Joakin LIZARRAGA, Elkanokoa

KOPLAK

9

Edizio kritikoaJuan Apecechea Perurenak paratua

REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA-EUSKALTZAINDIABILBAO 1983

KOPLAK

Colecci6n EUSKARAREN LEKUKOAK-9

Maketazio eta orrazketa: Rikardo BadiolaKonposaketa: Rali, S. A. - Particular de Costa, 12-14. - BILBAO(i) Real Academia de la Lengua Vasca - Euskaltzaindia

Ribera, 6 - BILBAO-5I.S.B.N. 84-85479-28-9Deposito Legal: BI-I727-83Berriz MoldiztegiaBERRIZ (Bizkaia)

AURKIBIDEA

Sarrera 17

I. AMA VIRGINAREN GLORIATAN

Concepcio garbiaren..................................................................... 25Ama izateco prestatzea 28Jaiotzearen . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . .. 28Izenaren .. . .. . . . . . . . . . . . . .. . .. . . . . . . . . .. .. . . . .. . . 28Presentacioaren . . . . .. . . . . .. . .. . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. .. . .. . .. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .. . . . . 30Desposacioaren . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . . . 31Annunciacioaren 31Encarnacioaren '....................................................... 33Visitacioaren ".. . . . . .. . . .. . 33"Magnificat" 34Jesusen jaiotzearen: 34

- Aurrdun cegola 34- Ataris atari....................................................................... 35- Elduric ordua 36

Circumcissioaren 37Epiphaniaren . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . .. . .. . . .. . 37Purificacioaren 37Egiptora joatearen 38Nazareta itzultzearen 39Jesusen predicacio ta gafiaracoaren 40Passio sanduaren:.......... 41

- Jesus baratzean 41- Caifasen aurrean................................................................. 42- Pilatosengana..................................................................... 42-;- Herodesengana . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . . 43- Sentenciaturic 43- Biac gurutzean . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . . .. . 44- Biotzmina ta ofiazea 45- Amoreac ildu 45- Urtuz ama negarretan!.......................................................... 46

8 JOAKIN LIZARRAGA

Ama Virginaren soiltasuna 47Christoren berriro vizte ta visitaren 48"Regina coeli, laetare Alleluia"....................................................... 48Christoren igatearen cerura............................................................. 49Elizaren ama guelditzeas: ,. 49

- "Ona ama zurea" 49- Amaren favores.................................................................. 50- Cein ongui aziac................................................................. 51- "Magnificat" 52- Emanes amore 52- Ama gueldituric.................................................................. 53

Ama Virginaren ceruratzea............................................................. 54Asuncio ta Coronacioaren.............................................................. 56"Salve regina": 57

- Zure amoretan 57- Ezta guizon ona 58

Ama Vlrginaren devocloarin modvoac

1 - 20 .

"Ave Maria", coplatan .."Salvea", coplatan ."Regina coeli", euscaras .Arrosarioa euscaras .Mysterios del Rosario .

11. CEMBAIT COPLA JESUS ONAREN HONRA TA AMORETAN

59-676768697071

Encarnacioaren. 74"Magnificat" 75Jaiotzearen 76Circumcisioaren 77Bortz letra izenean: Bortz prenda izanean.... 78Epiphania 78Purificacioa 78Herodesen... .. .. . . . . .. . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. .. .. . . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. .. . . 79Egiptora... .. .. . . . .. . . . 80Egiptotic 80Predicacioa... 80Becatarien barcatzea:.................................................................... 81

- Artzaiaren lenic contua......................................................... 82- Prodigoarena 82

KOPLAK 9

- Magdalena ,.. , . . 83-Zaqueo............................................................................ 83- Pedro, Pau1o... 84- Judas 85

Eueharistiaren : 85"Corpus Christi" festaeo hymnoa ("Saeris solemniis") 86"Pange lingua", euskaras 87Oracioa 87Passioan sartzea:......................................................................... 87

- Judas aleindari................................................................... 88- Maleo joeatuzen 89

Presentaeioa 89Mate1eeoa .. 90Caifasenean 90Pilatosenean 91Herodesenean................. . . . .. 92Azotatzea 93Aranzes eoronatua....................................................................... 94"Eece homo" 94Ca1variorat: '" 96

- Isaae divinoa . . . . . .. . . . . . . . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .. . .. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 96- Badoa ezin joanez . . . . . .. . .. 97- Calvarioan .. . . . . . . . .. 97- Lurra iearatuze 98- Nainuque nie emen.............................................................. 98

Gurutzetie itzae: '" 99-1. 99-2. 99-3. 99-4. 99- 5. 100-6. 100-7. 100

Mezaren... :................................................................................ 101- Guizonen amores 101- Cer inenguinduque............................................................... 102

Saeramentu presencia: 102- Ieusten ezte1a . 103- 0 eer ilundura! 103- Zue, beeataria.................................................................... 104

Comunionea: 105- Nori gogoratu? . 105- Mai bedeieatua................................................................... 106

10 JOAKIN LIZARRAGA

- Indartsuaganic 106- Manso naibaduzu................................................................ 107- Lore Iilietan 107- Maitatzen gueiegui....... 108

Eucharistia: 109- Ango erregue emen 109- Preso Jangoicoa 109- Nola eguzquia 110- Niorc ez becaIa.................................................................. 111- Eman ta eman 111- Ezta becaturic.................................................................... 112- Aita amoroso becaIa............................................................ 113- Guizonen favore 114- Amoreac ildu 115

Eucharistia: 116- Eguindu aratago 116- Lotzaquibat ona 116- Nainuque deseguin 117- Borz proguac 117- Cer aigara?...................................................................... 118- Biotzbat berria .. . .. .. . . .. . . . .. 119

Contricio , .. .. . . . . . . 119Atricio..................................................................................... 120Contricio 120

Jaunaren ravore zembalten orolpena 121

1. Nil mall 1212. Praedilectio 1213. Continuatio 1214. Creatio 1215. Conservatio 1216. Praeservatio.......................................................................... 1227. Expectatio. 1228. Redemptio 1229. Incarnatio............................................................................ 122

10. Conversatio.......................................................................... 12211. Praedicatio........................................................................... 12312. Operatio , 12313. Curatio 12314. Passio ".................. 12315. Ecclesiae edificatio ".................. 12316. Vocatio: ".................. 124

- Cognatio... 124

KOPLAK 11

17. Ordinatio............................................................................. 12418. Revocatio 12519. Justificatio 12520. Communio........................................................................... 12521. Cohabitatio 12622. Inmolatio............................................................................. 12623. Communicatio. 12624. Gubernatio........................................................................... 12725. Custoditio............................................................................ 12726. Filiatio Mariae 12827. Cognatio 12828. Inspiratio............................................................................. 12829. Cooperatio 12930. Protectio specialis ,'........................................................... 12931. Provissio 13032. Praedestinatio. Salvatio. Glorificatio 130Juicioaren: 132

- Berorren aurrean 132- Salvabenaza ni 132- Ez utzi galdua 133- Sanduen glorian :..................................................... 134- Betiro cantatus 135

Ill. COPLA-GUISA BATZUC GOZATZECO SACRAMENTU SANDUARENLAUDARIOETAN

- Jesus, orren amorea 137- Nola no1a eguzquia 137- Nola du becatoreac 138- Enegatic jautsice 139- Aditzen ta mintzatzen........ 139- Ceruraco acitzengaitu 140- Cer den Jesus beiratzea 141- Emen Jesus oneguia 141- Berritzeco len eguinac................ 141- Orm bada mundura. 142- Baiia Jesus ona 143- Norc, Jauna?..................................................................... 144- Baiia nola egotenda.? 144- Lenic culpa....................................................................... 145- Ain ona barimbada. 146- Guizonari Jesus ona 146

12 JOAKIN LIZARRAGA

- Miragilrri ezin "... 147- Berce guisas izanic "..................... 147- Consoluric ezperen "..................... 148- Orri beira nago ni "..................... 148- Vicio zarren atratzeco 149- Beira achsuri oneguia 149- Irur itze bearr 150- Azquenean guizon zarra......................................................... 150- Bada gorputzaren ere........................................................... 151- Emanendu 152- Gucia prestaturic 152- Ala nola chacurttoa 153- Aingueruena becwa 153- Cer aida guizaguendea? 154- Ori, Jesus, ya nerea............................................................. 154- Jesus ona guretaco 155- Naibez, Jauna, naibez nili 155- Esperilnza berce aldera 156- Dago Jesus an ta emen......................................................... 157- Nago aguitz penaturic . 157- Esperanzaren gozoa 157- Erregue goren gorena! 158- Amatzeco Jesus nic 158- Amatzendut 159- Vici beardut gucis 160- Pacto ebec elcarrequi 160- Orrec didan amorean 162- Dembora ellegaturic 163- Caifasen echera 164- Gaugura passaturic.............................................................. 165- Alaco gala berrian 165- Pilatosec etsiric 166- Coronazagun! 167- "Ecce homo"..................................................................... 167- Baiia erregue da sines 169- Pilatos lotsaturic . . . .. . .. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . . . . . .. .. . . . . . 170- Bere sonean gurutzgura......................................................... 171- Veronica.......................................................................... 171- Ama obena....................................................................... 172- Calvariora 172- Zazpi itzac 173- Ilda norengatic? 174

KOPLAK 13

Prenda eta seiialeac 174

1. Criacioa 1742. Conservacioa........................................................................ 1743. Preservacioa 1744. Redencioa............................................................................ 1745. Plantacioa............................................................................ 1756. Vocacioa 1757. Provisioa 1758. Justificacioa.......................................................................... 1759. Sustentacioa 175

10. Compaiiia............................................................................ 17511. Sacrificioa............................................................................ 17512. Comunicacioa 17513. Gobernacioa 17614. Guardia 17615. Amparoa. 17616. Inspiracioa. 17617. Predestinacioa 17618. Preparacioa 17619. Glorificacioa......................................................................... 17620. Caridade gueieguia.................................................................. 177

Canta batzuc euskaras aldareco sacramentuaren laudarlotan 179

Hostia goratzean......................................................................... 179(Alchaturic iruzquia 179(Alehaturic iruzquia....................................................... 181Coplatto batzuc Jaun Sacramentuari......... 183"Pange lingua", euscaras 184"Pange lingua", euscaras 185"Pange lingua", euscaras 186Aldareco Sacramentuaren festan 187Oracioa 187"Pange lingua" (gaztelaniaz)........... 187,"Sacris solemniis", euscaras 188,"Sacris solemniis", euscaras 189"Sacris solemniis", euscaras 189"Sacris solemniis", euscaras ,................................... 190"Sacris solemniis" (gaztelaniaz) 191

IV. COPLA-GUlSA BATZUC DOCTlNA CHRISTlOAREN

Christioaren izate, izen, obligacio ta seiiillea 193Credoaren .. . . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. 194

14 JOAKIN LIZARRAGA

Jangoicoaren. 194Trintateren .. 194Encarnacioaren: 195

"Sic Deus dilexit mundum" 195"Proprio filio non pepercit" 195"Verbum caro factum est" 195"Natus ex Maria Virgine" 196

Passioaren cembilit pausu:.............................................................. 1961. Odio artuciotena gaichstoec.................................................. 1962. Saltzea Jauna Judas traidoreac.. 1963. Odol-izerdia................................................. 1964. Preso eramatea 1965. Anasen echera 1976. San Pedroren ucatzea...................... 1977. Calabozoan sartu.............................................................. 1978. Aguertzea biramonean 1979. Pilatosi presentatua 197

10. Herodesen sentencia . 19711. Pilatosengana itzuitzea......... 19712. Autara, Jesus edo Barrabils ,.................... 19813. Jesusen azotatzea............................................................... 19814. Arancees coronatzea ".................... 19815. Aguertzea gendeari: "Ecce homo" ".................... 19816. Sentencia crucificatzeco ".................... 19817. Calvariora viagea.............................................................. 19818. Gurucificatzea 19919. Jesusen iltzea 19920. Jaustea gurutzetic 19921. lIaren ortzitzea 19922. Erresucitatzea.................................................................. 19923. "Inde venturus est judicare" 20024. "Credo in Spiritum Sanctum" 20025. "Sanctam Ecclesiam" 20026. "Sanctorum communionem" 20027. "Remissionem peccatorum" .. 20028. "Carnis resurrectionem" 20029. "Vitam aetemam" 200

Guizonaren principioa ta azquen fina .. .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. . .. . .. 201Arimaren etsiliac . .. . . . .. .. . . . . .. .. . .. . .. .. . . . . .. .. . . .. .. . . . . .. . .. . .. . .. . . .. . . .. 201Zazpi vicio-buruac edo capitalac 201Zazpi viciogueben contra zazpi virtute: 201

1. Humildadea...................................................................... 2012. Liberaltasuna.................................................................... 202

KOPLAK 15

3. Castidadea 000 garbitasuna 2024. Paciencia......................................................................... 2025. Caridadea........................................................................ 2026. Diligencia........................................................................ 202

VarI.: 203

Aita gurea 203Ave Maria .. . . .. . . . . . 203Amarr mandamentuac................................................................... 204Amarr mandamentuac coplatan........................................................ 206Meachuac auchstentuztenei 206Meachuac auchstentuztenei manamenduac 207Meachuac eztuztenei guardatzen amarr mandamentuac 208Elizaco mandamentuac.................................................................. 208Zazpi Sacramentuac..................................................................... 209Erien ongui maneatzeco... :.............................................................. 210

1. Comecatzeracoan............................................................... 2102. Heria despeitzeracoan gauaro .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. . .. . . . .. . . . 2103. Ave Marien soiiatzeracoan ("Angelus") 2114. Contricioa 211

"Dies irae, dies illa", euscaras 211"Dies irae, dies illa" (gaztelaniaz) 212Santa Teresa Jesusen copla batzuc.................................................... 213

HIZTEGIA 215

SARRERA

Bertsogintza arloan Lizarragak utzi digun ondarea harrigarria da.Hamahiru mila eta bostehun bat bertso-lerro azaltzen dira bere eskuizkri­buetan barreiatuak. Materiale ugari hau Nafarroako Artxiko Generaleangordetzen da gehienbat gaur egun eta hiru eskuizkribuetan batez ere bilduzituen idazleak berak, nahiz eta banaka batzu bere beste idazkietan saka­banaturik aurkitzen diren.

Kopla hitza erabiltzen du Lizarragak bere egintza poetikoa izenta­tzeko, lau edo zazpi puntutako ahapalditan eratzen duelarik gehienean.Zazpi puntutakoetan, Erdi Aroko goratzarre liturgiko ezagunak hartzenditu eredutzat, zehazki jarraitzen dielarik bai errimen ordenaketan baitasilaben zenbakian ere. Laukoetan, berriz, gaztelaniazko poema batzuenegitura imitatzen du, "molde gutitakoak" direla esanarren egileak.

Eduki aldetik, kristau mezuari eta teologiari dagozkion gaiak erabil­tzen ditu beti kopletan, prosazko bere obra guztian bezala. Lau gai berezi­tan sailkatuak azaltzen dira kopla guztiak: Maria Birjinaren bizitza etaberarenganako debozioa; Jesukristoren bizitza edo historia,jaiotzetik hasieta berbiztu arteraino; Eukaristiari buruzko misterioa eta debozioa; eta,azkenik, kristau sinesmenari eta dotrinari buruzko egiak. Hauexek diraElkanoko Bikarioaren bizitza egitaratu eta gidatu zuten lau zutabeek.

Gai horienjatorrizko herrenkadarijarraituz, lau atal nagusitan sail­katu dut nik ere obra guztia, egileak berak ipinitako titulua daramalarikbakoitzak:

1. "Ama Virginaren gloriatan".

2. "Cembait copla Jesus onaren honra ta amoretan".

3. "Copla-guisa batzuc gozatzeco Sacramentu Sanduaren laudarioetan".

4. "Copla-guisa batzuc Doctrina Christioaren".

Ba dira beste kopla sail batzu eskuizkrubuetan sakabanaturik aur­kitzen direnak. Askaturik ez uzteagatik, aipatutako lau atalei erantsi diz­kiet kopla hauek ere gehigarri bezala. Horretarako, gaiari buruzko elka­rren arteko egokitasuna erabili dut kriterio edo erizpidetzat.

18 JOAKIN LIZARRAGA

Nor zen Llzarraga?

Lizarragaren bettsogintza ezin liteke aztertu eta ulertu, bere erlijiosi­tateri eta apezgoari lotuz baizik. Hirurogeitalau urtez ekin zion etengabebikario bezala berejaioterriko pastoralgintzari. Nqlarroako Elkanonjaiozen 1748an, Mlgelena deritzan etxean hain zuzen. lrufietik hamabi batkilometro urrun, herriska honek ehun bizilagun inguru zituen orduan.

Bere familian igaro zuen haurtzaroa, hamabi urte bete arteraino.Jesuitak lrufiean zeukaten ikastetxera bidali zuten orduan bere gurasoak,osaba apezaren pausoak segituz. Anunclada zeritzan ikastetxe ospetsuhonetan estudiatu zuen hiru urtez, 1760-1763 bitartean. Hantxe ezagutuzuen aita Mendiburu, sermoilari eta irakasle famatua zelarik. Honek ku­tsatu izango zuen, noski, euskal zaletasunean gure ikasle gaztea.

Ikasketak lrufiean bukatu zituenean, Villagarcia de Campos-kojesui­ten nobiziadoan sartu zen 1765an. Han osatu zituen beste bi urtez huma­nitate ikasketak eta, oraindik ikasle zelarik, hango ikastetxeko irakasleizendatu zuten.

Nobiziadoan zegoelarikjasan behar izan zuen zoritxarrezko gertaerabat. Izan ere, Espaniako jesuita guztiak atzerriratzea dekretatu zuen Kar­los IIIak 1767an. Nahiko nahigabe eta nekaldi pasa ondorean atzerrirakobidean, Jesusen Lagundegia utzi etajaioterrira itzultzea erabaki zuen urtehorretan.

Apezgorako azken ikasketak amaitu zituelarik, 1771an DonostiakoSanta Maria parrokian apeztua izan zen. lrufieko gotzai euskaldun batek,hain zuzen, ordendu zuen, Juan Lorenzo Irigoien Dutarik, alegia. Urtehartan berean izendatu zuen errazuar gotzaiak Blkanoko parrokiakoarduradun. Hementxe, bere jaioterrian, igaro zuen gainerako bizitza guz­tia, 1835an hil zen arteraino (1).

Obraren deskrlbaketa

Koplak ba dute noski zerikusirik Lizarraga beraren prosazko obrare­kin. Hainbeste sermoi eta katekesi irakaspenen muina bertsoz jaztea pen­tsatu zuen, edo bere poesi zaletasuna betetzeko, edota kristauen ikasgoaeta hezkuntza errazteko eta finkatzeko.

Lehen adierazi dugunez, lau ataletan sailkatzen ditugu koplak. Hirulehenbizikoetan batez ere agertzen da egilearen kreamena, lirismoa etahunkipena. Laugarrengoan, berriz, kristau dotrinaren oinarriak eta egiakbertsoz zizelatzen dituenez, idorragoa da gehienean.

(1) Bizitzari buruz iriformazio zehatzagorako, cf. J. APECECHEA PERURENA,Joaquin de L1zarraga (l748-183S) - Un elcrltor navarro en ellllkara (Pamplona, 1978).

KOPLAK 19

1. "Ama Virginaren gloriatan"

Egileak ipinitako titulu hau darama lehenbiziko atalak. Bi zatitanbanatua aurkitzen da poema luze hau. Lehenbizikoa Maria Birjinarenbizitzari buruz ari da, sorkundetik hasi eta jasokundea arte. Hirurehuneta larogeitamabi estrofa ditu, zazpi bertso-lerrokoa bakoitza. Bigarrenzatia, berriz, ehun eta bat estrofa dituelarik, Maria Birjinaganako debo­zioari buruzko saioa da, egilearen apigrafeak dionez: "Ama Virginarendevocioaren motivoak". Bi zatiak hiru mila laurehun eta hamaika bertso­lerro osatzen dituzte.

Lehenbiziko atal honi erantsi dizkiot Ama Birjinari buruz eskuizkri­buetan askaturik azaltzen diren beste zenbait kopla, adibidez, Ave Maria,Salve eta Reglna coeli; baita Arrosarioaren misterioak ere, euskaraz etagaztelaniaz bertsotan eratuak. Horrela, hiru mila seirehun eta hogeitahamazazpi bertso-lerro ditu denera atal honek.

Materiale hau guztia Nafarroako Artxibo Generaleko kodize mardulbatetan (300 x 200 mm.) aurkitzen da (2). Hirurehun eta hogeita hamarorrialde ditu kodize horrek eta, 1793-1813 bitartean idatzia, honako tituluorokor hau darama bizkar gainean: "Sanduen viciac. Coplac".

Metrika edo neurkera aldetik, "Sacris solemniis" goratzarre liturgi­koa dute eredu kopla hauek. Halaxe adierazten digu egileak hitz hauekin:"Sacris solemniis" bymnoaren guisara. Beraz zazpi bertso-lerroko estrofakdira; sei lehenbizikoak, sei silabakoak eta azkenekoa, zortzikoa. Errimaaldetik, pareak dira elkarren arte hoskide; eta, pare ez direnetan, lehenbi­zikoa hirugarrenarekin eta bostgarrena zazpigarrenarekin errimadun.Gainerakoan kopla guztiak ederki kanta litezke "Sacris solemniis" gora­tzarrearen doinu ezagunenekoan.

2. "Cembait copla Jesus onaren bonra ta amoretan"

Bigarren poema hauxe da denetan luzeena. Bi zatitan banatzen duhau ere Lizarraga berak. Lehenbizikoa Jesusen bizitzari edo historiaridagokio, jaiotzetik hasi eta berbiztu arteraino. Baina beste berrehun etahogeita hamalau gaineratzen zaizkio, gehigarri gisa, eukaristi misterioa­ren zenbait ikuspegiri buruz.

Bigarren zatian Jaunak kristauei egiten dizkien mesedeak deskriba­tzen dira, azpitituluan egileak dionez: Jaunaren favore zembaiten oroipena.Ehun eta hirurogeita hamabi estrofa osatzen dituzte zati honen bertsoak.Zazpi bertso-lerro dituelarik estrofa bakoitzak, lau mila bederatziehun etalarogeita hamaika bertso-lerro dituzte denetara bi zatiak.

(2) AGN, Fondo Bonaparte 2, I-XXIV 101. (3garren loliazioa).

20 JOAKlN LIZARRAGA

Hasieran egileak adierazten digunez, "Sacris solemniis" goratza­rrearen metrika berbera dute kopla hauek ere, lehenbiziko atalekoekbezala.

Aurreko poemaren kodize berean aurkitzen dira kopla hauek ere (3).

3. "Copla-gisa batzuc... gozatzeko Sacramentu Sanduaren laudarioetan"

Eukaristi gaiari dagozkio hirugarren atal honetako koplak. Orijinal­ki daraman titulu osoa, hauxe da: ''Berce copla-gulsa batzuc molde gotitil­coac ala nolanai, gozatzeco Sacramentu Sanduaren laudarioetan".

Garbi aski adierazten digu tituluak, zer asmoarekin idatzi zituenElkanoko apezak. Bazter batean agertzen digu gainera helburu historikobat: Independentziako gerrategi artean berak jasan zituen nahigabeakarintzea, alegia. Honela dio: Egulnac goerra demboran etsalen ertean, nal­gabeen eta tristuren arintzeco ta ematzeco. Elkanoko herriak orduan sufri­tu zituen inguramen ikaragarri haiek aipatzen ditu noski. Han ibili baitzirenfrantsesak eta ingelesak bi urtez, 1812an eta 1813an,jendea meha­txatuz eta urteko uzta eta gainerako ondasunak harrapakatuz (4).

Zazpirehun eta hogeitabederatzi estrofa ditu poema honek, laubertso-lerrokoa bakoitza. Metrikarl buruz, "molde gutitacoac" direla esa­ten du idazleak. Egiaz, ordea, gaztelaniazko cuartetll delakoa dute eredugehienean eta redondllla batzutan. Bertso-lerro bakoitzak, beraz, zortzisilaba ditu eta, ia beti, lehenbizikoa hirugarrenarekin eta bigarrena lauga­rrenarekin errimadun.

Kopla hauexek argitaratu zituen L.L. Bonapartek aurreko mendean(5).

Lehenbiziko bi poemen kodize berean aurkitzen da hirugarren hauere (6).

Sakabanaturik azaltzen diren beste eukaristi kopla edo itzulpen ba­tzu ere atal honi erantsi dizkiot gaiaren egokitasunagatik. Hona hemen,adibidez, bi poematxoen tituluak: "Hostia gozatzen" eta "Coplatto batzucJaun Sacramentuari". Horrela, hiru mila bostehun eta hirurogeitabatbertso-Ierro ditu denera kopla sail honek.

(3) AGN, Fondo Bonaparte 2, I-XXXVIlol. (4garren loliazioa).(4) Cf J. APECECHEA PERURENA, o.e., 161-167 or.(5) Cf Bibliogrqfia.(6) AGN, Fondo Bonaparte 2,1-22101. (5ga"enloli,,!zioa).

KOPLAK

4. "Copla-guisa batzue Doetrlna Chrisdoaren"

21

Kristau dotrinari buruzko oinarriak eta egiak biltzen ditu Lizarragaklaugarren atal honetan, Trentoko Kateximaren lau zati nagusien mamiabertsotan eratuz: Kredoa, Mandamentuak, Sakramentuak eta Otoitza.

Kristauaren izate, izen eta ezaugarriei buruz ari da lehenengo poe­matxoa.

Kredoaren artikuluen esplikazioa dator segidan, batez ere Jesukristo­ren pasioan eta heriotzean astiro baratuz. Bostehun bat bertso-lerro dituzati honek.

Gizonaren printzipio eta azken fina da hondar kopla sailaren gaialehenengo zatian; eta bigarrenean, Mandamentuen, Sakramentuen etakristau otoitzen dotrinaren mamia.

Kopla zerrenda honek mila eta hirurehun bertso-lerro inguru ditudenera. Oso desberdina da metrika aldetik. Izan ere, ez bertso-lerroen zen­baki aldetik, ezeta errima aldetik ere egileak ez du eredu mugaturik edofinkaturik erabiltzen. Noizik behin, bestalde, elkarren arte nahiko nahas­turik eta mordoilaturik agertzen dira bertso-lerroak, hots, grafikoki ezdaude beren artean ongi banatuak. Kasu hauetan, errima edo erritmoakontuan edukiz berezi behar izan ditut lerroak; ez aiseki batzutan, egiaesan. .

Lizarragaren eskuizkribu txikienean aurkitzen dira laugarren atalhonetako koplak. Sakelarako dirudien liburutxoa da (154 x 110 mm.),ehun eta hirurogeita hamalau orrialde dituelarik. Katekesirako beharzituen gaiak eskuhar edukitzeko prestatu zuen seguraski kodize labur hau1821an. Bizkar gainean titulu orokor hau darama: ''Doetrina Chrisdoaexempluehoequi. Urte 1821". Azalkontran garbi aski adierazten digu egi­leak liburuaren jabetasuna gaztelaniaz: "Bste Iibrieo es de D. JoaquinLizarraga, a quien se devolver&, 0 a su heredero de Iibros D. FranciscoJoaquin de Uneiti, Vieario de Orrio, su sobrino".

Nofarroako Artxibo Generalean aurkitzen da kodize hau (7).Orain arte aipatutako obraz gainera, beste ekarpen bikaina ere egin

zuen Lizarragak, itzulpen lana alegia. Goratzarre liturgiko zenbait, laline­tik bertsoz euskaratuak, utzi dizkigu here eskuizkribuetako bazterretansakabanaturik. Horrela, "Pange lingua" eta "Sacris solemniis" lau aldizitzultzen ditu eta "Dies irae" eta "Magnificat" bi aldiz. Nahiz berdintsuakizan beren artean itzulpen errepikatu hauek, ba dituzte zenbait aldaeraere; eta azterketa konparatibo baterako interesgarriak izango dira, noski.

(7) AGN, Fondo Bonaparte 58, 71-76fol. (lkofoliazioa); 1-12fol.(2garrenfolia­zioa).

22 JOAKIN LIZARRAGA

Utzi dizkigu baita ere textu bibliko jranko, bidenabar bertsoz euskara­tuak; eta, bitxi bakar bat bezala, Abilako Teresaren poema baten itzulpenederra. Lehen aipatutako lau ataletan sartu ditut, osagarri gisa, horietakoitzulpen batzu, gaiaren egokitasunari dagozkionez; eta beste batzu bukae­ran ezarri ditut, gehigarri bezala.

Egllearen helburua

Lizarragaren prosazko obra guztia hiru zati nagusitan sailkatu lite­ke: jaietako predikazioa, katekesi irakaskuntza eta hagiograji idazkiak.Materiale ugari hau kristau herriaren hezkuntza eta irakaskuntza lortze­ko asmoarekin prestatrc eta landu zuen.

Zer esan bertsogintzari buruz? Laugarren ataleko koplak helburudidaktikoa dute dudarik gabe. Kristau dotrina buruz aisago irakatsieraz­teko prestatu zituen elkanotarrak, ez noski literatur kreazio hutsa ekoizte­ko. Zati hau, beraz, idorragoa eta aspergarriagoa gerta liteke.

Lehenengo hiru ataletako koplak, berriz, ez dute soilki eta zuzenkihelburu didaktikorik, ezta nagusiki ere agian. Sinesmen pertsonal sakona­ren eta xamurraren testigantza poetiko gartsua da, gehienbat, triptikohau. Hala adierazten digu egileak berak poema bakoitzaren epigrajean:1. "Ama Virginaren gloriatan". 2. "Jesus onaren bonra ta amoretan".3. "Gozatzeko Sacramentu Sanduaren laudarioetan~l.

Bertsogintzarako gaitasunak bulkatu zuen Lizarraga kristau jedea­ren hiru pilare hauei omenaldi dohaina egitera: Maria Birjina, Jesukristoeta Euskaristiari. Bere erlijioso izaera eta barrentasuna agertzen digubertso hauetan, alaiki batzutan, penatuki bestetan.

Obraren balloa

Ba dakigu Lizarraga gizon kulturadun eta humarzitate arloan zentzu­menezkoa eta ikasia zela. Argi aski ageri da nortasun hori obra guztianzehar. Bestalde, ordea, nekazal giroan igaro zuen bere bizitza osoa etabizigiro honen kutsua maiz aski azaltzen da ber..e idazkietan. Ez da ahaztubehar, horrez gainera, Elkanoko Bikarioaren kezkarik handiena bere pekozeuden kristauen hezkuntza eta salbazioa zela.

Hiru koordenaketa hauek -kultur sensibilitateak, hertzaletasunaketa pastoralgintzak- zeharkatzen dute here obra guztia. Hiru jaktorehauek, beraz, kontuan eduki beharko dira edozein azterketa eta baliozta­pen egiterakoan koplei buruz. Aldez aurretik esan dezakegu, nola nahidela, desberdintasun nahiko nabari dela kopla batzu eta besteren artean.Ugaritasunak eta bertsogintzarako egilearen erraztasunak berekin dara­man mugatasuna da hori.

KOPLAK 23

Ba dira kopla asko hunkipen lirikoagatik edo indar dramatikoagatikgailentzen direnak. Beste asko, berriz, arruntkerian eta kaxkarkerianurperatzen dira, agian.

Bertsogintza aldetik, adibidez, aisegi eta maizegi erabiltzen ditu jato­rriz gaztelaniatik datozen puntu edo errima. Hona hemen bat edo beste:

-oso, -osa, -osoa: precioso(a), gracioso(a), poderoso(a), doloroso(a),amoroso(a), piadoso(a), glorioso(a)...

-ore, -orea: amore(a), javore(a), pagadore(a), salvadore(a), dolo­re(a)...

-(c)ia: diligencia, paciencia, gracia, penitencia, obediencia, continen-cia, decencia, constancia, perseverancia...

-ioa: perdicioa, principioa, salvacioa, estimacioa, pasioa...-(n)ea: pasionea, compasionea, redencionea...-(n)oa: dignoa, indignoa, divinoa, desatinoa, destinoa...-(bl)ea: amablea, admirablea, estimablea...Hizkuntzari buruz ez dugu oroitarazi beharrik, Lizarragaren idaz­

kiak, Najarroan hedatuena izan zen euskalkia aztertzeko eta ezagutzeko,baliotsuenak direla. Bonaparte izan zen aitzindari arlo honi buruz. Azkueinteresatu zen gero hiztegiari buruz, batez ere. Beste autore askoek aztertudituzte geroztik haren idazkiak, gramatikal berezitasunak adieraziz (8).

Baso zabala eta emankorra eskeintzen digu Lizarragak bere obrare­kin, koplekin batez ere, euskararen aberastasunak aztertzeko eta hobekiezagutzeko. Kopla hauen bilketa egiterakoan, nire lanaren helburua zeraizan 00, ia ia bi mendez gehienbat ezkutuan zegoen materiale bikain hauargitara ematea eta euskaltzalei eskaintzea. Horrela, Elkanoko idazlearenaide eta baita euskal literaturaren aide ere justizia egin dudalako usteannago.

Textuaren transkribapena

Textuaren transkribapena egiterakoan, jatorrizko grafia zehazki­mehazki birtsortzen saiatu naiz. Jakina, ez dagokio komunki onartutakooraingo ortografiari. Justutasun eta zorroztasun zientijikoak, ordea, halaeskatzen du noski, lexikografiari edojonologiari buruz aurrerantzean egindaitekeen azterketa edo ikerkuntza kontuan edukiz.

Ahaleginak egin ditut transkribapenafidelki egiten. Hala ere balitekeokerren batzu eskapatu izatea. Orifinalean ba dira, bestalde, Lizarragaberaren lapsus calami delako hutsen bat edo beste; eta ez 00 harritzekoa,eskuizkribu hain zabaletan hala gertatzea.

(8) Cj Bibliografia.

24 JOAKIN LIZARRAGA

Ortografiari buruz adierazi nituen idazlearen berezitasunak nireaurreko liburu batean (9). Ez da beharrezkoa, beraz, han esanak berresa­tea. Gehigarri gisa zera gaineratu nahi dut orain, zenbaitfonemen idazke­ra ez dela beti berdin agertzen, adibidez, ze/ce eta zVcl aditz laguntzai­lean: zegon/cegon, vlclze/vlclce, zlren/clren, atraze/atrace•••; -ez/-es adber­bio batzuen bukaeran: sinez/sines; biotzez/biotzes.••

Adierazi nahi dut azkenik, epigraj'e edo hazpititulu batzu tartekatuditudala aldizka obran zehar neronek, textu luzegien irakurketa arintzekoasmoarekin. Kasu hauetan orijinalatik aukeratu ditut hitzak eta parente­sis artean ezarri.

Juan Apecechea Perurena

(9) ej. J. LIZARRAGA, Doctrlna Chrlsdoaren Cathechlma - Fede chrlsdoarengain. Argitaldia, itzulpena eta oharrak, J. Apecechea Perurena-k prestatuak (Iruiiea1979), 20-22 or.

,----

I.-AMA VIRGINAREN GLORIATAN("Sacris solemniis" hymnoaren guisara) (1)

1 Maria ama virginJangoieoarena,naiz nie erran ezingueia zarena,nainuquen aipatubai dezaquerenazutas, ta alegre eantlitu.

Canta, mia, eantaMaria baearrieederra galanta.Non bere parerie?Beraren aldeanDi6r ez ederrieguiz6n tan aingueruguendean.

Goren gorenarenMaria urbilena.Goren eztenarenda goren gorena:Jangoie6a yago.Jangoie6 ezrena,gueia da gutiago.

Au bere maireaJaunae autatua,graeias berea,ta bedeieatliaemastequietan,bereehs goratuagendemende gueietan.

5 Jangoie6a gureonnaies guiz6naeguinda, ta bereAma naidu 6na,ta daiquen obena,ta dagoqui6naberai, berae induena.

Ongui daquienaeama autatuzue,poder6so denaenai beeala inzue.Auehse beretlieo,nola bidezueprestatu bai ortaraeo!

Gora gue gog6a,nola Maria den:Choil ez Jangoic6a,bai Jangoicoarenchoil guisarae6a,ta Jangoico-ezren6n dena gaiiarae6a.

Coneepeio garbiaren

Perla ain preeios6ajaquinzeien zeladoai graeios6a,ta andic elduzela,buratso sanduenot6ies zeiela16gra, Jabeae naizuen.

(1) A G N, Fondo Bonaparte 2, I-XXIV fol. (3-garren foliazioa erromatar zenbakitan)(1793-1813 bitartean konposatua). Cf. Sarrera, 19 or.

26 JOAKIN LIZARRAGA

Adam ta Evaganie 15 Izateeo virginet6rqui bazuen, eta ama batean,baiia ayen eulpatie milagr6ae eguinparterie etzuen. zitue bereanNore predestinatu Jaunae, ta origabezuen ama, zuen zuque sabeleaneutsatzetie preservatu. izan beeaturiegabe.

10 N aiz gucioe sartu Cer etzue eguinen,ayen beeatlian, bere eseogitliaMaria ez aipatu sanduqui izanzeiengucien eontuan: len eoneebituaBereehs asentatu bai bere gracian,du bere libman eta ez fundituaJaunae ama, ta guardatu. beeatu ta desgraeian?

Guciee peeha z6rr: Nola sinestatu,Et6rris beeala, bere ama autatua,ots, WO, paga 6rr. zuquela aguantatu,Maria ez ez ala; eeg6n mustatuaieusi urrunera: beeatuarequiPers6na erreala eta mareatuaau, dio, due, ez peehera. satanasen marearequi?

An eio legueae: Etzuque maitatuIl gueiae lasterr; ya beras orduan,bai, baiia erregueae: baieie desterratu,Cer duzu zue, Esther? naiz zen momentlian,Legue ez zuretaeo, bera ez ieustecozu graeiosa ederr, alaeo moduanbaieie da gueiendaeo. eegolarie garbitzeeo.

Gueiendaeo da? Nore sinestatll, naizNola ezta Estheren? momentu bateanOnendaeo ezpada, utzizuela gaitz.nola da gucien? gaizqui bitarteanEsther baita berez ama Jangoie6ac,erreguina, ceren ta bere escupeangucietan contatzen ez. zeucala etsai gaichst6ac?

Esther graci6sa 20 Desgraciagontarata agraciatua, er6ri baiio len"Maria dichOsa emanic autara,ta bedeicatua, amac naicozUf:nJaunaren gracia ez ama izatea,baitu logratua, ezi etsai Jaunarenta bere am6re gucia. naiz 6rdu guti irautea.

KOPLAK 27

Bai ta eer gloria Beeatu len lenaeen satanasena, inzen egunean,ines memoria, J angoicoae penaeiola zuquena emanzuenean,eITlln antusrean: erran asqui zuen,Ama Jaunarena sugueareneanegonda nere escupean. nola Maria libre zen.

Ez ez alaeoric, Izaindue contra baivirgin gloriosa, ie emastequia,zu becalaeoric irearen etsaieztli, ama amorosa. arren gendaquia,Beti graeian zu, arc die urratueobeti graciosa ire beeoquia,J auna zurequi izanduzu. ta euroi oinperatueo.

Zure cimenduae Cein da emastequigauoyanen gaftean, garbi ederr fuerrea,passatus sanduac garaituzuengauciren gorenean sugue serpienrea?zuc, eoneebitua Ori da Mariacinan oronean graeias bereata gracias cumplitua. induena victoria.

Naidelaie tratlitu 30 Beras serpienreaebecatuen mina, etzuen cutsatu,eztUt nai aipatu veneno tristeaeMaria virgina; etzuen manchatu,oso victoria autatuzuenacdu J aunac eguina, zue preservatu,ta J aunaren da gloria. Ama Semerie obenac.

25 Augustinoc cio: Izanzlira berasEta bieibaze betiro, 0 Maria,luzaro blit, dio, libre gucis arrasbecaturicgabe, ta garbi garbia:ez grave, ez leveric, Jesus eguzquia,au dela sefllile, zu mendortz arguiaetzela originaleric. ta beraren iduria.

Orm Elizaren o ama Maria,ya-eguerdian, o miragarria,ama virginaren da seme andiaargui ederr andian amaren neurria;dago claraturic, ura nolacoa,vicitza gucian zu ederr garbiaetzuela becaturic. zara aren guisaraeoa.

28

Ama izateco prestatzea

Ez eoneebituasollie zu gracian,bai eonfinnatuaeina ere vician,ez sollie eulpatielibre, bai guciangaitzenico sueaietie.

Ama naizinduzanta virgin garbia,ala inzinduzannola lurr berriaJaunae zu lendanic,hera nola aziajaiotzeeo zureganie.

35 Nore pensa, nore erran,eein ongui moldatuzuen? Cembat eman,eembat adornatuherae autatua,ta nola prestatuzuen baearr amatua?

Jaiotzearen

Gau nola ilunarenondoan arguia,jaioze egunarenmendortza Maria,gucien onquia,gozo ta alegria;darraio berla eguzquia.

Jaioda lurreanlore preeiosoa,Jaunaren aurreangueis graeiosoa,eeintas den quadratzenJaun poderosoa,eeru gueia admiratzen.

Etorda munduraEva eontraeoa,lembicieoguraez beealaeoa,

JOAKIN LIZARAGA

Jangoieo Jaunarenbai gustoraeoa,amorosteeo beraren.

Aitae beiratzc~ndu

ahiba berea,Semeae artzenduhere Ama amantea,Espiritu Sanduaeesp6sa maiteaau naidu: attendi munduae.

Izenaren

40 Izena Maria,ongui paraturie,eonsolagarria;soUic aipaturic:dulzatzenduena;dena eumplituriesignifieatzenduena.

Jangoieo Jaunarenbai biotzeeoa,ta Jesus onarenurbileneeoa,aldaiquen gueianguisa bereeoaonean eta gracian.

Maria naidu en'an"senora", bai cerendio Jaunae emanguei gueiarenpodore erreala"iteeo an ta emc~n

emperadorae becala.

Alaber Mariada eraeaslea,eta quidariaeta arguizalea,baitu eraeasteneerura videa,arguitzen eta quidatzen.

KOPLAK 29

Mirra alaber miiia SO Oa miragarribatdeitzenda Maria, Jangoicoarenaitsaso samiiia, Maria, da lanbatceren ama andia induen obena,penasco itsasoan den gucia baiioondatu gucia yago naiduenabaizen Jesusen passioan. lenetic azqueneraiio.

45 Itsas6co izarra Mundu andiagoBernardoc deitzendu, Jaunac indezaque,ceroco ostadarra cero ederragobecaIa icustendu, baitare dezaque;ori beiratzera ama egundaiioconvidatzengaitli, berac ez dezaqueezgaitzan utzi galtzera. oberic berea baiio.

Au da goiz-arguia, Naibada mintzatuilargui garbia, emengo guisara,ta ceru vicia, Jaunac empleatubaitare eguzquia, du eri chingarraJaunaren ceboa, mundua eguirean;ceroco ataria, bes6co indarra,escalera ta leioa. bere ama prevenitzean.

Oa maite bacarra Marian indituJaunaren Maria, bere primoreac;au su ta sugarra berabaitan dituta maitagarria beras amoreac;ta amorosgarria beragatic beraita admiragarria beti favoreacta amataco amagarria. iten, ta mundu guciai.

Oa Maria andia Eztli utzi beiiereseiiaIe ederrgura, beiiere Maria,Juanec icusia, dauca nola bereiganic cerora, beguien ninia,an aguertuzena, aurquitu graciacein baize figura duena ta andia,erreguina gorarena. naiz delaric chipia.

Andrebat mant6a SS Au dauca amatliazuena eguzquia, yago ezi mundua,oiien-petacoa maite estimatuazuen ilarguia, yago ezi ceroa,buroan coroa sandu ta on gucienchoil ederr arguia yago ezi coroa,amabi izarretacoa. naiz ilen ta naiz vicien.

30 JOAKIN LIZARRAGA

Maria maite du: Arc yago enranzue:Beraren am6res Ama berariasJaunae betetzendu eseogituzuemundua fav6res; Jaunae, justiciasezpaliz Maria, salva ez dezazquenae,penas ta dol6res amae bai graciasgucia ze miseria. salvatzeeo galduenae.

Jaunaren maitea, San Anselmoc ei6

nie ez yago onesten? au eta gueiago:

Zu nere amanrea, Jangoie6a, di6,

eer bada dut iten? emannaiae dago

Ezin Jaunaganie aseotan, deiturie

deus 16gra, non ta ezten Maria, lenago

zue emanie edo erranie. ezi Jesus aipaturie.

Au da, eerengatieAipatus Maria, J angoieo on.~guianor eztli gozatzen? honratzeaglitieNaiz beeataria, bere ama onetsia,nola ez animatzen? au naiez oneanEsperanzarequi lagun, ta guc:iadi6la beiratzen dagon ber6nlen menean.begui amorosoequi.

PresentacioarenGalanta Maria,ez presumitua: 65 Irur urtetlieoDu beeataria, aurra eelariean,loies funditua, gure exemplutlieobeiratzen, goratzen, presentaturieaneta garbitua templ6an, guciaJangoieoai presentlitzen. Jaunai emanze an

Maria, templo vicia.60 Seeulan aditu

An templo sanduaneztli bat berereot6i aeuditu Maria nong6a?

zai6na beflere, Gorputza munduan,

desamparatua eerlian gog6a:

izandela bere Bere gucia dll

bearrean ta galdua. soUic Jangoic6a:Ontan viei ta it naidu.

