Zapraszamy do urokliwej i malowniczej

Krężnicy Jarej

Stowarzyszenie Społeczne CIS w Krężnicy Jarej

Krężnica Jara 2012

2

Niniejsza publikacja jest efektem realizowanego przez

Stowarzyszenie Społeczne CIS w Krężnicy Jarej zadania publicznego

„Ożywiamy przeszłość” dofinansowanego przez Gminę Niedrzwica

Duża.

Opracowanie tekstów i układ graficzny: Krystyna Roman

Korekta: Beata Tymczak

Zdjęcia: Jolanta Kwiecień, Krystyna Roman, Krzysztof Tymczak

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim

osobom i instytucjom, które przyczyniły się do powstania

niniejszej publikacji.

Wydanie: Stowarzyszenie Społeczne Centrum Integracji

Społecznej w Krężnicy Jarej

3

Krężnica Jara to wieś granicząca z Lublinem. Od centrum tego

pięknego, położonego na wzgórzach miasta wojewódzkiego, dzieli ją około

piętnastu kilometrów. Podobną odległość pokonują krężniczanie, by dostać

się do siedziby władz gminnych w Niedrzwicy Dużej. Jako wieś

podmiejska Krężnica cieszy się dużym zainteresowaniem grodu nad

Bystrzycą. Sprawia to łatwy dojazd własnym samochodem lub autobusem

komunikacji miejskiej oraz przepiękny krajobraz. Najprostsza droga

z Lublina prowadzi wzdłuż torów kolejowych Lublin – Rozwadów, a także

Zalewu Zemborzyckiego. Krężnica wita swoich gości zielonymi łąkami,

lasem, szemrzącą rzeką oraz stawami, w których można powędkować.

Szczęśliwcom udaje się także złowić w rzece ciekawe sztuki, a wśród nich

pstrągi.

Wspaniałe powietrze, wręcz balsamiczne, czysta woda, urokliwe

zakątki na łąkach i w lesie należącym do Otuliny Czerniejowskiego

Obszaru Chronionego Krajobrazu, życzliwi ludzie oraz ledwo uchwytny

wiew minionych wieków sprawia, że ci, którzy przyjadą do Krężnicy Jarej,

nie chcą jej opuszczać i często na dłużej lub na stałe zapuszczają tu

korzenie…

Okiem geografa…

Krężnica Jara fizjograficznie zlokalizowana jest na pograniczu

Płaskowyżu Bełżyckiego i Wzniesień Giełczewskich w dolinie rzeki

Nędznicy (wg H. Maruszczaka).

4

Według jednostek tektonicznych (J. Nosko i M. Pajchlowa),

Krężnica Jara leży na platformie paleozoicznej, a dokładnie na niecce

brzeżnej. Teren Krężnicy Jarej, jak i całej Wyżyny Lubelskiej, zbudowany

jest z lekko pofałdowanych utworów kredowych wykształconych jako

piaski glaukonitowe i margle z czertami kredy górnej o miąższości kilkuset

metrów. Dzisiejsza rzeźba Wyżyny Lubelskicj zaczęła się kształtować po

regresji morza górnokredowego. Okres jej rozwoju dzielą na trzy wielkie

etapy następujące wydarzenia: zarysowanie się struktury wschodniej części

wału metakarpackiego na przełomie oligocenu i miocenu oraz duże zmiany

warunków klimatycznych na przełomie pliocenu i plejstocenu. Słupy

graniczne tych etapów odpowiadają więc konwencjonalnemu podziałowi

stratygraficznemu. W budowie geologicznej odnaleźć można pozostałości

zlodowaceń czwartorzędowych (2 mln – 12 tys. lat p.n.e.) – piaski, gliny,

utwory ilaste i głazy narzutowe.

W Krężnicy Jarej znajduje się najniżej położony punkt w gminie, na

wysokości 170 m n.p.m., w dnie doliny rzeki Krężniczanki liczącej 22 km.

Dno doliny Krężniczanki ograniczone jest terasami nadzalewowymi

o wysokości 5- 15 metrów nad poziomem rzeki. Terasy nadzalewowe

budują piaski i mułki rzeczne, a dno doliny rzecznej – mady i torfy.

Na terenie Krężnicy Jarej znajdują się suche doliny wypełnione

pyłowatymi deluwiami i utworami piaszczystymi. (Tekst na podstawie Geomorfologia Polski, T.1, Praca zbiorowa pr. M. Klimaszewskiego, PWN,

Warszawa 1972 oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Niedrzwica Duża, pod kier. A. Muzyka, Lublin 1997. T. Putowski)

Okiem przyrodnika…

Krężnica Jara leży w dolinie rzeki Nędznicy (potocznie zwanej

Krężniczanką), która

stanowi Otulinę

Czerniejowskiego

Obszaru Chronionego

Krajobrazu z licznymi

lasami, łąkami

i malowniczymi polami.

Teren bardzo urokliwy,

bogaty w ciekawe

gatunki roślin i zwierząt,

zachęca do spaceru, tym

bardziej, że leży w

bezpośrednim

sąsiedztwie Lublina,

5

a sosnowe lasy współtworzą swoisty mikroklimat ze zdrowym

przesyconym żywicą powietrzem. W okolicznych lasach, w których rosną

nie tylko sosny, żyją myszołowy, puszczyki, sowy, dzięcioły (czarny,

duży, mały i zielony) oraz liczne gatunki drobniejszych ptaków.

Rzeka Nędznica (Krężniczanka) to kraina lipienia i pstrąga. W jej

wodach spotkać można minoga

strumieniowego, a ostatnio sprowadziły się

również bobry. Tereny wokół rzeki to

siedlisko żółwia błotnego, rzekotki

drzewnej i innych płazów, a także licznych

ptaków: czapli siwej, bocianów, kulików,

dudków, sójek, krogulców, zimorodków.

Rzeka, płynąc meandrami po łąkach,

jest bardzo malownicza niezależnie od

pory roku.

Wiosną w zabagnionych jeziorkach

pięknie wyglądają kwitnące grążele żółte,

a przy brzegach knieć błotna

i niezapominajki. Łąki obsypane są kwiatami firletki poszarpanej, jaskra,

występuje też żywokost lekarski, rdest wężownik, kuklik zwisły, kosaciec

żółty, krwiściąg lekarski, krwawnica pospolita i inne.

Bogactwo gatunków występuje również w lasach. W bezpośrednim

sąsiedztwie rzeki teren jest zabagniony i dominuje głównie las łęgowy

jesionowo-olszynowy, nieco wyżej na piaszczystych zwałach rośnie sosna i

brzoza. Można tu spotkać

rzadkie rośliny jak: widłak

goździsty, widłak

jałowcowaty i liczne

porosty krzaczkowate,

wśród których pełzają

zaskrońce i padalce. Lasy

bogate są w jagody

i grzyby, a wiosną okryte

są przepięknym

kolorowym kwiatowym

kobiercem.

6

Trochę historii…

Ustalenie historii różnych miejscowości nie byłoby możliwe bez

archeologii – nauki badającej to, co zostało wykopane, znalezione w ziemi

lub w wodzie, czyli pozostałości działań naszych przodków. Krężnica ma

bardzo bogatą przeszłość, nie wszystko zostało już wyjaśnione, wierzę, że

ziemia ukrywa jeszcze niejedne skarby kultury naszych praprzodków.

Najstarsze ślady ludzkiej działalności na terenach Krężnicy

pochodzą ze schyłku paleolitu (koniec starszej epoki kamienia), datowano

je na XI-VIII tysiąclecie przed Chrystusem. Świadczą o tym m.in. kurhany

odnalezione w krężnickim lesie.

Po przerwie trwającej kilka tysięcy lat, w Krężnicy pojawiły się

grupy ludności mezolitycznej, które również pozostawiły w ziemi ślady

swojej bytności.

W 2 połowie IV tysiąclecia przed naszą erą wprowadziła się na te

tereny ludność kultury pucharów lejkowatych. Rozwijało się rolnictwo,

wykorzystywano sprzężną metodę w uprawie ziemi. Informuje nas o tym

figurka pary wołków spięta jarzmem, znaleziono ją w końcu lat

trzydziestych

ubiegłego wieku na

piaszczystej wydmie,

gdzie znajdowała się

osada prehistoryczna.

Przedstawia ona parę

stylizowanych

wołków połączonych

jarzmem w postaci

łukowato wygiętej

poprzeczki. Figurka

stanowiła część ucha

naczynia glinianego.

Wyżej opisane wołki

(jak i inne postaci

zwierząt na uchach

naczyń) miały chronić żywność przed złymi mocami, które również

człowiekowi mogły zaszkodzić. Miało to zapewne także wymiar religijny,

bo wówczas czcią otaczano zwierzęta mające olbrzymie znaczenie dla

funkcjonowania tamtejszej społeczności. Jest ona jednym z

najdoskonalszych zabytków sztuki neolitycznej w Polsce. Figurka ta

została uznana w 1966 roku przez Komitet Organizacyjny VII

Międzynarodowego Kongresu Nauk Pre- i Protohistorycznych w Pradze za

najcenniejszy zabytek archeologiczny odkryty w Polsce i jako jedyny

7

eksponat z Polski prezentowana była na towarzyszącej Kongresowi

wystawie „Pradzieje Europy”.

