Krishi jagran punjabi magazine may 2015
-
Upload
krishi-jagran -
Category
Documents
-
view
227 -
download
0
description
Transcript of Krishi jagran punjabi magazine may 2015
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
M'B/ dh f;ZXh fpikJh iho' fNb Bkb
pk;wsh dhnK ;cb bkj/tzd fe;wK
jbdh dh T[BZs gZdsh Bkb y/sh
nze[fos nkjko nfwqs nkjko
xo/b{ tkfNek dh G{fwek
;kb 17 ^ nze 05 ^ wJh 2015 ^ o[gJ/ 35
www.krishijagran.comwww.krishijagran.com
M'B/ dh f;ZXh fpikJh iho' fNb Bkb
pk;wsh dhnK ;cb bkj/tzd fe;wK
jbdh dh T[BZs gZdsh Bkb y/sh
nze[fos nkjko nfwqs nkjko
xo/b{ tkfNek dh G{fwek
1200
tkfJobke
;pwof;pb gzgK bJhekbw gkJhgK
www.ashirvad.com
Dealer Enquiry Solicited
nkFhotkd gkJhgK
;pwof;pb gzgK bJhekbw gkJhgK25 bZy g{o/ Gkos ftu s'I finkdk 25 bZy
p'ot?b} ftu ;cbskg{ote bZr/ jB.
ns/ tkfJobke d/ Bkb gzg dh finkdk ;[oZfynk bJh
ghth;h gkJhg ikfJzN f;;Nw egbo
1200 c[N v[zxkJh se brkT[D d/ :'r
okFNoh g[o;eko fti/sk
WB30XNew
UMK435T UEDT
j'Ivk fNboFJ500
New
WJR 2525
New
EP 1000
xo j't/ iK y/s yfbjkBj'Ivk j? fe;kBK dh FkB
gkU @p/jso T[sgkd# @p/jso seBhe# ns/ @p/jso GftZy# j'Ivk d/ Bkb
j'Ivk i?B;?N j'Ivk ;go/no
j'Ivk tkNo gzg j'Ivk poF eNo�
;pf;vh s/ th T[gbpX
850 VA
g'oN/pb i?B;?N
cb, ;p}hnK,
egkj, rzB/ ns/
c[bK dh y/sh bJh
nfs T[sw
finkdk ikDekoh bJh j/m fby/ BzpoK s/ ;zgoe eo'-9769755142 ftdoG wokmtkVk- 9930481801, e'IeD, gZSwh wjkokFNok-9833120785, r'nk wZX wjkokFNok- 8976357637
Area Office: Haryana - 09971052198, Email - [email protected]
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web : www.krishijagran.com
;zgkde� � n?wH;hH v'fwfBefBd/Fe� � FkfJBh fJwkB[tb n?wH ihH tk;Bekoiekoh ;zgkde� vkH e/H hHuKvhN� � rzrkFoB ;?Bh oftzdo s/tfsnk;zgkdeh e'nkovhB/No ;zi/ e[wkon?;'f;J/N ;zgkde e[w[d F[ebk B/jk ;ud/tkwkoehfNzr j?v ghHn?;H;?BhwjkgqpzXe� � u/sokwT[g wjkgqpzXe� cojk ykBgqpzXe e/Hi/H ;oB:k fos{goD p?BoihgZsoeko o{ph i?B nfBe/s f;Bjk feoB e[wkoh efBek u”jkB fJwokB ykBftgBD ;jkfJe� ;kok ykB� � ;[iksk� � ;obk e[wkoh� � i:'sh Fowk� � ;fosk f;zx� nc;kBk wfbe u[zrh G{Nhnk ftek; fsnkrhgqpzXe gq;ko� � fBFKs Nke;jkfJe gqpzXe� uzdo d/t GZN� � gtB nkir/� � Bo/Ido F/oNkN/� � fFteKs T[gkfXnkJ/� � nkoHn?BH u'p/ feqPB fpjkoh okj[b f;zx ni/ e[wko ;[e[wko dbkJh npd[; ;ws
fofsek r'fJb
� g{ik GZN
� � no[Dk ikBk jowBgqhs f;zx ezrnekT{IN; fgqEk n?w BkfJo e/HphHfJzdokfvikfJfBzr� � Xow/Ido e[wko w'fBek wbj'sok :'r/F e[wkoezwekih ;jkfJe� d/t/Ido f;zx ;[e[wko ikBk� � gq/w e[wko� � oziB
dqy ist 64
www.krishijagran.com
n?Zw.J/.;h. feqPh ikroDgzikp dh gqw[~y g/Av{ gfotkoe wk;e g~fsqek
o"kZ 17 vad 05 ebZ 2015 #i;s 35
sseok
laiknd] çdk'kd] eqnzd ,oa Lokeh ,e-lh- Mksfefud
,e-,-lh- Ñf"k tkxj.k % 60@9 rhljk ry] ;wlqQ ljk; ekfdZV] utnhd xzhu ikdZ eSVªks LVs”ku] ubZ
fnYyh&110016 ds }kjk iq"id izsl izk-fy-] 203&204] Mh-,l-vkbZ-Mh-lh- dkWEiysDl] vks[kyk vkS|ksfxd {ks=]
Qsl&1] ubZ fnYyh&110020 *lokZf/kd lqjf{kr U;k; {ks= fnYyhA
bl if=dk esa çdkf'kr ys[k ,oa fopkj ys[kdksa ds futh gSaA çdk'kd@laiknd blds fy, mRrjnk;h ugha gSaA
Subscribe toKrishi Jagran Magazine
Punjabi, Hindi, Gujarati, Marathi & English
Sanjay Kumar Mob: 09313301029
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 06
sseokMAC KRISHI JAGRAN
y/sh ;wkuko HHHH10
fJzNoftT{HHHHHHHHHHHHH21
gqkveN bKuHHHHHHHHH26
pk;wsh dhnK ;cb
bkj/tzd fe;wKHHHHHHH27
M'B/ dh y/sh ftu
i?fte cc{zdBkFh
dk wjZstHHHHHHHHHHHH28
;c/d w{;bhHHHHHHHHHH30
nze[fos nkjko
nfwqs nkjkoHHHHHHHH31
Bo;oh gqpzXB Bkb
eo' ;zeo M'B/ dh
y/shHHHHHHHHHHHHHHHHHH33
gghs/ d/ ehV/
ns/ o'rK dk
gqpzXBHHHHHHHHHHHHHHH35
M'B/ dh f;ZXh fpikJh
iho' fNb BkbHHHHHH39
jbdh dh T[BZs
gZdsh Bkb y/shHHHHH41
xo/b{ tkfNek
dh G{fwekHHHHHHHHHHH43
ysoBke j? pkio/
dk r{zdhnk o'rHHHH46
Gkos ftu feqFh
wkoehfNzr dk wjZst
ns/ efmBkJhnKHHHHH48
:”tB nt;Ek ftu
tShnK dk g”FD
fet/I ehsk ikt/<HHH50
ਿਸਹਤ..............54
ykDk^yIkBkHHHHH55
y/b irsHHHHHHHHH56
ਰਾਜਨੀਤੀHHHHHHHHH58
fcbwh d[BhnkHH60
;zgkdeh
www.krishijagran.com;zgkdeh
n?ZwH;hH v'wfBe&Email: [email protected]
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
fjoK d/ pkjob/ y/so ftu ehsh ikD tkbh y/sh ~
gfoBroh y/sh fejk ikdk j?. Gkos fij/ ftek;Fhb d/F ftu Broh ns/ gfoBroh y/sh d/ wjZst, ftF/FsktK ns/ ;woZEk ~ jkb jh ftu wkBsk fwbh j?.
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh B/ gfoBroh y/sh ~ wfj;{; eofdnK ;pihnK, cbK ns/ c[ZbK dhnK nfijhnK T[BZs ftXhnK ftef;s ehshnK jB, fijBK ~ ngBk e/ FfjoK d/ uko/ gk;/ ofjD tkb/ fe;kB finkdk T[sgkdB b? ;ed/ jB. fJ;d/ Bkb Bkb nfijhnK BthnK seBheK th ftef;s ehshnK jB fijBK d[nkok p/w”;wh ;pihnK, cbK, c[ZbK ns/ wFo{w nkfd dk T[sgkdB eoe/ finkdk bkG ewkfJnk ik ;edk j?. fJ;d/ fJbktk d[Xko{ gF{nK dk gkbD eoe/ th ekch bkG ewkfJnk ik ;edk j?. gfoBroh y/sh fNekT{ j?, feT[Ife fJ; ftu ykd nzB T[sgkdB Bkb T{oik dh pus j[zdh j?, i?t gZXsh ~ tkXk fwbdk j? ns/ tksktoD ~ j'D tkb/ B[e;kB ~ xN ehsk ik ;edk j?. gfoBroh y/soK dh y[Fjkb ;wkfie ns/ nkofEe fGzBsk, BthBsw ftfrnkB, ofjD-;fjD, ;[Xko ns/ y/shpkVh ns/ gqfeqsh gqpzXB dk w”ek gqdkB eodh j?.
ibtk:{ gfotosB, fwZNh dk ngxNB ns/ o/fr;skBK dk ft;Eko, FfjoheoB ns/ s/i rsh Bkb tXd/ j'J/ T[d:'rheoB d/ Bshi/ j'o th rzGho j'D dh ;zGktBk j?. fJjBK ;wZf;nktK s'I S[Nekok gkT[Dk j't/rk. f;zfus y/so ~ th d[r[Dk eoBk j't/rk ns/ fJj fijVk 2000 ftu 5H70 eo'V j?eN/no ;h T[;~ 2050 se tXk e/ 11H40 eo'V j?eN/no dh ;G s'I T[uh ;hwk se b? ikDk j't/rk. T[otoe dk T[g:'r th d'r[Dk eoBk j't/rk ns/ toswkB ftu 107 feb'rqkw gqsh j?eN/no s'I tXk e/ brGr 200 feb'rqkw gqsh j?eN/no eoBk j't/rk. fJ;d/ Bkb jh Bt/I
T[otoe ns/ j'o pkjoh fBt/FK d/ T[g:'r dh ;woZEk tXkT[Dh j't/rh.
T[go'es u[D”shnK dk ;kjwDk eoB bJh Gkos fij/ ftek;Fhb d/F ftu fiZE/ y/shpkVh :'r G{wh dk y/socb tXDk j[D ;zGt BjhI j?, fJj io{oh j? fe nfijh seBhe ftef;s ehsh ikJ/ fi;dh ;jkfJsk Bkb ;hfws fwqdk y/so s'I finkdk s'I finkdk T[sgkdB b?Id/ j'J/ Bk e/tb ykd-nzB ;[oZfynk ;[fBFfus ehsh ikJ/ pbfe s/i rsh Bkb tXdh j'Jh iB;zfynk ~ Go-g/N g”FfNe nzB w[jZfJnk eokfJnk ikt/ ns/ y/shpkVh Bkb i[V/ j'J/ j'o feZfsnK ~ ngBkT[D tkfbnK dh nkofEs ;fEsh wip{s j't/. T[jBK dk ihtB gZXo T[uk T[m ;e/. nkw s”o s/ id'I n;hI y/shpkVh d/ ftek; dhnK rZbK eod/ jK sK ;kvk fXnkB yk; s”o s/ fgzvK tZb iKdk j? id'I fe n;bhns fJj j? fe d/F d/ nB/e S'N/ tZv/ FfjoK d/ uko' gk;/ y/shpkVh :'r G{wh w”i{d j? ns/ T[; s/ th y/sh ehsh ik ;edh j?. FfjoK d/ pkjoh fjZ;/ ftu ehsh ikD tkbh y/sh ~ gfoBroh y/sh efjzd/ jB.
nzs ftu fe;kBK ~ nB[o'X j? fe T[j gfoBroh y/sh ~ gqkEfwesk d/ nkXko s/ ngBkT[D feT[Ife fJ; Bkb ;wki gqfeqsh ns/ fGzB fGzB torK ftu fJeo{gsk nkJ/rh. fJ; Bkb Bk e/tb ykd ns/ g”FD ;[oZfynk ;[fBFfus j't/rh ;r'I nihftek ns/ nkwdBh d/ ;kXB g?dk j'Dr/ ns/ rohph th xN/rh.
1717YEARS1717
(1999-2015)
arming Comg F muin nrv ite yS
Gkosh fe;kB gfoBroh y/sh ngBkT[DF
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 08
Input Approved inOrganic Agriculture
®
TM
Tel. : 011-43667200-06, Fax : 011-23418889, E-mail : [email protected] Website : www.iplbiotech.com, Toll Free No. : 1800 102 2472, Find us at f
wh nfXrqfjD fpb s/ fe;kBK Bkb f;ZXk ;zgoe pBkT[D bJh Gkigk okFNoh nfXneF
nfws Fkj B/ xo xo, fgzv fgzv, Ffjo e;fpnK se ewb ~ fybkT[D dk tkndk
ehsk. nzfwqs;o ftu ekoi-eosktK d/ nzdo i'F God/ j'J/ gqXkB wzsoh Bo/Ido w'dh dhnK
:'iBktK d/ pko/ ftu ;zp'XB eod/ j'J/ fJj fejk fe ;kJhb j?bE ekov ibdh jh fe;kBK
bJh F[o{ ehsk ikJ/rk. fi; Bkb fe;kBK ~ ftfrnkfBeK d[nkok ;jh ;w/I s/ iwhBK dk
gohyD eoe/ nkgD/ y/sK dh T[sgkdB ns/ T[gikT{ skes tXk ;ed/ jB. Bkb jh G{wh
nfXrqfjD fpb s/ fto'Xh fXo dhnK rshftXhnK s/ B}o oZyd/ j'J/ fJj fejk fe okj[b
rKXh dhnK nZyK s/ uFwk ufVnk j'fJnk j?, fi; eoe/ T[jBK ~ w'dh ;oeko d/ ftek; d/
ezw B}o BjhI nkT[Id/.
nkgD/ ekoi-eosktK ~ w'dh ih dhnK :'iBktK d/ pko/ ftu fieo eod/ j'J/ fJj
fejk fe j[D ;ko/ ekoi-eosk ~ iwhBh gZXo s/ fe;kBK Bkb f;ZXk ;zgoe ;Ekfgs eoB dh
io{os j? ns/ fe;kBK Bkb fwb e/ nkgDhnK :'iBktK dh ikDekoh d/D dh io{os j? fi;
Bkb fe;kBK d/ fjs ftu e[M Gbk j' gkJ/rk.
;kBK Bkb o{po{ j'D bJh w[Zywzsoh nfyb/F :kdt B/
:'iBk GtB ftu thvhU ekBco?If;zr d/ ifoJ/ fe;kBK
dhnK sebhcK dk ikfJik fbnk. fJ; d”okB ezB”i d/ fe;kBK
B/ dZf;nk fe fJ; ;kb :{gh ftu nkb{ dh g?dktko tXhnk
j'D d/ pkti{d th fe;kBK ~ pkiko ftu fJ;dh ;jh ehws
BjhI fwb gk ojh j?. pkiko ftu nkb{ dh ehws J/Bh xZN
bkJh ik ojh j? fe T[;~ t/uD s'I uzrk j? fe ;[ZN fdU.
jkg[V d/ fe;kBK B/ ;h n?w ~ fejk fe c;b d/ B[e;kB
dk sK w[nkt}k fwb frnk j?, go jkb/ se c[ZbK ns/ ;pihnK
dh y/sh s/ j'J/ B[e;kB dk e'Jh w[nkt}k BjhI fwb ;fenk j?.
Bkb jh fe;kBK B/ fJj rZb th ejh fe jkJhfpqv eDe T[rk
sK bJh, go T[;dk e'Jh yohddko BjhI fwb fojk j?. j[D
fJj eDe feZE/ b? e/ ikJhJ/< fJ; s/ ;hn?w B/ itkp fdZsk fe
eZB”i ftu tZvh nkb{ wzvh y[Zb/rh ns/ n?e;gq?; t/n s/ th
wzvhnK y[bDrhnK. Bkb jh T[; Bkb brd/ fifbnK ftu
nBki, cb-;pih ns/ d[ZX dhnK tZvhnK wzvhnK pBDrhnK.
phwk ezgBhnK ~ b? e/ fe;kBK B/ ;hn?w d/ nZr/ d[Zy
gqrN ehsk. fJNktk d/ fe;kB B/ dZf;nk fe f;zukJh bJh
n?;ih gkfJg ukjhdh j? go ftGkr tb'I e'Jh rqKN BjhI fwb
gk ojh. finkdkso fe;kBK B/ phwk ezgBhnK d[nkok j'D
tkbhnK sebhcK ~ dZf;nk. fJj rZb th ;kjwD/ nkJh fe
phwk ezgBhnK nbr nbr gqhwhno b? ojh j?. fJjd/ Bkb
jh fe;kBK B/ phwk ezgBhnK s/ nko'g bkT[Id/ j'J/ fejk fe
fe;kB eq?fvN ekov sK ikoh ehsk frnk j? go 25 ch;dh
se ftnki t;{fbnk ik fojk j?. fJ; s/ w[Zy ;fut nkb'e
oziB B/ fejk fe T[jBK ~ th c;b phwk :'iBk Bkb i[VhnK
fFekfJsK fwbhnK jB.
fonkDk d/ w[Zy wzsoh wB'jo bkb yZNo ~ 1 eo'V dh
okFh wdd d/ o{g ftu fdsh rJh j? fi; ftu
eko'pkoh ns/ foN/b gqkgoNh ezgBh vhHn?bHn?c Fkfwb j?.
T[jBK B/ fejk fe wdd dh fJj okFh jfonkDk d/ T[jBK
fe;kBK ~ fdsh ikJ/rh fijBK ~ yokp w”;w d/ ubd/ Gkoh
B[e;kB M/bDk fgnk j?. jkb jh ftu ikoh ehs/ rJ/ fJe
fpnkB ftu vhHn?bHn?c B/ fejk fe okFNoh w[ZfdnK Bkb
i[VhnK rZbK s/ T[jBK dh gqshpZXsk j?. jfonkDk d/
w[Zy wzsoh d/ Bkb vhHn?bHn?c B/ gqXkB wzsoh okjs
e'F ftu th 1 eo'V o[gJ/ fdZs/ jB. fJj fJe eo'V
dh okFh jfonkDk d/ gqXkB wzsoh wB'jo bkb yZNo
ns/ e/Ido ftu fgT{F r'fJb ~ u?e o{g ftu gqdkB
ehsk frnk. fJ; w”e/ s/ e/Idoh :'iBk okiwzsoh okt
fJzdoihs f;zx ns/ jfonkDk d/ b'e fBowkD ftGkr
wzsoh okt Bopho f;zx th w”i{d ;B.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
fgzv fgzv, xo xo fyb/rk ewb-nfws Fkj
G{
fe;kBK dh sebhc dk fbnk ikfJ}k- nfyb/F
nkgdk ghfVs fe;kBK bJh vhHn?bHn?c dk 1 eo'V dk :'rdkBL jfonkDk
fe
nkgdk ghfVs fe;kBK bJh vhHn?bHn?c dk 1 eo'V dk :'rdkBL jfonkDk
j
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 10
;kBK ~ w[nkt}/ bJh j[D finkdk fJzs}ko BjhI eoBk
gt/rk. fdZbh ;oeko B/ p/w”;w pkfoF ns/ n”fbnK
Bkb popkd j' u[ZehnK c;bK bJh fe;kBK ~ w[nkti/ dh
okFh noEks u?e ibdh s'I ibdh dD/ dh rbZ ejh j.? fdbZ h d /
wyZ[ wsz oh noftdz ei/ ohtkb B / 11 ngb?q ~ fe;kBK ~ giz kj-giz kj
jiko og[ J / gsq h je? Nn/ o wn[ kt}k dD/ dh xF' Dk ehsh ;h.
nkw nkdwh gkoNh d/ nfXneF r[bkw f;zx :kdt d/
w[skfpe phs/ fdBhI p/w”;w pkfoF ns/ n”fbnK Bkb popkd
j'Jh c;b Bkb ghfVs fe;kBK d/ nKeV/ fsnko ehs/ rJ/
jB. w[nkt}/ dh oew dh F[o{nks ptkBk s'I ehsh ikJ/rh fi;
ftu w[Zywzsoh noftzd e/iohtkb th Fkfwb j'Dr/. Bkb jh
oki;t ftGkr d/ tZv/ nfXekohnK ;fjs b'eb n?;vhn?w th
fJ; gq'rokw ftu Fkfwb j'Dr/. ;G s'I finkdk oew
wfNnkbk ftXkB;Gk y/so d/ fe;kBK ~ fwb/rh feT[Ife fJ;
y/so ftu ;G s'I finkdk fe;kB ofjzd/ jB ns/ pkfoF d/
ekoB fJE/ ;G s'I finkdk c;b popkd j'Jh j?. ftXkfJe d/
w[skfpe fijV/ y/sK ftu gZN/dko y/sh eo oj/ jB, T[;dk u?e
th fe;kB ~ fwb/rk fi;d/ BK s/ T[j y/s j? gozs{ fe;kB ~
fJj fBod/F fds/ ikD d/ fJbktk fJ;dh fBrokBh oj/rh fe
w[nkt}/ dh okFh gZN/dko ~ jh fwb/. feT[Ife c;b dh fpikJh
nkfd s/ you gZN/dko dk jh j'fJnk ;h. ;oeko ~ nfijk
fe;kBK dh wzr eoe/ eoBk gt/rk. fe;kBK dk soe j? fe
w[nkt}k fwbD d/ pknd gZN/dko T[jBK dh iwhB s/ pknd
ftu dknt/dkoh eo ;ed/ jB.
X ftu fvNoi?IN dh fwbktN s/ o'e bkT[D bJh ;z;dh
db B/ e/Ido ;oeko ~ fejk j? fe T[j b'eK ~
nkJh;hJ/nko dh BthI seBhe s'I ikD{ eotkJ/, fi; Bkb d[ZX
ftu fwbktNh fvNoi?IN dk gsk br ;e/. s[jk~ d; d/JhJ/
fe nkJh;hJ/nko B/ fJe o?fgv N?;N pDkfJnk j? fijVk
(New colour based taste for anionic
detergent in milk) d/ BK Bkb ikfDnk iKdk j?.
fJ; N?;N d/ ifoJ/ d[ZX ftu fvNoi?IN dh fwbktN dh
gfjukD 100 ;?fezv ftu ehsh ik ;e/rh. N?;N dk gq:'r
e?wheb feN dh wdd Bkb ehsk iKdk j?. d[ZX ftu fvNoi?IN
dk gsk bkT[D bJh ;fNqg dk gq:'r ehsk iKdk j?. i/ T[;
ftu fvNoi?IN gkfJnk j'fJnk j? sK fJ; ;fNqg dk ozr Bhbk
j' ikJ/rk ns/ i/ ozr bkb nkT[Idk j? sK fvNoi?IN dh wksok
d[ZX ftu w”i{d BjhI j?. fJ; feN dh ;jkfJsk Bkb d[ZX dh
F[ZXsk dk nk;kBh Bkb gsk bkfJnk ik ;edk j?.
fJ; gohyD dh bkrs gqsh o;kfJD 1H5 o[gJ/ j?. fJ;
gohyD dk T[d/F b'eK ~ F[ZX ns/ g”FfNe d[ZX T[gbpX
eokT[Dk j? fi; Bkb T[jBK dh ;/js Bkb fe;/ th soQK dk
fybtkV Bk ehsk ik ;e/. fJ;dk gohyD fszB ezgBhnK eo
ojhnK jB fijBK ftu wdo v/noh, oki;EkB ekgo/fNt
v/noh c?vo/FB, nfjwdkpkd dh @j?t w'o nkfJ;eqhw# Fkfwb
jB. fJ; gohyD dh ;jkfJsk Bkb d[ZX ftu ehsh ikD tkbh
fwbktN s/ o'e bkJh ik ;edh j?.
d[ZX ftu :{ohnk, rb{e'} ;Nkou, fBT{NqbkfJ}o nkfd
e?wheb fwbkJ/ iKd/ jB fijBK dk gsk nkw nkdwh th bk
;edk j?. fJ;d/ bJh ghHn?u ;fNqg wkoehN ftu fwbdh j?
fi;~ nk;kBh Bkb fJ;s/wkb ehsk ik ;edk j?. fJ; ;fNqg
dh ehws nkw nkdwh d/ piN ftu Fkfwb j?.
www.krishijagran.com
ibdh fwb/rk fe;kBK ~ w[nkt}k
y/sh ;wkuko
ibdh fwb/rk fe;kBK ~ w[nkt}k
fe
d[ZX ftu fwbktN s/ o'e ;zGt
d[Z
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 12
wh nfXrqfjD nfXnkd/F d/ jtkb/ ftu fpjko eKro;
nfXneF nF'e u”Xoh B/ w'dh ;oeko s/ gbNtko eod/
j'J/ fejk fe n?BHvhHJ/ f;oc T[d:'rgshnK ns/ ekog'o/N
xokfDnK dh jh ;oeko j? ns/ fJ; rZb dh g[FNh nfXnkd/F
~ gkfos eoe/ ;kfps eo fdZsh. nF'e u”Xoh B/ G{wh
nfXrqfjD nfXnkd/F ~ fe;kBK bJh X'ykXVh d;d/ j'J/ fejk
fe eKro; fe;kBK d/ fjs bJh jw/Fk bVh j? ns/ jw/FK
fe;kBK dk ;kE fdsk j?. fJ; nfXnkd/F d/ jtkb/ ftu
eKro; B/ g{o/ d/F ftu @fe;kB wid{o gd :ksok# eZYh.
fi;dh F[o{nks fpjko d/ o';Vk fib/ s'I ehsh rJh. o';Vk d/
rKXh u”Ie s'I gd :ksok dh F[o{nks eKro; gqd/F u/now?B
uzdopbh mke[o B/ ehsh. ftt;Ek d/ fto'X ns/ fe;kBK d/
fjs ftu ;oeko ~ M[ekT[D bJh eKro; B/ fJ; fto'X ftu
fe;kB wid{oK ~ nkgD/ jZe dh bVkJh ftu Fkfwb j'D bJh
;Zdk fdsk.
fJ; gd :ksok ftu eKro; B/sktK d/ Bkb ;?IeV/
fe;kB wid{o th Fkfwb j'J/. Bkb jh fJ; :ksok d”okB
rKXh-B/jo{ d/ nkdoFK s/ uZbD dk ;zebg th fbnk frnk.
s[jk~ d; d/JhJ/ fe fJ;s'I gfjbK fpjko ftu 250
feb'whNo dh gd :ksok fe;kBK d/ fjs ftu j' u[eh j?.
; gk;/ jfonkDk ;oeko d/ w[Zy wzsoh wB'jo bkb yZNo B/ w”;w dh wko
M/b oj/ gqd/F d/ fe;kBK bJh 1092 eo'V o[gJ/ d/ g?e/I dh x'FDk ehsh j?,
T[E/ d{i/ gk;/ oki d/ y/shpkVh wzsoh UHghHXBeV B/ fe;kBK ~ nkgD/ fpnkBK Bkb
d[y gj[zukT[D dh e'fFF ehsh j? ns/ w[y o{g Bkb nkswjZfsnk eoB tkb/ fe;kBK
~ ekfJo dk BK d/ e/ fJe BtK fttkd yVk eo fdsk j?. Bkb jh, fJj th dZf;nk
fe ek~B dh B}o ftu nkswjZfsnk eoB tkb/ ~ rbs wzfBnk iKdk j?. fe;kBK
dh nkswjZfsnk ~ b? e/ ek~B ftu e'Jh gqktXkB (gqpzX) BjhI j?. gqd/F ;oeko
fe;kBK d/ Bkb sK j? go ekfJoK d/ Bkb BjhI. XBeV dk fpnkB T[; ;w/I nkfJnk
id'I oki ;oeko fe;kBK ~ w[nkti/ dh okFh tzvD ik ojh j?. XBeV d/ fJ;
fpnkBn Bkb fe;kBK dk wB'pb N[ZNk j?.
sh;rV ftu y/shpkVh ftfrnkfBe
vkHfoSkfonk dh po;h d/ w”e/ s/
d/;h phi ;zoeFB wzu s/ d/;h phi,
ibtk:{ gfotosB ns/ i?t ftftXsk s/
;ztkd dk nk:'iB ehsk frnk. fJ;
czeFB ftu phi T[sgkde ns/ feqFh
ftfrnkBK d/ ftu rZbpks j'Jh. fi; d”okB w{b o{g Bkb
g?dk j'D tkb/ phiK ~ ;j/iD ns/ ;zGkbD dh rZb dZ;h
rJh. fJE/ phi T[sgkdeK dk efjDk ;h fe d/;h phiK ftu i'
r[DtZsk j?, T[j nB[;zXkB e/IdoK ftu g?dk j'D tkb/ iK
gqkJht/N jkJhfpqv phi ftu BjhI j?. itk c[Zb, d[poki, w/Eh,
eDe, pzFh, fwZmh ;o'QI, F{ro coh okJh; :kBh e'd' nkfd
nfijhnK fe;wK jB fijBK dk T[sgkdB SZsh;rV ftu tZvh
wksok ftu ehsk frnk j?.
fJE/ fe;kB y/sh bJh y[d phi fsnko eod/ jB ns/
fJjBK phiK ~ nrb/ ;kb y/sK ftu p'D bJh puk th b?Id/
jB. fJjBK phiK dh jkJhfpqv fe;w th nk ojh j?, go BK
sK T[j w{b phi tKr{ j? ns/ Bk jh ;[nkd iK y[Fp{ ftu
pokpoh eo gk ojh j?. fJ;bJh gqd/F dhnK w{b fe;wK ~
;zGkbD dh pj[s io{os j?. c;bK dhnK nB/e gqikshnK ~
;zGkb e/ T[jBK ~ puk ;ed/ jK. fJE/ T[ZrD tkbhnK fe;wK
dk g/N?IN e'Jh j'o d/F Bk b? gkJ/ fJ; bJh gqd/F ns/ d/F
ftu eV/ ek~B ftt;Ek dh io{os j?.
www.krishijagran.com
G{wh nfXrqfjD nfXnkd/F (ftt;Ek) d/ fybkc fe;kBK d/ Bkb gd :ksok
y/sh ;wkuko
G{wh nfXrqfjD nfXnkd/F (ftt;Ek) d/ fybkc fe;kBK d/ Bkb gd :ksok
fco fc;bh i[pkB- UHghHXBeV dh
G{
fco fc;bh i[pkB- UHghHXBeV dh
SZsh;rV ftu T[BZs fe;w dhnK gqikshnK
fJ
SZsh;rV ftu T[BZs fe;w dhnK gqikshnKSZ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 14
F ftu tXhnK dkb dhnK ehwsK
;oeko bJh fe;/ go/FkBh s'I xZN
BjhI jB. E'e ns/ y[dok d'jK pkikoK
ftu dkb dhnK ehwsK ftu tkXk j'
fojk j?. dkb d/ xZN T[sgkdB eoe/
fJj ;wZf;nk j'o th rzGho j' ;edh
j?. jkbKfe ;oeko nk:ks tXD s'I b?
e/ toswkB ftu nk:ks s/ bkr{ iho'
fvT{Nh dh Bhsh ~ bkr{ oZyD s/ ftuko
eo ojh j?. fJe ;oekoh nfXekoh Bkb
rZb eoB s/ T[;B/ fejk fe fJ; w[Zd/ s/
ekch uouk ehsh rJh j?, ;fEsh ekch
yokp j? ns/ xo/b{ pkikoK ftu dkbK
dh ng{osh tXkT[Dh j't/rh.
NkJhw} nkc fJzvhnk nypko dh
fog'oN d/ w[skfpe feqFh wzsokb/ B/ jkb
jh ftu j'o wzsokfbnK dh p?me th
p[bkJh ;h.
