przykładowe
informacje na temat roli
kobiet i mężczyzn
w rodzinie i społeczeństwie
na przestrzeni kilku pokoleń
(np. zajęcia prababci, babci,
mamy, starszej siostry, itp.)
(D)
13
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
9. Od poczęcia do
narodzin
48. Od poczęcia
do narodzin
rozpoznaje komórki
rozrodcze: męską i
żeńską (C); wyjaśnia
pojęcie „zapłodnienie”
(B)
na planszy wskazuje
miejsce rozwoju zarodka
(C); wyjaśnia pojęcie
„ciąża” (B)
na planszy wskazuje
miejsce zapłodnienia (C);
omawia główne etapy
rozwoju dziecka wewnątrz
organizmu matki (A)
omawia rozwój zygoty
od momentu
zapłodnienia do chwili
zagnieżdżenia się w
macicy (A); wyjaśnia,
jaką rolę pełni łożysko
(B)
podaje przykłady czynników,
które mogą zakłócić rozwój
płodu (A)
10. Od narodzin
do starości
49. Od noworodka
do ucznia
podaje nazwy etapów
życia po narodzeniu
(A); charakteryzuje
dowolny etap
rozwojowy (C)
podaje przykłady zmian
zachodzących w
organizmie w
poszczególnych etapach
rozwojowych (A)
omawia zmiany
zachodzące w dwóch
dowolnie wybranych
etapach rozwojowych
człowieka (A)
omawia zmiany
zachodzące w
poszczególnych etapach
rozwojowych (A)
wykonuje oś czasu
przedstawiającą okresy życia
człowieka (D)
50. Od okresu
dojrzewania do
starości
podaje przykłady
zmian w organizmie
świadczących o
rozpoczęciu okresu
dojrzewania u własnej
płci (B)
wymienia zmiany
fizyczne zachodzące
w okresie
dojrzewania u
dziewcząt i chłopców
(B); podaje nazwy
kolejnych okresów
rozwojowych (A)
charakteryzuje okres
wieku
dorosłego i okres starości
(A)
porównuje
funkcjonowanie
organizmu w
poszczególnych
okresach życia (D)
wykonuje oś czasu
przedstawiającą okresy
życia człowieka (D)
Podsumowanie
działu 5
51., 52. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”
14
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia
1. Choroby
zakaźne
53. Poznajemy
choroby zakaźne
wymienia drogi
wnikania do organizmu
człowieka
drobnoustrojów
chorobotwórczych (A);
odczytuje informacje
umieszczane na
opakowaniach żywności
(skład, data przydatności
do spożycia, sposób
przechowywania) (C);
wymienia miejsca
występowania
kleszczy(A); wskazuje
sposoby zabezpieczania
się przed kleszczami (B)
wymienia przyczyny
chorób zakaźnych (A);
wyjaśnia, co to jest
gorączka (B); omawia
przyczyny zatruć (B);
określa zachowania
zwierzęcia, które mogą
świadczyć o tym, że jest
ono chore na wściekliznę
(C)
wymienia objawy
towarzyszące gorączce (A);
wymienia sposoby
zapobiegania zatruciom
pokarmowym (B); omawia
zasady przechowywania
żywności (C)
opisuje objawy
wybranych chorób
zakaźnych (B); omawia
sposób postępowania
w przypadku chorób
zakaźnych (C); wymienia
drobnoustroje mogące
wnikać do organizmu
przez uszkodzoną skórę
(B)
wyjaśnia istotę działania
szczepionek (B);
przygotowuje informacje na
temat objawów boreliozy
i sposobów postępowania
w przypadku zachorowania
(D)
2. Choroby
pasożytnicze
54. Poznajemy
choroby
pasożytnicze
wymienia pasożyty
wewnętrzne człowieka
(A); omawia sposoby
zapobiegania zarażeniu
się wybranym
pasożytem
wewnętrznym (C);
wymienia pasożyty
zewnętrzne (A)
rozpoznaje wszy i kleszcze
(C); omawia sposoby
zapobiegania zarażeniu się
pasożytami wewnętrznymi
(C); omawia sytuacje
sprzyjające zarażeniom
pasożytami zewnętrznymi
(C)
wyjaśnia pojęcie „pasożyty
wewnętrzne” (B); podaje
przykłady pasożytów
zewnętrznych (B); wyjaśnia
pojęcie „pasożyty
zewnętrzne” (B); omawia
zasady zapobiegania
chorobom przenoszonym
przez zwierzęta domowe
(C)
dzieli pasożyty na
zewnętrzne
i wewnętrzne, podając
przykłady (C);
charakteryzuje objawy
mogące świadczyć o
obecności pasożyta
wewnętrznego (C);
przygotowuje
informacje na temat
pasożytów
wewnętrznych, innych
niż omówione na lekcji
(D)
3. Jak dbać
o higienę?