Jauna da iturria Nore pensa, nore erran,6n guciarena, eg6nzen urtetaneanale Maria: norano zen iganBerae naiduena virtUte onetan?eman, dat6rr ordie; Naiz guti dernoora,ezperen, 6n dena inze gucietaneztaique espera niondie. gucis Jaunar~m gust6ra.

J. LIZARRAGA, Ama Virginaren gloriatan, l-ko folioa.

KOPLAK 31

Desposacioaren Omi bi obenenpareja propia,

Urbildus dembora, ezeondu direnenJangoieoa guizon exemplu andia,innai, ariora honra bai ta ampliro,Maria prest eegon Josef ta Maria,izateeo lima imitlitus, dago claro.digna, ta gucis onona biotza darlima.

AnnunciacioarenBaiia mostraturie

75 Ala vizieelaieJaunaren idea,beti deseatzen,naiz ez claraturiceontino eegolaiemOOu ta videa,humil porfiatzen,saerifieaturiearima amableabere naieundea,esque suspiratzen,Jaunai eego renditurie.zerorren Salvazalea.

70 Elduze dembora, Etze gogoratzen,Maria emareeo bera zeiquela izlinmatrimoniora ama, bai eseatzen,ta lagun artzeeo: Jaunae zezon emanNore pensa, norc erran, Jesus beiratzea,obligarazteeo ta amaren manuaneembat ireeo zen izan? zervitzari paratzea.

Nor da diehosoa, Baiia ceruarenizan bearr dena goren eta erdian,onen esposoa Trintate Jaunarenta bearr duena eonseju andianartu bere esp6sa juieio eguinzedoneellagau, dena gora, ta MarianJaunaren baearr diehosa? Verb6a araguitu naize.

Josef autaturie Eguines nola deneeuea ya eeruac, maneran obequi,naiz estimaturic naies doneellarenau guti munduac! gusto obenarequi,o Josef justoa, utzirie beteagucien bumae doneella amarequi,zure du bere gusroa. fruituarequi lorc~a.

Jauna bera izanie Ango prineipebateasamentaria, onen mandatliriya desposaturie biali beitiratJosef ta Maria, zue Mariari,vieiciren ala Jaunaren ideaceruco vicia, erran, ta berarianai ta arreba beeala. eseatzeeo baimendea.

32 JOAKIN LIZARRAGA

80 Jautsirie Gabriel Orduan MaliaNazaret aldera mintzatzen astendamandatari fiel doneella alquetia:berria emarera, Nola ori izanenda?eehean sarturie Ceren ezpaitut nie,berain aleinera eta au eguia da,aguIT inei6 eurturie. ezauntzen ere guizonie.

Ta an eraeutsia Aingueruae di6,da diosalea: quentzeeo sllstoa:Agurr, 0 Mafia, Jaunai dagoquiograefas berea, bai zure gust6a;Jauna da zurequi, nola baita 6nazu zara berea gueis ta just6a,emasteetan bereehsqui. inendu dagoqui6na.

Itzae aditurie, Jangoieo Jaunarenan iehsil iehsila Espiritu Sanduaeeego turditurie eta gorenarendoneella humila, virtute sum6:aeeel' den au, pensatzen, inen zurebaitanta ehoil inutila ditu milagr6aebere burua eontatzen. obra miragarrigartan.

Are berriz aria Orgatie ere baiberea seguitu: ta jaiocodenBlEz 16tsa, Mafia, zuganie nola naidi6, ez turditu, Sandu Sanduenaduzu guefetan Jaunaren Semeazue graefa aurquitu Jangoieoarenabai Jaunaren beguietan. deitueoda ezin obea.

Onen senalea 90 Omi zure Isabelzuc izanenduzu ere, naiz zantUa,zeure sabelean, orai dago sabel-eta emanenduzu dlina, antzu deitua:seme ezin obea, Seme sabele~m

cein deitueoduzu du bere fruitila,Jesus ta Salvazalea. d6a seigarren ilean.

8S Naiz au zurea den, Ceren ez gauzarieanilia izanenda, barere Jaunaribai ta gorenaren ezta impossiblerie;Seme deitueoda, guefa berariDavid erregueren aisa da nola lIlai,sillan jarrieoda, bai nola denarita betieos erregue da. gueian jaun, jabe ta zai.

KOPLAK 33

Mariac orduan, Espiritu Sandusutziric os6qui Isabel betezeJaunaren escuan, ta gauzac ezaunduserranzue: Omi ni ala mintzatuze:J aunaren esclava, Zu bedeicawaimbedi nerequi Maria, emastezuc errandUzun becala. gucietan autawa:

Ta bedeicawaEncarnacioaren zure sabeleco

fruitu lograwa;

F ormatu gorputzbliteta ustegabecofortunagau nondic,

odol virginetic emen icustecoJaunac, ta arimabat ene Jaunaren ama nic?criatu deusetic,bi6c unituricberegana arturic, Ta aditudenecoJ angoicoa guizon inic. zure mintzaera,

ene sabeleco

Jangoicoa guizon,aurra gora berasaltatuzaida emen

guizona Jangoico; gozos, aditzeralurretic ama on, emanes, au cer dicha den.ta virgin betico:o cer goraberac!

100 Eguiaz zara zuo cer amorescoexcessoac ta manerac! doatsua, sinqui

sinetsibaiwzu:Inentu zurequiJ aunac len erranac,

Visitacioaren cumplitus osoquizuri berac itz emanac.

95 J angoicoas amabeteric berria, Agradecituricprisaca darlima orduan Maria,tesoro vicia, amores suturiccomunicatzeco arima gucia,san Juani gracia, asize cantlitzen,ta alcindari prestatzeco. nola zen eguia,

J auna amatzen ta estimatzen.

Mendirat iganic,Mariac Isabelsalutlitu lenicdu humil eta fiel;apenas aituze,san Juan gozos sabelbarnean salt6ca asize.

34 JOAKIN LIZARRAGA

Magniticat (2)

Jauna nere arimacaguitz amatzendu,orren ongui eguinacbeti laudatzentu,alegre, cergaticorrec beiratzendupobreg6ni, bai orgatic.

Ya z6ri onec6adeituconaute ni,ceren Jangoic6abizarro nerequi,nola indarra duen,gauza andiac nineguitera dignatuden.

Baitare berarenmisericordia.edocein denarenhumil beldurtia,gendaquis gendaquibetiro da andia:CemMt, norano, norc daqui?

105 Aguertutli berebes6co indarrac,urratutli eresuoorr aundi tzarrac,bota goratuac,ta goratu charrac,entendadezan munduac.

Aberats aundiacdeusgabe utziditu,pobre gosetiacones beteditu:Israel bereadu, naidu cumplituitz emana ta amorea.

Ala ama divinacontentus beteric,berac nai adii'iabereas aseric,

etzuque deseamunduan b~:rceric,

baicic Seme Jaun berea.

Jesusen jaiotzearen(Aurrdun cego/a)

Imr ill betericguti gora beraan, ellegaturicsan Juan jaiotzera,itzuli Mariaze ya bere echera,bereas cont\ll ta ansia.

Zoeien becalaya fmitugura azis,aurrdun ceg6la alanavarmentzen asis,Josefec goartus,icusis ta icasisagueri zena, pena artus.

110 Ta demborarequize ya seguratu,zeg61a aurrarequibai, ta ezin pensatuain onas gaizquiric;ez naies salatu,naize joan bera utziric.

Ortan dagoneandeterminaturic,ya garai oneanmezu bialdullc,Jaunac utzizl~e

desengai'iatullcJosef, ta alegratuzue:

Daviden humea,Josef, cio erran,eSpOsa zurea,ez beldurric izanartzeas Maria,Jaunac dizuna emanbere escogitu onetsia.

(2) Cf. "Magnificat" aldaera batzuekin, 52, 75 or.

KOPLAK 3S

Cergatic izandu Eldus egunglira,dena artan jaioric, noiz Jaunac naizuenEspiritu Sandu aguertu mundura,berac da obraturic: permitituzuenSemebat emaindu legue atratzea,libratzendelaric, ceiien casos zuenizena Jesus izaindu. bem peregrinatzea.

Jesus zuc deizazu(Ataris atari)bera, cerengatic

salvatuco baitu 120 Bad6az videanbecatuetlitic Josef ta Maria,arc bere gendea fundatus fedeanbera denagatic, confianza andiaau egui eta fedea. ta caridadea

ta paciencia,115 Gueldituze Josef len lenic humildadea.

bere esposarequiJosef oiies d6a;gozos ezin asse,

indarr guciequi ta ast6co barean

esquerr milla emaren, Virgina goz6a;

ceren berarequi ta sabel bamean

Jauna ain liberal izanden. Aurrtto divin6a,biequi barean,

Admiratuzuecumplitzera destin6a.

fortlina berea, Belenen direlaric,aumentatuzue baden ostaturicci6n amorea, billa dabiltzalaic,ta reverencia, Maria alqueturic,zuquen favorea Josef penaturic,ta zuquen assistencia. asc6tan aituric

ezrela ni6n lecuric.Josef dichos6a, o admirableacesposa obenaren vide Jaunarenac!oben espos6a, EspOso amableac,ta Jesus Jaunarenaita nombratua: utziric berenac,

Nic bere echearennaies aterbea,

nainuque bai ostatua.galde bercerenac,non sarr gucien Jabea!

Zoritus fruitua, Badabiltza esqueanurbildus demb6ra atliris atliri;predestinatua, eztli ciudadeannoiz lurr emeng6ra ni6r urricari:aguertu bearzen Ech6la zarrbat zen,ain apal, ain g6ra di6 Mariari,dena Jauna guciaren. naibadu, arara goacen.

36

125 Goacen alegrequi,mintzo da Maria,ura Jaunarequida lecu propia;ech61a zarrgfuagure jaureguia,non jaio Jauna mundUra.

Fortimas ech61agendes utsic cegon,zarra naiz zegola,non utziric egonbacarr, nai hecala:NereUico da on;goacen arat bereala.

(Elduric ordua)

Anche baraturicechola utsean,naiz bai passaturicotza gau otzean,amores guciasua biotzeanama antsia ta alegria.

Ech61a zarrgfuaheira jaureguia,non jaio munduraJesus oneguia,erregue Jaun ona,iruzqui herriagure Jangoico guizona.

Elduric ordua,baize gau erdia,Sanduen Sandua,Jangoico andia,ain nola aurr chipia,ta nola eguzquiajaiOda argui ta garbia!

130 Ama gueldituricvirgin; ez penaric,deus ez sentituric,ez mancha, ez mellaric,christale garbianola duelaricarguiac uzten arguia.

JOAKIN UZARR,AGA

Nola ama ondaturiccegon an goz6tan,Jauna beiraturicaurr bere besotan!Cein amorosturicapa amorosotan,ta gucis admiraturic!

Icustenzuehucamac aurr andia,heiratzenduelaichere hume c:hipia,ta ain graciosoa,o cer alegria,cer amore amorosoa!

Ta erchitzenduelaichere besoeuLO,ta azitzenduelaichere bularreUin,eta mayolatzenoyal garbieUin,ta gambelan reclinatzen!

Ain andi ta chipipersona barean,ain goiti ta beiticeru ta lurrean,Jesus, doncellarenazitzen esnean,Jaun delaric guciaren!

135 Dabiltza aingueruacnola zoraturic,baiUire cerliacalborotaturic,festejatu naiesJauna ala apalduriclurrec6en on,guinaies.

Icusteracoanfesta aingueruena,sentitzeracoanalgazara ayena,ta aditzeracoancantatzenzurena,gucia ezauntzeracoan!

KOPLAK 37

Ta etorri cirelaic, EplplaalliarenainJUCnia aituric, Ta ya amirur egUnartUiac, zeudelaic aurrac tuelaric,an nola arrituric dat6z irur laglingambelan beiratzen, galdez urrunetico nola bozturic erregue berria,cegon Maria adminltzen! izarrac gaiietic

o Ama dich6sa, most.ratus nauten gucia.

emen ya munduan Izarra baritugucis aIoriosa, gaiieco aldean,ta DOla cerlian ta ayec dre sartugozatzenzarena echOla pobrean:gucien buroan, Aurra an amarequibaita zure Seme dena! opatu barnean,

Belenao ech6lan,perla bere coDcharequi.

arimen artzaiac, 145 Belauricaturicamaren escOlan adoratuzUteseJUi jaquinnaiac, aurra paohsaturic,nola pizquen iZIn eta offi'atuzuteaurtJ6clen aunuac, mirra, iAcensu ta om:ta bitri placer eman. DeJa aguertUzute

140 Mana ama sinezguiz6n, Jangoko ta erregue.

fielauciena Oh iaun erregueac,

zara, baita berez auI'l'bati ce....tic

sacerdoteena, alaco hoDomc?

aul'Z&i pi, ama zu Gambel echolatic

Jesus berarena, mostrat2eft pobrea,

bien pst6ra ingaizazu. da, baDa au goraticgucien JaUD ta Jabea.

Ona.eluloaren Iduriza~ eer,

Zite zorzi clun,ama ain probea?Claro da, diOte,

circuaeidatteco dela eun obeaaun 6Da; guc tugUn ama Jaunarena,culpae purptzeco ta maaeltadeabeft odOlas, Jesus ezllUftCta etreguinarena.epiU deiaeco,salv~s gU bere costus. Purlft....oarin

Goizic padecitzen Bel'l'OlUi eaunacaaw achsuria, zitue..-c leauezta compadecitzen emaste aurrdunac,aIcSKan antia, virain .... berez,Jesus 6na OOola zitue I\Wd&tuichsuris, Maria bere borondatezneaan anitz dariola. egones erretiratu.

38 JOAKIN LIZARRAGA

Egunac beteric, Egiptora joatearenberequi ermanzue

155 Amaren bi6tzaJesus amac botzic,presentatuzue asize sentitzentemplo sagratUan; ezpata tzorrotza,rescatatuzue ceren perseguitzenprecio seiialatuan. aurr jaio-berria

Herodes asizen,

150 Simeon zartua, edequinaiez vicia.

bes6tan arturic Josefec berri zenaurr bedeicatua gUra ci6n en'an:amaren escutic, Egiptora goa.cenasize cantatzen igues ta gauden an,despeida mundutic, Herodesec naidu,ta Jaunari bedeicatzen: naiz dela lurr-pean

Orai, J auna, nau niaurra billatu ta galdu.

despeitzen baquean; Oh ama amalnrea!baitut beguiequi Oh nolaco penalbeiratu alcinean Bere hume mairea,gure Jesus 6na, Jangoico ta aurr dena,mundu zabalean gure am6res emenaguertzera prest dag6na: deseguitendena,

ilnaurela len baiio len!Arguia, arguitzeco

Bad6az videan,bai gende gucia;gloria, honratzeco ya desterraturic,bere gendaquia soill eta luceanIsraelgo dena, desamparaturic,baita au eguzquia bearrtsu ta gosedeseadaiquen obena. ta aguitz necaturic

Jesus, Maria ta Jose.

Anitz goratzec6, Nola baizen ama,dago paraturic, eta ama amanrea,ta anitz erortzec6, bes6tan zeramaberec causaturic, bere hume maitea;jomuga becala, pizugau zequiocontra tiraturic, dulce eramarea,aguertus gog6ac ala. ta arin iduricl~quio.

Ta ezpata tzorr6tza, 160 Neque cirenetanheritzeco dena bere descansl1azeur6rren bi6tza, Jesus, lecu ut.setanoh ama, da pena ze paradisua;icusis penatzen nonnai eta noiznaisemeric obena, ze bere ceruata amorea malogratzen. naizuena ta nolanai.

KOPLAK 39

Zenima berequi Ta Josef on onaJosef onae ere eembat afamitzenaurra gustorequi bidezen guizona,aldisea berere, content empleatzenciola amae: Tori, bai bere izerdiaJosef, tori nere eta alimentlitzenta zure gusto den ori. here familia andia!

Oh Josef, eguinie Nazareta itzultzearenaurtzai ta unidea,eztli ya nequerie, Josefee aiturie,aisa da videa; Herodes ildela,Jesus, Diri idazu ta biae arturieala adisquidea, itzulidaiela,onequi Maria ta zu. heira Josef eta

Maria direlaEgipton sarturie itzuliae N azareta.

Jesus ta Maria, Anehe vicieireiluna quendurie, baque ezin obean,asizen arguia: sanduae baicire,Fuera malieia, irurae batean;elduda graeia, eeruan Maria,on gueiaren azia. dagolaie lurrean,

An pobre heealaimitlitus quidaria.

mantenatzeneire, 170 Amabi urtetlinbiae bereala Jernsalena zenlanean aieire, bazeoa jaietlin;atratzeeo oguia, biae lagun ciren;vieieobaeire, ebee itzulirie,uzteeo exemplu andia. Jesus gueldituzen,

niore ere ez ieusirie.165 Oa sinestagarri, F alta goarturie,

azquen bearrean eer pena artuzuten!Josefee eelirri Berla biurturiebillatus esquean an billatuzutenzuela eguneeo neque pena andian,lan eta nequean ala arquituzutenetzeiquena vieitzeeo. eraeustlinen erdian.

Ta nore erran emen, Ama mintzatuzenamae aurr herea amorearequi,nola aeitzenzuen, eergatie inzuennolaeo amorea orrela biequi,cion amae aurrai, ezi zure billata eer favorea bai ta ansiarequiitencion aurrae amai? ermandugu pena milla.

40 JOAKIN LIZARRAGA

Mintzo da amarCquiJangoico becaIa:Ene billa ibillinola zuec ala?Zuec nola echaquin,nic bearrtudalaene Aitaren gauzac eguin?

Itzguebec erranicamoltsu emequi,Nazaretha joanicJesus ona ayequi,an eche probeanvicize noblequiobediente escupean.

175 Zurequi, Maria,neure bearrean,ama, dut porfia:Duzulaic echeanJangoico den berabai zure escupean,cer ezdezaquet espera?

Oguei ta amarr urtesseme Jaunarequi,Jaunaren virtutes,bere lanarequi,nola agraciatuJangoicoarequi!Nola zen jangoicostatu!

Jesusenpredicacio ta gaiarac:oaren

Bada predicatzenJesus zebilalaic,ama acompaftatzenatzetic zoeielaic,etze sollic bereon, aitzenzuelaic,bai berce ascoren ere.Maestragonequisanta Magadalenaatrazen obequidiscipula obena;guero compaiiiaberce sandaena,gucien ama Maria.

Cembat on t:scatuamac, ambat eman,eta ambat obratusemeac, nobl erran?Eztli nion onic,eztateque em izanbat ere eman eztionic.

180 Asco obra onetlinmilagro len lena,Canaco bode:tlinJaunac inzuena,amaren amorezinzue zeiquenasoUic beraren podOres.

Convit zuteneanardo faltaturic,aben obenean,eztutela ardoric,amac errancio,naiz ez escaturic,bai aditzera emancio.

Jaunac lasterr ederrdu bai entendatu:Niri ta zuri cerzaigu? da mintzatu;

. . ?cer pnsa zun:a.Eztli ellegatuorano ordua nerea.

Amac icustenduJaunaren barrena,eta avisatzendugende echeco dena:Zuec adizazemanatzendue:na,dena dela cumplizaze.

Ures betetzecour-oncia, cio;18 andic ermatecoberla atraric, dio,maipurucoari..Acarr itendioonec novio jaunari:

KOPLAK 41

185 Guciec panitzen Cer pena amarena,lirdo 6na lenean, Jesus beiraturicta charrena atratzen gure amanteena,ase daudenean; aborrecituricbaiia zuc, guiz6na, ta blasfematuricorai azquenean, ta perseguituricnondic ardogau ain 6na? ta iltzeco destinaturic!

Ardo 6na amorea Judas traidoreacJangoicoagana: salduzuenean,Nor da favorea o cer doloreaceguinendidana? amac! AzqueneanAma liberlila, cer diligencia!au da zure lana, Ta etsituzenean,icusiric eztudala. negarr ta paciencia!

Ama semearen Excesso amocescolagun da onetan, andiac eguinic,baitlire beraren prenda milagr6scogaitz eta penetlin: seiialea emanicAm6re andiac Jaunac azquenean,guci gucietlin norc duda, len lenicelcarrenac ditu biac. ama cela favorean?

Semeric obenac Despeitzerac6andu guizonquietan joareco sartzerapassatzea penac, itsas penasc6an,emastequietan biec pena beraamaric obenac, elcarr consolatzen,cargatus bietan ta conformatzeragure guci gucienac. ta suffritzera animatzen.

Guiz6nqui batetic(Jesus baratzean)gure perdici6a,

emaste batetic 195 Jesus baratzeanaren principi6a: od61 izerditzen,Jangoico guiz6na ama bere echeangure salvaci6a, cong6jac berritzenvirgin ama lagun 6na. icustearequi

gog6s, zena aguitzenPassio sanduaren here seme Jesusequi.

190 Bortitza Jaunaren Ala icusizuenda passionea, Judas indign6a,bortitza da amaren nola apatuzuencompassionea; Jesus divin6a;gu naies libratu, seiialegau baizen,redencionea -0 desatin6a!-biec baiMe pagatu. nor arrapatu bearrzen.

42

Ala cego icustenapostoluenalasterr igues iten;ta achsuri obenaan inguraturic-0 pena amarena!­ots6ec, ta arrapaturic.

Cego ere icusten,atzerat loturicescuac, ennaten,ta atropellaturicJesus ona erorca,ta ezin chutituricoyus, golpe ta osticoca.

Ala beiratzean,cer amaren penalAla tratatzeannola gaichst6ena,on ta gaichstoerieguitenzuenaon gucia gucieri!

(Caifasen au"ean)

200 Jesus passaturicCaifasen aurrean,non zeuden bilduricjaunac batzarrean,nautela alas olasegarri zarreanase Jesusen odolas.

Naiz barere etzutenculpadlin progatzen,ala ere zutenblasfemo clamatzen,biloac tiratzen,beguiac vendatzen,milIa modus maltratatzen.

Bada ama beiratusalaco gaizquia,adora ta amatusamable oneguiazego, ta admiratusgure eraqueria,penatus ta lamentatus.

JOAKIN LIZARRAGA

Gau penas beteanetze descansuric,pena muturreancurr curra loturic,ondarr ondarreancarcelan arturic,aiec irri abarrean.

Etze descuidatzenama desquitatzen,amatzen, honratzenJesus ta adoratzen,ta bere penl~qui

antsiac offnitzenongui naiez ceruequi.

(Pilatosengana)

205 Bada norc explica,biramon goizeancarricas carricaJauna beiraltzean,cembat pena zuenamac biotzean,cembat negilrr itenzuen?

Ichtira gaizturicederr ederrena,gaichsto trataturicsandu sanduena,ta aborrecituricbere maiteena!Beira ama cein penaturic!

Ta aituzuelaricculpatzenzut.ela,ta zequielaricfavore aituzela,cer pena icu:~tea,

beren contra zelaJesusen contra emarea!

Ala da mundua,bere contra itendubeti, ta Sanduaicusi nai eztilondunaiduena;gaitza naiagodugaichstatus galtzenduena.

KOPLAK 43

Bafia ama ficHae On declaratueonsolu izanzuen, zue berriz erejuez infielae juezae: Goratunoiz elaro erranzuen: zeique bein berereCausarie barere biotza amarena,nie eztut aurquitzen balitz bai barereontan, ez leverie ere. fiatzeeo guizonena.

215 Beira eomparanzan(Herodesengana) ya Barrabasequi

Jesus, ta balanzan210 Bafia bereala biae elearrequi:

Jesus beiraturie Cein bietaie beras,tirano beeala dio, duze obequiermaten loturie nai, Jesus edo Barrabas?Herodesengana,berla berriturie Autan paratzeanegarr eguireeo gana. da desatinoa,

Bitarteo penae,yago da autatzealadron indignoa,

eer arc inenduen! utzis galdutlieoSan Juan iltzuenae, Jesus divinoa,au ere ilenduen amaren lastimatlieo.Herodes eroae,berequi baizuen

Ez au, bai Barrabas,aehsuria bai otsoae.juduee ciote

Bafia an trataturie oyUs: Biotza arras

ero daueatela heritueiote

Jesus, pensa aiturie ama virginan,

ama arrituzela; gaitz nai baitiote

ta eer, ieusirie beren amante obenari!

burlas daearrelaero beeala jaintsirie? Bada azotaturie

Jangoieo erreala,zatitu urraturie

(Sentenciaturic) abreblit beealaamae ieusrea,

Eztti Pilatosee biotz virginala

aurquitu eausarie, o eer penatan tristea!

eztlire Herodesee,bentzait ez graverie Aranzes eoroaJesus onarenie: zuela bunian,Non bada leguerie sofietliie mant6a,da eondenadezaquenie? eanavera eseuan

beiratus durenaerregue eertian,amae, 0 nolaeo penal

44

220 Adoratuzueala amac semea,bai ta ezaunduzuegoren erreguea,ta am6re digunamugaric baguea,gaizqui pagatzenduguna.

Baiia ya azquenecosentenciaturic,crucificatzecoceg6la adituric,goacen berarequi,ci6 ya etsituric,euchi gurucearequi.

(Biac gurutzean)

Eta beiraturicechetic atratzen,ta zurgura arturicsoiiean paratzen,oh cer penal N6labeira bai beiratzenci6 OO6la ceri6la!

Beira Jesus 6naod6les usturic,J angoico-guiz6naindarrgabeturic,gurucearequisobra cargaturic,gaiietic gure culpequi:

Ezin ya pausuriceman, ta macurtzen,ta choil acaituricsobra aldis er6rtzen,ta jaiquitzecotlinni6rc ez laguntzen,bai ronca ta cistacotlin!

225 Ama triste atzeticdoaie seguitus,bereen gaiieticarenac sentitusnequeac ta penac,Jaunai offrecitusarimengatic bienac.

JOAKIN LIZARRAGA

Jesus ta ama cireigan oyaneJra,an offratucirelagun penatzerabiac gurutz,ean:Au ariman, beraariman ta gorputzean.

Cein sinez aldarrezemanbidecinansemearen parrez,ama, ta ilencinanzu bai beragatic,baita gogoti.clin,aguindubalitz goratic!

Eri6zco penacpassatuzinduza,an ilenzutenacbai zure gorputza,Jangoic6ac baldinzu ezpazindluzaguardatu miilagroequin.

Golpe emancirenacitzeen frinc;itzen,entraiia amarenacaldi6ro icanitzen:SoUic icusteaJauna ala penatzen,ze sobra iltzeco tristea.

230 Rume maitc~ena

dilindan josiric;ama amantf:enanon beira viciric?SoUic da Mariadag6na chu1iric,iltzean here vicia.

A)(-6tsac aditzen,atsancac sentitzen,agonia icusten:Cer penac sinesten!Seme obenarenac!Nola ala irautensartus lanza arimarenac!

KOPLAK 45

Ah nola gonitzen o ama Maria,aldisea beguiae, gucia amarrgura.baiia berla apaltzen au seme andia,ama oneguiae! zure semegura?Ezin beiraturie Ain ederra zena?pena gueieguiae, Ta non du iehlira,ta Jauna ain lastimaturic! zue len emana zuena?

Ta aituzuelarie Cer gaizquiae intu,Jaun 6na mintzatzen, edo eer beeatu?iltzen eegolarie Jesus, ala baimbai amas euidatzen, munduae tratlitu?san Juan semetlieo In ezm gaizquirie,amlii entregatzen, baicie sobra amatusan Juani bera amatlieo? mundua ta ez merexirie.

Artas essanei6: 240 Orree onetsiduOna zure humea. onqui guciequi:Oni berla di6: Atree gaitzetsiduOna ama zurea. gaizqui gaizquiegui.Naiz humegau 6na, Orree in fav6re:o eembat obea Arree vicia edequiJesus iltzen zequi6na! di6nari sobra am6re!

(Biotzmina ta onazea) (Amoreac ildu)

235 Ordua eldurie, Causae nore dimen?Jesus despeituze: Amoreae ditu.o cein ilunduric Jesus norc induen?ama gueldituze! Amoreae indu.YIi bere eguzquia Ala norc ilduen?zena faltatuze, Amoreae ildu,ta arrequi den 6n gueia. ceren sobra amatzenduen.

Ichliraic gabeco Jangoic6a asmeilgura icustea ze guizonarequi;ala, affiigitzeco gure Jesus erreze bi6tz tristea: amorearequi,Arri beiratzea, eta ilda Jaun 6na,berriro viztea Jangoicoarequibiotz-mina ta oftazea. ajustatzeco guiz6na!

Jautsizutenean Aguertuzenecobada gorputz ila Jesusgau ain 6na,ta artuzuenean inze bitartecobai humil humila Jangoico-guiz6na,amae eseuetan, Jaunlii ta guizonaian urtzenze milIa eguitendi6na,ay-6ts, pena, negarretan. nola bem ta nola nlii.

46 JOAKIN LIZARRAGA

Betiro izandigu 250 Jesus, zum iltzeaguri sobra amore, da gure vizrea,Jesus, ta eguindigu zure penatzeabai sobra favore, gure libratzea,atras fiadore, zure llagatzeabaita pagadore, gure sendatzea,redentore, salvadore. sandutzea, salvatzea!

245 BaIia bere costus Odoles usluric

artu zorr gureac, zu, gu betetzecoamores suturic;

beregain, 0 Jesus, gu coronatzeco,eman amoreac, zu condenaturic;eta tu pagatu; gu gozarazteco,ta artzeco bereac zu gucis maltrataturic!Jangoicoac tu cobratu.

Dio guizonari (Urtus ama negarretan!)eman salvacioa, Jesusec naibaduta Jangoicoari gugMic penatu,here estimacioa. baIia ama nola duAma, semearen penatan paratu?alaco passioa Achsuria ardiacda prenda on guciaren. naidu compaIiatu,

Jesus berell Mariac.Ilie aehsuriada gure vizteco; Oh! aguitz andiaoctol ichsuria zure dolorea,gure garbitzeco; o ama Maria,golpe, llagac, penac nola ere arnorea,dire salvatzeco, icusis galdliaezperen, galducirenac. cerlico lore:a,

hume eden·, garbi, sandua.Eztire galtzeco BaIia semearenalaco excesoac, barimbaze penabaicic libratzecohetico presoac;

amaren penarencausa, bada arena

ez castigatzeco acabatuda ya,Jaunaren besoac, heras amarenabai bere ceruratzeco. acabadaien ordu da:

Gure amores, Jesus, 255 Bai, baIia e:riotzaala zu iltzani, baIio aratago,ala zure costus amaren biotzasalvo vicigara. penaturic dago,Nor zu? Gu nor gara? eguinas cruelquiYa gu cer aigara, ta ezin crut:lagozurequi iltzen ezpagara? Jesus oneguiarequi.

KOPLAK 47

Ilic ere naiz bai Naiz ama pemitzenJesus, arenganic aguitz ilarequi,etzeique ta etzenai cerbliit ze animatzenaparta yadanic iduquis berequi;benere biotza, bana guero ortziricamorea izanic arr-lauzagarrequi,yago fuerte ezi eriotza. triste cego soill etsiric.

Barec emancion Ama Virginaren soiltasunalanzas gorputz ilai;mellaric etzion Erretiraturicin aren arimai, an bere lecura,baizen berechsiric; etze consoluric;bai bana amarenai, gucia ilundura,baicego an beti josiric. galduric arguia,

bere Jesusgura,Semeac amari bere maite ta on gucia.eguin favorea, An ze gogoratzenamac semearieman amorea; bere Jesus ona,

benere ezin atzenezin yagos ala favore inciona,zue dolorea gucien gaManandi itsasoa becala. Jangoico-guizona

Jangoico becalaberaren seme eguirean.

estimatzenzue, 265 Pintatzen gogoacnola hume erreala aren iduria,gucis maite zue: graciac, donoac,Artas gabeturic, bera zen guefa:non izanenzue Aita, ama ta anaia,edo nola consolurie? ta artzai oneguia,

eguin ongui ta eguinnaia.260 Dol6res prensatzen Ta Jangoicoaren

bi6tz amarena, aIde, justicia,negarres untlitzen contra guizonarengorputz ilarena; aIde injusticia,ilie escuetlin .ala ilarazreashumeric obena, Jaun onai vicia,urtus ama negarretlin! ta aimberce penarazreas!

Onac an apatzen, Contino pensatzenescuac, bularra lengo ondasuneancego, ta aumentlitzen cego ama penatzenpenaren indlirra; bacantasunean,gucia ze pena, ezin consoluric,gucia negarra, ab! soilltasunean,Hic bacarr maiteena. beregura faltaturic!

48

Ceri comparatuzu nic, 0 Maria?Nola consolatuzure pena andia,ain nola itsasoa,baita arrigarria,amargo ta amorosoa?

Ecaitza badoa,sarri itzulicoduatrazen usoa,arcara ecarcoduoliva-erramua,mostratzen baitigubaquea ta contentua.

Christoren berrirovizte ta visitaren

270 Dembora ain ilunanequez passaturic,arguituze eguna,noiz Jesus vizturic,eguzqui vicia,zen ama arguituricviztu becata gucia.

Aguertucequioamari len lenic:Nola beteciogozos berladanicbiotz nobleena,non da dezaquenicexplica an aguituzena?

Semea aguertuzegucis g1orioso,amai mintzatuzegucis amoroso,ta alegratuzuegucis piadoso,nola merexibaizue.

JOAKIN LIZARRAGA

Regina coeli, laetare:A1leluia (3)

Ceroco erreguina,ategrazaite ya,ceren zuc e:guinasemea viztuda,nola berac erran:Esca zuc, ordu da,berai gure favoremn.

Penen ariorazinduza gozoac,zu bere gust6raJaun amorosoacama consolatu,ta poderos6acat gucia erregalatu.

275 Ea, passatudaecaitza ta andia,bafta ellegatudaon eguraldi:a:Beira dolor6solen J aun oneguia,orai beira glorioso.

Cer egunac ayec,noiz ama-semeacitenzuzten biecitzqueta dulceac,biac biotzetangucis conformeac,eta gauza gucietan!

Cein diferente zen,odolestamacllagac apatu len,g1oriaztama,corai apatzea,negarr passatuacgustoequi pagatzea!

(3) Cf. "Regina coeli" aldaera batzuekin, 69 or.

KOPLAK 49

Christoren igatearen cenira Amaren direnaceguitentli beti

Baiia ya badoa Jesusena denac

zure maiteena: ayequi gurequi,

o zure gozoa, baitliqui beraren

edo zure pena, gu odolarequi

edo biac, ceren erosiac nola garen.gozotlico zenacenira alchatuaden! Au zure semea,

noiz ere erranzuen,

Ze zure gozoa, here ama mairea

ama, heiratzean gure utzizuen

hume amorosoa Sanduan Jaun onac;

gora goratzean lirtan baicitlien

gorputz aguerrian, contlitu berce guizonac.

ta ceruratzeanzuc emlin gala berrian. 285 Ona ama zurea,

herac aguinduric,

280 Baiia naiz iganic ya n01a berea

erregue cenira, Sanduac arturic,

apart beraganic gucioc humeac

zu baita tristlira, gauzqui contaturic

ezin seguitzea, here gure ama maireac.

ta ez lengo modliraheira, mintza ta aditzea! Hume onac sines

san Juan, san Tiago,

Ya bearr etzuesan Pedro, san Andres,

semeac amaren,san Pablo, san Marco,

ta ala utzizuemartyrac, virginac,

ama elizaren;eta berce franco

ta ama gueldituze,sandu ta sanda eguinac.

bai ta amorearenesnes berla suplituze. Bere esnearequi

gucioc azitliamagonec, ezi

Elizaren Ama guelditzeasnola mantenitunion christio onic,

("Ona ama zurea '?eztlire vicitunior amore eztionic?

Nola ama propia Amac lan berberacego mantenitzen eguitendu beti,eliza aurr chipia beti bi6tz beraesnes, eta azitzen gurequi ta ayequi;fede ta gracia, nola ayec, gu alata guero offrecitzen baguina amarequi,gloria eta on gucia. o! guinazque nai beeala.

50 JOAKIN LIZARRAGA

Jesus despeituric, 295 Amac semearencons6lu bazuten genio bera du,ayec, gueldituric becatariarenamagau baizuten, 6na berez naidu;icusten, aditzen, semeac ala len;conversatzenzuten: amac icasidu,Aman semea aguerizen. mundua ala salvadaien.

290 Triste cirelaric,Ez naiz ez just6enbilla et6rri ni,

cime alegratzen; cio, bai gaichst6en,heri zeudelaric, ceren ezi ga.izquicime sendatzen; daudenec naidutebem gucietlin medicu, bai'la 6nguierremediatzen, daudenec hearr eztute.aumentlitzen onquietlin.

Jesus oneguiaso nola zen onei zute murmuratzen,amoltsu mintzatzen! iras ta invidiasTa sacerdoteei travesca beiratzen:humil humillatzen! BecatariequiTa san Pedro bera onec die tratatzen,zue veneratzen, ta ayec barcatzen onequi.clirtus burlia lurrera.

Ezm nai ucatu

Ta becatariac Jaunac ala dela,

nola m tratlitzen baicic declaratu,

gore ama Mariac? ongui naituela,

Ote m botlitzen ayen ones bera

bereganic, nola billa jautsidl:Ia,

berec oinpetlitzen ta galduen salvatzera.

bere Jesusen odola? Amac imitlitzendu Jesus onl,an,

Ez ez alacoric, berechs du mostratzenezpaitu Mariac compassionc::anira ta odioric, becatariequi,bai becatariac bere manto-peanbere m contlitzen guardatus salvo berequi.humetto heriac,ta ama becala curatzen. (Amaren fav6res)

Nola ama amantea, 300 Oh! izanencirennoiz aita sutzenden ya condenamacnai zurratu humea, anitz, ezpazirenerdira atratzenden, izan guardawacaita beraztenden, amaren favoJres,ora libratzenden, eta salvamac:ta amac porfia ondaien. semeac di6n amores.

KOPLAK SI

Ama, zu OrulCO Bien compafuan,zinduzan autatu: Jesus ta Maria,Bearr ciren asco dut nic alegrianizan condenatu esperanza andia,bere justicias, naurela gracian,dezquizun salvatu naiz becataria,zuc amores ta gracias. ni artlico ta glorian.

Ez dezala aipatu (Cein ongui aziac)zure biotz bera,norbaitec escatu Cein ongui aziacbadizu onera, christio berriac!bearr duelaric, Azitu guciaceta logratzera ama oneguiacizan ezpadu dicharic bere esnearequi,

baicire erosiaco Maria, oroitu, Jesusen odolarequi.seculan ezrela lrendu oroatbenerez aditu, orai bereequi,bat berere delazuregana joanic,

tiratus oneratamorearequi,

gaizqui itzulidela lenean doaieladespeitua zureganic. bere exempluequi,

Avogatu-burunola ama amatzentuela.

Aitliren aurreco, 310 Bere condicioacJesus ona dugu, tiote apegatzen,ala barcatzeco bere oracioacbecatu gureac, baitare applicatzeneta logratzeco Jesusen onequi,an goratic favoreac. ta santificatzen

exemplu ta doctrinequi.305 Alcineco bada Delaic virgin ama,

salvazalearen,alaco avogada

nior ez becala,lenean baitama

pensa non datequen, garbiaren gala,nola ama berea,ceintan beti duen

garbi naitu humeac,

bere gusto ta amorea.ceren placer alaberac baitu ta semeac.

Semeac Aitari Nola ama garbiac,Uagac presentatzen, baititu garbitzenamac semeari aurr bere chipiac,bularrac mostratzen: eta mantenitzenPrenda alacoequi garbi ta lucitu,guciec obratzen Mariac lucitzenon den gucia gurequi. bereac obequi ditu.

52 JOAKIN LIZARRAGA

Da castidadea Humilac dll berriztes6ro andia, biei quadratzea,bai, ta humildadea ta biec bem aguitzdu aren guardia; aguitz amatzea,nola den humila, ain nola aurr chipiaala da garbia, biec guarda,tzea,humilen billa dabila. nola beguien ninia.

Humila da Jesus,(Magnijicat) (4) humila Maria;

eznaique ni rehUsEne espiritua ta becatarialnere Jaun onean izan vano suberr,dela alegratua, nola alcindariaceren amorean subervoena Lucifer.tU bere beguiacni bere probean 320 Amac Jaunaganicparatu, di6 Mariac. ongui icasi baitu,

humil gu len lenic315 Ta beti Jaunaren humeoc naigaitu;

misericordia humil ezpazara,da gende denaren ezauntzen etzaituhumil beldurtia: hume beraren guisara.Suberric nai eztU,ayen gendaquiabereganic botatzendu. (Emtines am6re)

Beren antustetic Caridadea dusuberrac botatu, esneric obena,ta beren autsetic onequi azitzenduhumilac goratu, gende nobleena,probeac beteric emanes am6reones tu paratu, Jangoicoarena,ta aberatsac gabeturic. ta proxim6en fav6re.

Suberviarena Amatzenducmacda erchsrea ataria Maria, amatzenduseme ta amarena, Jauna, ta dllenacbearrden gracia amoregau, baduezin logratzeco, bai proximoena,ta zen gucia eta ala prenda dubai galtzera botatzeco. bere salvacioarena.

(4) Cf. "Magnificat" aldaera batzuekin, 34, 75 or.

KOPLAK S3

Amac du mostratu, (Ama gueldituric)Jangoicoa lenic

Fonna paraturic,bearrdela amatugucien gaiietic, Jesus cerura ze,

guero gure anaiac ama gueldituric,

Aitaren atzetic falta suplituze;

nola gueur6c, naiz etsliiac. aren ausencian,eliza alchatuze

Trabliju passlitu bai amaren presencian.

Jangoicoaglitic, 330 Amac cuidatzentUeta trabajlitu ardi ta achsuriac,bai anaiengatic, berac quidatzentuines dezaquena, artzlii quidariac,logradaienglitic ta berac arguitzenJesus onac inzuena. evangelariac,

325 Oli suffrimentUaeta guciac azitzen.

beti bearrdena: Martyrac tU sutzen,Oh! Cer exemplua ta ayen valoreac:den emanduena O&6quisandutzenamac suffritzean tU Confessoreac:erran eztaiquena, Eder mantenitzensemeac padecitzean! Virginen loreac;

eztirenac tu garbitzen.Au guglinic naidu,

Ama zutenean,guri ongui nliies,ceren gara galdu ongui vicicire,

bai irur anliies: amaren menean

Batzuc andinaies, on gueiae eire,

batzuc gucotanliies heriac sendatzen,

ta gucioc aisanaies. ilac viztencire,ta guciac consolatzen.

Amac beretlico Etze Jangoicoabearr etzuelliic, Maria, baiia baihumegaiendlico Jaunaren gogoazen gucia zelliic, ze, nola berac nai;o cembat trabliju ilen ta vicienzuen, naizuelliic escu cio berliiJesusen llina prochlitu! emlin, ta gauza gucien.

o ama amorosa, Noiz eUegatuzencembat eguinzuen! san OionisioEliza animosa icustera ama, zenederr azizuen, gucia arricio:fede ta leguea Au Jangoico ote dli?edaracizuen, Baiia berla cio:gaindus pena ta nequea. Jangoico blit baicic eztli.

54 JOAKIN LIZARRAGA

335 Baiia, Jangoie6a Zure beira dagosalvo, oben obena bai eeru gucia,aren gogoc6a zurequi dut yagopers6na zuquena Die eomplael~ncia,

berae soUic eguin, ezi gueiequi;da bere ama dena, gucien vieiata neurritu ni6re ezin. da gozatzea zurequi.

Ama ain onarequi Ezta ongui eguina,eego ongui mundua,sobra destenuanbaiia ya berequi uztea erreguina,eego bai eeroabaieic bai eenianizannaiez bera,gora goratzea,ya eelaie orduata bere erreinuanermateeo gozatzera.betieos eoronatzea.

Ama Virginaren ceruratzea Jaquinie JaUJrlaren

Cego bere Jesus zen borondarea:

ermannaiae g6ra, Ama virginaren

amorearen sus bi6tz amanrea.

bere palaei6ra Nola? Semeari

bai ama berea, nai gusto ematea,

eeiiee ari6ra ez nai faltatu elizari!

berai ei6n amorea.Andic ya tirlitzen,

Maria munduae emendie ere bai;zuena logl'litu, arat inelimitzen,Trintate sanduae ta gu ez utzinai!naizue goratu Zen ala ajustatu:beregana artzeeo, In gusto eeruai,eta, eoronatu ta andie guri favoratu.gucian erreinatzeeo.

Alaba onetsia, 345 Andie aleina zen

Aitae Mariari antsia gucia

di6; ama propia, gora, ta des~~itzen

Semeae amari; emengo vicia.

baita Espiritu Baiia emen tristlira,

Sanduae berari, oh, nola eguzquia

esp6sa, ta aguitz queritu. sartzendelaie, ilundura.

340 At6z, at6z, ea, U smatu zelarienegua joanda; sarri izanenzena,o gure maitea, ezauntzenzelarieeeaitza atertuda, falta amagonena,eldu primavera; oh eel' penatzeaat6z bai, ordu da, ehristiogaiena,zat6zin ya gozatzera. negarr ta lamlmtatzea!

KOPLAK 55

Causa gueieguia Ango aeelamaeioae,zute penatzeeo ain maitagarria;eeren ama andia ango admiraeioae,eegon despeitzeeo, ain miragarria;henie eonsolurie heira arimaguragabe guelditzeeo Jaunae ezarriasoill ta desamparaturie. gueis beraren iehUra!