W trakcie kolejnych badań prof. L. Gajewski znalazł na tym terenie

znacznie uszkodzoną figurkę kobiety, brak jej głowy i jednej ręki.

Najprawdopodobniej figurka służyła jako ucho naczynia glinianego.

W Krężnicy stwierdzono też ślady kultury mierzanowickiej

z I okresu epoki brązu oraz trzcinieckiej z II epoki brązu. Znaleziska owe

(m.in. krzemienny grot oszczepu, krzemienna siekierka, przęśliki

z krzemienia, fragmenty glinianych naczyń) można obejrzeć

w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie oraz w muzeum

na Zamku w Lublinie.

W sąsiedztwie starorzecza odkryto ślady osadnictwa

wczesnośredniowiecznego. Są to przede wszystkim obiekty mieszkalne

z okresu plemiennego, czyli przedpaństwowego, pochodzące z VII-IX

wieku. Były to nieco wkopane w ziemię chaty, nazywane półziemiankami.

Ich szkielet konstrukcyjny stanowiły wbite w ziemię drewniane słupy, a

ściany i dach – gałęzie, liście i mech. Wokół domów, które dziś

nazwalibyśmy raczej szałasami, wykopywano jamy stanowiące miejsce

przechowywania żywności. W 2005 roku dokonano przypadkowego

odkrycia archeologicznego przy wykonywaniu wykopu pod budowę domu.

Zawiadomieni o znalezisku archeolodzy zjawili się na miejscu budowy i w

czasie prac archeologicznych rozpoznali domostwo z VII – VIII wieku

naszej ery, w tym: słupy, palenisko, jamy służące jako spiżarnie, wiele

skorup naczyń glinianych jajowatego kształtu, całkowicie lepionych,

zdobionych linearnymi motywami, poziomymi paskami i nakłuciami.

Opisane wyżej znaleziska świadczą o tym, że na naszym terenie już

od czasów prehistorycznych istniały osady. Jednak pierwsza wzmianka

o nazwie miejscowości zapisana w dokumentach pochodzi dopiero z roku

1325/1326 i brzmi Crasnitia. Jest to informacja o istnieniu parafii, która

była bardzo rozległa, gdyż obejmowała miejscowości obecnych parafii w

Babinie, Czerniejowie, Niedrzwicy, Zemborzycach, Żabiej Woli. Z XV

wieku pochodzą zapisy nazwy miejscowości jako Crasnicza lub Crasnycza.

W ciągu następnego wieku nazwa została wzbogacona o drugi człon

i brzmiała następująco Kreznica Jarosky. W kolejnych latach

ewaluowała do ostatecznej wersji Krężnica Jara.

Profesor Jan Miodek w jednej ze swoich pogadanek w programie

„Ojczyzna – polszczyzna” podał zupełnie odmienną od przedstawionej

wyżej etymologię nazwy. Według niego, nazwa Krężnica pochodzi od

staropolskiego słowa krasny, kraśny, co znaczy piękny. Od tego samego

wyrazu wywodził i inne nazwy miejscowości Lubelszczyzny: Kraśnik,

Krasnystaw, Krasnobród, Krasienin. Pierwotnie były one otoczone

przepięknym krajobrazem – barwnymi łąkami, polami, lasami, rzekami.

„Nasza” Krężnica leży w równie malowniczym miejscu. W ciągu wieków

8

jej nazwa ulegała przekształceniu pod wpływem wymowy gwarowej

i zmian pisowni: Kraśnica, Kreźnica, Krężnica.

Drugi człon – Jara – pochodzi od nazwiska właściciela wsi

z 2 połowy XV wieku, był nim Wojciech Jaroski, herbu Rawa.

Prawdopodobnie w wyniku zmian fonetycznych ustalono nazwę z Jaroczy,

Jaroszy, Jarosky na Jara. Ten człon odróżnia Krężnicę Jarą od Krężnicy

Okrągłej z okolic Bełżyc.

Odtworzenie późniejszych dziejów Krężnicy jest dość trudne.

Informacje zapisywane w dokumentach parafialnych zostały niestety

zniszczone w czasie kilku pożarów, które nawiedzały Krężnicę i kościół

parafialny. Wzmiankę o Krężnicy Jarej spotykamy u historyka Jana

Długosza, który opisuje Krężnicę jako „wieś z kościołem parafialnym

drewnianym ku czci Św. Floriana”. Dziedzicem tej wsi był wówczas

wspomniany wyżej Jaroski (Jarowski) herbu Rawa. Zapewne Krężnicy,

podobnie jak naszego regionu, nie omijały dziejowe burze, wojny,

powstania. Krężniczanie w mniejszym lub większym stopniu byli ich

uczestnikami. Nie mamy na

to dowodów historycznych,

ale w opowieściach

rodzinnych przewijają się

historie o jakichś walkach,

wyprawach wojennych,

służbach wojskowych

„aż hen pod chińską

granicą”. Czasy I wojny

światowej i ofiary w niej

poniesione pamięta krzyż

stojący na polach

krężnickich sąsiadujących z zemborzyckimi z lewej strony drogi

prowadzącej z Lublina. Nieliczni młodzi mężczyźni brali też udział w

wojnie polsko – bolszewickiej, czego dowodem jest symboliczna mogiła

niespełna dwudziestoletniego Antoniego Kruka, który poległ 28 IX 1920

roku pod Lidą (tereny dzisiejszej Białorusi), walcząc z bolszewikami jako

ochotnik 6 PP Legionów.

W pierwszych latach II wojny światowej na terenie Krężnicy działała

organizacja ZWZ, która potem przekształciła się w AK. Na naszym terenie

działały też inne oddziały partyzanckie należące do BCH i AL. Najwięcej

tutejszej młodzieży należało jednak do Armii Krajowej. Dowódcą 14

placówki AK był Krzysztof Goliński pseudonim ,,Mir”. Oddział działał do

końca wojny, a jego dowódca zginął z 6 na 7 czerwca 1944 roku pod

Bychawą. Razem z nim w tej potyczce z Niemcami poległ jego podwładny

Stanisław Fus, pseudonim „Słonecznik”.

9

W ostatnich dniach

wojny miały miejsce w

Krężnicy dwa tragiczne

wydarzenia. W nocy z 21 na

22 lipca został wysadzony

przez partyzantów niemiecki

pociąg wojskowy wiozący

broń. Niemcy, obawiając się

przykrych dla siebie

niespodzianek na torach,

przed parowozem ustawili

lory z piachem, na których usadzili Polaków chcących podróżować

w kierunku Kraśnika. W wyniku katastrofy zginęły 24 osoby. Ofiary

zostały pochowane na krężnickim cmentarzu. Po latach miejsce katastrofy

upamiętniono obeliskiem, którego odsłonięcie miało miejsce 16

października 2004 roku. Inicjatorem i fundatorem pomnika jest miejscowe

koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej z prezesem

Władysławem Wójcikiem. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele

władz gminnych z ówczesnym wójtem Ryszardem Mirosławem na czele,

przedstawiciele ŚZŻAK, młodzież szkolna z pocztem sztandarowym oraz

miejscowa społeczność.

Kolejnym miejscem pamięci jest obelisk postawiony przy drodze do

Lublina. W tym miejscu 22 lipca 1944 roku hitlerowcy rozstrzelali

więźniów z Zamku Lubelskiego – 25 mężczyzn, mieszkańców

podparczewskich wsi

Makoszka i Plebania

Wola. 17 maja 2007

roku odsłonięto nową

tablicę z nazwiskami

poległych więźniów

z tych miejscowości.

Uroczystość ta

zgromadziła

mieszkańców Krężnicy

oraz Makoszki

i Plebanii Woli.

Inicjatorem wykonania

nowej tablicy

z odpowiednim napisem był Stanisław Przech ze Strzeszkowic,

ufundowały ją samorządy: powiatu lubelskiego i gmin Niedrzwica Duża

i Dębowa Kłoda z powiatu parczewskiego. Wykonawcą owej tablicy

z pięknym orłem jest rzeźbiarz z Bełżyc Witold Marcewicz. Umocowano ją

10

na wielkim kamieniu, który w 1963 roku stanął w miejscu mordu. Aby

upamiętnić śmierć tylu niewinnych ludzi i oddać im cześć, zaraz po tych

tragicznych wydarzeniach ustawiono drewniany krzyż. Pierwszy, a później

drugi – krzyż metalowy i pomnik postawiono na łące, na której miało

miejsce to zdarzenie. Właścicielka, pani Maria Wilczek, przekazała część

swojej własności na ten cel. Mieszka po drugiej stronie ulicy

i nieprzerwanie od sześćdziesięciu lat opiekuje się tym pomnikiem

i grobowcem na cmentarzu. Jak sama nam powiedziała: „To mój święty

obowiązek pamiętać i dbać. We wspólnej mogile leżą ofiary wojny, a więc

i mój brat. Dopóki sił starczy, będę stawiała kwiaty i zapalała znicze”.