55. Jak dbać
o higienę?
omawia lub demonstruje
sposób mycia rąk (C);
wyjaśnia, dlaczego
ważna jest czystość rąk
(B); omawia sposób
mycia zębów (C)
wyjaśnia, dlaczego należy
dbać o higienę skóry (B);
omawia sposób mycia
włosów (C); opisuje
sposób pielęgnacji
paznokci (C); wyjaśnia, na
czym polega właściwy
dobór odzieży (C)
opisuje sposób pielęgnacji
skóry ze szczególnym
uwzględnieniem okresu
dojrzewania (C); wyjaśnia,
na czym polega higiena
jamy ustnej (B)
omawia zmiany, jakie
mogą pojawić się na
skórze w okresie
dojrzewania (B); wyjaśnia,
na czym polega higiena
osobista (C)
przygotowuje informacje
o znaczeniu filtrów UV,
rozsądnym korzystaniu
z kąpieli słonecznych
i solariów (D)
15
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
4. Jak sobie radzić
w sytuacjach
niebezpiecznych
w domu?
56.
Niebezpieczeństwa
i pierwsza pomoc
w domu
wymienia przyczyny
upadków (B); wyjaśnia,
dlaczego nawet drobne
zranienia powinny
zostać zdezynfekowane
(B); wymienia numery
telefonów alarmowych
(A)
omawia skutki upadków
(B); omawia zasady
udzielania pierwszej
pomocy w przypadku
skaleczeń (C); omawia
zasady udzielania
pierwszej pomocy przy
oparzeniach (C)
charakteryzuje objawy
stłuczeń i złamań (C);
omawia objawy oparzeń (C)
demonstruje sposób
zakładania opatrunków
(C); demonstruje sposób
unieruchamiania kończyn
(C)
wykonuje plakat lub gazetkę
ze wskazówkami, jak
uniknąć niebezpiecznych
sytuacji
w domu (D)
57. Jak uniknąć
niebezpiecznych
sytuacji w domu?
omawia zasady
bezpiecznego
korzystania z domowych
urządzeń elektrycznych
(C)
omawia zasady pielęgnacji
ozdobnych roślin trujących
i silnie drażniących (C)
odczytuje symbole
umieszczane na
opakowaniach substancji
niebezpiecznych (C)
omawia zasady
postępowania w przypadku
zatruć środkami
chemicznymi (C)
5. Uważaj na
siebie i innych
również poza
domem
58. Jak dbać
o bezpieczeństwo
poza domem?
wymienia przyczyny
wypadków drogowych
(B); omawia zasady
poruszania się po
drogach (B); objaśnia
znaczenie kilku znaków
dotyczących
bezpieczeństwa na
drogach (C)
omawia zagrożenia
związane z przebywaniem
nad wodą (B); podaje
przykłady wypadków, które
mogą się zdarzyć na wsi
(B); wyjaśnia, na czym
polega bezpieczeństwo
podczas zabaw ruchowych
(B); omawia sposób
postępowania w przypadku
pożaru (B); wyjaśnia, jak
należy postępować
z zardzewiałymi
przedmiotami
niewiadomego pochodzenia
(B)
wyjaśnia, czym są
niewypały
i niewybuchy (B); omawia
zagrożenia ze strony
owadów
i roślin (B)
charakteryzuje rodzaje
zagrożeń występujących
poza domem (C);
rozpoznaje 2–3 dziko
rosnące rośliny
trujące (C)
przygotowuje dane
statystyczne dotyczące np.
liczby pożarów, liczby
wypadków drogowych
z udziałem pieszych, dzieci
itp.