T[gG'rsk wkwb/ d/ wzsokb/ d/
gqkJh; w'fBNfozr ;?b d/ T[gbpX
nKefVnK d/ w[skfpe dkb dhnK ehwsK
ftu fgSb/ ;kb dh s[bBk ftu ;Zm s'I
;Zso ch;dh tkXk j'fJnk j?. wKj dh 1
feb' dkb dh ehws fgSb/ ;kb 53
o[gJ/ ;h id'I nZi fJ;dh ehws 95 o[gJ/
gqsh feb' j?. w{zr dkb 78, w;o dh
dkb 92 o[gJ/ gqsh feb' j?.
dkb dhnK ehwsK ftu j'J/ fJikc/
os ftu fe;kBK dh ;fEsh ~ t/yfdnK gqXkB wzsoh
Bo/Ido w'dh B/ fejk fe ;k~ y/shpkVh ~ ftfrnkfBe
ns/ nkX[fBe pBkT[D s/ i'o d/Dk ukjhdk j?. gfjbK y/shpkVh
bJh fe;kB 60% se :'rdkB fdzd/ ;B gozs{ nZi d/ d”o
ftu fe;kB f;oc 15% se :'rdkB d/ oj/ jB. Gkos
ftu y/shpkVh ~ nkX[fBe pBkT[D dh io{os j? fi; Bkb fe
fe;kBK ~ xZN }whB s/ th finkdk bkG fwb ;e/. gqXkB
wzsoh B/ ;kfJb j?bE ekov d/ ftF/ ftu rZbpks ehsh fi;~
F[o{ th eo fdsk frnk j?. fJ;dh wdd Bkb feqFh
T[sgkdesk ftu tkXk j't/rk. ghHn?w B/ fe;kBK bJh fejk
fe ezw dh T[gi tX ojh ns/ y/sh bJh :{ohnk dh wzr th
tXh j?. fBzw e'fNzr :{ohnk dh T[sgkdesk ftu tkXk ehsk
fi; Bkb fe;kBK ~ fwbD tkbh :{ohnk ftu”b/ Bk t/u ykD.
fe;kB bJh w”;w dh ikDekoh s'I b? e/ pkikoh Gkn dh
;{uBk d/Dk ns/ y/shpkVh ;zrqfj s'I b? e/ bzp/ ;w/I se oZy-
oykn dh ftt;Ek ~ yVk eoB dh dFk ftu ezw F[o{ eo
fdsk frnk j?. nZi fe;kB eoi d/ Gko Bkb dfpnk ik fojk
j? ns/ fJ; ;kb w”;w B/ th fJjBK Bkb nfijk wike ehsk
j? fe i' th puh T[whd ;h T[j ysw j' rJh j?. fJ; ftF/ s/
ghHn?wH B/ fejk fe fe;kBK ~ Fkj{eko d/ eoi/ s'I pukT[D
bJh iB XB :'iBk d/ sfjs UtvqkcN dh ftt;Ek ehsh j?
ns/ ;fjekoh p?IeK d/ ezw eki ftu ;[Xko eoB dk ezw ehsk
j?. fe;kB ;zg{oB o{g Bkb d/F dh p?Ifezr ftt;Ek d/ Bkb
i[VD, fJ; fdFk ftu brksko e'fFF ehsh ik ojh j?.
ghHn?w B/ n?wHn?;HghH d/ ftF/ s/ th uouk ehsh ns/
fejk fe g{oth Gkos ftu j'D tkb/ nzB T[sgkdB ~
n?wn?;gh dk bkG fwb/rk, fJ;d/ bJh ftt;Ek ehsh ik ojh
j?. fe;kBK d/ fjs ~ t/yfdnK Bo/Ido w'dh B/ fejk fe i/
nBki ~ oZyD dk T[fus gqpzX fe;kBK ~ fwb ikJ/ sK fJjBK
~ nBki iK c;bK ~ xZN ehws s/ t/uD bJh wip{o BjhI
j'Dk gJ/rk ns/ fJjBK ~ GftZy ftu bkG fwb/rk. n”b/ g?D
Bkb ns/ pkfoF eoe/ 33% se popkd j'JhnK c;bK bJh
th okjs okFh fdZsh rJh. fe;kBK ~ gqsh j?eN/no fwbD
tkbh okFh th v/Y r[Dk eo fdZsh rJh j?. whIj ns/ n”fbnK
Bkb B[e;kB rq;s c;bK Bkb g?dk j'D tkb/ nBki dh
r[DtZsk ftu e'Jh ewh j't/ sK T[;dh yohd th n?wn?;gh s/
ehsh ikJ/.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
dkb dhnK tXdhnK ehwsK s/ ekp{
gkT[D dh e'fFF ftu ;oeko
dk ekoB xo/b{ T[sgkdB ftu j'Jh ewh
d/ Bkb Bkb d{i/ d/FK dh ng{osh pkfXs
j'Dk j?.
Gkos ~ dkb fBo:ks eoB tkb/
d/FK ftu w[y o{g Bkb fwnKwko,
nk;Nq/bhnk ns/ fBT{ihb?Iv jB gozs{
fcbjkb fJjBK d/FK ftu th xZN
T[sgkdB eoe/ dkbK dh ng{osh ftu
ewh nkJh j?.
d/
Gk
y/shpkVh ~ nkX[fBe pBkT[D s/ i'oL Bo/Ido w'dh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 16
m';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukDm';, nkeoFe, fJe ;wkB,nobh_ikd{ s/i dh fJjh gfjukD
fj wzsoh okiBkE f;zx B/ J/b'ok r?;N jkT{; ftu ekoi eosktK
ns/ B/sktK dh p?me d/ pknd fejk fe gfjb/ c;bK d/ 50%
B[e;kB s/ w[nkt}k fdsk iKdk ;h gozs{ ;kvh ;oeko B/ fJ; gqshFs ~
33% se eo fdsk ns/ popkd j'JhnK c;bK bJh fe;kBK ~ g{ok
w[nkt}k fdsk ik fojk j?. gfjbK e/Ido ;oeko oki ~ 32% se
oew fdzdh ;h fi;~ ;kvh ;oeko B/ tXk e/ 42% eo fdsk. ;kvh
;oeko B/ w[nkt}/ dh oew ~ v/Y r[Dk se tXk fdZsk. n;hI fe;kBK
dhnK c;bK d/ B[e;kB bJh w[nkt}/ dh s”o s/ T[sogqd/F ;oeko ~
6000 eo'V o[gJ/ fdZs/ jB. oki ;oeko dk fJj efjDk rbs j? fe
T[jBK ~ w[nkt}/ dh okFh BjhI fwbh j?.
F ftu rzBk fe;kBK dk brGr 21 jiko eo'V
pekfJnk j?. fJj jkb/ sZe dk fJe foekov b?tb
pekfJnk j?. fJ;~ t/yd/ j'J/ ;kpek y/shpkVh wzsoh ns/
n?BH;hHghH w[Zy Fod gtko B/ fJe gqshfBXh wzvb d/ Bkb
gqXkB wzsoh Bkb w[bkeks ehsh. fJ; gqshfBXh wzvb B/
;zeNrq;s uhBh fwZbK ~ ;zeN s'I T[GkoB bJh e/Ido ;oeko
s'I uhBh pco ;Nke pBkT[D dh wzr ehsh j?.
� gtko dh nrtkJh ftu Gkosh uhBh fwZb ;zx d/
(fJ;wk) d/ fJe gqshfBXh wzvb B/ gqXkBwzsoh Bkb w[bkeks
eo nfij/ w[ZfdnK ~ ;kjwD/ oZfynk fi; Bkb uhBh T[d:'r
gqGkfts j' fojk j?. fJ; gqshfBXh wzvb ftu ;K;d th
Fkfwb ;B. fJ; wzvb B/ gqXkB wzsoh ~ uhBh fwZbK dhnK
;wZf;nktK s'I ikD{ eokT[Id/ j'J/ dZf;nk fe fJj ekch fuzsk dh
rZb j? fe 2014-15 d/ uhBh b?tb bJh jh rzBk fe;kBK
dk pekfJnk 21000 eo'V o[gJ/ s'I finkdk j' frnk j?.
pekJ/ d/ wkwb/ ftu fJj Gkosh uhBh T[d:'r d/ fJfsjk; dk
;G s'I tZvk nKeVk j?.
� ;kpek y/shpkVh wzsoh gtko B/ fejk fe fwZbK tb'I
uhBh bkrs w[Zb s'I 6 s'I 8 o[gJ/ gqsh feb' xZN ehws s/ t/uh
ik ojh j?. w”i{dk w[Zb fgSb/ S/ ;kb ftu ;G s'I xZN j?. i/
e/Ido fwZbK s'I T[sgkfds 10 ch;dh uhBh yohdD s/ ;fjws
j't/ sK fJ; Bkb eohp 8500 eo'V o[gJ/ dh Bedh dk
gqtkj j't/rk. fJ;dk fJ;s/wkb fe;kBK dk pekfJnk u[ekT[D
bJh ehsk ikJ/rk. T[E/ jh d{i/ gk;/ rzB/ dk g{ok G[rskB Bk
j'D Bkb fe;kBK dh go/FkBh tX ojh j?. jkbKfe fJ; tko d/
uhBh T[d:'r s/ pj[s gqGkt fgnk j? ns/ fJ; ;w/I finkdkso
uhBh fwZbK dh jkbs ;jh BjhI j?. fJ; bJh ;oeko ~ e'Jh
Bk e'Jh edw sK u[ZeDk ukjhdk j?.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
T[sogqd/F ;oeko ~ fdZs/ 6 eo'V -okiBkE f;zxrq
Fod gtko w'dh B/ Bkb ehsh w[bkeks
ekdsZVfephZ-dkWe dk mi;ksx djsaA vius lkjs Ñf"k mRikn] Ñf"k lqfo/kkvksa dh eq¶r ekdsZfVax djsaA
marketmirchi.com
d/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 18
iho/ dhnK ehwsK ftu tkXk
jkb/ wkB;{B nkT[D ftu tes j? go goh wkB;{B pkfoF
B/ gfjbK jh Gkos d/ e[M okiK ftu d;se d/ fdsh j?. w”;w
ftfrnkfBeK d/ nB[;ko nkT[D tkb/ jcs/ ftu wkB;{B s'I
gfjbK jh pkfoF j' ;edh j?. fJ;/ d/ Bkb 1 i{B s'I wkB;{B
;hiB F[o{ j' ;edk j?. g{ot-nB[wkB d/ w[skfpe wkB;{Bh
pdZb 25 wJh se pzrkb dh ykVh ftu nzv/wkB Bhe'pko se
gj[zu ikDr/ ns/ T[;d/ pkd e/ob sZN s/ nkT[Dr/. 27 wJh
s'I 4 i{B se fJj e/ob d/ sNK se gj[zu/rk. jkbKfe fJj
s/ih Bkb nZr/ tX/rk.
Gkosh w”;w ftGkr d/ nB[;ko wkB;{B dh pkfoF 93
ch;dh ofj ;edh j?. fJ; s'I gfjb/ ;kb 1 i{B s'I wkB;{B
nkfJnk ;h. jkbKfe ftGkr B/ fejk fe dZyD ns/ T[so g{ot
Gkos ftu goh-wkB;{B pkfoF F[o{ j' u[eh j?. w”;w ftGkr B/
fejk fe fJ; ;kb nkT[D tkb/ wkB;{B dh ikDekoh nkT[D
tkb/ c'oek;N d/ pknd dZ;Kr/. i{B s'I f;szpo d/ ftu bKr
ghohnv n?to/i dh 93 ch;dh se wkB;{B dh pkfoF j'
;edh j?. ftGkr dk efjDk j? fe i/ 1 i{B ~ dZyDh sNK
se wkB;{B gj[zudk j? sK fJj Bkowb j?. dZyDh Gkos bJh
goh wkB;{B dk ;hiB wkou ftu F[o{ j[zdk j? id'I fe T[so
Gkos bJh fJj ngq?b s'I wkB;{B nkT[D se wzfBnk iKdk j?.
wkB;{B ftGkr d/ nB[wkB d/ nB[;ko T[so-g{oth okiK
ftu e[M irk- gZSwh pazrkb, fpjko, T[sogqd/F, jfonkDk,
uzvhrV, fdZbh, oki;EkB, s/bzrkBk ns/ eoBkNe ftu roi
d/ Bkb s/i jtktK uZbDrhnK. wjkokFNo, wokmtkVk ns/
ftdoG ftu e[M irQK s/ roi d/ Bkb s{ckB th nk ;edk
j?. T[sokyzv ns/ fjwkub gqd/F d/ e[M fJbkfenK ftu Gkoh
pkfoF d/ th nk;ko jB. izw{-eFwho ns/ e/ob d/ e[M
fjZf;nK ftu th pkfoF j' ;edh j?. ngq?b ftu w”;w ftGkr
B/ GftZytkDh ehsh ;h fe brksko d{i/ ;kb 2015 ftu th
dZyD gZSw wkB;{B Bkowb s'I ewi'o oj/rk. fJj fJ; tko
dk ;ze/s j? fe nbBhB' d/ ubd/ xZN pkfoF j'D Bkb
y/shpkVh s/ n;o g? ;edk j?. d/F ftu finkdkso fe;kB
f;zukJh bJh pkfoF s/ fBoGo jB. g?dktko xZN j'D Bkb
wfjzrkJh tXD dk ysok th oj/rk.
www.krishijagran.comy/sh ;wkuko
wkB;{B s'I gfjbK gj[zuh pkfoF- w”;w ftGkr
iho/ dhnK ehwsK ftu tkXk
fe;kBK B/ XBhJ/ dh y/sh s/ i'o fdsk j?.
fJ; ;kb cotoh ns/ wkou d/ wjhB/
ftu pkfoF j'D eoe/ fe;kBK dhnK
w[FebK j'o finkdk tX rJhnK jB.
fJ; ;kb iho/ d/ T[sgkdB ftu eohp
25 ch;dh se dh froktN t/yD ~
fwb ;edh j?. Gkos ftu iho/ dk
T[sgkdB fszB uko bZy NB d/ eohp
j[zdk j?. fJ; ;kb iho/ d/ T[sgkdB dk
nB[wkB 2H5 bZy NB d/ eohp j' ;edk
j?. Gkos fJe nfijk d/F j? fijVk
iho/ dk fBo:ks ;G s'I finkdk eodk
j?. phs/ ;kbK ftu Gkos B/ iho/ dk
n?e;g'oN 1,28,500 NB se ehsk
;h. uhB Gkos s'I w[Zy o{g ftu iho/ dk
nk:ks eodk j?.
; ;kb p/w”;w pkfoF ns/ n”b/
g?D eoe/ iho/ dh fpikJh ftu
60% se ewh nkJh j?. iho/ d/ Gkn
wJh ftu 176H40 o[gJ/ gqsh feb' s/
pzd j'fJnk ;h. fJ;dh ehws ftu
187 o[gJ/ se dk tkXk t/fynk frnk.
pjojkb pkiko ftu iho/ dh ehws
168 gqsh feb' j?. gozs{ fJj nB[wkB
bkfJnk ik fojk j? fe i{B ftu fJ;dh
ehws tX ;edh j?. p/w”;w pkfoF ns/
n'fbnK d/ ekoB oki;EkB ns/ r[ioks
fij/ w[Zy ihok T[sgkfds okiK ftu iho/
dh y/sh ftu ewh j'Jh. w”;w dh wko
fe;kBK s/ e[M fJzi gJh fe fJ; ;kb
fJ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 19
; ;kb s[jk~ pkiko ftu @Bw' nzp# fdy ikJ/ sK s[;hI j?okB Bk j'Dk feT[Ife
w?Ir' w?B d/ BK Bkb wFj{o ebhwT[bk ykB B/ nzp dh fJe BthI fe;w
ftef;s ehsh j?. T[jBK B/ gqXkB wzsoh d/ BK s/ fJ;dk BK Bw' oZfynk j?. nzp dk
fJj BK oZyD d/ fgS/ gdw ;qh Bkb Btki/ ykB dk nkgDk soe j?. T[j efjzd/ jB
fi; soQK gqXkB wzsoh w'dh ftFt gqf;ZX B/sktK dh bkJhB ftu Fkfwb j' u[e/ jB
T[;/ soQK nzp th wFj{o j't/rk ns/ GkJhuko/ ~ tXkJ/rk. w'dh ih B/ nkgD/ FgE
rqfjD ;wko'j ftu r[nKYh d/FK d/ gqw[ZyK ~ ;Zd e/ T[jBK tZb FKsh dk gq;skt fdZsk
;h. r[nKYh d/FK Bkb p/jso foFfsnK s'I gq/fos j' e/ d[fBnk ftu GkJhukok tX/rk.
fJjh ekoB j? fe w?I nzp dk BK Bw' oZyD bJh gq/fos j'fJnk. T[jBK B/ dZf;nk fe
fJj BthI fe;w y{p;{os, o;hbh ns/ ;[nkfdFN j?.
j d[fBnk d/ ;G s'I g[okD/ ghD tkb/ gdkoEK ftu'I fJe
j? fijVh jo w”;w ftu b'efgqn ojh j?. t?;/ sK
finkdk ukj ;/js bJh uzrh BjhI wzBh iKdh go e[M ukj
;/js bJh bkGdkfJe th j?. fi; ftu tkJhN Nh dh wzr
finkdk j' ojh j?. tkJhN Nh ukj dhnK gZshnK ~ ebh d/
fybD s'I gfjbK jh s'V fbnk iKdk j?. fJj ukj dh ;G s'I
wfjzrh t?okfJNh ftu'I fJe j?. pkiko ftu fJ;dh ehws
8000 o[gJ/ gqsh feb'rqkw s'I finkdk j?. Gkos ftu tkJhN
Nh dh wzr rohB Nh d/ w[ekpb/ tX ojh j?. feT[Ife
ftfrnkfBe b?tb s/ fJj wzfBnk frnk j? fe fJj ;/js bJh
ekch ckfJd/wzd j?. tkNhN Nh gqhwhno gqkveN j? ns/ fJ;dh
finkdkso fteoh nkBbkJhB jh j[zdh j?. Bkb jh fJ;dk
n?e;g'oN th ehsk ik fojk j?. ukj dhnK tZvhnK ezgBhnK
dk wzBDk j? fe tkJhN Nh dh wzr fJzBh finkdk j? fe fJ;d/
gqkveN jZE'I jZE fte iKd/ jB. fgSb/ ;kb 200 feb'rqkw
tkJhN Nh dk T[sgkdB ehsk frnk ;h. tkJhN Nh dh F[o{nks
10 ;kb gfjbK :{BkJhN/v Bhbfroh Nh n?;N/N B/ ehsh ;h
fijVh 90 ;kbK s'I finkdk g[okDh Nh ezgBhnK ftu'I fJe j?.
fJj ;kbkBk 500 feb'rqkw tkJhN Nh gq'fvT{; eodh j?. ns/
fJ;~ 10000 o[gJ/ gqsh feb'rqkw dh ehws s/ t/udh j?.
nzp{Nhnk ro[g tkJhN Nh d/ finkdkso gq'veFB dk
n?e;g'oN eodh j?. Gkos ftu rohB Nh dk T[sgkdB d;
;kbK ftu d; r[Dk tfXnk j?. jkbKfe Gkos ftu tkJhN Nh
d/ gq'veFB ~ tXkT[D ftu ekch w[Ffeb nk ojh j? feT[Ife
fJ;d/ bJh jo ebh ~ fXnkB Bkb s'VDk g?Idk j?. tkJhN
rohB ns/ pb?e Nh fJe jh g”d/ s'I bJh iKdh j?. pb?e Nh ~
d' gZshnK ns/ fJe ebh d/ Bkb s'fVnk iKdk j?. id'I fe
tkJhN Nh ~ pzd ebh s'I fbnk iKdk j?. fJj uKdh d/ ozr d/
p/jZd gsb/ tkb tKr j[zdh j?. ns/ fJ;~ ;hiB dh F[o{nks
ftu s'fVnk iKdk j?. dZ;D:'r j? fe tkJhN Nh Bkb i[Vh
e'Jh ikDekoh fJzv;Noh iK ;oeko e'b BjhI j?.
fJzvhnB Nh n?;';hJ/FB d/ w[skfpe ;kb 2000 se
rohB Nh dk gq'veFB ;kbkBk 10 s'I 20 bZy feb'rqkw s/
o[fenk j'fJnk ;h go j[D fJj tX e/ 1 eo'V feb'rqkw jo
;kb s/ gj[zu frnk j?.
INVESTMENT OPPORTUNITIES IN • Education • Farm Land • Media • Organic Agriculture • Commodities
For Details: 09654193353
"A call can change your life"
www.krishijagran.com
wFj{o w?Ir'w?B B/ ftef;s ehsh nzp dh BthI fe;w @Bw'#
y/sh ;wkuko
wFj{o w?Ir'w?B B/ ftef;s ehsh nzp dh BthI fe;w @Bw'#
Gkos ftu tXh dh wzr@tkJhN Nh#
fJ
uk
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 20
oeko B/ fBzw b/fgs :{ohnk dk T[sgkdB 35% s'I tXk
e/ 100% eoB dk c?;bk fbnk j?. fJj fe;kBK bJh
fJe wjZstg{oD edw wzfBnk ik fojk j?. fJj rZb T[otoe
wzsokb/ d/ i[nkfJzN ;?eNoh Fkw bkb r'fJb B/ feqFh ikroD
dh Nhw Bkb ;KMk ehsh. nkw s”o s/ ;kXkoB :{ohnk dk
finkdk wksok ftu gq:'r eoB Bkb G{wh dh T[gikT{ Fesh
xN iKdh j?. Gb/ jh c;b dk T[sgkdB finkdk j[zdk j't/ go
:{ohnk dk finkdk gq:'r eoB Bkb iwhB dh T[gikT{ skes
s/ pj[s n;o g?Idk j? ns/ j[D ;oeko B/ fJ; fdFk ftu m';
edw u[Zed/ j'J/ ns/ fe;kBK dhnK io{osK ~ fXnkB ftu
oZyd/ j'J/ Gkos ;oeko Bkb i[VhnK ykd ezgBhnK fit/I-
pqjwg[Zso t?bh coNhbkfJ}o, uzpb coNhbkfJ}o, r[ioks
Bowdk t?bh coNhbkfJ}o, r[ioks ;N/N coNhbkfJ}o,
fJce', fJzv' r[bc coNhbkfJ}o, feqGe', Bkrknoi[B
coNhbkfJ}o, n?Bn?cn?b ns/ Fqh okw coNhbkfJ}o nkfd
;kohnK T[otoe fBowksk ezgBhnK ~ nkd/F fdsk j? fe j[D
;kohnK ezgBhnK fBzw e'Nv :{ohnk dk 100% T[sgkdB
eoB fi; Bkb G{wh dh T[gikT{ Fesh ~ pukfJnk ik ;e/
ns/ T[sgkdB th finkdk fbnk ik ;e/.
nkw :{ohnk ns/ fBzw b/fgs :{ohnk ftu eh nzso j?<
r'fJb ih B/ dZf;nk fe nkw :{ohnk ns/ fBzw e'fNv
:{ohnk ftu ekch coe j[zdk j?. fBzw e'fNv :{ohnk ftu fBzw
d/ s/b Bkb nkw :{ohnk d/ T[s/ fJe gos uVk fdsh iKdh j?
fi; Bkb }whB ftu T[gikT{ Fesh tX iKdh j? ns/ c;b dk
T[sgkdB finkdk j[zdk j?.
fBzw b/fgs :{ohnk ftu fBzw d/ s/b dh gos uV ikD
Bkb T[j iwhB ftu io{os nB[;ko j”bh j”bh x[bdk j? ns/
c;b io{os nB[;ko :{ohnk ~ nkgD/ nzdo ;'fFs eo b?Idh
j?. pkeh puh :{ohnk gkDh Bkb tfj iKdh j? iK jtk ftu
BkJhNq'iB d/ o{g ftu T[v iKdh j?. fpBk fBzw b/fgs :{ohnk
dk T[g:'r i/ fe;kB Gok eod/ jB sK T[;ftu'I ekch wksok
ftu T[jBK dk ykd T[g:'r ftu BjhI nkT[Idk.
fJjBK d'jK dh ehws ftu fezBk nzso j?<
fpBk fBzw b/fgs :{ohnk pkiko ftu 330 o[gJ/_50
feHrqkH fwbdk j? go fBzw e'fNv :{ohnk ftu 5% ehws
finkdk brdh j?. fijVk fe fBzw dh gos uVkT[D dk youk
j?. fi; s/ 1% e/Idoh tgko F[be brdk j? ns/ jo oki
ftu t?N oki ;oeko nkgD/ wkDeK nB[;ko bkT[Idh j?. ;G
s'I finkdk t?N T[so gqd/F ns/ r[ioks ftu brdk j?.
d/F ftu jo ;kb fezB/ NB :{ohnk dh io{os j[zdh j?<
Gkos ftu jo ;kb :{ohnk dh io{os j[zdh j?. ;kb
2014-15 ftu d/F ftu :{ohnk dh e[b ygs 313H34 bZy
w?fNqe NB ;h. fi; ftu'I 87H49 bZy w?fNqe NB nk:ks ehsk
frnk ;h ns/ pkeh Gkos ftu T[sgkdB ehsk frnk ;h.
Gkos ;oeko uhB, J/Fhnk, fJokB, nk;Nq/bhnk fij/
d/FK s'I :{ohnk dk nk:ks eodh j?.
www.krishijagran.com
fBzw b/fgs :{ohnkL ;w/I dh wzr
;
feqFh ikroD gZfsqek ~ xo xo ftu fbikT[D bJh pbke gZXo s/ w?B/io, n?r}hfeT{fNt dh }o{os j?.
sBykj ns/ j'o g?e/ifibk ftgBD nfXekoh;Bkse (3-4 ;kb dk s}opk)
n?wHJ/H;h feqFh ikroDpbke n?r}hfeT{fNt
10th gk; (s}opk - fe;kBK Bkb w/bi'b)
;zgoe eo'L ;zi/ e[wko, nkb fJzfvnk n?oe[b/FB nfXekoh, c'BL 09313301029 60_9, sh;oh wzf}b, :{;c ;okJ/ wkoehN, rohB gkoe w?No' ;N/FB d/ B}dhe, BthI fdZbh - 110016 c'BL 011-26511845, 26517923 Jhw/bL [email protected] t?p;kJhN L www.krishijagran.com
1717YEARS1717
(1999-2015)
rming Commg Fa unvin iter yS
ਇੰਟਰਿਵਊ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 21
F ftu T[u r[DtZsk tkb/ phiK dh pj[s ewh j?. feqFh
y/so bJh fJj rzGho ;wZf;nk pD u[eh j? gozs{ g{;k
ftu phi T[sgkdB fJekJh d/ gqGkoh vkH;zi/ e[wko B/ dZf;nk
fe ;z;EkB d/ wkfXnw okjhI fJ; ewh ~ d{o eod/ j'J/
fe;kBK ~ phi T[sgkdB Bkb i[VhnK ikDekohnK d/ e/
bkGKfts ehsk iKdk j?. fJjh BjhI, ;w/I ;w/I s/ fe;kBK bJh
Nq/fBzr gq'rokw nk:'fis eoe/ T[jBK ~ phi T[sgkdB Bkb
i[VhnK wjZstg{oB ikDekohnK th gqdkB ehshnK iKdhnK
jB. T[jBK dk wzBDk j? fe g{;k fi; soQK fe;kBK ~ ikro[e
pBkT[D dk ezw eo fojk j?, T[j ekch ;bkjD:'r j?. T[j
d;d/ jB fe t?;/ sK g{;k ftu 500 J/eV iwhB j? fi; ftu'I
brGr 120 J/eV iwhB phiK bJh ns/ pkeh iwhB F'X
bJh fJ;s/wkb ehsh iKdh j?. phi T[sgkdesk Bkb i[Vh
ikDekoh d/ ftF/ ftu finkdk ikDekoh b?D bJh feqFh
ikroD dh Nhw B/ phi T[sgkdB fJekJh d/ gqGkoh vkH ;zi/
e[wko Bkb w[bkeks ehsh fijBK B/ eJh wjZstg{oB
ikDekohnK ;kv/ Bkb fJ; gqeko ;KMhnK ehshnKL
phi T[sgkdB ftu fe;kBK dh u'D bJh s[;hI eh wkgdzv
ngBkT[Id/ j'<
vkH e[wko B/ fejk fe n;hI fe;kBK ~ r[DtZsk :[es phi
d/D bJh ;hv; gq'veFB :{fBN dh F[o{nks ehsh. phiK d/
T[sgkdB ftu fe;/ soQK dh o[ektN Bk nkJ/ fJ; bJh y/so d/
nkXko s/ fe;kBK dh u'D ehsh iKdh j?. fe;kBK dh wzr ~
t/yfdnK j'fJnK phiK dk T[sgkdB ehsk iKdk j? ns/ fJj th
fXnkB oZfynk iKdk j? fe fe;kBK ~ e'Jh B[e;kB Bk j't/.
T[jBK B/ dZf;nk fe fe;kBK ~ phiK d/ pko/ ikDekoh d/D bJh
;w/I ;w/I s/ Nq/fBzr th fdZsh iKdh j?. fJe fe;kB s'I d{i/ fe;kB
se fJj ikDekoh fe;kB r'FmhnK okjhI gj[zudh j?.
vkH e[wko dk efjDk j? fe ;hv gq'veFB bJh ;z;EkB B/
fdbh d/ nk; gk; d/ y/soK ~ u[fDnk j? sKfe T[E/ nk;kBh
Bkb ftfiN ehsk ik ;e/. 100 feb'whNo d/ dkfJo/ ftu
nkT[D tkb/ y/soK ~ gfjb fdZsh iKdh j? feT[Ife T[j wzBd/
jB fe i/ d{oh xZN j't/rh sK ftfiN eoBk nk;kB j't/rk.
brksko ftfiN eoB Bkb fe;kBK Bkb uzrk skbw/b pD
iKdk j?. gq'veFB bJh T[jBK B/ 2-3 fe;kB ;w{j th pDk
oZy/ jB. fJjBK ro[ZgK Bkb T[j fe;kB jh i[V/ jB fijV/
;z;EkB dh ftFt;Bhnsk s/ yo/ T[sod/ jB. phi T[sgkdB
bJh e[M ;hwktK s?n ehshnK rJhnK jB ns/ jo fe;kB ~
;z;EkB d[nkok pDkJ/ fB:w ns/ FosK wzBDhnK g?IdhnK jB.
fe;kB dh u'D, iwhB dk y/socb, ;N'o/i ftt;Ek, iwhB dh
T[gikT{ Fesh, uzrh ;{M-p{M y/sh s'I fwbD tkbk bkG,
T[geoD nkfd d/ nkXko s/ ehsk iKdk j?.
nkJhHJ/HnkoHnkJh d[nkok w[Zy o{g Bkb fejV/ phiK dk
T[sgkdB ehsk iKdk j?<
oph ftu eDe ns/ yohc ftu uktb dk w[Zy o{g Bkb
T[sgkdB ehsk iKdk j?. eDe bJh n?uvh 2967, 3086,
2894, 2851, 2932, 2733 fe;wK dk T[sgkdB ehsk
iKdk j?. w[Zy s”o s/ n?uvh2733 finkdk ub ojhnK jB.
T[E/ jh uktb bJh g{;k 1121, 1509, g{;k ;[rzX 5 ns/
g{;k pk;wsh Bzpo 1 fe;wK T[sgkfds eod/ jB. d/o Bkb
phihnK ikD tkbhnK eDe dhnK fe;wK n?uvh 3059 jB,
fi; dh wzr wkoehN ftu finkdk j?.
uktb ns/ eDe d/ phiK dk T[sgkdB fezBh wksok ftu j'
fojk j?<
nkJhHJ/HnkoHnkJh uktb ns/ eDe d'jK bJh 6-6
jiko e[fJzNb phiK dk T[sgkdB eodh j?. fi; ftu eDe d/
phiK dk T[sgkdB edh edh 6 jiko e[fJzNb s'I xN tX j[zdk
ofjzdk j?.
n?u vh 2733 finkdk gqufbs j?