Parafia p.w. Św. Floriana

Wędrówkę

po Krężnicy Jarej

rozpoczniemy od

centrum wsi, gdzie na

niewielkim wzgórzu

wznosi się kościół

parafialny pod

wezwaniem Św.

Floriana. Pierwotna

świątynia była

drewniana i spłonęła

w1595 roku, być może

pożar miał związek

z tym, że w XVI

wieku przez krótki

czas była w rękach protestantów. Nowy kościół wybudowano w latach

1628-1642, niestety on również został strawiony przez ogień w 1883 r.

Obecny kościół pod wezwaniem św. Floriana, murowany, został

wybudowany za czasów probostwa ks. W. Pliszczyńskiego

w latach 1884-1887. Konsekrował go biskup Jaczewski w 1890 r.

W czasie działań wojennych świątynia nie uległa zniszczeniu. Pierwszego

remontu dokonano w 1969 r.

11

Jest to budynek neogotycki,

orientowany, jednonawowy z węższym

i niższym prezbiterium. Sklepiony

sklepieniem kolebkowym. Nad nawą mała

wieżyczka na sygnaturkę. W kruchcie, na

lewo od drzwi wejściowych na ścianie

wisi duży krucyfiks (170 cm długości),

wyrzeźbiony w XVIII wieku w stylu

barokowo-ludowym. Wewnątrz znajduje

się ołtarz główny drewniany z obrazem

Matki Bożej z Dzieciątkiem, zapewne z

XVII w. Ołtarze boczne są także

drewniane. Po prawej – z obrazem

Niepokalanego Serca Najświętszej Marii

Panny i Matki Boskiej Częstochowskiej,

po lewej – św. Antoniego i drugi ze św.

Stanisławem Kostką. Do prezbiterium przylega zakrystia wybudowana

łącznie z kościołem (zachowana monstrancja w kształcie Serca Jezusowego

z XVIII w.). Na chórze znajdują się organy 12-głosowe z końca XIX w.

Stacje drogi krzyżowej zostały ufundowane przez parafian w 1930 r. Nad

portalem w głównym wejściu znajduje się rozeta, wokół niej biegnie napis:

Ad maiorem Dei gloriam (Dla większej chwały Bożej) zaczerpnięty

z myśli św. Ignacego Loyoli.

Kościół włączony jest do rejestru

zabytków. Dzięki staraniom

obecnego proboszcza ks. dr

kanonika Mariana Bartnika

dokonano w ostatnich latach

remontu świątyni i renowacji wielu

znajdujących się w niej zabytków.

Obok kościoła znajduje się

plebania z przełomu XIX/XX wieku

również odnowiona przed kilku

laty. Do zespołu kościelnego

należą też dwie kapliczki

z ogrodzeniami z pierwszej połowy

XX wieku i z tego samego okresu

czworoboczna dzwonnica oraz

murowane elementy ogrodzenia

wraz ze schodami od frontu.

12

Pierwotnie cmentarze parafialne zazwyczaj lokowane były wokół

kościoła. Tak było prawdopodobnie również w przypadku Krężnicy.

Cmentarz parafialny znajdujący się w obecnym miejscu – niewielkim

wzgórzu porośniętym sosnami – został tam założony przypuszczalnie w

XVIII-XIX wieku. Pierwsze groby były w przeważającej większości

ziemne, więc nie ma po nich na powierzchni żadnego śladu. Najstarsze

nieliczne zachowane nagrobki murowane pochodzą z połowy XIX wieku,

jest kilka z końca tegoż stulecia. Do jednych z najstarszych należy

nagrobek w kształcie ściętego pnia drzewa,

na nim znajduje się tarcza, na której

widnieje napis: „D.O.M. ŚP. Karola

Śpiewaczyńskiego zmarłego po krótkiej lecz

ciężkiej chorobie w dniu 18 sierpnia 1869

roku przeżywszy lat 44”.

Na uwagę zasługują też grobowce

rodzinne, szczególnie okazały jest nagrobek

z początku XX wieku dawnych dziedziców

ze Strzeszkowic – Brzezińskich, piękny też

jest nagrobek Karoliny Kleniewskiej.

Nagrobek Karoliny z Komeckich

primo voto Kiełczowskiej secundo voto

Kleniewskiej zmarłej w 1898r.

Dość charakterystyczne są nagrobki z metalowymi krzyżami,

pochodzą one z pierwszej połowy XX wieku. Mają podobne elementy

zdobnicze: promienie wychodzące spod i znad ramion krzyża, łukowate

daszki nad figurką ukrzyżowanego Chrystusa oraz często podstawki na

kwiaty lub świece. Można przypuszczać, że wyszły spod jednej ręki lub

z jednego warsztatu kowalskiego.

Na naszym

cmentarzu miejsce

wiecznego spoczynku

obrała sobie rodzina

Jaxa-Chamiec, a wśród

nich znany i ceniony

aktor Krzysztof

Chamiec.

13

Na szczególne zainteresowanie zasługują też inne groby, a wśród

nich zbiorowy grobowiec upamiętniający tragiczne zdarzenia z 1944 roku:

rozstrzelanie przez hitlerowców więźniów i wysadzenie przez partyzantów

niemieckiego pociągu z polskimi zakładnikami. Oba wydarzenia

przyniosły śmierć niewinnych ludzi. W mogile spoczywają ofiary

katastrofy, Stanisław Kubecki należący do Armii Krajowej, pseudonim

„Zawisza” i inni bezimienni partyzanci. Obok okazałego grobowca jest

nieduży skromny grób Maćka Łukaszewskiego, siedemnastoletniego

chłopca z Warszawy, który miał to nieszczęście znaleźć się nocą z 21 na 22

lipca 1944 roku na dworcu w Lublinie. Zginął wraz z innymi Polakami

podczas wysadzania niemieckiego pociągu.

Na cmentarzu znajdują się także groby Patronów Szkoły. Do nich

należą: Krzysztof Goliński pseudonim „Mir”, „Jarski”, podchorąży Armii

Krajowej, dowódca 14 Placówki AK Krężnica Jara, zginął nocą z 6 na 7

czerwca 1944 w akcji pod Bychawą, miał 23 lata. Razem z nim poległ

szeregowy Stanisław Fus z Krężnicy Jarej. Jego grób również jest na

naszym cmentarzu. W ostatnich latach do wiecznej służby zostali powołani

inni byli żołnierze Armii Krajowej, np. Łucja Niedźwiedzka-Krasula –

sanitariuszka. Oni także spoczęli na krężnickiej nekropolii.

Zespół Szkół

Wracając z cmentarza parafialnego mijamy ogrodzony budynek

Zespołu Szkół w Krężnicy Jarej wraz z przylegającymi do niego boiskami.

14

Początki szkolnictwa na terenie naszej wsi były zapewne trudne,

gdyż jak wynika ze wspomnień nieżyjącego już pana Antoniego Obary,

przez kilka pierwszych lat nauka odbywała się w domach prywatnych.

W roku 1923 mieszkańcy podjęli decyzję o budowie szkoły na działce

wspólnoty wiejskiej. Budynek został oddany do użytku uczniom około

1926/1927 roku. W nim uczyły się dzieci aż do końca roku 1995,

znajdowały się tam również mieszkania dla nauczycieli i biblioteka

szkolna. Ponownie dzięki inicjatywie aktywnych mieszkańców naszej wsi,

po pokonaniu wielu, bardzo wielu trudności, wybudowano nowy, piętrowy

gmach, do którego uczniowie przenieśli się w styczniu 1996 roku.

Oficjalne otwarcie szkoły miało miejsce 6 stycznia, a 29 września tego

samego roku odbyła się wspaniała uroczystość nadania Szkole

Podstawowej w Krężnicy Jarej imienia Żołnierzy – Bohaterów Armii

Krajowej. Aktu poświęcenia sztandaru dokonał ks. biskup Bolesław Pylak

w asyście ówczesnego ks. proboszcza Jana Rębeckiego. Obie uroczystości

w tym pamiętnym dla nas roku zgromadziły uczniów, nauczycieli,

rodziców, przedstawicieli władz samorządowych, oświatowych

i mieszkańców naszej miejscowości.

Do roku 1999 funkcjonowała ośmioklasowa szkoła podstawowa, od

1 września na mocy reformy oświatowej powołano sześcioklasową Szkołę

Podstawową oraz Gimnazjum nr 3 w Krężnicy Jarej. Obie szkoły zgodnie

działały w jednym budynku. Po kilka latach swoje miejsce znalazła tam

również Prywatna Szkoła Muzyczna im. Witolda Lutosławskiego.

Dzisiejsza szkoła w Krężnicy Jarej nie przypomina tej sprzed

kilkudziesięciu czy kilkunastu lat. Zmieniła się organizacja i warunki

nauki, programy, podręczniki...

Obecnie w skład Zespołu Szkół, funkcjonującego od 1 września

2006 r., wchodzi: punkt przedszkolny, Szkoła Podstawowa z oddziałem

przedszkolnym i Gimnazjum nr 3. Dzieci i młodzież uczą się w jasnym,

ciepłym budynku, zaś przedszkolaki: trzy- i czterolatki mają do swej

dyspozycji dwie kolorowe i przyjemne sale w budynku należącym do

Wspólnoty wsi Krężnica Jara.