(D)
16
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
6. Uzależnienia są
groźne
59. Uzależnienia
i ich skutki
podaje przynajmniej dwa
przykłady negatywnego
wpływu dymu
tytoniowego i alkoholu
na organizm człowieka
(B); prezentuje właściwe
zachowanie asertywne
w wybranej sytuacji (C)
podaje przykłady
substancji, które mogą
uzależniać (B); podaje
przykłady sytuacji,
w których należy zachować
się asertywnie (C)
wyjaśnia, na czym polega
palenie bierne (B);
wymienia
skutki przyjmowania
narkotyków (B); wyjaśnia,
czym jest asertywność (B)
wyjaśnia, czym jest
uzależnienie (B);
charakteryzuje substancje
znajdujące się w dymie
papierosowym (C);
uzasadnia konieczność
zachowań asertywnych (D)
przygotowuje informacje na
temat pomocy osobom
uzależnionym (D);
przygotowuje informacje na
temat możliwych przyczyn,
postaci i profilaktyki
chorób nowotworowych (D)
Podsumowanie
działu 6
60., 61. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zdrowia”
Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie
1. Wody
słodkie i wody
słone
62. Wody słodkie
i wody słone
wskazuje na mapie
lądy oraz morza i
oceany (C); podaje
przykłady wód
słonych (B)
podaje przykłady wód
słodkich (w tym wód
powierzchniowych) i wód
słonych (B); wyjaśnia, jak
powstają rzeki (B);
wskazuje różnice między
oceanem a morzem (C)
wyjaśnia pojęcia: wody
słodkie, wody słone (B);
charakteryzuje wody
powierzchniowe (C);
omawia warunki niezbędne
do powstania jeziora (B)
charakteryzuje wody
słodkie występujące na
Ziemi (C); omawia, jak
powstają bagna (B)
wyszukuje i prezentuje
informacje typu „naj”
(najdłuższa rzeka,
największe jezioro,
największa głębia
oceaniczna) (D)
2. Warunki
życia w wodzie
63. Warunki życia
w wodzie – ruch
i opór wody
wymienia
przystosowania
wybranych zwierząt, np.
ryb, delfinów, do życia
w wodzie (C); rysuje
liście roślin wodnych,
np. wywłócznika (C)
charakteryzuje warunki
życia w wodzie (B);
omawia przystosowania
roślin do życia w wodzie
(C); wyjaśnia, co to jest
plankton (B)
wymienia cechy budowy
zwierząt wodnych
ułatwiające pokonywanie
oporu wody (B); podaje
przykłady zwierząt
unoszonych przez prąd
wody, pływających,
przytwierdzonych pod wodą
i żyjących na dnie (B)
omawia, popierając
przykładami, wpływ
ruchu wody na
aktywność ruchową
organizmów (B)
przygotowuje informacje
na temat przystosowań
organizmów wodnych (np.
żaby) do przetrwania zimy
(D)
64. Warunki
życia w wodzie –
zawartość tlenu,
temperatura,
naświetlenie
podaje 2–3 przykłady
zwierząt
oddychających tlenem
rozpuszczonym w
wodzie (B); podaje
przykłady organizmów
żyjących na dnie
zbiornika wodnego (B)
wymienia źródła tlenu
rozpuszczonego w wodzie
(B); opisuje sposoby
pobierania tlenu przez
organizmy żyjące
w wodzie (C)
wyjaśnia, dlaczego
większość organizmów
wodnych może przetrwać
zimę (B); omawia warunki
świetlne panujące
w zbiorniku wodnym (B)
wyjaśnia, dlaczego
zbiornik wodny nie
zamarza do dna (B);
wymienia czynniki
wpływające na ilość
światła i głębokość, na
jaką ono przenika (B)
17
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
3. Obserwujemy
rzekę
65. Poznajemy
rzekę
na planszy lub
schematycznym rysunku
przyporządkowuje (lub
opisuje): koryto rzeki,
obszar zalewowy,
dolinę, brzeg prawy
i lewy (C); opisuje
schemat rzeki,
wymieniając: źródło,
bieg górny, środkowy,
dolny, ujście (C)
na planszy lub
schematycznym rysunku
podpisuje elementy doliny
rzeki (C); podaje nazwy
organizmów żyjących
w biegu górnym,
środkowym i dolnym rzeki
(B)
omawia budowę doliny
rzecznej (B); wymienia
cechy, którymi różnią się
poszczególne odcinki rzeki
(C); omawia przystosowania
organizmów żyjących w
biegu górnym, środkowym
i dolnym rzeki (C)
omawia
rzeźbotwórczą
działalność rzeki
(B)
podaje przykłady
pozytywnego i negatywnego
wpływu rzek na życie
i gospodarkę człowieka (D)
66. Z jaką
prędkością i dokąd
płynie rzeka?