- vkH;zi/ e[wko
d/
www.krishijagran.comਇੰਟਰਿਵਊ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 22
jkb/ M'B/ d/ phi dk Gzvko fezBk j?<
vkH e[wko B/ dZf;nk fe 80% se phiK dk ;Nke ysw
j' u[ek j? ns/ 20% pohvo ;hv; pu/ j'J/ jB. fJ; ftu
pohvo ;hv; jh pu/ j'J/ jB.
phiK dh ehws fe; nkXko s/ s?n ehsh iKdh j?<
nkJhHJ/HnkoHnkJh ftu wzr d/ nkXko s/ T[sgkdK dhnK
ehwsK s?n BjhI ehshnK iKdhnK. ehws gfjbK s'I jh s?n
ehsh ik u[eh j[zdh j?. ;kvh ew/Nh pDh j'Jh j? fijVh ;kbkBk
phiK dh ehws s?n eodh j?. Bkb jh ;oeko th phiK dh
ehws s?n eoB ftu nfjw G{fwek fBGkT[Idh j?. w[y s”o s/
pohvo ;hv; dh ehws nkJhHJ/HnkoHnkJh ;hv; s'I finkdk
j[zdk j?. phi T[sgkdB eoB tkb/ fe;kBK ~ n;hI nkgD/
y[dok w[Zb s'I 50-70% se dk o/N fdzd/ jK.
nkJhHJ/HnkoHnkJh phi T[sgkdB d/ ohiBb ;N/FB feZE/
;fEs j?<
vkH e[wko B/ ikDekoh fdZsh fe eoBkb ftu phi
T[sgkdB dk ;G s'I tZvk ohiBb ;N/FB j?. fJzd”o eDe d/
phi T[sgkdB bJh gqf;ZX j?. fpjko (;w;shg[o) ftu th
;kvk T[sgkdB e/Ido j?. ;kvk fjb fo;ou ;N/FB fFwbk
ftu ;fEs j?.
gkoNh;hg/Noh ;hv; gq'veFB eh j?<
gkoNh;hg/Noh ;hv; g'qveFB okjhI fe;kBK ~ phi Bkb
i[VhnK ikDekohnK d/D d/ Bkb Bkb T[jBk ~ No/Iv th ehsk
iKdk j?. fJ; soK dh ikDekoh fe;kB d{i/ fe;kBK se th
gj[zukT[Idk j?, fi; Bkb phi d/ ftF/ ftu finkdkso fe;kB
ikro[e j[zd/ jB. vkHe[wko dk efjDk j? fe nZi th ;kv/ d/F
ftu uzrh r[DtZsk tkb/ phiK dh ewh j?.
s[jkv/ e'b phiK d/ Gzvko dh ;woZEk fezBh j?<
fJ; ftF/ ftu vkH e[wko d;d/ jB fe fJE/ ;N'o/i dh
Fwsk Bkowb j?. eJh wFhBK ~ pdb e/ T[jBK dh irk
BthnK wFhBK dh :'iBk pDkJh ik ojh j?. fi;dh ;jkfJsk
Bkb ;hv gq';?f;zr dh skes eJh r[Dk tX ikJ/rh.
fe;kBK ~ b? e/ s[jkvhnK eh FosK jB<
fe;kBK ~ b? e/ ;kvh fJj Fos j? fe phiK dh r[DtZsk
brksko poeoko oZy' ns/ nkgD/ ezw d/ gqsh tckdko pD/
oj'. vkH e[wko d;d/ jB fe fJ; rZb dk yk; fynkb oZfynk
iKdk j? fe fe;kB phiK dh ekbk pkikoh Bkb Bk i[fVnk j't/.
SURAJ CROPSCIENCES LIMITED(An ISO 9001 : 2008 Certified Companies)
Corporate Office : rd“Sarthak Mall”, 3 Floor, Sargasan Cross Road,
Swami Vivekanand Marg, GANDHINAGAR‐ 382 421, (Gujarat). Visit us : www.surajcropsciences.com
jkJhfpqv M'B/ dhnK fe;wK-w?fie SCPH-791 (130 s'I 135 fdB)
Uw SCPH 792 (110 s'I 120 fdB)
fo;ou M'B/ dhnK fe;wK-;'Bk SCPH-751 (115 s'I 120 fdB)
XBtoFk SCP-771 (130 s'I 135 fdB)
fsqgsh SCP-752 (120 s'I 125 fdB)
o[uh SCP-753 (135 s'I 140 fdB)
beFwh SCP-775 (115 s'I 120 fdB)
;kfJB SCP-776 (120-125 fdB)
pk;wsh M'B/ dhnK fe;wK;{oi pk;wsh SCP-781 (120-125 fdB)
;{oi n?Fto:k SCP-782 (130-135 fdB)
;{oi 2511 SCP-783 (130-135 fdB)
;{oi 1121 SCP-784 (130-135 fdB)
;{oi 1509 SCP-785 (120-125 fdB)
;zeo wZeJh dhnK fe;wK;{oi r'bv DX SCMH 411 (joh SZbh 60 fdB)
;{oi w'sh SCMH 401 (joh SZbh 70 fdB)
;{oi ;toDk DX SCMH-412 (joh SZbh 65 fdB)
;{oi ;kJh SX SCMH-422 (joh SZbh 70 fdB)
;{oi T[sw SX SCMH-421 (joh SZbh 80 fdB)
jkJhfpqv pkiok fe;wKwjkokik SCPH-121 (75 s'I 82 fdB)
:[toki SCBH-122 (70 s'I 75 fdB)
;{oi fezr SCBH-123 (75 s'I 85 fdB)
jkJhfpqv M'B/ dhnK fe;wK-w?fie SCPH-791 (130 s'I 135 fdB)
SCPH 792 (110 s'I 120 fdB)Uw
fo;ou M'B/ dhnK fe;wK-;'Bk SCPH-751 (115 s'I 120 fdB)
SCP-771 (130 s'I 135 fdB)XBtoFk
SCP-752 (120 s'I 125 fdB)fsqgsh
SCP-753 (135 s'I 140 fdB)o[uh
SCP-775 (115 s'I 120 fdB)beFwh
SCP-776 (120-125 fdB);kfJB
pk;wsh M'B/ dhnK fe;wK;{oi pk;wsh SCP-781 (120-125 fdB)
SCP-782 (130-135 fdB);{oi n?Fto:k
SCP-783 (130-135 fdB);{oi 2511
SCP-784 (130-135 fdB);{oi 1121
SCP-785 (120-125 fdB);{oi 1509
;zeo wZeJh dhnK fe;wK;{oi r'bv DX SCMH 411 (joh SZbh 60 fdB)
SCMH 401 (joh SZbh 70 fdB);{oi w'sh
SCMH-412 (joh SZbh 65 fdB);{oi ;toDk DX
SCMH-422 (joh SZbh 70 fdB);{oi ;kJh SX
SCMH-421 (joh SZbh 80 fdB);{oi T[sw SX
jkJhfpqv pkiok fe;wKwjkokik SCPH-121 (75 s'I 82 fdB)
SCBH-122 (70 s'I 75 fdB):[toki
SCBH-123 (75 s'I 85 fdB);{oi fezr
www.krishijagran.comਇੰਟਰਿਵਊ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 23
Fnoh phi n?;';hJ/FB nkc fJzvhnk (n?Bn?;J/nkJh)
fJe nfijh ;z;Ek j? fijVh phi ezgBh, phi wkoehN ns/ ;oeko d/ ftu fJe wkfXnw dk ezw eodh j?. phi ezgBhnK dhnK ;wZf;nktK ~ ;oeko se gj[zukT[Dk ns/ ;oeko d[nkok ikoh ehshnK rJhnK ;{uBktK ~ phi ezgBhnK se gj[zukT[Dk fJ;dk w[Zy ezw j?. n?Bn?;J/nkJh e'fFF eodh j? fe phi ezgBh ~ j'D tkbhnK finkdkso go/FkBhnK dk jb ehsk ikJ/. fJ;d/ fJbktk ;z;Ek ~ ezgBhnK dh g{oh ikDekoh th oZyDh j[zdh j?. feqFh ikroD dh Nhw B/ n?Bn?;J/nkJh d/ n?r}hfeT{fNt vkfJo?eNo vkHefbnkD r';[nkwh Bkb ;z;Ek dhnK rshftXhnK d/ pko/ ftu ft;Eko Bkb rZbpks ehsh fi;d/ w[Zy nzF j/m fby/ jB-
n?Bn?;J/nkJh fe;kBK ~ ikDekoh d/D bJh fe; soQK T[jBK d/ ;zgoe ftu ofjzdh j?<
n?Bn?;J/nkJh ;w/I ;w/I s/ oki ns/ fibk gZXo s/ S'N/ S'N/ Nq/fBzr gq'rokw nk:'fis eodh ofjzdh j? fi; okjhI fe;kBK ~ nbr nbr soQK dhnK ikDekohnK fdshnK iKdhnK jB.
fe;kBK ~ s[;hI fejV/ phi yohdD dh ;bkj fdUr/<
w?I sK fJjh efjDk ukjKrk fe e'Jh th fe;kB uzrh g?dktko bJh tXhnk ns/ Go';/:'r ezgBh dk phi yohd/. p/Fze T[j wfjzrk j't/ go T[; s'I g?dktko sK uzrh j't/rh.
tXhnk phi T[sgkdB eoB tkbhnK fejVhnK ezgBhnK pkiko ftu feqnkFhb jB<
nfijhnK eJh ezgBhnK jB fijVhnK phi T[sgkdB ftu uzrk ezw eo ojhnK jB. fJjBK ftu w[y o{g Bkb w'B;?IN', B[ihthv{, wfje', okFh ;hv; ns/ nze[o ;hv; jB. fJ;d/ fJbktk th wZeJh d/ phiK bJh fvT{g'IN gkfJBhno f;zi/Nk,
fbwkro/B ns/ egkj bJh f;zi/Nk, BkE ;hv;, i/He/H;hv;, nze[o ;hv;, e'j/B{o ;hv; nkfd ezgBhnK jB.
T[jBK fe;kBK ~ eh ;[Mkn d/Dk ukj'r/ fijBK e'b y/shpkVh bJh }whB xZN j? ns/ tXhnk ezgBhnK d/ phi yohdD ftu n;woE jB<
nfij/ fe;kB fijV/ wfjzr/ ns/ uzrh ezgBh d/ phi yohdD ftu n;woE jB T[jBK bJh ;oeko ~ phi ;pf;vh :'iBk F[o{ eoBh ukjhdh j?. fJ; :'iBk d/ sfjs ;pf;vh dk g?;k f;ZXk fe;kBK d/ yks/ ftu gj[zukT[Dk ukjhdk j? fi; Bkb T[j tXhnk phi yohd ;eD. fpjko ftu fgSb/ e[M ;w/I s'I fe;kBK ~ phi ;pf;vh w[jZfJnk eokJh ik ojh j? fi;dk g?;k f;ZXk T[jBK d/ yks/ ftu G/fink iKdk j?. fJ; soQK dh ftt;Ek d/F d/ ;ko/ okiK ftu F[o{ ehsh ikDh ukjhdh j? fi; Bkb rohp ns/ n;woE fe;kB bkG b? ;eD.
fv;NqhfpT{NoK d[nkok phiK ftu ehsh ik ojh fwbktN d/ pko/ ftu s[;hI eh efjDk ukj'r/<
jK, e[M fv;NqhfpT{No nfij/ j[zd/ jB fijV/ ne;o y[b/ phiK ftu fwbktN eod/ jB gozs{ nZieb fe;kBK ~ fwbktNh phiK dh goy j' iKdh j? fe fe; phi ftu fwbktN j? ns/ fe;ftu BjhI. nfijk pj[s xZN j[zdk j? id'I e'Jh fe;kB ikDekoh d/ nGkt ftu nfij/ phi yohd b?Idk j?. fiE'I se T[gkn dh rZb j? sK phi ezgBhnK ~ S'N/ S'N/ g?e/NK ftu fe;kBK ~ phi T[gbpX eokT[D/ ukjhd/ jB sKfe fe;kB nkgDh io{os nB[;ko phi yohd ;eD.
tZvhnK phi ezgBhnK fe;kBK se phi fet/I gj[zukT[IdhnK jB<
tZvhnK phi ezgBhnK d[nkok oki ns/ fibk gZXo s/ nXhfeqs vhbo, ;Nkfe;N ns/ fv;NqhfpT{No fB:[es ehs/ j[zd/ jB fijBK okjhI phi fe;kBK se gj[zudk j?.
eh ihHn?wH phi gqfeqnk ~ Gkos ftu wzi{oh fwbDh ukjhdh j?<
i?B/fNe w'vhckfJv phi gqfeqnk d[nkok n;hI y/sh ns/ g?dktko d't/I tXk ;ed/ jK. fJ; Bkb T[sgkdB ;wZoEk th tX/rh fi; Bkb y/shpkVh ftu fJe BthI seBhe ftef;s j't/rh. jkbKfe Gkos ftu jkb/ fJ; seBhe dk fJ;s/wkb e/tb egkj bJh ehsk ik fojk j?. fJ; seBhe ~ ;kohnK c;bK d/ phi T[sgkdB ftu wzi{oh fwbDh ukjhdh j? ns/ ;k~ T[whd j? fe pj[s ibdh fJj gqfeqnk g{oh j' ikJ/rh.
fwbktNh phiK dh goy oyDk io{oh
-vkHr';tkwh
www.krishijagran.comਇੰਟਰਿਵਊ
ok
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 24
n?Bn?;J/nkJh dh nZr/ bJh eh :'iBk j? fijVh fe;kBK ~ ckfJdk fdbtkJ/rh<
n?Bn?;J/nkJh nkT[D tkb/ e[M fdBK ftu e”Fb ftek; gohyD :'iBk dh F[o{nks eoB ik ojh j?. fJ; :'iBk d/ nXhB fe;kBK ~ phi ns/ T[;d/ T[sgkdB d/ ftF/ ftu df;nk ikJ/rk. T[E/ Nq/fBzr d/ d”okB T[jBK d/ Bkb y/shpkVh ftu fJ;s/wkb ehsh ikD tkbhnK BthnK seBheK ns/ j'o ikDekohnK ~ ;KMk ehsk ikJ/rk. fJ; :'iBk dh F[o{nks d/F d/ fszB okiK- r[ioks, wjkokFNo ns/ nKXok gqd/F s'I j't/rh.
n?Bn?;J/nkJh d[nkok dZ;hnK rJhnK d; nrKjtX{ c;bK d/ phi T[sgkdB eoB tkbhnK ezgBhnK dh ;{uh j/m fbyh j? fi; dk nkXko T[jBK dk ;kbkBk tgko j?L
1H pkfJo pkfJU;kfJg gqkH fbH
2H B[ihthv' ;hv; fbH
3H ghHn?uHnkJh ;hv; gqkH fbH
4H okFh ;hv; gqkH fbH
5H w'B;/IN' j'bfvzr gqkH fbH
6H nze[o ;hv; gqkH fbH
7H feqFh XB ;hv; gqkH fbH
8H f;i/INk fJzvhnk fbH
9H :{HghHn?b n?vtKNk ro[g ezgBh}
10H gqGks n?roh pkfJUN?e fbH
;pih d/ phiK dk T[sgkdB eoB tkbhnK d; nrqDh ezgBhnK j/m fby/ nB[;ko jBL
1H f;i/Ink fJzvhnk fbH
2H :{HghHn?b n?vtKNk ro[g ezgBh}
3H BkwXkoh ;hv; gqkH fbH
4H B[Bj/w} gqkH fJzvhnk fbH
5H ;Bro'} ;hv; fbH
6H B'B :{ ;hv; gqkH fbH
7H Jh;N t?;N ;hv; fJzHgqkHfbH
8H n?uHn?w eb'i gqkH fbH
9H fJzv' nwoheB jkJhfpqv ;hv;
10 N'ehN' ;hv; fJzvhnk gqkH fbH
www.krishijagran.comਇੰਟਰਿਵਊ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 25
Nq/eNo pBkT[D tkbh nrqDh ezgBh wfjzdok n?Iv wfjzdok dh e[b fteoh ftu 13% dh froktN nkJh j?. fiE/ ngq?b 2014 ftu ezgBh d[nkok pDkJ/ ikD tkb/ Nq?eNoK dh fteoh 20H731 ;h, T[E/ ngq?b 2015 ftu fJj ;zfynk fvr e/ 18H011 ofj rJh.
Nq?eNo dh fteoh Gkos ftu th 15% fvrh j?. fgSb/ ;kb 19H895 Nq?eNo fte/ ;B. fJ; ;kb 17,006 Nq?eNo jh fte ;e/. id'I fe fBo:ks ftu 20% dk tkXk doi ehsk frnk. fi;d/ ubd/ fgSb/ ;kb d/ w[ekpb/ fJ; ;kb
169 Nq?eNo finkdk fte/. fgSb/ ;kb 836 Nq?eNo fBo:ks ehs/ rJ/ ;b id'I fe fJ; ;kb 1005 Nq?eNo fBo:ks ehs/ rJ/. ;g?Ffb;NK d/ nB[;ko pkiko ftu wzdh dk w[y ekoB p/w”;w po;ks ns/ n”b/ g?D eoe/ popkd j'Jh c;b j?.
otoe ns/ ehNBkFe pBkT[D tkbh wzBh gqwzBh ezgBh
e'o'wzvb fJzNoB?FBb d/ gfjb/ fswkjh, wkou 2015 se nofis ehs/ rJ/ e[b bkG ftu 15% dh ewh nkJh j?. fJ; dk w[Zy ekoB p/w”;w po;ks ns/ bkrs ftu tXd/ dpkn ~ wzfBnk ik fojk j?.
jkbKfe oki;t ftu 37% T[Skb d/ pkti{d w[o{rZgk ro[Zg th fgSb/ ;kb dh s[bBk ftu fJ; ;kb T[Bk bkG BjhI ewk ;fenk. e'o'wzvb d/ tfoFm nfXekohnK d/ nB[;ko T[otoe T[d:'r ;jh wksok ftu fJ;s/wkb ehs/ rJ/ T[otoe ns/ fwqdk ;tk;E gfo;fEsh d/ Bkb pdbkn tb
CoromandeltX ojh j?. gfjbh fswkjh ftu ezgBh dk e[b bkG 15H06% dh froktN d/ Bkb 686H60 fwfbnB fojk id'I fe fgSb/ ;kb gfjbh fswkjh ftu fJj bkG 808H30 fwfbnB fojk ;h.
36H68% d/ tkX/ d/ Bkb gfjbh fswkjh ftu e[b fteoh 30,109H30 fwfbnB ojh fijVh fe fgSb/ ;kb 22,030 fwfbnB ;h. ezgBh d/ F/noK ftu th 10H6 o[gJ/ iK 4H41 gqshFs dh froktN nkJh j?. ezgBh d[nkok w[zpJh ;Nke n?e;u/Ii ftu 22H328 F/noK dk eko'pko ehsk frnk.
wfjzdok dh ;/b 13% fvZrhwfjzdok dh ;/b 13% fvZrh
e'o'wzvb d/ bkG ftu 15% ewh
T[
wof;vh} dh w/v fJB fJzvhnk eko
N;n?g tkfJ; ekfbzr chuo d/ nkT[Id/ jh coh tkfJ;
ekb} dh ;[ftXk fwbD dh rZb nZr dh soQK c?b rJh. coh ftu ekb eoB dk w”ek fwbDk fe;~ BjhI uzrk brdk go fe;/ B/ fJ; rZb s/ r”o ehsk fe ;Zu ftu fJj ekb coh j? th iK BjhI<
tN;n?g ekbK fijVhnK s[;hI eo oj/ j', T[j coh sK fpbe[b BjhI jB. n?IvokfJv fgN d[nkok ehs/ rJ/ fJe N?;N ftu fJj y[bk;k j'fJnk j? fe n?bNhJh eB?eFB s/ tkfJ;
i/Bp[e UX305 dk tiB 1H2 feb' j?. fJj
n?b[whfBnw dk pfDnk j? fijVk d' ozrK ftu T[gbpX j?.
ezgBh fJj th dkntk eo ojh j? fe fJ;dh p?Noh bkfJc 10
xzfNnK dh j?. fJ; ftu NkfJfgzr ~ nk;kB pBkT[D bJh
Nug?v chuo th fdZsk frnk j? ns/ Bkb jh ;kT{Iv f;;Nw ~
p/jso pDkfJnk frnk j?.
ekfbzr d/ d”okB tN;n?g 1H3 n?wph vkNk gqsh fwzN ukoi eo fojk j?. fJ;dk wsbp j't/rk fe 500 n?wph dk wjhB/ Go dk fJzNoB?N ohukoi e/tb 6 xzfNnK ftu ysw j' ikJ/rk. fJ; s'I nzdkik bkfJnk ik ;edk j? fe tN;n?g ekfbzr ;;sh BjhI j? ;r'I gkozgfoe ekbK s'I th finkdk wfjzrh ;kfps j't/rh.
gkozgfoe ekfbzr bJh wkoehN ftu 0 g?;/ gqsh fwzN s'I 50 g?;/ gqsh fwzN se dhnK ekb doK tkb/ gbkB fwbd/ jB. w'pkfJb n?g; pBkT[D tkbhnK ezgBhnK dh wzBhJ/ sK w'pkfJbNo d/ w[skfpe i/ s[jkv/ e'b 1 ihph vkNk j? fi;~ s[;hI f;oc tN;n?g ekfbzr bJh fJ;s/wkb eo oj/ j' sK s[jkvk wjhB/ ftu brGr 1250 fwzN j'Dr/. fJjBK ~ wjhB/ d/ 30 fdBK ftu tzv'r/ sK s[jk~ fJe fdB ftu f;oc 40 fwzN ekfbzr bJh fwbDr/. tkfJpo B/ dkntk ehsk j? fe thUnkJhgh ekb} bJH 240 e/ph vkNk gqsh fwzN fJ;s/wkb j[zdk j?.
r}oh eko pBkT[D tkbh ezgBh wof;vh} p?I} fJzvhnk B/ jkb jh ftu BthI ;h 220;hvhnkJh f;vkB eko ~ bKu ehsk j?. fJj eko g{oh soQK Bkb Gkos ftu fBofws ehsh
rJh j? fJ; bJh fJ;~ w/v fJB fJzvhnk fejk frnk j?.
wkvb ;h 220 ;hvhnkJh ;NkfJb fi;dh ehws 37H90 bZy o[gJ/ j? ns/ ;h 220 ;hvhnkJh ntKsrkod/ fi;dh ehws 39H9 bZy o[gJ/ j?, ezgBh d[nkok wkoehN ftu fbnKd/ rJ/ jB. Gkos ftu bKu d/ fszB wjhB/ d/ nzdo jh ezgBh B/ fJ;dk Gkos ftu T[sgkdB F[o{ eo fdsk j?.
r”osbp j? fe wof;vh} dhnK ekoK Gkos ftu ekch b'efgqn jB. fJ; eko ~ 2014 ftu eko nkc dk f:no dk fyskp fdsk frnk ;h ns/ fJ; eko d/ BK s/ eJh j'o ntkov th doi jB. eko 7H4 ;?ezv ftu 100 feb'whNo gqsh xzN/ dh ocsko Bkb ubdh j?. fJ; eko ~ 233 feb'whNo gqsh xzN/ dh ocsko Bkb GikfJnk ik ;edk j?. wkvb ;h 220 ;hvhnkJh s'I fJe bhNo g?No'b ftu 19 feb'whNo dk ;co s?n ehsk ik ;edk j?.
JhtkB dh fvtkfJ; w/eo ezgBh nk;[; B/ d[fBnk dk
;G s'I gsbk b?gNkg i/Bp[e UX305 bKu ehsk j?.
ezgBh d/ dkntk ehsk j? fe fJj d[fBnk dk ;G s'I gsbk
13H3 fJzuh feT{n?uvh gb; ;eohB tkbk nbNok g'oN/pb
b?gNkg j?. fJ;dh w'NkJh e/tb 12H3 fwHwhH j?. fvtkfJ;
dh ehws 49,999 oyZ h rJh j ? fi;~ nkBbkJhB egz Bh d / nk;;[
ne? ;ebf{;t ;No' ; ns / cfbgekoN s I ' yohfdnk ik ;edk j.?
www.krishijagran.com
d[fBnk dk ;G s'I gsbk b?gNkg nk;[; i?Bp[e UX305
coh BjhI jB tN;n?g tkfJ; ekb}
sk
coh BjhI jB tN;n?g tkfJ; ekb}
t
wof;vh} dh w/v fJB fJzvhnk eko
b
ਉਤਪਾਦ ਚਲਾਓ
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 26
xZN wksok ftu g?Idh j?. fJ; dh btkJh
;w/I pkfoFK th ekch jZd se g?D br
iKdhnK jB. fe;kB nkr{nK ns/
fe;kBK dh pj[ws okJ/ b?D s'I pknd
gsk brdk j? fe fJ;dh ekFs dh w[Zy
;wZf;nk xZN' xZN ;woEB w[Zb
fBoXkfos Bk j'Dk j?.
fJ; bJh fJ; ;pzXh fe;kBK tb'I
wkB:'r gqXkB wzsoh Fqh Bo/Ido w'dh, ;qH
gqekF f;zx pkdb w[Zy wzsoh, gzikp
;oeko ~ gfjb d/ nghb ehsh iKdh j?
fe fe;kBK, nkVsh n?;';hJ/FB,
tgkohnK ns/ F?bo wkfbeK dk B[e;kB
Bk j't/.
I T[go'es sohe/ ngDkJ/ ikD sK
jh d/F soZeh dh okj s/ ub ;edk j?
ns/ ftd/Fh w[dok th pu/rh ns/ gkDh
dh xN ojh gZXo ~ th e[M jd se
xNkfJnk ik ;edk j? ns/ pk;wsh
T[d:'r ~ pukfJnk ik ;edk j?.
jowBgqhs f;zx
fgzv s/ vkeykBk nwokbk
sfj;hb ywkD'I (cHrH;H)w'pkfJbL 9914237790
pk;wsh dhnK ;cb bkj/tzd fe;wK
gkDh dh ;wZf;nk dk ;cb ;wkXkB
pk;wsh dhnK ;cb bkj/tzd fe;wK
nrKjtX{ fe;kBK B/ sK phi dk
gqpzX fe;kB w/fbnK fit/I fe Gkosh y/sh
y'i ;z;EkB (nkJhHJ/HnkoHnkJh) fdZbh,
ghHJ/H:{, b[fXnkDk, gzikp :zr ckowo}
n?;';hJ/FB, feqFh ftfrnkB e/Ido,
y/shpkVh ftGkr d/ ;fj:'r Bkb fibk
gZXoh w/fbnK s'I gqpzX eo fbnk j?.
go eJh fe;kB tho ;'u ftuko,
nkg;h ;bkj wFtok ns/ gqwkfDs
;z;EktK ns/ Go';/:'r t;hfbnK s'I phi
dk gqpzX eo b?Dr/. go fe;kBK ~
ftfrnkfBeK ns/ y/shpkVh ftGkr d/
wkfjoK dh okJ/ b? e/ phi dh yohd
eoBh ukjhdh j?.
pk;wsh dhnK wkfjoK tb'I f;ckoF
F[dk fe;wK fit/I fe ghHJ/H:{H dhnK gzikp
pk;wsh (3) gzikp pk;wsh (2) ns/
nkJhHJ/HnkoHnkJh dhnK g[Fk pk;wsh
Bzpo 1 (1460) dh u'D eo bJh j?
ns/ eo b?Dr/. go fe;kB thoK ~
;wM b?Dk ukjhdk j? fe gkDh dh
;wZf;nk ns/ wzvhoB ftu nk ojhnK
w[FebK dk w[Zy ekoB pk;wsh fe;wK
dh nr/sh fpikJh th j?.
wkfjoK nB[;ko pk;wsh fe;wK
i[bkJh d/ gfjb/ gzdotkV/ ns/ nr;s
d/ gfjb/ gzdotkV/ ftu bkJhnK ik
;edhnK jB. fJ; pko/ fe;kB thoK ~
y/shpkVh wkfjoK dh ;bkj b? e/ jh
uZbDk ukjhdk j?. wkfjoK nB[;ko
pk;wsh fe;wK ~ gZeD t/b/ mzvk
skgwkB fwbDk ukjhdk j?, sK fe
e[nkbNh ns/ r[D poeoko ofjD.
pk;wsh fe;wK ~ gkDh dh b'V pj[s
www.krishijagran.compk;wsh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 27
M'B/ dh y/sh ftu i?fte cc{zdBkFh
dk wjZstM'Bk Gkos dh w[Zy c;b j?, fi;~
brGr ;ko/ okiK ftu T[rkfJnk iKdk j?. gozs{ M'B/ dh c;b ~ brD tkb/ cc{zd o'rK d/ ekoB c;b dk ekch fjZ';k popkd j' iKdk j?. i/ o'rK dk gqpzXB eo fbnk ikJ/, sK fJ; B[e;kB s'I pfunk ik ;edk j?. w[y o'rK dk fttoD j/m fby/ nB[;ko j?L
pekB/ iK c[N okN
fJj o'r fcT{i/fonw w'Bhbhc'ow d[nkok j[zdk j?, fi; ftu g”dk ;c/d j' e/ ;[Ze iKdk j?, fJ;d/ d[nkok iV, sBk, pkbh ns/ gZshnK gqGkfts j[zdhnK jB. fJj phi ns/ fwqdkifBs o'r j? fijVk Bo;oh ns/ w[Zy y/s d'jK ftu B[e;kB eodk j?. pekB/ o'r Bkb g”d/ ftu'I @fipofbz}# Bkwe jkow'B dk T[sgkdB j[zdk j?. fi; Bkb o'rh g”dk Bkowb g”d/ s'I T[go fBeb ikdk j? iK fJjBK T[go fBeb/ g”fdnK s'I T[sgkdB BjhI fwbdk. pknd ftu fJ; gqeko d/ g”d/ ;[Ze e/ ysw j' iKd/ jB. fJ;d/ ezNo'b bJh
NqkJhe'vowk (;zihtBh) iK f;T{v'w'Bk; cb{o';?I; (c;b ofyne) gq:'r eoB Bkb bkG fwbdk j?.
M'Iek o'r (g?vh pbk;N)
fJj o'r gkJhohe[b/ohnk UokJhih d[nkok c?bdk j?. o'r d/ bZSD feFsh fijh nkfeqsh d/ o{g ftu B}o nkT[Id/ jB. fJj g”d/ d/ ;ko/ fjZf;nK s/ jwbk eodk j?. fit/I bhc pbk;N, ekbo pbk;N, B'v pbk;N ns/ B?e pbk;N. fJjBK ;G ftu B?e pbk;N iK rodB s'V ;G s'I finkdk B[e;kB eodk j?. feT[Ife g”d/ dh nrbh nt;Ek ftu pkbh dk fBowkD BjhI j' gkT[Idk iK pkbh pBD d/ pknd th fJj dkfDnK ftu d[ZX BjhI pBD fdzdk fi; Bkb g?dktko xZN iKdh j?. c;b ftu finkdk Bwh ns/ o;kfJfDe ykdK dk gq:'r fJ; o'r ~ tXkT[D dk ezw eodk j?. 90 s'I 92% Bwh ftu M'Iek o'r s/ih Bkb c?bdk j?.
ihtkD{ gZsh nzrwkoh (ihtkD{ gZsh o'r)
fJ; o'r dk o'r ekoe i?IE'w'Bk; UokJhih j?. o'r d/ bZSD gZshnK s/ B}o nkT[Id/ jB fi; ftu gZshnK ghbhnK s'I ;c/d j' iKdhnK jB ns/ pknd ftu G{o/ ozr dhnK j' iKdhnK jB ns/ gZshnK dh B'e ;[eh j'Jh gqshs j[zdh j?. finkdk jwbk j'D s/ o'rh ihtkD{ d[nkok ;okfts ;c/d d[ZX fijk T[i fBebdk j?. gZshnK ghbhnk j'D ekoB g”d/ ftu G'iB pBkT[D dh feqnk pzd j' iKdh j? fi; Bkb g”d/ dk tkXk o[e iKdk j? ns/ T[sgkdB gqGkfts j[zdk j?.
gZsh Xkoh o'r (bhc ;Nhe)
fJj o'r i?IE'w'Bk; UokJhih ghHthH nokJhihe'bk Bkwe ihtkD{ d[nkok c?bdk j?. fJ; o'r d/ bZSD gZshnK s/ B}o nkT[Id/ jB. XZp/ S'N/, rfjo/ jo/ ns/ gkDh d/ XZp/ fij/ ns/ gZshnK dhnK B;K ftu XkohnK d/ o{g ftu fdykJh fdzd/ jB. fJ; o'r dk gqe'g feZb/ fBebD s'I b? e/ pkbh ftu dkD/ pBD se j[zdk j?. finkdk Bwh d/ ekoB XZp/ G{o/ ozr ftu pdb iKd/ jB.