Dziś na każdym kroku widać postęp: szkoła posiada dwie pracownie

informatyczne, bibliotekę z Centrum Informacji Multimedialnej, salę

do gimnastyki korekcyjnej. Wkrótce zostanie oddane do użytku nowe

wielofunkcyjne boisko ze sztuczną nawierzchnią i plac zabaw dla dzieci.

Podczas zajęć z uczniami nauczyciele wykorzystują tablice interaktywne,

laptopy, sprzęt audiowizualny i wiele nowoczesnych pomocy.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczniów i rodziców, szkoła

organizuje dodatkowe zajęcia pozalekcyjne w postaci kół zainteresowań:

artystycznych, przedmiotowych i sportowych. Niektóre z tych zajęć były

prowadzone w ramach realizacji projektów ze środków unijnych („Szkoła

dla Ciebie”, „Zintegrowana wiedza drogą do sukcesu”, „Indywidualizacja

15

nauczania w klasach I-III”). Placówka zapewnia uczniom posiłki w postaci

drugich śniadań i obiadów, młodsze dzieci są objęte programami: „Owoce

w szkole” i „Szklanka mleka”. Po lekcjach działa świetlica szkolna, która

została doposażona w nowy sprzęt i pomoce w ramach programu „Radosna

szkoła”.

Rokrocznie uczniowie chętnie biorą udział w wycieczkach jedno-

i kilkudniowych (np. w góry, nad morze, do Warszawy, do Wilna),

wyjeżdżają do kina, teatru, na lodowisko, na basen, odwiedzają znane

instytucje, gospodarstwa szkółkarskie. Dużym zainteresowaniem cieszy się

prężnie działający teatr, który wystawia przedstawienia w szkole i poza jej

murami. Efekty swej pracy w postaci: występów artystycznych, prezentacji

multimedialnych, zbiorków twórczości, monografii, gazetek szkolnych,

wytworów rękodzielniczych uczniowie prezentują lokalnemu środowisku

podczas dożynek, świąt, wystaw oraz spotkań okolicznościowych.

Uczniowie krężnickiej szkoły mogą poszczycić się wieloma

osiągnięciami w konkursach, festiwalach, przeglądach na szczeblu

gminnym, powiatowym, wojewódzkim i ogólnopolskim. Są laureatami

konkursów przedmiotowych (z j. polskiego, j. niemieckiego, historii,

chemii, matematyki), zdobywają nagrody i wyróżnienia w konkursach

plastycznych, recytatorskich i literackich. Od kilku lat szkoła ma również

stypendystów Marszałka Województwa Lubelskiego i Wójta Gminy

Niedrzwica Duża. Liczne trofea zdobywa zespół wokalny Wiolinki, który

dzięki współpracy z Radiem Lublin, nagrał kilka płyt z utworami

patriotycznymi i harcerskimi. W placówce działają ponadto dwa

Samorządy Uczniowskie i Klub Historyczny Armii Krajowej.

W tradycje szkoły wpisują się różne uroczystości i imprezy m.in.:

pasowanie na przedszkolaka, ślubowanie uczniów klasy I, andrzejkowe

kawiarenki, mikołajki, jasełka, Dzień Babci i Dziadka, szkolne dyskoteki,

Dzień drzwi otwartych, Dzień sportu czy Festiwal Piosenki Patriotycznej.

W czerwcu 2012 r. po raz pierwszy szkoła zorganizowała festyn rodzinny –

imprezę integrującą lokalne środowisko: dzieci – młodzież i dorosłych

mieszkańców.....wsi.

W 2008 roku Szkoła Podstawowa została odznaczona Złotym

Medalem opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej. W imieniu wojewody

lubelskiego aktu dekoracji sztandaru dokonał pan pułkownik w stanie

spoczynku Jerzy Górnicki Prezes Zarządu Wojewódzkiego Związku

Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych

w Lublinie.

Nauczyciele starają się nie tylko uczyć i wychowywać młode

pokolenie, ale uwrażliwiać na potrzeby drugiego człowieka, dlatego

uczniowie włączają się w akcje charytatywne, np. „Góra Grosza”, „Pomóż

dzieciom przetrwać zimę”, zbiórki na rzecz Hospicjum Małego Księcia

16

w Lublinie, organizują występy dla seniorów z domu „Tutela” w Krężnicy

Jarej.

Krężnicka szkoła współpracuje z wieloma instytucjami, które

wspierają jej działalność dydaktyczną, opiekuńczą i wychowawczą. Dzięki

temu placówka tętni życiem, zawsze dzieje się w niej coś ciekawego, czym

może podzielić się z innymi.

Tutela

Przemieszczając się dalej w kierunku kościoła mijamy po lewej

stronie okazały drewniany budynek z rozległym ogrodem. Obecnie

znajduje się tu prywatny dom opieki „Tutela”. Pierwotnie był to dom sióstr

szarytek, które

wybudowały go dla

sierot na początku

lat trzydziestych

ubiegłego wieku.

Taką funkcję pełnił

do roku 1939. W

czasie II wojny

światowej

funkcjonowało w

nim lubelskie

seminarium

duchowne. Po

wojnie pełnił on

funkcję akademika

Uczestnicy festiwalu, który odbył się 17 XI 2012r. w Zespole

Szkół w Krężnicy Jarej

17

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, najpierw krótko męskiego,

a później żeńskiego (trochę studentek zostało w Krężnicy na stałe...).

Mieszkające w nim siostry nie tylko prowadziły akademik, ale również

służyły stałą pomocą, modlitewną, medyczną i charytatywną mieszkańcom

parafii. W 2005 roku decyzją władz zakonnych siostry zostały przeniesione

do Warszawy, a budynek sprzedany. Po remoncie i adaptacji dawnego

domu zakonnego i jednocześnie akademika wykonanej przez nowych

właścicieli stworzono w nim dom opieki „Tutela”, który jest filią głównego

ośrodka znajdującego się przy ulicy Nad Zalewem w Lublinie.

Jako ciekawostkę podajemy, że w dokumentach kościelnych jest

wzmianka o istnieniu w XVIII wieku przy parafii szpitala dla ubogich.

Dom Parafialny

W bliskim sąsiedztwie

kościoła i plebanii znajduje

się piękny drewniany

budynek tzw. „starej

organistówki”, który po

gruntownej renowacji pod

okiem konserwatora

zabytków, odmłodniał,

zmienił swoje oblicze,

przeznaczenie i nazwę, gdyż

najczęściej jest po prostu

zwany domem parafialnym.

Odbywają się w nim różne

spotkania grup

modlitewnych, młodzieży,

zebrania wiejskie, warsztaty

malarskie, tu ma swoja

siedzibę Stowarzyszenie

CIS, biblioteka parafialna.

Budynek żyje i służy

miejscowemu

społeczeństwu.

Stowarzyszenie Społeczne CIS

Stowarzyszenie powstało w 2007 roku i zostało zarejestrowane

w Krajowym Rejestrze Sądowym 24 maja. Jego działalność opiera się na

pracy społecznej ogółu członków, wolontariacie oraz pomocy innych osób

18

fizycznych i prawnych. Stowarzyszenie nie jest instytucją pożytku

publicznego, nie prowadzi działalności gospodarczej.

Główne cele działalności to:

1. Edukacja i psychoprofilaktyka dzieci i młodzieży.

• Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci młodzieży ze środowisk

wiejskich.

• Przeciwdziałanie i ograniczanie negatywnych skutków niepowodzeń

szkolnych i występowaniu patologii.

• Rozwijanie kultury czytelniczej i predyspozycji twórczych.

2. Integracja społeczności lokalnej.

• Inicjowanie i realizacja projektów społecznych, ukierunkowanych na

wspólne korzyści społeczności lokalnej.

• Utrwalenie akceptowanych społecznie nawyków i form spędzania

czasu wolnego w środowisku rówieśniczym i lokalnym, szczególnie

wzmacniających więzi międzypokoleniowe.

3. Wspieranie aktywności społecznej

• Kształtowanie postaw aktywnych.

• Wspieranie modelu aktywności społecznej i wartości samorządności

lokalnej.

Realizując różnorodne zadania Stowarzyszenie współpracuje

z następującymi instytucjami: Parafią rzymsko – katolicką p.w. Św.

Floriana, Zespołem Szkół, Biblioteką Publiczną w Krężnicy Jarej,

Urzędem Gminy i Gminnym Ośrodkiem Kultury, Sportu i Rekreacji

w Niedrzwicy Dużej, Firmą Ars Deko Ekonomiczny Biznes w Lublinie

ul. Głuska 86.