wskazuje na mapie
rzekę główną i jej
dopływy (C)
wskazuje na mapie
dorzecze (C);
wyjaśnia pojęcia:
rzeka główna,
dopływ, dorzecze (B)
omawia sposób pomiaru
prędkości wody w rzece (B)
oblicza prędkość z jaką
woda płynie w rzece (C)
przygotowuje informacje
na temat rzek, np.
największych,
najdłuższych, okresowych
(D)
4. Mniej znane
organizmy wód –
glony
i pierwotniaki
67. Poznajemy
glony
i pierwotniaki
rozpoznaje na rysunku
glony jednokomórkowe,
kolonijne,
wielokomórkowe (C);
odróżnia glony
jednokomórkowe od
pierwotniaków (C);
rozpoznaje amebę i
pantofelka (C)
wymienia cechy glonów
(A); podaje nazwy
przedstawicieli glonów
jednokomórkowych,
kolonijnych
i wielokomórkowych (C);
wymienia sposoby
poruszania się
pierwotniaków (B)
wyjaśnia pojęcie „glony”
(B); wskazuje
poszczególne elementy
budowy glonów
wielokomórkowych (C);
omawia znaczenie glonów
(B); omawia znaczenie
pierwotniaków (A)
wyjaśnia pojęcie „plecha”
(B); omawia odżywianie
się pierwotniaków (B);
omawia rolę
pierwotniaków w
łańcuchach pokarmowych
(C)
podaje przykłady
pozytywnej i negatywnej
roli glonów morskich (B)
5. Życie w jeziorze
68. Poznajemy
warunki życia
w jeziorze
opisuje, np. na
schematycznym
rysunku, nazwy stref
życia w jeziorze (C);
odczytuje z ilustracji
nazwy 2–3 organizmów
żyjących
podaje nazwy stref
życia w jeziorze (A)
omawia warunki życia
w jeziorze w zależności
od pory roku (C);
wymienia czynniki
warunkujące życie
w poszczególnych
strefach jeziora (A)
wyjaśnia wpływ
mieszania się wód
jeziora na życie
organizmów wodnych
(B)
przygotowuje krótki
opis najbliższego
jeziora (D)
18
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
w poszczególnych
strefach jeziora (C)
69. Poznajemy
strefy życia
w jeziorze
uzupełnia brakujące
nazwy organizmów
tworzących łańcuch
pokarmowy w jeziorze
(C); podaje przykłady
ryb żyjących w strefie
przybrzeżnej jeziora (B);
podaje przykłady innych
zwierząt żyjących
w strefie przybrzeżnej
jeziora (B); wymienia po
1 przykładzie zwierząt
żyjących w strefie toni
wodnej i strefie wód
głębokich jeziora (B)
z podanych organizmów
układa łańcuch pokarmowy
w jeziorze (C); omawia
warunki panujące w strefie
przybrzeżnej jeziora (B);
podaje przykłady roślin
strefy przybrzeżnej jeziora
(B); podaje nazwy
organizmów tworzących
plankton (B); podaje
nazwy zwierząt żyjących
w strefie toni wodnej lub
strefie wód głębokich
jeziora (B)
charakteryzuje roślinność
strefy przybrzeżnej jeziora
(B); omawia warunki
panujące w strefie otwartej
toni wodnej jeziora (B);
wyjaśnia, dlaczego
w strefie wód głębokich
jeziora nie występują
rośliny (B)
wyjaśnia, dlaczego
w strefie przybrzeżnej
jeziora występuje
bogactwo organizmów
żywych (B);
charakteryzuje zależności
pokarmowe występujące w
strefie otwartej toni
wodnej jeziora (C);
omawia sposób
odżywiania się małży (B)
6. Życie
w morzu
i oceanie
70. Strefy życia
w morzu i oceanie
podaje nazwy stref życia
w morzach i oceanach
(A); podaje nazwy
organizmów tworzących
plankton (A); podaje
nazwy zwierząt żyjących
w strefie przybrzeżnej
mórz i oceanów (B)
wymienia czynniki
wpływające na obecność
organizmów żyjących
w morzach i oceanach (A);
omawia piętrowe
rozmieszczenie glonów
w morzach i oceanach (B);
podaje nazwy zwierząt
żyjących w strefie otwartej
toni wodnej mórz
i oceanów (B)
wyjaśnia, dlaczego glony są
rozmieszczone piętrowo
w morzach i oceanach (B);
omawia warunki panujące
w strefie głębinowej mórz
i oceanów (B); podaje
przykłady zależności
pokarmowych
występujących w morzach
i oceanach (C)
wyjaśnia przyczyny różnic
w zasoleniu w mórz
i oceanów (C); opisuje
cechy przystosowujące
organizmy do życia
w strefie głębinowej mórz
i oceanów (B)
przygotowuje ciekawostki
na temat organizmów
żyjących w morzach (B);
wskazuje na mapie
położenie morza
najbardziej i najmniej
zasolonego (C)
Podsumowanie
działu 7
71., 72. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie”
Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie
1. Czy
wszystkie skały
73. Czy wszystkie
skały są twarde?