FhE M[b;k o'r (FhE pbk;N)
fJj o'r okJhi'eN'Bhnk ;'b/BkJh d[nkok c?bdk j? fijVk fe fwZNh ns/ phi ifBs o'r j?. fJ; o'r d/ ekoB M'B/ dh 15 s'I 20% se c;b popkd j' iKdh j?. finkdk BkJhNq'iB dk gq:'r fJ; o'e ~ tXkT[D ftu wdd eodk j?. sB/ ns/ gZshnK s/ nfB:fws nkeko d/ ;c/d XZp/ fijBK d/ feBko/ ekb/ ozr d/ j[zd/ jB, o'r d/ finkdk jwb/ Bkb XZp/ tZv/ j' e/ gZsh ns/ sB/ ~ g{ok eto eod/ jB fi; Bkb T[;dh pVtko ns/ G'iB pBkT[Dk pzd j' iKdk j?.
FhE rbB o'r (FhE okZN)
fJ; o'r dk o'r ekoe o'eb/vhnw UokJhih j?. o'r d/ bZSD pkbh d/ ftek; d/ F[o{ dh nt;Ek ftu rbB d/ o{g ftu fdykJh fdzd/ jB. gZsh dh FhE s/ 0H5 s'I 1H5 ;?HwhH d/ ro/n ozr d/ jbe/ G{o/ XZp/ fdykJh fdzd/ jB fijV/ phwkoh tXD d/ Bkb Bkb tZv/ j[zd/ jB ns/ pknd ftu g{oh FhE s/ c?b iKd/
www.krishijagran.com
M'B/ dh y/sh ftu i?fte cc{zdBkFh
dk wjZst
M'B/ dh y/sh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 28
jB fi; Bkb ;c/d gkT{vo tXdk j?, pkeh dk fjZ;k Bkowb j[zdk j? iK nzs ftu pkbh s/ bkb G{o/ XZp/ ftef;s j' e/ pkbh ~ ;[ek fdzd/ jB. pkbh d/ nzdo dk fjZ;k ykbh ofj iKdk j?. i/ dkfDnK dk fBowkD j[zdk th j? sK T[j ozrjhD ns/ GZd/ Bio nkT[Id/ jB. fJ; Bkb T[sgkdB ekch fro iKdk j?.
G{ok XZpk o'r (pokT{B ;g'N)
fJj o'r j?bwBE';g'f;nw nokJhih Bkwe o'r ekoe d[nkok j[zdk j?, fijVh fe phi ifBs phwkoh j?. fJ; o'r dk jwbk gZshnK pkbhnK ns/ dkfDnK s/ j[zdk j?. dkfDnK s/ S'N/, r'b ns/ G{o/ bkb ozr d/ XZp/ pDd/ jB. pzrkb ftu ;zB 1942 ftu 50 s'I 90% M'Bk fJ; o'r d/ ekoB BFN j' frnk fi; Bkb T[E/ 2 fwfbnB b'eK dh ekb g?D eoe/ w”s j' rJh. G{ok XZpk o'r d/ ekoB 20 s'I 30% se dk B[e;kB j' ;edk j? ns/ dkfDnK dh r[DtZsk ns/ g?dktko ftu ewh nkT[Idh j?. fijVhnK iwhBK ftu xZN gkDh fwbdk j? ns/ f;fbek, g'NkFhnw, w?rBh}, w?rBhFhnw, b'jk ns/ e?bFhnw dh ewh j[zdh j? T[jBK iwhBK ftu G{ok XZpk o'r dk gqe'g finkdk j'D dh ;zGktBk ofjzdh j?.
M'B/ dk M{mk ezvtk o'r (ckb; ;wN)
fJ; o'r dk o'r ekoe n;Nhb/rhB'Jhvh tho/I; j?. finkdk Bwh ns/ BkJhNq'iB T[otoe dk finkdk gq:'r o'r ~ c?bkT[D ftu ;jkfJe j?. o'r dk jwbk d' soQK j[zdk j? gfjbk c[b pBD dh nt;Ek ftu ns/ d{ik id'I pkbh ftu dkD/ gZeD dh nt;Ek j't/. pkbh ftu dkfDnK dh irQk s/ ;zso/ s'I ghb/ ozr dk gkT{vo fdykJh fdzdk j?. id'I jtk ubdh j? sK fJj gkT{vo T[v e/ d{i/ g”fdnK dhnK pkbhnK s/ fuge e/ s/ih Bkb o'r ~ c?bkT[Idk j?. fJ; bJh fJ; o'r d/ ezNo'b bJh phi ns/ fwZNh dk T[gukfos j'Dk ns/ ;w/I s/ T[fus cc{zdhBkFh dk fSVekn eoBk nfsnzs io{oh j?. fJj 20 s'I 30% se c;b dh rD[ tsZ k iK Ts[ gkdB ~ xNZ eodk j.?
M'B/ dk N[zro' ftFkD{ o'r
fJj o'r nkoHNhHn?;Hth_ nkoHNhHphHth Bkwe thFkD{nK d/ ekoB j[zdk j? fi;dk tkje ehN bhc jkgo j?. fJ; fpwkoh ~ ezNo'b eoB bJh fJ;d/ tkje ~ o'eDk io{oh j?. fJ; fpwkoh s'I gqGkfts g”d/ dk ftek; o[e iKdk j? ns/ g”dk p'Bk ofj iKdk j?. gZshnK ghbhnK ns/ ;zsoh ghbhnK j' iKdhnK jB, os[nk fij/ ozr d/ XZp/ pD iKd/ jB. o'r d/ bZSD gZsh d/ T[gob/ f;o/ s'I F[o{ j' e/ gZsh dhnK XkohnK ns/ j/mbhnK gZshnK ~ th gqGkfts eodk j?, fi; Bkb g”d/ dk g{ok ftek; o[e iKdk j?.
o'rK ns/ fpwkohnK ~ ezNo'b eoB d/ T[gknL
· Bo;oh fsnko eoB s'I gfjbK phi ~ 25 rqkw gqsh eb' phi d/ fj;kp Bkb NqkJhe'vowk (;zihtBh) iK f;T{v'w'Bk; cb{o';?I; (c;b oZfyne) Bkb T[gukfos eoBk ukjhdk j?. fi; Bkb phi ifBs o'rK dh o'eEkw Bo;oh ftu jh ehsh ik ;e/.
· phiK ~ row gkDh Bkb T[gukfos eo ;ed/ jB. fJ;d/ bJh 45 s'I 47 fvroh ;?INhro/v s/ 5 fwzN ns/ 50 s'I 52 fvroh ;?Nhro/v s/ 10 fwzN se phiK ~ T[gukfos eoB Bkb M”Iek o'r ~ ezNo'b ehsk ik ;edk j?.
· phiK ~ 1% u{B/ d/ gkDh ftu T[gukfos eoB Bkb M[b;k o'r dh o'eEkw ehsh ik ;edh j?.
· BkJhNq'iB T[otoeK dk xN s'I xN gq:'r ehsk ikDk ukjhdk j?. fBzw b/fgs BkJhNq'iBXkoh T[otoeK dk jh gq:'r eo'.
· o'ro'Xh fe;wK dh u'D eoBh ukjhdh j?.
· c;b ~ finkdk gkDh BjhI d/Dk ukjhdk. fe;kB GoktK ~ ukjhdk j? fe 30 s'I 45 fdB pknd y/s ftu gkDh dh wksok xZN eo' ns/
jbeh Bwh d/D dh e'fFF eo' fi; Bkb fwZNh ;[uko{ o{g Bkb ezw eo. finkdk Bwh Bkb o'r ns/ fpwkohnK ~ nB[e{b tksktoD fwb iKdk j? fi; Bkb o'r ekoe s/ih Bkb c?be/ B[e;kB eod/ jB.
· y/s ftu c;b ntF/FK ~ ysw eo d/Dk ukjhdk j? fi; Bkb o'r ekoe nkgDk ihtB uZeo g{ok Bk eo ;e/.
· M'B/ dhnK ;kohnK fpwkohnK ~ ezNo'b eoB bJh fJe s'I d' feb' NqkJhe'vowk (;zihtBh) ns/ fJe s'I d' feb' f;T{v'w'Bk; cb{o';?I; (c;b oZfyne) ~ 50 s'I 100 feb' r'po dh ykd iK fwZNh ftu fwbk e/ y/sh dh fsnkoh d/ ;w/I iK g”d o'gkJh d/ pknd fwZNh ftu p[oekn eoB Bkb fwZNh ftu w”i{d o'r ekoe gBg BjhI gkT[Id/ fi; Bkb c;b ;[oZfyns ofjzd/ j?. fit/I fe pekB/, M[b;k ns/ M'Iek o'r nkfd.
· jtk d[nkok c?bD tkb/ o'rK ~ ezNo'b eoB bJh i?fte ehNBkFe 1 feb' f;T{v'w'Bk; cb{o';?I; (c;b oZfyne) iK 500 s'I 750 fwHbhH p?f;b; ;pfNfb; (fwbvkT{B) iK d'jK ~ fwbke/ c;b ftu d' s'I fszB tko fSVekn eoB Bkb ;ko/ o'rK s'I w[esh fwb ;edh j?. fit/I- M'Iek, M[b;k, gZsh Xkoh o'r, FhE rbB, G{ok XZpk o'r ns/ ckb; ;wZN nkfd.
fFt e[wko f;zxJh-34, d{ih wzfib, eBkN ;oe;
BthI fdbh-110011c'BL 09717011107, 9997871103
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comM'B/ dh y/sh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 29
;c/d w{;bhjs ;[Xko dtkJhnK dh tXdh wzr
~ t/yfdnK fgSb/ eJh ;kbK s'I ;c/d w{;bh dh g?dktko w[Bkc/ dk ;”dk ;kfps j' ojh j?. w?vh;Bb g”fdnK ftu gqsh j?eN/no finkdk w[Bkck d/D tkbh ;c/d w{;bh dh y/sh finkdk ckfJd/wzd j?. fJ;dh g?dktko bJh c;b ~ fsnko eoBk finkdk w[Ffeb BjhI j[zdk. fJ;bJh fe;kB fJ;dh g?dktko eoe/ nkgDk w[Bkck tXk ;ed/ jB. ;c/d w{;bh dh g?dktko bJh d'wN iK ekbh fwZNh p/jso ofjzdh j?. fJ; fbjki Bkb wZX gqd/F, gzikp, jfonkDk, fjwkub gqd/F, T[sokyzv ns/ T[so gqd/F d/ e[M fJbke/ ;c/d w{;bh T[rkT[D bJh nB[e{b wzB/ iKd/ jB.
wZX gqd/F d/ xkN fi; ftu ;c/d w{;bh dk ckow j? T[E'I ;c/d w{;bh d/ phi ;gbkJh ehs/ iKd/ jB. ;c/d w{;bh dh g?dktko bJh ;jh ;wK i{B ns/ i[bkJh dk wjhBk j[zdk j?. fJjBK wjhfBnK ftu ;c/d w{;bh d/ phi ~ y/sK ftu bkfJnk iKdk j? ns/ Btzpo se fJ;d/ g”d/ tZv/ j' iKd/ jB go ;c/d w{;bh iV d/ o{g ftu fwbdh j?. fJ;bJh fJ;d/ ezd ~ cotoh d/ wjhB/ ftu jh T[ykfVnk iKdk j? ns/ fJ; rZb dk yk; fXnkB oZfynk iKdk j? fe fJ;dh g?dktko bJh o;kfJfDe ykd ns/ T[otoeK dk gq:'r BjhI ehsk iKdk j?. o;kfJfDe ykdK d/ gq:'r eoB Bkb ;c/d w{;bh d/ w?vh;Bb sZs BFN j' iKd/ jB fJ;bJh fJ;dh T[sw g?dktko bJh e/Iu{J/ Bkb pDh i?fte ykd dk jh T[g:'r ehsk ikDk ukjhdk j?.
www.krishijagran.com
;c/d w{;bhB[e;kB s'I puknL
;c/d w{;bh d/ g”fdnK ~ dhwe s'I pukT[Dk pj[s io{oh j[zdk j?. fJ;d/ bJh y/s ftu fBzw s'I pD/ dhweBkFh T[sgkd gkT[Dk io{oh j[zdk j?. fJ;d/ fJbktk y/s ftu gkDh d/ fBek; dh ftt;Ek j'Dh th io{oh j?. feT[Ife gkDh GoB dh ;{os ftu g”d/ d/ yokp j'D dh nkFzek ofjzdh j?. jkbKfe ;c/d w{;bh d/ g”fdnK d/ ftek; bJh y/s ftu Bwh dk ofjDk io{oh j[zdk j?. fJ;d/ fJbktk e'Jh yk; fBrokBh dh io{os BjhI g?Idh.
ezd GzvkoD dh ftXhL
;c/d w{;bh d/ ezd dk GzvkoD eoB bJh fJjBK ~ iwhB ftu Bkbh pDke/ ;[Zeh fwZNh ftu dpk e/ oZyDk ukjhdk j? feT[Ife Bwh fwbD Bkb fJj yokp j' ;ed/ jB.
wzrL
fgSb/ eJh ;kbK d/ d”okB nk:[ot?fde dtkJhnK dh ygs tXD Bkb nzso-okFNoh pkikoK d/ Bkb okFNoh pkiko ftu th ;c/d w{;bh dh wzr tXh j?. fJ; tiQk Bkb fe;kBK dh th ;c/d w{;bh dh g?dktko ftu fdbu;gh tXh j?. ;c/d w{;bh dh ;[Ze/ j'J/ ezd_iV fJe jiko o[gJ/ feb' d/ Gkn se fte iKdh j?.
feqFh ftfrnkfBeK d/ nB[;ko nkw s”o s/ Btzpo ftu ;c/d w{;bh d/ g”d/ d/ gZs/ ghb/ g?D brd/ jB. fJj t/y e/ fe;kB fJj fj;kp bk b?Id/ jB fe j[D g”d/ ~ gkDh d/D dh io{os BjhI j?, fijVk fe rbs sohek j?. fJ;dh tiQk fJj j? fe ;c/d w{;bh d/ g”d/ p/Fe Btzpo se fsnko j' iKd/ jB go fJ;dh iV ~ cotoh ftu jh eZfYnk ikDk ukjhdk j?. sK se fJjBK dh ;fgqzebo Bkb jbeh f;zukJh eod/ ofjDk io{oh j?. cotoh ftu ;c/d w{;bh dh iV ~ eZY e/ ;[ek fbnk iKdk j?. fJ;d/ pknd i' iV pu iKdh j?, T[;~ ;[Zeh o/s ftu dpk fdsk iKdk j?. nfijk eoe/ fJjBK ezdK ~ nrbh c;b d/ phi bJh fsnko ehsk iKdk j?. fJjBK ezdK ~ phi d/ o{g ftu th t/funk ik ;edk j?.
feqFh nB[;zXkB-eosktK d/ w[skfpe ;c/d w{;bh ~ gfjbh tko bkT[D ftu finkdk you nkT[Idk j?. fJ;dk ekoB fJj j? fe ;c/d w{;bh d/ g”fdnK d/ ftu dh d{oh pj[s xZN oZyh iKdh j?. fJ; ekoB fJe j?eN/no ftu eohp 1H20 bZy phiK dh io{os g?Idh j?. ;c/d w{;bh d/ ezd pkiko ftu 400 s'I 500 o[gJ/ feb' d/ Gkn fwbd/ jB. gozs{ fJe j?eN/no ;c/d w{;bh dh y/sh Bkb fe;kB ~ ;tk s'I v/Y bZy o[gJ/ se dk w[Bkck j' ;edk j?.
;c/d w{;bh
;/
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 30
dosh fJbki ftu nze[fos nkjko
~ ihtKs nkjko wzfBnk iKdk j?,
fJ;bJh T[;~ nfwqs nkjko dk BK
fdsk frnk j?. fJj j?okB eo d/D tkb/
r[DK Bkb Gog{o, T[u ykd wkDe oZyD
tkb/ g”Fe sZsK dk fJe gqw[Zy ns/
wjZstg{oB ;o's j?. nze[fos nkjko
ihtB dk nkXkoG{s ;o's j?, ns/ phs/
jikoK ;kbK s'I g'FD dk fJe tZvk ;o's
wzfBnk ikdk fojk j?. gqkfeqse fufes;k
wzBdh j? fe ;/jswzd pD/ ofjD bJh
;kv/ G'iB dk 20% fjZ;k nwbh ns/
80% ykoh j'Dk ukjhdk j?. gqfeqsh
ftu ykoh j'D eoe/ nze[fos nkjko
;/js d/ ;[Xko, ;oho d/ F[ZxheoD ftu
;jkfJe ns/ T[;~ o'r gqsho'Xh
pDkT[Idk j?, fi;dh T[fus wksok ftu
;/tB Bkb n;hI ;/jswzd ofj ;ed/ jK.
;kv/ ;oho s/ nze[fos nkjko dk gqGkt
J/Bk v{zxk j[zdk j? fe gqfeqse fufes;e
fJ;~ dtkJh ;wM e/ fJ;dk gquko
eod/ jB.
nfwqs nkjko eh j?<
nzfwqs nkjko ykdnzB iK dkbK d/
nze[fos phi fijBK ftu nze[oD dh
gqfeqnk ftu ihtB ~ ;[oZfyns ns/
T[Bs eoB d/ ftF/F r[D nk iKd/ jB.
nfwqs nkjko feT[I<
nkX[fBe :[r ftu finkdkso b'eK
d/ ofjD ;fjD dk sohek yk; s”o s/
FfjoK ftu nwbh ns/ g'FD-jhD
ngqkfeqse ykd gdkoEK s/ fBoGo j[zdk
ik fojk j? fi;B/ ;k~ rzGho ;/js ;zpzXh
;wZf;nktK ns/ w'Nkg/ d/ d[nko s/ yVk
eo fdsk j?. e[dos dk wzBDk j? fe
finkdkso fpwkohnK dk w{b ekoB
ykD-gkD, ofjD ;fjD, ;'u ftuko
dhnK rbs nkdsK jB. fJ; bJh ;k~
rbs nkdsK s/ fiZs gkT[Dh j't/rh.
fJjBK ;G s/ fiZs jkf;b eoB bJh
;k~ fJZSk Fesh dh io{os j?.
d?fBe nkjko d/ fJe Gkr d/ o{g
ftu nfwqs nkjko dk fB:fws T[g:'r
nwbh ns/ ykohn ykd gdkoeK dh
io{os d/ nB[gks ~ ;zs[fbs eo ;edk
j?, fijVk ;/js ~ pDkJ/ oZyD ftu
nfsnzs wjZstg{oD j?.
nfwqs nkjko dk T[g:'r e'D eo ;edk
j?<
gqkfeqse fufes;eK dh okJ/ ftu
jo ftnesh nfwqs nkjko dk T[g:'r
eo ;edk j?, go fJ;dk w{b f;XKs j?
fe fJ;~ nbg wksok ftu ykDk
ukjhdk j? ns/ y{p upk upk e/ ykDk
ukjhdk j?. ;tkd ftu tkX/ bJh fJ;
ftu NwkNo, yhok, joh fwou, XBhnk,
fBzp{ nkfd fwbkJ/ ik ;ed/ jB. nzfwqs
nkjko Bk e/tb g”FfNe j[zdk j? ;r'I
fJ;dh bkrs th xZN j[zdh j?. gqkfeqse
fufes;eK dk ws j? fe i/ fJe o'rh
ftnesh T[fus eZu/ nkjko dk ;/tB
eodk j? sK T[j nkgDh ;/js ;zpzXh
;wZf;nktK s'I finkdk nk;kBh Bkb ns/
xZN ;w/I ftu S[Nekok gk ;edk j?. i/
fJe ;/jswzd nkdwh fB:fws s”o s/
fJ;dk ;/tB eodk j? sK T[j eJh o'rK
nze[fos nkjko nfwqs nkjko
www.krishijagran.comnze[fos nkjko
e[
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 31
s'I pu ;edk j? ns/ nkgDh ;/js ftu
;[Xko th eo ;edk j?.
fejBK phiK ~ nze[fos ehsk ik ;edk
j?<
uBk, ;'fJnkphB, eDe, ;{oiw[yh,
w{zr, w'm, w/Eh, foiek nkfd d/ phiK ~
nze[fos ehsk ik ;edk j? ns/ fJjBK ~
ftnesh ftF/F dh io{os iK gqkfeqse
fufes;e dh ;bkj d/ nB[;ko ehsk ik
;edk j?. eDe d/ phiK ~ nze[fos
eod/ ;w/I yk; fXnkB oZyDk io{oh j[zdk
j? sKfe T[; ftu cc{zdh Bk br ;e/.
fJ; bJh ;wZf;nk s'I S[Nekok gkT[D
bJh eDe ~ nze[fos eoB bJh FhF/ d/
iko dk T[g:'r eoBk ukjhdk j? ns/
;t/o/ T[; ~ X[Zg ftu oZyDk ukjhdk j?.
nzfwqs nkjko ~ gekT[DkL
nzfwqs nkjko ~ eZu/ dh irQk gek
e/ ykD Bkb T[;d/ g”Fe sZsK dh wksok
ns/ g”Fe wkD dh r[DtZsk ftu ewh nk
iKdh j?. fJ; bJh nzfwqs nkjko ~
gekT[Dk, sbDk iK ;/eDk T[fus BjhI
j?. fco th nzfwqs nkjko ~ Gkc ftu
gekfJnk ik ;edk j?. p[ZY/ fJB;kBK
d[nkok fijBK ~ nzfwqs nkjko upkT[D
ftu w[Ffeb nkT[Idh j?, fJ;~ fwe;h
ftu gh; e/ fJ;d/ g/;N dk ;/tB fJjBK
bkGK d/ Bkb nk;kBh Bkb ehsk ik
;edk j?.
fet/I fsnko ehsk ikJ/ nzfwqs nkjko<
w{zr, w/EhdkBk, uB/ ns/ fJ;/ soQK
d/ j'o phiK ~ nze[fos FhF/ d/ iko iK
frZb/ egV/ dh ;jkfJsk Bkb nfsnzs
nk;kBh Bkb nze[fos ehsk ik ;edk j?.
;G s'I gfjbK phiK ~ eJh tko gkDh
Bkb uzrh soQK X' e/ N[ZN/ j'J/ ns/ yokp
phiK ~ SKN e/ eZY d/Dk ukjhdk j?.
T[;d/ pknd fJjBK ~ fJe iko ftu gk
e/ T[; ftu uko r[Dk gkDh gkT[Dk
ukjhdk j?. oks Go gkDh ftu fGiD d/
pknd nrb/ fdB ;t/o/ gkDh ftu X' e/
fJjBK ~ ;kc ;[sh egV/ dh fJe E?bh
ftu oZyDk ukjhdk j?. fJ;~ fe;/ ;jh
EK s/ Nzfrnk th ik ;edk j?. rowhnK
ftu fJ; s/ eJh tko mzYk gkDh fSVed/
ofjDk ukjhdk j? sKfe phiK ftu Bwh
pDh oj/. nrb/ fdB S'N/ S'N/ nze[o
fBeb nkT[Id/ jB. ;kXkoB s”o s/
rowhnK ftu nze[o ibdh ns/ ;odhnK
ftu d/o Bkb fBebd/ jB. eJh FhF/ d/
ikoK ftu th ftu ftu io{os nB[;ko
mzYk gkDh fSVed/ ofj e/ nze[fos eo
;ed/ jK.
;ktXkBhnKL
1H nzfwqs nkjko fsnko eoB bJh
u[D/ rJh phi ski/, o'r ns/ ehN
w[es j'D/ ukjhd/ jB feT[Ife g[okD/
ns/ o'r rq;s phiK s'I uzr/ nze[o
BjhI fBebd/.
2H nze[fos eoB s'I gfjbK phiK ~
uzrh soQK X' b?Dk ukjhdk j? ns/
ezeo gZEo, fwZNh nkfd eZY d/Dh
ukjhdh j?.
3H nzfwqs nkjko fsnko j'D d/ pknd
fJ;~ ;/tB eoB s'I gfjbK d[pkok
X' e/ ;kc eo b?Dk ukjhdk j?.
4H nze[o dh gqfeqnk d/ d”okB e[M phi
nze[fos BjhI j' gkT[Id/. T[jBK ~
u[D e/ eZY d/Dk ukjhdk j?.
5H finkdk fdBK se oZy/ nfwqs nkjko
~ ykDk T[fus BjhI j?. fJ; bJh
fJ;dk ibdh T[g:'r eo b?Dk
ukjhdk j?.
6H pk;h, d[orzfXs ns/ w[oMkJ/ j'J/
nze[oK dk ;/tB BjhI eoBk
ukjhdk.
nzfwqs nkjko d/ bkGL
1H nzfwqs nkjko gqkfeqse, skik ns/
g{oh soQK ihtzs nkjko j?. fJj
pVh nk;kBh Bkb guD tkbk, xZN
w'Nkgk eoB tkbk, finkdk ;[nkdh
ns/ g”FfNe j[zdk j?.
2H nze[oD d/ pknd e[M phiK ftu
ftNkfwB ;h, ohp'cb/ftB fBnkf;B,
b”j, ck;c'o; dh wksok ns/
T[gbpXsk ftu tkXk j' iKdk j?.
fJ; soQK ftNkfwB ns/ yfDi
gdkoEK ~ gqkgs eoB dk fJe
tXhnk ns/ w[ZbtkB ;o's j?.
3H g”Fe sZsK fit/I n'bhr', ;?eokJhv}
dh wksok nze[oD d/ pknd xZN j'
iKdh j?.
4H fJjBK ykd sZsK ftu gkfJnk ikD
tkbk ;Nkou rb{e'} coeN'} ns/
wkoN'} ftu pdb iKdk j?. fJj
Bk e/tb ;[nkd ftu tkXk eodk j?
;r'I fJ;dh gkuesk th tXkT[Idk
j?. gfotosB dh fJj gqfeqnk
dkbK ftu j”bh ns/ nBkiK ftu
s/i rsh Bkb j[zdh j?.
5H ;kv/ nkjko ftu fJj nze[fos
nkjko Bt-ihtB d/D tkbk nkjko
j? fi; ftu fe;/ soQK dh fwbktN
BjhI j[zdh.
6H fJj ;;sk, ;ob ns/ nk;kBh Bkb
fsnko j' iKdk j? fJ; bJh jo/e
d/ piN d/ nB[e{b j' iKdk j?.
7H nzfwqs njko ~ fpBk gekJ/ ykXk
iKdk j? fJ; bJh fJj fJzXB dh
pus th eodk j?.
8H fJj ihtB ;[oZfyns oZyD bJh
;oho dhnK fGzB fGzB io{osK ~
g{ok eodk j?. fJ; soQK nB/e soQK
d/ ftn;Bekoh ns/ ;oho ~
B[e;kB gj[zukT[D tkb/ ykd
gdkoEK d/ gqsh bkb;k ibdh xN
iKdh j?.
9H BF/ ns/ wZXgkB d/ nkdh
ftneshnK bJh th nB[e{b j? ns/
fJjBK s'I w[esh dtkT[D ftu
;jkfJe j?.
;[iksk Gkorti/, 398, nogD ftjko, rbh BzH21
i?sg[o n?e;N?IFB, pdog[o,
BthI fdZbh- 110044
w'L 8826135732
www.krishijagran.comnze[fos nkjko
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 32
;ko dh nZXh s'I finkdk iB;zfynk
~ nkjko gqdkB eoB tkb/ uktb
T[sgkdB dh io{os ns/ gV';h d/F dh
uhB dh ;zeo M'B/ dh T[sgkdB dh
;cbsk ~ t/yd/ j'J/ Gkos ftu ;zeo
M'B/ dh y/sh tb ekch fXnkB fdsk ik
fojk j? feT[Ife ;zeo M'Bk nkw M'B/ d/
w[ekpb/ 15-20% finkdk T[gi d/D
d/ ekfpb j'D d/ Bkb Bkb fJjBK
fe;wK ftu ehV/ ns/ o'rK dk gqe'g th
pkehnK d/ w[ekpb/ xZN j[zdk j?. ;zeo
M'B/ d/ finkdk T[sgkdB ns/ io{os ~
t/yfdnK ;zeo M'Bk T[sgkdB ftu
Bo;oh gqpzXB fJe wjZstg{oB eVh j?.
Bo;oh dk T[sw ;wKL
;zeo M'B/ dh fe;w ~ gZeD d/
tec/ nB[;ko wJh d/ nkyoh jcs/ s'I wZX
i{B se T[fus ;wK j?.
;zeo M'B/ d[nkok finkdk T[gi
b?D ns/ ;/jswzd Bo;oh T[rkT[D bJh
fiE/ se ;zGt j' ;e/ j/m fbyhnK
seBheK ~ ngBkT[Dk io{oh j?L
· fJe j?eN/no iwhB ftu M'Bk
bkT[D bJh 1000 tor whNo
iwhB ftu Bo;oh ~ T[rkU.
· iwhB uzrh soQK fsnko eo' fit/I fe
w[y y/s ftu o'gkJh bJh ehsh
iKdh j?.
· uzrh soK fsnko ehs/ rJ/ y/s ftu
1H0-1H5 whNo u”Vh ns/ ;[ftXk
nB[;ko bzpkJh tkbhnK fenkohnK
~ iwhB dh s?n s'I 10 ;?HwhH s'I
T[go oy'. d' fenkohnK d/ ftu
30 ;?HwhH u”Vh Bkbh pDkU fi;
Bkb f;zukJh ehsh ik ;e/ ns/
fJjBK BkbhnK ftu yV/ j' e/ jZEK
Bkb yogstko th nk;kBh Bkb
eZY/ ik ;eD.
· phi ~ fenkohnK ftu phiD s'I
gfjbK 5-10 feHrqkH ck;c'o; ns/
5 feHrqkH g'NkF ~ 1000 tor
whNo dh do Bkb fenkohnK ftu
pokpo wksok ftu fSVe e/ fwbk
fdU. ;odh d/ w”;w ftu Bo;oh
T[rkT[Id/ ;w/I ck;c'o; dh wksok ~
d'r[Dh eoe/ y/s ftu fSVe' fi;
Bkb mzv dk n;o xN j't/ ns/
Bo;oh dk tkXk s/ih Bkb j' ;e/.
i/ j' ;e/ sK gkbhfEB Bkb oks
t/b/ Bo;oh ~ YZe' ns/ fdB t/b/
gkbhfEB ~ Bo;oh s'I jNk bU.
nfijk eoB Bkb oks ftu Bo;oh
dk mzv d[nkok j'D tkbk B[e;kB
pukfJnk ik ;edk j?.
· F[X ns/ ;t;E phiK dh brGr
15-20 feHrqkH wksok 1000
tor whNo y/so bJh nB[w'fds
ehsh rJh j?. phiK ~ gfjbK gkDh
Bo;oh gqpzXB Bkb eo' ;zeo M'B/ dh y/sh
www.krishijagran.comM'B/ dh fpikJh
;z
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 33
ftu 24 xzN/ se fGr'fJnk iKdk j? fco fJjBK phiK ~
p'oh d/ nzdo pzd eo iwhB d/ nzdo rZvk pDke/ phi ~
48 xzfNnK se g[nkb Bkb Yze e/ gZEo nkfd Bkb
dpkU iK coF s/ phiK ~ fJe irQk oy e/ frZbhnK
p'ohnK Bkb Yze fdU. phiK d/ T[go gqshfdB gkDh dk
fSVekn eod/ jB. nfijk eoB Bkb phiK ftu cc{zdh
nkfd bZrD dk vo BjhI ofjzdk.
· nze[fos phiK ~ fenkohnK ftu 20 rqkw_tor whNo
dh do Bkb pokpo Gkr ftu fSVe e/ phi fdU.
fenkohnK ftu phiK ~ fSVed/ ;w/I E'Vk E'Vk gkDh th
ofjDk ukjhdk j?. fpikJh d/ fJe jcs/ pknd
fenkohnK ftu gkDh d/ b?tb ~ 4-5 ;?HwhH se tXkU
ns/ gkDh d/ fJ; b?tb ~ Bo;oh d/ T[ykVD se oZy',
fi; Bkb Bo;oh dk tkXk uzrk j't/.
· nkfJoB dh ewh tkb/ y/soK ftu nw'fBnw c/o; ;bc/N
(2%) d/ x'b dk d' s'I fszB tko fJe jcs/ d/ nzsokb
s/ ;go/n eo', nfijk eoB s/ b”j sZs dh ewh
(eb'o'f;; bZSD) dh ;wZf;nk ~ o'fenk ik ;edk j?.
Bo;oh dhnK fenkohnK ftu th gkDh d/ b?tb ~ jw/FK
xZN' xZN 2 ;?HwhH se oZy'.