An eenian zuren Trintlite sandliaeherriz alegria, arimagarrequiieuseobaizuten eguina, munduaeerreguina andia nola miarequiya beti berequi, erran, ta pensatuonen eompaiiia gogaquiiiarequi,gozatzeeo gustorequi. naiz fedeas informatu?

Demb6rae urbildus, 355 Besarea etemoannoiz bearzen igan, herequi uniturie,eldueire bildus nola artuzuen an,apostoluae an ta nola ondaturieJaunaren manura, glorian gozotlinnaibaicion eman dauean, ta amaturieamari eonsolugura. hetieo here besomn!

350 Zeudelaie bildurie, Baiia apostoluaesan Pedro lenean, guelditucirenaeMaria humildurie lurrean doluaeayen alcinean, mostratzen ta penae:nola mintzatuzen! Ilda ama Maria!Oh nola azquenean Ilaren direnaeama ona despeituzen! honrae iten ta ilaria!

Iltze Maria ez San Pedro negarres,gaitzes ta dolores, ta guciae alabai eman biotzez penaren indarres,J aunaren am6res gorputz virginalaarima alegrequi, honratzen, alehlitzen,ta Jaunae favores nola area errealaeraman gora berequi. Jangoieoarena baizen.

Aguertueelaie an, Jaunae etzue naiango alegranciae galtzeien autsean;nore pensa? nore erran? irur egunen baita angoen ansiae eegola lurrean;erreguina artzeeo? herae viztuzueta ango festa andiae irurgarreneanheraren festejatzeeo? ta gloriaztatuzue.

S6 JOAKIN LIZARRAGA

Cenia ze berriz 365 Jangoico Jaun 6na,ederr prevenitu, dugu milia esquerr,apaflito aguitz imbaize gui:~6na;

andiac berritu, ta baitu alabererreguina andia guganic autatuwHen recibitu ama gucis ederr,gorputz ta ariman Maria. ta gucis gora gOflitu.

Asuncio ta Coronacioaren Zori-6nac Zlllri

ematentizugu,360 Beira ya ceniac ama, baita g;uri,

zabal idiquiric, ezi placer dligu,Jesus ta aingueniac ceren zu cenianlurrera jautsiric; gurea zaitugu,beira, ya darama ta gucia zurc~ escuan.iganen; iganicsartzendu Jesusec ama. Gora egonagatic

Oh! nola acclamatzen erreguina andia,

duten ta vivatzen, eztU nai orgatic

cer cantac cantatzen izan subervi'!l;

cer dantzac dantzatzen; andic bai beiratzen

sartzenda Maria du becataria,

graciac barratzen: ta gaitzetic oneratzen.

Oa gloriaren gloria.Amac semearen

Besarca etern6an guisa gucia du,Trintatec artzendu baiwe berarenparatu thron6an, 6na seguitzelrldu,ta coronatzendu: bera guregaticErregue, di6, ni, iltzela icustendu:ni6rc ezin quendu; Ama afanatzen orgatic.erreguina zu nerequi!

An dago Maria,Jesus humila. zen,eriotzerafio

gucis glori6sa,humillatubai:~en;

erreguina andia, andic onaranogucis poder6sa, Maria da apaltzen:ama Jaun onaren Ni6r egundlliiogucis piad6saeta becatarien.

aren faltaz e:~ta galtzen.

Guiz6nen casta ya 370 Balitz bat bereregoratu loietic, zuri escaturi<:eta paratuda utzia beneregucien gafietic: desamparaturic,o fav6re eguina! zure piedadei!lCBaitute guretic arrec mututuricerregue eta erreguina! ez aipa miserableac.

KOPLAK 57

Oroizaite bada, Desterrugau gureeztela ez aditu, delaic bucatua,o gure avogada, mostra guri zureDior acuditu Jesus amatua,zugana duenic, zure sabelecoduzula despeitu fruitu sagratua,seculan uts zureganic. cenira gu manatzeco.

o esperanzaren o clementissima!ona ta alegrea! o urricaria!Dena ama Jaunaren, Eta, 0 dulcissimadela ama gurea! virgina Maria!Baitu podorea, Jangoico Jaunarenbaitlire amorea, ama sanda andia,ezin falta favorea. echocandre ceruaren:

Escazozu beras,Salve Regina (5) ama, guretlico,

ingaitzen eguiazAgur erreguina, digno beretlico;ta ama piadosa, dezquigun fruituacvicitza divina, logra seculacogoz~\a gustosa, Jaun berac offrecitUac. Amen.esperanza segurgure gloriosa,Jangoicoac bedeica, agur. (Zure amoretan)

Zuri gu clami.tzen Zure amoretlindesterru tristean, ura ardo biurtzenzuri suspiratzen, daqui, ta azquenetlinay ta negarrean; ladrona sandutzen,Hevaren humeoc eta emancionanegarren vallean, lanzada itzultzenama, gu beira pobre6c. beretlico martyr ona.

375 Ea, orai bada, 380 Gucia ala izanic,zuc zeure beguioc, gucioi guti da:o gure avogada, Guizon zureganicberach onegui6c Jangoicoa eguinda,guregana biurr, au baita agitzglira,orrequi gucioc gorena apaldudacontent gauden eta segur. egones zure manura.

(5) Cf. "Salve Regina" aldaera batzuekin, 68 or.

58

o Jangoieoarenprenda maiteena,bere biotzareneonf6rme zarena;berae nai beeala,zu naizaituena,zue ere nai bereaIa.

Nie bada naizaitut,zue nainazazu ni,nie izanen baitutnautena orrequi:Orlii graeiarendut prenda zurequi,ta guer6eo gloriaren.

Auehse da arraei6a,pensatzeeo delazure devoei6asefllile fielasalvaeioarena,salvatueodelazure dev6to 6na dena.

Non da ya guizoniebere bumanongui naidionie,alaeo amariam6re eztionie?Balitz blit, berarinondie dateque deus onie?

385 Ama virginarenamante itsuaeorai dire ta lensandu jaquintsuae,emen izareeoalblis doatsuae,bera an guero gozatzeeo.

(Ezta guiz6n 6na)

Eztli guiz6n 6na,da lizun gaiehst6aam6re ezti6na,baitlire tont6a,amorea arraciodelaie ta gust6a,h6nra, pr6ehu, obligaeio.

JOAKIN LIZARRAGA

Eztli doatsurie,eztli jaquintsurie,eztlire sandurie,eztlire presturie,eztli bi6tz onic,eztlire bururieamari am6re eztionie.

Baita ama virginagueis amablea,baitare em:guinaehoil admirablea,ta digilna am6re:Onen senaleamilIa ta milIa fav6re.

Orgatie noranoehristiandadea,dat6rr aranlnoamaren fed,~a,

Christo onetstenbada,baita ama bereaere eguiaz onestenda.

390 EzUiquit nola den:Fede Christorenaehoil artu blino len,ase6c amarc~na

affeeto onarequidute, dela dena,bi6tz edo miarequi.

Bentzait ehristio onieeztli opatileoam6re eztionie,eztlire aguertlieo;ama virginliJribentzait mostratueodi6, naiz den beeatliri.

MilIa milIa arraeiodat6z gogoari,artzeeo dev6eioama virginari,fede barimbada,ta aguitudenariattenditzen barimbada.

X 1[.

J. LIZARRAGA, Ama Virginaren gloriatan, 17garren jolioa.

KOPLAK S9

Ama Virginaren Erregueren amaidevoeioaren motivoae guciec hon6re,

Jangoicoarenaihon6re ta am6resinez naidezagun,

Motivo andia,bigueben fa'v6reandia logradezagun.

cergatic bearrdenamatu Maria,len lena da, cerenJangoic6ac lenic 3choil amatzenduenbera gucien gaiietic. Ta sandutasuna

bi6tzen delaricBalitz galdubearr grillo ta erastuna,viciden gucia, Maria sandaricedo galdu bacm obena claroqui;bacarric Maria, nola da arimaricguarda, di6, nere maite eztuenic osoqui?bacarr onetsia,naiz galdu guciac ere.

400 Auchse da Maria

395 Bada Jaunac eztu gracias berea,

deustan uts eguiten gucia graciaeta virturea,amatzean, baitu Jangoico berarengucia chsaquiren,

claro seiialea, lan ezin obea,

nornaiec icusren, oh! cein ederr ederra den!

dela Maria amablea.

24

Berce motivobat Baitare elizaren

dignidade dena, conformidadea

bai dignidadebat da ama virginaren

den goren gorena, nola seiialea

Jangoico beraren dev6cio artzeco,

urbil urbilena, ta nola quidea

baita bere amarena. beraren festejatzeco.

Gucien arrean Beira Aita Sanduac,ama berac autatu, principe ta andiac,ez ustecabean beira artzai-buruac,zena fortunatu, artzai eta ardiacautatzen obena Maria maitatzen,etzen descuidatu, andi ta chipiaczuquena ta zequiena. berari beira beiratzen.

60

Cembat remplo diren,imagina, aldareama virginaren;urteaz baitlirefestac; asteorolarumblitac ere:Agur, otOi egunoro!

Baiqui Jesus badabitarteco lena,beraren ama dapersona urbilena,humil, amoltsua,emen ta an duenanaiduenaren escua.

5

405 Motivo ona denaMaria amatzecoda amore amarenagutas cuidatzecohumees becala,ta ceruratzeco:Au du gloria ta gala.

Oh! cembat gaitzetliicgaituen guardatu!Cembat galvidetliicamac legardatu!Nola becatuticascotan libratu!Ta ascotan ere infemutic!

Cemblit quendutigungaitz eta dolore!Cemblit on intigunmostratus amore!Eta alaco milIamillaca favoreeguines ichsil ichsila!

Nola gaitu betionera tiratzen!Nola ere emequiJauna du berazten!Nola gure onera,naiz gu ez goartzen,cuidatus milIa manera!

JOAKIN LIZARRAGA

Badire amoreaceguiaz urreac,eta favoreacurresco cateac,norc gu (Jesus berez)nola ama bereacala amatugaitu sinez?

410 Nola ya bi6tzaloturic eztligogrillos, eriotzabafto fuerteagoamaren amores?Bentzait, n6la ez yagopreso penas ta dolores?

o cembat cateaparatudidazu!Ni preso emareajusto da, arnazazu:Ona errendituricni, maitatzera zusollic nago obligaturic.

Amore eztizooacamorea galdu,galdu triste egunac,bere galtzea du,eta condenliltucontadaique, ezpadumugonez utsa emendatu.

Bafta berce alderadizunac am6re,Jangoicoa beradu bere fav6re,ceren ama zarenbai zu, salvadoreJangoico guizon denaren.

6

Berce causa andibatMaria amatzeco,baita bai, ceruratarima ermateco,marca probatuabat ceruratz,eco,dela predestinatua.

KOPLAK 61

415 Dich6so guiz6na Jauna du beraztenni naUEma aditzen, gracia emateco,di6, ta dag6na guiz6na oneratzencontino seguitzen ongui vicitzeco;ene atarietan, bioc erdechiric,noiz ere idiquitzen ceruan sartzecodiren beraren onetan. dauca ataria idiquiric.

Dicha barimbadu, Nola impossible dennorc ni nazan aurqui, ni6r salvatzea,di6, opatucodu nori nai eztuenvicitza segurqui, amac beiratzea,eta Jaunaganic ala preciso dalogratu nerequi salvo atratzeasalvaci6a berladamc. noren inden avogada.

Ene c6ntra baiia Anaiac Christorenitenbarimbadu, predestinatuac,bere arima daiia, beras bere amarensinez daftatzendu; hume amatuac,ni nai eznauenac, bere devoci6coeri6tza naidu, esnes bazcatuac,di6 ongui naigaituenac. nola Christoren ond6co.

Mariarenac du Naibauzu progatu,avantalla andia, bere devoci6acbere aIde baim dezazque apegatuama amagarria, bere condici6ac,onec logratzeco amaren humeacbearden gucia segui inclinaci6ac,arimaren salvatzeco. prendac, 6nac, virtuteac.

Jangoic6ac lenicbeardu salvatu, 8guero bigarrenic 425 Caridadea lenguiz6nac obflitu;

lena ta erreala,conf6rme elcarrequi ceftequi amatzendenbiec acabatu;salvo da beras orrequi. Jauna, bereala

proxim6a bereburua becala,

7 naiz etsai balitz ere.

420 Len lena Jaunaren Amac amaturicbearda gracia, bere etsai gaichst6ac,guero guizonaren zeudenac suturicda diligencia; ala nola ots6acbioc logratzeco, Jesus maltratatzen,virgina onetsia nola ez humett6acarzazu bai bitarteco. imitatzen eta amatzen?

62 JOAKIN LIZARRAGA

Bada humildadea Ama virginarencimendua dena, echean gucianor da nor obea bearda berarenplantadezaquena gust6ra garbia;nola ama J aunaren eztire barecoescogituzena, iluna ta arguia,ceren gucis humila zen? ezm loia aren echeco.

Dionac Verb6ac, Garbiac direnacsuberrac urratu garbi iduquiitzenm,J aunaren besoac, ciquinducirenacvanoac botatu, amac garbitzenm,hurnilac goratu, castidadearl~n

pobreac betem, galas vestitzenmta aberatsac uts paratu. hurne direnllc beraren.

Maria humil ederr:Bere hurnett6a 10eztaique izan suberr, 435 Azquenic ttl humeacbaicic hurniltt6a, amaren am6reseguiaz ezperen amatzen mlllireac,ezm devot6a betetzen favores,ama virgin humilaren. eta azitzen 1110la

Jesusen dol6res9 costadirena<: odola.

430 Manso ta suffritu Eta gucietannaibaduzu izan, graciac itentu,asco progu ditu eta contuetll.nvirgin amac eman ongui cuidatzentu,virtuteguebenac; ongui atratz,eco,ezm possible erran, ta seguratzentubai esca bearrdirenac. berequi ceruratzeco.

Aimberce penamn Bada ama nerea,ama penaturic, o ama oneguia,milia maneramn conta ni zeurea,gaizqui passaturic, nola hurne onetsia:alaere amatzen! Au nere viclia,N ola au beiraturic au nere antsia,humeac ez imitatzen? ta au da nere on gucia.

Ta castidadea o ama, amorescovirtute ederrena, beira beguiequinon den da galdea? ni, ta piedadlescoDevocio on dena ampara entraiiequibillatzenbadlizu zeurea becalla,virgin amarena, seguitzeco ederquiloregoi izanenduzu. zeure hurnalde erreala:

KOPLAK 63

Ni zure favores 12ongui vicitzeco,zeurorren amores 445 Amatu naidut nicongui bucatzeco, Jangoico maiteata zure gracian hetico oraidanie,heti cantatzeco ta ama ta semea,emengo ta ango vieian. eguinala placer

eguines betea

11 gucis, ta deustan desplaeer.

440 Ea bada, arima, Ya bada len lenicgucien gaiietic au biotzean sarr:zuc lima ta estima Deus beeatu denicJangoicoa lenic; eztUt eguinbearr;ta guizonquietan eta bein eguinas,Jesus; herla atzetie eguin beti negarr,Maria emastequietan. iles biotzeco minas.

Jesus amatzeco Au bigarrena duteta Jangoicoa, Onac indaizquenacona biotzeco onguiimbearrditu~sua ta ceb6a, manatzendirenacamore amarena, ayec len lenean,baita gogocoa consejus direnacTrintlite guciarena. ebec ayequi batean.

Nic amatzenbadutIrugarrena biz:Maria virgina,

berla amatucodut Etsaiae onetsi,

here seme eguina naiz suffritu anitz;

Jangoicoa; onequi guciac iretsi

erregue, erreguina Jaunaren amores,

ta on gucia dut nerequi. garaitus onequigaitzae, pagatus favores.

Bada berelilanie errespondatu Finqui laurgarrenabai, bearr becala, dut trabajatzea,naidut, eta amatu ta gaitz datorrenaene amazaleae, ongui passatzea,baitlire mostratu auchse baita sinezhearr diren seiialeae. Maria amatzea

ta Jesus amore-minez.Eguitea placer,iteco len lenadut, ezperen alferrerrezatzendenacontatzendut, cerenamorea dena,eguitean probatzenden.

64

13

450 Ayee enegatieaguitz penaturie,ta nie ayengatieguti passaturie,nai itzes eumplitu?Ni nola alqueturieez naiz bearr eonfunditu?

Ezpanaiz artzeeopenae alegrequi,bentzait passatzeeoarimo onarequi,errespondatzeeo,ta amorearequiamorea pagatzeeo.

Jesus ta Mariaeoben naidutenada, beeatariaeontzeeo, daiquenabat trabajatzea,ta galdueozenagaleztaien euidatzea.

Bat eondenatzea,eembat importaden,edo salvatzea,nore jaquinnaiduen,passioan pensatu,beira eer eostaden,balanzagArtan pizatu.

Amae du pizatzenieusizuenacsemea passatzenaimbereeeo penae:Beira tragediadevoto zarenae,beira Jesus ta Maria.

14

455 Bi on eguitentuzelo ona duenae,proveeharaztenw

JOAKIN LIZARRAGA

bien neque-penae,ta aldatus oneragaiehst6ae eirenaeezw nai utzi galtzera.

Itenda ala bienbai imitazale,ta languin andiennola lagunzale;bai ta aloeairua,ori du senale:Izainduela cerua.

Beras logratzeeoJesus ta Maria,biei quadratzeco,inbez algueii!1euidatus ardia,biee earestianeque penas erossia.

Sano doetrinatus,onera quidatus,ongui consejatus,baitare emendAtus,daiquehiie mamltus,eta eastigatus,nola daiquen, onerAtus.

Bafta lena neuraunere menecoanaiz; lena beras auda nere itee6a:Eguitea bienni biotzeeoa,biequi vicinadien.

15

460 Ea bada, Jesus,ea zue, Maria,amorearen SillS

ni brasa goriaitzuli, nitzanBlieatz itsusia,nagon beti bil~ngana:

KOPLAK 6S

Nagon beti bies Baiia Jaun ona nicbai amorosturfc, alli agraviatzeabien su andies itsusquir6 oraiiic,beti inguraturic, da condenatzeaala vici ta ala neurau eta berail acabaturic nola obligatzea,naien, biena becala. infemu doble ematera.

Bien amorea Aita asarraturic,biz ene sucarra, humea bad6abiz au gaitz nerea, lasrerr lotsaturic,betico gaitz zarra, amaren mant6asublit ain vicia billa libratzeco:bai eta ain azcarra Nic zure ampar6a,consuminazan gucia. Amen. o Maria, salvatzeco.

Ya nere emplegua Escatzen eztUt nicJesus ta Maria, justicia erchia,nere sosegua, ez, baicic doaiicta nere alegria misericordia,ta gusto eztia, amac ta semeacta ondasun gucia supplitus guciata gracia ta gloria. bearr dudana probeac.

Bafia Jangoico 6nanic offendituric, 17Jangoico-guiz6na 470 Amac amoreagaizqui pagaturic, darama izenean,nora ni, ya nora du bi6tz bereanoaque galduric, mostratzen esnean,ezpada amaren mantora? gutas lastimatzen

da bearr denean,16 ta befierez mendecatzen.

465 Jangoic6 Aitaren Ni semeaglinicdut nic alcineco, natorr amaglina,nere Jesus oben berriz onenglinicobena aguertzeco itzul arenglina,avogatu; bafia betiro inglir ingUr,juez juzgatzeco ceren naidudlinada bera, ta ezin engafia. ni6n ez, bai emen seglir.

J ueztaco dago o virgin amarenni maite nauena seme Jangoic6a!niorc bafio yago, o Jangoicoarenamores indena ama gogoc6a!anaia erreala, Biec ni salvatu,nigatic ildena edo onagoc6aam6re sobra didala. berceblit niri mostratu.

66

Ez onagocoricizan, ez izanen,eztlire alacoricguero, orai edo len,iteco on gucia,dela an, dela emen,nola Jesus ta Maria.

Jesus juez bada,ta dagoquiolajusticia, ala da;baiia bere odolanigatic emandu:Bada nola nolaura 18 ni naico galdu?

18

475 Mariac du berrizmisericordiaeguitean aguitzbere gala andia:Cembatenas yagoden becataria,amac an18ia gueiago.

Choil justo nic ez naimerexidudana;berach amol18u baimerexieztudana;orgatic an18ianic dut amagana,esne delaic eta eztia.

Zuc ama becalazeure esne ta eztiasezin-conta-ala,Maria, graciassalvatudirenactlizu, justiciascondenatucocirenac.

Nic ama alacoabearr eta naidut,zu becalacoanior nion eztlit,san Juani errananere contatzendut,ta ama Jesusec emana.

JOAKIN UZARRAGA

o ama nefl~a,

Jesusec emana,emazurz pobreanat6rr zuregana;ni zure amparoanaiac nabilana,zablil da zure mant6a.

19

480 Ea ama Maria,ez ni desampara,naiz becataria,ceren ezpaz,araamparo zu :nere,ni ceruetaraeznaique elllega beiiere.

Nior eztlizu utzidesamparaturic,eznauzu utz,ico nibeticos galduric,bai emen graciasbeti guardaturicbeteconauzu glorias.

o nola zeureac, ama, zuc cuidatzen!o cer favor4~ac

ditlizun ban'atzen!Baita adminitzeco,baratus pensatzen,ta ama alac4:)a amatzeco.

Onen progu ona:Ya destinaturiciltzera ceiona,Pedro libraturfcotOi zureequi,utzis burlaturicHerodes jaun juduequi.

San Juan zillduzlinaami, ZUC humeaJesusec emaoabecala maireazindue tratlilzen,ta amore bereamodu gucies mostratzen.

------------

KOPLAK 67

485 Bada Magdalena, 490 Zue ere Sanduadiscipula lena itzas consolatu:seme ta amarena, Auchse da ordua,ta alaba andiena noiz nic ez faltatuloietic goratu benere nereei,ta perla ederrena baicic favoratunola zindue moldatu! nai, ta duten hearrtsuei.

Ebec, di6t, cire

20 arima garbiac:Alchatucodire

Norc erran sanduacn6n becatariac?Edatzendu bere

tuzunac guardatu, mant6a Mariac,baitare galduac di6: Bet6z ayec ere.cembat oneratu?Cein 6ngui tratatu Eta becatarituzu ta amparatu on naien ama ni,ta gucis erregalatu! ci6 Brigidari;

elizac humilquiTestigo 6na da bat escatzen orgatic:Ildef6nso, ceren Zuc esca Jaunaricerotic beitirat gU becatariengatic.jautsi ta zuc emenbera visitatu Bada ama nereaamante cinduen beticos Maria,ta galas erregalatu. zuc c6nta zurea

ni becataria,Bemardoc errambez, ya zure gracianDomingoc alaber, biz nere viciata alac6ec berez orai ta beti glorian. Amen.zurenec maite ederr,amac ere ederqui

Ave Maria, coplatan (6)eman ayei placerazis bere esnearequi. (Sacris solemniisen tonora)

Naiz pobre, mairea Agur, 0 Maria,Juan de Dios zue, gracias herea,nola amac homea, o miragarria,ta cuidatzenzue J aunaren mairea,ceg6laic heria, J auna da zurequi,bai chucatzenzue zu zara berea,berac aren izerdia. emasteetan berechsqui.

(6) A G N, Fondo Bonaparte 58, 74 fol. (l-ko foliazioa) (1821-80 konposatua).

68 JOAKIN LIZARRAGA

Bedeicatua zuzara gucietan,ta da bedeicatubai zure entranetanfruitu lograma,Jesus ceruetangora gora gdratua.

Santa Maria AmaJangoicoarena,nola Ama zuc clamabecatarienagure favoreanta guero 6n denabelirren bearrenean. Amen.

Oh! esperanzaren6na ta a1egrea,dena Ama Jaunarendela Ama gurea!Baitu podorea,baitlire amorea,ezin falta favorea.

Balitz bat bererezuri escaturicutzia beneredesamparaturic,zure piedadeacarrec mututuricez aipa miserableac.

Oroizaite bada,eztela ez aditu,o gure avogada,ni6r acudituzugana duenicduzula despeituseculan uts zureganic.

Salvea, coplatan (7)

Agurr erreguinata ama piad6sa,vicitza divina,goz6a gust6sa,esperanza s:egur,amante amor6sa,bedeica zu Jaunac, aglir.

Zuri gu clamatzendesterru tristean,zuri suspiratzenay! ta negaITean;Evaren humeocnegarren vallean,Ama, beira gu pobreoc.

Ea, orai badazuc zeure beguioc,o gure avogada,berach oneguiocguregana biliirr,orrequi guciocongui gauden eta segUrr.

Noiz dester:nia gucutzi bucatua,an guri mostra zucJesus emattita,zure sabelecofruitu doats\la,cerura gu manatzeco.

Oh clementissima!Oh urricaria.!Eta oh dulcissimaVirgina Maria!Jangoico denarenAma sanda andia,echocandre ceruaren!

(7) A G N, Fondo Bonaparte 58, 75 fol. (l-ko foliazioa) (l821-an konposatua). Cr. "SalveRegina" aldaera batzuekin, 57 or.

KOPLAK

Escaz6zu benis,Ama, guretlico,ingaitzan eguiazdigno beretlico,dezquigun fruituaclogra secullicoJaun berac offrecimac. Amen.

"Regina coeli", euscaras (8)

Cenico erreguina,alegrazaite ya,ceren zuc eguinasemea viztuda,nola berac erran:Esca zuc, ordu da,berai gure favoretlin.

Penen ari6razinduza goz6ac,zu bere gust6raJaun amoros6acAma consolatu,ta poderos6aczinduzan erregalatu.

Ea, passatudaecaitza ta andia,bai ta ellegatudaon eguraldia,beira dolor6solen Jaun oneguia,orai beira glori6so.

Cein differente zen,odolestamacllagac apatu len,gloriaztamacorai apatzea,negarr passatuacgustorequi pagatzea!

Ea bada, Jesus,ea zuc, Maria,amorearen susni brasa goriaitzuli; nitzanaicatz itsusia,nagon beti biengana.

Ya nere empleguaJesus ta Maria,nere soseguata nere alegria,ta ondlisun guciata au nere viciata gracia ta gloria. Amen.

69

(8) A G N, Fondo Bonaparte 58, 76 fol. (l-ko foliazioa) (1821 urtean konposatua).Cf. "Regina coeli" aldaera batzuekin, 48 or.

70

Arrosarioa euscaras (9)

JOAKIN LIZARRAGA

Mysterio glori6soac

1. V. Iltze Jesus; heira berriro vizturic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

2. V. Apalduze; beira gora goraturic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

3. V. Jangoicoaren suas guiz6nac heteric.R Jauna, offendituas nago penaturic.

4. V. Jesus onac Ama herequi eramanic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

5. V. Seme Jaunac Ama an coronaturic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

Mysterio dolorescoac

1. V. Od61 izerditan Jesus ta loturic.R Jauna, offenditlias nago penaturic.

2. V. Jesus ona beira nola azotaturic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

3. V. Arantzees corona beira paraturic.R Jauna, offenditlias nago penaturic.

4. V. Gurutzearen pean Jesus acaituric.R Jauna, offendituas nago penaturic.

5. V. Gurlitzean Jesus heira acabaturic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

Mysterio gozoscoac

1. V. Jangoic6a beira guiz6n aguerturic.R Jauna, offenditlias nago penaturic.

2. V. Jesus Amarequi Juanengana joanic.R Jauna, offendituas nago penaturic.

3. V. Virgin Amaganic Jesus dli jaioric.R Jauna, offendituas nago penaturic.

4. V. Jesus ta Ama beira Elizara atraric.R Jauna, offendituas nago penaturic.

5. V. Cein content Malia Jesus aurquituric.R Jauna, offendituas nago penaturic.

(9) Cf. J. LIZARRAGA, Doctrina Christioa euskaras exempluequi, 256-257 fo1. (argi­taratu gabeko eskuizkribua, Irwieko Seminarioko Bibliotekan j,asoa) (l81l-an).

KOPLAK

Mysterios del Rosario (10)

Mysterios gozosos

1.° V. 0 Verba humanado, de Virgen concebido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

2.0 V. A Juan con su madre visitan Madre e Hijo.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

3.0 V. De su Madre Virgen Dios nHio ha nacido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

4.0 V. Presentanse al templo la Virgen y el nmo.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

5.0 V. Hallan en el templo al nHio perdido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

Mysterios dolorosos

1.0 V. Ora y suda sangre Jesus, yes prendido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

2.° V. Azotar se deja el que es Dios, rendido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

3.0 V. Coronan de espinas nuestro rey divino.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

4.0 V. Con su cruz a cuestas va Jesus molido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

5.0 V. Muere Dios en cruz tOOo endolorido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

Mysterios gloriosos

1.0 V. Muri6 Yvictorioso por si ha revivido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

2.0 V. Quien descendi6 tanto, alto ha ascendido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

3.0 V. En lenguas de fuego Dios amante vino.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

4.0 V. El hijo a su Madre consigo ha subido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

5.0 V. Jesus a Maria su corona ha ceiiido.R Pesame, Dios mio, de averos offendido.

71

(10) A G N, Fondo Bonaparte 31, 41-42 fol. (2-garren foliazioa) (ISOQ-an konposatua)Cf. ibid SS, 71-72 fol. (l-ko foliazioa) (IS21-an konposatua).

1---

11. -CEMBAIT COPLA JESUS ONARENHONRA TA AMORETAN

("Sacris solemniis" hymnoaren guisani) (1)

Norc canta amoreac,Jesus, zuc izanac,eta favoreacguri zuc emanac?Ezin; ta alaeregogoan tudanacnaitut aipatu berere.

Amore gueieguizuc beti diguzu;izanes onegui,onetsigaitlizu:Gaizquiac onequipagatutiglizu,garaitus ala nobIequi.

Guc offendituricJ aun goren gorena,guina ya galduric:Niorc etzuquenasalvatu guizona,da nai ta induenasoUic Jesus gucis ona.

Traidore jaiquizecontra, ta eroriricguizona vizizepreso gal-etsiric:Baiia erregue beraheirabez jautsiric,etsaiaren libratzera.

5 SoUic barcatzeasobra favore ze,bada alcinatzeazembatez gainduze?Ta Magestadeanorma apalduze?Nora igan caridadea?

Jangoicoarequiguizona gaichst6a,ta guizonarequiona Jangoicoa:Izanes sobra on,sobra amorosoa,inze Jangoicoa guizon.

Eztu becaturic,bafia guizonenachere gain arturic,pagatzeco penac:o miragarria!J angoic6a denaciduri becataria!

Gurea culpa ze,gure becatlia;pagatzera atrazeJ aun agraviatua,J aun amorosoa,dichaz opatua!o culpa fortunosoa!

(1) A G N, Fondo Bonaparte 2, I-XXXVI fol. (4-garren foliazioa erromatar zenbakitan)(1793-1813 bitartean konposatua). Cf. Sarrera, 19-20 or.

74 JOAKIN LIZARRAGA

Encarnacioarim 15 Maria, adizazu,Jaunac am.a estima,

Du gala yadanic eta bedeica zu,zamarra gurea gorputza ta arima:virginac emanic, Jauna da wrequi,baiia ezin obea. zara ta izanzinao ama Maria! ta izainzara berarequi:o ama maitea!o ama miragarria! Bedeicatulll zu

10 Becaturicgabeemastequietan,pareric eztuzu

zen concebituric, zuc ez gucietan.ta culparicgabe Turbaturic emenbeti vicituric, zego gogoquetan,nai becalacoagucis ederturic,

diosalegau eel' ote zen.

Jaunaren gustoracoa. Aingueruac emen:

Zego bere echean Ez lotsa, Maria,

erretiraturic, erratendu, ceren

bere biotzean aurquitu gracia

cein amorosturic Jangoicoan duzu,

Jangoicoarequi! eta onen saria

Naiz beti atzenduric semebat izanenduzu.

zeucan munduac berequi.

Zeuca admiraturicIzainda gOll"enaau ta deitucOda

bai ceru gucia, bai gorenarena,baita amorosturic bai ta jarricOdaJangoico vicia, Daviden ond6co,beiratus persona coronatuc6data aimberce gracia, erregue ta betir6co.nola amatlico den ona.

Aingueru GabrielVirginac aitzendu,

Jaunac autatzendu,ta alquegorrituric

mandatliri fielerrespondatzendu

onat bialtzendu:ongui pensaturic:

Au da mandatua,Ori nola izanen,

zoaz, manatzendu,ezpadut guizonic

bera dela escogitua.beiiere nic ezagutzen?

Elduda ainguerua 20 Emen aingueruacbeiti bereala: dio seguratus:Curturic burua, Jaunaren escuacitendu diosala, eguinendu obratusmintzatus emequi, milagro bereamanatu becala, zurequi, arguiratusJaun beraren itz berequi: bere ta zur,e humea:

.. l ')J'J /1' :..~ , ....~ ~ I. I ••

lA ..... ..~, ("; .....

J. LIZARRAGA, Cembait copla Jesus onaren honra ta amoretan. l-ko folioa.

KOPLAK 7S

Omi zure aidea here humearequi,seigarren ilean ones betetzeeodaueala semea Isabel herearequi.here sabelean,naiz zegon etsia Mariae diosalata zarra adinean; eguinzuenean,Jaunae dezaque gueia. san Juan bereala

here sabelean

Ta Mariae emen salt6ca alegrias

erratendu sinqui: asize an berean

Ona ni Jaunaren alaeo miragarrias.

eselava beti ni: Bere ama IsabelJaunae beras alaeguinbez enequi,

agradecituriemintzatuze fiel:zue errandilzun beeala. Nondie niri, nondie

Jaun andia emenieustendudlina,zeuroi etorririe

gueis humildurie, Jaunaren ama eneglina?bai araguituzengueia bildurie Zu bedeieatilasahel virginean, zara gueietan,ala guelditurie baitlire fruituaJ angoieo guizon barean. duzuna entraiietan;

sinestatuduzu,Guizon J angoieoa, ta bere erranetanMaria ama-virgin: fiel Jauna ieuseoduzu.Lanblit alaeoasolo zuquen eguin 30 Agradeeituriehere podoreae, orduan Maria,

amorearequin humil ta suturiemontiatus favoreae. arima gucia,

asize eantlitzen,

25 Mostratus yadanienola zen, eguia,

podore ta amore,Jauna amatzen ta estimatzen.

autatila izaniesan Juan preeursore, Magnificat (2)onen salvatzera,dena salvadore, J auna nere arimaejoatenzaio bere eehera. aguitz amatzendu,

orren ongui eguinaePrisa ama berriae heti laudatzentil,sentidu joateeo, alegre, cergaticmontaiian Mariae omc beiratzenduvisita eguireco pobregoni, bai orgatie.

(2) Cf. "Magnificat" aldaera batzuekin, 34, 52 or.

76

-- ------ -- -----------

JOAKIN LIZARRAGA

Ya z6ri onec6adeituconaute ni,ceren Jangoic6abizarro nerequi,nola indarra duen,gauza andiac nirieguitera dignatuden.

Baitlire berarenmisericordia,nornlii daienarenhumil beldurtia,gendaquis gendaquida betiro andia:Cembat, noraflo, norc daqui?

Aguertutu berebes6co indarrac,deseguintu eresuberr andi tzarrac,0018 goraruac,18 goratu charrac,entendadezan munduac.

35 Aberats aundiacdeusgabe utziditu,pobre gosetiacones beteditu:Israel bereadu, naidu cumplituitz emana 18 amorea.

Ala ama divinaconrentus beteric,berac nai adinabereas aseric,etzuque deseamunduan berceric,baicic Seme Jaun berea.

Jaiotzearen

Zoritus fruitua,urbildus demb6rapredestinatua,noiz lurr emeng6raaguertu bearzenain apal, ain g6radena Jauna guciaren.

o admirableacvide Jaunarenac!EspOso amableac,utziric berenac,naies aterb{~a,

galde bercerenac,non sarr gU1;:ien Jabea!

Badabiltza esqueanatliris atliri;eztli ciudadeannior urricari:Ech6la zarrbat zen,di6 Mariari,afara, naibadu goacen.

40 F ortUnas ech6lagendes utsic zeg6n,zarra naiz zeg6la,non utziric eg6nbacarr, nai becala:Neretlico da 6n,amac di6 bereaIa.

Ech6la zarrgUrabeira jaureguia,non jaio munduraJesus onegu[a,erregue Jaun 6na,18 iruzqui bl::rria,gure Jangoic:o guiz6na.

Nola ama ondaturicceg6n an goz6tlin,Jauna beiraturicaurr bere be:s6tlin!Cein amorosturicapa amoros6tlin,18 gucis admiraturic!

Ain andi 18 c:hipipers6na barean,ain goiti 18 beiticeru 18 lurrean!Jaun goren gorenaech6la utsean,gauza pasmatzenduena!

KOPLAK 77

Dabiltza aingueniac 50 Ayec berealanola zoraturic, progatus eguia,baitAre ceniac aditu becaIaalborotaturic, beiratus gucia,festejatu naies aurquitus echola,Jauna ala apalduric Josef ta Marialurrecoen onguinaies. ta aurra gambelan dagola.

45 Amac mayolatzenAdoratzendutegambela pobrean,

du: mayolaturic admiratzendutebeira; du pachsatzen: nolaco goatzeanbeira pachsaturic; agotzez eguinicbularreratzendu: dagon, ta gabean,beira apegaturic, erregueen Jaun izanic.eta nor den ez atzendu!

AdoratzenzaitutNon cuna erreala nic ere naiz rehus,erregue delaric? ta estimatzenzaitutAlduquen becaIa, aguitz, ene Jesus,gambelan bilduric nainuque abrasatuan ciren agotzac, zure amoresco sus,erreclinaturic ta ala vici ta bucatu.beira aurra ganean otzac!

Orra Jangoicoa

Artzaiac zeuden an eguinic aurtt6a!

urbil ingunian Throno cerucoa,cuna lastoscoa!ardien guardian:Judaco leonaAyen gain bunianta achsuri manch6a,arguia ilumbetan,gueiegui onetsis guizona!ta ain nola conian

aingueniac cantaquetan:Cireuneisioaren

Jauna biz zuequi: J aio ta andic egunAdi gozo onaren zorzigarrenean,mezua alegrequi, nola balitz lagooceren gaurr jaioden guc zorrdugunean,salvazale dena, odola ematendubai Christo Belenen, gugatic lenean,zuen ones jautsidena. ta gugatic pagatzendu.

Ezauntzeco, duze 55 Deitzendute Jesus,ona seftalea: baita salvazale,Aurquitucoduze odolas firrnatus,aurtto amabIea dela pagazaIe,an mayolaturic, gaitzen sendazale,o admirablea! gucien quenzaleta gambelan paraturic. ta on gucien emanzale.

78

Bortz letra izenean:Bortz prenda izanean

Gaitz guciac quentzen,oSOqui sendatzen,gracias visitlitzen,bere escus curatzen,bere costus emenerremedio beardengucia berac paratzen.

Ta benere nionaditu eztena:Berac, naiz sano egon,libre gucis dena,medicina artudumina, purga, pena,orrequi sendatzeco gu.

Jesus, izeneansalvatzea duzu,zure naizeneansalvatuconauzu;izenac, cer eguinniri, erratendizu;ucatu izena zuc ezin.

Eztuzu nai zuc ez,ni condenanaien,eztuzulaic sineznai malogratudaienzure OOola enequi:Beras salvanaieneguinzazu ni zurequi.

60 Beldurr dut iltzeas,beldurr becatuas,beldurr sentencias,beldurr infemuas,zure iras beldurr:Zuc izen artuascaridades nago segur.

Epiphania

Eguna arguituricamirugarrena,irur urrundanic,

JOAKIN LIZARRAGA

erregue berenabilla adoratz~:co,

datoz, ta dutenacontent ausp~~sca offratzeco.

Content aurq'uituricsinez billamas,naiz bai arrituricechola urratu:as,ezmte urriquiricneque passatUas,bai adoratzen curturic.

Incensu offratzen,mirra eta urrea,ta ebequi mostratzenberen erreguea 'Jangoicoa guizondela ezin obea,naiz pobre guisara dagon.

N aibadio christioaceguin honorea,offratu affect6ac:Urre da amorl~a,

incensu antsiac,mirra dolorea:Ebequi bere irabaciac.

Purificacioa

6S Ya berrogueig,arreneglina arguituze,lengo leguearenguisa cumplituze:Ama humearequielizaratuzeichsil, humfl ta pobrequi.

Offrenda obeagoriceztli presentlitu,eztlire alacoricbenere offratu:Jaunac bere berezirur tu contlitu"Jesus, Maria ta Josef.

KOPLAK 79

Ze Jerusalenen Simeonec emenzarr venerablea, mostratzen arguia,an justo cirenen ceftequi beardenbat principalea, izan alegria;zeg6na espenitzen, despedidan bereznoiz salvazalea billa compaftiamundura atracootezen: Jesus, Maria ta Josef.

Simeon deitUa; Azquen errana biz

onec izanzuen amari: Ona aurbat,

cerotic mezua, 6nen casos anitz

etzela ez ilen, goratzeco onerat,

joareco cerora, ta anitz erortzeco,

icusi bafto len nola jomugabat,

naizuen Christo Jaunglira. onen c6ntra tiratzeco.

75 Onec ama zaitu;Orduan izanic zuc au seme duzu;beniro avisua, heritucozaitud6a berladanic arimarlifto zutempl6ra etsitua ezpata tzorr6tzac,bere antsiarequi, daitzen ala aguertunoiz ta aur queritua asco gaichstoen bi6tzac.amac zeraman berequi.

70 Bes6tan artunc Herodesen...aurr divinogura, Berrigau emanic,zarrac despeituric asize progatzenya lengo tristlira, ama berladanic:asrenda cantatzen Dabiltza biUlitzendespeida cerlira, mundutic quentzecota Jaunari bedeicatzen: Jesus, naiz ona zen,

ta goiz ederr bucatzeco.Orm despeitzennau, Herodes er6a,Jauna, ni baquean, jaquinic eguia,ni bere siervogau dela ya jai6aeglingo egunean, erregue benia,ceren icustendut dabila cebatzenorai azquenean ira ta errabia,ene Jesus ta enequi dut aurr guciac acabatzen.

Nola zuen erran, o era cruela,gendeen aurreco eztUc cer pensatu,ala baitigu eman, ire contra dela,eben arguitzeco baicic sinestatu,arguibat becala, eur6i ta berceacbaitare Israelgo luzquela salvatugloria gora ta gala. nai gucien erregueac.

80

Naiz dabilan bilIaotsoa eraturie,naiz milIa ta milIaaurr zatieaturie,oraiio demb6raezUi ellegaturieJesus uzteeo eriora.

Egiptora•••

80 Orai Egipt6raJesus igues doa,presentean noraden bere gogoa,onat itzultzeeo,noiz den emengoaaldia, emen arguitzeeo.

o juieio justoaeta barren barrenac!Uztentu aurrtt6aeiltzera zuquenaeaisa debeeatu,ta ayee ilzuztenaeaisa ta aisa ehaehaeatu!

Ta desterraturiebera pobre esquean,baIego ezindurieheeala bearrean.Nore pensa? Nore erran?Charra bitarteaneoman aisa jan ta edan!

Utzagun, utzagunJangoieoa eguitera,guc nola eztaquigun,gucia da onera;aurrac tu herequierman gozatzera,ura boUi deabruequi.

Egiptotic•••

Nazaretgo echeanerretiraturic,

JOAKIN LIZARRAGA

baeantasuneanhumil vieitl.lrie,etzego guizonesheiiere atzendurie,ta gue bearrtligun ones.

85 Beti oraeio,anta penitencian,humilIaeiOlinta obediencian,aimberee urteUieobai eontineJrlcian,claro da, aizela gureUieo.

Berae etzudaiehearr, emanciguhearr gu garelaie,eer modus vicitu:Bitarteo eembaton 10gratuCligu!Ezin erran milIataie bat

Predicacioa.••

Ogueitamargarrenurtean munduraatraze gaitz zarrenmedieu ongura,gu naiez eramangueioc eerura,gaitzae quelldu ta onae eman.

Jangoieo herarenona eein ona den,artan aguerizen,etzena agueri len:Cein on one:guiaJesus ona zaren,eztaique erdleehi gueia.

Sinestenbaduguegui eta fedc~an,

erran bearr dugudela eontu oneanJangoico guizonapersona batcanJangoicoa hezain ona

KOPLAK 81

90 Nore pensa, nore erran Espiritu ciquingorputz ta arimaren gaiehst6ae atratzenprendae? Ta nore eman gorputzetaie arin,aguerizenaren itzas iearatzen;mostrabat berere? nola den eehaquin,Ez serafinaren ta ez errepugnatzen,mi garbienae ere. ta naibalute ere, ezin.

Cein manso, eein humil,Officio piadosogueiae itentu,

beraeh piadoso! erregue ta esp6so,Cein suffritu iehsil, artzai ta medieu,afable, amoroso! aita ama amoroso,Garbi ederr amable, quidari, maestrO,gueis gracioso, salvadore poderoso.ezin yagos admirable!