na podstawie obserwacji
wymienia 2 cechy
podaje nazwy grup skał
(A); podaje przykłady
omawia budowę skał (B);
opisuje budowę skał litych,
opisuje skały występujące
w najbliższej okolicy (D)
przygotowuje kolekcję skał
z najbliższej okolicy wraz
19
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
są twarde? charakteryzujące skały:
lite, zwięzłe i luźne (C);
przyporządkowuje
podane skały (1–2) do
poszczególnych grup
(C)
poszczególnych
rodzajów skał (B)
zwięzłych i luźnych (C) z ich opisem (D)
2. Od skały do
gleby
74. Jak powstaje
gleba?
wymienia 2–3 nazwy
gleb (A); wymienia
organizmy żyjące
w glebie (A)
omawia etapy
powstawania gleby (B);
omawia budowę gleby
(B); wymienia rodzaje
gleb występujących
w Polsce (A); omawia
rolę organizmów
glebowych (C)
wyjaśnia, w jaki sposób
powstaje próchnica (B);
omawia żyzność
poszczególnych rodzajów
gleb (C); wyjaśnia, dlaczego
należy dbać o glebę (B)
przyporządkowuje rodzaje
skał do rodzajów gleb,
które na nich powstały (C)
ocenia żyzność gleb
w najbliższej okolicy (D);
przygotowuje
dokumentację
fotograficzną na temat
organizmów glebowych
występujących
w najbliższej okolicy (D)
3. Warunki życia
na lądzie
75. Warunki życia
na lądzie
omawia
przystosowania
zwierząt do zmian
temperatury (C)
omawia rolę korzeni
roślin lądowych (B);
wskazuje
przystosowania roślin
do ochrony przed
niekorzystną (zbyt
niską lub zbyt
wysoką) temperaturą
(C)
charakteryzuje
przystosowania roślin
zabezpieczające przed utratą
wody (C); wymienia
przykłady przystosowań
chroniących zwierzęta przed
działaniem wiatru (B);
opisuje sposoby wymiany
gazowej u zwierząt lądowych
(C)
omawia przykładowe
sposoby ograniczania
strat wody przez
zwierzęta (C); omawia
rolę wiatru w życiu roślin
(B); charakteryzuje
wymianę gazową u roślin
(C)
przygotowuje informacje
na temat przystosowań 2–
3 gatunków zwierząt lub
roślin do życia
w ekstremalnych
warunkach lądowych (C)
4. Poznajemy
organizmy żyjące
w lesie
76. Poznajemy
budowę lasu
i warunki w nim
panujące
na planszy dydaktycznej
lub ilustracji wskazuje
warstwy lasu (C);
wymienia po dwa
gatunki organizmów
żyjących w jednej lub
dwóch wybranych
warstwach lasu (B)
podaje nazwy warstw
lasu (A); omawia zasady
zachowania się w lesie
(B); wymienia nazwy
przykładowych
organizmów żyjących
w poszczególnych
warstwach lasu (C)
omawia znaczenie lasu (B);
omawia wymagania
środowiskowe wybranych
gatunków zwierząt żyjących
w poszczególnych
warstwach lasu (C)
charakteryzuje
poszczególne warstwy
lasu, uwzględniając
czynniki abiotyczne oraz
rośliny i zwierzęta żyjące
w tych warstwach (D)
przygotowuje informacje
o życiu wybranych
organizmów leśnych
(innych, niż omawiane na
lekcji) z uwzględnieniem ich
przystosowań do życia
w danej warstwie lasu (C)
77. Jakie organizmy
spotkamy w lesie?