· fijV/ y/soK ftu fize dh ewh B}o nkJ/, T[jBK ftu
fize ;bc/N ~ 20-25 feHrqkH_j?H dh do Bkb fpikJh
s'I gfjbK iwhB ftu fwbk fdU iK 0H2% fize ;bc/N
d/ x'b dk ;go/n eoB Bkb Bo;oh ftu fize dh
;wZf;nk ~ o'fenk ik ;edk j?.
· i/ Bo;oh ftu yogstkoK dh ;wZf;nk j? sK yogstkoK
dh o'eEkw bJh nB[w'fds yogstkoBkFe dtkJhnK
fit/I fpT{Nkeb'o ns/ ;bco dk 1H0 s'I 1H5 feHrqkH
;feqn sZs_j?H dk fSVekn fpikJh d/ fszB ukko fdB
pknd ;wkB o{g Bkb Bo;oh ftu eoB Bkb yogstkoK
dh ;wZf;nk ~ o'fenk ik ;edk j?. Bo;oh ftu jw/FK
gkDh Gfonk ofjD Bkb th yogstkoK ~ o'fenk ik
;edk j?.
· i/ BkJhNq'iB dh ewh (ghbkgB) d/ bZSD fdykJh d/D sK
fszB s'I gzi feHrqkw BkJhNq'iB ~ gqsh 1000 tor whNo
dh do Bkb fSVekn eo'. fJj fSVekn Bo;oh ftu'I
g”d/ T[ykVD s'I fJe jcsk gfjbK brkU.
· id'I Bo;oh 20 s'I 25 fdB dh j' ikJ/ sK mhe soQK Bkb
g”d T[ykVBh ukjhdh j?. g”d T[ykVD d/ fJe fdB
gfjbK Bo;oh ftu gkDh Go', nfijk eoB Bkb g”d ~
nk;kBh Bkb T[ykfVnk ik ;edk j?.
nB[w'fds fe;wKL
fe;kBK bJh ;zeo M'B/ dh j/m fbyhnK fe;wK nB[w'fds
ehshnK rJhnK jBL
· g{;k nko n?u 90
· gzs ;zeo M'Bk- 1
· ghHn?uHph-71
· AAri seed US-312
· gzs ;zeo M'Bk -3
· Bo/Ido T{;o ;zeo M'Bk-3 nkfd
vkH nkoH n?;H;?Iro ns/ vkHo/F{ u”Xoh;odor tbZG GkJh gN/b feqFh ns/ N?eBkb'ih
:{Bhtof;Nh, w/om
www.krishijagran.comM'B/ dh fpikJh
ekdsZVfephZ-dkWe dk mi;ksx djsaA vius lkjs Ñf"k mRikn] Ñf"k lqfo/kkvksa dh eq¶r ekdsZfVax djsaA
marketmirchi.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 34
gghs/ d/ ehV/ ns/ o'rK dk gqpzXB
;zrw F[o{ eo fdzd/ jB. fJjBK dk w?E[B brGr 5 s'I 7 xzN/ se ubdk j?. w?E[B d/ 25 s'I 30 fdBK pknd wkdk nzv/ fdzdh j?. fJj nzv/ iwhB d/ EZb/ 18 s'I 20 ;?HwhH dh v{zxkJh s/ 145 s'I 170 se d/ ro[gK ftu fds/ iKd/ jB. fJj ro[g uZeo d/ o{g ftu j[zd/ jB ns/ nkg; ftu fugeD tkb/ ;okt Bkb i[V/ ofjzd/ jB.
B[e;kB
fJ; iksh d/ nGoe ns/ itkB d't/I jh gghs/ dhnK gZshnK ~ nkgD/ eZND ns/ u[GkT[D tkb/ w[Zy nzrK Bkb eN e/ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. fJj finkdkso fJe jh g”d/ s/ tZvh ;zfynk ftu fJeZm/ ofjzd/ jB ns/ gZshnK ~ e[soe/ yKd/ jB. fJj ehN/ edh edh S'N/ g”fdnK ~ g{oh soQK gZsh ofjs eo fdzd/ jB. fJjBK d/ gqe'g eoe/ g”fdnK dk tkXk o[e iKdh j? ns/ edh edh g”dk g{oh soK wo iKdk j?.
ezNo'bL
1H feT[Ife wkdk y/sK dhnK v'bK ns/ pzio iwhB ftu nzv/ fdzdh j? fJ;bJh fJjBK ~ fwZNh gbND tkb/ jb Bkb i's e/ ysw eo d/Dk ukjhdk j?.
2H nGoe nzfvnK ftu'I fBebD d/ pknd v'bK s/ T[rh j'Jh xkj ~ yKd/ jB fJ; bJh v'bK s/ 5% w?bkfEnkB dk fSVekn eoBk ukjhdk j?.
3H i/ g”fdnK s/ fJjBK fNZfvnK dk gqe'g j' frnk j't/ sK eb'ov/B 0H05 iK w?bkfEnkB 0H1% dk th fSVekn T[g:'rh gkfJnk frnk j?.
cbp/Xe wZyhnK- gfjukD ns/ ihtB uZeo
cbp/Xe wZyhnK ftu J/B/ bzp/ nzvfBeF/ge BjhI j[zd/ fijV/ gghs/ d/ cb d/ fSbe/ d/ EZb/ nzv/ d/ ;eD gozs{ v?e; e[eofpNh dhnK fJbhnK fJ;d/ gZe/ j'J/ cbK ftu gkJhnK rJhnK jB. fJj gghs/ dk fJe r”D ehVk j?. eZu/ ns/ nZX ge/ cbK ftu fJ;dk gqe'g BjhI j[zdk. e/tb gZe/ j'J/ iK finkdk gZe/ cb jh fJ;d/ B[e;kB s'I gqGkfts j[zd/ jB.
Gkos ;z;ko ftu ;G s'I tZvk gghsk T[sgkde d/F j?. d/F ftu gghs/ dh y/sh brGr 73H7 j?eN/no y/socb ftu j[zdh j? ns/ T[sgkdB 25H90 bZy NB j?. gghs/ d/ g”d/ s/ eJh soQK d/ ehV/ jwbk eod/ jB. fJj t/yD ftu nkfJnk j? fe nzB ehN ns/ ftnkXhnK dk nkg; ftu fJe ;fj ihtB uZeo j[zdk j? ns/ fJe tko ehfVnK dk jwbk j'D s/ phwkohnK dk nkrwB j'D brdk j?. fJj rZb yk; s”o s/ ftFkD{iB o'r noEks tkfJo; d/ jwb/ d/ pko/ ftu f;ZX j' u[eh j?. fJ;/ soQK tksktoD ftu Bwh d/ finkdk ns/ xZN j'D Bkb eJh fpwkohnK dk gqe'g tX iKdk j?. gghs/ dk g”dk finkdk Bwh d/ gqsh yk; ;zt/dBFhb j[zdk j? ns/ fwZNh iK tksktoD ftu Bwh tXD Bkb o'rK dk fFekon j'D brdk j?. gq;s[s b/y ftu ehN ftnkXhnK d/ pko/ ftu ikDekoh fdZsh rJh j? fi; Bkb ehN ftnkXhnK s'I pfunk ik ;edk j?.
nke dk fNZvk (g'Jhf;b';/o; fgeN;)
gSkD ns/ ihtB uZeoL
itkB ehV/ ghb/ ozr d/ jz[d/ jB. fJ; d/ f;o ns/ teF s/ Bhb/ jo/ ozr dh ns/ T[do d/ EZb/ ekb/ ozr dhnK u”VkJh ftu XkohnK gkJhnK iKdhnK jB. nrb/ yzG Bhb/ fij/ jo/ ozr d/ jz[d/ jB. fJjBK ftu ghb/ ozr dhnK bzp/ nkekpo dhnK N/vhnK f;oktK gkJhnK iKdhnK jB. fgSb/ yzG jbe/ ghb/ ;c/d ns/ gkodoFh jz[d/ jB. nGoe ghbkgB bJ/ ;c/d ozr d/ j[zd/ jB ns/ T[jBK s/ Bkozrh ns/ ekb/ ozr dhnK XkohnK ns/ XZp/ gkJ/ iKd/ jB. fJ; fNZv/ dhnK d' ghVhnK fJe E'Vk ;wK ihD tkbh ns/ fJe bzpk ;wK ihD tkbh gkJhnK iKdhnK jB. xZN ;w/I tkbh ghVh i{B nr;s se gkJh iKdh j?. fJ; ftu nzv/ fJe wjhB/ pknd jh c[N iKd/ jB. ns/ nGoe d' wjhB/ ftu jh g{oB ftef;s j' iKd/ jB. bzp/ ;w/I tkbh ghVh ftu wkdk f;szpo wjhB/ ftu nzv/ fdzdh j?. fijV/ fBFfeqnk nt;Ek ftu wkou wjhB/ se gJ/ ofjzd/ jB. fJj wkou d/ nzs iK ngq?b d/ F[o{ ftu c[Nd/ jB. fJjBK ftu'I fijV/ nGoe fBebd/ jB T[j d' iK YkJh wjhfBnK ftu g{oh soK ftef;s j' iKd/ jB ns/
gghs/ d/ ehV/ ns/ o'rK dk gqpzXB
www.krishijagran.comehV/ gqpzXB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 35
B[e;kBL
fJ; ehV/ d/ w?rN jh B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. wkdk gZe/ j'J/ cbK d/ nzdo T[jBK d/ fSbfenK d/ EZb/ nzv/ fdzdh j?. fJj nzv/ d' s'I fszB fdB ftu c[N iKd/ jB ns/ T[jBK ftu'I fBeb/ w?rN cbK d/ r[Zd/ yk e/ T[; ~ nDT[g:'rh pDk fdzd/ jB. fJ; gqeko d/ cb ibdh ge iKd/ jB.
ezNo'bL
1H ;odhnK ftu fwZNh gbND tkb/ jb Bkb i[skJh eoe/ fwZNh gbN d/Dh ukjhdh j?. fJ; Bkb ehV/ dh fgT{gk nt;Ek BFN j' iKdh j?.
2H itkB wZyh ~ uko/ dk bkbu (ekop'fob 4 rqkw gqsh bhNo gkDh ftu ns/ 0H1% gq'NhB jkJhvq'ikJhb/N iK Fho/ d/ x'b dk fSVekn) d/ e/ nkeofFs eo BFN eo fdzd/ jB.
3H itkB Bo wZyh ~ fwEkfJb :[fiB'b 0H1% w?bkfEnkB 0H1% ns/ n?be'jb Bkb pD/ Nq?g ~ pkrK ftu o[yK s/ bNekT[Dk ukjhdk j? fi; Bkb Bo wZyh Nq?g ftu nkeofFs j' e/ wo iKdh j?.
J/fcv (J/fc; r';hgkJh)
gfjukD ns/ ihtB uZeo
fJ; ehV/ ~ egkj dk wkj{ th efjzd/ jB. fJj ne;o rfjo/ jo/ ekb/ ozr d/ j[zd/ jB. wkj{ d/ fBzc S'N/ ns/ ekb/ j[zd/ jB ns/ M[zvK ftu gkJ/ iKd/ jB. itkBh dh nt;Ek d' soK dh j[zdh j?, gzydko ns/ gzyjhB. fJjBK dk nkeko brGr 2 fwHwhH j[zdk j?. fJjBK d/ T[do s/ d' wX[-BfbektK j[zdhnK jB fijBK ~ e[DhektK efjzd/ jB. fBzc nt;Ek 7 s'I 9 fdB se ofjzdh j?. itkB jokgB bJ/ d' s'I fszB jcs/ se fizdk ofjzd/ jB ns/ gqshfdB 8 s'I 22 pZu/ g?dk eod/ jB. fJ;dk gqe'g fd;zpo s'I wkou se finkdk ofjzdk j?.
B[e;kB
fJj J/fcv gZshnK ftu'I o; u{;e/ B[e;kB gjz[ukT[Idk j?. nGoe ns/ itkB d't/I jh B[e;kBdkfJe jB. o; u{;D d/ Bkb Bkb gghs/ ftu ftesh tb: fuZsh wzd w'i?e S'Nh gZsh Bkwe ftFkD{ ifBs o'rK ~ c?bkT[Id/ jB. fJjBK o'rK d/ gqe'g Bkb g”fdnK dk tkXk o[e iKdk j?. c[b ns/ cb nkT[D/ pzd j' iKd/ jB. fJj ehV/ jtk Bkb th d{o se c?b iKd/ jB.
ezNo'b
1H wkj{z dk gqe'g j'D s/ ghb/ fugfug/ Nq?g dk gq:'r eo' fi;Bk wkj{z Nq?g s/ fuge e/ wo ikJ/.
2H goGeFh eke;hB/bhv; iK f;ofcv iK eqkJh;'gobk
ekoBhnk dk ;zoeFB eo gzikj jiko s'I fJe bZy nzv/ iK ;[zvh gqsh j?eN/no dh do Bkb SZv'.
3H fBzw dk noe 5% iK 1H25 bhNo fBzw dk s/b 100 bhNo gkDh ftu fwbk e/ fSVe'.
4H phHNhH dk 1 feb'rqkw gqsh j?eN/no dh do Bkb fSVekn eoBk ukjhdk j?.
5H io{os g?D s/ w?Nkf;;Nke; 25 JhH;hH iK vkJhw/EkfJN 30 JhH;hH 1 fwHbhH gqsh bhNo gkDh dk fSVekn eo'.
gghs/ dh ;c/d wZyh- gfjukD ns/ bZSD
� fJj wZyh gghs/ d/ fJbktk pj[s ;kohnK d{ihnK c;bK ftu th gkJh iKdh j?. egkj ~ fJj ;G s”I finkdk B[e;kB gj[zukT[Idh j?. egkj d/ fJbktk ;'fJnkphB, wKj, w{zr, ekjtk, szpke{ ns/ nkb{ ftu th fJj ehVk ghbk w'i/e ns/ goD e[zuB o'r d/ tkfJo; d/ o'rtkje d/ o{g ftu ezw eodk j?. fJj ehVk ;ko/ ;kb feqnkFhb ofjzdk j?. fJj ;odhnK ftu finkdk ;zfynk ftu B}o nkT[Idk j?. wkdk gZshnK dh j/mbh s?n s/ 100 s'I 150 nzv/ fdzdh j?. fJ;d/ nzv/ jbe/ ghb/ dhoxtsh ns/ Yzvbdko j[zd/ jB. fJj nzv/ ngq?b s'I f;szpo d/ ftu fszB s'I gzi fdB ftu nes{po Btzpo ftu gzi s'I gzdoK fdBK ftu ns/ fd;zpo iBtoh ftu brGr fJe wjhB/ ftu c[Nd/ jB. fJjBK ftu'I S'N/ S'N/ nGoe fBebd/ jB. fJj nGoe gZshnK ftu nkgD/ w[Zy nzr u[G' e/ o; u{;D brd/ jB ns/ fszB tko fBow'uB eoe/ fgT{gk nt;Ek ftu pdb iKd/ jB. fgT{gk nt;Ek w”;w d/ nB[;ko 9 fdB s'I 2 wjhB/ se j[zdh j?. rowhnK ftu fJ;dk ihtB uZeo brGr d' wjhB/ ftu g{ok j' iKdk j?. ;odhnK ftu fJ;d/ ihtB uZeo dk ;wK tX iKdk j?. gqiBB ;zrw d[nkok j[zdk j?. edh edh gqiBB nfBF/e iBB d[nkoki th j[zdk gozs{ fJ; gqeko Bkb e/tb Bo jh g?dk j[zd/ jB.
B[e;kBL
fJ; ehV/ d/ S'N/ pZu/ ns/ itkB d't/I jh B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. fJ;d/ S'N/ Fbe ehV/ dh soK brd/ jB. T[j gZshnK ftu'I o; u{;d/ jB. cbK dhnK gZshnK ghbhnK g? iKdhnK jB ns/ ;[zrV iKdhnK jB. tZv/ ehV/ o; u{;D d/ fJbktk tkfJo; o'r th c?bkT[Id/ jB fi; Bkb gZshnK w[V iKdhnK j?. g”d/ d/ tkX/ s/ n;o g?Idk j? ns/ T[; ftu c[b ns/ cb xZN nkT[Id/ jB. S'N/ g”d/ s/ gqe'g j' ikt/ sK T[; ftu cb fpbe[b BjhI nkT[Id/.
ezNo'bL
1H ;c/d wZyh Bkb rq;s gZshnK, c[b ns/ g”d/ s'V e/ BFN eo d/D/ ukjhd/ jB.
2H eqkJh;'gobk ekoBhnk ~ gzikj jiko s'I fJe bZy nzv/ gqsh j?eN/no Sv'.
3H rqf;s g”fdnK s/ fBzw dk s/b 5 fwHwhH gqsh bhNo gkDh ftu iK wZSh o'f;B ;'g 25 fwHrqkH gqsh bhNo dh do Bkb fSVekn eoBk ukjhdk j?.
4H ehV/ dh ;zfynk nkofEe gZXo s'I T[go iKd/ jh w?Nkf;;Nke; 25 JhH;hH iK vkJhw/EkfJN 30 JhH;hH 1 fwHwhH gqsh bhNo gkDh dk fSVekn eo'.
www.krishijagran.comehV/ gqpzXB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 36
wkfJN- gfjukD ns/ ihtB uZeo
B[e;kB j'J/ g”d/ dhnK gZshnK s/ ghb/ ghb/ XZp/ Bio nkT[Id/ jB. gZshnK ne;o ;[zrV iKdhnK jB. gZshnK dh j/mbh s?n s/ ikbk gkfJnk iKdk j? ns/ T[; ikb/ d/ EZb/ wkfJN d/ S'N/ S'N/ pZu/ ns/ itkB jikoK dh frDsh ftu ofjzd/ jB. fJj gghs/ dhnK gZshnK ftu'I o; u{;d/ jB. pZu/ 0H2 fwHwhH bzp/ j[zd/ jB. fJjBK dhnK fszB i'Vh bZsK j[zdhnK jB. tZv/ ehV/ nzvkeko bkbh bJ/ jo/ ozr d/ j[zd/ jB. Bo 0H3 s'I 0H4 fwHwhH bzp/ j[zd/ jB ns/ wkdk 0H4 s'I 0H5 fwHwhH bzph j[zdh j?. fJj wkfJN i[bkJh s'I wkou se ;feqn ofjzdk j?. fJj ngq?b s'I i{B se dk ;wK rowh fBFfeqnsk ftu wkdk d/ o{g ftu fpskT[Idk j?. whIj F[o{ j'D s/ wkdk ;feqn j' iKdh j? ns/ nfBF/e iBB d[nkok gZshnK dh j/mbh s?n s/ ikb/ d/ EZb/ 200 nzv/ fdzdh j?. fJj nzv/ J/eb fds/ iKd/ jB. fJj gzi s'I nZm fdBK d/ T{FD ekb d/ pknd c[N iKd/ jB ns/ fJjBK ftu'I S'N/ S'N/ wkfJN fBeb nkT[Id/ jB. fJjBK dhnK fszB i'Vh bZsK j[zdhnK jB. fJjBK ~ fvzpe efjzd/ jB. fsB s'I uko fdB d/ pknd fvzpe fBow'uB eoe/ nGe ftu pdb iKd/ jB fijBK dhnK 4 i'Vh bZsK j[zdhnK jB.
B[e;kBL
S'N/ ns/ tZv/ d't/I jh gghs/ ~ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. fJj ne;o S'N/ g”fdnK ~ B[e;kB gj[zukT[Id/ jB. gozs{ tZv/ g”fdnK s/ th fJjBK dk gqe'g j[zdk j?. fJj gZshnK dk o; u{;d/ jB fi; d/ gfoDkw;o{g gZshnK ghbhnK g? iKdhnK jB. g”d/ d/yD ftu phwko brd/ jB, T[jBK dk tkXk o[e iKdk j?. S'N/ g”fdnK s/ gqe'g j'D s/ T[j ne;o wo iKd/ jB. tZv/ g”fdnK dk ftek; o[e iKdk j? ns/ cbK dh ;zfynk xN iKdh j?. cb S'N/ S'N/ brd/ jB.
ezNo'b
1H B[e;kB j'JhnK gZshnK ~ s'V e/ s[ozs ;kV d/Dk ukjhdk j?.
2H finkdk gqe'g j'D s/ rzXe d/ x'b dk fSVekn eoBk ukjhdk j? iK fB:zpBFhb rzXe d/ 0H05% x'b dk fSVekn eoBk ukjhdk j?.
3H eb'oc/BkfwvhB vkJhe'c'b iK okE/B d/ 0H05 x'b dk fSVekn eoBk ukjhdk j?.
4H nke;hfvw/NkB, EkfJUfwNkB, g?okfEnkB, ck;c/whvkB iK vkJheb'o'tk; 0H035 d/ x'b dk fSVekn th T[g:'rh f;ZX j'fJnk j?.
;{sofeqwh- gfjukD ns/ ihtB uZeo
itkB wkdk BkFgsh dh Feb dh r'b nkeko dh j[zdh j?. fJ;dk nrbk fjZ;k gsk ns/ nbr fijk brdk j?. fJe wkdk brGr 250 s'I 300 nzv/ fdzdh j?. fJj nzv/ fJe Fb/Fwhn gdkoE s'I fBebd/ jB. nzfvnK d/ nzdo jh fvzpe gfjb/ fBow'uB dh nt;Ek gko eod/ jB. fJjBK s'I fijV/ d{ih nt;Ek d/ fvzpe pDd/ jB T[j fwZNh d/ eDK ftu o/Ird/ ofjzd/ jB ns/ T[g:[es gog'Fh iVK d/ ;zgoe ftu nkT[D Bkb T[jBK Bkb fuzpV iKd/ jB ns/ iVK dh pkjoh uwVh ~ S/d e/ T[ZseK se gj[zu ikd/ jB. fJjBK dk beF/ cb'J/w T[Zse j[zd/ jB. gog'Fh d/ nzdo fvzpe ftu'I 3 fBow'uB j'o j[zd/ jB. B/wkN'v
dh F'FD feqnk d/ cb;o{g g”d/ d/ Bt/I T[ZseK ftu s/ih Bkb ftGkiB j[zdk j? ns/ fJ; gqeko rzqEhnK dk iBw j[zdk j?. fJjBK rqzEhnK d/ nzdo B/wkN'v fJe c;b ekb s'I d{ih c;b ekb se ihT[Idk ofj e/ gfjb/ jwb/ F[o{ eodk j?.
B[e;kB d/ bZSDL
fJ; B/wkN'v d/ gqGkt Bkb w{b rqzEh o'r g?dk j[zdk j?. fJ;d/ bZrD Bkb g”d/ dh w”s BjhI j[zdh ;r'I rqzEhnK s/ eJh o'riBe ns/ fwqs ihth eteK ns/ ihtkD{nK d/ jwb/ Bkb g{oh iV rb iKdh j?. g”d/ ftu wbkBh d/ bZSD g? j' iKd/ jB fi; Bkb g”d/ dk tkXk o[e iKdk j?, gZshnK S'NhnK ns/ ghbhnK g? iKdhnK jB. cb pj[s xZN brd/ jB ns/ edh edh g”d/ ;[Ze iKd/ jB.
gqpzXBL
1H gog'Fh c;bK ~ brksko fJe jh y/s ftu bkT[D Bkb fJ; B/wkN'v dh frDsh tX iKdh j? fJ; bJh T[g:[es c;b uZeo ngBk e/ fJ; dk gq:'r xZN ehsk ik ;edk j?.
2H rowhnK ftu y/s dh d' fszB tko v[zxh i[skJh eoe/ fwZNh ~ uzrh soQK ;[ekT[D Bkb fvzpe BFN j' iKd/ jB.
3H B/wkN'v dk finkdk gqe'g j'D Bkb B/wkN'vBkFh dk gq:'r eoBk ukjhdk j?. fJ;d/ bJh vhHvhH300 bhNo fBwkr/B 18 bhNo iK fcT{okvkB 25 feb'rqkw gqsh j?H dh do Bkb c;b o'gD s'I fszB jcs/ gfjbK iwhB ftu gq:'r eoBk ukjhdk j?.
4H fwZNh ftu ekopfBe gdkoEK d/ ftrbB Bkb th fJ; B/wkN'v d/ ezNo'b ftu ekch wdd fwbdh j?. bZeV dk p[okdk, fBzw iK nkozvh dh ybh 25 e[fJzNb gqsh j?H dh do Bkb c;b bkT[D s'I fszB jcs/ gfjbK y/s ftu fwbkT[D s/ w{b rqzEhnK dh ;zfynk ftu ekch ewh gkJh rJh j?.
gghs/ d/ gqw[Zy o'r
v?Ifgzr nkc iK iV ;VD fpwkohL
fJj o'r Bo;oh ftu phi nze[oK ftu j[zdk j?. fJ; Bkb G{wh d/ nzdo d/ iht fi; ftu gkJhfEnw, ckfJN'cE/ok, fcT{i/fonw ns/ okJhi'eN'Bhnk dhnK eJh fe;wK w[Zy jB. ;G s'I gfjbK fJjBK dk jwbk phiK d/ nze[oB t/b/ j[zdk j?. fit/I jh phi nze[o phi d/ pkjo nkT[Idk j?, fJjBK d/ jwb/ Bkb ;V iKdk j?. i/ fJjBK s'I pu e/ iwhB d/ T[s/ nk iKdk j? sK sB/ d/ iwhB d/ e'b tkb/ fjZ;/ s/ ib;es Gkr fdykJh fdzd/ jB. fi; ftu ;VD j'D brdh j? ns/ phi nze[o fvr iKdk j?. F[o{nks ftu fpwkoh d/ bZSD e[M irK s/ fdykJh fdzd/ jB.
gqpzXB
1H phiK ~ n?r';kB ihHn?B iK egNkB Bkwe dtkJh dh 2 rqkw gqsh feHrqkH phi dh do Bkb T[guko eoBk ukjhdk j?.
2H o'gDh iK Bo;oh dh fwZNh ~ th T[gukfos dtkJhnK dk 0H2% x'b pDk e/ T[gukfos eoBk ukjhdk j?.
3H g”d/ nze[oD d/ 5 s'I 7 fdBK pknd g”dFkbk ~ ekgo nke;heb'okJhv dh 2 rqkw iK w?Ie'i/p iK w/Nkb?efib dh 2 rqkw wksok gqsh bhNo gkDh dk x'b pDke/ iVK ~ fgbkU.
www.krishijagran.comehV/ gqpzXB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 37
u{ofBb nkf;skL
fJj o'r fJe gqeko d/ ete s'I j[zdk j?. sk}k Bw tksktoD ns/ mzvhnK oksK ftu fJ; o'r dh T[dosk tX iKdh j?. wziohnK ns/ BthnK gZshnK s/ ;c/d iK X{;o u{ofBb tkXk fdykJh fdzdk j?. o'r dk c?bkn wziohnK dhnK fFyktK s'I F[o{ j' e/ j/mK tb g[Fg neF, BthnK gZshnK ns/ gshnK NfjDhnK se c?b ikdk j?. fJ; Bkb gqGkfts fjZf;nk dk tkXk o[e iKdk j?. c[b ns/ gZshnK fvr iKdhnK jB. i/ fJBc?eFB s'I gfjbK cb br rJ/ j'D sK T[j nZX geh nt;Ek ftu jh fvr iKd/ jB. cbK dh ;zfynk ftu Gkoh ewh nk iKdh j?.
gqpzXBL
1H o'eEkw bJh 0H05 s'I 0H1% e?okE/B _0H1% pkft;fNB_0H1% p/B'fwb_e?b/eihB 0H1% dk fSVekn eoBk T[g:'rh j?.
2H x[bDFhb rzXe (0H2%) Bkwe eteBkFh dtkJhnK dk x'b pDke/ gfjbk fSVekn iBtoh, d{ik cotoh d/ F[o{ ftu ns/ shik cotoh d/ nzs ftu eoBk ukjhdk j?.
sBk iK gkd ftrbBL
o'r ekoe fgfEnw nc?Ivw?BNw ghH fvp/ohnBw d/ ekoB sB/ d/ j/mb/ fjZ;/ dh Skb ibhn j' iKdh j?. nB[e{b w”;w ftu ibhn ueZs/ nkeko ftu tX d/ sB/ d/ uko' gk;/ w/ybk pDk fdzd/ jB. g”d/ d/ T[go dhnK gZshnK w[oMk iKdhnK jB ns/ T[jBK dk ozr ghbk g? iKdk j?. gZshnK ;w/I s'I gfjbK jh fvr iKdhnK jB. sB/ d/ nkXko d/ fwqd[she T{seK dk ftxNB j' ikD eoe/ g{ok o[y nkXko s'I N[N e/ fvr iKdk j?.
o'eEkwL
1H gghs/ d/ prhfunK ftu ib fBek; dk T[fus gqpzX j'Dk ukjhdk j?. fijV/ g”fdnK s/ o'r dk gqGkt finkdk j't/ T[jBK ~ ibdh jh iV ;fjs T[ykV e/ ;kV d/Dk ukjhdk j?.
2H nkXko s'I 60 ;?HwhH dh T[ukJh se sfBnK s/ p'v' g/;N bk e/ sB/ d/ uko' gk;/ fwZNh ftu 6L6L50 ;Kdosk tkb/ p'ovk fwFoD ~ 5 bhNo gqsh g”dk gkT[D Bkb o'r ~ o'fenk ik ;edk j?. nfijk fszB tko i{B-i[bkJh ns/ nr;s ftu eoBk ukjhdk j?.
cb ftrbBL
nB/e ete o'r ekoe o'r d/ bZSD nZXge/ cbK s/ S'N/ r'b ibhn XZp/ d/ o{g ftu gqrN j[zd/ jB. ;w/I d/ Bkb Bkb fJjBK XZfpnK ftu tkXk j[zdk j? ns/ e[M ;w/I pknd fJj nkg; ftu fwb iKd/ jB. T{se ftxNB d/ ekoB cb ftrfbs j' iKd/ jB.
o'eEkwL
0H16% pbkJhNke; 50 d/ fSVekn Bkb fpwkoh ~ ezNo'b ehsk ik ;edk j?.
goD e[zuB iK w'i?e tkfJo;
ftFkD{ o'r rqf;s gZshnK S'NhnK ns/ M[Zohdko j' iKdhnK jB. gZshnK dk fteqs j'Dk ns/ fJjBK dhnK fFoktK dk ozr
ghbk g? ikDk o'r d/ nkw bZSD jB. o'r rq;s gZshnK j/mK tb w[V iKdhnK jB. cb;o{g fJj T[bN/ fgnkb/ tKr fdykJh fdzdhnK jB. fJj ehV/ nkgD/ u{;D tkb/ w[y nzrK s'I gZshnK dk o; u{;d/ jB ns/ fJ; gqeko gZshnK ftu rqf;s ftFkD{ ehV/ d/ w[Zy nzrK s'I ;/jswzd g”d/ ftu c?b iKd/ jB.
o'eEkwL
1H ftjkfoe T[gkn ;c/d wZyhnK dh o'eEkw j?.
2H rqf;s g”fdnK s/ fBzw dk s/b 5 fwwhH gqsh bhNo gkDh ftu iK wSbh o'f;B ;'g 25 fwrqkH gqsh bhNo dh do Bkb fSVekn eoBk ukjhdk j?.
3H ehfVnK dh ;zfynk nkofEe gZXo s'I T[s/ iKd/ jh w?Nkf;;Nke; 25 JhH;h iK vkJhw/E'J/N 30 JhH;hH 1 fwHbhH gqsh bhNo gkDh dk fSVekn eo'.
4H fJwhvkeb'fgqv 17H8 n?;Hn?b iK EkfJUw?eikw 25 JhH;hH 1 fwbhbhNo gqsh bhNo dh do Bkb fSVekn eo'.
n?IEo/eB'iL (e'b'N'NqkJhew rbhUog'okfJfv;)
fJj o'r e'b/N'NqkJhew ete d[nkok j[zdk j?. o[yK dhnK e'wb NfjDhnK, cb ns/ c[bK s/ fJ; o'r ~ t/fynk ik ;edk j?. gZshnK s/ G{o/ iK ekb/, r'b iK nfB:fws nkeko d/ XZp/ j' iKd/ jB. fi; Bkb gZshnK dk tkXk o[e iKdk j?. gZshnK ftu S/e th j' iKd/ jB. finkdk tXD Bkb gZshnK fvr th iKdhnK jB. eZu/ cbK s/ ekb/ XZp/ pDd/ jB. dkr dk j/mK dk r[Zdk ;ys j' e/ cN iKdk j? ns/ cb nzs ftu fvr iKdk j?. fJj o'r wzioh nzrwkoh ns/ cb ;VB d/ o{g ftu th gqrN j[zdk j?.
gqpzXBL
1H o'rh NfjDhnK dh SNkJh eo, T[jBK ~ fvrhnK j'JhnK gZshnK d/ Bkb ;kV d/Dk ukjhdk j?.