Jaun gora beira emen, Becat(arien) barc(atzea)eein humano eguinden: Salvatzea du lenGueiae ongui artzen, bai beeatariae,ta alegre despeitzen, ebee naitu, eerenarresti beiratzen, ebee dire heriae,amoltsu mintzatzen, sinez sendatzeeo,ta gueiequi tratatzen. baitire eroriae,

Ongui artzen gueiae,ezperen beti erretzeeo.

guizon ta emasreae, Jesus beeatuenandi ta ehipiae, etsai andiena,zarr eta gasteae, ta beeatariensendoae ta heriae, aiehsquide obena;abrats ta probeae, ona gaiehsroequi,bereehsqui beeatariae. ta oneguia dena,

eein ona bideda onequi!Eztaqui gaizqui iren, 100 Beeatariae tUongui iten bai beti, deitzen ta billatzen,galduae aurquitzen, ebequi jatendu,ilae ere viei,erdi-ilae jaiquitzen, ebequi tratatzen;

leprosoae garbi,orgatie juduee

gaizqui guciae onguitzen.zute murmuratzen,gueis eontraeo sanduee.

95 Sorrmee aditzen, Jesusee ueatzenmutuee mintzatzen, eztU ala dela,mainguiae ibiltzen, baieie seguratzenitsuee beiratzen, bai etorridelaezinduae jaiqui, deitzera galduae,ta sonan ermaren bearr eztuelaberen goatzen alegrequi. ez medieurie sandliae.

82

(Artzaiaren leniccontlia ontartit):

Cein artzlii izaniceim ardi, ta batayetliic galduric,eztoaie atzeratguciac utziric,dabil arat onataren billa necaturic?

Eta aurquitzenbadu,soiiean arturicberequi itzultzendu:Lagimac deituriccontent contatzendu:Ya dut aurquituricgalduzena, ta festa duo

Ceruan, di6t mc,ala izatendelaconrentu, jaquinicconvertitudelabecatarirenbat,ta eguitendurelaaingueruec festa andibat

105 Ni naiz artzai 6naezauntzentudanaardiac, nag6naprest emaindudanaarima ayengatic,ta maitetudana,beti vicidaitzengatic.

(Prodigoarena)

Erran ere zueProdigoarena:Onec utzizuebere aita zuena,ta bera galduric,gucia ya pena,itzulize penaturic.

JOAKIN LIZARRAGA

Aitac urrundanicicuszueneco,vide erdira at.raricerrecibitzeco,.zabaldu bes6acbai besarcatzeco,alii amoresco exces6ac!

Negarr dari61asemeac, becatu,erratendi61a,eguindut beciltu,aita, ceruarencontra; zuc barcatu,aita, ceren aita zaren:

EztUt ya merexihume deinazBlzun;nola mirabe nibat artunazazuzure zervitzuc:o,mc ya beticos zuongui zaitut amatuco.

110 Aitac bereaIaglilas jaintsizlle,ta seme becalaechera artuzu,e,ta convit aundiacelebratuzue,festa gucia ta alegria.

Galduze seme:gauta orai aurquituda,aitac ci6, berauiltze ta viztud;i;aitabat orgatic:bozrea justo dahumearen onagatic.

Confessatzendlenabera becatlirida ematenduenagusto 6na Jaunari,Jaunac emate<:obarcacio berari,ta gracian panitzeco.

KOPLAK 83

(Magdalena) Echeco nausia

Biz Magdalena len,dago marrmarrquetlin,ala emastequia

icusteco eguia uzreas oiietlin,clar6qui, nola den hecatliri delaJesus oneguia vanidadeetlin,hecatariequi, ta Jaunac eztaquiela.garaitus gaizquiagurea here onarequi. 120 Onec induena

Jaunac du laudatuMunduan sarturic yago ezi arrena,vicize atzendua bai ta seguratuJaunas, zabarturic di6la barcatunola ardi galdua, anitz, baitu amatunoiz ta artzai onaren anitz onec ta mostratu.voza edo fichstuaheing6as adituzuen. Ta Magdalenari

di6 Jaun sanduac:115 Bi6tza herituric Naiz len becatliri,

acorduratzenda, zure becatuac,gaitza beiraturic bazoazque baquean,negarres astenda, dire barcatuac,medicu onaren salvo zarela fedean.naies atratzenda,

An urrUn berceblitta sendadezaquenaren.zebila galduric:

Naiz convit egonic Artzai 6nac aratherceren echean joan ta necaturicJesus, ta jarriric esperatuzuenaiz dagon maiean, butzuan jarriric,heraren oiietan eta an oneratuzue.baratzenda atzean

Arata etorrizeura, ta asten negarrquetan.zena bacatliri;

Oiiac erregatus andic itzulizehere negarrequi, inic predicari,baitlire chucatus herri ematerahere biloequi, here gendeariezpaiies apatus, Jaunas: AtOzte icustera.

ta unguenduarequioin sandugaiec untlitus. (Zaqueo)

Jesus beira dago Zaqueoc nailuque,nola den onguitzen: baiia chipi izanic,Arc yago ta yago icusi etzuque,negarra seguitzen, ta ala cego iganiceta ala negarres arbole batean,ederqui garbitzen icustec6 andicitsustuzena quedarres. Jesus 6na passatzean.

84

125 Jesus urrundanicbeira cegoquio:Ea, Zaqueo, ordictite, erratendio,jautsi, ceren ezizure echean, di6,eglin naidut nic zurequi.

Aitu ta icusiricarc estimatzendu;istante jautsiricbere ecberatzendu,non Jauna sartzeansartzendela ustedudicba gucia barean.

Jauna, di6 arrec,ondasun nereaya c6nta bearrecerdia berea,ta inbadut daiiuric,naidut in ordeadoble ta erredoblaturic.

Jaunac di6 berla:Egungo eguneanbai obratudelasalvacioa echean,ceren au ere yaAbrahanen gendeanbume onbat becala da.

Hypocritec aguitz6rtas murmuratzen;Jaunac c6ntra berrizdigu seguratzen,etordela bera,etzena esperatzen,galduaren salvatzera.

130 Bercebat alaberPublican6a zen;Jesus manso ederroni mintzatuzen:Jaiqui, naizaitut nic.Berla seguituzuendiscipulo 6n eguinic.

JOAKIN LIZARRAGA

(Pedro. Paulo...)

Jaungau naiz ucatusan Pedroc ere bai,Jaunac ez botatubera, baicic beraiguiltzac ceruareneman ta bera artzaieguin bere saldoaren.

Pauloc Jesus 6nazuen perseguitu,Jaun 6nac guiz6nazuen convel1itu,eguinzuen herevaso escogitu,ontzeco ber,ceac ere.

Malcoc Jaun onariescuac botaric,san Pedroc beraribearria auchiric,Jaunac an berean6ngui sendaturicutzizion istanrean.

Ilic ere Jesu.s,barcatu etzequi6:Batec ira itsuslanzas emanci6.Ab lan gaichsto cbarra!Erdiratuci6Jaunari bere bularra.

135 Ezta mendecatu?Bai ta aguit2: noblequi:Vista du logratuod61 ta urare:qui.o Jesusen 6na!Ceruan berequidauca langura inci6na!

Ala barcatzentuoffensac noblequi,ezi garaitzentugaizquiac onlequi:Merexi infernua,ta gloriarequilceruan eman paglia!

KOPLAK 85

Bera gaiehsto dela, Naiz ura traid6re,ladr6nae iltzean Jaunae eguinei6ndi6, ta 6na dela millaea fav6re;Jesus, azquenean: bareatueoci6nJauna, memorian Judas berai, baldinni izan doaienean eseatubaci6nerregue bere glorian. ta gaizquias negarr eguin.

Berla di6 baietz Alaeo guiz6naJaunae gurutzean: Jesus, Jangoie6aZuri di6t sinez, bera bezain 6na,ezi egun berean, nola etsai gaichst6aau eguia dela, munduae tratatu!bai gloria nerean Ah! Milndu zor6anerequi izanenzarela. neque penas aeablitu!

Cein den bareazale, 145 Ira ta invidia,naibaduzu jaquin, ta gaiehstaqueriaau duzu senale, ta OOio andia,ta obegorie ezin, eta hypocresiaeguina etsaiequi, etzire baratzenetzuque yago eguin, -0 itsusqueria!-ilaraci zutenequi. onaren e6ntra goratzen.

140 Bere azquen atsetan Jesus divin6a,mintzatuzen lena Judas, ie saldudue.ayen favoretan: o desatin6a!Aita, uts ebena Merque eder diru truebarea, bareatubez, berla entregatzeeo,ceren aidirena ta proehurie eztueezauntzen ezturen sinez. eur6i berdin ureatzeeo.

Naizuten juduei Gaugartan bereanci6te bareatu Jauna amorosturie,eta aseo galduei, bai gure amoreannaiz ez ere eseatu; eego ocupaturie,baita galetsiae uzreeo guer6coere tu salvatu, gucis suppliturienaizuten guei gueiae. gU bereoc betir6co.

(Judas) Eucharistiaren...

Traidorea non da? Azquen arratsarenNoren faltagatie afari ondorean,desesperatuda? Jesusee, berarenBere eharragatie; despeida zenean,Jesus dA noblea, onetsi bereaesalvo beregatie beti, ta azqueneannaizue miserablea. amoreseo primoreae.

86

Manma quenduricbere escus asizenbelauricaturicbai oiiac garbitzendiscipuloeri,baita prevenitzeneracutsis gucieri.

ISO Guero mliian sinesindu milagroaamorez eguinesoguia ta ardoagorputza ta OOola;delliic Jangoicoa,dezlique ta daqui nola.

Alii utzizigunsacramentugura,favore eguintigungucien bilgura,non on guciarenJauna ain gure escura,nola guiltza jabearen.

Convit sagratua,non Christo jatenden,non passio sanduaoroiaraztenden,gracias arimahete ta ematendengloriaco prenda, estima.

Corpus Christirenfestaco hymnoa

("Sacris so[emniis'? (3)

Jai berri andiasbiz alegrancia,ta biotz guciascantatzeco ansia:Despei yli lengoac,berri biz gucia,obrac, vozac ta gogoac.

JOAKIN LIZARRAGA

Celebratzenduguazquen afaria,non Jesus baitligujaten achsuriadiscipuloequi,baizen iduriaindenarena berequi.

155 Aren ondoreanachsuri viciainic amoreanJesus oneguiaemlinda amabiei,bacochlii gucia,eta gucia guciei.

Emlinda pobreeigorputza janliri,emlinda tristeeiOOola edliri,naiz idurituricogui ta ardoari,Jesus bera dli alchaturic.

Jesus bera emanicguciec arz.aze,berac ala erranic:Jan eta edanzlize;itenduzenetlinbetiro eguinzlizeau ene memorietlin.

Ta sacrificioaalii fundaturic,onen officioadago manaturicsacerdoteeri,ta berec arturicemateco gucieri.

Ogui cerucoa,donoen corona.inda munducoa,Jangoico guizona:Gauza admirableac!Jatendu Jaun onapobre ta miserableac.

(3) Cf. "Sacris solemniis" aldaera batzuekin, 188-191 or.

160 Trintate jauna, zuJesus onarequilaudatzenzaitugugogo sinarequioraieo vician,seguitzeeo betieternidade gueian. Amen.

Pange lingua, euscaras (4)

Canta, mia, glori6soJesusen oneguia,gorputz odol preei6soemanen gueieguia,bera eguinie amor6soerregalo berria.

Guri emlinda, guregatieJangoieoaren Semeaamaren entraiietlitiejaiorie, gure aideainda, vici ta it orgatiegure am6res berea.

Eraeusten ta manatzensalvatzeeo bearrdenabeti eg6nda, ta paratzenbere elizan ordena,favoreae beti obratzen,ta azquenean obena.

Azquen arrats ta afarianjarririe bereequi,eumpliturie ya gueianlengo leguearequi,bera emanda janarian,bera bere eseuequi.

Ogui ta ardo len eirenaegorputz od6l bereaeitzulitu dezaquenaeJaunaren podoreae:Gozatzentu emen direnaefedeae ta amoreae.

KOPLAK 87

Saeramentugau gorenagucis venerazagun,ontan gure amanteenaJesus 6na amazagun,sentidos ezin daiquenafedes supplidezagun.

Trintlite jaun andiaribiz demb6ra gucianelinta milIa ta laudaribeitian ta goitian,ta esquerr milla biz berariemen eta glorian. Amen.

Oracioa:

o gure Jangoieoa, saeramentumiragarrian utzidigUfia bere pa­ssioaren memoria: Emanbeza­go, otoi, alaeo maneran estima­tzea bere gorputz ta od6l pre­eiosoen mysterioae, ezi sentide­zagun eontino gueuren baitanber6rren redeneionearen frui­tua: 0 Jesus viei ta erreina­een dag6na seeula seeulorum.Amen.

Passioan sartzea

Goaeen passi6ra,Jesus 6nae ei6:Nola bere ari6raehristio onae ezti6aeompaiiatueo, (edo: eompaiiia

[eguinen)ongui naibadi6,ta eompassionatueo? (edo: ta

[lastimas deseguinen?)

(4) Cf. "Pange lingua" aldaera batzuekin, 184-187 or.

88 JOAKIN LIZARRAGA

Baratzera Jesushere oraciora,Judasgura rehUshere traiciora,Jesus anelatzengure salvaciora,contra guc berriz obratzen!

Erretiraturicimr obenequi,utzi manaturic:Alerta nerequieg6n oraci6an,arimo onarequiiraureco tentaci6an.

An lurrean urbilJesus postratzenda,escatus cein humil:Aita, barimbadapossible erdechstea,dispensabezadatragog6nen irestea.

165 Bafia cumplibediorrec naiduenaeglin eta hetiez me nainuquena:Bafla naturalatrisrora ta penasentitus guiz6n beeala.

Ilartliflo nagotriste, explicatuzen,ta progua dagogucis claro, cerenpenaren erdiangucia urtuzenodolesco izerdian.

Ala pena andiesnaiz inguraturic,artzai ona ardieseztligo atzenduric,visitatzenditu,ta 16 aurquituricam6ltsu moguitzenditu.

Pedro, 16 zaude zu?Ordubat nerequiezin iraunduzu?Judas berce,quieztligo 10, sarridire emen armequi:Ots, ea, jaiqui, idatzarri.

Bereac bilduric,videra atratzendaJesus; ta urbildurictra~6tsa sentidaetsaiena arrnequi,ta icusten ere yalintema ta zuziequi.

(Judas alcindari)

170 Elduda len IenaJudas alcindari,apostolu zenagalduen quidari!Norano daiquen bateguin becauLriutzis onetic gaitzerat!

Erranci6 lenJchere tropagarri:Apabat nori niceman zuec arrieuchi, ura alTapa,ta segur ecalm;heira eztliien escapa.

Ala alcinatz,endahypocrita andiaeta ellegatzenda-0 cer ausardia!­apatzera Jaunai;J aunac aurpeguia-0 cein ona! - ez ucatunai!

Maestru Jauna, aglir,arc erratendi6;Jesusec ez beldur,bai lastima di6:o adisquidell,zuc cer intencioduzun, beira" cer idea.

KOPLAK 89

Certara ebequi zu, 180 Jaunae an bereanJudas, elduzlira? eseus uquiturieAparequi nauzu itzuli amoreaneben eseutara ei6 sendaturie;neurau entregatu eta san Pedrorita aIde gueietara di6 beiraturie:zeur6i galtzera botatu? Sarr maguian armaori.

175 Ayei galdeturie, Nie bearrdut edannor billatzenzuten, didana Aitae eman.nautela, aditurie, Eztaquizu aguian.Jesus; erranzuen: naibadi6t erran,Ni naiz; istanrean millaea aingueruaeitzas botazuen nuzquela emen izantropa atzerat an lurrean. ta salvo gure buruae?

Ta jaiquizeizquela Cumplituze eguia,faeultade emanie, offreeituzelaJesus ni naizela, Jesus oneguia,berriz ere erranie: berae naizuela,Emen ni nauzaze, ardi ta aehsurialibre ebee yadanie, beeala utzizela,di6t, utzieotidaze. suffritus ayen furia.

Nola ladr6n banitz, Ots6ae beeaIaarrapatzera ni botarie, loturieetorzarate anitz aehsuri errealaarma ta gauzequi; gueis erehiturieau in eztlize len, eate soeaequi,negolaic zuequi ta maltrataturieeontino ni doctrinatzen. dabilate oin eseuequi.

Orai da ordea Emen ieusiriedemb6ra zuena au, apostoluae,ta potestadea Jesus ala utzirie,infemuarena, arras lotsatuaeeumplidaien ala, arat onat iguesnie ere naurena, nola ardi galduaeJaunaren itz erreala. bad6az lasrerr eguines.

(Malco jocatuzen...) Presentacioa

Maleo jocatuzen 185 Preso 6na loturieeseu botatzera, etsaien eseutan,san Pedro sutuzen desamparaturiearmas ematera, pena ta nequetan,ta tiratuci6 tropeliarequiya burutie bera, jaiqui-erorquetanta bearria ebaquiei6. ayee damate berequi.

90

Ta presentaturicgaichstobat beclila,bere oinperaturicAnasec daucala,suberr itendiocargu bereala,doctrinas galdetzendio.

An preso sanduacarimo onarequin:Aitutu munduac,naibadu orrec jaquinnic errantutenac,ez niri galdeguin;galde aditunautenac.

Matelecoa

Mintzatuzeneco,batec emanci6nerru matelecobat, eta erranci6nJaun oneguiari,ya ala bearci6nerran Pontificeari.

J aunac suffritzendusereno zaflada;emequi erratendu:Gaizqui errana bada,certan, erranzazu;ongui barimbada,cergatic emandidazu?

190 Bana ongui naiz erran,ni6r fav6re eztu;naiz gucis ona izan,guciac c6ntra tU:Orren aurpeguiabeiratus, heritunau ni, Jesus oneguia.

JOAKIN LIZARRAGA

Caifasenean

Andic ermanzuteCaifasen t:chera,eta an sal1luzuteberen bat2:arrera,inic zeucarelagog6a galtzeraJesus ya, nola nai dela.

Andic eta emendicacusatzendute,bai, bafia niondicaurquitzen eztUtenola condtmatu,ezin ere dltteguezurrqUllta conformatu.

Dago Jesus humil,ayen maldadeabeiratus, beti ichsil,ta magestadeadisimulaturic,ta potestadeaorduan detenituric.

Caifas an suturicda goratzendena,bai, ta alegaturicJaunaren izena,manatzendu emenerrandezan dena,ya Christo Jauna bera den.

195 Ber6rrec errandu,di6 Jesusec an,ta emen aurrean du,podore andianicuscodutenalanuen gaiieanet6rzen goren gorena.

Urratus mant6a6yus arc errandu:Onec Jangoic6abai blasfematudu;testigo cen:n da?Nomaiec aitudublasfemia: Cer inenda?

KOPLAK 91

Ayee, ildaiela, Sobra Jaun sanduaegueiee naidute; passatuarequiori guti dela, ez ase juduae,liehstueatzendute, ez orano orrequi;gaizqui milia modus Jaun maitagarriamaltratatzendute il ta odolarequieseus, ones, irris, oyus. ase naidute egarria.

Biloae tiratus, Presentatzenduteta bera buleatus, Presidenteari:beguiae vendatus, Entregatzendute,itsuqui golpatus,baita galdeguiten

ez justieiari

ederqui burlatus:attenditu naiez,bai beren irari

Erranzae, nore emandiquen. asetzera eman naiez.Nore ieus, nore aitualaeo festarie? 205 Leeuan sartzeeoNore imaginatu eserupulo dute,alaeo burlarie ona ilarazteeoJaun gorenarequi? piehsearie eztute,Berae ez irarie sandu eontraeoae,orrequi gueiarequi! mareagoi baitute,

direla infemuraeoae.200 Bitartean pena

bereebat ere du: Juezae aiturieNiore Jaun obena ayee ta presoa,defendatzen eztu; elaroqui ezaunduriemaiteenae bere ayen exeessoamaestro ueatzendu, invidiarena,eztuela ezauntzen ere. ta arren on osoa

Nore pensa, nore erran ez dezaquela eondena:

beree neque penaePublieatuzuenzituenae izan

gure Jaun obenae? aseomn atrarie,Erman eareelera, etziola aurquitzenta an ere eztutenae batere eulparie:uzten errepausatzera! Jangoieoarequi

doaiela penarie

Pilatoseneandeusgabe edo gutirequi.

Ortzilare eguna An ayee oyliae,noizbait arguituze, an alegaeioae,eglin triste illina, eta an arroituaenoiz Jauna aguertuze eta turbaeioae,gueia ilundurie: eta guezurrquetaeAin deslustratuze! eta aeusaeioae,Nequez ezaun beiraturie. irae, invidiae, quejae.

92 JOAKIN LIZARRAGA

Onec nastecatzen 215 Gauza arrigarria,duela gendea autan paratzea!galtzera botatzen; Yago izigarria,ta potestadea ladr6na autatzeadeserrespetatzen; Jesusen aldean!au dela erreguea Yago imitatzeaChristo bera seguratzen. guc juduac maldadean!

210 Alaco gauzequiJuezac ez galdunai guiz6n sandua,

Pilatos turbatu ezta desgustatuze, ta berarequi nai gende judua,soUic barneratu, eztare arrichscatugaldetzenci6la: nai bere burila:Erregue zara zu Eztaqui nora jocatu.aguian? Nondic ta nola?

Erregue naizela, Herodeseneanorrec di6, ta nic Herodesenganadi6t eztutelanic ori mundutic;

Jesus bializue,icusteco gana

eguia errateco, Jesus arrec zue;mundura jaioric ta icusiric arat,nago, ta seguratzeco. er6ac naizue,

Jesusec au erran,inzezan milagrorenblit.

ta Pilatos hera Zego arren aurreanatraze berriz an Jesus humil grave,sinestaraztera heguiac lurrean,causaric eztela, itzic atragabe,ta palacatzera ceren ura baizengendeblit ain errebela. urde ta alquegabe,

ilzuena Bautista len.Ta bazcoagatic Au galde ta galde,libertatzenzuten juduec porfia,bat presoetatic, gucia devalde,cein ere naizuten: Jaunac ichsil mia:Presobat deitua Herodesec alaBarrabas bazuten, zeuca Jaun andialadron aguitz famatua. ero ta simple hecala.

Carcelean dago, 220 Sofietaic pa.ratuci6, gaichstoetaic mantobat churia,bat preso; emen dago ta zue jocatuJesus ez ayetaic: nola ero iduriaBiz zuen escura, here guardiequicein nauzen bietaic, -0 eroqueria!-Jesus edo ladrongura. burla ta irri guciequi.

KOPLAK 93

Ala vestituric Azotaraztenduhabitugarrequi escannentatzecoJesus ta loturic Jauna, ta heritzendulengo locurequi, lastimarazteco:juduen gog6ra o juez gaichst6a!zecarten berequi Ez acertatzeco,Pilatosen palaci6ra. bai utsiteco jai6a!

Azotatzea Jesusgorrec lenicculparic ezpadu,

Au miragarrir6 ber6rrec erranic,zegon turbaturic, cer pena beardu?langartan berrir6 Berachstu juduacembarazaturic, guer6 nola naidu,laquiotic ezin gog6rr gucis ilunduac?atra ya sarturic,eztaquiela cer eguin. Azotatzendute

Gendea deitzendu demb6ra lucean,

juduen jaunequi, zaticatzendute

an itz eguitendu manera tristean,

modu obenequi: od6les usturic,

Ecarrididaze ta eriozco oiiazean

guizongau zeurequi, il-col6re paraturic!

ta causac errantidaze:230 o gende cruela,

Ni naiz infonnatu nola ez lastimatzen!zeuren alcinean; Beiratzenduteladeus eztut opatu ain gaizqui tratatzenculpa diozenean, guiz6n Jangoic6a,Herodesec erez, ain nola izambazenan zinatenean, tzacurr edo otso gaichst6a!eriozcoric bentzait ez.

225 Utzicodut beras o culpa gureac,

escannentaturicceiien penac ala

bearrden maneras,erredentoreac,zorr balu becala,

jaiai beiraturic. pagatzenbaititu!Guciec vozbatezci6te unituric:

o guiz6n mortala,

Barrabas utzi ta au ilbez.nola zuc agradecitu!

Juezac orduan Gorputz gaichstoarendiscurrituzuen, zure tentatzean,nolaco moduan gorputz sandugarrenheritucozuen, pensa penatzean,ayen berachsteco, ta naiac Jauna erranta cer inenzuen, azote-oiiazean:Jesus ez acabatzeco. Asqui da ya, ez yago eman.

94

Aranzes coronatlia

Naiz ala paratucenico achsuria,etzen acabatuetsaien furia,naiz ez ya gueldituguizon-iduria,badute cer aiiaditu.

Erregue naizuenonec izan; egun,ciote, guc emenerregue eguinzagoo,ta coronatwic,bai adorazagooemen guciec curturic.

235 Aranze ta larresuztaibat forjatu,ta beren indarresbunian frincatu,manto zarr zatarbatsoiietliic paratu,escuan canaverabat

Ta ala jarrizutenalqui charrbatean,gur: ta agur inzutenirri-abarrean,banaca ellegatusberaren aurrean,belaunbat an inclinatus.

Erregue jauna, agurr,agoas diote,ta gogoa macurr,irri itendiotequeiiu meiiuequi,ta ematendiotebunian canagarrequi.

Batac zafladabat,lichstua berceactiratu aurpeguirat,noranai golpeac,norc bere gogora,norc yago torpeac,guciec irria gora.

JOAKIN LIZARRAGA

Oh! Nola ceniaczeuden arrituric!Oh! Nola aingueniacilun ilundwic!Beira ezin beinltusala trataturicJauna, ta ezin mendecatus.

240 Orai demb(,ra dapacienciaren,noizbait izanendabai potencillrenjusticia eguiteco,ta licenciaren,erregue mendecatzeco.

Ecce homo

Pilatosec alaJesus beiraturic,erdi ila becalaichUra gaizturic,ustedu nasqui bai,vistan paraturic,berachstu zirenac etsai.

Mant6a soiietlin,bunian corona,ta cana escuetlindaucala J aun ona,atra ta erratendu:ana emen guizona,nola dagon, aguertzendu.

Ecardut onela,entendadezazenbatere eztutlilacausaric aurquitzen.Juez insulsoa,itzas ongui erraten;obras nola ala justoa?

Ala beiratzenduJaunac ceruliqui,ala adoratzenduamac bereequi:On guciec dlltebiotz guciequiau erregue, ta naidute.

KOPLAK 9S

245 Juduec aituric, Arc: Eztidazu naiondu bearrean, zuc niri mintzatu?diote itsuturic Bada dut escu bai,oyu-abarrean: il edo libratuQuen quen, crucifica, zu naibazaitut nic;ta ilbez gurucean, beras informatuporfia eta erreplica. naidut emen zureganic.

Alaco guizona, Ene gain, ya dio,zena Jangoicoa etzuque orrec izanbera bezain ona, escu, ezpalequiobiotz onecoa, an goratic eman;gure salvadore ala ecarmauenanai becalacoa, berorri, naut erran,baitu podore ta amore: da culpa yago duena.

Niori gaizquiric Pilatosec ya naieguin eztuena, presoa libratu,naiz ez onetsiric, andreac ere baionestenduena, cion gastigatuetsaien on naiez mandatuarequi,vici ta il naidena etzeien passatuayec tema galdu naiez! alcina justogarrequi.

Juezac etsiric; Juduec seguituOrr zeurec arzaze, rema ta porfia,dio, nic utziric, ta zuten icitucrucificazaze; arimo herianie erran becaIa, bai Pilatosena,diot, adizaze, manatus gaizquiacausa aurquitzen eztudaIa. zeiquen gaichsto gaichstoena.

Escuric eztugu 255 Au libratzenbadu,gUc nior iltzeco, emperadoreadiote; ta badu, contra, diote, du;vicia galtzeco, arren amoreaonec causa, ceren galtzendu naidenacda treve deitzeco eguin erreguea,seme berau Gorenaren. . ta permititzenduenac

250 Juezac aituric Cer inendut, arrec,au, lotsarritzenda; nie zuen erregues?barrena sarturic IIbez, ilbez, ayec,galdetzen astenda: gurucificabez.Nongoa zara zu? Zuen erreguea,Jesus guelditzenda dio, ongui eztll, ez,ichsil; mintzatu nai eztli. nic gurucificatzea.

96

Guc ez erregueric,emperadoreadugu, ta bercericnaibadu, honoreaedequitzenciio,deitus erregueatraicio eguitenciio.

Non bada baratuChristo deitzendena?Gurucificatu.Cer gaitz da induena?Gurucificabez.Ala naizuenaetzuque errecabatu, ez.

Ala ya etsituric,cargutus juduac,baitare itsuturic,garbitus escuac,cio: Ni garbiricnagola, munduacjaquinbez, odol ontatic.

260 Erranzue berrizgendeac barean:Orren odola bizbai gure gaiieanta gueuren humeen;gueldituric peanbetico maldicioaren.

Calvariorat

Ala ya azqueneanjuezac curturicJesusen i1tzecocrucificaturicdecretatuzuen;gucia ilunduricgalduzen ta galduzuen.

Notificaturicadmitituzuen,humil rendituricoffrecituzuenbai bere vicia,ta berla emanzuenberequi zuen gucia:

JOAKIN LIZARRAGA

Jangoico andiarenhonra ta gloriatan,guizaguendearenpr6chu ta conetan,inic bitarteco,naiz bere costutan,guciei ongui eguireco.

Gurucea arturicbesarca sonean,doaie acaituricindarca: Gafleangure becatuac;erorca videan,ezin emanes pausuac.

(Isaac divinoa)

265 Isaac divin6aseguitus Aitarenbere destin6a,obedienciar,enhume onegu~a,

cumplitus berarencaridade gUl~ieguia.

Isaac lenec6acaitaren atzean,biotz onecoaczerama soiieaneglirra, ta suaescuan; leneanaitac arma prestatua.

Semea videanhumil mintziiltzendaaldapa igate.an:Ona darnagu yaegurra ta sua,bafla erresa non dabearrdena, aita amoltsua?

Aitac uste zuen,seme bera zclla,baiia erran etzuen,baicic baduelaJaunac ematecota emanenduelaerres sacrificatzeco.

KOPLAK 97

Isaac ya loturic 275 Andreblitec zuenerresblit becala. izan ausardia,aitac goraturic passatus gucienarma, bereala erditic guardia,cerotic oyublit, fiel chucatzecoil ura ezdezala, J aunari izerdia,bai arren partes ariblit. ta fineza mostratzeco.

270 Jesus on obena Estimatuzionda avantallarequi, inzuen onquia:arrequi in etzena Betico utzizioneguinzen onequi: J aunac iduriaArri ze quenatu; impressa oyalean,oni herioarequi nola memoria,gaitz guciac gaiieratu. amoresco seiialean.

Ain lance tristean(Badoa ezin jotmes) daude lamentlitzen

Badoa ezin joanes, batzuc, icustean

gorputza curturic, ala maltratlitzen

pausu ezin emanes Jesus oneguia,

indarrgabeturic, ta ain gaizqui pagatzen

ta b~baleatzeninzuen on gueieguia.

cargac garaituric, Ez ala negarrac,auspesca maiz lurreratzen. dio, neregatic,

Buroa herituric, jerusalendarrac,

odoles usturic, nola zuengatic

izerdis urturic, tristaturic eguin,

atsa goraturic, ta zeurenengatic,

colore gaizturic, naibarimbaduze jaquin:

ezin chutituric, Ezi zur ezeanerdi ila idurituric. au eguitenbada,

Viciric eltzeco, inen earreandela cer usteda?alocatzenduteEztuena humericbat eramareco

carga; beldurr dute noizbliit izanenda

ildaien videan, izatea obequienic.

ceren naibaimteilaraci gurucean. (Calvarioan)

An amac semea 280 Calvarioan ya:beiratuzuena: Goatze prestatzecoAh! Cer dolorea! ordu da, ta heri da,Cer pena biena! etzin ta an artzecoPensa cembat negarr! erioaren loa,Baita errancirena ta ala bucatzecobiotza aditus elcarr. artuzuen itecoa.

98

Goatze gurutzeaitze gogorrequi,ta eonfortatzeamirra ta hozpiiiequi;oniiio vieirie,baiia ats gutirequi,il-eol6re ta erdi Hie!

Gucien aurreanJesus biluehsirie;bere gurueeandena edaracirie;oiiae itzeequita eseuae josirie:Ah nolaeo oiiazeequi!

Guer6 goraturiegurutzearequi,J auna gueldituriebere eargarequidilindan airean,beira arimarequiondaturie dolorean!

Pensa vidanabarr,bere ama amanteaeeer pena, eer negarr,eer ay6ts tristeae,nohieo agoniae!Ta eer icusteaean alaeo sobraniac!

285 Alare juduaeez urriearitzen!Ain nola deabruae,eztlire urriquitzen,baicie blasferniaeoraiio berritzen,armaturie beren miae!

(Lurra icaratuze)

Baiia ya munduaeezin aguantlitu,eztlire eeruaealeina beiratuala maltratlitzenJauna; mendeeatunai ta ez utzi quidatzen.

JOAKIN LIZARRAGA

Pena mostratuze,mostrae eguineire:Lurra iearatuze,eta elementuaenasteeatueifl~,

ta idiqui monumentuae.

Belztuze eerua,mostratus triistura;ilundu mundua,gucia ilundura;lutos vestiturieiruzqui ederl~ura,

eg\ina gau biurturie.

Nore bada, nore erran,amarie oben;anola ehutirie anbeiratzenzuenaango tragediaeeg6n, ta eer penailtzean seme andia!

(Nainuque nic emen)

290 Nainuque nk emenJesusen gog6aieusi nola zen:Juduen gaiehst6abeira berarequi,ta eer eastig6anaizuen eguin ayequi!

Ieus ta ieasagunvirtUte gucia;len lenie arza.gunexemplu viciaearidadearen,ta modu bemaeharquerien ordearen.

Jaunae gendearimillaea onquiae,gendeae Jaunarimillaea gaizquiae,ta orai azqueneaneztitu urriquiae,iltzen ala duenean.

KOPLAK 99

Ori baiio yago: cego maldadean,Iltzen dagonari laguna becala;aguitz gaizquiago guer6 ya fedeanezi ladronari arguituric etzen ala.errabiarequi

Lenic lagunliridaude Jaun onari6zca ta 6zca miequL acarr 6na eguinic:

Guc, dio berari,Jaun 6nac oraiio ongui merexiricayen 6na naidu pagatzendugu bai,yago berec baiio; baiia onec gaizquiricta yago pena du barere eztic len ta ez oraLayen galtzeas bai,ezi iltzeas baitu; 300 Alaco lanceaneta orliiio barcatu nail erregue diolaic

Jesus gurutzean:

Gurutzetic itzaco Jauna, ala delaic,ni izan memorian,

(1) di6, doaielaic

295 Ala gurutzeticbere erreinura glorian.

lena zue escatu: Jesus 6nac enzunAita, biotzetic ori naizuela:eberi barcatu, Seguro zaude, eglinceren ezi eztUten cumplitucodela;ez 6ngui entendatu nic diot firmequi,enequi cer itenduten. egonenzarela

o nobletasunaparais6an nerequi.

Jesus onarena!o itsutaslina (3)

judu gaichstoena! Amari emanesGaichstOec gaizquies despeida berea,imUa indurena, di6 san Joanes:garai Jaun 6nac onquies! Au zure semea.

Ta oni bereala:(2 ) Ona ama zurea.

Barcatu naici6nTa beti izanziren ala.

nai ere etzi6naiescatu; emanci6n (4)escatuci6nai: Laugarren itza zenAla itz bigarrenadi6 ladron onai

Aitari erranzena,

ofTrecitus naiduena. mostratus nola densobra bere pena,

Crucificaturic ezin logratzeaJesusen aldean, berac nailuquena,lenic itsuturic ez ni6r malogratzea:

100 JOAKIN LIZARRAGA

Nere Jangoieoa, Ala Jesus iltzenJangoieo nerea, gure onagatie,nere gogocoa, ala vieituzennola ni berea heti guregatJic:desamparatunau? Gueur6c bucatzeaNi bere amorea gueis heragatienola ain utzirie utzinau? da deus guti pagatzea

310 Ain Jaun amablea,(5) ta ain amazlllea,

ain admirablea,305 Bortzgarren itza da ta ain ongui inzalea,

duela egarri: bardin nola amatu?Quentzeeo, eguitenda Nola aun se:iialeacruel arrigarri hearr adifla mostratu?hozpifla billatus,agoan ezarri Gueien Jabea,ta ala Jauna erregaJatus! gueiae tuena

Gaiehst6ee egarrihere, ezin obea?ederr ederrena,

zuten gaizqui iteeo, gure amores alaJaunae miragarri deseguitendena,ayen salvatzeeo, nore ama bellrr heeala?ta pena anitz ta anitzyago passatzeeo

Nor dire amatUac?bai, ortaco bearr balitz.Nor favoratuae?Nor estimatUae

(6) ta erregalatUac?Atzenduzutenae

Seigarren itza da. esquerrgaitz itsuac

bueaquidatuda: hera offenditudutenae.

Gucia eguinda,Gu nore ala llmatudeus faltarie eztli

J aunaren aldetie, eeru ta lurrean?salvatu naibada Nor ala aeablitunomai eguines heretic. dli gure amorean,

ezpada baearrieeztuena onean

(7) heiiere here parerie?

Azquen itza naidut Beraren aldeannie azquen atsetlin: amatzenbaduguAita, entregatzendut hereerie videanorren eseuetlin gue, eguitendl1guene espiritua: aguitz charqueria,Ta nie bienetlin; ta gaiietie tuguongui biz admititua. Amen. ealteae ta urrllqueria.

KOPLAK 101

315 Etzen acabatu Jaquin meza zer den,orren amorea, nauzu, ta certlico:Jesus, ta ez banitu Da gauzaric obenhere 6ngui eguirea obena oneraco,here iltzearequi: lurrean, cenian,Arima amantea gucietaraco,etzen il gorputzarequi. ta purgat6rioco suan.

Il eta vizturic Cenian Jaunarita cenira iganic, Mora, placer, esquerr;dauca firmaturic, Ama Virginariezin bereganic asco gloria ederr,digun amorea ta du sandueriquendu, naiz izanic ematen alaberguc sobra desamorea. naidurena gucieri.

Naiz neque penetan Daudenei pagatzenvicia passatu, susco penaequi,naiz tormentuetan emen presentatzengucia acabatu, di6te, cerequinola ayec berritu aisago pagatu,heti, du pensatu, ta achsuriarequita bere tema seguitu. aliviatu ta libratu.

Bada munduariMezaren••. datorqui6n 6na,

Orr dugu meza, n6n offrlitus Jaunari

sacrificatzenden Jangoico guiz6na,

Jangoic6a guiz6n, eztaique pondera,ceren 6n zai6nata presentatzendenemateco, dago bera.ain nola achsuria,

ta manso offratzendengucia guti iduria. (Guiz6nen am6res)

An presentatzentU 325 Guiz6nen am6respena passatuac, guciac itentu,an eracustentu guiz6nac fav6resllaga marcatuac, andic betetzentU,an bere 6n guciac faltac supplitzentu,dauzqui prestatuac, onac ecartzentu,ontzeco ilac ta viciac. ta gaitzac desterratzentU.

320 An quadratzendio Jauna an aplacatusSemeac Aitari; digu piedade,an beiratzendio ceiiequi barcatusAitac Semeari: aimberce maldade,Ta au dti ene Semea, cirenac galduac,di6 ceniari, ines caridade,gucis nin' quadrablea. itentu 6nac ta sanduac.

102

Culpae bareaturie,ezpadaude penacongui pagaturic,aehsuriarenaedezazque supplitufaltatzendirenac,ta ala gu quitto guelditu.

Gracian daudeneidiote aumentlitzen,virtUte duteneigueiago oberatzenachsuri humanoac,heriac sendatzen,ta sendotzenw sanoae.

Au dela medio,gaitz gueiendaeobada erremedio,baitare onendaeobada emanzalea,eergatie ortlieoda Jesus salvazalea.

330 Emen gorputzaren,emen arimaren,emen vieitzaren,emen eriotzaren,nai barimbadugu,on den guciarenguiltza ta jabea dugu.

At6zte enegana,cio zegoneanaguerri; du ganabera dagoneanestlili, itzultzecogaizquiae onean,ta on gucies betetzeco.

(Cer inenguinduque)

Cer inenguinduquedesrerru trisreangue, ezpaguinduqueJesus aldarean,memorialeequidoaiena lenean,ta mereximentuequi?

JOAKIN UZARRAGA

Estlido trisreadesterratuena,baldin Jaun maireadeseguitendenasaerificaturicgure amore:s denaezpaguindu alchaturic!

Aitae beiflllturiCSeme gueis ona,saerificatulieoffratzenzaionaan guizonagatie,maite du guizona,ongui eguines beragatie.

335 Langau eglffioroJesusee iteJlldu,eta ala aldioropenac berritzentulengoac ederqui,ta presentatzentuguciae emen berequi.

o meza sandua,Jesusee eguina;mundua galduaze, zu ezpazina;orai ya zurequidugu nai adii'ia:J angoieo bera gurequi.

Sacramentu presencia

Ona nondic: duglinpresente ere Jesus,contino gau ta eglingure amoreseo susgurequi dag,ona,naiz guc ezin ieus,J angoicoa ta guizona.

Gaizqui trataturicJaun ona guizonee,ones garaituricguizonae Jaun onee,alare azqueneanbera amoregoneegueldiaraci gutartean!

KOPLAK 103

Alii despeituric 345 Aguerri bah~go,

cenira igateco, cenian becala,guri antsiaturic val6re non zego,6ngui eguiteco pobrettoec alaci6n: Egunequi emen tratatzecomundua deneco pod6re erreala,onti ni nago zuequi. eztli ere beiratzeco?

340 Ene deliciac Bada becatliri,dire guizonequi, duena suminduene cariciac bera, ya beraritratlitus ebequi, ezleiquen urbildu,erranzuen lenic: bunia curturicTa guc berarequi bai sines ichsildu,ez eguiten bearr denic! ta eg6n urnin lotsaturic.

Norc ez admiratzen Orlii beraganaorren egorea? naique nautelaricNorc ez estimatzen j61in, naidudlinaorren onestea? esque, dutelancNola gu orrequi, bera, nai becalao Jesus maitea, noiz nai, dagolancez am6rosten obequi? estlili ta apal apala.

Cenian berean Emengo erregueacustedut etzela eztitu tratatzen,contentu betean bentzait ez pobreac,eg6nen bercela, noiz nola naiduen;ezpalitz guelditu Jaun soberan6agure lagun dela, du nornaiec ementa ala gurequi unitu. ezin yag6s human6a.

Oh cer amoreaguri ta norena! (0 cer ilundura)Oh dicha gurea, o cer ilundtiraJaun oben obena len zen juduena!alachse gurequi o cer atzenduraegotea dena orai christioena!gorputz eta arimarequi! Erdian durena

Jesus Jaun obena,(Icusten eztela) ezauntzen ere eztutena!

Icusten ezrela, 350 Desterru trisreanbaduzu achequia, erremedio zuteon causa dela, Jesus icusrean,sinesta eguia naibarimbalute;gueiago amatzeco baiia an atzenduric,Jesus oneguia, onac uztentuteta ingenioa admiratzeco. galduric, gaitzac gainduric!

104

Lengo diluviouniversaleanareabat ineioonen senalean,Noe salvatzeeo,ta guri bateansalvatzen eraeusteeo.

Otsorraia gueroandie bialdurie,gueldituzen eroeiquin eebaturieil ta loiemra,betieo galdurie,ez retiratus areara.

JOAKIN LIZARRAGA

Zarena zarela,naibauzu 0111 gucia,naiz indarra dela,naiz dela viieia,atoz bai oOlira,non den iturriaabasto ederr eseunara.

Egarri duenabetorr eneg:ina,len erranzue~na

ta berriz en-ana:Atozte gucioe:Die inendudana,arindu zuen nequeoe.

Berriz usottoae,naiz andie egatu,loian gaiehsottoaenon ona frineatuezin aurquiturie,lasterr retiratuareara zen egaturie.

Area Jesus duzusaerarnentatua;onara, naibaduizan salvattia,ega ega arirna,ernen du eertia;au billa, au ama, au estima.

(Zuc. becataria...)

355 Zue, beeataria,naibaduzu izanJaunaren gracia,ezttizu nora joan,ez, baieie onara,non naidizun ernanermateeo gloriara.

Duzuna graeia,naibauzu guardatulen irabacia,baitare aurnenmtu,onara beauzu,non zaizquen salvatusalvazaleae, naibauzu.

Baiia deseuildatzendire bai tristeae;ebee tu billiltzenJesus amanreae,eehes eehe joanes,ta eseuae beteaeondasunes e:rarnanes.

360 Bein visitaturieJuan sabelean,biae zeudelarieberen amenc~an,

gracias betezue,eta anehe barneangozos saltaracizue.

Zaqueori beralen eonvidatuze,beraren eeheranai eta sartuze:Berla arren eeheata bera aurquituze,eertieo donos berea.

Lazaro onetsiaeegolaie oru:iriebetieos etsia,oyubat eguinieJaunae, "at6z, ea"jaiquize viciriesano, sendo ta alegrea.

KOPLAK 105

Martac ta Mariac Dicha contatzenzen,emamc ostatu, noiz ta echebareanabasto sariac jaun 6na sartzenzen;zituen pagatu, bes6en erteanceren Jaun andiac yago bat artzea:munduan goratu, Bada cer barneanta ceruan ditu biac. da guri bera sartzea?

Gloria munduan Non aituda ramaezin os6qui izan; contatzenduela,aldaiquen moduan artzai edo amadigu Jaunac eman, ain 6na izandela,eg6nes gurequi, bereac noblequigu naiez eraman ala azituelagora erregalorequi. berac bere odolarequi?