5. Poznajemy
różne rodzaje
lasów
78. Poznajemy
różne rodzaje
lasów
podaje po dwa przykłady
drzew iglastych
i liściastych (B);
podaje charakterystyczne
cechy igieł (B);
porównuje wygląd igieł
porównuje drzewa liściaste
z iglastymi (C); rozpoznaje
rosnące w Polsce rośliny
przyporządkowuje rodzaj
lasu do typu gleby, na
której rośnie (C); podaje
przygotowuje informacje na
temat roślin iglastych
pochodzących z innych
20
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
rozpoznaje dwa drzewa
iglaste i dwa liściaste (C)
sosny i świerka (C);
wymienia cechy budowy
roślin iglastych
ułatwiające ich
rozpoznawanie, np.
kształt i liczba igieł,
kształt i wielkość szyszek
(B); wymienia cechy
ułatwiające
rozpoznawanie drzew
liściastych (B)
iglaste (C); rozpoznaje
przynajmniej sześć gatunków
drzew liściastych (C);
wymienia typy lasów
rosnących w Polsce (A)
przykłady drzew
rosnących
w poszczególnych typach
lasów (C)
regionów świata,
uprawianych w ogrodach
(D), charakteryzuje bory,
grądy, łęgi i buczyny
6. Na łące 79. Na łące
opisuje wygląd łąki
(uwzględnia
występowanie traw,
drobnych zwierząt) (B);
podaje dwa przykłady
znaczenia łąki (A);
wyjaśnia, dlaczego nie
wolno wypalać traw (B)
wymienia cechy łąki
(B); wymienia zwierzęta
mieszkające na łące
i żerujące na niej (B);
w formie łańcucha
pokarmowego
przedstawia proste
zależności pokarmowe
między organizmami
żyjącymi na łące (C)
przedstawia zmiany
zachodzące na łące
w różnych porach roku (C);
rozpoznaje pięć gatunków
roślin występujących na łące
(C)
przyporządkowuje nazwy
gatunków roślin do
charakterystycznych barw
łąki (C); uzasadnia, że łąka
jest środowiskiem życia
wielu zwierząt (C)
wykonuje zielnik
roślin łąkowych (D)
7. Na polu
i w sadzie
80. Na polu
i w sadzie
podaje nazwy zbóż
uprawianych na polach
(C); podaje przykłady
warzyw uprawianych na
omawia sposoby
wykorzystywania
roślin zbożowych (B);
wymienia nazwy
wyjaśnia, które zboża należą
do ozimych, a które do jarych
(B); podaje przykłady
wykorzystywania
podaje przykłady innych
upraw niż zboża, warzywa,
drzewa i krzewy owocowe,
wskazując sposoby ich
wyjaśnia, czym jest walka
biologiczna (B);
przygotowuje informacje
na temat korzyści
21
Tytuł
w podręczniku
Numer
i temat lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca).
Uczeń:
Wymagania podstawowe
(ocena dostateczna).
Uczeń:
Wymagania rozszerzające
(ocena dobra).
Uczeń:
Wymagania dopełniające
(ocena bardzo dobra).
Uczeń:
Wymagania wykraczające
(ocena celująca).
Uczeń:
polach (B); wymienia
nazwy drzew
uprawianych w sadach
(A); wymienia dwa
szkodniki upraw
polowych (A); uzupełnia
brakujące ogniwa
w łańcuchach
pokarmowych
organizmów żyjących na
polu (C)
krzewów uprawianych
w sadach (A)
uprawianych warzyw (B);
wymienia sprzymierzeńców
człowieka w walce ze
szkodnikami upraw
polowych (B)
wykorzystywania (B);
przedstawia zależności
występujące na polu
w formie łańcuchów
pokarmowych (C)
i zagrożeń wynikających ze
stosowania chemicznych
środków zwalczających
szkodniki (D)
Podsumowanie
działu 8
81., 82. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia na lądzie”