2H g”fdnK s/ eteBkFh o;kfJDK fit/I ekgo nke;heb'okfJN 0H3% dk fSVekn eo d/Dk ukjhdk j?.
3H o'eEkw bJh o'rh o[yK s/ 0H2% pbkJhNke; - 50 ckJhNb'B iK p'v' fwFoD (0H8%) Bkwe dtkJhnK d/ x'b dk cotoh s'I wJh d/ wZX se d' fszB fSVekn eoB/ ukjhd/ jB. pkft;NB (0H1%) o'r ~ xN eoB bJh nfsnzs gqGktFkbh f;ZX j'fJnk j?.
foFhgkb ns/ vkH ;hHn?;H gq;kdgoy/so ;jkfJe i?fte fB:zsoD gq:'rFkbk
(ehN ftfrnkB ftGkr)gqkfXnkge (ftGkr nfXneF ehN ftfrnkB ftGkr)
;odko tbZG GkJh gN/b feqFh ns/ gqkd:'freh ftFtftfdnkbk-
w/omw'L 9412421702, 9412432724Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comehV/ gqpzXB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 38
B/ dh f;ZXh fpikJh T[fus Bwh ftu y/s dh xZN i[skJh
eoe/ iK fpBK i's/ y/sK ftu io{os nB[;ko
ntoBkswe yogstkoBkFe dk gq:'r eoe/ iho' fvqb wFhB
Bkb ehsh iKdh j?. fJ; seBhe Bkb o'gkJh ns/ b/t dh
i[skJh dh bkrs ftu pus j[zdh j? ns/ c;b ;w/I f;o fsnko
j' iKdh j? fi; Bkb nrbh c;b dh fpikJh T[fus ;w/I s/
eoe/ g{oh c;b gqDkbh dk T[sgkdB tXkT[D ftu wdd
eodh j?. M'B/ dh fpikJh wkB;{B nkT[D s'I gfjbK 15 s'I 20
i{B se io{o eo b?Dh ukjhdh j? sKfe pknd ftu finkdk
Bwh ns/ gkDh fJeZmk j'D Bkb g”d/ gqGkfts Bk j'D. fJ;d/
bJh ;G s'I gfjbK y/s ftu jbek gkDh d/ e/ T[fus Bwh j'D
s/ io{os nB[;ko jbeh i[skJh iK fpBk i's/ iho' fNb wFhB
Bkb fpikJh eoBh ukjhdh j?. i[skJh fiE'I se ;zGt j' ;e/
jbeh ns/ fv;e j?o' iK o'Nkt/No Bkb eoBh ukjhdh j? iK
nktoBkswe yogstkoBkFh dtk (rbkJhc';/N) gq:'r eoe/
fszB fdB pknd b'VhIdh Bwh j'D s/ eoBh ukjhdh j?. phid/
;w/I j/m fbyhnK rZbK dk
fXnkB oZyDk ukjhdk j?L
· M'B/ dh fpikJh eoB s'I gfjbK iho' fNb wFhB dk nzF
F'XB eo b?Dk ukjhdk j? fi; Bkb phi 20 s'I 30
feb'rqkw gqsh j?eN/no ns/ T[otoe fBoXkfos wksok
130 feb'rqkw vhHJ/HghH ns/ v{zxkJh 3 s'I 4 ;?HwhH ftu
jh gJ/ finkdk v{zx/ j'D s/ nze[oD ns/ eZbK dh frDsh
xZN j't/rh, fJ; Bkb M'B/ dh g?dktko ftu ewh nk
ikJ/rh.
· fpikJh d/ ;w/I fvqb dh Bkbh dk yk; fXnkB oZyDk
ukjhdk j? feT[Ife fJ;d/ o[eD Bkb fpikJh mhe soK
BjhI j' gkT[Idh fi; Bkb xZN g”d/ T[rd/ jB ns/ T[gi
th xN j' iKdh j?. :{ohnk ns/ fwT{foN nkc g'NkF
T[otoeK ~ wFhB d/ T[otoe pe;/ ftu BjhI oZyDk
ukjhdk. fJjBK T[otoeK dk gq:'r Nkg vq?f;zr d/ o{g
ftu M'B/ d/ g”d/ ~ ;Ekfgs j'D d/ pknd f;zukJh d/
pknd eoBk ukjhdk j?.
· fpikJh eod/ ;w/I gkNk bkT[D dh io{os BjhI j[zdh. fJ;
bJh wFhB d/ fgZS/ gkNk BjhI pzBDk ukjhdk.
· wFhB ~ Nq?eNo jkJhvq'fbe s'I T[s/ Ezb/ eoe/ t/y bU fe
wFhB ;wsb j? fe BjhI. fJ;d/ pknd ykd ns/ phi
fvr fojk j? iK BjhI. i/ ;G e[M mhe j? sK E'Vh d{o
wFhB ubk e/ iwhB ftu phi dh v{zxkJh t/y bU. i/
io{os j't/ sK v{zxkJh fB:zsoD uZeo Bkb phi dh
v{zxkJh xN iK finkdk eo bU fco g{oh soQK ;zs[FN j'
ikD s/ y/s ftu wFhB Bkb fpikJh eo'.
fpikJh dh ftXhL
iho' fNb/i wFhB Bkb fpikJh eod/ ;w/I fJj pj[s jh
io{oh j? fe wFhB ~ ebNht/No dh soK Bk ubkU. y/s d/
fe;/ feBko/ s'I fszB whNo Bkg e/ fBFkB bk fdzd/ jB. fJj
gqfeqnk ;kjwD/ tkbh S'o s/ th eod/ jB. nfijk fJ; bJh
ehsk iKdk j? fe fJ; fszB whNo irQk ftu Nq?eNo nk;kBh
Bkb w'fVnk ik ;e/. j[D Nq?eNo fuzB d/ yZp/ iK ;Zi/ tkb/ w'V
Bkb i'V e/ fBFkB d/ e'b fgSbk uZek fJ; gqeko oZyd/ jB
www.krishijagran.com
M'B/ dh f;ZXh fpikJh iho' fNb BkbM'B/ dh f;ZXh fpikJh iho' fNb Bkb
M'B/ dh fpikJh
M'
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 39
fe iho' fNb/i wFhB d/ ckV fBFkB s/ gJ/. fco jkJhvq'fbe
Bkb wFhB ~ iwhB s/ oZye/ ubkT[Id/ jB. d{i/ f;o/ s/ ikD s/
id'I wFhB fBFkB ~ S{j bt/ sK jkvq'fbe Bkb wFhB ~ T[s/
u[e b?Id/ jB. j[D Nq?eNo ~ x[wk e/ d[pkok gfjbK tkbh irQk
dh ;kfJv s/ fJ; gqeko fbnkT[Id/ jB fe BK sK gfjbK i[sh
j'Jh irQk s/ wFhB d[pkok uZb/ ns/ Bk jh ftu'I iwhB S[N
ikJ/. d[pkok wFhB fBFkB s/ v/r e/ fpikJh eo fdzd/ jB sK
fJ; Gkr ftu Nq?eNo ~ gfjbK dh i[skJh iK fpikJh dh dFk
d/ bzpsw eod/ jB. nfijk eoB Bkb fpikJh uzrh soQK
j[zdh j?.
yogstko dh ;wZf;nkL
f;ZXh fpikJh iho' fNb M'B/ ftu yogstko fJe ;wZf;nk
d/ o{g ftu nkT[Id/ jB feT[Ife b?tb Bk j'D eoe/ fJjBK dk
nze[oB Bkowb dh s[bBk ftu finkdk j[zdk j?.
fpikJh d/ pknd 48 xzN/ d/ nzdo g?IvhfwEkfJbhB fJe
bhNo gqsh j?eN/no ;zeoh sZs dh do Bkb 500 iK 600
bhNo gkDh ftu x'b e/ fSVekn eoBk ukjhdk j?. fSVekn
eod/ ;w/I y/sh ftu b'VhIdh Bwh ofjDh ukjhdh j?. fJj dtk
yogstkoK d/ izwD s'I gfjbK jh T[jBK ~ wko fdzdh j?.
pknd ftu u”Vh gZsh tkb/ yogstko nkT[D sK T[jBK ~
w?N;bfcT{okB 4H0 rqkw feqnkFhb sZs gqsh j?eN/no dh do
Bkb gq:'r eoBk ukjhdk j?. yV/ y/s ftu pknd ftu T[ZrD
tkb/ yogstkoK ~ fBokJh eoe/ eZY d/Dk ukjhdk j?. t?;/
j/mb/ y/sK ftu ibnkF/ eoe/ yogstko xZN nkT[Id/ jB.
bkGL
· M'B/ dh Bo;oh T[rkT[D ftu j'D tkbk you pu iKdk
j?. phi th xZN brdk j?. fJ; ftXh ftu iho' fNb
wFhB d[nkok 20 s'I 30 feHrqkw phi gqsh j?eN/no
fpikJh bJh ekch j[zdk j?.
· y/s ftu gkDh Go b?D bJh Gkoh pkfoF iK f;zukJh dh
io{os BjhI g?Idh. Bw y/s ftu fpikJh j' iKdh j?. b/t
ns/ o'gBh dk you pu iKdk j?.
· ;w/I f;o M'B/ dh y/sh F[o{ j' iKdh j? ns/ ;w/I f;o y/s
ykbh j'D Bkb oph dh c;b dh fpikJh ;w/I f;o j'
iKdh j?. fi; Bkb g{oh c;b gqDkbh s'I T[gi finkdk
fwbdh j?.
· b/t eoB Bkb yokp j'Jh G”fse dFk eoe/ oph c;b
dh T[gi xND dh jkbs BjhI nkT[Idh ns/ oph dh T[gi
uzrh fwbdh j?.
;ktXkBhnKL
· io{os nB[;ko fpikJh s'I gfjbK rbkJhc';?N dh T[fus
wksok ~ y/s ftu pokpo fSVeDk ukjhdk j? fi; Bkb
gfjbK s'I T[r/ yogstko ezNo'b j' ikD.
· rbkJhc';?N dtkJh d/ fSVekn d/ d' fdB d/ nzdo
po;ks j'D s/ Bfjo dk gkDh nk ikD s/ dtkJh dk
gqGkt xN iKdk j?.
· y/s ;wsb ns/ ib fBek; :[es j'Dk ukjhdk j? BjhI
sK M'B/ dh fpikJh d/ fszB fdB d/ nzdo ib Gokn j'D
s/ nze[oD p[oh soK gqGkfts j[zdk j?.
oftzdo BkE u”p/gqrshFhb ns/ ;zwkfBs fe;kB
fe;kB ;/tk e/Ido vke p/Irbk d/ ;kjwD/
pk;vhj, iBgd pbhnk (T[sogqd/F) w'L 0945357732
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comM'B/ dh fpikJh
INVESTMENT OPPORTUNITIES IN • Education • Farm Land • Media • Organic Agriculture • Commodities
For Details: 09654193353
"A call can change your life"
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 40
jbdh dh T[BZs gZdsh Bkb y/sh
jbdh fJe wjZstg{oB w;kb/ tkbh c;b j?, fi;dk
T[g:'r dtkJhnK s'I b? e/ j'o nB/e ezwK ftu ehsk iKdk j?.
fJ;d/ r[DK dk fizBh th uouk ehsh ikJ/ E'Vh j? feT[Ife fJj
c;b r[DK Bkb Gog{o j?, fJ;dh y/sh nk;kBh Bkb ehsh ik
;edh j? ns/ xZN bkrs seBhe ~ ngBk e/ fJ;~ nkwdBh
dk fJe uzrk ;kXB pDkfJnk ik ;edk j?. i/ fe;kB GkJh
fJ;dh y/sh finkdk wksok ftu BjhI eoBk ukj[zd/ sK xZN s'I
xZN J/Bh io{o eoB fe o'}kBk dh jbdh dh wzr ~ g{ok ehsk
ik ;e/. j/m fbyhnK ftfrnkfBe gdZshnK ~ ngBk e/ jbdh
dh y/sh ;cbskg{ote ehsh ik ;edh j?.
G{wh dh u'DL
jbdh dh y/sh pb{Jh d'wN iK wfNnko d'wN fwZNh ftu
;cbskg{ote ehsh iKdh j?. ib fBek; dh T[fus ftt;Ek
j'Dh ukjhdh j?. i/ }whB E'Vh nwbh j? sK T[; ftu jbdh
dh y/sh ;cbskg{ote ehsh ik ;edh j?.
G{wh dh fsnkohL
jbdh dh y/sh bJh G{wh dh uzrh fsnkoh eoB dh
io{os j? feT[Ife fJj }whB d/ nzdo jz[dh j? fi; bJh }whB
~ uzrh soQK G[oG[oh pDkfJnk ikDk io{oh j?. w'bv p'bv
gbkT{ Bkb xN s'I xN 30 ;?HwhH (fJe c[ZN) v{zxh i[skJh
eoB d/ pknd d' fszB tko ebNht/No ubk e/ }whB ~ uzrh
soQK fsnko eo b?Dk ukjhdk j? ns/ fJ; ftu gkNk ubk e/
iwhB ~ ;wsb eoBk ukjhdk j? ns/ tZfvnK Y/fbnK ~ S'Nk
eo b?Dk ukjhdk j?.
ykd ns/ T[otoeL
20 s'I 25 NB gqsh j?eN/no d/ fj;kp Bkb uzrh ;Vh
j'Jh r'po dh ykd dk T[g:'r eoBk ukjhdk j? feT[Ife r'po
dh ykd gkT[D Bkb }whB uzrh soQK G[oG[oh j' ikJ/rh ns/
fijVk th o;kfJfDe T[otoe gkfJnk ikJ/rk T[;dk ;w[fus
T[g:'r j' ;e/rk. fJ;d/ pknd 100 s'I 120 e[fJzNb
BkJhNq'iB 60-80 e[H ck;c'o; 80-100 ns/ e[H_j?H d/
fj;kp Bkb g'NkF dk gq:'r eoBk ukjhdk j?. jbdh dh y/sh
bJh g'NkF dk pj[s wjZst j?. fijV/ fe;kB fJ;dk gq:'r
BjhI eod/ T[jBK dh jbdh dh r[DtZsk ns/ T[gi d't/I jh
gqGkfts j[zdhnK jB. BkJhNq'iB dh fJe u”EkJh wksok ns/
ck;c'o; ns/ g'NkF dh g{oh wksok fpikJh d/ ;w/I fdZsh ikDh
ukjhdh j? ns/ BkJhNq'iB dh puh j'Jh wksok ~ d' fjZf;nK
ftu tzv e/ gfjbh wksok fpikJh d/ 40 s'I 60 fdBK pknd
ns/ d{ih wksok 80 s'I 100 fdBK d/ pknd d/Dh ukjhdh j?.
c;b uZeoL
jbdh dh ;cb y/sh bJh T[fus c;b uZeo dk
ngBkT[Dk nZs io{oh j?. fJ; rZb dk yk; fXnkB oZyDk
ukjhdk j? fe jbdh dh y/sh brksko T[;/ }whB s/ Bk ehsh
ikJ/ feT[Ife fJj c;b }whB ftu'I finkdk s'I finkdk g”Fe
sZsK ~ fyZudh j? fJ; eoe/ d{i/ ;kb T[;/ }whB ftu fJ;dh
y/sh Bk ehsh ikJ/ sK finkdk uzrk j't/rk. f;zfus y/soK ftu
weZJh, nkb{, fwou, i”I, XkB, w{zrcbh nkfd c;bK d/ Bkb
c;b uZeo ngBk e/ jbdh dh y/sh ;cbskg{ote ehsh ik
;edh j?.
ftef;s fe;wKL
w;kb/ tkbhnK fe;wK g{Bk, ;'Bhnk, r'sw, foFw,
;[o'wk, o'wk, feqFBk, r[zwN{o, w/rk, jbdh 1, ;[eoB, ;[rzXB
www.krishijagran.com
oFwh r”ojkT[g ;zukbe feqFh, fibk okJ/g[oJhw/bL [email protected]
jbdh dh T[BZs gZdsh Bkb y/sh
jbdh dh y/sh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 41
ns/ ;hHU1 nkfd gqw[Zy ikshnK jB
fijBK dh u'D fe;kB eo ;ed/ jB.
E'Vh fijh wksok i/ fJe tko fwb iKdh
j? sK fco nkgDk phi fsnko ehsk ik
;edk j?.
fpikJhL
fijV/ fe;kB GkJhnK e'b gkDh dh
g{oh ;j{bs j? T[j ngq?b d/ d{i/ gytkV/
s'I i[bkJh d/ gfjb/ jcs/ se jbdh ~
bk ;ed/ jB gozs{ fijBK e'b f;zukJh
;[ftXk dh b'VhIdh wksok ftu ewh j?
T[j wkB;{B dh pkfoF F[o{ j[zd/ jh
jbdh bk ;ed/ jB go y/sh dh fsnkoh
gfjbK s'I jh eo e/ oZyDh ukjhdh j?.
}whB uzrh soQK fsnko eoB d/ pknd
d' s'I fszB whNo u”VhnK fenkohnK pDk
e/ 30 s'I 45 ;?HwhH bkJhB s'I bkJhB
ns/ 20-25 ;?HwhH g”d s'I g”d dh d{oh
oZyd/ j'J/ 4 s'I 5 ;?HwhH v{zxkJh s/ ezdK
~ bkT[Dk ukjhdk j?. fJ; soQK jbdh
bkT[D Bkb 12 s'I 15 e[fJzNb
j?eN/no rzvK dh io{os g?Idh j?.
f;zukJhL
jbdh ftu finkdk f;zukJh dh
io{os BjhI j? go i/ c;b rowh ftu
phih iKdh j? saK pkfoF F[o{ j'D s'I
gfjbK se uko s'I gzi f;zukJhnK dh
io{os g?Idh j?. wkB;{B nkT[D d/ pknd
f;zukJh dh io{os BjhI g?Idh go i/ ftu
whIj BjhI g?Idk iK ;[Zek g? iKdk j? ns/
nes{po d/ pknd i/ pkfoF BjhI j'
gkT[Idh sK nfij/ jkbksK ftu 20 s'I
25 fdB d/ nzsokb s/ f;zukJh eoBk
io{oh j' iKdk j?. Btzpo wjhB/ ftu
gZshnK dk ftek; ns/ xDezd dh w'NkJh
tXDk F[o{ j' iKdk j?. T[; ;w/I finkdk
T[gi gqkgs eoB bJh fwZNh uVkT[Dk
io{oh j' iKdk j? fi; Bkb ezdK dk
ftek; tXhnk j[zdk j? ns/ T[sgkdB
ftu tkXk j[zdk j?.
ib fBek;L
ib fBek; dk T[fus gqpzX eoBk
ukjhdk j? BjhI sK jbdh dh c;b s/
p[ok gqGkt g?Idk j?. g”d/ ns/ gZshnK
ghbhnK g?D brdhnK jB. fJ; bJh
;w/I ;w/I s/ pkfoF d/ gkDh ~ y/s ftu'I
pkjo eZYD dh T[fus ftt;Ek j'Dh
ukjhdh j?.
yogstko ezNo'bL
jbdh dh uzrh c;b b?D bJh d'
s'I fszB fBokJhnK eoBk io{oh j[zdk j?.
gfjbh fBokJh fpikJh s'I 80 - 90
fdBK pknd ns/ d{ih fBokJh fJ;d/ fJe
wjhB/ pknd eoBh ukjhdh j? gozs{ i/
yogstko gfjbK jh nk iKd/ jB sK.
nfijk brdk j? fe c;b gqGkfts j'
ojh j? sK fJ;d/ gfjbK th fJe fBokJh
ehsh ik ;edh j?. fJ;d/ Bkb jh Bkb
;w/I ;w/I s/ r[vkJh th eod/ ofjDk
ukjhdk j? fi; Bkb tk:{ ;zuko tXhnk
j' ;e/ ns/ jbdh dh c;b dk g{oB
ftek; j' ;e/ fijVk fe T[sgkdB Bkb
f;ZXk ;pzX oZydk j?.
ehN ezNo'bL
nkw s”o s/ jbdh ftu ehfVnK dh
finkdk ;wZf;nk BjhI j[zdh. fes/ fes/
p/de ns/ Efog; (o; u{;D tkb/
ehfVnK dh) dh ;wZf;nk nkT[Idh j?.
sBk p/de bJh c'o'/N, Ehw/B - d'jK ftu'I
fe;/ fJe dtkJh dk 10 feb' gqsh
j?eN/no d/ fj;kp Bkb gq:'r ehsk ik
;edk j?.
eNkJhL
wJh i{B ftu phih rJh c;b
cotoh wjhB/ se y'dD bkfJe j' iKdh
j?. fJ;;w/I xD ezdK dk ftek; j' iKdk
j? ns/ gZshnK ghbhnK g? e/ ;[ZeD
brdhnK jB. T[d'I ;wMDk ukjhdk j?
fe jbdh gZe u[eh j? ns/ j[D fJ;dh
eNkJh iK y[dkJh ehsh ik ;edh j?.
gfjbK g”fdnK ~ doKsh Bkb eZN d/Dk
ukjhdk j? ns/ pknd ftu jb Bkb
i[skJh eoe/ jbdh d/ ezdK ~ nk;kBh
Bkb eZfYnk ik ;edk j?. fiE/ io{os
;wMh ikJ/ e[dkbh dk th gq:'r ehsk ik
;edk j?. jbdh dh nr/sh c;b 7 s'I
8 wjhB/, wZX 8 s'I 9 wjhB/ ns/ d/o
Bkb gZeD tkbh 9 s'I 10 wjhB/ ftu
gZe e/ fsnko j' iKdh j?.
T[giL
fiE/ T[go'es wksok ftu T[otoe
ns/ r'po dh ykd dh gq:'r ehsk frnk
j't/ ns/ f;zfus y/soK ftu c;b phih
rJh j't/ sK 500 s'I 1000 e[fJzNb
gqsh j?eN/no ns/ nf;zfus y/soK ftu
50 s'I 100 e[fJzNb gqsh j?H eZuh
jbdh gqkgs ehsh ik ;edh j?. fXnkB
oj/ fe eZuh jbdh ~ ;[ekT[D d/ pknd
20 s'I 25% jh ;[Zeh jbdh ofj
iKdh j?.
T[guko (oukJh)L
jbdh ~ y'dd/ ;w/I g{oh soQK
;ktXkBh tosDh ukjhdh j? fi; Bkb
xD ezdK dk xN B[e;kB j't/ ns/
g{ohnK rzYK eZYhnK ik ;eD. rzYK ~
gfjbK S'Nk S'Nk eo fbnk iKdk j?
fJ;d/ pknd tZv/ tZv/ eVkfjnK ftu gk
e/ fJ;~ T[pkfbnk iKdk j?. T[pkbd/
;w/I E'Vk r'po iK fco jbdh dhnK
gZshnK ~ jh gkDh ftu gk e/ T[pkfbnk
iKdk j? nfijk eoB Bkb ozr e[M
rfjok j' iKdk j? ns/ jbdh dh
r[DtZsk tX iKdh j? fi; Bkb pkiko
ftu Gkn uzrk fwbdk j?. brGr fszB
s'I uko xzN/ gekT[D s'I pknd rzYK
T[IrbhnK ftu dpkT[D Bkb nk;kBh
Bkb dp ikD sK eVkfjnK ftu'I eZY e/
;[ZeD bJh X[Zg ftu oZfynk iKdk j? fi;
Bkb rzYK uzrh soQK ;[e ikD. fJ;d/
pknd fe;h y[odoh uhi Bkb rzYK ~
orV e/ ;kc eo fbnk iKdk j?. tZv/
g?wkB/ s/ fJj ezw wFhBK s/ ehsk iKdk j?
ns/ fJ; soQK jbdh dhnK rzYK fsnko
j' iKdhnK jB.
www.krishijagran.comjbdh dh y/sh
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 42
j e”Vk ;Zu j? fe ;pihnK G'iB ~
;[nkdh, g”FfNe ns/ ;zs[fbs pBkT[D
ftu wjZstg{oB G{fwek ndk eodhnK jB
feT[Ife fJjBK okjhI ;oho ~ ekop'jkJhvq/N;,
gq'NhB, yfDi btD, o/Fk, nwhB' n?f;v ns/
ftNkfwB n?Inhnke;hv?IN fwbd/ jB. Gkosh
nk:[oftfrnkB nB[;zXkB gfoFd d/ nB[;ko
jo ftnesh ~ nkgD/ nkjko ftu fi; ftu
brGr 120 rqkw gZs/dko ;pihnK, 100
rqkw iV tkbhnK ;pihnK ns/ 100 rqkw j'o
gqeko dhnK ;pihnK ykDhnK ukjhdhnK jB.
;kv/ d/F ftu gqkgs nKefVnK d/ nB[;ko jkb/
th gqsh ftnesh ;pihnK dk T[g:'r f;ckfoF
ehsh rJh wksok s'I ekch xN j? (220 rqkw
gqsh ftnesh gqshfdB). nZi th ekch pZu/ ns/
n”osK e[g'FD d/ fFeko jB, e[g'FD dh
;wZf;nk Gkos d/ nkfdtk;h y/soK ftu ;G s'I
finkdk j?.
pkiko ftu T[gbpX ;pihnK, cb nkfd
nkw s”o s/ ski/ BjhI j[zd/ ns/ wfjzr/ th j[zd/
jB. fJ; ftu w”i{d o'rkD{nK ns/ jkBhekoe
o;kfJDK dh finkdk wksok d/ ekoB ;/js ~
B[e;kB j'D dk vo pfDnk ofjzdk j?. i/ n;hI
nkgD/ ykD/ bJh ;pihnK ~ nkgD/ xo d/
nzdo iK nk;gk; feuB rkovB d/ o{g ftu T[rkJhJ/ sK fezBk uzrk
j't/rk. ykD ~ F[X ;pihnK fwbDrhnK ns/ e[g'FD dh ;wZf;nk s'I
S[Nekok fwb/rk, Bkb jh ;/js th mhe oj/rh.
xo/b{ tkfNek ftu e[d jd se gfotko d/ ;ko/ b'e i[N ;ed/ jB.
ukj/ fgzv ftu ofjzd/ j'D iK Ffjo ftu. tZv/ FfjoK ftu fiE/ ;pihnK
T[rkT[D bJh G{wh dh T[gbpXsk BjhI j?, T[E/ th e[M wB g;zd ;pihnK
rwfbnK iK vfpZnK ftu ;cbskg{ote T[rkJh ik ;edh j?. fgzv ftu
nkw s”o s/ iwhB dh ewh BjhI j[zdh, T[E/ ;pihnK d/ fJbktk cb tkb/ g”d/
fit/I e/bk, gghsk, now{d, eo”Idk, ;Nqkp/oh, o;Goh, fBzp{ nkfd th nk;kBh
Bkb bkJ/ ik ;ed/ jB. fJ;d/ fJbktk e[M c[Zb-cb tkb/ g”d/ th T[rkJ/
ik ;ed/ jB.
xo/b{ tkfNek pDkT[Id/ ;w/I j/m fbfynK rZbK dk yk;eo fXnkB oZyDk
ukjhdk j?L
· xo/b{ tkfNek bJh y[Zbh X[Zg ns/ jtkdko SK-ofjs irk iK xo d/
fgS/ dZyDh fdFk ;G s'I tXhnk wzBh iKdh j?.
· f;zukJh dk ;[fBFfus gqpzX ns/ gkDh dk ;o's B/V/ j'Dk ukjhdk j?.
· xo/b{ tkfNek bJh T[fus ib fBek; tkbh d'wN fwZNh ;G s'I T[Zsw
xo/b{ tkfNek dh G{fwek
fJ
www.krishijagran.comxo/b{ tkfNek
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 43
wzBh iKdh j?. r'po dh ykd dh
;jkfJsk Bkb yokp iwhB ~ ;[Xko
e/ ;pih ns/ cb T[sgkdB :'r
pDkfJnk ik ;edk j?.
· xo/b{ tkfNek dk nkeko ns/ wkg
irk dh T[gbpXsk, ;pihnK ns/
cbK dh io{os, ;w/I dh T[gbpXsk
nkfd s/ fBoGo eodh j?. t?;/
ue'o nkeko dh xo/b{ tkfNek ;G
s'I T[sw wzBh iKdh j?.
· i/ xo/b{ tkfNek y[Zbh irQk s/
pBkT[Dh j't/ sK T[;d/ uko/ gk;/
bZeV iK pK; nkfd dh pkV :kBh
fe c?I; pBkT[Dh ukjhdh j?.
· iV tkbhnK ;pihnK fit/I nkb{,
w{bh, Fbrw, rkio, ue[zdo dh
xo/b{ tkfNek dhnK fenkohnK
dhnK w/VK s/ fpikJh eoe/ g?dk
eoBhnK ukjhdhnK jB.
· G{wh ~ 10 s'I 15
;?HwhH v{zxkJh se
y'd e/ ezeo gZEo
eZY e/ fwZNh ~
G[oG[ok pDk e/
io { o s nB [ ; k o
fen ko hn K pD k
b?DhnK ukjhdhnK
jB.
· fenkohnK ftu ;Vh
j'Jh r'po dh ykd
dk T[g:'r eoBk
ukjhdk j? ns/
d{ihnK i?fte ykdK
dk T[g:'r eoBk
ukjhdk j?.
· f;ZXh fpikJh ehshnK
i k D t k b h n K
g ” d F k b k f t u
;pihnK dh g”d
fsnko eoB s'I gfjbK i?t
cc{zdhBkFe ns/ i?t ebuo Bkb
T[gukfos eoB d/ pknd T[fus
d{oh s/ pDhnK bkJhBK ftu fpikJh_o'gkJh eoBh ukjhdh j?.
· fenkohnK ftu io{os nB[;ko f;zukJh, fBokJh ns/ r[vkJh eod/ ofjDk
ukjhdk j?. xo/b{ tkfNek ftu ehV/ ns/ o'rK d/ ezNo'b bJh o;kfJfDe
dtkJhnK dk xZN s'I xZN T[g:'r eoBk ukjhdk j?. Bhw :[es ns/ i?fte
dtkJhnK dk jh T[g:'r eoBk ukjhdk j?.
· T[gbpX irk dk finkdk s'I finkdk T[g:'r eoB bJh p/b tkbhnK ;pihnK-
b”eh, ;hskcb, s'oh, eo/bk, yhok, eeVh
nkfd ~ dhtko d/ Bkb T[rk e/ pkV d/
o{g ftu eo ;ed/ jB.
xo/b{ tkfNek ftu T[rkT[D bJh w”';w d/
nB[;ko ;pihnK ns/ cbL
rowh d/ w”;w dhnK ;pihnKL (phiD dk
;wK cotoh-wkou) NwkNo, fwou, eo/bk,
b”eh, yhok, fGzvh, s'oh, sop{i, yop{ik,
b'phnk, ubkJh, p?IrB nkfd.
cb- gghsk, nwo{d, eo”Idk nkfd cb
T[rkT[D/ ukjhd/ jB.pkfoF dhnK ;pihnK
(phiD dk ;wK- i{B i[bkJh) NwkNo, fwou,
p?IrB, fGzvh, b'phnk, fgnki, w{bh gkbe,
nr/sh c[Zb r'Gh ns/ eZd{ torhnK ;pihnK
nkfd.
;odhnK dh ;pihnK (phiD dk ;wK
f;szpo s'I Btzpo)c[Zbr'Gh (wZX_gS/sh), nkb{,
w{bh, rkio, w/Eh, EfBnk, ;”Ic, pzdr'Gh,
gZskr'Gh, ;bkd gZsk, fgnki bj;[D, pkebk,
pE[nk, ;o;'I ;kr, gotb nkfd.