365 Contino vicida 370 Ez aitu niondic;iri ta erri6ro; bai Jaunac eguindu,scrificatzenda vicia gugaticmezan egun6ro; ta gucia emandu;gu bere maiera ez conrent orrequi,goacen aldi6ro, mantenitzengaitubera ,(lmatenda jatera. bere gorputz odolequi.

ComunioneaArtzai, aita ta amagucieri sines

(Nori gogoratu?) Jesusec daramaavantaUa, eguines

Nori gogoratu, fav6re ta amoreJesus bazeiquela trabajus ta mines,guri barneratu neque pena ta dolores.janari itendela?o Jaun oneguia, Arimen espOso,norc duda du dela Jangoico guizonaon onago ezi oguia? ederr amoroso!

Eguindu lan ona,Gugatic anitz da iltzea pal6anbera offratzea! costazequi6naAnitz baitare da ematen erregal6an.gurequi egorea!Pech6ra sartzea Amen precios6a,ta alimentatzea, 6ngui costaturic,au baita besarcatzea! Jaun amoros6a

dauca prestaturicerregalatzeco,pech6an sarturic,bi6tza ta amorosreco!

106 JOAKIN LIZARRAGA

Naiz empeftaturic 380 Ura zen itzala,ceruco Jaun bera ta au aren eguia;an duen donoric ura zen azala,obena ematera, ta au aren mamia:an erregaloric, Guc au bameratzen!naiz treve erratera, Arima guciaaugabe ezluque alacoric! nola gozos ez zoratzen?

Dulce den becala,(Mai bedeicatua) Jangoico dlelaric,

375 Mai bedeicatua, convit erreala

non prestatzenden dauca paraturic

convit sagratua, pobreai mlliean,ez dezan faltaricceintan ematendensenti ceruco videan.Jesus amablea,

bai ta gustatzendenduen gusto admirablea! (Indartsuagcmic)

Lengo bazcoaren Indartsuaganiczuten achsuria, dulzura goz6a:ez oraicoaren Cer den, zuenganicbaicic iduria: explica, gog6aOrai aldarean niri declanitu,Jesus, ta gucia ta coropill6aitzala da onen aldean. au emen n:iri lazatu:

Jaunac euritiric Au cio Sans6nec;manna deituzena, bafta norc pensatu?beira admiraturic Leoibat len onecicustenzutena! bacarric U1TatuAu ceruco oguia, zuen, ta guer6 anbai ta aingueruena, eztia gustatugusto guciac tuena! aurquitua llrc~n ag6an.

Manna da propia, Le6i famatua,ceruco erauntsia, penas ta do16resaldareco hostia, Jesus urratua,esne ta eztia bafta gure am6resbeti dari6na, ematenzai~;una,

Jesus onetsia, ta g6chso zap6resango ta emengo Jaun 6na. emen gusUlltzenduguna.

Testamentuaren 385 o Jesus, Cl~r naiduarca famatia: excessoguebequi?David santuan:m Beftic bein naigaitubeira alegrancia, iduqui bere:quita arren aicinean sines beretaco,dantzatzeco ansia, ta erregalOJrequipompan zeramatenean. azi bere ceruraco.

KOPLAK 107

Jesus tratatzeac mintzo biotzera,nornai sandutzendu; bat ezpada emendicbarnean sartzeac ematen onera,cer eguinen eztu? nola dateque edo nondic?J angoico hecalajangoicostatzendu, Esne eta eztiata eguitendu eguinala. choil gozo goz6a

da eucharistia:Jaunac ongui janic Nola da gog6a?vici vizcortzendu, Ez senti gustoric?vici vizcorturic Seflale gaichst6a,arima azitzendu, ezmela obeagoric.vici vizc6rrazisindarr ematendu, Elduzaizu Jesusgusto obenac gustaracis. barnera beteric

here amoresco sus:

Arima sandua Zuc ez amoreric,

yago santutzendu; ez devocioric:

entendamentua Non da seflaleric

sines arguitzendu; ori baflo charrag6ric?

memoria ernatzen,eztliien atzendu; Becatariaren

naicundea oneratzen. aichsquide obena,ta becatuaren

Du fedes arguitzen,da etsai andiena;seflale charrena

esperanza azitzen, ez artzea penaamorea erretzen,dolorea errutzen,

gaizqui len eguinarena.

garbiac galantzen,humilac barnatzen,

(Lore liliettm)paciencia apegatzen.

395 Lore lilietlin

(Manso naibaduzu)da achsuria azia,bi6tz garbietlinda bere vicia,

390 Manso naibaduzu gozanderic eztuizan, ona emen non den luxuria,achsuria duzu beguiac apartatzentu.exemplu emaren,errana len itzes, Gaichsto barimbadaicasteco izaren bi6tza nolanai,manso ta humila bi6tzes. nola bera baita

gaizquiaren etsai,Nor den 6n gucia an gustoric eztu,sarturic barnera, ira ta pena bai,Jesus oneguia eta ala castigatzendu.

108

Pedro eomeeatu,eomeeatu Judas;ura zen prochatu,au galduzen arras,Jauna artan gozatu,ontan zen Satanas,nola biotzae opatu.

Amenbatee beraeona salvatzendu,ta contra berberaegaiehst6a galtzendu,ala da eguzquia,loia gogortzendu,ta beratzen arguizaria.

Zara prestaturie,laur gauza eguinie:Gorputza barurie,arima garbirie,dev6cio arturie,eer den ieasirie:Ona non tuZun bildurie.

JOAKIN LIZARRAGA

Lurreeo guiz6na,eer yago naidlizu?Cenian dagonaerregue, emen duzuango guiltzaequi;faltarie ezwzu,non ta zauden herarequi.

Ezin eonta alaeguin favoreae,amante hecalaerman doloreae,gueien eor6na,orren amoreaeemen eman, Jesus ona!

40S Saeta tzorrotzaedire eguintlllenae,bai gure biotzaeheritzentutenae;emen azqueneanbarneratzentuenaeayee berequi batean.

(Maitatzen gueiegui)

400 0 Jesus on ona,baita ezin obea,Jangoieo guizona,orree ni probeamaitatzen gueiegui,ta nere amoreaorrengana gutiegui!

Gucis poderoso,eer yago eguinzuque?Naiz den ta amoroso,eer yago emanzuque?Emanie vieia,Jesus, nola zuqueeman emen den gueia?

o Jesus, dinidimaite nauela niyago ezi herori,eergatie librequiilda gurutzean,ni izan naien onguiorai ta eternidadean. Amen.

Cein gog6rr bi6tzaherazten ezltenadateque, ta ain otza,her6tzen eZ1tenasuseo golpel~qui,

urtzen ere eztenasu ta suteguigonequi?

Amatzen naucHa,o Jesus, orree ni,amatzen dutelanie ere herori,diot, ene Jesus:Erre ta ilbanediojala amoreg6nen sus!

Emen destemianmaite barimbadut,an bere erreinuansegliro izane:ndut;ona sefialea,di6: Maitatzendutnie nere maitazalea.

KOPLAK 109

Gracia opatu Datequen obenaJaunaren beguian, emen uztarguiagloria arrapatu dugu Jesus, denabere jaureguian gucis garbia ta arguia.nai nic: bera ematenzaida, nic eguian 415 Jaun bera beira emen,dut artzen, offratzen, jaten. aita, ama ta espOso

gurea nola den410 Jesusen amores gucis poderoso,

emen gozatzennaiz, alchaturic alaJesusen favores ta choil amoroso,gozoso vicinaiz berce nior ez becala.esperanzarequi,noizbait izanennaiz ChUrl, gorri, tderr,an dichoso berarequi. ain gora ta ain apal

batean, ta alaberabrats ta liberal

Eucharistia gurequi sines bai

(Ango erregue emen)erreal ta leal,nola duen escu, du nai.

Ango erregue emenBeira ta entenda:dagona alchaturic

duenac amatzen, Nola prlsionarl

an guero aguerturic emen ematenda

icuscoduela Jesus arlmari,

bego fiaturic, naiz ura gorena,

ta gozatucoduela. naiz au becatarl:o amore sobra dena!

Naibauzu lurreangozatu, guizona, Beira nola hostian

ama bitartean cerlico Jaun bera

ama Jesus ona, uztenden humil an,

iturri vicia, nola gora bera

beti darraiona noiznai ermatera,

gUsto, gozo ta on gucia. baitare sartzeragaichstoaren barrenera!

Emen estaliricJesus amablea,dela sinetsiric (Preso Jangoicoa)zure amazalea,gozazaite, dela Preso Jangoicoa,ori seiialea, cautivo becala!salvatuco zaituela. Norc lan alacoa

inzuque, norc alaUztarguia ze len paratu? Amoreac,paratuzuena ines eguinalamostra baquearen: guri sobra favoreac!

110 JOAKIN UZARRAGA

420 Nere prisionari Eguzquigau badaJesus emen eman! nie ieusten eztut,Nola beeatliri baiia bai flamadanaique ni ya izan? batzutan se:ntidutNola ya vicinaiz Biotzgau errebez,eontentus ariman? Jesus, eseatzendut,Nola am6res iltzen ez naiz? omi, erre ta erraustubez.

Judas traidorea, Nore indu allaeorie?eergatie dim trUeNore ere zuque eguin?Jaun ezin obea

entregatu naidue? Ni6re ez gogorieorren izan ezin:Apa falsugliraAu indu nerequibaiio leD, berez dueJaunae; bada mezquineman bera gure eseura. ez izan ni b~rarequi.

Ain andi ta ehipi,Jaun ta prisionari Baldin mille:tlitieJesus, ta claroqui bat nie imbllnueongui naies niri! ala beragatil::,Nola ya ni ez naiz eontatueozueemanen berm, berae bereaIa,naiz vici, naiz iltzenbanaiz? pagatueozue:

Noraiio, noraiioongui Jangoieo beeaIa.

Jesus apaltzenda! Cein diferenreaEzrena egundaiio da nie beragatieaditu, estaltzenda al gueia eguitea,dena amen batean, berae enegatie?janari sartzenda Nie zorr favoreae,probearen barrenean! berae eneganieUn reelinaturie ez baieie deshohoreae!gambela probean,ta guero loturie 430 Maite gaitue:la,erru pilarean; barimbadaquigugucia bildurie baree, nomai dela,orai aldarean bi6tza ya dugumanso beti ta humildurie! berla arren fav6re:

Suae su viztendu,

(Nola eguzquia) bai, ta amorc~ae am6re.

425 o Jaun oneguia, Baiia barimbadanola ala alchaturie? erregue edo jaundi,O! nola eguzquia ta empefiatzl:nbadavelos tapaturie? favoratzen guri,lrendu bai nasqui, eein da bi6tz eharra,J auna, amorosturie non ezren iehequi- (sic)amorosteagatie ni. tzen amoresc:o sugarra?

KOPLAK III

Non da ezaumentua? Cer dli, cer faltaduNon nobletaslina? Jesus oneguiac,Non bi6tz prestua, nai ezpaitituguchristiotasuna? goratu beguiac,Berce nomaiequi beiratzeco bera,eguitenduglina, bere gueieguiacez eguiten Jesusequi! ta moduac gure aldera?

Erregue da bera, Quadratzenbazaizuta jaundi gorena pod6re erreala,an gora, emen bera au gucien duzumanatzenduena, erregue cablila;ceingabe deus ezin, eguin ta deseguin,cenequi charrena naiduen becala,daiquen poder6so eguin. dezaque, ta gaitzic ezin.

(Niorc ez becala) (Eman ta eman)

Jaung6nec badigu 440 Aberats naiduzu?bai sines am6re, Jaun eta jabeaeguin ta itendigu gucien au duzu;millaca fav6re, augabe probeani6re ez becala, da mundua gucis;naiz garen traid6re, au itsas beteaonean du bere gala. eztena probetzen utzis.

435 Aguantazea gu Nauzu liberala?nola guti balitz, Liberal sobra dli,ones garaitzendu ni6r ez becala,gure gaizqui anitz: eman ta eman aida,Merexi azoteac ta eman naiac dagoguc, ta berac berriz eta quejatzendaematen guri dulceac! ez guc escatzeas yago.

Merexi sua guc, Emanic gucia,ta am6res pagatzen! guti cequi6la,Infemuaren trUc emandu vicia,ceroa brindatzen! gorputza ta od6la,Merexi pal6ac, an guregatic len,eta emen gustiltzen onti orr dag6lagloriaco erregal6ac! guri jan-edanarazten.

Nola bada nola Ederrtasuna nai?Jesus ez amatzen, Ederra da sines:beiratus dag6la Ceruc6ac bermbeti favoratzen? beira beira egonesGuc nola itsuturic contino gozatzenezmgu beiratzen dire ta befierezgutas bera amorosturic? aspertzen, beti admiratzen.

112 JOAKIN UZARRAGA

Baita yago dena, 450 Ta suffrimentUaedertzen ere du bearr ta naiduzu:beiratzenduena, Orr sacramentuacomunicatzendu testigo 6na duzuberetic, arguiac suffritutuenen,nola arguitzenbaitu, ta progu icusazuberaren ala aurpeguiac. beti suffritzentuenen.

445 Naibauzu goz6a, Offendituduzu;misericordiagoz6a ematendubem ta naiduzu:ta alegria os6a,Andi bai aoma;ta consolatzendu

arima tristea, 80ma du eguiaz;

gustos baiiatzendu induen gucia

zeg6na dolus betea. passatzendu gueieguias.

Osasun eta indarr (Ezta becaturic)berac ematendu, Eztli becaturic,eta cirenac zarr ezpaitu barcatzen,gaste ederr itentU, non ta penllturicheriac sendatzen, duzun confessatzen,send6tzen ere tU, naiz andi eta anitz,becatariae sandutzen. guciac tU atzentzen,

Zara beldurtia?nola deus izlin ezpalitz.

Zaude lotsaturic? Onen progutlieoArimo gutia, Jaun bedeicamae,Jesusee arturie, anitz urtetlicobere biotze8O gaiehstoficamaezaude guardaturie ta etsiac gaitz zarres,vicitz80 ta eriotzean. uzten sendamae

ordu bateeo negmes.Neque nie dudana Ta eulpes beteac,ta pena, norc quendu? bein ya purgamae,At6zte enegana, nola innocenteae,Jaunae oyu itendu. daude estimatuaeInen ezm guezUrr, Jaunaren aurrean,itza cumplitzendu; ta favoramaenag6que ni beras seg-ur. ceruan eta lurre8O.

Lllino, humil, affable 455 Orra Magdnlena,nai zue erreguea: naiz len becatliri,Ontan da admirable sandaen len Ienabai ta ezin obea orai, ta alcindariJesus gueiequi, penitenciaren,ain nola probea iteeo arimariiten ehipi ta 8Odiequi. esperanza graciaren.

1--KOPLAK 113

San Pedro icusazu, Judas ta juduacnaiz arc ucaturic etziren logratu;Jesus, Jesusec du baiia Jaun sanduacgora goraturic; sobra trabajatueman itz ta escua: zuen bai ortlico,Cer zuc lazaturic ta deus ez ucatuden emen, da an lazatua. gaichstogaien oneraco.

Icusazu SauloNor da, nor mundUanescatudionic

len perseguizale bearr den moduan,eguinic san Paulo eman eztionic?ya predicazale Escatu ez izanic,mundu guciaren, bada emandionicta carraiazale asco ta asco bereganic.ceruraco gendearen.

Non magestadeaAn publicanoa bera eUegatzenden,beira mercatliri: bere piedadeaJesus humanoa ezin duda baden,da mintzatzen ari; purgatzeco suan,ura bereala goiti ta beiti emen,bere evangelari baitare nasqui infemuan.ta apostolo du leala.

Jaun maitagarria(Aita amorOso becala)

Malcoc arrapatu 465 VirtUte guciacnai; ta belarria tuelaric bardin,zion lurreratu misericordiacsan Pedroc an arri; tU yagotiUl eguin,Jaun onac sendatu ezin conta-ala,ta buman berla ezarri. berechs guizonequin,

aita amoroso becala.460 Berant naiz bai, cion Au bere gloria,

escatu ladronac; ontas iten gala,berla aguinducion nobleza propiagracia Jaun onac, du au ta erreala:bai ta arimarequi Piedade obratzea,gozatu guizonac ta guc pensa-alaegunartlin berarequi. banD yago barcatzea.

Jesus ilcelaric, OntasUna nauzu?batec ondorean Jesus gucis ona,lanzas idiquiric fede barimbauzu,bularra an berean: Jangoico guizona,Orren mendecuan principio eta fm,Jaunac amorean bum eta coronaarm ta dauca ceman. on gucien yago ezin.

114

EzUi nion oniccenian, lurrean,baicic beraganic;beraren aurreanon dena bilduricgucia batean,iiiarrbat da itsas anditic.

Nori emandion,ura da dichas on;nori eman yago,ura da onago;nori eztion eman,au eztaique on izan,naiz gora ta gora igan.

470 Eztli nai gaizquia,ez niolatere,ez andi, ez chipia,eztli nai batere;ezUiqui alacoric,eztli possible ere,ez falta edo excessoric.

Cein ona den ori,nere Jesus ona,gaizquiric niorieguin ezti6na,ongui bai gucieibeti iten dag6na,principalquiro guiz6nei.

(Guizonen Jav6re)

Izanic fedeasegur denarena,norc caridadeaJesus onarenaguiz6nen fav6reponderatu denainic gure redentOre?

Tronotic jautsizegure onagatic;zamarra jaintsizegurea gugatic;emen vicituze,gu vizteagatic,ta gugatic finituze.

JOAKIN LIZARRAGA

Milagro obratzeata milla favl()re,heri curatzeata milla doll()re,escatzea Aitarigugatic ze am6re,inic onera quidari:

475 Bai ta erac\llsteacenico videaze gO onesu:a,ze caridadea;eta barcatzeagure maldadea,gucia ze gu amatzea.

Arritzenduenayago guizonarenezaumentu dena,da Jesus Jaunarenpassio alac6a,ta naturalar~m

dena gucis contrac6a.

Non gogoratucenico Jaun berazeiquela entregatupena passat2:era,berac naizuelaic,ta ala acabatzeravicia, bem ctzelaic?

Nolaco amorea,moguituduenaerredentoreapassatzera p~na!

Erragun eguia,dela berorrenaamorea gueit:guia.

Ber6ri baiio guyago onetsigaitu;onen progu dlugu,ceren erman baitupena anitz gugatic,bai ta etzena aitu:11, nola, nor, norengatic!

KOPLAK 115

480 Non zu!e munduan An gora aingueruaeindarrie iltzeeo, daude eortejatzeniltzuten moduan eurturie buruae;ta penarazteeo emen blasfematzenJesus? Amorea eharree, aeusatzen,causa, renditzeeo beguiae vendatzenberae bere podorea. ta anitz modus ultrajatzen.

(Amoreac ildu) Erregue durena anta emperadorea,

Nore penaraeidu? preso da bera eman:Amoreae indu. o eer amorea!Nore il zurgartan du? Beira azotaturieAmoreae ildu. -0 eer dolorea!-Nore dauea gurequi? ta aranzes eoronaturie!Am6re berae du16tu urreseo eateequi. Proclamatzendute

Gau artan berean,sandua eeruan;emen deitzendute

noiz preso inbearzen, gaiehst6a munduan;ber6ri amoreansuturie prestlitzen

ta ala trataturie,

erregalo obenagueien buman

guri ta pagatzeniltzen emeifieaturie!

ones gaizqui guizonena!Gueis poder6so

Nore, oh, beiraturie delarie, uztenda;orren goraberae, gueis amorOsoezw admiraturie dela mostratzenda:ieuseo manerae Ez gaitzen galdu gu,nola naidituen am6res iltzenda,bere etsaiae berae bere vieia galdudu.salvo ta salvatzentuen?

Goiti goraturie490 Ta nola aingueruee

iltzera utzidute?goren gorenean, Ta nola eerueebeiti paraturie libratu ezwte?gaiehstoen menean! Jesus Jauna beraAn erregue ta emen obedituzute,modu eharreneanpreso golpeea eramaten!

naizena eman eri6tzera.

485 An gora adoratzen Am6re alae6adute ta laudatzen, nore estimatzendu?ta beira beiratzen Nore gaftarae6a,dire ederr gozatzen Jauna, pagatzendu?Jesus oneguia; Nore, di6t oralio,balia emen golpatzen pensatzen ere du,bofetadas aurpeguia. eembat den eta noralio?

116 JOAKIN UZARRAGA

Eucharistia Ona ni zuequi.Ongui beras emen

(Eguindu aratago) gaude berarequi,san Pedroren errana zen.

Uste bai guiz6naeetzeiquela yago Emen emandigupassa, ta Jaun 6nae tesoro andia,eguindu aramgo eman utzidiguyago favorea; guiltza aguitz propiaoniiio emen dago Jesus onarequi;eumplitzen bere amorea. ona ya gucia~,

area bere guiltzarequi.Emanie vida,eer yago zuque eman? Berae gU amatzeeo,Emandu gueia, amazagun nllidu;eenira zen igan: on logratzeeo,dago sanduequi; beira eer eguindu!naidu, naiz ongui an, Gauza preeiosoa!emen bateo gurequi. Ingeniatudu

amenbat amorosoa.Ingeniatudunola emen vieitu.Nola? Pensatudu (Lotzaquibat ona)len inae berritu,eeroan eta emen 500 Gurequi unituriebatean aurquitu: uni6ne oneanBeira eein gore amante den! naidu, ta lotune

firme daiquenean:495 N aiz emanbaeigu Lotzaquibat ona

berae dezaquena bere senaleanberagabe, etzigu Jesus Jangoi(:o guiz6na.emanen obena:Orai berarequi Naidu guremcobadugu daiquena dauean gloriarenizan Jangoieoarequi. guri prendameo

eerbait eman emen:Bere amorearen Prenda ezin obeaau dugu senale, Jesus bera, ec:renbere passioaren baita ango Jaun ta Jabea:au memoriale,atzen ez gaitzela, Ez prenda utsa dena,gore maitazale glona parte da;beti Jesus ona dela. an gozatzend~~na,

emen ehastatzenda;Naibadugu lagun an aguerri OSCl,munduan gurequi, emen ematendaberae erraneigUn: emengo guisa amor6so.

KOPLAK 117

Naigaitli alaber Guc ama diglinasustentu onarequi guri sobra am6re,azi vizc6rr ederr ama itendiglinaerregalorequi; millaca fav6re,erregue beclila passatuduenaemandu berequi gugatic dol6re,erregalo errelila: ta gure gucia dena.

Jesus 6nac bere 510 Amatzendut Jesusgorputza ta OO61a ene arimarequi,emen oraiio ere ta amoreg6nen suspresente dag61a erre naidut beti,janari ta edari, nic maitatu naidutberac daqui nola, indarr guciequi,ematendu arimari. guciac orrequi ditut

505 Naigaitu berequi Onetsitzen nic dutJesusec alaco aft'ectos onnaies,sustentuarequi amatu ere naidutAzi ceruraco, efectos ongui ines,aita amorosac maite estimatzendutbere entraiiemco perfectos il naies,home gu precios6ac. ta orgatic bucatu naidut

Un erosigaitu Amatus nic placergorputz OOolequi, dut, amadezaten,mantenitzengaitu desplacer alaber,ayequi berequi: offendidezaten;o home onetsiac, guciec, deseonola ta cerequi dut, ezaundezatenpaga aitag6nen antsiac? Jesus enequi bateo.

(Nainuque deseguin)Offenses dut pena:Nainuque deseguin

Au dela medio, orren contra dena,

dugu gaitz gucien ta orri placer eguin

bai erremedio, guci gucietan

bajtare vicien indarr guciequin,

alimentatzeco,naiz vici pena nequetan.

ta ango delicienmaia guer6 logratzeco. (Borz proguac)

-Ederqui costaric Amante beclilaguefa emandigu: errespondatzeco,Eztligu faltaric, ta am6re errealaez ya, naibadugu Jaunai mostratzeco,Jesus onarequi: bortz dire proguac,Cer ya, cer eztigu eben obratzeco,inen bere escuarequi? imbez arima prestliac.

118

515 Da lembicicoaez offenditzeadeustan Jangoicoa,eta attenditzeaobras, gogos, agosez deus utsireayagos edo gutiagos.

Gauza bigarrena,ongui gucietaneguin on daiquenaberain amoretan,baitare alaberanaien onetan,in naies Aitari placer.

Biz irurgarrena,suffri Jaunarequigaitza datorrenaarimo onarequi,eta daiqueneanbaitare alegrequiJaun onaren izenean.

Laurgarrena gauza biz,proximoenganicnaiz suffritzen anitz,barca berladanic,pagatus onequi:Jaunac on izanicori iten gu gaichstoequi.

Borzgarren ta azquena,gucien corona,indaiquen obena,quadratzenzaionaJaunai aguitz aguitz,izan zelo ona,logratzeco arima anitz.

520 Ala mostratzendacaridade delafifta, progatzendaJauna amatzendela,ta anaia gurea,ta imitatzendelaJaun onaren amorea.

JOAKIN UZARRAGA

Ala estimatzendailtzen achsuria,ongui logratzenda0001 ichsuria,arimen onnaies:Onen du idunazelo duenac anaies.

(Cer aigar,a?)

Bi gauza on itentuzelo ona duenac:Armac atratzenw,Jaun onaren penaclogratzeagsltic,ta ain costadirenacarimac ont~eagatic.

Cer aigara bada,malogratzendelauztenbarimbada,ta oinperatzendelaJesusen OO61a,ta biotz epelasutzen penas eztagola?

Orai ain nola lenJesus ultrlijatzen;on nic icusten,ta ezpata ez atratzen,san Pedroc becala:Nola dut pensatzenJesus amat~endudala?

525 Guciei, 0 J,esus,gucia zuc eman;vici zure costusguci6c, jan ta edan;eta, 0 cer el~ia!,

zure defensatlinez atranai aurpeguia!

Ta ardi logratuaczure OOolar1equi,eta marcatuaczure marcarequi,infemuco otsoacel1naten berequi!Non artzai it ociosoac?

KOPLAK. 119

GOrputz odohlqui Contricio...errescatatu len,ayequi berequi DembOra ab nereac,

bere ardiac emen gaizqui gastatuac!·

mantenitzenditu Orren favoreacartzai onac, ceren ab malogratliac!aguitz estimatzenditu! Naidut negarr eguin

Zuc maite baduzuta ala becatuac

Jesus, ajolaricalbadezaquet deseguin.

yago nola eztuzu, Bearrnue eman nicdezaquezularic ene demboretanardies cuidatu, neurau deseguinicaimberce ez costaric, orren amoretan,ta artzai ona contentatu? ta alnuquen gucia

egun gucietan,

(Biotzbat be"ia)gorputz, odol ta vicia.

Norc logratzenduen 535 Langau eguinzue

Jesus ezauntzea orrec enegatic,

eguiaz bai emen, doble bearrnue

ta contentatzea, nic berorrengatic;

arc logratucodu contra nic eguindut

elcarr amatzea, charr izanagatic,

ta betico fortuna duo ta ala gucia galdudut.

530 o Jesus, ona nic Bentzait alnuquena

contentatu naidut, bearrnue obratu,

betico oraidanic manatzenduena

nere contatzendut, fielqui guardatu,nereac orrenac, naiz cela nequetan,

bioc escatzendut naiz ere acabatu

izangaitzen elcarrenac. neurau orren amoretlin.

Jesus, imbezada Bafta trabajatubiotzblit berria, contraco alderaichequibezada naiz, ta dut botatubere su vicia, gucia galtzeraiodaien orrequi beroi otTensatus,argui ta garbia ta arima erretzeraconforrne orrenarequi: beticos sentenciatus.

Orrec nai becala, Naiz anitz beiieregucis atradaien Jauna ez zervitzatu,noble ta erreala, biotzas bererevici eta ilnaien bearrze estimatu,soUic orrendaco, agoas aipatu,gucia izandaien gogoas pensatu,berorren gloriataco. borondateas maitatu.

120 JOAKIN LIZARRAGA

Etzen hin emia 545 Nola neiquen izlin!maitatzea, ez aguitz Ah ta nola naizen!biotza prestua Jaumii banitz eman,baldin izanbalitz, J auna nerea zen!ain amable delliie: Ta ni Jaunarena!Amatzendire anitz Tratu ona baizen,gauza, vanoae direlaic. enetlieo bai obena.

540 Jauna eztlit amatu Ongui berarequi,nie bearr beeala, eel' etzeiqUle espera?bai agraviatu, Gucia berequi,naiz maitedudala on gueia be'ra!aseotan nie erran, Ta bera prest zegoamore erreala nere betetzl~ra,

ez izan, bai itzae eman. ta ni nai beeala nego!

Gauza arrigarria! Ongui negoquelaie,Biotza eertlieo, gaizqui paratunaiz;Jaun maitagarria, favore nuelaieezpada orrendaeo? Jauna, ni e6ntra naiz,Eztuena amatzen, ezi intutenetlingusto gaichstotaeo gaizqui, gainduda gaitzta galdua da eontlitzen. gueia nere caltetlin.

Ni naiz alaeoa,Contricio....ta ya eel' inendut?

Ene J angoie6a, Baiia pena yagonegarr eguin naidut dut offendituasorren alcinean, berori, ta nagota eonfiatzendut nere beeatuasberorren ontasunean. sines penaturie,

gaizqui pagatuasAtricio.•. berorri ehoil alqueturie.

Aldebat pena dut Orree amatu nilneurau nie galdua; Nie ori ez a.matu!orai ezauntzendut, Orree ongui niri!baneique sandua Nie gaizqui pagatu!izan ta Jaunaren Orree ni salvatuhume estimatua nai, nie malogratuta heredero eeruaren. eta galtzera botlitu!

Obe emengo ere, 550 Orri nie zorr diotJauna amatubanu: didan amon:a;On denie benere ordana emandiot,deus ueatzen eztu ab! desamorea;bereai; noblequi ta eonfessatzendut:bai regalatzendu sobra favorc~:a I

eseu ta biotz onequi. esquerr gaiehstos pagatudut.

KOPLAK 121

Ori da oneguia, niri ongui itetic,liberal prestlia; naiz errecibituni charr itsusia sobra gaizqui nere aldetic.ta mezquin itsua!Orrec eman ta emlin,

Creationic orren escuaerchitu neure caltetan. 4 Orrec eguinnau ni,

berori ezaunduric,

Jaunaren favoreta gucis onetsi,

zembaiten oroipenata zervitzaturicemengo vician,

Orren on emanac guero goraturic

nola nic contatu! gozarazreco glorian.

Gogoan tudanacDitut potenciac,bearrtut aipatu,

naiz ezin guciac, orren logratzec6,

eta confessatu ta gauza guciac,

nere esquerr-gaitz itsusiac. niri laguntzec6,orrec manaturic;ceruco lurreco

Nil mali direnes ni inguraturic.

1 Benic bein beftere Ebec eracusrenniri in eztidala niri zervitzatus,gaizquiric batere, ta nic ez icasren,merexi becala, gaizqui bai usatusnic, di6t, ta di6t, Jauna offenditzendut,alque daquidlila, ala malogratusmotivo sobra emandiot. ni, ta gucia galtzendut.

Praedileetio Conservatio

2 Bai beti onetsinau 5 Criatuduena

eternidadetic, bein, sustentatzendu

ta favoratunau beti, beau dena

beti biotzetic; orrec supplitzendu,

berez on izanic, ta bere bamean

gucia beretic, bai mantenitzendu,

eznuque deus nereganic. nola amac aurra berean.

560 Guti ze arguitzea

Continuatio eguzquiarequi,ta mantenitzea

555 3 Guerostic onat du munduco gauzequi,contino seguitu berac berac naiduongui iten; nai eztu den guciarequibeftere guelditu mantenitu, ta ala itendu.

122 JOAKIN LIZARRAGA

Gorputz ta arimaren Redemptiobenis nie tutenae,eta munduaren 8 Nore .isqui estimatuzorrtiot direnae, Jauna gueis ona,baitlire istanteae eeren reseatatunie vieitutenae, baizuen guizona,ta bere beso amanteae. etsaien eseura

sujeto zegona

Praeservatiomanaturie (etsiturie) infer-

[nura?

6 Bada plaga, pena, Barea1zea soUic

gaitz milla millatliie, ta resc:atatzea,

baita, yago dena, nolanai izanie,

oh eembat eulpatliic ze sobra amatzea:

nau ni preservatu Baiia aren modua

aguizeizquenetlitie, sollie pensatzea

ezpanindu ni maitlitu! da adrniratzeeo mundua.

Cembat ere direnculpae eta penae Incamatiogorputz ta arimarenizan eztutenae, 9 Cerotic jautsirie

onenberee dire ango erreguea

doai Jaunarenae, mundti.ra, jaintsirieta estimlitu bearrdire. zamarra gurea,

artzai I()na eguinda,ta Magestadea

Expectatio guregatie deseguinda.

7 Bada esperatzea, Bazuque bai obra

zuquelaic buelitu, eguin itzbatequi,

ta ez eondenatzea, baiia amatus sobra

zuquelaie bulcatu, naizuen obequi

oh eer amorea! erremediatu

Nola nie pagatu? gu ta exeessoequi

o nolaeo favorea! honratu ta erregalatu.

565 Milla aldis nindueilta galdueo ni, Conve:rsatio

nai izan bazuebai ta aguitz justoqui: 570 10 Beira guizonequi

Orai libraturie tratatzen, diola:

bere eseuarequi, Ona ni zuequi,

nagoque humil renditurie. laguna ala nolahere lagunequi.Erragun dagolaya Jangoie6a gurequi.

KOPLAK 123

Artzentu guciac, Guciac barcatzen,guizon ta emasreac, naibarimbadute,andi ta chipiac, ditu, ta libratzen;zarr eta gasteac, berec ezpadutesano ta heriac, nai beren gaizquia,abrats ta probeac, progatucodutebaitare becatariac. guciec au den eguia.

14 Orren amorea,Praedicatio Jesus oneguia,

eta favorea11 Beira predicatzen gucis gueieguia

eguietafedea, itsatzenduenabaitare mostratzen gucien beguiacerlico videa, ta admiratzengaituena:gucien quidatzen,ta guizaguendeaoneratzen ta salvatzen. Passio

Da agueri gueienicOperatio pena passatzean,

ez bearr izanic,12 Milagroac iren, ta ala penatzean

heriac sendatzen, ab! nor norengatic,gaitzac deseguiten, eta acabatzeangaichst6ac botatzen, Jangoico dena enegatic!ilac ere vizten,erremediatzen Sanduen sanduamundua bai, ta berritzen. gu gaichstoengatic!

Jaun offenditliaguizacharrengatic!

Curatio Emanes vicia,emateagatic

13 Becatuen etsai, guri bera ta gucia.ta becatariaceguiaz ongui nai;ala nola ardiac Eccleslae aedlficatioartzen artzai onac,curatzen heriac, 580 15 Mostratudu ere,ala J angoico-guizonac. eliza plantatus,

baitare ontan bere575 Atozte enegana doctrlna paratus,

gaizqui zararenac; ta sacramentliac,ni quentzentudana ta aimberce passatus,zuen nequepenac; tuen mereximentuac.ni zuen atzean,ezi ongui daudenaceztaude ala bearrean.

124 JOAKIN UZARRAGA

585

Emen da fedea,guri arguitzeeo;emen da leguea,zuzen ibiltzeeo,ta saeramentliaegraeia izateeo,laglintzae gauza santUae.

Vocatio

16 Voeacioarenona nola aipatu?Ni bere elizarenbamean paratu,nola eztaquitela,bai nau, ta eontlitubere eeheeo hume naizela.

Cognatio

Ala dut aieoadatequen obenaAita Jangoieoa,ta Ama berarena,anaiae Sanduae,ta bearr dutena,aide lagun aingueniae.

Anaia andienaJesus, ta bunia;eguiaseo ayena,ta ni zarrmendua;Jesus artzai ona,ta ardi mareatuani bere odolas nagona.

Ardigoni dioeman bere izena:Deitudu Christio,baita Christorena,eontino oroidaienbetiro, norenaden, eta eonformadaien.

Lengo diluviouniversalean

zen erremedioarea admirablean,oraieo elizarenelaro seiiaIean,ta Salvazale soUaren.

Cer gure fortunaJesusen piedadesaurquituduguna,ta gure maldadesmerexi eztuguna,sollie c:aridadesJesusec~ emandigooa.

Zembat itsuturiedoaz ilumbeanbetieo ondaturie;ta gu usteeabean,o Jesus, gozatzenorren egalpeanemen, I~ta an esperatzen.

Ordinatio

17 Ez ori soUic, ez,bai eguinnau bereMinistro ni berez,atzendurie neredeusgutitaeoa,ezpaitut beiieremerexi dieha alaeoa.

590 Nondic goratzeani dignidadean?Nondie paratzeagueien gaiiean?Nondie gozatzeani bere maiean,ta ala erregalatzea?

Ta administratzeanie saeramentuae?Eta bareatzeanondie beeatliae?Nondie tratatzeanie gauza sanduae,eta arimae quidatzea?

KOPLAK 125

Guero gendearen ta ladrongarrequierreverencia, ta Longinosequi,ta alimentuaren Magdalenarequiduten deeencia: ta ZaqueorequiOnere nausia ta infiniciobatequi.Jesus, da au graeiaorrena, orrena gueia. Baiia proprioqui

seme galdugw-abeeala artumiu nf

Revoeatio bai Iengo leeuraaitae besareatus,

18 Beree graciabat eta vestidw-aeguindida aseotan: berea berriz paratus.Itzuli atzerat nineure ealtetan,billatu, deitunau, Communioeta artu soiietanardi galdua eearrimiu. 20 Aren itzulian

aita alegratzenda,Onere artzai ona, eonvitbat anmano aita onegufa, ala explieatzenda:emen ni nagona Semegau galduanegoque, da eguia, ze eta aurquituda,galdua ososoa Ha ze, ta da viztua:betieos gucia,ezpalitz ain piadosoa. 600 Oh! eer eonvita emen,

eonvit erreala,Jaunae itenduen

Justitieatio Jangoieo beeala;non ematen dago

595 19 Itzuli deneeo niore pensa-alaberla admititurie, baiio yago ta gueiago!penatu deneeoberla bareaturie, Nore pensa beiiere,naiz den infinito, emaneneiolautzi atzendurie! Jesus onae bereConfessatu eta quitto. gorputza ta odola

janari ta edari,Cembat aldis quendu- ematenden nolatidan beeatuae, aldarean guizonari?ta tuen atzenduJaun bedeieatuae! o eein artzai ona,Ain aisa, ain doaiie ona ta onegufa,arras borratuae, Jangoieo-guizonaguelditugabe errestorie! inic aehsuria!

o earidadea!Eguindu nerequi Ta ezta au iduria,nola Saulorequi, bai errealidadea!

126 JOAKIN UZARRAGA

Sineztenbadugu, Inmolatiogucien gaiieandagona artzendugu 22 Egon, ta ematendaguc naidugunean, nauten aldioro;sustentu becala sacrificatzendagueuren barrenean baitlire egunoroerregalo erreala! milla aldis amores

beti ta errioro,

Cohabitatio gu betetzeco favores.

21 Beti izandezagun 610 Cer da an icusteapresente, emen dago achsuri obenacontino gau ta egun, ala, ta icasteaain nola lenago, motivo duenanaiz velogarrequi, sacrificatzeco,diola: Emen nago baita, bearrdenaona ni beti zuequi. gure partes supplitzeco?

605 Nola vicigara Jaunai ematendubeti lacerian? placer ta gloria;Jautsiric onara gozos betetzendudago gure erdian here ama Maria;erregue gorena ceruan direneiemen atarian honra, 18 saria,eman naiac bearrdena. an sarrtzeco, zorr dutenei.

o cer occasioa, Lurrean gaichsroeinaidena escatzeco!Asqui da oracioa, piedade: logratzen;

on dena izateco: on eta justoei

Norat doaz, norat, gracia uumentatzen;

erremendiatzeco? pena zorr dutenei

Onat betoz, bet6z onat. paga, tu barratzengucia berac guciei.

Un Noen arcaticusoa egatuzen,

Commlllnieationion loiengaticezin baratuzen:Itzuli ta biurr, 23 Beira ya fortUnaarcara sarrtuzen, comunicatzeascontent egoteco segur. ain aislll duguna,

ta conversatzeasAttendi cer dion guc emlguerequi,Jangoico humanoac: ta ala tratatzeas,Gorputza non dagon, nola adisquidebatequi.arara arraiioac:Ala bere aldeanarima sanoac,nola ceru-pocalean.

J. LlZARRAGA. Cembait copla Jesus onaren honra ta amoretan, 31garrenjolioa.

KOPLAK 127

An dago apalduric, Gubernatioezgaitzen lotsatu,ta dago alchaturic, 620 24 Ta providencia,ezgaitzen alchatu, norc consideratzen,baicic ellegatu cefiequi gucianoiznai ta mintzatu, duen govematzen,ta naitugunac escatu. ta aitaren guisara

humeoc quidatzen

615 An dago aditzeco betiroco vicitzara?

noiz naidugunean,Aitac humearibeti tratatzeco

humore onean, aldisca dulceac

eztliqui punturic maite duenari,artzen, dagonean aldisca azoreacgure biotza curturic. ematentio bai,

ceren amoreac

An bada oracioan alas olas ongui in nai.

comunicatzenda,Jangoico onac alacomunicacioan

ona apegatzenda, onac eta gaitzac

Jesus onarequi tU nasten beeala,

jangoicostatzenda, gogorrac, beratzac,

Jangoico guizonarequi. on naiez guciac,gozoac ta latzac,

Gaichst6ac an ontzenontzeco bere onetsiac.

negarr dolorosos, Ala naiz paloacjustoac an artzen artu beraglinic,sugarr amorosos, dire erregaloac,guciac prochatzen, amorez izanic,biotz piadosos salvatu naiez g1i:guciac baitu tratlitzen. Ceruan iganic

EntendamentUaesquerrac emanentugu.

emen arguitzenda,Doct6re Ainguerua Custoditioemen eguinada,esperanza azitzen, 25 Berce favorebatfedea viztenda, itendida andia,caridadea goritzen. lingo ainguerubat

Arima edertzenda nere guardia,Jaunac manaturic:

eta sandutzenda, Cuida nere ardia,biotza vizcortzen eztliien joan galduric.eta alegratzenda,gaitzetliic sendatus,ones betetzenda,Jaun onac comunicatus.

________________________________________---1

128 lOAKIN UZARRAGA

625 Sineztenbadugu,dichosoac gara,principeblit dugujautsiric onara,nola aurgueben aurtzai-fedea, non zara?-ta nola ardigonen artzai.

Beira bada beras,arr miserableafedesco beguiasaingueru amablea:Argui ederr garbia,ona, admirabIeaeguiten zuri guardia!

o aingueru ona,Jangoicoarena,enequi dagona,guardatzennauena:Argui ta quida ni,nola Jaunarena,ta salvabenaza beti. Amen.

Filiatio Mariae

26 Guardia emateaguti bazequigu,ama ta amanrea,bai ama emandigu:Ta ama nolacoa?Gogos eztaquigupintlitzen ere alacoa.

Amaren izenada gucis gozoa,mostratzenduenapiedade osoa,amagau duenacdu poderosoa,emateco naituenac.

630 0 ama Jaunareneta ama nerea,mostrabez amarenenequi amorea,vicitzan, iltzean,eta podoreaJaunarequi il ondorean.

Cognatio

27 Ama ta erreguinaau befll duenac,bere da jaquina,tuela an direnacgoiti bereala,ongui naidurenacanai arrebac becala.

Maite barimbadutgucien burlia,beraren ordes dutfavore ainguerlia,ta ango guciequifavore I:::erliaberen erreguinarequi.

Inspir81tio

28 Cembat eta cemblitfavore eguindida!Ontiio berceblitcontino itendida:Bera dago obratzen,bera dagoquidabarnetic beti inspiratzen.

Zer da au, Jauna, zer da?Bere Espirituacomunicatzenda;nerea arguitliabere arguis edertzen,eta gorituabere suan da erretzen.

635 Ala biotzeradli amoltsu mintzatzentirAtus onera,eta erretiratzengaitzetic, eta alacerlira quidatzencharrgau tiraca becala.

KOPLAK 129

Cooperatio Protectio specialis

29 Jangoieoan viei 30 Baiia nie, Jauna, nieta moguitzenglira, nola agradeeituberagatie ezi, durena orrenganiedeus ere ezpaieara, bai erreeibituberaren menean bereehs? Ezi enequigu garena gara, anitz eguinditunola amaren barrenean. eztuenae anitzequi.

Berae ez emanie, Enequi eembat dendeus ezin obratu ona, ta noraiiogueuree gueurenganie, ni jaio baiio len,ez nai ta ez penslitu: ta andie onaraiio,Onie barimbada, eztUt nie orano,ez ni, bai laudatu eztUt egundanobera, berae eguina da. pagatueo araraiio.

Onean da lentzen, Oh! eembat gaitzeUiieberae du prestatzen, atranau onera!berae du laguntzen, Heritasunetaieberae du bueatzen, ez nau utzi iltzera!graeiaz guefa, Cembat peligroUinta alare eontatzen ez utzi galtzera,gureUieo irabacia. ez sartzera ere aseoUin!

Conta naituzunae Gaitz ineztudanaeobra on viefae, orren favoreae,zue eguintuzunae, on eguintudanaeandi ta chipiac, orren amoreaeeguintu zurequi ditut, ta innuzquenaeberae, ta guciae orren merchedeae:zue baiio berae obequi. Culpae soDie neuronenae.