Członkowie Stowarzyszenia nieodpłatnie prowadzą bibliotekę

parafialną, dystrybucję artykułów spożywczych w ramach Europejskiego

Programu PEAD we

współpracy z Caritas

Archidiecezji Lubelskiej,

pomagają dzieciom mającym

problemy w nauce,

organizują różnorodne

imprezy dzieciom z klas

młodszych i punktu

przedszkolnego. W ramach

integracji społeczności

lokalnej organizują rajdy

piesze i samochodowe po

19

najbliższej okolicy, wystawy, wernisaże (np. od 12 do 19 X 2008 w sali

kominkowej wystawa zdjęć, książek poświęconych Wielkiemu Polakowi

Janowi Pawłowi II, 2-4V 2009 wystawa obrazów Kazimierza Zdeba),

cykliczne imprezy takie jak: wieczory z kolędą, spotkania nauczycieli

emerytów, czynnych pracowników i sympatyków szkoły. Od dwóch lat

redagują i wydają gazetkę parafialną „FLORIAN”.

Stowarzyszenie współpracuje z Zespołem Szkół, Biblioteką

Publiczną, Gminą; pisząc projekty bierze udział w konkursach na realizację

zadania publicznego ogłaszanych przez Gminę. Dotychczas ma na swoim

koncie trzy zrealizowane projekty: w 2007 roku projekt „Teatr – antidotum

na jesienną nudę” w ramach Konkursu Małych Grantów zorganizowanego

przez Ośrodek Pomocy Społecznej przy Urzędzie Gminy w Niedrzwicy

Dużej.

W 2011 roku w ramach realizacji kolejnego projektu została

utworzona w Domu Parafialnym Izba Regionalna, której oficjalne otwarcie

miało miejsce 28 sierpnia w czasie dożynek parafialnych.

Na zdjęciu symbolicznego otwarcia Izby poprzez przecięcie wstęgi dokonuje ks. Marian

Bartnik w obecności prezes Stowarzyszenia K. Roman

W Izbie zgromadzono przedmioty świadczące o historii i kulturze

regionu. Znalazły się więc w niej drobne narzędzia rolnicze takie jak: cepy,

radło, jarzmo, przedmioty codziennego użytku w gospodarstwie i w domu,

np.: przetak , drewniana ćwierć, beczki, wagi, stępy, żelazka, magle,

kołowrotki, niecki, dzieża, masielnice, narzędzia do obróbki lnu: grzebień,

międlica, cierlica. Są też garnki gliniane, żeliwne, talerze, serwety

haftowane, wyszywane, element stroju ślubnego, książki, obrazy itd.

20

Eksponaty zostały podarowane bądź wypożyczone przez właścicieli, by

w odpowiednich warunkach były przechowywane i pokazywane

wszystkim zainteresowanym, szczególnie młodemu pokoleniu.

Jeśli jest takie zapotrzebowanie, członkowie Stowarzyszenia, oprócz

udostępniania zbiorów, prowadzą zajęcia dla zorganizowanych grup dzieci

i młodzieży.

Na zdjęciu grupa dzieci ze Szkoły Podstawowej w Krężnicy Jarej.

Izbę Regionalną można odwiedzać w każdy wtorek od godz. 13.00

do 16.00 w czasie stałego dyżuru członków Stowarzyszenia CIS.

W 2012 roku Stowarzyszenie zrealizowało projekt „Ożywiamy

przeszłość”. Jego celem było przybliżenie młodemu pokoleniu tego, co

minęło, zapoznanie z dorobkiem kulturowym, osiągnięciami naszych

przodków. Przełożyło się to na takie zadania jak: zgromadzenie

i wystawienie zdjęć dokumentujących życie w naszej miejscowości na

przestrzeni około stu lat, stworzenie dziecięcej grupy tanecznej uczącej się

regionalnych tańców ludowych, warsztaty rękodzieła czy wydanie

niniejszej publikacji o Krężnicy Jarej.

3 V 2012 r. otwarto wystawę fotograficzną „Krężnica Jara i okolice

w obiektywie wczoraj i dziś”. Zgromadzono bardzo ciekawe zdjęcia.

Najstarsze pochodzą z początku ubiegłego wieku. Przedstawiają portrety,

sceny z życia rodzinnego, zawodowego czy utrwalone w kadrze

uroczystości kościelne lub świeckie. Zwiedzający z zainteresowaniem

oglądali wyeksponowane stare fotografie, nierzadko odnajdując na nich

swoich przodków.

21

W domu parafialnym prowadzone są także warsztaty malarskie dla

tych, którzy chcą spróbować przygody „z pędzlem”. Uczestnicy spotykają

się regularnie, poznają tajniki sztuki malarskiej, sami malują. Na swoim

koncie mają już dwa wernisaże. Takie warsztaty to bardzo dobry sposób na

ciekawe spędzanie wolnego czasu, rozwój zainteresowań oraz integrację

społeczności lokalnej w różnej grupie wiekowej.

Warsztaty w sali Domu Parafialnego

22

Uczestniczki warsztatów na tle swoich obrazów w czasie wernisażu, który miał miejsce

26 października bieżącego roku. Towarzyszyli im licznie zgromadzeni goście.

Biblioteka Publiczna

W budynku starej szkoły wyremontowanym, zmodernizowanym

w ostatnich latach znalazły swoje miejsce dwie ważne dla Krężnicy

instytucje, mianowicie biblioteka i punkt przedszkolny.

Zaczątkiem obecnej biblioteki był punkt biblioteczny mieszczący się

w latach 1959 – 1975 w budynku Szkoły Podstawowej. Filia biblioteki

publicznej została powołana, decyzją władz, 8 II 1975 roku, z siedzibą

w domu prywatnym państwa Aliny i Zygmunta Baranów. Prowadziła ja

pani Alina. Przyjęto wówczas na stan część księgozbioru z Biblioteki

Publicznej w Zemborzycach. 30 VI 1978 roku bibliotekę przekazano pani

Iwonie Borowieckiej i przeniesiono do budynku wiejskiego w centrum

wsi, gdzie mieściła się do listopada 2010 roku. Warunki lokalowe były

bardzo trudne. Małe, ciemne i zimne dwie sale bez zaplecza sanitarnego nie

zachęcały do odwiedzin, mimo tego czytelników z roku na rok przybywało,

organizowano spotkania z pisarzami, ciekawymi ludźmi, prowadzono

lekcje biblioteczne. Wreszcie jesienią 2010 roku biblioteka została

przeniesiona do obecnego budynku. Koło się zamknęło, gdyż wróciła na

miejsce dawnego punktu filialnego. Oczywiście warunki pracy są

23

nieporównywalne. Duża, jasna i ciepła sala z aneksem czytelniczym dla

najmłodszych, komputery….

Placówka służy czytelnikom gromadząc i opracowując książki,

nowości wydawnicze. Udostępnia sprzęt komputerowy, internet, gromadzi

dokumenty życia społecznego, regionalia, służy wszystkim mieszkańcom

informacją. Raz w miesiącu odbywają się spotkania czytelników

poświęcone różnej tematyce, np.: poezji miejscowych twórczyń,

wytworom rękodzieła (palmy, stroiki wielkanocne, bożonarodzeniowe),

szydełkowaniu. Są też spotkania z ciekawymi ludźmi, ostatnio gościł tu

profesor Andrzej Zgorzelski – filolog, teoretyk literatury angielskiej, poeta.

Na zdjęciu pan prof. Andrzej Zgorzelski i jego żona Barbara w krężnickiej bibliotece

24

Od kilku lat bibliotekarka

prowadzi akcję „Cała

Polska Czyta Dzieciom”

czytając raz w tygodniu

przedszkolakom bajki i

wiersze. Ponieważ punkt

przedszkolny mieści się w

tym samym budynku, pani

Hania chodzi z koszem

pełnym książek do

maluchów.

Punkt przedszkolny

Punkt przedszkolny powstał we wrześniu 2011 roku przy Zespole

Szkół im. Żołnierzy Bohaterów Armii Krajowej w Krężnicy Jarej.

Jest kontynuacją klubu przedszkolaka założonego przez panią Dorotę

Putowską, który działał z ramienia Fundacji J.A. Komeńskiego

prowadzącej program „ Gdy nie ma przedszkola”. Fundacja pomagała

gminom tworzyć alternatywne formy edukacji dla dzieci w wieku 3-5 lat.

Pierwsze zajęcia w klubie przedszkolaka odbyły się 2 stycznia 2006 roku.

Pani Dorota Putowska dołożyła wiele starań w organizację sali,

potrzebnych mebli, zabawek i pomocy edukacyjnych dla dzieci. Wspaniale

prowadziła też zajęcia metodą projektów badawczych, dzięki której

maluchy poprzez samodzielne poszukiwania i doświadczania zdobywały

wiedzę o otaczającym je świecie.

W latach 2008- 2009 pracowała w klubie przedszkolaka pani Zofia

Czobot i pani Magdalena Berecka, w roku 2010 zajęcia prowadziła pani

Monika Chojnacka.