T[go'es ;pihnK d/ fJbktk xo/b{ tkfNek ftu e[M S'N/ pj[-toFh g”d/ iK
cbK d/ o[y th bkT[D/ ukjhd/ jB fit/I fBzp{, now{d, e/bk, nBko, eo'Idk, gghsk,
;fjiB, ;skto, eVhgZsk, s[b;h nkfd.
y/sh dk fJfsjk; nfsnzs o'ue ns/
g[okDk j?. wkBt-T[sgZsh d/ ;w/I nB/e
g”d/ ftef;s nt;Ek ftu ;h. T[j wkBt
id'I ;wkfie gqkDh pfDnk T[;B/ p;shnK
t;kJhnK ns/ T[;d/ wB ftu fJj ftuko
nze[fos j'fJnk fe feT[I Bk ykDk d/D tkb/
g”fdnK ~ nkgD/ xo d/ nk; gk;
T[rkfJnk ikJ/ ns/ T[; wkBt d[nkok
T[rkJh rJh ;G s'I gfjbh xo/b{ tkfNek
;h fi; ftu T[;B/ nkgDh io{os dhnK
c;bK T[rkJhnK. ;ZfGnsk d/ ftek; d/
Bkb xo/b{ tkfNek d/ gqsh o[uh dk ftek;
j'fJnk. pkrK gqsh brkt yk; b'eK s'I
nkw b'eK se gj[zfunk. Bro tZ;D d/
Bkb Bkb fJj jo xo d/ nk; gk; dh
fwZNh, poKv/, SZi/ ns/ io{os g?D s/ fJj
Ss s/ th T[rkJ/ ikD bZr/ fijV/ xo/b{
tkfNek d/ o{g ftu ikD/ iKd/ jB.
www.krishijagran.comxo/b{ tkfNek
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 44
xo/b{ tkfNek dh pBktNL irQk dh
T[gbpXsk d/ nkXko s/ xo/b{ tkfNek ~
j/m fby/ gzi fjZf;nK ftu tzfvnk ik
;edk j?L
1H tZvh xo/b{ tkfNekL fijV/ xoK d/
nk; gk; finkdk irQk j? T[E/ tZv/
xo/b{ tkfNek pDkJh ik ;edh j?.
T[; ftu nkeko 800 s'I 1000
tor whNo iK fJ; s'I th finkdk
j' ;edk j?. fJ; ftu fGzB gqeko
dhnK ;pihnK d/ Bkb cb ns/
c[Zb tkb/ g”d/ th nk;kBh Bkb bkJ/
ik ;ed/ jB.
2H wZXw xo/b{ tkfNekL fijV/ xoK d/
nk; gk; 400-500 tor whNo
dh irQk j? T[E/ nkb{, noph,
Feorzdh, fgnki, bj;D fijhnK
;pihnK ~ Sv e/ pkeh ;G soK
dhnK ;pihnK ns/ fJe fJe e/bk,
gghsk, fBzp{ nkfd ~ th nk;kBh
BKb T[rkfJnk ik ;edk j?.
3H S'Nh xo/b[ tkfNekL S'N/ xoK ftu
fiE/ 50-100 tor whNo se
irk T[gbpX j? T[E/ gZs/dko ns/
iV tkbhnK ;pihnK T[rkJhnK ik
;edhnK jB. fJ; gqeko dh xo/b{
tkfNek ftu cbdko g”d/ bkT[D dh
pj[s xZN ;zGktBk j[zdh j?.
4H finkdk S'Nh xo/b{ tkfNekL fiE/
e/tb 5 s'I 10 tor whNo irk
j't/ T[E/ e/tb gZs/dko ns/ iV
tkbhnK ;pihnK T[rkJhnK ik
;edhnK jB.
5H rwfbnK ns/ vZfpnK dh xo/b{
tkfNekL fijV/ xoK ftu g'd/
T[rkT[D dh e'Jh irk BjhI j? T[E/
e[M u[zfBzdk ;pihnK rwfbnK dh
fwZNh ftu ykd, pkb{o/s dk fwFoD
pDk e/ T[rkfJnk ik ;edk j?.
nfijhnK ;pihnK ftu fwou,
co?Iu phB, w/Eh, gkbe, ubJh,
pE{nk, XBhnk, NwkNo, b'phnk,
bj;[D nkfd gqw[Zy jB.
xo/b{ tkfNek bJh io{oh ;wZrohL
:zso- y[ogh, cktVk, doKsh,
ctkok, pkbNh, pK;, ;{sbh, beVh d/
vzv/ ns/ fJe S'Nk ;go/no
phi- xo/b{ tkfNek ftu E'Vh
iwhB d/ nzdo T[sgkdB d/D tkb/ phi
iK g”fdnK ~ Go';/:'r ;z;Ek s'I jh
yohdDk ukjhdk j?.
g”dL nfsfoes ;pihnK dh g”d
fsnko eoB s'I pkd jh o'gkJh eod/
jB. g”dFkbk d/ nzdo ;t;E g”d/
fsnko eoe/ o'gkJh eoBk iK ;z;Ek s'I
g”d ~ yohd e/ xo/b{ tkfNek ftu
brksko ;pihnK T[rkJhnK ik ;edhnK
jB.
i?fte o;kfJfDe T[otoeL xo/b{
tkfNek d/ nzdo r'po iK ezg';N ykd
dk jh T[g:'r eoBk ukjhdk j?. fJjBK
d/ T[g:'r Bkb g”FfNe ns/ ;[oZfyns
;pihnK jh T[rkJhnK ik ;edhnK jB.
gozs{ edh edh fJjBK d/ nGkt ftu
finkdk T[sgkdB bJh :{ohnk, fe;kB
ykd, ;[go ck;c/N, fwT{o/N nkc g'NkF
dh E'Vh wksok dh io{os th j[zdh j?.
ehN ns/ o'rK s/ ezNo'bL xo/b{
tkfNek d/ nzdo ehfVnK ns/ phwkohnK
dk gqe'g j' ;edk j?. rqf;s g”fdnK d/
T[; Gkr ~ eZN e/ fwZNh d/ nzdo dpk
fdU. finkdk gqe'g j'D s/ i?fte ehN
BkFh dtkJhnK dk gq:'r eo'.
gqpzXBL xo/b{ tkfNek ftu S'NhnK
S'NhnK fenkohnK pDk e/, T[; s/ ;Vh
j'Jh r'po dh ykd, ezg';N ykd fwbk e/
fenkoh ;wsb eoe/ T[;s/ phi dh
fpikJh eo' iK o'gkJh eoe/ jbeh
f;zukJh eo fdU. io{os nB[;ko
f;zukJh ns/ fBokJh r[vkJh eod/ ofjDk
ukjhdk j?. fijBK g”fdnK ~ ;jko/ dh
io{os j? T[jBK ~ ;jkok d/D ukjhdk
j?.
� ehN ns/ o'rK dk gqe'g j'D s/
i?t ehN-BkFeK dk jh T[g:'r eoBk
ukjhdk j?. ;pihnK, cb, c[Zb nkfd
fsnko j'D d/ pknd T[; dh T[fus
nt;Ek ftu sokJh eoe/ T[g:'r eo'.
T[fus gqpzXB ns/ d/yGkb Bkb xo/b{
tkfNek d/ nzdo skihnK, ;[oZfyns,
g”FfNe ns/ ;[nkdh ;pihnK g?dk
ehshnK ik ;edhnK jB fijVhnK s[jkv/
gfotko d/ G'iB ~ finkdk g”FfNe ns/
;zs[fbs pDk ;edhnK jB. fJ; bJh
fJj efjDk rbs BjhI j't/rk fe xo/b{
tkfNek ;kvh yk; ;[oZfynk dk ftebg j'
;edh j?.
rzrk FoB ;?BhfeqFh pkrpkBh ;bkjeko
5Jh-9ph pzrbk gbkN, cohdkpkd-201001,
jfonkDk, w'L 9540193183
Jhw/bL [email protected]
www.krishijagran.comxo/b{ tkfNek
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 45
N/ nBkiK ftu pkiok yohc dh gqw[Zy
c;b j?. Gkos ftu pkiok eohp
9H45 fwbhnB j?eN/no ftu T[rkfJnk
iKdk j?. fJ; y/so dk 48% oki;EkB
ftu, 18% wjkokNo, 10% r[ioks,
9% T[sogqd/F ns/ 1% nKXok gqd/F
ftu j?. BthInK ;zeo fe;wK d/ gq:'r
Bkb pkio/ d/ T[sgkdB ftu gq;z;k:'r
tkXk sK io{o j'fJnk j? go o'rK d/ gqe'g
eoe/ ;zeo pkio/ dhnK fe;wK d/ T[g:'r
ftu o[ektN nkJh j?. fJ; ftu pkio/
dk r{zdhnk rqf;s dkfDnK dh ehws th
xZN fwbdh j? ns/ T[;d/ eJh ysoBke
gqGkt j' ;ed/ jB. norN d/ dkfDnK
ftu 0H16 s'I b? e/ 0H55% jkBhekoe
gdkoE eb/tkJhB ro[Zg (g?Bheb/tkJhB,
;hN' eb/tkJhB, ehe' eb/tkJhB) gkfJnk
iKdk jB. o'r rq;s pkiok ykD Bkb
wB[Zy ns/ gF{nK ftu j'D tkbh
}fjohb/gD d/ wkwb/ t/yD ftu nkJ/
jB. fJ;d/ T[g:'r Bkb ;[;sh, uZeo
nkT[Dk ns/ T[bNh nkfd dh fFekfJs
j[zdh j?. r{zdhnk d/ o'rh pkio/ dk gq:'r
roG nt;Ek ftu nfsnzs ysoBke j?.
r{zdhnK o'r d/ bZSD eh jB<
fJj o'r pkio/ d/ f;ZfNnK ftu
brdk j?. fJ;d/ bZSD f;ZN/ fBebD d/
;Zs-nZm fdB pknd Bio nkT[Id/ jB.
o'r rq;s f;ZfNnK ftu ;c/d iK jbe/
r[bkph ozr dhnK Ffjd fijhnK p{zdK
fdykJh fdzdhnK jB. fJ;d/ pknd T[;
irk s/ pkio/ dk dkDk Bk pDe/ fJe m';
nkfeqsh pD iKdh j? fijVh pkio/ d/
dkfDnK s' bzph, ;ys w'Nh ns/ rfjo/
G{o/ ozr dh j' iKdh j? fi;~ ;eb/o'Fhnk
efjzd/ jB. fJj ;eb/o'Fhnk jh norN
dk dkDk j[zdk j? fijVk ykD ftu B[e;kB
eodk j? ns/ o'r jo ;kb c?bdk j?.
r{zdhnk o'r fJzM c?bdk j?L
fJj o'r eb?th;?g; fcT{ihc'ofw;
Bkwe ete s'I j[zdk j?. phi d/ Bkb
;eb/o'Fhnk fwb/ j[zd/ jB. nfijk phi
phiD Bkb fJj o'r ;/jswzd y/s ftu
;G s'I gfjbK nkT[Idk j?. f;ZfNnK s/ o'r
fdyD s'I pknd jtk ns/ ehfVnK d[nkok
fJe g”d/ s'I d{i/ g'd/ se iKdk j?. jtk
d[nkok cc{zd d/ phikD{ o'r rq;fss
g”fdnK s'I mhe g”fdnK se iKd/ jB. iK
ehfVnK s'I fpb;No phNb iK u/co
phN; uwehbk ghbk Ffjd fijk gdkoE
t/y e/ nkeofFs j[zd/ jB. ns/ o'rhb/
f;ZfNnK s/ pfj e/ c/o ;t;E f;ZfNnK s/
p?md/ jB ns/ fJjd/ Bkb cc{zd d/ ;g'o
th fuge e/ ub/ iKd/ jB fi; Bkb o'r
c?bD ftu wdd fwbdh j? ns/ T[j s/ih
Bkb c?bdk j?.
r[{zdhnk o'r bJh T[g:[es w”;wL
f;ZN/ fBebD ;w/I jtk ftu Bwh
finkdk j't/ :kBh ;t/o/ 85 s'I 95%
ns/ Fkw ~ 60 s'I 90% nkekF ftu
pZdb 75 s'I 100% j't/, ;{oi dh X[Zg
xN j't/ :kBh xN uwedk j't/ ns/
jw/Fk pkfoF j[zdh ofjzdh j't/ sK ;wMDk
ukjhdk j? fe r{zdhnk o'r dk fGnzeo
gqe'g j' ;edk j?. ftu ftu pkfoF dh
p”Fko j'Dk ns/ xN ns/ finkdk skgwkB
ofjD Bkb o'r s/i rsh Bkb c?bdk j?.
o'r dh o'eEkw fJzM eo'L
r{zdhnk o'r dh o'eEkw bJh fpikJh
s'I gfjbK ns/ fpikJh d/ ;w/I yVh c;b
ftu fJe eNkJh ns/ r[vkJh d/ ;w/I fGzB
fGzB ftXhnK ~ ;wfts sohe/ Bkb
ngBkT[Dk io{oh j? i' fe fBwB gqeko
j?L
www.krishijagran.com
ysoBke j? pkio/ dk r{zdhnk o'r
r{zdhnk o'r
w'
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 46
· fijV/ y/sK ftu r{zdhnk o'r dk
gqe'g j'fJnk j't/ T[jBK ftu nrb/
;kb wJh-i{B wjhB/ ftu rfjoh
i[skJh eoBh ukjhdh j? fi; Bkb
o'r d/ dkD/ ;eb/o'Fhnk iwhB ftu
v{zx/ 8 s'I 10 fJzu ub/ ikD ns/
y[d jh fwZNh ftu BFN j' ikD.
· pkio/ dh fpikJh ftu d/o BjhI
eoBh ukjhdh. fgSbh phih rJh
c;b s/ norN finkdk nkT[D dh
;zGktBk ofjzdh j?.
· pkio/ d/ Bkb w{zr dh y/sh eoB
Bkb r{zdhnk o'r ftu ewh nkT[Idh
j?. w{zr dh c;b iwhB ~ YZe
b?Idh j? fi; Bkb o'r d/ phikD{nK
bJh iwhB ftu'I fBeb e/ f;ZfNnK
se gj[zuD ftu o[ektN nkT[Idh
j?.
· fpikJh s'I gfjbK phi ftu'I
;eb/o'Fhnk nbr eo bU iK
Bwe d/ x'b dk T[g:'r eo'. Bwe
dk 20% x'b (fJe feb' Bwe 5
bhNo gkDh) pDk e/ o'rh phi gk
fdU. phiK ~ jZEK Bkb y{p w;b
e/ e[M ;w/I bJh SZv fdU. fXnkB
oj/ fe phi d/ T[s/ 4-5 fJzu gkDh
ofjDk ukjhdk j?. ;eb/o'Fhnk
T[go s?oB brd/ jB ns/ ;jh phi
EZb/ p?m iKd/ jB. sod/ j'J/
;eb/o'Fhnk nbr eo fdU ns/
;kV e/ BFN eo fdU. EZb/ p?m/
phiK ~ ;kc gkDh Bkb d' fszB tko
X' e/ SK ftu ;[ek e/ phiD d/ ezw
ftu fbnkU.
· fijBK y/sK ftu rowh ftu pkiok
uko/ d/ o{g ftu fbnk iKdk j? T[E/
fB:fws eNkJh j'Dh ukjhdh j?.
edh edh yohc dh ftt;Ek d/
ekoB fe;kB i[bkJh nr;s ftu
eNkJh BjhI eo gkT[Id/ fi; Bkb
nB[e{b w”;w ftu f;ZfNnK ftu
r{zdhnk o'r dk gqe'g j' ;edk j?.
fJ;d/ uko/ dh ;w/I f;o brksko
eNkJh eo'.
· pkio/ d/ r{zdhnk o'r dk ete xkj
dhnK e[M gqikshnK ftu th r{zdhnk
o'r eodk j?. nfijhnK ikshnK
ftu nziB xkj gqw[Zy j?. pkio/ dh
c;b d/ nk;gk; nziB xkj Bk
gBgD fdU. f;ZNk fBebD d/
uko-gzi fdB se jh norN dk
gqe'g j' ;edk j? ns/ f;ZN/ fBebd/
;w/I i/ w”;w nB[e{b j't/ iK nk;
gk; o'r dh F[o{nks j' rJh j't/ sK
s[ozs w?Be'i' 0H2% x'b dk gzi s'I
;s fdB d/ nzso s/ d' - fszB
fSVekn eo'.
· norN o'r ftu ;jkfJe ehV/
(fpb;No phNb ns/ F?co phNo)
s/ ezNo'b ehsk ikDk ukjhdk j?.
· fJ; o'r s'I g{oto'Xh fe;w sK jkb/
T[gbpX BjhI j? fco th T[Bs ns/
ibdh gZeD tkbhnK c;bK dk
gq:'r eo'.
· phiD bJh phi ;t;E y/s s'I gqkgs
eo'.
· o'r rq;fss f;ZN/ T[gobhnK uko-
gzi gZshnK ;fjs eZN e/ ;kV d/D/
ukjhd/ jB.
· gF{nK ~ o'r rq;fss y/s ftu Bk
ikD fdU.
· pkiok gq:'r s'I gfjbK t/y bU fe
T[; ftu fJe th dkDk norN dk
Bk fwfbnk j't/. i/ pkiko s'I nkNk
yohdDk j't/ sK Go';/:'r EK s'I jh
yohd'.
· phi gqwkfDs eod/ ;w/I i/ 5-10
;eb/o'Fhnk gqsh 2500 phiK ftu
j? sK phi gqwkfDs BjhI wzfBnk
ikJ/rk.
vkH sys f;zx okig[o'fjs34-fJwoshnk p/ok, gktNk ;h o'v
i'Xg[o (oki;EkB) 342010w'L 09414921262
Jhw/bL [email protected]
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN, BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
N?bh|'B L 011^26511845, 26517923, 45503170, 9313301029
Jh^w/b L [email protected], [email protected], www.krishijagran.com
u?~e$vhHvhH, n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD d/ BK fdZbh ftu e?P j'Dk ukjhdk j?, wBhnkovo BthA fdZbh nkf|; ’u G/fink ikJ/
feqPh ikroD w?ApofPg o/N;kb ekghnK� ehws� S'N��� G[rskB
1 12 420 40 380
2 24 840 140 700
3 36 1260 260 1000
5 60 2100 600 1500
www.krishijagran.comr{zdhnk o'r
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 47
Fh noE-Fk;so T[jBK f;XKsK dk
frnkB eokT[Idk j? fijV/ fe;kBK dhnK ;wZf;nktK fit/I eh g?dk ehsk ikJ/ ns/ fet/I ehsk ikJ/, feT[I t/uhJ/ ns/ fet/I t/uhJ/ ~ Fkfwb eod/ jB. sKfe fJj nkgD/ bJh ;zg{oB ;wki d/ ;ot-T[sw fjZsK d/ Bkb ;zrsh oZyd/ j'J/ finkdk s'I finkdk F[X bkG ewk ;eD. Fqh feqFB B/ :[fXFmo ~ f;Zfynk fdzfdnK fejk ;h fe ;z;ko dhnK ;wZ;s gqkDhnK dh j'Id nzB d/ ekoB j?. ihtB dk T[dGn nzB jh pqjwk j?. nzB y/sh s'I jh fwb/rk fJ; bJh y/sh s/ yk; fXnkB d/Dk j't/rk. Gkos fJe feqFh gqXkB d/F j?. d/F dh 67% iB;zfynk fJ;/ T[d:'r s/ nkgDk ihtB p;o eodh j?. y/shpkVh d/ y/so ftu 40% nkwdBh j[zdh j?. fJ;/ bJh d/F ftu fJ;dk pj[s wjZst j?. y/shpkVh d/F dh iBsk ~ G'iB d/D d/ Bkb Bkb tZv/ T[d:'rK bJh eZuk wkb th g?dk eodh j?. fJ;d/ fJbktk gF{nK ~ ukok dkDk nkfd th gqdkB eodh j?. y/shpkVh d/ ftek; s/ jh d/F dk nkofEe ftek; fBoGo eodk j?. fJj ;G ezw fe;kB GkJh jh eod/ jB.
Gkos ftu y/shpkVh dk J/Bk wjZst j[zfdnK j'fJnK th fJ;dh jkbs uzrh BjhI j?. ;kv/ d/F ftu ;z;ko d/
finkdkso d/FK s'I gqsh j?eN/no nkwdBh pj[s xZN j?. fJ;d/ nB/e ekoB jB fit/I y/shpkVh s/ finkdk izB;zfynk dk fBoGo j'Dk ns/ S'Nh fpyoh j'Jh i's, f;zukJh d/ ;kXBK dh ewh, fe;kB pzX{nK ~ nkgDh T[gi dk T[fus w[Zb Bk fwbDk, G{wh ;[XkoeK d/ fBowkD ftu eowukohnK dk T[fus ;w/I s/ Bk fwbDk. T[BZs phiK ns/ o;kfJfDe T[otoeK dh p/b'VtK ns/ n;zs[fbs tos'I, g”d ;zGkbD dh ;[ftXk dh ewh j?.
feqFh ftek;L
feqFh ftek; d/ eqw ftu feqFh wkoehfNzr dk wjZst tX frnk j?. nftef;s ;wki ftu wkoehfNzr dk wjZst xN j[zdk j? feT[Ife T[sgkdB dk beF xo/b{ wzr dh g{osh eoBk j[zdk j?. gozs{ id'I T[sgkdB nkgD/ T[g:'r s'I finkdk j't/ sK pkiko dk wjZst tX iKdk j?. nZi d/ jkbks ftu g?dk eoBk nk;kB j? go T[;~ t/uDk pj[s jh w[Ffeb j?.
nfij/ pj[s ;ko/ T[dkjoD jB fijBK ftu fe;kB B/ BthnK c;bK dk T[sgkdB F[o{ eo fdsk j? gozs{ T[;dk T[fus pkiko Bk fwbD eoe/ T[sgkdB pzd eo fdsk j? fit/I fe wFo{w ns/
;[rzfXs c;bK dh y/sh eoB tkb/ fe;kB GkJhnK d[nkok fJ;dh wkoehfNzr ftu w[Feb nk ojh j?. feqFh T[sgkdB dh wkoehfNzr T[d:'fre y/so ftu T[sgkfds uhiK s'I nbr j[zdk j? feT[Ife feqFh T[sgkdB dh wksok fBoXkfos eoBk w[Ffeb j? ns/ T[sgkdB finkdk xZN j'Dk fe;kB GkJhnK d/ jZE ftu BjhI j[zdk. ;kv/ d/F ftu ;oeko B/ feqFh wkoehfNzr bJh Bhsh pDkJh j? i' ;kbK d/ siop/ ns/ gq:'r s/ nkXkfos j?.
feqFh pkiko dk o?r{b/FB eoB dk ezw 1928 JhH s'I F[o{ ehsk frnk. fpqfNF ;woki B/ Gkos ftu 1928 ftu wkoehfNzr ns/ BohyD fBd/Fkb/ dh ;EkgBk ehsh ih fijVh g{o/ d/F d/ feqFh pkikoK s/ B}o oZydk j?. jo gqd/F ftu feqFh T[sgkdB piko ;fwsh dk rmB ehsk frnk j? fi; ftu fe;kB GkJhnK ~ Gkrhdkoh fdsh rJh j?. finkdk fe;kBK e'b fJe j?eN/no s'I xN iwhB j? ns/ T[jBK e'b t/uD bJh feqFh T[sgkd xZN j[zd/ jB fijVk fe pkiko ftu BjhI fbik ;ed/ ns/ fgzvK ftu jh xZN o/N s/ t/uDk g;zd eod/ jB. e[M fe;kB tgkohnK s'I c;b ofjzd/ jh g?;k b? b?Id/ jB fi; eoe/ T[jBK ~ xN ehws s/ nkgD/ T[sgkd ~ t/uDk g?Idk j?.
www.krishijagran.com
Gkos ftu feqFh wkoehfNzr dk wjZst
ns/ efmBkJhnK
Gkos ftu feqFh wkoehfNzr dk wjZst
ns/ efmBkJhnK
feqFh wkoehfNzr
feq
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 48
www.krishijagran.comfeqFh wkoehfNzr
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 49
:”tB nt;Ek ftu tShnK dk g”FD fet/I ehsk ikt/<
www.krishijagran.com
;/jswzd tShnK s'I T[sw rK fsnko eoBk fe;/ th v/noh ckow dk w[Zy T[d/F j' ;edk j?. tZShnK dk nkjko gqpzXB pj[s w[Ffeb ezw j? ns/ fJ;d/ bJh ;cb v/noh piN dk 20% Gkr you j' iKdk j?. tZShnK d/ ibdh jh itkBh dh nt;Ek ftu nkT[D Bkb fJjBK ~ Bebh roGkXkoB d[nkok gqifBs eokfJnk ik ;edk j? sKfe gfjb/ gq;t s/ fJjBK dh T[wo finkdk Bk j' ;e/. ;zg{oB ;ohoe ftek; ns/ Gko ftu tkX/ bJh tZShnK ~ finkdk T{oik ns/ gq'NhB :[es nkjko ytkT[D dh io{os j[zdh j?. :”tB nt;Ek s'I gfjbK d/fje Gko ftu n”;s tkXk j'D eoe/ d[ZX rqzEhnK dk ftek; Xhwh rsh Bkb j'D brdk j?. fijVk GftZy ftu gfjb/ d[ZX ekb dh T[sgkdB Fesh ~ xN eo fdazadk j?. i/ gfjb/ fpnKs s/ gF{ dh T[wo d' ;kb s'I finkdk BK j't/ sK d[ZX ekb s/ fJ; jkBh dk gqGkt xZN j' ;edk j?. i/ tZShnK ftu iBw s'I b? e/ gfjb/ fpnKs dh T[wo se T[g:[es nB[wkB ns/ w[bKeD d[nkok nkjko gqpzXB ehsk ikJ/ sK ;k~ nkdoF v/noh bJh fJe p/jso rK gqkgs j' ;edh j?.
d[ZX T[sgkdB tXkT[D bJh gfjb/ fpnKs s/ rK dh n”;s T[wo d' ;kb iK
200 feHrqkH d/ ftu j[zdk j?. i/ fJ; ;w/I fJjBK ~ b'VhIdk g'FD Bk fwb/ sK fJjBK dhnK d[ZX rqzEhnK nZX ftef;s ofj ;edhnK jB feT[Ife rqfjD ehsh rJh T{oik dk finkdkso Gkr d?fje ftek; bJh jh T[g:'r j' iKdk j?.
rktK dk d[ZX T[sgkdB, d[ZX e'fFektK dh ;zfynk ns/ fJjBK dh fo;kt Fwsk s/ fBoGo eodk j?. d{i/ d[ZX ekb d/ w[ekpb/ gfjb/ d[ZX ekb d/ nzsors d[ZX rqzEhnK dh T[gun ;fEsh nbr j[zdh j? feT[Ife gF{nK d[nkok nkjko d/ g”Fe sZs d[ZXk nt;Ek ns/ ;ohoe ftek; bJh T[g:'r ftu fbnKd/ iKd/ jB.
tZShnK ~ T[jBK dh fJZSk nB[;ko iBw d/ 50 fdB se rK dk d[ZX fgbkT[D Bkb d?fje ftek; s/ih Bkb j[zdk j? ns/ T[j ibdh Bkb Bk e/tb :”tB nt;Ek gqkgs eodhnK jB ;r'I gfjb/ d[ZX ekb ftu d[ZX th finkdk fdzdhnK jB. tZShnK ~ d[ZX dh pikJ/ 35 ;?Hrq/ skgwkB dk feqsw d[ZX ;zg{oe d/D Bkb th ;ohoe ftek; s/ih Bkb j[zdk j? ns/ T[j ibdh :”tB nt;Ek ftu nk iKdhnK jB. tZShnK ~ pkbNh Bkb f;ZX/ d[ZX fgbkT[D dh pikJ/ fBgZb d[nkok d[ZX fgbkT[Dk finkdk bkGdkfJe
fJ; s'I xZN ns/ d?fje Gko 550 s'I 600 feb' se j' ;edk j? pFos fJjBK ~ finkdk dkDk iK ;Kdq d/ Bkb g”FfNe ukok ytkfJnk ikJ/. :”tB nt;Ek d/ pknd finkdk T{oik :[es nkjko ytkT[D Bkb d[ZX rqzEhnK d/ ftek; ftu s/ih nkT[Idh j? ns/ gfjb/ p/nKs d/ pknd fwbD tkb/ d[ZX dh wksok th tX iKdh j?. fJ; bJh iBw s'I :”tB nt;Ek se j'D tkb/ d?fje ns/ d[ZX rqzEhnK d/ ftek; ns/ d[ZX T[sgkdB Fesh s/ g”FD dk gqGkt ;G s'I finkdk j[zdk j?. d[ZX rqzEhnK d/ ftek; Bkb jh d[ZX ekb dh ;hwk ns/ d[ZX T[sgkdB Fwsk fBoXkfos j[zdh j?. gF{nK ftu d[ZX rqzEhnK Go{D nt;Ek s'I jh ftef;s j'D brdhnK jB ns/ iBw ;w/I jh fJjBK dk ftek; j' iKdk j?. fJ; nt;Ek ftu d[ZX BfbektK ns/ uoph s/ih Bkb tXdh j?. id'I fe feqsektK dk fBowkD BjhI j[zdk. iBw s'I fszB wjhB/ se ns/ fJe ;kb s'I roG nt;Ek d/ fszB wjhB/ se d[X rqzEhnK dk ftek; ;ohoe ftek; do d/ ;wkB j[zdk j?. gozs{ fJ;d/ pknd d[ZX rqzEhnK dk ftek; s/i j' iKdk j?. j'b;fNB tZShnK ftu ;G s'I s/i d[ZX rqzEhnK dk ftek; fszB s'I B” wjhB/ dh T[wo ftu j[zdk j? id'I fe fJjBK dk d?fje Gko 100 s'I
L
:”tB nt;Ek ftu tShnK dk g”FD fet/I ehsk ikt/<
gF{ gkbB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 50
www.krishijagran.comgF{ gkbB
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 51
wkf;e GftZycb
ekfldHkfo”;Qy wkf;e
GftZycbw/FL tkDh ns/ r[Z;/ s/ ezNo'b oZy'. ;/js yokp j' ;edh j?,
yk;eoe/ i/ jkJh phHghH d/ wohi j' sK ;ktXkBh oZy'. xo
dh wozws iK fe;/ xo/b{ ezw ftu g?;k you j't/rk.
tfoFGL wB GNe/rk, ;'u s/ ezNo'b oZy'. e'Jh c?;bk rbs
j' ;edk j? fJ; bJh fe;/ tZv/ c?;b/ ~ iK sK Nkb fdU iK
;'u ftuko e/ bU. ihtB ;kEh dhnK rbK ~ soihj fdU.
fwE[BL fJj wjhBk nfsnzs ;ktXkBh tosD tkbk oj/rk.
XB d/ wkwfbnK ftu E'Vk w[Ffeb ;wK j?. s[jkv/ nkgD/
ns/ gfotko d/ fe;/ w?Ipo dh ;/js s/ g?;k you j' ;edk
j?.
eoeL fJ; ;w/I ;'uD-;wMD dh Fesh E'Vh ewi'o oj/rh.
iK sK pj[s ;'u'r/ fi; ftu finkdk rZbK fBo-noE
j'DrhnK. g?;k fJe s'I finkdk ;o'sK s'I nk ;edk j?.
B”eoh ftu soZeh dk :'r j?.
f;zxL s[jkvk ;wki ftu gqGkt tX/rk. okiBhsh, Xow iK
;wkfie y/so Bkb i[V/ b'eK bJh T[BZsh ekoe ;wK j't/rk.
Xow d/ ezwK ftu XB you j't/rk. f;Zfynk gqsh:'frsk ftu
;cbsk fwb/rh.
ezfBnkL s[jkvk gfoeqw tfXnk ufVnk oj/rk gozs{ e'fFF
eo' fe T[j io{os s'I finkdk th Bk j't/. jzeko nk ;edk
j?. dpzr gqftosh pD/rh fijVh pj[s jkBhekoe j' ;edh
j?.
s[bkL ftd/Fh :'iBktK ftu c?;bk b?D ftu s[jk~ ;wK br
;edk j?. fJj d/oh s[jkv/ bkGK dh ewh dk ekoB pD
;edh j?. tgkfoe yofunK s/ ezNo'b oZyD dh e'fFF ;cb
oj/rh.
tfoFueL ihtB;kEh dh ;/js dh ;wZf;nk T[m ;edh j?.