640 Ala ineztuena 645 Oh! nere pausuaebego penaturie; eein ongui quidatu,anitz induena, nola tropezuaenaiz alegraturie, tuen apartatuberai begoqufo orrCe; nie guciaagradeeiturie; contra malogratu,nore yago, yago zorrdfo. gaizqui passatus vicia!

Onguf passatzeeo,eer dida ueatu?Sandu atratzeeo,eer zaida falUitu?Berorren aldetieguefa sobratu,faltatudut nie neuretie.

-------------------------------- --

130 JOAKIN UZARRAGA

650

Provissio

31 Campotic, barneticbaditu medioac,cerotic, lurreticere erremedioac:Guizonac naibadu,nonnai auxiloac;gucia Jaunac emandu.

Duzu ya, christioa,Christoc prestaturic,daiquen prevencioa,videan sarturicgracia izateco,ta ontan fmnaturicbere glorian sartzeco.

Fedea duzu len,arguia becala,icusteco cein denvide erreala,nor den Jangoicoa,Christo bereala,eben gauzac ta gogoa.

Guero da legueaibiltzeco zuzen,bai zuzen videa,beiratu, eztaienesctii edo ezquerrmactirrtu, ta daieneguin Jaunai gucis placer.

Ta sacramenttiacttizu graciarenorr instrumentuac,ceiiequi Jaunarenodola applicatudaien, ta arimarenona logra ta aumentatu.

Orr ttizu oracioaceta predicuac,cantac, bedeicioac,libru sagrattiac,persona sanduac,eben exempltiac,artzaiac ta artzai-buroac.

Gucia emanzaizu,naibarimbaduzu.Cer ya faltazaizu?Eguin bearr duzuzeure dena, orrequiJauna laglin duzu:Salvo zara Jaunarequi.

Praedestinatio...Salvatio.•. Glorificatio•..

32 Badire favoreirur secretoac,Jaunaren amoreonen effect6ac,jaquin eztaizquenacsegur, ta affect6acnai ta lesperatzentuenac:

655 Predestinacioada etemidadecodeterminacioa,berechs atratzecobere escogittiac,ta coronatzecoAitac hume querittiac.

Salvaciloa badagracian da artzea,ona barimbada,ta besarcatzeaJaunac onetsiata segurantzea,naiz ez agueri gucia.

Glorificacioabetico glorianda coronacioabere compaiiiandichosorena,Jaunac an goitianerregue eguitenduena.

Predestinaturienauean ni, graeianemen firmaturie,sartzeeo glorian,eztlit seguninza,bai nie memorianorren 6na, ta espeninza.

KOPLAK 131

Seme propiarietzion barcatu.baicie munduarizuen entregatugu guciengatie.gueiae ya emantuguri onequi onengatie (Rom. 8).

Ortaeo, Jauna, nieseiialerie ereeztlit neureganie,mostrabat berere,nie eonfessatzendut,eztlit nie batere;orrenae bai eontatzentut.

660 Di6t nie dutelaJesus amazale,onee di6 delanere salvazaleorree bialia;dut au nie senale;au daquidala valia. Amen.

Ber6rree emanadut nie seiialegau,ber6rree erranadut ere itz andigau:Mundua ain maite dubai. ezi semegaubere baearra emandu:

Sineztenduenaenebaitan. orieztaien eondena,bai vici eternoqui.eeren billatzeragalduae et6rrinitzan ni. ta salvatzera.

Bai san Pabloe ereei6n orrengatie:Caridade beregueieguiagatie.eeiiequi maite gugaitlien. orgatiebere semea bialidu.

665 On zaida errareaJesusee Martari:Berriro vizteata vicitza naiz ni:sineztatzenbadanibaitan firmequi.naiz ildaien. vicieoda:

Viei ta sineztenduena nibaitan,ori ezta ilenbetieos seeultin.Sineztenduzu au?Bai bai gogotiean,Jauna, ni berea bainau:

Sineztendut, ta aseoprogu da eguiaren,Jangoieo eguiaseobaearr vieiarendela on semea,mundura etorridenChristo Jaun ezin obea.

Nie betieo onarenau dut seiialea,Jesus arimarenbai salvazalea,orai graciarenbaita emanzaleaemen, eta an gloriaren.

Ditut seiialeaeexeesso obratuaeain admirableae,orree passatuae,orren amoreae,orren trabajuae,nequepenae, dol6reae.

132 JOAKIN UZARRAGA

670 Ditlit seiialeac sentencia segui,Belengo gambela, dela ceruraco,s6cac ta cateac, dela infernuraco,columna cruela, dena dela, seculaco!azote, aranzeaceta canavera, Juez Jauna goiti,gurutze, lanza ta itzeac. infernua beiti,

ainguerliac andlc,Sacramentlia dut deabrliac emendlc.seiiale andia, Campotic, barnetic,presente non baitut aurretic, at~etic,

Jesus den gucia, pres6a arrichscos betetic!inic enetlicojanari edaria, Librlia atracoda,azi iiliies ceruraco. non dagon gucia;

anche leitucoda

Juicioaren...on eta gaizquia;andic eguinenda

(Berorren aurrera)zuzen justic:ia,nori berea emanendli.

LotsatzennautenacLibrugau d;i bereneure becatuac,

ezauntzentutenac, jaquinde arguia,

baitlire alchatliac, justiciasco I~re

contuac, carguac, deitzenda eguzquia,

nola ajustatuac! an oja batean

Contra nere· descarguac. leitzenda gucia,ta gucia batbatean.

Deitzen nautelariccontuen artzera, Gucis aguerturicnaramatelaric an nere gucia,berorren aurrera, an nic beira.turicJauna, noraco naiz? neure itsusia,Nola an aguertzera oh! cer lotsadura!icar iclir egonennaiz? oh! cer agoma!

oh! cer nere, icaradu.ra!

Ta aguertzennaizelaic,cer lotsa ta alquea!Beiratzennaizelaic (Salvabenaza ni)preso ni probeaerchi inguraturic, 680 Sentencia aditzeconere esquerrgabea ya ya nagolaric,lengoa. gogoraturic! ta condenatzeco

Vicitza da lablirr;peligros beteric,

675 nora naique biurr,eriotza da segurr: apenas delarlcContuac an erchi, justoa doi doia segur?

------------------------- -- ----

KOPLAK 133

Erregue gorena, Aimberce preciotansalvo naituenac erosimiu bada,salvatzentuena orren attenciotan,graciaz obenac, Jesus, imbezadasalvabenaza m gracia atratzeasontasun orrenac salvo, bada ezpadaJesus onaren onequi. attencio nere escatzeas.

Oroibedi nola,Orrec atrazliesalvo Magdalena,

Jesus, emanzlien ta salvatuzliegorplitz eta od6la, ladr6n izanzena,ta passatuzlien baitare bai lanzasaimberce enegatic: herituzuena:Nic merexinlien Betenau ni confilinzas.pena quitto biz orgatic.

Gracia escatzendlitEguinzen orrequi nie indezadala,daiquen gogorrena, baiia merexi ezmt;orrec ez merexi, ona den beeala,me bai zorrnuena: here onagaticAh! cer justicia! imbez; ez nazalaMerexi eztutena galdu neure eulpengatic.enequi indaien gracia.

Nor nainliquen juez,(Ez utzi galdua)

balequida eman, 690 Contabenaza niez nlique nai nic ez ardi mareatliahereeric, bai izan here marearequi,herbera dutena, ta regalatuaeta content erran: saeramentuequi:Ene Aita da juez dena. Ez litzi galdlia

infemlian otsoequi.685 Aita ain onegula, OtOi ot6i, Jesus,

ni maite nauena m bere arteguianyago ezi vicia,nigatic i1dena,

idliqui naiz rehlis,

eguin ta deseguinta bere gracian

ene am6res denaeseuieeoequi,

sobra sobra; yago ezin.ta guero g10rianhere bedeicatuequi.

Nola eonfiatu Bada, Jesus, ea,hearrdlit ez nauela tratugau bienanai ni condenatu, biz, -ori nerea,bai salvanaiela ta ni herorrena-heregau, ain nola bien firmaequin:mal6gra eztaiela Jesus Joaquinena,here passio ta od6la. eta Jesusena Joaquin.

134

Eseatzendurenanie eztlit mereci,mereei eztutenaongui imbez enequi,bada dli padeeigaizqui ina berequi,etzuelaric mereei.

Merexi etzuenpena, ala iltzeeo,baiia amore zuen,Jauna, sobra ireeo,merexidudananiri ez emateeo,bai merexi eztudana.

695 Exeesso eguindliamores; viciaemanes, emainduaisa ya gueia;oraieo gracia,gueroeo gloria,gueia dli irabaeia.

Amore erreala,deshonre andianladrona beealaladronen erdianvieia ematea!Orren izerdian,Jesus, gure ongui izarea.

Galdezan eztlit naivicia ta odolaberriz, bai arimaiproehadaquiola,arias vizdaiela,orrCe daqui nola,senda ta salvadaiela.

Aimberee doloreeostatuzaionaeta aimberee amoreoraiio dionasalvatueodli baiorree, Jesus ona,aisa dezaque nolanai.

JOAKIN LIZARRAGA

Aimberee eostarieerosinauena,eztlit ya dudarie,naizelaie orrena,atraeonauelasalvo nazaquenasalvatu nolanaidela.

(Sanduen glorian)

700 Ene salvatzeagauza andia bada,erueifieatz4~a

berori yago da;au dli permititusalvatu naies; yaura naicodu eumplitu.

Sandlien gloriannola ni goratu?Ladronen t:rdianJesus ze paratu:Cerlieo emegueanaizen beitiratu,goratzeeo ni probea!

Merexibaditutpena infernueoae,nola nie naiditutgusto eeruc:oae?Ona diotena:Nola Jangoieoaezlique padeeitu pena?

Impassible denabeira araguiturie,passatzeeo pena;beira azotaturie;penas ta doloresbeira aeabaturie,onetsis ni sobra amores!

BiOc naituenae,eein yago, pizatu,edo Jaun gorenaeaimberee passatu,edo nie beautelaeerlian goza1u,erraindu, ura yago dela.

705 Ea bada JesusJaun maitagarria,ona zure costusni becatariavidean vicinaiz,ta zu quidariazarela, ceruraco naiz.

Mendia oreiiarenomenda egoquia,ta sagarroiarenarria toquia:Du choriac ereaurquitu cafia;zure llaga dut nic nere.

Nic mereximentuzureac contatunaitut supplimentunereen; juntatuzuc ayec ebequibatean; cantatunic victoria zurequi.

Ni zure meneanutziric vicinaiz,llaga barreneancontent alchatzennaiz:o Jesus, zurequibeticos salvo naiz,gozatzeco sanduequi.

(Betiro cantatus)

Zure gurutzeascerua aguertzenda,zure eriotzeasarima viztenda,zure llagaequiongui sendatzenda,eta indartzen penaequi.

710 Zu preso uzteaze gu libratzeco,Jesus itsusteaze gu edertzeco,azoteen penaze dispensatzecoguri guretaco zena.

KOPLAK 13S

Zure deshonreachonratzengaitu gu,corona zureaccoronatzengaitu,ta passio samiiiacseguratzengaitugoratzeas atseguiiiac.

Emen ni naucazunitas etsituric;o Jesus, inzazunagon firmaturiczure favoreanbeti, ta alhaituricfede, esperanza, amorean:

Orai alchaturiczu nic ala amatus,an guero aguerturicgozoso beiratuszure ederr andiac,betiro cantatuszure misericordiac. Amen.

(Misericordias Domini in aeter-num cantabo.)

III.-COPLA-GUISA BATZUC GOZATZECOSACRAMENTUSANDUAREN

LAUDARIOETAN (1)(Eguinac guerra-demboran etsaien ertean,

naigabeen ta tristuren arintzeco ta ematzeco)

(Jesus, o"en amorea) 6 Amoresco su andia,Jesus orr ichequiric:

Jesus, orren amorea Enegana su chindianiorc ezin asqui estima: sarrbaledi viciric.Mostratu naies bereaemen dago nere arima. 7 Achsuri ederr oneguia

da Jesus ene mairea,2 Nola nola estima nic ni naiz naizen anchumea,

Jesusen caridadea, Jesusena naiz gucia.beiratus deseguinicnigatic Magestadea!

(Nola nola eguzqu{a)

3 Jesus, ori enegatic 8 Nola nola eguzquiaain andia ta ain chipi! ala dago alchaturic?Badacusat cergatic: Ala ere ni guciaAmorosteagatic ni. ala nauca suturic?

4 Jesus naidut ilartaiio, 9 Orrgo suac, orrgo garracbarimbadut biotzic, ene entranac erretzen,yago ori guciac baiio, ay6tsac eta negarracori naidut bacarric. orrec orrec atratzen.

5 Jesus onac maite ni, 10 Gloriaco erregue beraDic ere maite Jesus: emen ala alchaturic:EITe ta ilbanindedi Jautsida cerotic beraojala amoresco sus. gutas amorosturic.

(I) A G N, Fondo Bonaparte 2, 1-22 fol. (5-garren foliazioa) (1793-1813 bitartean konpo­8atua). latorrizko titulu 080a: "Berce cop/a-guisa batzuc mo/de gutitacoac a/a no/anai,gozatzeco Sacramentu Sanduaren /audarioetan". Cf. Sarrera, 20 or.

138 JOAKIN UZARRAGA

11 Nola dauca apalduric 20 Ay Jesus, amatu eztuguain apal Magestadea? nola duen merexi,Ain gora goraturic atzendu bai sobra dugugure zamarra probea! ta otTenditu gueiegui.

12 Beira erregue cerucoa 21 Amantea ta amableagure lurreraturic, da Jesus on oneguia:beira guizon Jangoicoa Ni pobre miserableazamarras vestituric. esquerr-gaitza naiz gucia.

13 Anchume-larruarequi 22 Naiz izanic alacoaamatunau orrec ni:beira guero achsuria,Ta nic, ene Jangoicoa,gu gaichstoen cargarequiez amatu berori!gure guisa ta iduria.

23 Gucis amatunaidut;14 Beira preso gure amores bearrnue beti amatu;

asco guisas loturic, contra eguinas damudut:beira penas ta dolores Barcatu, Jauna, barcatu.azqueneco galduric.

24 Nora nora joanennaiz,15 Bere amaren sabelean Jesus, orrec utziric?

beira lenic bilduric; Guciec utzia naiz,gambelaren agotzean atariac erchiric.chipitto paraturic.

25 Orren atariemra16 Beira preso baratzean, itzultzennaiz, Jesus ona,

guerochsago pilarean, ez nazala desampara,andic berla gurutzean, o! Jangoico den guizona.ta -beticos aldarean.

26 Berce nion lecuric,

17 Naiz iganic ceruraiio nion ez amp:uoric,ceren ezm sanduric,ta jarriric goienean,ori becalacol'ic.emen dago preso oraiio,

beira preso aldarean. 27 Amore du ta podore

18 Cergatic ala ori preso,iteco limosnllgau;Jesus, eguinhez favore

Jesus 6na, cergatic? salvatzeas pobregau.Gugatic aimbeste exceso,Jesus ona, gugatic. 28 Jesusen izena da

prenda salvacioaren,ezi Jesus deitzenda,

(Nola du becatoreac?) ceren salvatzenduen.

19 Nola du becatoreac 29 Cergatic arimac duamantegau amatzen? aimberce aimberce beldurr?Amore ta favoreac Jesus onac naibadunola ditu pagatzen? salvatzea du segur.

KOPLAK 139

30 Daquit, Jesus, dezaquela, 39 An sanduac gloriastatzen,baita gucis poder6so; nauten gucies omitzen;daquit ere naiduela, emen gure graciastatzenbaita gucis amor6so. ta aranico prevenitzen.

40 Ez solamente gurequi(Enegatic jautsice) Jesus ona egotenda,

bera here donoequi31 Enegatic jautsice gurebaitan sartzenda.

cerotic Jesus nerea;enegatic jaintsice 41 Inic arimen esposogure zamarra probea. 18 erregalo gueieguia,

graci6so 18 amoroso32 Enegatic vicize ematenda den gucia.

betir6 penaturic,enegatic ere iltzepenas acabaturic. (Aditzen ta mintzatzen)

33 IIda, ta iltzeco indu 42 Aditzen ta mintzatzen,len testamentu berria; vicizelaic, zutenec,guretaco anutzidu dicha andia contatzenhera 18 bere gucia. zute bai zequitenec

34 Berceric ere ezpaze, 43 Bada sarrcencen echeanene Jesus amablea, Jesus, an ce dicha obena,sobra bai bai sobra ce gracia 18 gl6ria bareanSacramentu admirablea. mundug6n18n aldaiquena.

35 o Sacramentu gorena, 44 An salvacioa bateo,non Jesus ematenden, an vicitza ta alegria:passioaren oroipena Testigo 6na da Zaqueo,eta prenda gloriaren. progu Marta ta Maria.

36 llta herriz vizturic, 45 Zaqueo guiz6n chipiahere cerura iganic, zego iganic arboIean,dago emen alchaturic, icusnaies Jaun andiaezin quendus guganic. vidanabarr passatzean.

37 Etze content Jesus 6na 46 Jaunac arri alcineticnaiz guciac emanic, di6, aguerrtudeneco:guelditus bere guiz6na Ea berla jautsi ordic;heragabe bacarric. egUn naidut zure echeco.

38 Goiti dago poder6so 47 Arc echean artzenduene Jesus aguerrian, Jesus ona gustorequi;bai emen ere amor6so Jaun onac betetzendumanera miragarrian. ones bera bereequi.

140 JOAKIN LIZARRAGA

48 o Jesus, eein ona den 57 Ayee gozatzendurenaarturie eeheetan: osoquir6 ta aguerrianPensa eer izanenden da nic ehastatzendutenasarturie entraftetan. manera miragarrian.

49 Ezin pensa, ezin erran 58 Destemian naibadugunie alaeo favoreae: ang6 erregalorie,Eguinzuzque, zuzque eman o Jesus, ni6n ezmgusoUic orren amoreae. ori beealaeorie.

50 Nore alaeo amanterie 59 ErregaIo eerue6aseeulan ieusidu? emeng6 guisatudu;Nore ala bere humerie banu nie 6na gust6a,seeulan onetsidu? gloria-urrin ta gusto duo

51 Amae hume maiteena 60 Beree favorebat yago

aeitzen bere esnearequi: egotea alchaturie

Jesus 6nae probeena eontino, eeren baitago

bere gorputz odolequi. gutas amorosturie.

52 o Jesus, au eer fines? 61 Nainuque Jesus gozatu

Cer naiotedu logrlitu? emen daiquen difta nie:

Naidu bai naidu sines Bearrnuque: omeo amatu

gu berequi bateratu: ori gueis ta sollic.

53 Besarea miragarrian62 Amoreae amorea,

erehitu gu beretaeo, suae sua viztubez,

berarequi orai vician orrenae, Jesus, nerea

gauden, eta seeulaeo. amatzeeo nie sinez.

63 o Jesus, arnatzennau

(Cerunico acitzengaitu)segurqui, amatzenbadut;elearren amoregau

54 Ceruraeo aeitzengaitugloriaraeo prenda dut.

Jesus 6nae ederrqui, 64 Nola Jesus su vieiaala erregalatzengaituan den obenarequi.

enebaitan sarrturieez nago ya ni gueia

55 Jesus bera amenbateanamoretan urturie?

ematenda alchaturie, 65 Beti presenile aldarean,aguitz realidadean, ta jatera ematendanaiz guti iduritune. Jesus, nauten egunean,

56 Naiz aingueruee munduanta egun6ro offratzenda.

nai ones gu supplitu,ezlezaquete eeruanonagorie aurquim.

J. LIZARRAGA. Copla-guisa batzuc gozatzeco Sacramentu sanduaren lauda­rioetan, I-ko folioa.

KOPLAK 141

(Cer den Jesus beiratzea) 75 Ta emendie seguitzendena,gure arimen galtzeas

66 Cer den Jesus beiratzea luquela gueiago penaan saerifieaturie, ezi berriz iltzeas.nola aehsuri ezin obea,

76 11 eztaique, ta eztu yagoain manso ta humildurie!penarie ya sentitzen,

67 Loturie, golpaturiealaere oraiio dago

len, eta azotaturie,passatliae berritzen.

gurueifieaturieeta OO61es usturie. (Emen Jesus oneguia)

68 Nore ala paratudu? 77 Emen Jesus oneguia

Eta eer eulpagatie? presentatzenda aldarean,

Eztu eulparie, eztu: nola baqueseo uztarrguia

Gucia da enegatie. Jangoieoaren aleinean.

78 Presentatzentli zauriae,69 Culpae izanie nereae, neque, pena, tormentuae,

Jesus ona nore ildu? eri6tz, 0061, izerdiaeNiri didan amoreae, eta mereximentliae.amoreae eguindu.

79 Alaeo miragarriae,70 o am6re gueieguia, Jesus ona, eergatie?

gurueean ilduzu Zarr eta herri gueiaegure Jesus oneguia: guciae guregatie.Aldarean eer nauzu?

80 Offratliee gurueean

71 Oneguiae gaichstoagatic Jesus beterie dol6res:Orm berriz aldareanvieias pagatudu: offratzenda gure am6res.

Bere burlia eergatieberriz 6rr paratudu? 81 Sustaneian gueia oroat,

naiz differente manera,72 Gue merexi baiio yago eeren offrenda da bat

ta yago len eguindu: ta offrazalea berbera.Emen berriz eertan dago?Jesus 6na, eer naidu?

(Berritzeco !en eguinac)

73 Aguertu am6re duena 82 Lograturie arren finae,gugatie, hearrbalitz, onee orm eer du iteeo?iltzeeo, ta artzeeo pena Berritzeeo len eguinae,yago ta yago berriz. baeoehlii applieatzeeo.

74 o amorea normo? 83 Fruitliae ezin ponderaClaroqui mostratzendu, ontatie eldudirenae:here vieia ere baiio Barraturie gora berayago gaituela gu. gozatzentu naituenae.

--------------------~----~._---- --------,

142 JOAKIN UZARRAGA

84 Jangoieoaren ta guizonen 94 Jesusen passio ta penaeJesus ona bitarteeo emen repr~:sentatus,

da len lenie, baque onen an arimee zorrtutenaeelearrequin eguiteeo. abasto descontatus.

85 Da Jangoieo ta guizona, 95 Ongau purgatorioraala iteeo, aguitz propia, naidiotenec: biali,Jangoieoai plaeer ona suglira here ariorata guizonei on gueia. dezoquete .!in itzali.

86 Ta pagazl:ile emanie 96 Emen offratzenbadajusticia applaeatzendu, ongui meza ta maizago,eta ala heraganie aisago an atratzendaguizona libratzendu. arima, ta lasterrago.

87 Guero berriz Jaun andia97 Cembat andie nola apostushonratzendu ta estimatzen,

ala gure eharqueria doaz eerlira iganes!

herae erreeompensatzen. Baiia, Jesus, orren eostus,orree gueia emanes.

88 Baitli guri ongui eguinaeditu eorresponditzen,

(Orai bada mundura)gure esquergaiz ,mezquinaeesquerr ones supplitzen.

98 Orai bada rnundura89 Ala eerlieo iturria eembat on ecartzendu,

eegona gue erchirie, hera dagon leeura,erauntsteeo on den gueia, Jauna, nore erranendu?dauea beti idiquirie.

99 Cergatie gure lecuan90 Cerue6ee an berean Jesus naize guelditli,

gozo ta gusto berria baieie on denas eerliandute, ieusis aldarean erregalatzeco gu?aehsuri maitagarria.

91 Trintatee gusto artzendu, 100 Gu gaitu lec;uquideae,

Virginae gozo betea, baitare bere eeheeoae,

Aitae ere erratendu: here aide ta adisquideae

Au ene seme maitea. gure guizon Jangoieoae.

92 Ta purgatorioco suan 101 Gueldituda probeequinondie dute aliviorie? gure gaitzae quentzeeo,Eztli suffragio munduan unitzeeo gu berequimeza beealaeorie. ta ondasun emateeo.

93 Orgatie arimae ayes 102 Gu nola here onetsiaesuspira ta elamatzen, naigaitu favoratu,Jesus ona ieusi naies here gracien erauntsiaealdarean offratzen. guri eomunicatu!

KOPLAK 143

103 Nola Jauna asarratzea (Bana Jesus ona...)baita gaitzen gaitzenic,gure culpen barcatzea 112 Baiia Jesus ona guclogratzendu len lenic. nola dugu attenditzen?

Aimberce 6n eguinen true104 Doble gaitz becatuena: nola corresponditzen?

Gure Jaun ona offenditu;ori len, ta bigarrena, 113 Attencio guti di6gugueur6c galduric guelditu. gurequi emen dagomii;

105 Becatuac gainduricesquerr onic ezti6gu,esquerr gaichsto sobra bai.

gure contra clamatzen;gure Jauna iraturic; 114 Dagolaric gu betetzencertan dugu esperatzen? contino Jesus fav6res,

106 Cer erremedio dugu?bearrguinduque eg6n erretzen

o Jesus, ni6n ezUi;guc am6res ta dol6res.

ori baicic eztugu;115 Bearrguinduque emen bentzaitori sollic asqui da.

bere echean honratu,

107 Orrec soUic aldacean, ceru-guisa nolapait

gure Jesus oneguia, onetsi ta adoram.

du mostratzen an bereanbai piedade gueieguia. 116 Emen guc aingueruequi,

ayen dina naiz ezin,108 Jaunacen ta gure erdian gure entrana guciequi

paraturic bitarteco al gucia gusto eguin.eguitendu am6re andianelcamiqui baquetzeco. 117 Contra aigara, contra bai

offenditzen betir6109 Moguitzendu Jangoic6a nolanai eta nonnai,

izateco paciencia: emen ere itsusquir6!Uquitzen gure gog6aeguiteco penitencia. 118 Offenditus galtzendugu

110 Ala palacaturicavogatu den bacarra:Aurqui ya cer ustedugu,

Jaunac digu barcatzen, pena baicic ta negarra?o Jesus, beiraturicori dela empenatzen. 119 Ala litzaque, baldin

111 Ala detenitzenduguc baiio obequi fav6re,Jesus, ezpalez eguin,

justiciaren azorea, guri izanes sobra am6re.ceren attenditzendubere seme Jaun maitea.

120 Ala nola amabat 6nadaucana tirme besarcahume charra dagoqui6naquendu naies atzaparrca:

144 JOAKIN LIZARRAGA

121 Utzibalez, erorleique 130 Ezpaledi mantenitucharra bai ta golpatu; Jauna Sacramentug6ntan,ala uzbanindez, nindeique nola neique ni vicituni galtzera botatu. negarresco valleg6ntan?

122 Pleitu-guisara porfia 131 Ala nola ilunduricgueur6c gueuren caltetan; triste neg6que gucia,contra Jesus oneguia ni6ndic consoluric,gure onnliies ta onetan. neque-penasco vicia.

132 Alaere ema.tendugu(Nore, Jauna...) sobra causa, guganic

botatzeco eguitendugu,123 Norc, Jauna, obligatzendu ain gaichst6ac izanic!

eguitera favoreacaimberce? Niorc eztu,baicic digun amoreac. (Bana nola egotenda...)

124 o am6re sendo fifta, 133 Bafta nola egotendaditlizu indarr gueieguiac, gaichstoequi oneguia?Jangoico berac adifta, Nola mantenitzendagaraitzeeo gaitz guciae! otsoequin achsuria?

125 Cere eearridu lurrera? 134 Nola gaizque ya suffrituo Jesus, cere gambelara? Jesus gU becatoreae?Pilarera, gurueera, Nola daiquf: detenitu?eta alaeo penatlira? Dauea preso amoreae.

126 Cere il bigliien errean, 135 Gure eulpen bareatzeajaintsirie gure zamlirra? naidu, ez gaitzen eondenatu;Cere dauea emen aldman? gure arimen sendatzeaCere guregana daearra? naidu, gaitzllD gu salvatu.

127 Jaquinic nola garen, 136 Noiz nai uniquituricesquerr-gaitz sobra gureae, gue eonfessatzen baitligu,cere gurequi dauea emen? berla urrieariturieSollie digun amoreae. Jaun 6na fav6re dugu.

128 Aguerri vieieelaie, 137 Un eena bere vieiantratatuzute gaizqui: biotz-bera ta amoltsua,Orlii alchatzendelaie, da admititzeeo gracianeztligu iten obequi. beeatliri penatlia.

129 Obe litzaque eguzquia 138 Ala zute murmuratzen,faltatzea mundutie, eergatie beelltariaeezi Jesus oneguia baititu bereganatzen,bere Saeramentutie. ebequi ines bazeariae.

KOPLAK 145

139 Erratendu Jesus onac: (Lenic culpa...)Sendazale bearrdupreciso gaizqui dagonac; 148 Lenic culpa eguintugunesongui dagonac eztu. ematendigu barcacio,

guero pena zorrtugunes140 Ez naiz etOrri deitzea justiciari satisfaccio.'

on direnac ta sanduac,bai gaichstOen sandutzera, 149 Culpae sobra direlaie,ta billatzera galduac. ariora zorrdire penac;

141 Au da Jesus dabilanajustieiae au diolilic,

hecatarien atzean;pagabez itenduenac.

artzili ona daramana 150 Zorr anditan sartugara,ardi galdua softean. andia da artzecoduna;

142 Convitgura len emananorenganajoanengara

orai ere ematendu; pagatzecos zorrduguna?

atOzte atOzte enegilna,151 o Jesus, berorrenganaeontino clamatzendu.

dat6zi becatariac;

143 AtOzte beeatariac, otsoec induten lilna

sendatzera nerequi pagatzendu achsuriac.

zeuren arimen zauriae;badut emen cerequi. 152 Preso galdubearreirenac

orren costus dire libre;144 Becatuen cargueria, ayee culpac, orrec penac;

laceria, neque-pena orren costus vicidire.quen; ta nere bustarriaermiln arin aisa dena. 153 Offratzenda -norc estima?-

guizonbilt Jangoieo dena,145 Deitzentu galtzencirenac, gorputza, odola ta arima,

billatzen ta itzultzentu, ta iltze passatuzuena.heras itzultzendirenac,Jesus, admititzentU. 154 Offratzentu here onquiac,

146 Eztil aditu ta eztil leituhere neque-pena errtiae,here llagac ta zauriae,

nior itzulidenie eta mereximentuac.orrec duela despeituheftere hereganie. 155 Bere azote ta aranceac,

147 Ustedut, escatubilciolanza, gurutze ta itzeac,cate, soca, ramaleae,

sines Judas traidoreac, passioaren s~ftaleac.emanenciola bareacio,Jesus, orren amoreac.

156 Fiadore pagazale -ederra Jesus dugu;gu baguina aguitz zorzille,ederrqui pagatudu.

146 JOAKIN LIZARRAGA

157 Maigartan du presentatzen 166 Orai nola here amoresJesus onac pagamenta; nola ditu el!TetzenJangoicoac du cobratzen, Jesus onac ta favoreseztaique baicic contenta. nola ditu bletetzen!

158 Gu guer6c galdubagara 167 Erregalo gueieguiasculpa ta penengatic, nola ditu c~~batzen!

gucietaic salvo gara, Consolacios, alegriasJesus, bai orrengatic. nola ditu zoratzen!

168 Ceruraco seiialeac,(Ain ona barimbada...) amoresco prendac an;

Jesus onac ta amableac159 Ain ona barimbada here onei nai eman.

Jesus ona gaichstoequi,o cein ona bideda 169 Prendaric oben obenabere on onetsiequi? herequi batl~ratzea;

ori da ayec naidutena,160 Aita non da, edo ama non, vici ala ta bucatzea:

edo espOso alacoric?Bercendaco ain on 170 Beretic apegatzeaamante amorosoric? Jesus onac ,on gucia,

eta ala conformatzea161 Gloriaraco acitzentu, daiquen diiia ayen vicia.

nola erregue errealqui;sendatzen, sendotzenm,ta sandutzen ederrqui. (Guizonari Jesus ona...)

162 Onac onago itentu, 171 Guizonari Jesus onata sanduago sanduac; ain gucis ematenda,gracia aumentatzendu, ezi beraiqui guizonaeta mereximentuac. bat becala eguitenda.

163 Caridadea du aiiaditzen 172 Genio ta condicio onacta esperanza fedearequi; ain ongui apegatzentu,ala arimac ditu acitzen ezi berari gUlizonacJesusec ezin obequi. gucis iduritzendu.

164 Humiltasun, mansotasun, 173 Obrac, itzac ta gogoapaciencia, penitencia, gucis onac ditu ya,indarrqueta, ederrtasun ceren guizon Jangoicoaemanes ta diligencia: arrenbaitan vicida.

165 Castidade, garbitasun, 174 Sinesta san Pablori,prudencia, zelo, constlincia, au berac emina da:baitare su ta arguitasun, Vicinaiz ni, ez ya ni,ta azquenic perseverancia. nitan Christo vicida.

KOPLAK 147

175 Christo da nere vicia, 184 Ori juez nainuquena,bioe bat inagatie; ezw bere parerie:iltzea da irabacia Nor oteda eldudena?beraren gloriagatie. Ori da, ta ez bereerie.

176 Sines ala dela bai, 185 Ori juezgUra bera,sinesta alaber diona: emen ala alehatzendena:Ala garela nonnai Datorrelaie juzgatzera,gu Christoren aeh6n ona. ez nazala ni eondena.

(Miragarri ezin...) (Berce guisas izanic)

177 Miragarrl ezin daizquenae 186 Beree guisas izanieexpliea gure miequi eerbait pena edo tristUra,eguitentu otTratzendenae ieasazu oraidaniemaigartan arima onequi. egatzen leeu sandura.

178 Bafia sollie ez ori, 187 Emen gure Jangoieoabaieie on diren gueiae humano gure on naies!on eta gaiehstoeri Nora guizon mundueoadaearzqui aehsuri vieiae. bere onaganie igues?

179 Edo gorputzaren dela, 188 Munduae segui munduaedo dela arimaren, elellrr enganazalea;niondie ezin daiquela Jesus ene eonsolualogratzen, ezpada emen. eguiaz salvazalea.

180 Arima, penatlin n6ra 189 On gucien iturrianora zu joanenzara? Saeramentu andigoi;At6z atoz sagrariora, ala ere ehinurrianola ehoria eafiara. non dabila loies loi?

181 Iltze-guisas naiz beldlirr 190 Cergatic triste ene arimaeonwes lotsaturie: zaude, eta turbatzen ni?Nondie naique izan segur? Ama Jesus eta estima,Non izan consolurie? ta alegra berarequi.

182 Aybatequi gau ta eglin 191 Naiz triswran sarturic,penaturie vicinaiz: atraeoda arimagau,Ay ene Jauna Jesus, Jesusee beiraturicsalvatueootenaiz! ongui naibarimbanau.

183 Nora nora joanennaiz? 192 Jesusec ni beiratzeao aehsuri oneguia, amores biotz bameanorrengana eldunaiz, dut naiago ezi sartzeaori da nere on gucia. gUsto gueiae batean.

148 JOAKIN LIZARRAGA

193 o Jesus on oneguia, 202 Aeertatu nie ezin;pobregoni beirabez; argui berec~ nion ez:sendatzeeo arima heria, Cer dezaquet nie eguin?itzblit ona mintzabez. Argui, Jesus, arguibez.

203 Ilumbetan ala nola(Consoluric ezperen...) itsasoan itenden,

beiratu nOll den farola194 Consolurie ezperen navegatzec:o zuzen:

nion izanen eztu,amore ones emaren, 204 Arimaren iiluneanJesus, orree ezpadu. ori, Jesus, ene arguia

paraturie aldarean195 Duda ta ignoraneietan arguitzeeo ene beguia.

peligroan uts iteeo,Jesusen atarietandei ta dei, aeertatzeeo. (Orri beira migo ni)

196 Emen arguitugaizquena 205 Orri beira nago ni;gu, da Jesus oneguia: orree, Jesus, arguibez,Ni naiz -an erranzuena- ez nadien ~:rori;

ni munduaren arguia. orree niri beirabez.

197 Da Jaun saeramentama 206 Baiia nola mantenieguzquiblit aldarean, tentaeio peligrotlin,arguitzenbaitu mundua ezpanauea firme ni,bere eeroeo videan. Jesus, bere besotlin?

198 Emen estudiatuzute 207 Mundugau irristabera,Doet6re ta Aita Sanduee, peligroae nondienai;emendie ieasizute eroreor guizona bera,izandiren famatuee. nola dezaque garai?

199 Doet6re Aingueroa bera 208 Ez nagoqm: ehutirieemendie arguiturie, mundu peligros betean:eguinee nola lumbrera Cer inendut utzirieelizan goraturie. peligro andiren batean?

200 Emen arguima da 209 Naute etsliiee bulcatzen:Doet6ra Sanda berria Jesus, ez nazala utzi;Teressa, emen eguinda ezpanau favoratzen,nola eguzqui ederr arguia. libra ez naique neurau ni.

201 o Jesus, ene pausuae 210 Neureganie etsiriequida orree ene ilumbean: emen nago orren maipelin,Cer inendut nie itsuae? gordenazan erehirieUts eguin videgabean. sendoqui b~:re eatean.

KOPLAK 149

211 Orren varac ta paloac 220 Penitencia nondic da,naute ni consolatzen; eta negarren oguia?maiac eta erregaloac Maigortan ematenda,gueiago seguratzen. o achsuri oneguia.

212 Barimbadut nic favore 221 Jesus, orr beiraturfcJesus ona berorf, gaichstogonen amazale,norc izanendu podore biotza presaturfcgaraitzeco ni orrequi? elduzaida negarrgale.

213 Erioaren ilumbean 222 Castidade garbi miiabanindego sarturfc, non da, non acitzenda?Jesus, orren egal-pean Orra azia, orra maia,eztUt gaitzen beldurrfc. orr eman ta amatzenda.

214 Vicitzaren azquenean 223 Eta norc beiraturfcnai nautelaic galdu ni, ain gucia garbi emen,orrec Jesus len lenean ezta asico alqueturfcene etsaiac galbezqui. bere echea garbitzen?

215 Orduan bai, bai orduan 224 Amoresco sua badabego firme nerequi; nola bearr, naibadut,bereac tuen moduan emen ematen ezpada,gorde, Jesus, gorde ni. nion izanen eztut.

216 Ez utzi galtzera m 225 Amoresco sutan dagoaimberce costaturfc, orr gucia ichequirfc;ene etsaiac uzbezqui ni, naiac barimbanago,bai beticos galdurfc. erretzeco vicirfc.

217 Fiaturic naut egon 226 Paciencia bada non,inenduela etsaiequi, non dezaquet arquitu?ala nola Faraon Esque ta esque emen egon,ta bere gendearequi. gabe eztaique guelditu.

218 Triunfante ala izanicorren ona ta vict6riac, (Beira achsuri onegu(a)betiro cantatu mcorri esquerrac, orri gloriac. 227 Beira achsUri oneguia

trabajutan beti azia,orr ere gueldi gueldia

(Vicio zarren atratzeco) suffritzen gure gaizquia.

219 Vicio zarren atratzeco, 228 Onquiaren iturrfaJesus, eztUt medioric, orra beti idiquirfc,ta vertute acitzeco, emannaies on guciaori becalacorfc. bortz caiiUac beterfc.

150 JOAKIN LIZARRAGA

229 Ez in gaizqui lagunei, (Irur itze bearr)zuri eguinac suffri bai;eguin ongui guciei, 239 lrur itze bearr yagoprincipalquiro etsaiai: jositzeco Jesusequi,

emen suteguia dago230 Orra Jesusen ur 6na eguiteco suarequi:

bortz caiiUec dacartena;edan gog6tic, guiz6na, 240 Deitzentut irur virtuteizateco Jesusena. principalac nic itzeac,

cenen izene·c baitute231 Edan zelo sanduena, lembicico letrac ceac.

ez anitz senti zeurea,bai offensa Jaunarena, 241 Caridadea cluzu lena,eta arimen galmendea. compassi6nea bigarren,

contricioa irugarrena:232 Gucien len eta azquen Orra itzeac cein diren.

edanzazu humiltasuna;o eztaquizula atzen, 242 Ebequi arima naidutbaita gueien bearrduzuna: j6si Jesus oJllarequi;

bi6tza burri:fia dut,233 On gucien cimendua moldatubez 6rr berequi.

fundatzeco sendoqui,muralla ta tellama, 243 N ag61a ya beti amatzenseguratzeco osoqui. Jesus, ori emen daiquenes,

234 Eracusten Jesus 6nata amorosoqui penatzennere culpes ta orren penes.

dago itz eta obrequi,eztliien gora guiz6napresuncio vanoequi: (Azquenean guiz{m zarra)

235 Icasaze enegandic, 244 Azquenean guiz6n zarrabainaiz manso eta humila: deseguin ta eguin berria,Ori ber6i di6 andic, gure erremedio bacarranaiz dagon ichsil ichsila. da, ta batean gucia.

236 Jaun goic6a hurnildunc 245 Dago emen Criadoreaemen beiti aldarean: inguinduzana onac len,Ta arrtt6a goratunc baitare Redentoreaizarretan gora aizean! gure on naie:s dago emen.

237 Ez naiela, Jesus, ni 246 Formatzen, erreformatzenpobre ta suberr izan, daqui Jangoico-guiz6nac,gal ez naien osoqui, gure gaizquiac sendatzen,ez izanes norc eman. obetzen beraren 6nac.

238 Ezaundu on eta ni, 247 Sartuconaiz aldareracer orrena, cer nerea: bai Jangoico Jaunagana,On gucia beron, baitliqui lengo lustrerani malderr eta gabea. berritzen zarrtududana.

KOPLAK 151

248 o Jesus, icatz beltzgau 257 Lazaros erranciotenabere suan goribez, nitas emen adibez:biotz zarrtu gaichstogau Orrec ongui naiduenabere guisa berribez. gaizqui dago; sendabez.

249 Orrec, Jesus, enegatic 258 Jesus gure salvazlilecembat figura artzendu! nola deitzen, ala da:Zarrgau nola beregatic On gucien emanzlileguiza-berritzen eztli? cerotic etorrida.

250 Berribenaza, ta ain bere 259 Jesus bortz letra bortz prenda

inbenaza oraidanic, medicu onarenac ditu,

ez nazaquen deusec ere gaizqui dagonac enrenda,

berechsi bereganic. naibadu gucis onguitu:

260 Gaitz guciac sendatzen,

(Rada gorputzaren ere...)berla gucis vizcorrtus,gracias du visitatzen,

251 Bada gorputzaren eremedicinac paratus:

naibadut onic izan, 261 Bortzgarrena ezin zeiquenaezpada emen, ez barere niori ere gogoratu,nion eztli norc eman. ta alaber ezin daiquena

seculan a8qui estirnatu:252 Gorputzaren osasuna

convenibarimbada, 262 Cein da ori? Cein ote da?Jesus da emanendiguna, Bera sano sendo denaezperen nior ezta. Jesus ona herituda,

sendatzeco heritucena.253 Bere tresenac calean

263sendatzen uquituric, Sendatzeco gure mina

cembat obequi aldarean passatudu libre cenac

berberac offraturic? tragogura aguitz samifta,ta sangria borrtitzenac.

254 Gaitz guciac itz barequi 264 Beira bera herituricJesus onac quentzen an: eta penas betericEmen gorputz odolequi eta odoles usturic,on gucia naidu eman. izangabe culparic.

255 o Jesus gure amanrea, 265 Beira orai paraturicnaiduena eguitendu; maian amorosoqui,asqui du nai izarea, ala zuc beiraturic,ongui guelditzeco gu. sendazaiten osoqui.

256 Imitlitus nic pobrea 266 Jesusec herituricnaidiot emen erran: ditu sendatzen heriac,o Jesus ezin obea, bere gaftan arturicnaibadu, dezaque eman. gure gaitz ta laceriac.

152 10AKIN LIZARRAGA

267 Gaitz gucien da erremedio, 276 ErrefUgio g6ra goraezta deusen faltaric, emen digu imini;Jesus ona dela medio, emendic ez ya nioraguri guti costaric. ez nazala utzi ni.

268 Escatzeco du manatu; 277 Nion ez, emen baicic,arzagun bere itzetic: ezta nion salvatzen;o Jesus, naidugu escatu, emen bai, ceren gaitziclibragaiza gaitzetic. ezta omira ellegatzen.

278 Eta bada deus onic,(Emanendu...) origabe nola izan?

Ezta aingueru, ez guizonic,269 Emanendu ez solamente ori ezpada, llorc eman.

gorputzaren osasuna,baitare emen presente 279 On guciac bildutugaftaraco bearrduguna. Jesusec dagon lecuan,

ta berequi guiltza du270 Ta fortlina deitzendena emen beti b{:re escuan.

non dezaquet non arquitu?Nor den Jesus daquiena 280 Emannaiac beti dagoesta emendic cer moguitu. proheen convidatzen,

emanago ta naiago271 Gaitzetatic libratzea here escuac edatzen.

da fortuna amatzendena;asco ondasun lognitzeafortuna goren gorena. (Gucia preslaturic)

272 Gaitzes inguraturic 281 Gucia prestaturicvicigara mundugontan: guretaco; gu probeac!Non da libre lecuric Ta maia paraturic,negarresco vallegontan? emen iltzen I~U goseac!