W roku 2011 sale w budynku wraz z kuchnią i toaletą zostały

gruntownie wyremontowane i przystosowane dla małych dzieci dzięki

dotacji pieniężnej z gminy. Ogród otaczający punkt przedszkolny jest

ogrodzony i wyposażony w plac zabaw. Jest to doskonałe miejsce do

25

spędzania czasu na świeżym powietrzu oraz prowadzenia doświadczeń

i obserwacji przyrodniczych. Punkt przedszkolny to miejsce, które przede

wszystkim rozwija społecznie. Dziecko uczy się dzielić z innymi, czekać

na swoją kolej, współpracować i... walczyć o swoje. Zabawa w grupie

lepiej niż jakiekolwiek tłumaczenia pozwala zrozumieć i doświadczyć, na

czym polega współdziałanie. Nawet przy najzwyklejszym budowaniu

z klocków widać korzyści płynące z podziału pracy, wzajemnych ustępstw,

cierpliwego czekania. To świetna szkoła kompromisu. Od kolegów wiele

się można nauczyć. Trzylatki, które do tej pory niewiele mówiły, nagle

stają się rozmowne. Odbywają się tu także zajęcia dodatkowe: rytmika

i język angielski.

Punkt przedszkolny działa codziennie od poniedziałku do piątku od

godz. 8.00 do godz. 13.00 z możliwością przedłużenia godzin pracy.

26

Stowarzyszenie Twórców Kultury „Czerwone Susły

W budynku „starej szkoły” oprócz biblioteki i punktu

przedszkolnego ma siedzibę także Stowarzyszenie Twórców Kultury

„Czerwone Susły”. Jego celem jest wspieranie integracji i rozwoju

lokalnego środowiska społecznego, a w szczególności dzieci i młodzieży.

Spośród wielu celów szczegółowych należy wymienić następujące:

rozwijanie kultury lokalnej, aktywizowanie młodzieży i dzieci,

angażowanie ich we wspólne inicjatywy na rzecz społeczności lokalnej,

tworzenie dzieciom i młodzieży oraz innym członkom społeczności

lokalnej warunków do rozwijania pasji, nabywania nowych umiejętności

i kwalifikacji.

Stowarzyszenie organizuje - głównie dla dzieci i młodzieży -

warsztaty artystyczne, taneczne, plastyczne, muzyczne, zajęcia sportowo –

rekreacyjne oraz z zakresu turystyki; prowadzi stałe spotkania dla dzieci.

Organizuje bądź współorganizuje szereg imprez kulturalnych, m.in.

Festiwal Folkowo - Rozrywkowy w Krężnicy Jarej, Piknik Rodzinny

w Niedrzwicy Dużej, Dni Niedrzwicy, Wigilia Starego Miasta w Lublinie,

Zlot Motocyklowy u Bila.

W bieżącym roku Stowarzyszenie prowadzi świetlicę środowiskową.

Ochotnicza Straż Pożarna

Ochotnicza Straż Pożarna w Krężnicy Jarej powstała w 1957 roku.

Od lewej: Kukuryka Jan, Putowski Tadeusz, Oleszek Ryszard, Bielak Jan,

sekretarz straży Bielak Janina, Gładysz Stanisław, Pastuszak Józef (z tyłu),

Filipowicz Aniela, Świtek Jan, Mazurek Tomasz

27

Jedną z inicjatorek jej powstania była pani Aniela Filipowicz –

długoletnia nauczycielka Szkoły Podstawowej w Krężnicy. Pierwszym

komendantem został Edward Bielak, a prezesem Krystyn Łabiga, zaś

sekretarzem straży Bielakówna Janina. Na początku strażacy dysponowali

ręczną sikawką, którą przechowywano u pana Jana Kukuryki. W czasie

akcji przypinano do niej jedną parę koni, a druga była na zmianę. Konie

dostarczali gospodarze: Mieczysław Putowski i Józef Demil. Dzięki

zaangażowaniu mieszkańców wsi w krótkim czasie wybudowano w czynie

społecznym garaż. Później przystąpiono do niwelowania góry,

wyrównywania gruntu i wznoszenia budynku remizy. Pierwsze prace

budowlane rozpoczęto na początku lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

Wraz z poszerzaniem bazy lokalowej powiększano grono strażaków.

Młodzi chłopcy, którzy zapisywali się do straży, przechodzili wewnętrzne

szkolenia, a później brali udział w akcjach gaszenia pożarów, a także,

z powodzeniem, w zawodach strażackich.W 1982 roku miało miejsce

poświecenie sztandaru krężnickiego koła OSP.

Zdjęcie zrobione po uroczystości poświęcenia sztandaru. Są na nim członkowie OSP

w Krężnicy Jarej z nowym sztandarem i poczet sztandarowy z OSP ze Strzeszkowic.

Od tej chwili na głównej, odpustowej Mszy św. ku czci św. Floriana

strażacy w galowych mundurach występowali wraz z pocztem

sztandarowym. Od wielu już lat tradycyjnie w czasie Triduum Paschalnego

strażacy pełnią wartę przy grobie Chrystusa w naszym kościele.

28

Swoją społecznikowską pasję i chęć niesienia pomocy potrzebującym

strażacy przekazywali synom, a później wnukom. Dziś kolejne młode

pokolenie strażaków bierze udział w akcjach, zawodach pożarniczych, dba

o będący na stanie OSP sprzęt, zabiega o nowy, modernizuje budynek

remizy, który służy mieszkańcom nie tylko Krężnicy Jarej. Efektem

ostatnich prac jest nowy chodnik prowadzący od furtki do budynku

i przed nim.

Fundacja „ Między Nami”

Fundacja „Między Nami” to organizacja, która

powstała w roku 1990 roku, a jej założycielem jest

Zbigniew Drążkowski. Pomysł narodził się w

listopadzie 1989 roku, dzięki spotkaniu kilku osób z

Polski i Szwajcarii. Zdali oni sobie sprawę, że żyje wielu ludzi spychanych

przez nasze społeczeństwo na margines życia z racji ich upośledzenia,

ubóstwa, bezdomności i postanowili przyczynić się do tego, by ludzie ci

mogli żyć "między nami".

Fundacja „Między Nami” jest organizacją humanitarną, wspierającą

osoby niepełnosprawne intelektualnie i bezdomne. Fundacja prowadzi

domy mieszkalne o charakterze wspólnotowym, warsztat terapii

zajęciowej, ośrodek wsparcia, organizuje imprezy artystyczne (plenery

plastyczne i ceramiczne), promuje twórczość osób niepełnosprawnych

poprzez wydawnictwa, wystawy, kiermasze.

kontakt: Krężnica Jara 498; 20-515 Lublin Tel: 81/ 511 91 31 81/ 511 91 41

e-mail: fmn@poczta.onet.pl www.fmn.lublin.pl www.fmnjarmark.lublin.pl

29

Stowarzyszenie Emaus

Początki ruchu Emaus w Polsce sięgają 1991 roku, kiedy to chęć

realizacji idei życia wspólnotowego osób marginalizowanych społecznie

znajduje oparcie i wzorzec w Emmaus Międzynarodowym. W roku 2004,

w Kolonii, zorganizowana została „sprzedaż wyjątkowa” rzeczy

używanych, w której uczestniczyło ok. 30 wspólnot Emmaus z różnych

krajów Europy. Dochód z tej sprzedaży umożliwił powstanie pierwszej

wspólnoty w Polsce, w Krężnicy Jarej. Wkrótce potem, otwarto w Lublinie

sklep z używanymi rzeczami, a wiosną 1995 roku zostało zarejestrowane

Stowarzyszenie Emaus.

Emaus, to żywa i dynamiczna społeczność wzajemnie wspierających się

ludzi, którzy nie tylko próbują odzyskać socjalne bezpieczeństwo, ale

również poszukują satysfakcji z normalnego życia, a czasem powodu do

tego, by żyć… Taka wspólnota ma własną drogę życiową, realizuje plany,

posiada marzenia, staje przed codziennymi wyzwaniami z którymi radzi

sobie lepiej lub gorzej,

Członkowie wspólnoty, kierując się ideą dobra wspólnego, wspierania

i ochrony najsłabszych oraz prawem do osobistego rozwoju akceptują

i wprowadzają w życie trzy podstawowe zasady życia Emaus:

braterstwa (wzajemnego wspierania się)

samowystarczalności (samodzielne prowadzenie domu, praca na

rzecz Wspólnoty)

solidarności (gotowość niesienia pomocy bardziej potrzebującym)

Członkowie Wspólnoty żyją z pracy własnych rąk; prowadzą działalność

w formie:

1/ zbiórki i sprzedaży rzeczy używanych; sklepy: Tęczowa 17 w Lublinie

(Zemborzyce), Leonarda 16 w Lublinie (LSM)

2/ produkcji i usług w ramach Spółdzielni Socjalnej Emaus w Krężnicy

Jarej.

Kontakt: 20-515 Lublin, Krężnica Jara 498, tel. 81/511 91 31,

emaus@emaus.lublin.pl, www.emaus.lublin.pl

Spółdzielnia Socjalna „Emaus”

Założycielami Spółdzielni są Stowarzyszenie Emaus oraz Fundacja Między

Nami. Zamiarem organizacji założycielskich było utworzenie

przedsiębiorstwa zdolnego zapewnić zagrożonym wykluczeniem

społecznym członkom wspólnoty Emaus z Krężnicy Jarej pracę

i niezależność ekonomiczną.

