KRIJIMI I SHTETIT SHQIPTAR

Kryengritja u zhvillua gjithashtu në kushtet kur Perandoria Osmane po kalonte një krizë të rëndë që po e çonte atë drejt fundit, kur ajo ishte në luftë me Italinë (për Tripolin) dhe kur brenda saj kishte shpërthyer konflikti politik midis xhonturqve dhe opozitës liberale. Këto ishin rrethana lehtësuese për shpërthimin e kryengritjes dhe për suksesin e saj.  Megjithëse kryengritja arriti suksese të mëdha, nuk u arrit të mënjanoheshin mosmarrëveshjet në udhëheqjen e saj. Disa nga krerët shqiptarë filluan të anojnë drejt kërkesave më të moderuara, që nuk ndihmonin zgjidhjen e çështjes shqiptare. Në këto qëndrime ndikuan edhe veprimet përçarëse të përkrahësve të xhonturqve dhe të agjenturës serbe te disa prej krerëve shqiptarë

Negociatat shqiptaro-osmane

. Megjithatë, në qoftë se qeveria turke do ta zbatonte tërësisht atë, kjo marrëveshje do t’i hapte rrugën zgjidhjes së çështjes shqiptare. Kryengritja pati edhe dobësi të karakterit organizativ Megjithatë, Hasan Prishtina, që ishte ithtar i programit radikal të lëvizjes, shpresonte se pikat e përfshira në marrëveshjen e arritur me qeverinë osmane më 18 gusht do të shënonin “hape të mëdha ka indipendenca e jonë”. Nikollë Ivanaj shkruante në ato ditë: “Të gjithë janë besnikë të idealit të pavarësisë, por arsyetimi ju thotë se për momentin e tashëm duhet të moderojnë kërkesat në mënyrë që të bëhen të realizueshme”. Pranimi nga shqiptarët i marrëveshjes shqiptaro-turke të 18 gushtit 1912 ishte në thelb një kompromis i pashmangshëm, një lëshim i detyruar, i imponuar kryesisht nga rrethanat ndërkombëtare.

Kryengritja e vitit 1912 ishte e përgjithshme, u shtri në mbarë vendin, në Kosovë, në Shqipërinë e Mesme dhe në atë të Jugut, ku prej kohësh vepronin çetat e armatosura. Megjithatë, forca e veprimeve të saj luftarake nuk ishte kudo e njëjtë. Çlirimi i qyteteve, që ishte një sukses i madh i saj dhe mund të çonte në çlirimin e gjithë Shqipërisë, nuk u shoqërua, përveç disa rasteve, me likuidimin e administratës osmane dhe me vendosjen e një administrate të re shqiptare. Disa masa, si lirimi i të burgosurve a dëbimi i funksionarëve të veçuar, qenë të pamjaftueshme për t’ia arritur këtij qëllimi. Këtë detyrë të vendosjes së pushtetit të shqiptarëve në vend të atij osman, që do të ishte një garanci për zbatimin e marrëveshjes së pranuar nga Porta e Lartë, udhëheqja e kryengritjes nuk e shtroi fare për zgjidhje. 

Kryengritja e vitit 1912 ishte e përgjithshme, u shtri në mbarë vendin, në Kosovë, në Shqipërinë e Mesme dhe në atë të Jugut, ku prej kohësh vepronin çetat e armatosura. Megjithatë, forca e veprimeve të saj luftarake nuk ishte kudo e njëjtë. Ajo qe më e fuqishme në vilajetin e Kosovës, krahasuar me territoret e tri vilajeteve të tjera (të Shkodrës, të Manastirit e të Janinës). Përveç kësaj, nuk pati një bashkërendim në kohë të veprimeve luftarake, të cilat në viset e tjera, sidomos në Jug, filluan më vonë se në Kosovë.  Deklerata për

pavarsinë e Shqipërisë

Populli shqiptar është pasardhës i Ilirëve dhe është autokton në trojet e veta etnike dhe nuk është i ardhur ashtu siç janë të ardhur fqinjët tonë shovinist në trevat e Gadishullit Ballkanik,gjithëashtu populli shqiptar dallon krejtësisht prej fqinjëve të vet shovinist si në aspektin kulturor,gjuhësor,e atë kombëtar.Kryengritjet e vazhdueshme dhe heroike të popullit shqiptarë që i paraprinë Pavarësisë së Shqipërisë,kundër sundimtarëve shekullorë të Perandorisë Osmane,dhe kundër politikës së vjetër të fqinjëve tonë shovinist,mbartë me vehte vullnetin e pamohueshëm të popullit shqiptarë dhe të periudhave historike kombëtare siç ishin Lidhja Shqiptare e Prizrenit.