273 Noen arcatic usoa 282 Nola seme g,alduguraarat onat cen egatu; despeitus aitaganic,andic camp6an gaichstoa itzulicen acorduraetzeique mon baratu. bai goseac emanic:

274 Noen area bafto obea 283 Ab! Cembat dauden aseanda Jesusen mai sandua; ene aita onarequi,gordebedi emen probea, zervitzuan b4~re ecMan;nai ezpada izan galdua. ta goseac emen nil

275 Nora naique erretinitu 284 Cer inendut? Joanennaizaimberce gaitzen ertean? aitagana bai arin,o Jesus, non seguratu, ofletan botaconaiz,baicic orren egalpean? naibadida gr:icia eguin.

KOPLAK 153

285 Erranendut aitari: 294 Ayec ere maigonUiticAita, eguindut nic becatu Jesus dute gustatzen,berorri ta Jaunari; ta duen gusto onagaticbarcatu niri, barcatu: bere eriac chupatzen.

286 Ez naiz digno deinazaten 295 Aingueru ederren erdianber6rren seme ya m; ast6co itsusia maizcontent naiz eguinnazaten jaun onaren ausardianlaneco zervitzari. maiera ellegatzennaiz.

287 Origabe gauza omc 296 Astocoblit izanicezin izlin, galdu bai: nainuque eg6n orrequi;Bafta orrequi ni egomc ni bota bereganic6ngui nago nolanai. ez, bai lotu berequi.

(Ala nola ehaeumt6a) (Aingueruena beedla...)

288 Ala nola chacurrtt6a 297 Aingueruena becalabere jaunare maipean, emen nere gozandea;ala nago probett6a au ceruco anteslila,ni betir6 orren menean. ta an sartzeco da videa.

289 Idiac bere jabea, 298 Gloria-gusto iduriblitast6ac bere gambela sentidu arima sanduac:ezauntzen, ta ezaungabea Non gabiltza arat onatguiz6na izan datequela! gusto billa gU galduac?

290 Jabe, nausi, jaun burua 299 Gl6ria-guisabat emenJesus 6na, ez permiti du sinetsis vicir6izannaien ain itsua ematendena nor den,munduan orrequi m. eta onefSis betir6.

291 Ezauntzendut ene jabe 300 Jesus dago gutarteanJesus 6na, ta naidut; gure am6res beteric;niondic nic origabe galtzengara bitarteanonic batere ezpaitut. gu, billatus berceric.

292 Astocog6nen gambela 301 Ene Jesus 6na, mcmaig6i estimatzendut, mundua despeitzendut;ta emen cebatzendirela ezmt nai, ori baicic,aingueruac ustedut: ori sollic asqui dut.

293 Ta erregalo erreala 302 Emen san Pedrorequiau dutelaic an ceruan, sines erran naidugu:emen ere dabiltzala o Jesus, berorrequiaingueruac inguruan. emen 6ngui gaude gu.

154 JOAKIN LIZARRAGA

303 Ongui da emen egotea 312 Otsorrliien guisa dire,elearrequi orliidanie: utzis erregalog6i,Ez permiti bereehstea aseo eebatzenbaitirebi6c elcarrenganie. mundug6rtan loies 16i.

304 o Jesus, Hie nag61a 313 Ene arima, gu ez atzen;munduraeo emen ya ni, nola Noen areara,ene vieitza dag61a Jesusenera goaeenalehaturie orrequi. usogarren guisara.

305 Galdeturie nitas ya, 314 Emen nere eonsolua,oh balitz sines eguia gusto, g6zo ta alegria,erratea: Il ta oreida, h6nra, am6re, sosegua,ona non duen obia. seguranza ta 6n gucia.

306 o banego munduraeoilic emen ta oreirie, (Ori, Jesus, ya nerea)ala obequi eeruraconindegOque viciric. 315 Ori, Jesus, ya nerea,

ta ni berriz berorrena;307 Ala ase bete betea lotzaqui etemo gurea

bi6tza nuque sines, amoregau elearrena.nie orren borondatea,orrec nerea eguines. 316 Sinetsi, onetsi, adoratu

naidut emen ta esperatu,denac eman, beardena eseatu,

(Cer aida guizaguendea...) ta enegatie ori offratu.

308 Cer aida guizaguendea 317 Jesus bego gurequi,bi6tzae 16ia ta lurra, emantigu Jangoic6aeamatus vanidadea, on gueiae onequienganua ta guezurra? oraie6ac, gueroc6ae.

309 Otsorrlii ta us6a biae 318 Jesus, erd~seguranzaNoen arean egoneire; ori oraieo graeiaren,andie guero bereeiae ori beroi esperanzaez biae itzulicire. da guer6eo gloriaren.

310 Otsorrliia eampoan 319 Jesus eerueo videa,gueldiroee loiestatzen, vicitza da ta ataria;gorputz ilen ceboan da gure esne ta unidea,pieatzen eta bazeatzen. arguia ta quidaria.

311 Us6ae nai garbi eg6n 320 Adisquide, aide ta anaia,egatus onat arat, amante, esposo, aita ta ama,ezin baratus ni6n, ardi, achsuri eta arzaia,itzulieen arearat. gure earga baitarama.

KOPLAK 155

321 Avogatu, redenmre 330 Eztut, jauna, eztut utzico,eta juez da berbera, inartano piedadea,beti da gure favore, niri emateas beticosalvazale biotz-bera. salvacioco baimendea.

322 Amazale oben obena 331 Asqui du erratea bai,guretAco Jesus ona, ni gucis seguratzeco;gure amores iltzendena, itzgau baicic eztut di,gure amores orr dagona. videgonen passatzeco.

323 Eztu nai gure galtzea 332 Orren itza guiltza da,aimberce excesso eguines; idiquitzeco ceruac;naidu bai gu salvatzea orren itza eguiteraJesus onac, bai sines. daude tinel aingueruac.

333 Itzbatequi criatzea(Jesus ona guretflco) eguinzue mundugau;

cer milagro salvatzea324 Jesus ona guretaco itzbarequi arimagau.

beti dago brindatzen;eta dire berendacoprobeac descuidatzen! (Naibez, Jauna, naibez nai)

325 Emen tigu mostratzen 334 Naibez, Jauna, naibez nai,amoresco seiialeac, pobregau consolabez;ta ala nola paratzen niri erranic orrec bai,ceruraco escaleac. norc dezaque erran ezetz?

326 Pensa emen paratudela 335 Esperanza ta beldurrnola atari-pocalean, dut aide bietatic:eman nwes dauzquiela Orrenganic naiz segur,guiltzac escuzabalean. ta beldurr neuregatic.

327 Eman naiac probeei 336 Esperanza dut, cerenJesus emen; bada nic Jesus ona ceruticegon naidut dei ta dei ene amores jautsicen,emen beti yadanic. ni atratzera infemutic.

328 Adibez ta beirabez: 337 Ta ceren passaturicEsque ta esque nago ni; aimberce pena lenic,ene Jesus, emanbez iltzen acabaturiclimosna probegoni. gurutzean azquenic.

329 Omi, aita liberala, 338 Esperanza dut gueiago,naibadit, omi, eman ceren ala gure amoresniri, dezaquen becala, errealqui emen baitAgo,gracia emen ta gloria an. betetzeco gO favores.

156 JOAKlN UZARRAGA

339 Ta ceren otTratzenden 348 Icusi ene Jesus onaJangoicoari egunoro, aguerrian ustedutta guri ere ematenden alchaturic orr dagona,guc naidugun aldioro. naiz merexi-ezpadut.

340 Jauna, sobraiganbada 349 Emen ala apaltzendena,esquerrgaiz gaichsto nerea, au da goratzeco 01;alaere gaindu da emen ala ematendena,orren ona ta amorea. an emateco obequi.

341 Ene guizon Jangoicoa, 350 Prenda emandu lendanicvictOria irabacibez, here OOola ta vicia;garaibez ene gaichstOa emen daucat emanicomn onac, garaibez. prenda Jesus den gucia

342 Naidu sines salvatzea 351 Prenda s6cac ta cateac,asco mOdus orrec 01; pilarea ta awteac,gucia malogratzea, canagura ta aranceac,Jesus ona, ez permiti. lanza, guruce ta itzeac.

343 Costazaio bere OOola 352 Memoriabat ta bilgtiraene arima bere artzea: naibaduzu guciena,o Jesus, eztaquiola au da Sacramentugtiragaldu bata ta bercea. guciac biltze'ntuena.

344 Ez nazala ni condena, 353 Orr guciac bilduricJesus, andic atraric; Jesusec offratzentti,pagatudti nere pena, ala seguratulrlCorri sobra costaric. naidutenac uztentti.

345 Ez permiti, jartzendena 354 Baitare llaguen cuntzeacorren maian arturic, glorian dauzqui glorioso,passadezan anitz pena nola arrhac ta seIialeac,infemtian sarturic. dela arimaren espOso.

346 Dena emen erregalatzen 355 Dire prendac alaberamoresco mai sandtian, eta letrac firmarequiez an erre errabiatzen diotenac clam ederr,utzi bere iraren stian. nainauela ni berequi.

356 Alaber dire c~scritura

(Espertinza berce aldera) declaratzeco pagtiaene zorren emangtira,

347 Esperanza berce aldera Diri emateco cerua.dtit Jesusen oneguian,eramanen gozatzeranauela bere glorian.

KOPLAK 157

(Dago Jesus an ta emen) (Nago aguitz penaturlc)

357 Dago Jesus an ta emen 366 Nago aguitz penaturie

paraturie fiadore gaizqui eguines, 0 Jesus,

ene partes ematen il negarres urturie

pagamenda ene favore. naidut amoreseo sus.

367 Beguiae ya goratzea358 Justieia pagaturie, eerura ezmt merexi;

bego ya, ene Jesus ona, ain guti orree beiratzeasenteneia borraturie, begui onequi ya niri.ene eontra len eegona.

368 Alaere galdurie359 Orren eostus ea orai naiz ni nagon itsuqui,

biz senteneia ene favore, Jesus urriealdurieaguertus duela bai beirabez amoltsuqui.amore adina podore.

369 Ene arimae du senti360 Salvo naiz, nago segur, ez nauela botatzen

Jesus, orree naibadu: bereganie, baieie ni

Naiotedu naiz beldUrr? beregana tiratzen.

Naidu, Jauna, bai naidu.370 Non da alaeo anaiarie,

361 Dire gaizqui naueatenaenon esposo alaeorie,non aitarie ta amarie,

soUic neure beeamae; ori beealaeorie?andie dire nere penae,orrenganie eonsoluae. 371 Nere gaiehsto gueieguias

nago ni emen penatzen,362 Orren odol preeiosoa, bafia orren on oneguias

ta bere amaren esnea, miiz bateo gozatzen.ta eontrieio amorosoaerremedio biz enea. 372 Confessatzendut eguia:

Delarie gaiehstoarequi363 Semearen ta amaren Jesus ain on oneguia,

onetan paraturie eerie bideda onarequi!egon naidut, penareneithara nic arturie.

(Esperanzaren gozoa)

364 Naidut egon bitartean 373 Esperanzaren gozoasonatzen ta eantatzen, gozatzendut nie emen;ala biequi batean emen dena ain gustosoa,ene gaitza sendatzen. guero eer izanenden!

365 Cithara amoreseo pena, 374 Emen, ene Jesus ona,negarra nere sonua, naidut egon orrequi,eonfessio beeatuena ezi orrequi emen dagona,izanenda ene eantua. ongui dago ta ederrqui.

158 JOAKIN LIZARRAGA

375 Au izanenda munduan 384 Erreguee dlli eonvidatuene gloria emen daiquena: bere tratura probea;Orr Saeramentu sanduan probeae ezin ueatuegon beira alchatzendena. tratugau ezin obea.

376 Arat onat mundueoae 385 Bego eguinic elearrequi,nora nauten dabiltzala, o Jesus, tratu gurea:emen preso ni naueala Ori nerequi, ni orrequi,ene guizon Jangoieoae. ni orrena, ori nerea.

377 Barimblida graciarie, 386 Nie estimatzenbadutbarimblida fruiturie, erregue eehola apalean,barimblida gloriarie, guero ieusi ustedutemen dago bildurie. bere eorte errealean.

378 Cerueo 18 lurreeoae 387 Ordliiiae itzultzenditubearrgara eonformatU Jesus onae noblequi,nola eehe bateeoae, ofTensae pagatzenditu18 Jesus jauna amatu: gaizqui-egwinae onequi.

379 An aguerri glorioso 388 Ongui naurenae naidituieusis 18 gozatUs, beras pagatu obequi;emen estlili amoroso an eeruan inenditusinetsis 18 mai18tus: jaun erreguc~ berequi.

380 An dagona gloriastlitzen 389 Baiia arara baiio lenango gende doatsuae, ederrqui pagatzendu:emen berriz graeiastlitzen Batendaeo, naiz emen,18 aberasten bearrtsuae. eUn yago ematendu.

381 Gueien erregue orai 390 Ones on ap6stu eguinemen ala alehaturie, nai baree orrequi orai,Jesus ona ez nuque nai millendaeo bat ezin;utzi nie atzendurie. orren ona nore garai?

382 Jesus ona, eerequi 391 ltenbadut eerbait ondezoquet pagatu me nie orren amoretlin,egon naia nerequi, ordaiiae milIa milIonori nor den ehsaquime? tUt ene favoretan.

(Erregue goren gorena) (Amatzeco .Tesus nic)

383 Erregue goren gorena 392 Naiz ezpalitz proehurie,Jesus ala gurequi! nie bearrdut onetsitu;Ene dieharie obena naiz ezpalitz danurie,emen erreguerequi. eztUt bearr ofTenditu:

KOPLAK 159

393 Naiz ezpalitz ceroric, 403 Amatzen, ta dut placernaiz ezpalitz gloriaric, amadezaten ceruannaiz ez ere infemuric, an direnec, ta alabernaiz baterez penaric: on direnec desterruan.

394 Asqui da Jesus nor den, 404 Amatzen, ta dut penanola ni amatzennauen, ezpaitute asc6c amatzenenegatic nola ilden, ain amable amante denacembat passatuduen: Jesus ona, ta estimatzen.

395 Ta gucien azquenean 405 Nola daique amadezatenasqui da emen egorea jauna ezauntzen ezpadute?accidentegoien pean, Arguibezqui ezaundezaten,ta bera niri emarea: orrequi amatucodute.

396 Amatzeco Jesus nic406 o ezaumentugabeac!biotz ta arima gucias

erre ta deseguinic o Jesus ceruco arguia!

amoresco su vicias. Arguibeitez ilumbeac,icus orren oneguia.

397 Jesus bada amatzendutsintasun guciarequi,

(Amatzendut)Jesus respiratzendutene anhelo ta antsiarequi.

407 Amatzendut nainuquela398 Amatzendut yago bai amadezliten guciec,

ezi munduco gustoac, goiti beiti nonnai dela,ezi estima ta andinai, Jesus ilec ta viciec.ezi amore ta gozoac:

408 Nainuzque biotzac bildu399 Yago ezi naiden gucia, orr guciac mai sanduan,

ezi ondasun munducoac, guciac erre pispilduezi osasun ta vicia, orren amoresco suan.ezi dono cerucoac.

400 N aidut affectoarequi409 Erre ta pispilbedi

ene biotza bentzait,biotz gucia empleams, ala consolabedinaidut effectoarequi passamas nolapait.obras eta trabajus:

401 Naidut perfectoarequi 410 Jesus, orrec lendanic

naiz trabaju passams, amatunau beti ni:

amoresco suarequi Eztut len ta ez guero nic

vicigau acabatus. asqui amatu berori.

402 Amatzendut, eta fiiiac 412 Ez gara bada bardinamatzeco tut antsiac, ori, Jesus, eta ni:ambat nola serafiiiac, Deusez ni, ta deus enn;nola bere ama onetsiac. on gucia herori.

160 JOAKIN UZARRAGA

413 Alaere amatunau (Vici beardut gucfs)len ta guero ni sines,

423ondasunes betenau, Vici beardut gucisene amores sobra ines. berce guisas ylidanic

condicio zarrac utzis,414 Alaere amatu eztut guizon berr[a izanic.

asqui beiiere Jesus,424 Ez naiela izlin malderratzendu bai, ta eguintllt

beti offensac sobra itsus. ya bada ni, ene Jesus;imbenaza sandu ederr

415 Ene offensac castigatu sacramentu,aren sus.orrec onqui berriequi;

425 Icatza goritlllricebec contra nic pagatutilt offensa indignoequi. brasa ederr itzultzenda;

orr arima Sl.lturic416 Pena errliac merexi sanda ederr eguitenda.

nic, eta cer dida emlin?Favonitus ederrqui 426 Ez naiela vici ni,gora nainau eramlin. ori nibaitan baicic,

eztliien emen aurqui417 Jesusec merexi eztu often contra den gaitzic.

guc offendidezaglin,427eguiaz merexidu Ori biz ene sucarr

gucis amadezagun: errenazlina gucia,amagaitzen beti elcarr,

418 Contra eguin ta itendugu, ori biz ene vicia.gucia bai contra guc,sobra offenditzendugU 428 Orr naidu nere acitzeabai amorearen trUc. ceruco vicitzara;

arracio da viicitzea419 Bearr bai, eta ez amatzen; emen ango guisara.

ez bearr, eta offenditzen!Jauna, nola toleratzen,nola gaitu gu suffritzen? (Pacto ebec elcarrequi)

420 Ya bada, Jesus nerea, 429 Niri guizon Jangoicoagaraitudu ene gaizquia comunicatzenda emen,ones; bada ene amorea beraren genio gozoaarbez, ta naizen gucia. progatzenda nola den.

421 Nauca ya garaituric, 430 Cein ona den Jangoicoaberorrena da victOria; ezpace agueri osoqui,nauca ya errendituric, 6rr Jesus amorosoabiz orrena nere gl6ria. dago aguertzen claroqui.

422 Ea quendu ene miseriac, 431 Maiz tratlitus onarequi,firma ni caridadean; nornai ontzenomenda;nic orren misericordiac ez ontzecos Jesusequi,cantatu eternidadean. erremedioric eztli.

KOPLAK 161

432 Ez ona, gaichstoa naiz, (5)ona bai da Jesus ona;tratatus onequi maiz, 440 Borzgarrena, naidutelaondubedi orren guizona. ongui-eguinas deseguin;

433 Pacto-ebec, Jauna, nicgaizqui-eguina nonai dela,

nai inzquigun elcarrequi,ezpaiee bearr eguin.

firmabezqui oraidanicorrec bere firmarequi. (6)

(1) 441 Seigarrena, naidutelaaldioro approbatu

434 Una biz, orrena ni ongui-eguina nomii dela,garela, ta ori nerea, ta ene partes orri offratu.firme dagola betielcarrengo amorea.

(7)435 Nere Jaunac naiduena,

nautela nic ere bai; 442 Zazpigarrena, cembatberorrec nai eztuena, golpe ematen pulsoac,nie ere eztutela nai. nautela diren ambllt

affecto amorosoac:

(2) 443 Direla atsaldi guciac

436 Bigarrena, obra nereac, ala nola arimarenitzacta pensamentliac, anheloac eta antsiaeaffectoae ta amoreac, naies Jesus onaren.ats, pausu, moguimentuac,

437 andi, ehipi, dena dela (8)vicitzean eta iltzean,gueiac izandaitzela 444 Zorzigarrena, orrendaeoorren gloria ta amorean. vieinaiela, banaiz

vici, ta berorrendaco

(3)ilnaiela, iltzenbanaiz:

438 lrugarrena, deituac445 Ta ala vici, nola iltzean

berorrena ni naizela,on nereae graciarequi ta barean ta bereeandoazela beti unituae ene Jauna honradaiela.Jesus onaren onequi.

(4) (9)

439 Laurgarrena, emandaquiola 446 Bedratzigarrena, niegloria placer al gucia nitas etsirie nautelabacoeMan, ala nola confessatu, gauza onicemanes. nere vicia. nereganic eztutela.

162 JOAKIN LIZARRAGA

447 Gaichsto dena eneganic 456 Ene Jesus, azqueneansoUic ori datorrela: orren casos salvo m,On gucia orrengamc ceren ezi OITen meneanizlin, eta izanen dela. Jangoic6ac du imim.

448 Ta salvatzenbanaiz m, 457 o Jauna, ernen ezpada,orren gracias ori dela: ni6n ez salvacioric,Galtzenbamtz, contra ori ceren ni6r ere eztlineure culpas litzaquela. ori becalacoric.

449 Baiia neure culpae ez 458 Eztli gl6rian dagomc,ez dezala, ot6i, garai: ezpada orren amorez,Orren onac garaibez, origabe gauza omcgracia eguines, gracia, bIli. eztli ni6n, ni6n ez.

459 Orren casos:, Jesus 6na,(10) nic ere esperatzendut,

ceren ezi emen dag6na450 Amarrgarrena, noiz ni ango erregu1e ezauntzendut.

juiciora deitzennauen,ez bacarric ez utzi, 460 Bitartaiio de:n lecuanbeticos galeznaien. ori, nic emen humil

utziric orren escuan451 Galtzeas etsituric naidut vici, naidut it. (Amen).

nago ni neregatic,nego condenaturicezpalitz orrengatic. (O"ec didan amorean)

452 Infemutic ni lenago 461 Orrec didan amoreanlibratunau graciarequi; nago, ni fiaturic,erorceco berriz nago, ez nauela ez ondoreanezpanauca ni berequi. utzico ni galduric.

453 Ber6ri ta ni barean 462 Ene am6res sobra baigoacela juntaturic, eguindu ta passatu;nerees contu emarean, cembllit nic emen oraiorrenac contaturic. naidut errepasatu.

454 Ori fiad6re biz, 463 Ene am6res jautsiceJesus, eta pagad6re; ber6rren magestadeaene contra culpa anitz; lurrera, ta jaintsiceorren onac biz fav6re. gure zamarra probea.

455 Orren mereximenwac 464 Virginaren sabeleanene falta supplibez; inze guiz6n Jangoic6a,orrec in ta passatuac ta Belengo portaleanene partes cumplibez. aurr jai6ce chipitt6a.

KOPLAK 163

465 Egonce pachsaturic 474 Iluntasunac arguitu,bere amaren besoetan, videac tu eracusren,baitare paraturic gaitz guciac quencenditugambelaren agotzetan. ta on guciac emaren.

466 Ene amores alaber 475 Jangoico jaunaren ona

canibetas ala nola gureUico nola den,

achsuriac goiz ederr progu Jangoico guizona

ematendu bere odola. Jesus ona dugu emen.

467 Andic fite perseguitus476 Obra on ta milagroac

Herodesec il naies,eguitea anitz bada,

Jesus ona anitz suffritusbafta trabaju alacoac

Egiptora joance igues. passatzea yago da.

477 Cergatic, Jesus, passatu468 Izanic perseguitua aimberce orrec cergatic?

erregueren su errlian, Sobra den ona, ta amatuvicitucen aurrzutUa sobra duen, orgatic.pensa nola desterrlian.

478 Bafta amatuec amlitu469 Gauza gucien jabea bearrean, contra eguin;

ala desterraturic, naizute ori acabatu,egonce nola probea naiz berac bai deseguin.gucian bearturic!

479 Nola tzacurra erordena

470 N azaretha itzuliric jocatzen ozcatzera

bere amaren compaftian, bere jabe jautsidena

alchaturic ta ichsilic butzutic atratzera.egonce demb6ra andian. 480 Lembiz galzaIe galduac

471 EsUilis magestadeaalcinducire juduac,beren usres bai sanduac,

cen Jangoico jaunarena bafta eguiaz deabroac.aguertus humildadea,erremedio guizonena. 481 Judasequi tratu inzute

472 Oracio ta penitenciaoguei ta amarr dirutlin;merque Jauna icustendute

cembat an guregatic! berla beren escutlin.o Jaunaren paciencia!Onac gaichstoengatic! 482 Traidoreac aparequi

Jesus entregaturic,

(Demb6ra ellegaturic)berla cate socaequidaramate loturic.

473 Demb6ra ellegaturic, 483 Ala presentaturicatrace eguzqui berria Anasi Jaun oneguia,cerotic aguerturic, beira ya golpaturicJesus andic etorria. bofetadas aurpeguia.

164 JOAKIN LIZARRAGA

484 Ordurliiio egonduce 493 Eztli passatzen eguiaJaun 6na ichsil ichsila, an, gucia dit guezurra;orduan mintzatuce norc an Jaunaren beguiabearres humil humila: attenditzen, norc beldurra?

485 Gaizqui mintzatubanaiz, 494 An onaren I:::ontra direerranzadazu certan; guciac, ni6r fav6re;ezperen, cergatic naiz alaere nola aidireheriwa guisortan? eman naiac on col6re!

486 Ni6r fav6re an etze,495 EngaIiatzeco mundua,

cein testigo, nolac6ac,naiz eguia ezaunduric; billatzea da modua,Jaun ona gueldituce au da, berell guisac6ac.aurpeguia ubelduric.

496 Ebec ayen alderat

(Caifasen echera)asco guezurr eguinic,ezin comp6nzuen bat

487 Andic Caifasen echeraeguiaren uninic.

damate guisa berean, 497 Preso Jauna cego humil,non bilduric batzarrera sereno, modesto, grave;zeuden guciac batean. baice agueri, naiz ichsil,

cela sandu culpagabe.488 Cego Jesus oneguia

erdilin paraturic, 498 Caifasec, Ira andibatan ala nola achsuria arturic, badio emen:6tsos inguraturic. Eztuc aditz<en cembat

ire c6ntra erratenden?489 Odios ayec beteric

499 Ichsil Jesus; arc orgatic:invidia ta iraren susetzute nai berceric Ea, diat ma.natzen

baicic il gure Jesus. erranzaquell Jaunagatic,Christo Jesus i aicen.

490 Cer culpa du achsuriac 500 Emen Jesus oneguiaonen ilaraztec6? mintzatzenda bereala:Bai ots6en gosetiac Ala da sines eguia,naidu zaticatzec6. berorrec en-an becala:

491 Ayec andic ta emendic 501 Ta ala preso daucatenadabiltza afTanaturic, orai guciac erdian,albaleique niondic dela guero etorcodenaarrapatu punturic. magestade g6ra andian.

492 Eguzquiaren arguian 502 Caifasec di6 ontarat,nola ez ilunduraric, capa zarrastaturic:ala Jesus oneguian Errandu blasfemiabat;eztli culpa motaric. ona, zeurec aituric:

KOPLAK 165

503 Testigo yago certaeo? 512 Galdeturie alaere,Zuei eer zaize iduri? claroqui ezauntzendu:Erranzute ayee ontaeo: Ezta eulparie batereIltzea du merexi. ontan, deelaratzendu.

504 Euehi berla ango gendeae 513 Ezin erreeabamsaurpeguira liehstueatzen, Pilatosee ayequi,atratzen buroco illeae, Herodesgana Jesusandie ta emendic golpatzen. bialtzendu berequi.

505 Guero burla yago ezin, 514 Astendire emen berrizbeguiae bendaturie, eulpatzen salvazaleagolpe eman ta galdeguin: porfiaz, nola balizErranzae, nore emandie? munduaren galzalea.

506 Nore alaeo festarie 515 Jesus onae itziegabealaeo Jaunari aditu? gueiae garaiturie,Poderoso delarie, ta mostratus ala grave,Jesus, nola du suffritu? Herodes arriturie.

507 Gaugarren gaftaraeoan 516 Emen Jesus on garbiaeeembat pena-nequetan urdegarren alderategoneen ealabozoan, ezm goratu beguiae,nore pensa ta nore erran? ezta ere atra itzbat.

517 Arc ere ezm juzgatzen(Gaugura passaturfe) Jesus gaiehsto gaizquieguille,

solamente du tratatzen508 Gaugura passaturie, ero-guisa ta irriguille.

urbilen oreilareandaramate loturie 518 Manta ehuribat paratuJaun ona guisa berean. ta arrapaturie erdian,

irris an zute joeatu509 Gendetzea bildurie, ero-guisa burla andian.

daramate Jesus alaarmas inguraturie 519 Ero-guisa Jesus 6naladr6n andibat beeala. emen ala iduquitzen,

goiti eeroan dagona510 o guizonen uts gaiehstoa, querubinen arguitzen!

tratatzen nola ladronagure guizon Jangoieoa,gure Jangoieo guizona! (Altieo gala berrfan)

511 Ain daueate gaiehstotaeo, 520 Alaeo gala berrianezi juezae galdetzea Jesus ona itzultzenda,artzendute puntutaeo, ya famaturie errianberla naies eriotzea. gendequeta biltzenda.

166 JOAKIN LIZARRAGA

521 Atrabedi icustera, 530 Pensatuzue berequi:non juez universala Ederrqui azotatudelaan batetic bercera content icustearequi,damaten reo bezala. orr baratucocirela.

522 Jaun ona bere menean 531 Alaber barimbadu

juezac icusiric, onec becatu cerbait,

len errana ta azquenean ala pagatucodu,dio, eztela causaric. cion, dena lI101apait.

523 Libratu naies presoa, 532 Uts eguin Pilatosec,nondicnai beiraturic;

gogoratucequio cena ta pagatu Jesusecbiramona ayen bazcoa, naiz ez merexituric.libratzeco naizutena.

533 Cer espera ayenganic,524 Au naizezaten obequi, cefiec berell temarequi

ladron gaichstobat arras ya satanasi emanic,emanzue autara onequi, pacto zuten berarequi?deitzenzena Barrabas.

534 Presogoi bada norc duda,525 Oiu itendu bai orgatic: ona dela ta oneguia?

Libre bearrda bat beras; Beguira berez elduda,cein naiduzie bietiltic, ain claro d:i nola arguia.Jesus edo Barrabas?

535 Bada aurquitzen ezti61a526 Ayec emanac direla causaric, OJITec erran;

gaitzera gucis arras, pena andig6i beras nolaoius diote naurela, juez batec lI1aidio eman?ez au, baicic Barrabas.

536 Bafia culpac guizonenac

527 o biotzen gaitz gaichst6a izanic, galdus elcarr;

norano daiquen ellega! Jesus ona, bafia penac

Utzi beren Jangoicoa, guciac orren bizcarr!

contra denai ala apega! 537 Prevenitzen verdugoac

528 Cembat aldis bere arioradire ya sei guizatzarr,gorputzac ~:ta gogoac

ala errandut obrequi; sendo, cruel eta azcarr.eztu bada, ene juiciora,orrec ala merexi! 538 laun ona biluchsiric

ayen erdian humil,

(Pilat6sec etsirlc)nautenera utziric,nola achsw"ibat ichsil!

529 Pilatosec etsiric 539 Bortz milia ta yago azoteetzuzquela beratu, beren indaIT guciequizue daiquen gaizquiric Jaunari ematentiote,gaichstoena pensatu. aldiscatus dcarrequi.

KOPLAK 167

540 Nola zuten zaticatu, 549 Belaunbat inclinatusnola zuten deseguin, cortesias bai segur,ustu odoles eta urratu, badoaz salutatus:nola pensa, norc chsaquin? Juduen erregue agur.

541 Gure culpa anitz ta andien 550 Bitarteo gozOligopena berac arturic, eguiteco festa andia,lastima gueldidadien ceiiec baiio ceiiec yagoain gucis urraturic! eguines gaichstaqueria.

542 Alaere, naiz ezin 551 Batac listucaldibatdagoquen oiien gaiiean, aurpeguira botatzen,eztU arquitu norc eguin berceac zafladabatlagunzale chutitzean. matelean emaren.

552 Gucienec cana artzendute(Coronazagun) ceucana bere escuan,

arrequi golpatzendute543 Penagonen atzetic Jesus ona buman.

eztUte uzten ala ez;passatu bai gaitzetic 553 Ainguemac nola nolagaitzagora, daiquenez. bidezeude arrituric,

betratus Jauna cegola544 Diote elcarri sayonec: ala irris jocaturic!

Au erregue eguinzagun,erreinatu naidu onec, 554 Etzute licenciaricea, coronazagun. erregue mendecatzeco;

non ce pacienciaric,545 FoIjatus aranceequi ezperen, ala icusteco?

uztaibat ala inguman,bere pu.nta tzorrotzequi 555 Nola orrec, dena izanic,frincatzendute buman. Jesus, zue suffritu?

Paciencia orrenganic546 Trono-guisara da alquia, nainuque nic aurquitu.

cetro-guisa canabat,soiiemco estalquia 556 Jesus, alque daquidalapurpurasco zatarrbat. ni beiiere quejatzeas,

oroituric orren ala547 Ala eguinic, ayendaco alacoac passatzeas.

an ce festa irrigarria;baiia serafinendacoicusteco arrigarria. ("Ecce homo")

548 Ellegatus bat banaca 557 Pilatosec bidezueguciac gaichstaquerian, ala icusis urricari,bera adoratzeco iiaca ezi causatu ustezueitendute burlerian. ala aguertus gendeari.

168 JOAKIN LIZARRAGA

558 Jesus bada aguertuzue 568 Ezeta Herodesec ere,ain aldaturic ichUra, ezi zeurec ~:rmanic,

ezi bearr izanzue ezti6 aurquiitu batereerran: Ona guizongura. culpa, bentzait andiric.

559 Aitac beiratus semea 569 Ayec dute alegatzen:alac6a, di6 cer? Gure legues il bearda,Au da ene seme maitea, ceren Jangoicoarenceintas nic duten placer. seme ber6i eguinda.

560 Bere ama virginac bada, 570 Dauzqui enriac nasituac,icusis alaco ichUra, erregue naies izan;sentituzue estocada Cesari ere lrebutuacSime6nec errangura. ez ditio nai eman.

561 Cong6jac arimaraiio 571 Pilatos arrituricmortlilac sentituric, sartuce sollic barnera,nola etzen il or:Aiio Jesus berequi arturicbiotzgura ilunduric! eguias informatzera.

562 Gure am6res, ene arima, 572 Otedaiquen Jangoic6a,ala Jesus beirazagun, dudan, dio galdetzen,izanz6gun bai lastima, nor den eta nong6a,ilaruiiio estimazagun. ta nola preso utziden.

563 Baiia ayec dutelaic an573 Erregue baJimbazara,Jesus ala beiratu,

nola etzara defendatu?lastimatudire aguian?Edo, dio, nola zaraEz, baicic yago iratu.niri zeur6i cmtregatu?

564 Naidute lan bein assia574 Eztli zuen rnunduc6abucatu arras, ala nola

ots6ec jan achsuria, erreguetlisun nerea,chastatusgueros od6la. bai, dio, goragoc6a

da nic dutelll podorea.565 Au da clamatzendutena:

Quen ordic ori, quenbez. 575 Etzindlique ez escuricAu repetitzendutena: ene gain zuc, emanicQuenbez, crucificabez. ezpalitz au cerutic

Jangoico jaunaganic.566 Di6 arc, dacusalaric

gucia nola dag6n: 576 Orduan Pilatosec:Nic eztliquit causaric, Beras zara erregue zu?orr arzaze ta orr comp6n. Berla ontlira Jesusec:

Ala zuc erranduzu.567 Ona ni informaturic

emen zeuren alcinean;eztaucat progaturicden culparic chipienean.

J. LIZARRA GA. Copla-guisa batzuc gozatzeco Sacramentu sanduaren laudarioe­tan, 199arren folioa.

KOPLAK 169

(Bana e"egue da sines) 587 Apatzentut arantzeacene Jesus onarenac,

577 o Jesus, galdetudaique ala nola sefialeacerregue on den benis, amore didanarenac.ceren ezi ezaun eztaique

588 Bafia purpura zatarractratamentu-manenis.cer du adiaraci mii?

578 Bafia erregue da sines o amoresco negarrac,

ta erregue goren gorena, zuen bearr naiz oraL

naiz daucaten ala ines 589 Aichsrean manto churia,tratamentu den charrena. orai berriz du gorria;

omi ceruco achsuna579 Erregue da, ta ezauntzeco ene am6res etorria.

on, dire sefialeac,bai ceruco ta lurreco 590 Chuna da ta gorria,miragarri admirableac. au da, ederra ta amantea,

arimen maitagarria,580 Cetromco canabat esposo 6na ta mairea.

emandio gende itsuac;591 Gure arimen amoreacta orrec orrequi oroat

dezazque doma infemuac. nolaco estad6ra du!Apenas ama bereac

582 N aidut yago ene fav6re idunas ezaundu!

Jesus bere canarequi, 592 Gloriaco erregue dag6laezi erregueen pod6re berau norc erranendu?gucia bere armaequL Jangoic6ac au di6la,

elizac clamatzendu.583 Potestade divin6a

orren cetro da propia, 593 Au nic sinestendurelacefiequi cena apaltt6a Martarequi diot nic,eguitendu emgue andia. Jesu Christo bera dela

gure mundura emanic.584 On arances ta do16res

594 Ori da seme propiacoronatuda munduan;orrec g16rias eta hon6res Jangoico viciarena,

coronatzenm ceruan. mundugonmra etorriaJangoico ta guizon dena.

585 Beira beira Salom6n 595 Ceruco on ta lurrecodivin6a, eta nohico jaun erregue da barean,corona paratudi6n goiti beiti manatzecougazamac honramco. pod6re bete betean.

586 Alaere Jesus 6na 596 Goiti an honratzenduteederr iduritzendu, aingueruec bai sines,bere amoreac cor6na beiti deshonratzenduteau ere ederr itendu. charrec emen burla ines.

170 JOAKIN LIZARRAGA

597 Naiz humil egonagatic, 607 Ala ni libranadiennaidut nic aingueruequi, justiciaren iratic,ta ori delaic enegatic, Jesus, eta atranadienobligacio yagorequi. salvo orren onagatic. (Amen).

598 Emen adoratzendutgorputz eta arimarequi, (Pi/atos lotsaturic)an guero esperatzendutadoratu bai obequi. 608 Pilatosec nolapait

599 Apatzendut canaguraezaundus Jesusen 6na,artzendu me:dio cembliit

orren escu errealean, libertatzeco guiz6na.inclina nere bururabaquearen seiialean. 609 Azquenic aguertzendu

600 Ta Moysesec vararequiJesus ya ichuragabea

nola atra libre gendea,lastimas ta erratendu:

orrec, Jesus, canarequiOna zuen elTeguea.

segura niri videa. 610 Ayec beti ira bortitz,

601 Apatzentut aranceac lastimaric beiierez,

arimaren heritzeco: clamatzendute berriz:

Ojala balire itzeac Quenbez, grucificabez.

Jesusequi jositzeco.611 Dio ez naies disgustlitu,

602 Orebgo malda nereac il ere ez, sinestendutbiz, ni sutan egoreco; Erregue crudficatu?biz ordic nere loreac Zuen erregue ilendut?gl6rian ni coronatzeco.

612 Ayec iras bl:teric603 Purpura adoratzendut goratzeunte clamorea:

yago od61es gorritua; Guc eztligu erregueric,erregue admiratzendut baicic emperadorea.ene am6res heritua.

604 Bere mantoaren pean, 613 Ori eztli adisquide arrena,

Jesus 6na, gorde ni;au naibadu Hbre utzi;

orren onaren meneanezi erregue itendena,

gucia dut imini.arren contra da vici.

605 Ori ene gorde-Iecua 614 Pilatos lotsaturic,

daucat oraico videan; juez charr ta cobardea,

ori ber6i descansua, dago destinaturic

Jesus, eternidadean. galtzera zuz,envidea.

606 Emen orren conturaco 615 Jangoic6as guti aj6la,alcha nere becatuac, anitz aj61a munduas:aguertu nere oneraco Nola daique admira, nola,orren mereximentuac. guero gucia galduas?

KOPLAK 171

616 Cumplimentu bai ichUras, 625 Danima preso oneguiacescuac garbitzentu ezin ines videric;alcinera ecarden uras, an etsai ditu guciac,ta itzguebec erratentU: ni6r adisquideric.

617 J ustog6nen odolaren 626 Ez od61, ez indarriccausan garbi libre nago; eztuela ya casi,orra zuen arimaren histima ta negarriccarguan utziric dago. ni6rc an ez icasi.

618 Ayec emen, beira nola 627 Erdi Hic, ta ayec tiratusarras itsuac diren: erori, ta ezin jaiqui;Biz, di6te, onen od6la jaiquiarazten meachlitusgure gain ta gureen. golpeca molde gaizqui.

619 J uez gaichst6ac orduan 628 Va gucis acaituricemanzue escatucena, eta atsa goraturicsentenciaglira munduan eta it-colore arturic,emandaiquen gaichstoena. ezin eman pausuric.

620 Obediente Jesus 6na 629 Beldurrtucire etzeiquelaerrendituce gucia, ellega cargaren pean,ceren Judaco le6na eta it ere bazeiquela,itzulicen achsuria. nola etzuten nlii, videan.

621 Gure am6res du admititu 630 Guizonbat alocatzeavicitzaren ematea, inzute, ez biotzetic,ala du gucis cumplitu ermanzezan guruceaAitaren borondatea. bai Jesusen atzetic.

622 Ni naiz, erranes, lurrean 631 Cirenetlirr dichos6a,bota guciac lenchligo, aliviatubaituzunaibaluque orai berean Jesus 6n amoros6a,lezazque b6ta aratligo. alocairu ona duzu.

623 Jesus 6na utzida orai, 632 Cirenetlirra nic erecharrec artu potestlide, naidut izan biotzean,eguiteco nolanai pena· amor6sos berereberarequi anitz maldade. segui Jesusen atzean.

(Bere sonean gurutzegura) (Veronica)

624 Artzendu bere sonean 633 Veronica deitzendena,gurutzegura ain pizua, firme Jesusen fedean,ta danima arren galiean da anim6sa aguertucenagure culpen pizu errua. an doloresco videan.

172 JOAKIN LIZARRAGA

634 Beiraturie izerdia 643 Negarra eguiten beguiae,Jaun onaren aurpeguian, bi6tzae mintzatueire,izanzuen ausardia mia iehsilie, eta biaepassatzeeo armen erdian. elearr entendatucire.

635 Humilqui ehueatucionoyalbates aurpeguia, (Calvari6ra)artan Jaunae utzicionimpresso bere iduria. 644 Calvari6ra ya iganie,

beira ya beira leeua,636 Bereebatzue beiratus non duen ayenganie

Jesus ala penatzen, Jesus onae d.eseansua.segui ezin baratusnegarres lamentatzen. 645 Etziteeo eguerdian,

itendiote goa.tzea,637 Ebei estimaturie errepausa neque andian

Jaun ona mintzatueen, ardezan an, gurutzea.eulpes lastimaturieeraeutsis penatzen: 646 Errandute etzindaiela

zurgartan ed:aturie,638 Jerusalendarrae, pena ta ala reposadaiela

ez aimberee enegatie, 6ngui seguraturie.zeurengatie bearrdenayago da ta humeengatie: 647 Josirie an itzeequi,

irur edo laur diren,639 Ceren ezi zur ezean gora airean zurarequi,

au itenbarimbada, dilindan ala ildaien.pensa sines, earreaneel' eguinenbideda? 648 Bi ladr6n bi saiestsetan

paratu; ori e,ertae6?Ezaundaien gueietan

(Ama obena) au gaiehstoena, ortae6.

640 Amae bada, ama obenae 649 Irur 6rdus agomanseme obena ieusirie, Jesusee iraunduzue;eel' antsiae ta eel' penae! ain exeesso gueieguiannola eegon vieirie! gugatie pagatuzue.

641 Cego ya bueatu urran: 650 Zure am6res icusazuBere biotzeeo mina zurgartan salvazalea;ezin pensa, ezin erran ieusazu ta ieasazum6re ere een adina. amatzen amazalea.

642 Semeae guisa berean 651 Jesus 6nae gure am6resbeiratzeas amagura aimberee passaturie!ain penaren ondarrean, Nola paga, naiz dol6reseel' tristura ta amargura! gu gueioe urturie?

KOPLAK 173

(Zazpi itzac) 660 o Jesus ene amorea,imbez, ot6i, nainuquena:

652 Icusagun ta icasagun Orren ama biz nerea,doctrina ematendiglina, ta ni seme berarena.azquen atsemn aizagunzazpi itztan errandiguna. 661 Niri nola Juani

dicha bequida erori:

(1)Orren seme naien ni,ene ama Maria ori.

653 Etsaien fav6re lena:Ot6i, ene Aita, barclitu

(4)ebei gaizqui eguindutena,ezpaitute 6ngui pensatu.

662 Laurgarrena, Jangoic6a654 Jesus 6nac nai barcatu Jangoico nerea, ni

ain etsai gaichstogaiei: cerengatic alac6aNola nic ez procuratu gurutzean nau utzi?6n dena nere etsaiei?

663 Aurquituric eriotzean,655 Orrengatic maitetlit ez nazala orrec utzi;

contra direnac obequi; Jesus, ez naien lezeanJauna, pagatu naitlit seculacos galdu ni.gaizqui-eguinac onquiequi.

(5)(2)

664 Borzgarrena, egarri dut,656 Bigarren itza da, noiz erranzue, Jaunaren

eguinciolaic ladr6nac gloria naies, ustedut,artas oroitzeco otoitz, ta guizonen onaren.errancion Jesus 6nac:

665 Orren gustoco edaria,657 Zuri diot ala dela, bere od6la logratzea,

zaudena orai gurucean, arimen irabaciaglorian egonenzarela ta Jaunaren honratzea.bai enequi egun berean.

658 Ot6i nic orai berean (6)bai ladrongarrec becala:Eriotzean ta ondorean, 666 Seigarrena gurucetic:Jesus, berequi naucala.

Au, ci6, cumplituda;Jauna, ala da bere aldetic,

(3) gure aldetic faltada.

659 Irugarrena amari, 667 Ene aldetic cumplidaien,utzis Juan sememco; Jesus, orrec supplibez;berla Juan berari bere od6la logradaien,ama divina amamco. arimagau salvabez.