30

Celem Spółdzielni jest społeczna i zawodowa reintegracja jej członków

realizowana poprzez podejmowanie działań zmierzających do:

a) odbudowania i podtrzymania zdolności i umiejętności uczestniczenia

w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu

pracy, zamieszkania lub pobytu;

b) nabycia, podtrzymania i rozwoju kwalifikacji oraz kompetencji

zawodowych umożliwiających samodzielne funkcjonowanie na

rynku pracy.

Spółdzielnia prowadzi działalność w zakresie:

produkcji: ławki parkowe, przystanki autobusowe, kosze na śmieci

i inne

usług: stolarsko-ciesielskie, spawalnicze, budowlane i inne

handlu: sprzedaż rzeczy używanych.

Kontakt:

20-515 Lublin, Krężnica Jara 498, tel. 81/511 91 31

spoldzielniaemaus@wp.pl; www.spoldzielniaemaus.pl

31

W Krężnicy Jarej funkcjonuje dobrze rozwinięta sieć handlowa,

gdyż we wsi działają cztery sklepy, w których można zakupić podstawowe

produkty spożywcze, chemiczne, kosmetyczne, prasę, a nawet artykuły

metalowe – czyli „coś dla majsterkowicza”. Mamy też sklepik z odzieżą

używaną.

W centrum wsi znajduje się pizzeria, gdzie można zjeść smaczną

pizzę lub kebaba.

Tuż obok ma swoją siedzibę firma cateringowa „Bon Appetit”.

Tu wykonywane posiłki rozwożone są do kilkudziesięciu firm w Lublinie

i okolicach. Z usług tej firmy korzystają przede wszystkim placówki

oświatowe.

Miłośnicy wędkowania mogą realizować swoje marzenia wędkując

w rzece lub łowisku „Krężniczanka”. Tam można również skorzystać

z noclegów.

Przy drodze wiodącej do Strzeszkowic jest pięknie położony ośrodek

rekreacyjny „Malibu” z licznymi atrakcjami rekreacyjnymi

i rozrywkowymi oraz parkiem militarnym.

Nasza wieś to nie tylko wymienione wyżej centra kultury, sklepy, to

także punkty świadczące usługi dla ludności ( np. fryzjerskie,

kosmetyczne), niewielkie zakłady produkcyjne, ale głównie rolnictwo.

Uprawiane są nadal podstawowe zboża, czyli na naszym terenie pszenica,

a także kukurydza, buraki cukrowe, ziemniaki. Rolnicy prowadzą też na

dużą skalę produkcję warzyw, takich jak: brokuł, kalafior, marchew,

buraczki, fasolka szparagowa, cebula, pory.

Na przestrzeni wieków zmienił się obraz wsi polskiej. Takie zmiany

zarejestrowaliśmy również w naszej Krężnicy. Powstały nowe domy

z pięknymi ogrodami, działają nowoczesne i zmechanizowane

gospodarstwa rolne, na polach pracuje zróżnicowany i specjalistyczny

sprzęt rolniczy. Niestety, coraz rzadziej można spotkać pasące się krowy na

łące czy konie. Nie słychać też głosów domowego ptactwa. Takie są

zmiany cywilizacyjne. Na szczęście w dalszym ciągu mamy piękny

krajobraz: łąki, lasy, malowniczą rzeczkę Krężniczankę.

Zapraszamy do Krężnicy Jarej!

32

Krężnica Jara w poezji jej mieszkanek

Alicja Borowiecka

Barbara Klimek

Maria Krzywińska

33

Moja poezja

Kiedy kamień na sercu

i łza pod powieką piecze,

kiedy smutek jak czarny welon,

cichutko za mną się wlecze,

dobrze, że jest poezja –

koi jak piękna muzyka,

jak genialny wirtuoz,

strun mojej duszy dotyka.

Nie zawsze nuta radosna,

jak pszczeli brzęk na lipie,

czasem lodowym gradem,

w upalny dzień posypie.

Ale jest … ciągle ze mną,

ucieczka od starości

czasem przyniesie spokój

i odrobinę radości.

Stary człowiek jak dziecko –

zabawki potrzebuje,

ja mam swoją poezję

ot, tak sobie rymuję. Alicja Borowiecka

jestem stąd

można żyć wszędzie

ale nie jednakowo

i chociaż to samo niebo

nad głową

ale widziane inaczej

z krężnickiego podwórka

i tylko moje własne

gwiazdy na niebie

i każda chmurka

tu najpiękniejsze

gorące lato

dziękuję losowi za to

że tak mocno wrosłam

w tę przyjazną ziemię

34

myślę, że każdy na świecie

kocha i czuje to miejsce swoje

i może szczerze powiedzieć

to jest naprawdę moje

Alicja Borowiecka

Mój dom

Dom to nie tylko

chata pod strzechą,

mała izdebka

i kromka chleba.

Dom to uczucie

ciepłe matczyne,

jak światło dnia

i jak dar nieba.

Już dawno zgasła

lampa naftowa,

w starym żelazku

wystygła dusza.

Domu rodzinny

niezapomniany,

jesteś w mym sercu

i ciągle wzruszasz.

Jak mgły poranne

płyną wspomnienia …

zapach maciejki

i lipy cień,

może przyniosą

sny kolorowe,

rozjaśnią życia

kolejny dzień. Alicja Borowiecka

Wieczorny spacer

Lubię lipcowe spacery

pod niebem rozgwieżdżonym,

lubię słuchać odgłosów

35

płynących z każdej strony.

Senne cykanie świerszczy,

w złotych pszenicznych kłosach,

to jak wieczorna modlitwa

śpiewnie płynąca w niebiosa.

Letnia, wieczorna cisza,

czasami przerywana,

znajomym krzykiem pawia

w ogródku u plebana.

Nisko, tuż ponad głową,

kołują nietoperze,

że zaplatają włosy,

ja w to nie wierzę.

Ciemnieje aksamit nieba

nad krężnickimi dachami,

niech czar wieczoru i urok lata,

w snach pozostanie z nami. Alicja Borowiecka

Krzywe – też piękne

Na słonecznym pagórku

piaszczystym,

porośniętym mchem

szaro-srebrzystym,

dziwne sosny rosną,

śpiące zimą pod śniegiem,

ożywione wiosną,

` zawsze zielone nadzieją –

tak już bywa z sosną.

Te krężnickie –

mają niezwykłą urodę,

jedne pochylone,

jakby spieszące

nad pobliską wodę,

inne wyciągnęły przed siebie

spękane konary,

wypuściły korzenie spod ziemi

gotowe do wędrówki w nieznane,

a wszystkie dziwnie

powykrzywiane,

pokręcone w różne strony,

36

czy sprawił to czas

miniony?

Czy może jakaś

sosnowa choroba reumatyczna?

Lecz każda z tych sosen

jest dla mnie prześliczna.

I żadna terapia

już im nie pomoże,

– chore i krzywe,

też piękne być może. Alicja Borowiecka

Zaduszki

Szczególny dzień pamięci i zadumania

i wspomnienia tego co się wydarzyło –

co nas łączyło z ludźmi,

których kochamy i podziwiamy.

Cudowny wieczór –

spacer cmentarną aleją.

Nad nami niebo usiane gwiazdami

a w dole – morze świateł

między chryzantemami.

Monumentalne pomniki –

historia ludzka zamknięta w piaskowcach i w marmurach

i drzewa –

stare, ogromne –

jakby wierzchołki zanurzyły w chmurach,

tworząc przedziwną więź

między niebem i ziemią,

w ich konarach drzemią

jakieś baśniowe światy,

(tak bardzo kocham drzewa,

może bardziej niż kwiaty).

W takiej listopadowej uroczystej ciszy,

głosy ukochanych w sercu można usłyszeć.

W zaduszkowy wieczór do nich powędruję,

iskierkę w sercu ciągle rozdmuchuję,

by jasnym, ciepłym płomieniem rozbłysła

w dniu święta –

i powiedziała, że kocham i że pamiętam.

Alicja Borowiecka

37

Lipy przykościelne

Spaśne, dumne stoją

dzień i noc na warcie

strzegąc świętości

przybytku wiary.

Co też widziały

przez swoje stulecie

razy ile wicher

targał ich za włosy.

Chłodem darzyły

w skwarze i spiekocie

nektar rozdawały

w lipiec miododajny.

Witały dostojnie

nowonarodzonych

i błogosławiły

strojnej młodej parze.

Latem rozsyłały

swe zapachy wonne

i płakały razem

gdy grali podzwonne.

Moje dobre duchy

me kochane drzewa

me stuletnie lipy

to dla nich dziś śpiewam.

Barbara Klimek

Październik

A złoć się złoć

ty październiku

i dokoła maluj

a dokładnie

proszę.

O cudowności

mojej jesieni

przepychu złota

liści i kasztanów

bursztynowe klejnoty

wśród sosen zieleni

jarzębiny dorodne

38

od kolorów

ciężkie

dęby porudziałe

w swoim majestacie

klony w złocie

miliarderzy

butni

gęste ich listowie

i kolor jednaki.

Jesiony już nagie

a w liściach ich

tarzam myśli

swe i oczy.

Brzozy chcą przygarnąć

wszystko dookoła

witkami balują

złotem i zielenią.