XB dh ewh wfj;{; j't/rh. G?D-GoktK ns/ fwZsoK dk
;fj:'r fwb/rk. wkV/ jkbksK ftu th j”;bk s[jkv/ Bkb
oj/rk.
XB[L nkofEe B[e;kB dk :'r pD fojk j?. you ezNo'b s'I
pkjo j' ;edk j?. tgko d/ y/so ftu j' sK nkwdBh pj[s
xZN j't/rh. B”eoh tkfbnK bJh B”eoh S[ND iK NoK;co
dk :'r j?.
weoL i/ s[jk~ ;zskB gqkgsh dh ;zGktBk j? sK E'Vh
nfjfsnks tos', j' ;edk j? s[jkvh S'Nh fijh bkgotkjh
finkdk B[e;kB eo d/t/. go/FkBhnK ~ ;fjisk Bkb b?Dk
ukjhdk j?.
e[zGL fjzws ns/ j”;bk y{p tfXnk oj/rk. fgsk Bkb E'Vh
nBpB j' ;edh j?. Bt/I d[FwD pD ;ed/ jB. ;/js
gqshe{b oj/rh. e[M wkV/ jkbksK d/ pkti{d wkB ;zwkB ftu
tkX/ dk :'r j?.
whBL wB p/u?B ofj ;edk j?. f;Zfynk ~ b? e/ ;zskB Bkb
e[M go/FkBh j' ;edh j?. nkg;h foFs/, yk;eo ;r/
;zpzXhnK Bkb foFs/ ftrV ;ed/ jB. ezw ftu wB BjhI
bZr/rk ns/ vo wfj;{; j't/rk.
b'N g'N
Nhuo ;N{v?IN s'IL dZ;' s[;hI fJfsjk;
ftu g?dk j'J/ wjKg[oFK ftu ;G s'I
finkdk fe;~ Bcos eod/ j'.
;N{v?INL okik okw w'jB okJ/ s'I
NhuoL feT[I<
;N{v?INL T[jBK B/ pkb-fttkj pzd Bk
eokfJnk j[zdk sK nZi n;hI th phth
pZfunK tkb/ j[zd/.
nfXnkgeL dZ;' ;G s'I finkdk BFk fe; uhi ftu j[zdk j?<
pZukL feskpK ftu.
nfXnkgeL T[j fet/I, w?I ;wfMnk BjhI
pZukL feskp y'bd/ jh BhId i' nk iKdh j?.
i{B 2015
GftZy cb www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 52
s[;hA th b/ye pD'
fe;kB tho
frnkB ;KMk eoB
feqPh ikroD g~fsqek ’u
nkgD/ ;[Mkn, ;w~f;nktK s/
nB[Gt ;kƒ G/i'. y/shpkVh Bkb
;pzXs BthA s/ g[okDh seBhe dh
ikDekoh fdU.
ikDekoh s[jkv/ BK s/ c'N/
;w/s g~fsqek ’u gqekPs ehsh
ikJ/rh.
60$9, sh;oh wzfIb, :{;| ;okfJ wkoehN,
BIdhe rqhB gkoe w?No' ;N/PB, BthA fdZbh^110016
|'B L 011 26511845, 9313301029, 9654193353, 9891724495, 9811758583
Jh^w/b L [email protected], [email protected]
Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkBd[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi gqkgsh d/ ;o's
;z;EkB d[nkok ftef;s gqikshnK d/ phi
gqkgs eoB bJh j/m fby/ nB[;ko ;zgoe
eo'L
1H phi T[sgkdB fJekJh iK feqFh
gqkd:'freh ;{uBk e/Ido, Gkosh feqFh
nB[;zXkB ;z;EkB, BthI fdZbh-12
2H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB e/Ido,
eoBkb, jfonkDk. N?bhc'BL 0184-
2267169
3H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, g{;k, ;w;shg[o, fpjko. N?bhc'BL
06274-240232
4H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, fJzd”o, wZX gqd/F. N?bhc'B 0731-
2702921
5H Gkosh feqFh nB[;zXkB ;z;EkB y/soh
e/Ido, t/fbzrNB, sfwbBkv{. N?bhc'BL
0423-2234796
g{;k j?bg bkJhB (N?bhc'B 011-25841670)
g{;k n?rqhe'w coh (N?bhc'b 1800-11-8989)
;z;EkB dhnK fJjBK j?bg-bkJhBK s'I fe;kB
GkJh N?bhc'B dh wdd Bkb feqFh ;{uBktK dh
ikDekoh ;t/o/ 9H30 s'I Fkw 4H30 ti/ se
(working days) gqkgs eo ;ed/ jB.
torhfeqs www.krishijagran.com
To Advertise in Krishi JagranTo Advertise in Krishi Jagran
To Subscribe Krishi JagranTo Subscribe Krishi Jagran
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
UTTARAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
HIMACHAL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
WEST BENGAL Hrituparna Banerjee 09891899064 [email protected]
KARNATAKA Bansi Shukla 09891614614 [email protected]
ASSAM Abdus Samad 09891889588 [email protected]
ANDHRA PRADESH Aniket Sinha 09891335460 [email protected]
ODISHA Rahul Singh 09891339440 [email protected]
TAMIL NADU Nishant Taak 09953756433 [email protected]
KERALA Preetha M. Nair 09891755566 [email protected]
Ph. : 011-26511845, 26517923, 45503170Email : [email protected] Web. : www.krishijagran.com
ALL INDIA SANJAY KUMAR 09313301029 [email protected]
GUJARAT Sara Khan 09953720233 [email protected]
MAHARASHTRA Megha Sharma 09891668292 [email protected]
Pavan Ajage 08411889826 [email protected]
Narendra Sherdale 09881063466 [email protected]
Bhausaheb Wagh 08806851660 [email protected]
MADHYA PRADESH Poonam Biswakarma 08447527318 [email protected]
CHATTISGARH Yogesh Kumar 09891668636 [email protected]
JAMMU & KASHMIR Ruby Jain 09999142633 [email protected]
HIMACHEL PRADESH Sujata Gautam 08588998437 [email protected]
PUNJAB Kiran Kumari 09999743660 [email protected]
UTTRAKHAND Kanika Chauhan 0995346033 [email protected]
HARYANA Sarita Singh 09891899197 [email protected]
UTTAR PRADESH Sarla Singh 09999141933 [email protected]
R.N. Chaubey 09453577732 [email protected]
Krishna Bihari 09719029604 [email protected]
RAJASTHAN Jyoti Sharma 09891828266 [email protected]
BIHAR Afsana Malik 09891899322 [email protected]
JHARKHAND Chunki Bhutia 09891655888 [email protected]
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 53
cbK dk okik nzp
rowhnK dk ;kEh sop{iop{i ftu 90% gkDh j[zdk j?. fJ;d/ ;/tB Bkb ;oho ftu gkDh
dh ewh BjhI j[zdh. Bkb jh fJ; ftu ftNkfwB J/ ns/ ;h th j[zdk
j?. fJ;~ fJzM jh ykdk ik ;edk j? iK i{; th ghsk ik ;edk j?.
co{N ;bkd ftu th sop{i oZfynk ik ;edk j?.
sop{I sK s[;hI yKd/ jh j't'r/ go fJ;d/ phi dk s[;hI eh eod/ j'<
ikfjo j? fJ;d/ phi ~ s[;hI ;[N fdzd/ j't'r/ go fJ;d/ ckfJd/ ikBD d/
pknd FkfJd fJzM BjhI eo'r/. sop{I d/ phi ~ uZp e/ ykU iK fco
fJ;d/ s/b dk fJ;s/wkb eo', d'jK o{gK ftu fJj ckfJd/wzd j?.
nkfJoB, g'NkFhnw ns/ ftNkfwB Bkb Gog{o sop{i d/ phi ;/js,
uwVh ns/ tkbK bJh pj[s ckfJd/wzd jB.
· fJ; ftu w”i{d w?rBhFhnw fdb dh ekoi gqDkbh ~ Bkowb oZydk
j? ns/ w?Nkp'fbe f;;Nw ~ ;g'oN eodk j?. fJ;d/ fJbktk fJj
ekovhU t;e{bo o'rK ns/ jkJhgoN?IFB ftu th ckfJd/wzd j?.
· sop{i d/ phi ~ E'V/ fij/ gkDh ftu T[pkb'. fJ; gkDh ~ o'i
ukj dh soQK ghU fJ; Bkb pbv F{ro ezNo'b ftu ofjzdk j?.
· fJ; ftu nB;?u{o/fNv c?Nh n?f;v j[zdk j? fijVk uwVh ftu Bwh
~ pDk e/ oZydk j?. fJ; ftu w”i{d n?INh nke;hv?IN sZs M[ZohnK ~
d{o eodk j?.
p ~ cbK dk okik fJzM jh BjhI fejk frnk iK e'Jh efj d/t/ fe nfijk eoB ftu
nzp d/ prhu/ tkfbnK dh e[M ;kfiF ojh j't/rh. nzp ~ cbK dk okik efj d/D
ftu pkeh cbK d/ Bkb e'Jh G/dGkt iK gZygks BjhI ehsk frnk. n;b ftu nzp j? jh
fJ; bkfJe fe T[;~ cbK dk okik pDk fdZsk ikJ/.
nzp d/ ndG[s ns/ nBw'b r[DK ~ ikD e/ s[jk~ th T[;~ cbK dk okik wzBD ftu
e'Jh go/FkBh BjhI j't/rh. nk:[ot?d, e[dosh ftfrnkB ns/ tB;gsh Fk;so
B/ ftFb/FDK d/ nkXko s/ cbK d/ okik nzp d/ d[obG r[DK dk toBD
e[M fJ; gqeko ehsk j?.
· gZfenk nzp ykD Bkb ;oho ftu ;ZsK Xks{nK- o;, y{B, wk;, w/X,
nf;E wZMk ns/ tho: dk tkXk j[zdk j?.
· gZek nzp d[pb/ gsb/ pfunK, p[fYnK ns/ ewi'o b'eK ~ g[FN pBkT[D bJh ;G s'I T[sw dtkJh dk ezw eodk j?.
· gZfenk nzp u{; e/ ykDk nZyK bJh p/jZd ckfJd/wzd j?.· fJj T[sw gqeko dk fjod/ g”Fe j? ns/ ;oho ftu fSgh ifjo ~
pkjo eZYdk j?.
· F[eogqw/j nkfd ftekoK ns/ tksnkfd d'FK d/ ekoB fijBK ~ ;zskB T[sgsh Bk j[zdh j't/ T[jBK bJh gZfenk nzp bkGdkfJe j?.
ਿਸਹਤ
rowhnK dk ;kEh sop{is
cbK dk okik nzpnz
www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 54
ykDk^yIkBk www.krishijagran.com
gow fxU-gBho d/ ikfJe/dko ;B?e; xo ftu pDkJ/ ikD tkb/ ;B?e; ftu i/ s[;hI gow fxU ns/ gow gBho dk fJ;s/wkb eo'r/ sK fJ;d/ ;[nkd bkitkp j't/rk.
nkb{ dh joh fNZeh;wZrohL nkb{ (T[pb/ ns/ w;b/ j'J/ 4) Bwe ;[nkd
nB[;ko, po?v (fGfink ns/ Bu'fVnk j'fJnk 2
;bkfJ;), bkb fwou gkT{vo nZXk S'Nk uwZu, gow
fxU sbD bJh, jok ozr e[M p{zdK, joh uNBh dk
g/;NL g[dhBk nZXk eg, XBhnk fJe u”EkJh eZg, d'-fszB
johnK fwouK ;G ~ fwe; eo bU.
ftXhL w;b/ j'J/ nkb{, po?v, ;[Ze/ w;kb/ ns/ joh uNBh
d/ g/;N ~ fwbkU ns/ fNZeh pDk e/ gow fxU ftu
cokJh eo'. ;tkd d[nko joh uNBh iK Nw?N' e?ung
Bkb row row go';'.
rfobv gBho g/Nh};wZrohL po?v d/ N[eV/-4, gow gBho d/ 100 rqkw S'N/ S'N/ N[eV/, Bwe ;tkd nB[;ko, ekbh fwou fJe u”EkJh S'Nk uwZu, eZNh fwou fJe u”EkJh S'Nk uwZu, nitkfJB fJe u”EkJh S'Nk uwZu, NwkNo nZXk pkohe eZfNnk, nZXk fgnki pkohe eZfNnkftXhL gow gBho ~ pkeh ;koh ;wZroh Bkb fwbk e/ po?v d/ d' N[efVnK d/ ftu gos bkU. ;?Ivftu N';No ftu po?v d/ N[efVnK ~ ;/e'. j[D fJ;~ uNBh d/ Bkb go';'.
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 55
;Nq/bhnk d/ ;kpek p?N;w?B i;fNB b?Iro Gkosh
feqe/N Nhw d/ e'u BjhI pBDr/. nzdki/ bkJ/ ik oj/
;B fe i;fNB ibdh jh Gkosh Nhw Bkb w[Zy e'u d/ o{g ftu
i[VDr/.
swkw nNebK ~ gk;/ eod/ j'J/ b?Iro B/ t?;NoB
nk;Nq/bhnk feqe/N ;zx (vpfbT{J/;hJ/) Bkb nkgDk eKNq?eN
d' ;kb bJh j'o tXk fbnk j?. T[jBK B/ ;kc ehsk j? fe
gfotko d/ gqsh fizw/tkohnK jB fi; eoe/ T[j nzso-okFNoh
NhwK dh io{os d/ fbjk} Bkb ;co Bjh I eo ;ed./ fJjh
ekoB j ? fe Tj[ nsz o-okFNoh NhwK Bkb Bjh I iV[ gk oj / jB.
r”osbp j? fe b?Iro nk;Nq/bhnk Nhw d/ Bkb gfjbK
fBnk dk gfjbk nzvo tkNo N?fB; e'oN d[pJh ftu
pD/rk fiZE/ doFe eZu d/ tZv/ fij/ r[zpd d/ ifoJ/
;w[zdo d/ ftu iK T[s'I w?u d/y ;eDr/. e'oN ~ pBkT[D dh
gfoebgBk d/ fgZS/ g'b?Iv d/ nkoehN?eN feoihi'c e'skbk jB
fijV/ fcbjkb fJ; wjZsteKFh gfo:'iBk ~ w{oso{g d/D
bJh fBt/Fe bZG oj/ jB.
fJj N?fB; e'oN d[Bhnk dh ;G s'I T[ukJh s/ ;fEs
N?fB; e'oN p[oi-nb nop ;ekJ/;eq/go d/ e'b pDkfJnk
ikJ/rk. fJe b'eb gZfsqek d/ nB[;ko jkb/ e'Jh fBt/Fe BjhI
fwfbnk gozs{ ibdh jh fBt/Fe fwbfdnK ezw F[o{ j' ikJ/rk.
fyvkoh ns/ fco fJe e'u d/ s”o s/ 20 ;kb s'I finkdk ;w/I
se fGzB fGzB d”fonK s/ oj/ jB. T[jBK B/ ;kc ehsk fe T[j
th nzso-okFNoh NhwK d/ Bkb e'u dh G[fwek fBGkT[Dk
ukj[zd/ jB gozs{ fJj ;w/I ns/ GftZy ftu fwb/ w”fenK s/
fBoGo eo/rk.
;kbK pknd Nhw fJzvhnk ftu joGiB f;zx dh tkg;h uouk dk ftFk pDh j'Jh j?. GZih ~ 10
i{B s'I F[o{ j' oj/ pzrbkd/F d”o/ bJh Gkosh N?;N Nhw ftu irk fdZsh rJh j?. whvhnk ftu uouk ;h fe ph;h;hnkJh bzp/ ;w/I s'I Nhw s'I pkjo ub oj/ :[toki f;zx, r”sw rzGho ns/ joGiB fij/ fdZri fyvkohnK ~ pzrbkd/F d/ d”o/ s/ u[D e/ T[jBK ~ :kdrko ftdkJh dk w”ek d/Dk ukj[zdh j?.
� rzGho ns/ :[toki sK nkgDh irQk Nhw ftu BjhI pDk ;e/ go GZih B/ Nhw ftu tkg;h eo bJh j?. uouk dk ftFk fJj j? fe eh GZih dk fJj nkyoh d”ok j't/rk! GZih dh FkBdko ckow ~ t/yfdnK nfijk brdk sK BjhI j? fe T[j u{e rJ/ jB iK foNkfJow?IN d/ w{v ftu jB. nkJhHghHn?b ftu FkBdko gkoh y/vD s'I pknd se fJjh fejk ik fojk j? fe Nhw fJzvhnk ftu y/bD bJh j[D th T[jBK ftu i~B j?. ;tkb fJj T[m fojk j? fe GZih B/ nkJhHghHn?b ftu p/jso ckow d/ ubd/ irQk pDkJh id'I fe uzrk gqdoFB T[;B/ Nh-20 ftu ehsk sK tB-v/n Nhw dh irQk N?;N Nhw ftu T[;~ fet/I irk fwb rJh< nkJhHghHn?b gqdoFB d/ nkXko s/ sK fJj irk fpbe[b BjhI fwbdh. fJjBK ;kohnK rZbK d/ ;tkbK d/ itkp sK j[D f;oc ph;h;hnkJh jh d/ ;edh j? fe nkfyo fe; tiQk Bkb GZih dh u'D N?;N Nhw ftu ehsh rJh j?.
y/b irs www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015
b?Iro BjhI j'Dr/ Gkosh Nhw d/ e'u
56
b?Iro BjhI j'Dr/ Gkosh Nhw d/ e'u
Gzih dh Nhw tkg;h
nk
Gzih dh Nhw tkg;h
gfjbk nzvotkNo N?fB; e'oN d[pZJh ftu
d'
gfjbk nzvotkNo N?fB; e'oN d[pZJh ftu
d[
eh Gkpoh B/ J/Nhgh f;zrb} o?Ifezr ftu 22t/I Bzpo dh
bzph SbKr bk e/ ;'wd/t d/t towB ~ fgZS/ Svd/ j'J/
Gkos d/ Bzpo fJe f;zrb} fyvkoh dk fyskp nkgD/ BK eo
fbnk j?. J/Nhgh f;zrb} o?fezr ftu 158t/I ;EkB s/ gjz[uD
ftu T[j ;cb oj/ jB. jkbKfe ;'wd/t th fJe gkJ/dkB nZr/
tX/ jB gozs{ tobv o?Ifezr ftu T[jBK dk ;EkB 172tK j?.
:[eh d/ fJbktk ;ke/s wnB/Bh B/ th o?Ifezr ftu 33
gkJ/dkB dh bzph SbKr bkJh j? ns/ nkgDh irQk 196t/I
Bzpo s/ ;[oZfyns ehsh j?. w?I} vpb ftu o'jB p'gZBk fco s'I
d[fBnk d/ Nkg -20 fyvkohnK ftu Fkfwb j' rJ/ jB.
T[jBK B/ fJe ;EkB j'o nZr/ tXD d/ Bkb 20t/I Bzpo s/
nkgDh irQk pDkJh j?. id'I fe fbJ/Ivo g/I; fszB gkJ/dkB EZb/
27t/I Bzpo s/ fy;e rJ/ jB.
Bhnk fwo}k ns/ ;ftN}ob?Iv dh T[jBK dh i'Vhdko
wkoNhBk fjzfr; fJNbh UgB d/ ckJhBb ftu jkoD d/
pkti{d d[fBnk dh Bzpo fJe t{w?I; vpb} i'Vh pD rJh j?.
fBZih o?Ifezr ftu ;kBhnk 7940 nzeK Bkb Nkg s/ pDh j'Jh
j? id'I fe fjzfr; 6955 nze Bkb d{i/ Bzpo s/ j?.
fiZfsnk. e/tb 75 fwzN ftu c/voo ~ jok e/ i'e'ftu B/ fJj
fyskp nkgD/ BK eo fbnk. iBtoh ftu nk;Nq/bhnB UgB
nkgD/ BK eoB d/ pknd i'e'ftu uko J/Nhgh tobv N{o
wk;No} jiko fyskp nkgD/ BK eo u[e/ jB. i'e'ftu e'b
j[D e[b 25 wk;No} jiko fyskp j' rJ/ jB ns/ T[j ;g/B
d/ okc/b Bvkb dh pokpoh eoB s'I wfji fszB edw fgZS/
jB.
d[Bhnk dh ;kpek Bzpo tB fyvkoh o{; dh wkohnk
Fkokg'tk B/ eV/ w[ekpb/ ftu ;g/B dh ekobk ;[nko/I ~
4-6, 7-5, 6-1 Bkb jok e/ fJN?bhnB UgB o'w
wk;No} N/fB; N{oBkw?IN wfjbk tor dk fyskp fiZs
fbnk. 28 ;kbk Fkokg'tk ~ fiZs jkf;b eoB ftu d'
xzN/ 35 fwzN bZr/. fJ; s'I gfjbK T[jBK B/ 2011
ns/ 2012 ftu th fJj fyskp fiZfsnk j?. fJ; fiZs
d/ pknd Fkokg'tk o?Ifezr ftu fJe tko fco d{i/ Bzpo
s/ gj[zu ikJ/rh.
;ko d/ gqf;ZX N?fB; fyvkoh ;ophnk d/ B'tke B'tke
i'e'ftu B/ g[oF tor ftu sK d[fBnk dh ;kpek Bzpo
tB fyvkoh o{; dh wkohnk Fkokg'tk B/ wfjbk tor ftu
fJN?bhnB UgB N?fB; N{oBkw?IN d/ fyskp s/ epik eo
fbnk. B'tke B/ d{ih tohnsk gqkgs ;ftNiob?Iv d/ o'io
c?voo ~ 6-4, 6-3 Bkb jok e/ fJN?bhnB UgB fyskp
y/b irs www.krishijagran.com
:[eh Gkpoh B/ bkJh SbKr:[
;kBhnk- fjzfr; Nkg s/
;k
fJN?bhnB UgB dk fyskp i'e'ftu ns/ Fkokg'tk d/ BK
;z
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 57
bh dh ;Zsk s/ ekfpi nkw nkdwh d/ w[yh noftzd
e/iohtkb dhnK w[FebK xZN j'D dk BK BjhI b?
ojhnK. fJe gk;/ gkoNh d/ nkbk ewkB B/sktK B/ ekoiF?bh
ns/ f;Zfynk s/ th fto'Xh fXo tb'I T[Irbh T[m ojh j? T[E/ d{i/
gk;/ nbr oki d/ w[Zy wzsoh fBfsF e[wko e/iohtkb d/ jZe
ftu yV/ j' rJ/ jB. i/ w[Zd/ dh rZb eohJ/ sK fJjBK ;G dh
bshckFkjh d/ ftu nc;oK dh cihjs finkdk j' ojh j? fi;
eoe/ ;oekoh nfXekoh fdZbh d/ pkjo nkgDk spkdbk
eokT[D dh e'fFF ftu bZr/ jB. fto'Xh fXo d/ wzsoh no[B
@nkg# dhnK w[FebK tXhnK
ro; nfXneF okj[b rKXh dh ;K;dfBXh ftu j' ojh
rVpVh dh p?me ftu eKro;h w[yo oj/. eKro;hnK B/
iKu d/ Bkb jh pdBkw eoB tkfbnK dh gfjukD T[ikro eoB
dh wzr ehsh. fJ; d”okB nw/mh dh fizw/tkoh fgq:zek ~ ;”Ig/ ikD
dh th rZb ehsh rJh. okj[b B/ ;kohnK rZbK ;[D e/ fgq:zek d/
Bkb tfoFm eKro;hnK dh p?me dk th nkFtk;B fdZsk.
fJXo d'jK gkoNhnK ftu irQk bG ojh eKro; okiBhsh d/
Bt/I dkn y/bD dh fsnkoh ftu j?. ;{soK d/ nB[;ko
ftXkB;Gk u'DK ftu fNeN pNtko/ d/ ckow{b/ ~ b? e/ okid
ns/ id:{ ftu rzGho wZsG/d g?dk j' rJ/ jB. okid d/ fJe
B/sk d/ nB[;ko fpjko d/ w[Zywzsoh nkgDh okiBhse skes ~
b? e/ rbscfjwh ftu jB. T[E/ jh ;wkitkdh gkoNh fJ;
rmi'V ~ b? e/ row i'Fh ftu BjhI j?.
jko ftu rmi'V s'I gfjbK iBsk gfotko tyo/t/I tb
tX s[fonk j?. ftXkB;Gk u'DK s'I gfjbK ftXkB
gfoFd ftu f;ZfNnK ~ b? e/ eb/F ftu c;/ id:{ ns/ okid,
;sk ;[gohw' w[bkfJw f;zx Bkb p?me dh wzr eo oj/ jB.
gqXkB wzsoh dh nkdoF rqkw :'iBk j[D ckfJbK ftu fes/ Bk fes/ dZph Bio nk ojh j?. fgzv d/ ftek; dh rZb sK d{o nkw iBsk dhnK ;wZf;nktK dk th jkb/ sZe fBtkoD BjhI j' ;fenk j?. fJj jkbs d/F dh okiXkBh Bkb i[V/ ekdhg[o fgzv ;z;dh y/so d/ ;z;d d[nkok r'd bJ/ ikD d/ pknd th nDrfjbh dk fFeko j?. yk; rZb sK fJj j? fe u'DK dh fiZs d/ czeFB j' ikD d/ pknd ;K;d edh fgzv tkfg; BjhI nkJ/. :'iBk dh F[o{nks ftu fgzv d/ b'eK d/ u/jo/ s/ y[Fh sK ;h go j[D wk:{;h B/ nkgDk xo pDk fbnk j?. j[D t/yDk j? fe nkdoF rqkw :'iBk ed'I se nkgDk dkfJok g{o/ Gkos d/ fgzvK se i'V gkT[Idh j?.
ਰਾਜਨੀਤੀ www.krishijagran.com
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 58
@nkg# dhnK w[FebK tXhnK
fdZ
i/sbh B/ fejk fe iBsk dk @nkg# ~ ;Zsk ;”IgD dk gq:'r
wfjzrk ;kfps j' fojk j?. @nkg# B/sk nkF{s'F B/ dZf;nk fe
fdZbh ftu id'I dh nkw nkdwh gkoNh dh ;oeko nkJh j? T[d'I
s'I jh T[;~ n;fEo eoB dh e'fFF ehsh ik ojh j?. fJj
;ok;o nfBnK j? ns/ iBsk fJj ;G t/y ojh j?.
w[FfebK ftu @iBsk gfotko# dk rmi'V
fp
nkdoF rqkw :'iBk ekr}K s/ Xoh dh Xoh ofj rJh
fgq:zek ~ fwb/ nw/mh dh fizw/tkoh
eK
To Reach Rural India–Advertise in Krishi Jagran and Go Global through Agriculture World
www.krishijagran.com
ALL INDIARavindra Teotia — +91-9891511144 Sanjay Kumar — +91-9313301029P.S. Saini — +91-9891405403Farha Khan — +91-9891724495K.J. Saranya — +91-9811758683
AGRICULTURE W RLD(Portal for Agri Commodities, Research Reports, Prices & News)the pulse of global commodity market
www.kjcommoditynews.comwww.kjcommoditynews.com.
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
The Pulse of Agri-World
www.krishijagran.com
The Pulse of Rural India
KRISHI JAGRAN, INDIA'S NO.1 AGRICULTURE MEDIA GROUP1 Global Language, 4 Indian Languages, 2 Portals–6 Million combined readership
AGRICULTURE WORLD
COMING SOON
n?Zw-J/-;h- feqPh ikroD
Ph.: +91-11-26511845, 26517923, 45503170 Email: [email protected] Web: www.krishijagran.com • •
Andhra Pradesh
Bihar
Chhattisgarh
Gujarat
Haryana
Himachal Pradesh
Jammu and Kashmir
Jharkhand
Karnataka
Kerala
Madhya Pradesh
Maharashtra
Punjab
Rajasthan
Tamil Nadu
Uttar Pradesh
Uttarakhand
Telangana
AFSANA MALIK9891899322
MEGHA SHARMA9891668292
SARITA SINGH9891899197
JYOTI SHARMA9891828266
SARLA9999141933
RITIKA GOEL/ POOJA BISHT9891614614 / 98911123772
KANIKA CHAUHAN9953746033
POONAM BISWAKARMA8447527318
PREETHA M. NAIR9891755566
West Bengal CHUNKI BHUTIA9891655888
Orissa
ANIKET KUMAR9891335460
HRITUPARNA/ ARUNA JANA9891899064/ 9953824044
Assam
ABDUS SAMAD9891889588
NISHANT TAAK9953756433
YOGESH KUMAR9891668636
RAHUL SINGH9891339440
RUBY JAIN9999142633
SARA KHAN9953720233
SUJATA GAUTAM8588998437
KIRAN KUMARI 9999743660
os ns/ j'o d/FK ftu ngko ;cbsk d/ pknd j[D nkfwo ykB
dh fcbw ghHe/H uhB ftu fobh} j'D bZrh j?. jkb jh ftu
uhB d/ fFzrkJh ftu ghHe/H fcbw dk gohwhno nk:'fis ehsk frnk
fiE/ nkfwo ykB dk ;tkrs wFj{o n/eNo i?eh u?B B/ ehsk. uhB
ftu 3500 s'I finkdk ;eohBK s/ fcbw ghHe/H ~ fobh} ehsk
ikJ/rk.
nkfwo ykB dh nktk} dh vfpzr uhB d/ wFj{o n?eNo pkfenKr
tKr B/ ehsh j?. fobh} d/ Bkb fcbw dh Nhw uhB ftu uko fdB dk
e?Ig/nB th eo/rh. ;eohfBzr dh pknd fBod/Fe ns/ fBowksk ftd[
ftB'd u'gVk ns/ oki e[wko fjokBh d/ Bkb nfGB/sk nkfwo ykB B/
fJe gq?; ekBcoz; ftu th nkfwo ykB Fkfwb j'J/.
bhnk GZN ns/ f;XkoE wbj'sok fJe tko fco ;eohB s/ B}o nkT[Dr/. J/e w?I n”o J/e s{z dh
fBod/Fe Fe[B psok B/ nkgDh d{ih fcbw eg{o n?Iv ;B}
bJh nkbhnk ns/ f;XkoE d/ Bkb gkfe;skB d/ wFj{o
n?eNo ctkd ykB ~ u[fDnk j?. � ctkd jkb jh ftu ;'Bw eg{o d/ Bkb fcbw y{p;{os ftu Bio nkJ/ ;B. fcbw d/ fBowksk eoB i”jo jB. fcbw wkvoB c?fwbh vokwk j? fi; ftu gq/w fsqe'D doFeK ~ fyZu/rk.
:zek u'gVk B/ jkbht[v ftu edw oZyD d/ Bkb jh BthI
T[gbpXh th jkf;b ehsh j?. fJ;dk skik T[dkjoD j?
T[jBK dk gfjbk nwoheB NhHthH F'n etKfNe' fi; dk Nq/bo
jkb jh ftu ikoh ehsk frnk. F'n ftu fgq:zek B/ fJe :[tk
n?cHphHnkJh J/izN ozro{N n?b?e; g?fo; dk feodko
fBGkfJnk j?. T[jBK d/ Bkb w[Zy o{g Bkb i?e w?eb'rfbB,
vo'r/ ;ekN ns/ n'BikB{ n?fb; th Bio nkT[Dr/.
F'n gq;koD bJh g{oh soQK fsnko j?. r'f;g rob ftu
ezw eoB tkbh i'F ;kcokB B/ fJ;dh gNeEk fbyh j?. id'I
fe fBod/FB wkoe w[zv/B B/ ehsk j?. e[nKfNe' d/ ifoJ/
nwoheB NhHthH fJv;Noh ftu v/fpT{ eoB ik ojh pkbht[v
ndkekok fJ; F'n dk e/Ido j't/rh. fgq:zek B/ e[nKfNe' dk
Nq/bo NftNo s/ c?B} d/ Bkb th ;KMk ehsk. fgq:zek J/ ph ;h
d/ ekoieqw dk fjZ;k pBD tkbh gfjbh nfGB/soh j?.
fcbwh d[Bhnk www.krishijagran.com
fgq:zek dk gfjbk F'n @etKfNe'#fgq
ghHe/H j[D uhB ftu j't/rh fobh}
Gk
nkbhnk f;XkoE ns/ fJeZm/
nk
n?~wHJ/H;hH feqPh ikroD wJh 2015 60
R
Published on 24th & Posted on 26-27 of Every Month RNI No. DELPUN/1999/06753 Postal Reg. No. DL-SW-1/4176/2013-15