Kuvendi i Vlorës dhe shpallja e pavarësisë

Lidhja PejësKongresi i Manastirit,dhe kryengritjet e vazhdueshme antiosmane të viteve 1910 dhe 1911,të cilat pasuan me kryengritjen e Përgjithshme Shqiptare të vitit 1912.Kjo kryengritje përfshiu mbarë hapsirën e shtresës së  popullit shqiptar,për liri dhe pavarësi kombëtare.Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë nga Kuvendi i Vlorës,më 28 Nëntor të vitit 1912,ishte një akt me rëndësi jetike për popullin shqiptar.Ajo nga njëra anë,mbylli një epokë të tërë luftërash e përpjekjesh shekullore për të larguar përfundimisht sundimin e huaj,për të ruajtur tërësinë territoriale të atdheut e për të formuar shtetin e lirë kombëtar shqiptar duke kurorëzuar veprën madhore të Rilindjes. osmanë

Dhe nga ana tjetër hapi një epokë të re,një epokë luftërash e përpjekjesh të tjera për ta mbrojtur pavarësinë e fituar nga rreziqet e jashtme dhe të brendshme,për të siguruar bashkimin kombëtar të gjymtuar rëndë dhe për të vendosur rendin demokratik.Ngritja e flamurit kombëtar në Vlorë përfaqësonte fitoren e përbashkët të të gjitha trojeve etnike shqiptare.Kuvendi i Vlorës e shpalli pavarësinë në emër të të gjithë shqiptarëve,të të gjitha trevave shqiptare që i dërguan përfaqësuesit e tyre në këtë kuvend historik.

Edhe qeveria e Ismail Qemalit doli në rafshin ndërkombëtar si përfaqësuese e gjithë popullsisë shqiptare, dhe e gjithë tokave shqiptare,edhe pse një pjesë e tyre ishin pushtuar nga ushtritë shoviniste ballkanike.Me aktin e 28 Nëntorit të vitit 1912,sanksionohej e drejta e pamohueshme historike e kombit shqiptar për të qenë i bashkuar,i lirë e i pavarur në trojet e veta etnike, krahas popujve të tjerë të Gadishullit Ballkanik.Kjo ishte një e drejtë që buronte nga qenia e tij si popull me gjuhën,me kulturën,me individualitetin e me historinë e vet,e drejtë e fituar me mundime e sakrifica të panumërta në llogoret e luftës,e drejtë që i takonte për ndihmesën e vyer në dëbimin nga Ballkani të sunduesve të huaj .

Ajo nga njëra anë,mbylli një epokë të tërë luftërash e përpjekjesh shekullore për të larguar përfundimisht sundimin e huaj,për të ruajtur tërësinë territoriale të atdheut e për të formuar shtetin e lirë kombëtar shqiptar duke kurorëzuar veprën madhore të Rilindjes.Dhe nga ana tjetër hapi një epokë të re,një epokë luftërash e përpjekjesh të tjera për ta mbrojtur pavarësinë e fituar nga rreziqet e jashtme dhe të brendshme,për të siguruar bashkimin kombëtar të gjymtuar rëndë dhe për të vendosur rendin demokratik.Ngritja e flamurit kombëtar në Vlorë përfaqësonte fitoren e përbashkët të të gjitha trojeve etnike shqiptare.Kuvendi i Vlorës e shpalli pavarësinë në emër të të gjithë shqiptarëve,të të gjitha trevave shqiptare që i dërguan përfaqësuesit e tyre në këtë kuvend historik.

Edhe qeveria e Ismail Qemalit doli në rafshin ndërkombëtar si përfaqësuese e gjithë popullsisë shqiptare, dhe e gjithë tokave shqiptare,edhe pse një pjesë e tyre ishin pushtuar nga ushtritë shoviniste ballkanike.Me aktin e 28 Nëntorit të vitit 1912,sanksionohej e drejta e pamohueshme historike e kombit shqiptar për të qenë i bashkuar,i lirë e i pavarur në trojet e veta etnike, krahas popujve të tjerë të Gadishullit Ballkanik.Kjo ishte një e drejtë që buronte nga qenia e tij si popull me gjuhën,me kulturën,me individualitetin e me historinë e vet,e drejtë e fituar me mundime e sakrifica të panumërta në llogoret e luftës,e drejtë që i takonte për ndihmesën e vyer në dëbimin nga Ballkani të sunduesve të huaj osmanë.

Punoi: Ysni Ismaili VIII-5