Wszystko się kołysze

plącze i przewala

wiatr miesza kolory

i ciska do wody. Barbara Klimek

Na skrzypeczkach

Zaplątany wiatr

w szuwarach

na skrzypeczkach

cicho gra

liliom wodnym

w torfowiskach

śle miłosne

serenady

olchy zgodnie

dyrygują

trawa słucha

rzeka szumi

bo w szuwarach

na skrzypeczkach

wiatr miłosne

serenady gra. Barbara Klimek

39

Cmentarna sosna

Rozmodlona sosna

co nad grobem stoi

Konary jak ręce

do modlitwy zwite

Czarna gruda ziemi

łzami przesiąknięta

Nad duszą cierpiącą

odmawia pacierze

Igłami złotymi

próchna posypuje

dniem i nocą czuwa

za nich pokutuje. Barbara Klimek

Wspomnienie

Porzucili ciebie

chato ukochana.

W oknie nie stoją

prymule różowe

szyby blask straciły

a firanki biel.

Do drzwi nie stukają

dawni domownicy

w świat powyfruwali

daleko za morza.

Zasuwę przybitą

ledwie próchno trzyma.

Palmy i wianki

w strzechę powtykane

strzegą świętości

ogniska sprzed lat.

Po węgłach starych

kot się wspina dziki

a wróble niewybredne

gospodarzą stadnie.

40

Na ławie przed chałupą

nikt nie siada – gwarzy

ścieżyny zarosły

i z płota deski

wiater powyrywał.

Czerep gliniany

nieopodal leży

zda się zapach mleka

jeszcze na dnie nęci.

Łopiany dzielnie

strzegą tej zagrody

bo wiatr tylko zagląda

w te obejścia puste

i przechodzeń znajomy

rzuci wzrokiem wspomnień.

Barbara Klimek

Jesienne wody

Smutna moja rzeko

co przed zmierzchem

płyniesz

badyle zmoczone

i korzenie zgniłe.

Pędzisz zadumana

na oślep – by dalej

troski i bóle

obce ci – nieznane.

Oczy wpatrzone

w twoje mętne lica

a w krtani płacz więzi

to co w sercu łka

szumią twoje wody

bełkoczą swą mową.

Zmierzch z wolna osnuwa

twe zakola pluski

chmury granatowe

smutno patrzą – płaczą

na wartkość twą

ludzką obojętność. Barbara Klimek

41

Kaczeńce

Nad łąkami

świt wiosenny wstaje.

Perłami ozdobione

każde ździebłko trawy.

Stare trzciny

przy torfowiskach

z siwymi głowami

jak matrony stoją

i patrzą jak irys

pnie się już do słońca.

Ptaszę gdzieś

zaśpiewa

bażant kolorowy

przemknie między trawy.

Popatrz miła

wśród tego uroku

i jeszcze szarości

złote kwiaty błyszczą

cały zagon prawie.

Pamiętasz?

Jak przed laty

rwałem je dla Ciebie

to kaczeńce złote.

A między kwiatami

słowa uwielbienia

powtykałem przecie

miłość Ci darowałem

i to piękne kwiecie. Barbara Klimek

Dzięki

Uroczysko moje

wiosną tchnie

wilgocią

bzykaniem owadów

i strojnych motyli.

Sosny moje

leciwe

do słońca się

42

garną

(patrzą na pisanie

moje.)

kłaniam się im

wdzięcznie

i serdecznie

kocham.

Mchy z uśpienia

się budzą

i niby dywany

ścielą się

pod stopy.

Dzięki że przyjść

mogę

do takich

strojności. Barbara Klimek

Prośba

Po mchu zielonym

skradam się cichcem

tłumi me kroki

to dzieło natury

aby nie spłoszyć

igieł co lecą

z przygarbionych sosen.

Wiatr też mało zagląda

w moje uroczysko

a słońce promieniami

strzela z wysokości.

Zabierz mi ciszo

co tak bardzo boli

i utop w sadzawce

co się mieści w dole.

Zabierz mój ból

i rozterki moje

i swoją cichością

uspokój me skronie. Barbara Klimek

43

Moja wieś

Jest taka wieś na ziemi

Pod pięknym polskim niebem

Ma na imię Krężnica Jara

Co jeszcze w niej zmieni

Teraz o tym nie wiem

Wiem tylko że jest piękna

Ma łąkę i bystrą rzeczkę

Ma duży most

I małą kładeczkę

Ma mały lasek

I dróżkę dookoła

A jego piękno

Do spaceru woła

Jesteśmy z niej dumni

I zrobimy wszystko

By piękniała dalej

I możliwie szybko. Maria Krzywińska

Wspomnienie

Tyle chcę napisać a czasu niewiele

Chociaż to dzień pański zaczynam w niedzielę

Usiadłam wygodnie na moim tarasie

Myślę że mogłabym przenieść się w czasie

I powspominać sprzed czterdziestu laty

Kiedy to była jeszcze strzecha starej chaty

I spory sad z wielkimi drzewami

I mały ogródek z wieloma kwiatami

Te łany pól pszenicy i żyta

I jazdę wozem końmi z kopyta

I skiby ziemi co pod pługiem się kładły

Grabienie liści co jesienią spadły

I moje dzieci pod kupką żyta

Czy jest im gorąco nikt się ich nie pytał

Tylko moje serce zmęczone tak ich ochraniało

Pilnując bacznie by im się nic nie stało

Z pomocą Bożą mijały lata

Zmienił się ogród zmieniła się chata

44

Dzieci z malutkich dorosłe się stały

I śliczne wnuczęta na radość mi dały

Kocham je bardzo są takie śliczne

Mam z tego powodu radości liczne

A teraz gdy starość zaczyna mnie naginać

Zostało mi tylko powspominać. Maria Krzywińska

Moja smutna sosna

Dzień zimowy wszędzie biało

Przed moim domem ściana lasu

Obsypana skrzącym w słońcu białym szronem

Jest piękny

A w środku ściany ta duża sosna

Stoi na wprost mojego okna

Codziennie pierwszym spojrzeniem ja witam

To moja bratnia dusza

Ale czy mój los chociaż trochę ja wzrusza

Rozkłada swe ramiona to z prawa to z lewa

Zdaje się że dookoła cały las jej śpiewa

Ale tak nie jest do końca

Jest samotna i smutna

Nie cieszą ją nawet promyk słońca

A te mniejsze sosny może to jej siostry

A może jej dzieci

Kto to wie gdzie z wiatrem nasionko poleci

Tak bardzo chciała żeby rosły wyżej

Razem z jej ramionami

Ale na nic tkwią niżej między konarami

Próbowała nachylić się w prawo

W nadziei że dosięgnie i gałęziami będzie bić brawo

I co? I nic został smutek i skrzywiony pień

Próbowała dalej nie usunęła się w cień

Przechyliła się w lewo wyciągnęła ramię

I to też na nic się zdało jej wielkie staranie

Został na jej sylwetce jeszcze jeden znak

Skrzywiona w lewo stoi na wspak

Gdy przyjdzie lata silny wiatr i ulewa

Wtedy spełnia się jej pragnienie

I muśnie gałązkami stojące obok drzewa

Ale to za mało to ulotna chwila

45

Bo znów w drugą stronę wiatr ją pochyla

Kolejny dzień nie ma wiatru słonko świeci

Dzień jest piękny nawet czasem ptak przeleci

Ale nie dla niej

Nie dla mojej sosny

Ten dzień pogodny ma być radosny

Ona znów cierpi jej krzywy pień boli

Z rozpaczy pęka jej serce powoli

I choć ramiona wyciąga jak przedtem

Jej dusza powoli umiera szeptem

A ja cóż całym sercem jej współczuję

I prawie tak samo się czuję. Maria Krzywińska

Rozmowa z Panem

Dałeś mi panie życie i darów trzos

I różnych zdarzeń wielki stos

Dałeś świat piękny jak różany kwiat

I wszystkie troski jakie niesie świat

Niepewne jutro każdego dnia

Czy sięgnie szczytu czy spodu dna

Jestem gałązką co drży na wietrze

Lęka się że utraci letnie powietrze

Listki kolorowe sypnęła pod nogi

Wyścieliła mięciutko i ścieżki i progi

Tak myślę cichutko co w mym sercu tkwi

Czy dary Twe Panie dopomogą mi. Maria Krzywińska

46

Bibliografia

Geomorfologia Polski, T.1, Praca zbiorowa pr. M. Klimaszewskiego,

PWN, Warszawa 1972

Hirsz Z. J., Miejsca walki i męczeństwa

Kosyl Cz., Nazwy miejscowe dawnego województwa lubelskiego,

Wrocław 1978

Maruszczak H., Środowisko przyrodnicze Lubelszczyzny w czasach

prehistorycznych, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. 1, Warszawa 1974

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego gminy Niedrzwica Duża, pod kier. A. Muzyka,

Lublin 1997

Zeszyty Niedrzwickie wydawane z inicjatywy Towarzystwa

Przyjaciół Ziemi Niedrzwickiej

Żelazny W., Ziemia lubelska. Przewodnik. Starostwo Powiatowe w

Lublinie, Lubelski Klub Książki, Lublin 2005