174 JOAKIN LIZARRAGA

(7) 1. Criacioa

668 Zazpiglirren ta azquenean 676 Criatunindue ni

gurutzetie eigu errlin, bere biotzaganiegue nola iltzengarenean gorputz ta arimarequiazquenie despeida emlin: duten guda ~:manie:

669 Aita, orren eseuetan 677 Ezauntzeeo ta amatzeeo

ene arima uztendut: Jangoieo Jauna munduan,

Jesus, orren ta arrenetan ta betiro gozatzeeo

nie nerea ematendut. goraturie lin ceruan.

2. Conservacioa(I/do. norengatfc?)

678 Conservatunim vid670 Iltze gure Jesus 6na beti ni nola berea,

aimberee penen eostus, zervitzarlicis niriiltze Jangoieo guiz6na ura, lurra, sua, airea.bai ta guiz6nen eseus.

679 Guti balitz eampoe6ae,

671 BaIia ildli norengatie nau bes6tan ni iduquitzen

Jesus ala dolores? nola unide divin6ae,

Ildli guizonengatie ta berequi mantenitzen.

ta guiz6nen amores.

672 Exeesso amoros6ae 3. Preservacioa

eguiliz ta gueieguiae 680 Iltzetie nau preservlitu,eguintu poderos6ae cUlpa, pena, gaitzetliie:ene amores oneguiae. Cembat, nola, nore penslitu

673 GaIietie saeramentUasizannuzquen guisetliie?

eer dezliquet nie errlin? 681 Condenatzetic librlituGureglitie passatUas nau intUten eulpetlin,eztag6la urriquitlin. -eembat lildis, nore eontlitu?-

baitare innuzquenetlin.674 Passatuae bildurie

berritzen emen orlii,seIiille, ni galdurie 4. Redenciollez nauela utzi nlii.

682 Alaber nau re:seatlitu,nindeg6laie galdurie;

(Prendac eta seiialeac)ene culpae tU paglituinfinito apaldurie.

675 ContatzentUt favoreae 683 Bet6z bet6z ic;ustera,anitz ta andiae emen, eeruae arriturie,prendae eta seIialeae gloriaeo erregue beraseeullieo gloriaren. ene am6res galdurie.

KOPLAK 175

S. Plantacioa 9. Sustentacioa

684 Eliza ere du planUitu691 Erregalo Jesus bera

entraftetan sarturienola Noen area obena, ematenzaida jareranon soUic daiquen salvatu amores guisaturie.sines salvatu naidena.

692 Emen gaitu sustenUitzengl6rian den ohenarequi,

6. Vocacioa ala gait\:l gO presUitzeneramateeo berequi.

685 Bere elizan nau planUituzarmendu ta landarea, 10. Compaiiiahere ardia nau mareatu,eguinnau hume berea: 693 Alaber dago eontino

gurequi Jesus munduan686 Eguinie ni Christorena eguinie lagun divino

nola nie eztaquirela, miragarriseo moduan.diehagau daiquen obena 694 o eer fortuna gurea!merexigabe dutela.

Baguindequi estimatzen,gloriaeo erregue egorea

7. Provisioaeontino gurequi emen!

687 Emen dut eeruratzeeo 11. Sacrificioaleguea zuzen-videa,

695 Ta saerifieatzenduta ilumbean ieusteeoeerueo arguia fedea. here burtia egun6ro,

passioa berritzendu

688 Oraeio, gauza sanduae,len passattia aldi6ro.

oroipen, festa, doetrinae, 696 Ematendigu aditzeradevocio, saeramentuae ala, preeiso balitz,arimaren medicinae. gure am6res iltzera

emanleiquela herriz.

8. Justificacioa12. Comunicacioa

689 Alaber dida bareatu, 697 Ta eomunieaeioraeembat aldis nore daqui? admititzea elearrequiBere gracian nau paratu, da fav6re, oraeioranaiz nie ezin merexi. goaeelarie berarequi.

690 N aiz gueiegui heeatuae, 698 Jangoie6ae ta probeaenoiznai penaturie, ala traUitzen elearr,berla dire bareattiae, arc erauntsis favoreae,6ngui eonfessaturie. onee esea eer hearr.

176 JOAKIN LIZARRAGA

13. Gobernaeioa 707 Obeditubanu nie

699 Provideneia berarenainspinieio onetara,nindeg6que ya eguinie

nola entenda, nola estima? aingueruen guisaraItzulis aguidaiena,salvatzera nere arima.

700 On baitire gaitzae ere17. Predestinacioa

here biotz onetie, 708 Baitare predestinatuez naiz galdueo beftere nauela ni Jangoicoae,ni beraren aldetie. nainuque bai sinestAtu,

ieusis gaftaraeoae.14. Guardia

709 Naiduela 18 induela701 Aingueruae tu manatu salvatzeeo orree anitz

guardatzeco ni vieian, claro da, 18 izanendela,18 dezatela cuidatu nere contra oi ezpanitz.proheas vide gueian.

702 Namate ebee arturie 18. Preparacioaeseuetan airean,eztAien tropezurie 710 Emantida se,ftaleaeene etsaien artean. videa pres18turie,

paraturic es(:aleac,ateae zabaldurie.

15. Amparoa

703 Nauea ni gordeturie711 Orrec eguina 18 emana

ene amores da, Jesus,Jaunac bere biotzean, ni errnateeo heregana,nola olloae bildurie naiz izanie errehus.here chi18e egalpean.

704 Gaitzac quendu, onae eman 19. Glorifieaeioacembat, eembat guisatAnniri bereehs indidan, 712 Bere glorian Jangoicoaezin eon18 millatAn. aguerrian icUlstea

da dezaquena gogoa16. Inspiraeioa bai ase bete betea.

705 Dagoquida ere inspiratzen 713 Graeia glorillren azia,heti biotz bamera, Jesus onae logratua;gaitzetic erretiratzen lore esperanza vieia,18 tiratzen onera: gloria bera da fruitua.

706 Ya zenzua niri arguitus, 714 Azi ona ta loreaya deitus amoltsuqui, orree, Jesus, emanie,ya biotza ere moguitus, alaber fruitu hereaya ere uquitus erruqui. emanbez ber<eganic.

KOPLAK 177

715 Emandu bere vicia 724 Norc ni nauen amatzen,enegatic, Jesus ona; Jesusec erratendu,emanendida gucia ene itzac tU guardatzenta g10rian guero corona. ta ene Aitac amatzendu:

725 Ta unituric elcarrequi20. Caridade gueieguia beregtma etorrcogara,

ta gog6tic berarequi716 Caridade gueieguia egotes egonengara.

Jaunac guri izandigunacausa da ta mindeguia 726 Beras ala alchaturicon gucien emanduna. Jesus amatzenbadut,

herarequi bilduric717 Jangoicoac maite du Trintate gucia dut.

eguiaz guizaguendea;onengatic emandu 727 Beras ain nola ceruanseme bacarra maitea. Jauna dagolaic emen,

aingueruac inguruan718 Caridade gueieguia, daude hera adoratzen.

ceiiequi seme bacarra728 Beras ebequi bateaneguincen aguitz chipia,

arturic gure zamarra. emen biz ene itecoa,vicinaizen bitartean

719 Dena gucis oneguia emen ceru lurrecoa.hecatari nai iduri,

729 Biotzgau, Jesus, arbezheira ya ezten gueieguiaamore diguna gUri. ta berequi bat eguin,

ta gaiietic firmabez720 Becatarien amores Jesusena da Joaquin.

iduris becatariaAmen. Amen. Amen.Htze penas ta dolores,

artus gure cargueria.

721 Cer ez dezaquet esperamc, Jesus, orrenganic,utzidelaic ala iltzeraene amores emanic?

722 Amantegau emen dutlengo amore herarequi;mc bera amatzenbadut,Jangoicoa da nerequi.

723 Naiz ezin emen icusgorputzeco beguiequi,amatzendut bai Jesusarima guciarequi.

KOPLAK

CANTA BATZUC EUSCARAS ALDARECOSACRAMENTUAREN LAUDARIOTAN (2)

Hostia goratzean (3) (Alchaturic iruzquia) (4)

o Jesus, orr a1chatzendena, 1 Alchaturic iruzquiaadoratzendut sines; ve10garren atzelin,erregue goren gorena bai ene biotzelinain apli1, ta cer fines? ichequibez su vicia.Eguin ta deseguindenabeti guri ongui ines. 2 Jesus Jaunac amacen

1urreco arima pobrea!No1a no1a estima nic No1a arimac amoreaJesusen caridadea, Jesus Jaunai ucacen?beirlitus deseguinicnigatic magestadea! 3 Biotz charra, cergaticBego beti pacto inic: amanteric obenliiNi orrena, ori nerea. ezti6zu onetsi nlii?

Charr izlines, orgatic.Jesus ene prisioneroene naies emen dligo: 4 Bera dli gucis noblea,Nor naiz ni? Ni no1a ez nligo gucis abrats liberala,Jesusen am6res ero? gucis ederr, nai beca1a

gucis ona ta amab1ea.Ene arimaren espOsoJesus dli gucis mairea; 5 Amanteric andienahere am6res ni betea, gure arimen dli Jesus:canta canta bai goz6so. No1a amoreg6nen sus

eztli erretzen vicidena?Jesus maitatzenbadutemen a1li a1chaturic, 6 Gure billa ceruticguero dena aguerturic etorricen, ta guciagozo gozatucodut. in gugatic, ta vicia

emanzuen gogotic.o Jesus, 0 amorea,bego yli asentaturic, 7 Infemura botaricbeticos firrnaturic: guindeude yli gu guiz6nac;Ni zurea, zu nerea. atragaitu Jesus 6nacAmen. infinito costaric.

179

(2) A G N, Fondo Bonaparte 2,1 fol. (5-garrenfoliazioa)(1793-1813 bitarteankonposatua).(3) A G N, Fondo Bonaparte 2, 23 fol. (6-garrenfoliazioa)(1793-1813 bitartean konposatua).(4) Orijinalak ez darama titulurik. A G N, Fondo Bonaparte 31, 24-24v. fol. (2-garren

foliazioa) (1800-an konposatua).

180 JOAKIN LIZARRAGA

8 Ta gueien ondorean 18 Enegatle jaiorie,eer aida ala alchaturie? viei ta iltze enegatie,Preso dago loturie enequi dago oraiiie!bere amoreen eatean. Nore icusi alaeorie?

9 Lenie preso portalean, 19 Salduzuen traidoreae,preso guero baratzean, an dirutan itsusqui,guero preso pilarean, ta emen doaiie ederrquipreso guero gurutzean. orra emanic amoreae.

10 Portalean paehsaequi, 20 An utzieen atratzerabaratzean eateequi, bere od6la dol6res;pilarean socaequi, orai emen amoresgurutzean itzeequi. orra emanic edatera.

11 Baiia nore zuque lotu? 21 An juduee 2:atieatzenEtzen asqui paehsarie, gueia llagaturie;itze, eate, socarie: bera emen paraturieAmoreae eguindu. bere llagae presentatzen.

12 Nore zezaque garaitu 22 An ilzuten gurutzean,Sanson divino andi ona? nola balitz beeatari,Baiia niore etzuquena ta utzida gure janariamoreae eguindu. bera oneguis aldarean.

13 Nondic nora apaldudu, 23 Ene arimanm esposonore ta nola Jangoie6a? ta erregalo barnera,Nore eztaqui? Milagr6a ala elduda emateraamoreae eguindu. ezin yagos amoroso.

14 Aurr ehipia ama Marian, 24 Cer naidu, ene Jesus 6na,guero gaiehsto-guisa galdu, enebaitan sarturie?orai berriz ala apaldu Besarea arrapaturieoguiaren idurian. salvatu bere guiz6na.

15 Ain andia ta ain chipi, 25 Pegatu bere oneticJesus, ori enegatie; naidida, Jesus, niri,badaeusat eergatie: ez nazaten lm utziamorosteagatie ni. eseogituen e~ehetie.

16 Barimbadut biotzie, 26 Jesus esposo, ta esposaJesus, naidut, ilartaiio, arima eontatzenda;ori yago guciae baiio, ori erregue; au inendaori naidut baearrie. beras erreina diehosa.

17 Nola beardut amatu 27 Cerlieo prenda tuglinaeain amante ta amablea? orree orr utzitigu:Ain onegui ta noblea Cer emanen eztigunola beardut pagatli? bera dena emandigunae?

KOPLAK 181

28 Amengonequi videan Bi6tz charra, cergaticindarr ta consolu dut, amanteric obenaita onequi sinestendut ezti6zu onetsinai?bai atra salvo postrean. Charr izanes, orgatic.

29 An goiti guero glorian Bera da gucis noblea,gozatu berorrequi, gucis abrats liberala,cantatus alegrequi gucis ederr, nai becala,aingueruen compaftian. gucis ona ta amablea.

30 Jesus ene salvad6re Amanteric andienabeti izan ta izanenda; gure arimen da Jesus:salvatzea segur da, Nola amoreg6nen susbaitu amore ta pod6re. eztli erretzen vicidena?

31 Orai emen curturic Gure billa ceruticorren oftetan, Jesus, etorricen, ta guciadi6t amoresco sus in gugatic, ta vicianegarretan urturic: emanzuen gogotic.

32 Barcatu, Jauna, barcatu Infemura botaricniri bere onagatic; guina gaizqui gu guiz6nac;otoi otoi orgatic atragaitu Jesus 6naceznazaJa condenlitu. infinito costaric.

33 Gnlcia ta gl6ria nic ez Ta gucien ondoreaneztut merexi; orrec blida nola dago alchaturic?zu merexi, emanbezada; Dago preso loturicorren 6nac suplibez. bere am6res aldarean.

(Ad majorem Dei gloriam) Lenic preso portaIean,preso guero baratzean,guero preso pilarean,

(Alchaturic iruzquia) (5) preso guero gurutzean,

Alchaturic iruzquia Norc ordea l6tu du?velog6rren atzean, Etzen asqui pachsaric,bai ta ene biotzean itze, cate, socaric:ichequitzen su vicia. Amoreac eguindu.

Jesus onac amatzen Norc zezaque garaitulurreco arima pobrea! gucis poderoso dena?Nola arimac amorea Baiia ni6rc etzuquena,Jesus onai ucatzen? amoreac eguindu.

(5) Cf. J. LIZARRAGA, Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico, 150v.­151 v. fol. (Ondarribiko Kaputxinoen komentuan jasotako eskuizkribua) (1802-ankonposatua).

182

Nondie nora apa1dudunore ta no1a Jangoieoa?Icasazu: Mi1agroaamoreae eguindu.

Aurr 1enie Ama Marian,guero gurutzean galdu,orai berriz ala apa1duoguiaren idurian!

JOAKlN LIZARRAGA

An ilzuten g,urutzean,no1a balitz beeaUiri;emen ya janaribere oneguis: a1darean.

Ene arimaren espOso,ta errega10 bamerae1duzaida emateraezin yagos amoroso.

Ain andia ta ain ehipiJesus ori enegatie;badaeusat eergatie:amorosteagatie ni.

Jesus onae maite ni,nie ere maite Jesus:o amoregonen suserre ta ilbanindedi. Amen, amen.

Barimbadut biotzie,Jesus, naidut ilarUinoyago ori guciae bano,ori naidut baearrie.

No1a beardut amatuain amante ta amab1ea?Ain onegui ta nob1eano1a beardut pagatU?

Enegatie jaiorie,vici ta ilee enegatie,emen daueat oraiiie:Nore indida a1aeorie?

Sa1duzuen traidoreaean diruUin itsusqui:Emen gracias ederrquidut, emanie amoreae.

An utzieen atratzerabere odo1a do10res;emen berriz amoresematendit edatera.

An juduee zatieatzengucia llagaturie;emen bera a1ehaturiebere llagae presentlitzen.

Cer naidu, ene Jesus ona,enebaitan sarturie?Besarea naidu arturiesa1vatu bere guizona.

Bere onetie apegatu,Jesus, naidida niri,ez dezaten orrequiberee gauzarie amatu.

Nitzaque ni traidoreaamablinez bereerie;merejidu bac:arriebai gueien amorea.

EzUi a1aeo gustorieon gucies beterie,ezUi a1aeo amanterie,ori beea1aeoJrle.

Orren mai pean egonala no1a ehal:urttoaeehideten apurttoaobe dut ezi nion.

Orren maieeo apurrtt6aeorren gracian ta amoreannaitut yago ezi bateanmundu gucieo gust6ae.

Uznezazque bai sinesguciae ber1adanie,naies berorrenganiebeiratzebat amores.

o Jesus, eein ona den!o norano apa1eenda!Ezi desposatzendabai arimarequi emen!

Jesus Jauna, bere eSpOsaene arirna itenbadu,erregue da, ta inenduerreguina bai dieh6sa.

Esperanzagonetlinnaidut viei, ta ez er6ri;fiad6re dut ber6ri,gueldituda prendatlin.

Amengonequi videanindarr ta eonsolu dut,onequi sinestendutatra salvo bearrenean.

An goiti guero gloriangozatu berorrequi,eantatus alegrequiainguirtien eompaiiian.

Jesus ene Salvad6rebeti izan, ta izanenda,salvatzea segur da,baitu am6re ta pod6re.

Orm emen eurturieorren oiietan Jesusdi6t amoreseo susnegarretan urturie:

Barelitu, Jauna, barelituniri bere onagatie,otoi otoi orgatie,ez nazala eondenatu.

Gracia, Jauna, graeia imbezgaiehstogonequi, eerenori gueis ona den,orren onae suplibez. Amen.

Coplatto batzucJaun Sacramentuari (6)

Saeramentug6rtan dagoJesus ene prisionero:

KOPLAK

Cer imbeardut? Ni ere nagoJesusen amorOss ero.

Ene arimain esque dagoberegana artzeagatie:Jesus, arbez berla berla,berant da berladanie.

Ene arima, non zabiltzaarlit onat galdurie?Atoz, emen Jesus dagozutas amorosturie.

Jesus 6na, zue beealanainauenie nic estut,zu soUic nie ere badazu naizaitut, ta obe dut.

Vanidadeen vanidadeaarlit onat gora bera:Emen soUic aurquitzendutarimaren gozaera.

Adi6 mundua ta mundueoaezeuren placer vanoequi:Zu nerea, ni zurea,Jesus, gauden elearrequi.

Jesusee naibanau ni,nie ere naidut Jesus:Naidut viei, naidut ilzure amoregonen sus.

Cein berant onetsiduten!Ay Jesus, berantegui:Prissaea ta doble onestenbeardut ya assi ta segui.

All! naidut, oh nore luquenbi6tz n6ble beardena,izandaien Jesus nereeta ni Jesusena.

Zue naibauzu, nie naidut:Jesus, oh zurea blinitz!Naidezazu bai Jesus,zorreo dizut esquerr amtz.

183

(6) A G N, Fondo Bonaparte 43, 471-472 fol. (1771-an konposatua).

184

Naiduzula zuc pobreadut espeninza, Jesus,ardigau estaien galdu,naiz izanic errehus.

Ene naiac ta ene billajautsic an cerutic:Nequetan vici ta ilcenapenas acabaturic.

Bilatu ta erosinauzuinfinito costaric;ez nauzu utzico nagolaiczure ofietan botaric.

JOAKIN LIZARRAGA

Cer nauzu emen? Ene arimaerrenauzu, oh su vicia:Cer aizlira? Ez ez lastima;errezazu otoi gucia.

Jangoicoaren achsuria,zu nere ta nii zurea,oguiaren iduria,ta erregalo ezin obea.

Maite zaitut ezin yagos,yago ezi ner,e vicia,yago ezi lurra ta cerua,ta yago ezi den gucia.

Ceruan zaude, ta emen zaudeain andia ta ain chipian:Iruzqui berria ta ederraoguiaren idurian.

Sartzenzlira guisaortanene arimain bamera:Naiduzula zuc pobrea,badezaquet espera.

Cergatic ta nola aimbercemaravilla eguinduzu?Ez deblilde nic ustedutguisaortan zaude zu.

Arimen esp6so amantea,amorostu nere arima;zutas nauzu guisaortan:Noiz dezaquet asqui estima?

Amante-guisa zaude bai,estaliric aurpeguia:Ala yago heritzennauzu,ene Jesus oneguia.

Nor zara zu? Nor naiz ni?Ene arimain amorea,seguitzen ala zuc ni,ain andiac ain pobrea!

Aita, esp6so, jaun ta juezzu zara ta nic nautena:Jesus, otoi, zuc ni ez,ez nazazula condena.

Caridades arnazazupobre-guisa zure echean,ast6co-guisa gambelan,chacurtto-guisa maipean.

Escogituequil inzazunitas, oh Jesus, memoria:Zure gracia beti idazu,orai gracia, guero gloria. Amen.

"Pange lingua" euscaras (7)

Canta, mia, gloriosoJesusen oneguia,gorputz odol preciosoemanaren andia,eguinic bera amorosoerregalo berria.

Gure erregul~ den gorenacemanic guruceangorputz-odol incirenacsabel virginalean,contino emen oroipenacematentu aldarean.

(7) Cf. "Pange lingua" aldaera batzuekin, 87, 185-187 or.

KOPLAK 185

Sacramentugau gorenagucis venerazagun,ontan gure amanteenaJesus ona amazagun,sentidos ezin daiquenafedes suplidezagun.

Ogui ta ardo len cirenacgorputz-odol bereacitzulitu dezaquenacJesusen podoreac,gozatzentu emen direnacfedeac ta amoreac.

Trintate jaun andiaribiz demb6ra guciancanta milIa ta laudariheitian ta goitian,ta esquerr milia biz bermemen eta glorian. Amen.

Guri emanda, guregaticJangoicoaren semeaamaren entraiietliticjaioda, ta gureavici ta ilda orregaticaguertus amorea.

Eracusten ta manatzensalvatzeco bearrdenaheti egonda, ta paratzenhere elizan ordena,favoreac beti obratzen,ta azquenean obena.

Azquen arrats ta afarianjarriric bereequi,cumplituric ya gucianlengo leguearequi,hera emanda janarian,hera here escuequi.

v. Emandigu cerutic oguia.

R Duena berequi gusto gucia.

Oraeioa: 0 gure Jaun Jangoicoa, sacramentu miragarrlan utzidiglina bere passioa­ren memoria, emanbezagu, ot6i, alaco maneran estimatzea berorrengorputz ta odol preciosoen misterio sagratuac, ezi gurebaitan redencio­nearen fruitua contino sentidezagun. Amen.

"Pange lingua", eusearas (8)

Canta, mia, gloriosoJesusen oneguia,gorputz-odol preciosoemandigun gucia,eguinic bera amorosoerregalo berria.

Guri emance, guregaticJangoicoaren semeaamaren entraiietaticjaioce, ta gureavici ta ilee emen orgaticmostratus amorea.

Eracusten ta manatzensalvatzeco beardenaheti egonce, ta plantlitzenhere elizan ordena,favoreac beti obratzen,ta azquenean obena.

Azquen arrats ta afarianjarriric bereequi,cumplituric ya gucianlengo leguearequi,hera emance janarian,hera here escuequi.

(8) A G N, Pondo Bonaparte 31, 23-24 fol. (2-garren foliazioa) (18()()..an). Cf. "Pangelingua" aldaera batzuekin, 87, 184-185, 186-187 or.

186

Ogui ta ardo len cirenacgorputz-OOol bereacitzulitu dezaquenacJesusen podoreac;gozatzentu emen direnacfedeac ta amoreac.

JOAKIN LIZARRAGA

4 Eracusten ta manatzensalvatzeco bearrdenaheti eg6nda, ta paratzenhere elizan ordena,favoreac heti obratzen,ta azquenean obena.

Sacramentugau gorenagucis venerazagun,emen gure amanteenaJesus ona amazagun,sentidos ezin daiquenafedes suplidezagun.

Trintate Jaun andiarigoitian ta beitianJaun gucien bumarimilla canta gucian,ta esquerr milla biz berariemen eta glorian. Amen.

(Anno Domini 18(0)

"Pange lingua", euscaras (9)

1 Canta, mia, glori6soJesusen oneguia,gorputz-OOol preci6soemanen gueieguia,hera eguinic amor6soerreglilo berria.

2 Gure erregue den gorenacsabel virginalelingorputz-0061 incirenacemanic gurutzelin,contino emen oroipenacematentu aldarelin.

3 Guri emlinda, guregliticgorenaren semeaamaren entraftetliticjaioze, ta gureaheti izan ta ilda orgaticgure am6res berea.

5 Azquen arrats ta afarianjarriric bereequi,cumplituric ya gucianlengo leguearequi,hera emanda janarian,hera here escuequi.

6 Ogui ta ardo len cirenacgorputz 0001 bereacitzulitu dezaquenacJaunaren podoreac;gozatzentu emen direnacfedeac ta amoreac.

7 Sacramentugau gorenagucis venerazagun,ontan gure amanteenaJesus ona amazagun,zenzus ezin datequenafedes suplidezagun.

8 Trintlite jaul1 andiliribiz demb6ra gucianclinta mina Ita laudarigoitian ta beitian,ta esquerr mina biz berariemen eta glorian. Amen.

(9) A G N, Fondo Bonaparte 58 (orijinalean foliaziorikgabe)(1821-an). Cf. "Pange lingua"aldaera batzuekin, 87, 184-186 or.

KOPLAK

"Pange lingua" euscaras aldarecoSacramentuaren festan (10)

Cimta, mia, glori6soJesusen oneguia,gorputz 0061 preci6soemandigun gucia,eguinic bera amor6soerregalo berria.

Guri emanda, guregaticJangoicoaren semeaamaren entraiiemticjaiOOa, ta gureavici ta ilda bai orgaticmostratus amorea.

Eracusten ta manatzensalvatzeco bearrdenaheti egonda, ta paratzenhere Elizan ordena,favoreac beti obratzen,ta azquenean obena.

Azquen arrats ta afarianjarriric bereequi,

cumplituric ya gucianlengo leguearequi,hera emanda janarian,hera here escuequi.

Ogui ta ardo len cirenacgorputz 0001 bereacitzulitu dezaquenacJesusen podoreac:Gozatzentu emen direnacfedeac ta amoreac.

Sacramentugau gorenagucis venerazagUn,ontan gure amanteenaJesus ona amazagUn,sentidos ezin daiquenafedes suplidezagun.

Trintate Jaun andiarigoitian ta beitianJaun gucien buruarimilia canta gucian,ta esquerr milla biz berariemen eta glorian. Amen.

187

V. Emandigu cerutic oguia.

R. Duena berequi gusto gucia.

Oracioa: 0 gure Jaun Jangoicoa, sacramentu miragarrian utzidigUna bere passioa­ren memoria, emanbezagu otoi ala estimatzea ber6rren gorputz taodolaren misterio sagratuac, ezi gurebaitan sentidezagun redencioarenfruitu contino...

"Pange lingua", gaztelaniaz (11)

1 Canta, lengua, el gloriosomilagro de caridad,con que Jesus amoroso,rey de toda magestad,da su cuerpo preciosoy su sangre en el altar.

2 Por nos se baj6 del cielo,por nos de Virgen naci6,como Dios hombre en el suelosu palabra nos sembr6:Excesos de amor y zeloal fin hizo y consum6.

(10) Cf. J. LIZARRAGA, Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico, 150 fo1.(Ondarribiko Kaputxinoen komentuan jasotako eskuizkribua) (1802-an). Cf. "Pangelingua" aldaera batzuekin, 87, 184-186 or.

(11) A G N, Fondo Bonaparte 58 (orijinala ez dago foliaztatua) (1821-an).

188 lOAKIN LIZARRAGA

3 En la postrer cena assientotoma con los doce herrnanos,y dado su curnplimientoa los ritos veteranos,se les da para alimentoa si mismo por sus manos.

4 El pan y vino, los dossu came y sangre hace ser,con decir el hombre Oios:Basta creer su poderpara affirrnamos a nos,aunque nos falte el ver.

5 Pues tan alto sacramentoveneremoslo postrados;a tal divino portentocedan ritos anticuados;la fe sea suplementode sentidos apocados.

6 A Dios timco Senor,en personas Trinidad,sea siempre todo honor,bendicion y elaridad,amor, aprecio y looren tiempo y etemidad. Amen.

"Sacris solemniis", euscaras (12)

Hi berri andiasbiz alegrancia,ta biotz guciascantatzeco antsia:Oespei ya lengoac,berri biz gucia,obrac, itzac ta gogoac.

Celebratzenduguazquen afaria,non Jesus baitugujaten achsuriaapostoluequi,baicen iduriaindenarena berequi.

Arren ondoreanachsuri berriainic amoreanJesus oneguiasustentu amabieiemanda guc:iabacochai eta guciei.

Emanda pobreeigorputza janari,emanda tristeeiOOola edari,naiz idurituricogui ta ardoariJesus bera d.a alchaturic.,

Jesus bera emanicguciec arzaze,berac ala erranic:Jan eta edanzaze;itenduzeneta.nbetiro eguinzazeau ene memorietan.

Ta sacrificioaala fundaturic,onen officiolldago manaturicsacerdoteeri"ta berec arturicemateco gucieri.

Ogui ceruco,aduzu ya, guizona,zure munducoa,donoen corona:Gauza admirableac!Jatendu JaUIl onaesclavo hurnil ta pobreac.

(12) A G N, Fondo Bonaparte 2,1 fol. (5-garren foliazioa) (1793-1813 bitartean konpo­satua. Cf. "Sacris solemniis" aldaera batzuekin, 86-87, 189-191 or.

KOPLAK 189

Jangoico Jauna, zu 5 Den gucia emanic,Jesus onarequi guciec arzazie,laudatzenzaitugu berac ala erranic:biotz guciequi Jan eta edanzacie;oraico vician, itenducienetanseguizagun beti hetiro eguinzacieeternidade gucian. Amen. au ene memoriatan.

6 Ta sacrificioa"Sacris solemniis", euscaras (13) ala fundaturic,

onen officioa1 Jai herri andias dago encargaturic

biz alegrancia, sacerdoteeri,ta biotz gucias ta berec arturiccantliceco ansia; emateco gucieri.despei ya lengoac,herria gucia, 7 Ogui cerucoa,obrac, miac ta gogoac. baita aingueruena,

inda munducoa,2 Celebratzendugu baita guizonena:

azquen afaria, Gauza admirablea!non Jesus baitilgu Jatendu Jaun onajaten achsuria; esclavo humil ta pobreac.bere lagunequibaicen iduria 8 Jangoico Jauna, zuindenarena herequi. biotz guciequi

3 Arren ondoreanlaudatzenzaituguJesus onarequi

achsuri berria oraico vician;inic amorean seguizagun betiJesus oneguia, eternidade gucian. Amen.sustentu amabieiemance guciabacochai eta guciei. "Sacris solemniis", euscaras (14)

4 Emance pobreei 1 Jai andi andiasgorputza janari, biz alegrancia,emance tristeei ta biotz garbiasodola edari, cantatzeco ansia:naiz idurituric Despei ya lengoac,ogui ta ardoari, herri biz gucia,Jesus bera da alchaturic. obrac, vozac ta gogoac.

(13) A G N, Fondo Bonaparte 31, 23-24 fol. (2-garren foliazioa) (1800-an). Cf. "Sacrissolemniis" aldaera batzuekin, 86-87, 188-189, 189-191 or.

(14) A G N, Fondo Bonaparte 58 (orijinalean foliaziorik gabe) (1821-an). Cf. "Sacrissolemniis" aldaera batzuekin, 86-87,188-189, 190-191 or.

190

2 Celebratzenduguazquen afaria,non Jesus baitligujaten aehsuriaapostoluequi,baizen iduriaindenarena berequi.

3 Aren ondorean,aehsuri viciainic amoreanJesus oneguiaemanda amabiei,baeoehai gucia,eta gucia gueiei.

4 Emanda pobreeigorputza janari,emanda tristeeiod6la edari,naiz iduriturieogui ta ardoari,Jesus bera da alehaturie.

5 Jesus bera emanieguciee arzaze,berae ala erranie:Jan eta edanzaze;itenduzienetanbetiro eguinzazeau ene memorietan.

6 Ta saerifici6aala fundaturie,onen offiei6adago manaturiesaeerdoteeri,ta beree arturie,emateeo gucieri.

7 Ogui eerue6aJangoieo guiz6nainda mundue6a

JOAKIN LIZARRAGA

don6en eor6na!Gauza admirableae!Jatendu Jaun 6napobre ta miserableae.

8 Trintate JaUina, zuJesus onarequilaudatzenzaitugugogo zinarequioraieo vician,seguitzeeo betieternidade gueian. Amen.

"Sacris solemniis", euscaras (15)

Jai berri-andiasbiz alegraneia,ta biotz guciaseantaeeeo ansia:Despei ya lengoae,gucia berria,6brae, v6zac ta gogoae.

Celebratzenduguazquen afaria,non Jesus baitligujaten aehsuriaapostoluequi,baieen iduriaindenarena berequi.

Arren ondor,eanaehsuri berriainic amoreanJesus oneguiasustentu amabieiemanda guciabac6chai eta guciei.

(15) Cf. J. LIZARRAGA, Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico, 150v. fol.(Ondarribiko Kaputxinoen komentuan jasotako eskuizkribua) (1802-an). Cf. "Sacrissolemniis" aldaera batzuekin, 86-87, 188-190 or.

KOPLAK 191

Emanda pobreei "Saeris solemniis",gorputza janari, gaztelaniaz (16)emanda tristeeiOOolli-edari, 1 Tan gran solemnidadnaiz idurituric elegres os Yea,ogui ta aod6ari con fina caridadJesus bera da alchaturic. ea, cantad, ea:

Fuera vejedades,Jesus dena emanic 1000 nuevo sea,guciec arzaze, obras, voces, voluntades.berac ala erranic:Jan eta edanzaze: 2 La cena postreraItenduzenetan, de Jesus en vidabetiro eguinzaze la Iglesia venera,au ene memorietan. que dio en despedida,

cordero y azymos,Ta sacrifici6a por ley ya fmida,ala fundaturic, a los hermanos intimos.onen officioadago manaturic 3 La sombra precedi6,sacerdoteeri, se sigue el sol real;ta berec arturic Jesus asi se di6,emateco gucieri. cordero divinal:

A 1000s el tOOo,Ogui ceruc6a y 1000 a cada qual,duzu ya, guizona, en maravilloso modo.zure munduc6adon6en corona: 4 A los debiles di6Gauza admirableac! su came en comida,Jatendu Jaun ona a los tristes brind6escIavo humil ta pobreac. su sangre en bebida.

Dice: Corned, bebed,Jangoico Jauna, zu Dios es quien convida;Jesus onarequi a Dios creed, obedeced.laudatzenzaitugubiotz guciequi 5 Tal sacrificiooraico vician, Dios s610 pudo obrar,seguizagun beti tan santo officioeternidade gucian. Amen. les quiso encomendar

a sus ordenados,para tomar, y dara los demas bautizados.

(16) A G N, F\lndo Bonaparte 58 (orijinale8O foliaziorik gabe) (1821-80).

192

6 El pan angelicala los hombres se da,el nectar celestiallos hombres gustan ya.Oh cosa admirable!Come al Senor acael pobre vii miserable.

JOAKIN UZARRAGA

7 Bendito Vos seais,oh Dios uno y trino,que assi nos regalaiscon Jesus divino,con quien nos lleguemosa nuestro d~:stino,

donde siempre os alabemos. Amen.

IV.-COPLA-GUISA BATZUCDOCTRINA CHRISTIOAREN (1)

Christioaren izate, izim, obligacio ta seiialea

Christi6a ChristorenaJangoicoaren gracias,cuida cuidatu justiciascumplitzea alaco izena.

Zue Christoren fedeabatai6an proffesatu,ta ala zen an obligatuguardatzera aren leguea.

Gumtze bedeicatuachristioen senale da;ontan senalatzendaChristo grucificatila.

Deitzendute zenatzeairur gumtze formatu,ta Jangoicoari escatuetsaietaic libratzea.

Copeta, ag6a ta pechOacirur gurutzes armatzen,gaichstotic ala libratzengogoac, itz ta affect6ac.

Gurutze bat da formatzenluze, santiguatzean,Trintatereb izenean;ala gucis seguratzen.

Dabiltza etsaiac nonnaizure contra ingur ingur:Gurutzeac aisa baisalvatuco zu segilr.

Etzin, jaiqui eta astendenedocein gauza edo lan,joan, et6rri, jan, edan,gurutzea beti len.

Gurutzea adoratzeanbeira, pensa Jesus bera,ta ain nola balitz berbera,ad6ra bi6tz bamean.

Adoratzen, bedeicatzendut nic Jesus biotzean,ceren ilic gurutzeanbere costus gu salvatzen.

Amen Jesus

Laur gauza on beardituchristioac ongui jaquin:Cer sinetsi, cer eguin,cer esca, cer recibitu:

Credo ta Mandarnenmac,ebec bi6c dire len;berce biac urbilen:Omi ta Sacramenmac.

(1) A G N, Fondo Bonaparte 58, 1-6 fol. (2-gar.en foliazioa) (1821-an). Cr. Sarrera, 21 or.

194

Credoaren

Cer da Credo deitugura?Fedesco eguia ta mysterioprincipalenen bilgura.

Credo deitzenda, cerenlatines ala astenden.

Credogau inzuten lenicamabi guiz6n sanduec,mundus mundu bialduecJangoico guizonaganic:Deitzendire Aposto!uac,naibaitu erran bialduac.

Inzute, ez beren burotic,bai Christoc eracutsiric,bere espiritus beteric,emanciotena cerotic,mundua bama joateco,guciei eracustecobai ceruraco videa,cein baita bere fedea.

Ya bada, cer da fedea?Icusigabe sinestea.

Cergatic bearda sinetsi?Ceren Jaunac eracutsi,ta elizac duen ala icasi.

Cein dire eguia beartuenacsinestatu christio denac?Elizac sinestentuenacguciac, ta principalenacberechs Credoan daudenac.Dire ebec, guri ematecoezaumentu Jangoic6as,Jesus ta gaftarac6as,ala arimac salvatzeco.

Nola portilco far6lafedea argui, ez icustecoan dena, bai icastecogauas, portila an dag6la.

JOAKIN LIZARRAGA

Jangoicoaren

Nor da bada Jangoic6a?Jaun goic6a, goitic6a,gora gora gorena,ezin goragoc6a;erranta pensadaiquenbafto yagoc6a:Espiritu purissimo,infinito, inmenso, etemo,principioric ta fink gabec6a:Gucien principio ta fm dena oora,beraganic dela den gucia,ta beraren minean dag6la,ta ni6ren bearr ez bera:On gucien iturri ta itsasoondarrgabec6a,beti aidena eman ta eman,ta ain bete beti,nola deus ezpalez eman:Gucien vicitza ta on gucia dena,infinitoqui 6na, ederra,poder6soa, aberats, liberal,misericordi6so, justo...ni6rc ezin explica den adiiia.

Trintateren

Trintate cer naidu erran?lrurtasUna gure euscaran,bat iruretan, irur batean.Trintate Jauna eguiazJangoic6a bera:Aita eta Semea eta Espiritu Sandua,irur pers6na berez,ta Jangoico bat baicic ez:Aita Jangoico, Semea Jangoico,Espiritu Sandua Jangoico;alaere ez irur Jangoico,baicic irur pers6na,ta Jangoico bat:Ceren irurec baitutenaturaleza bat,magestade, pod6f1~ ta gucia bat,solamente distinto personetcin:Aita ez Seme,Espiritu Sandua ez Aita ta ez Seme.

J. LlZARRAGA, Copla-guisa batzuc Doctrina Christioaren, l-kofolioa.

KOPLAK 195

Principio Aita: Semea Aitaganic,Espiritu Sandua Aitaren ta Semearen­

[ganic:Bafla orgatic ez bata yagobercea baflo;ez yago ta ez gutiago,baicic irurac bardin etemo, poderoso,baitire Jangoico bat.Nauzu gucis entendatu?Echi, espera, esperatu,ezi eztaique ongui oraflo,cerura joan artaflo.

Nauzu cerbait iduri edo comparanza?Eztaique nion alcanza.Naiz UITlin, bat parazaglin:Beirazazu iruzquirat;sua, arguia, beroa anirur tuzu batean,ta irurac iruzqui bat.Baiia etzaigu manatzenosoquiro entendatzeamisterio andigura emen,baicic sinqui sinestea.

Jangoicoac otedu gorputz?Ez batere, baita espiritu uts.

Nola da gucis poderoso?Eguin ta deseguin baitezaquenola nai gucia nequericgabe,ceren baitu podorea oso.

Criad6re nola da?Criatubaititu gauza guciac deusetaic,ta ez izateticatra direna izatera.

Eta nola da Salvadore?Barcatzenbaitigu becamac,ta itzUltzen graciara.

Nola da glorificadore?Graciaren gaiieticgl6ria ematenbaitigu,izanes guri amore:On eguinac guri,progu errealac dire.

Certan du mostratudigun amorea gueienic?Nai izatean jautsiJangoicoa cerutic,eguin guizon,vici ta il guregatic.

Enearnaeioaren

"Sic Deus dilexit mundum. ut... "

Jangoicoac ala amatudu zifiez guizaguendea,ezi eman bere Semeadu, daien ura salvatu.

Sobra amore guri izanesAitac Semea emandu,salvagaitzan onec gu,guregatic vicia emanes,onec eman ta sobra indu.

"Propprio filio non pepercit... "

Aitac Seme berarigure amores ez barcatu,bai gugatic entregatu,gucia ala eman guri!

Zentellac eta ausnarriacguri egotzi bearrean,jautsida Jauna baqueanines gracia arrigarriac.

Ala gaitu erremediatu,favoratu, erregalatu,honratu gu ta goratu,ta aingueruen gaiieratu.

"Verbum caro factum est"

Jangoicoa inze guizon,guizona Jangoico ya!Cer favorea au eztli?Norc entenda cein den on?Da ori ain on ona,ezi da on gucien corona.

196

Doncella blitec du eman;izena dacarr berequiEmanuel, naibaitu erran:Bai Jangoic6a gurequi.

Personetaic bigarrena,au da Seme deitzendena,ta da guizon eguinzena,Jesu Christo du ya izena.

"Natus ex Maria Virgine"

Alegrabedi mundua,alegra guizaguendea,Jaun gora gure quidea,ta lurra itzuli cenia!

Ain andia ta ain chipiJesus ori enegatic!Badacusat cergatic,amorosteagatic ni.

Barimbadut biotzic,Jesus, naidut ilartaflOyago ori, guciac bafio,ori naidut bacarric.

Gl6ria aingueniec cantatzen,ceniac dire alegnitzen:NQla ez guiz6nac saltatzengozos, ta am6res zonitzen?

Gu, Jesus, orren am6resgara yago obligatuac,ceren gure becawacpagatzentigun fav6res.

Jesus Salvazale izena,gust6a du salvatzea;eztaique condenatzeabaicic bere contra dena.

Jesus 6nac du salvatzen,deibedi Salvazalea,baiia ez Condenazalea,naiz daquien condenatzen.

JOAKIN LIZARRAGA

Ene Jesus, usteduteztatequela condenaorren amazale dena;eta nic amatzendut.

Jesus 6nac maite ni,nic ere maite Jesus:Oh! Amoreg6nen SilS

erre ta ilbaninbedi.

Passioaren cembait pausu

Odio artuciotbla gaichstoec

Sandu hypocritec Jesus onanartuci6te odio ta invidia, cerenziiiez sandu 6na amablea zen;ceren becatariei barcatzenzuen;ceren milagroac itencituen;ceren guciei ongui eguiten;ceruraco videa eracusten;leguea manatzen, eguiac erraten.

2 Saltzea Jauna Judas traidoreac

Salduric erostendutemerque ederr Jesus iltzeconola erresa; ala asetzecoberen invidia, ori indute;bera emanda g11 vizteco.

3 Odol-izerdia

Beira Jesus om:guia:Pensatu dolorescopassioan, ta belre odolescoizerdi lotsagarria...Bere Aitari dago escatzenguizon becala izuturic,baiia dena offrecituricosoquir6 confolmatzen.

4 Preso eramatea

Judasec Jauna apaturic,guciec dute arrapatzen,lotzen erru, maltratatzen,ta ermliten arrastaturic.

KOPLAK 197

5 Anasen echera 9 Pi/atosi presentatua

Anasen echera lenic, Jesus presentaturicCaifasen aurrera andic; Pilatosen alcinean,esperan zeude an yadanic juduec tema bereanots6ac batzarre eguinic, falsoqui acusaturic.alas olas achsuria Arc ongui informaturicgaltzeco nolanai dela, libre declaratuzuegaichstotaco daucatela, anitz aldis erranzuegolpatus ere aurpeguia. etzi6la causaric

aurquitzen, ta penaricdells gabe utzi naizue.

6 San Pedroren ucatzea Ongui: Baiia juez oll6aayen oyus loturic

San Pedroc lotsarrituric nai damaten arturicucatuzue bere Jesus; Herodesgana pres6a.bafta an urriquiaren susnegarr asize herituric.Berceec tenturic gabe 10 Herodesen sentenciatratatzen Jesus golpatus,beguiac ere vendatus, Herodesec, baice urdea,ez nior bere aIde jabe. san Juan zuena ilaraci,

Jesusi ezin atraracici6n itz bat, naiz levea.

7 Calabozoan sartu Erotaco du tratatzen,manta churibat paratu,

Noiz ere bai aspertu ond6an, irris ta burlas jocatuuztendute calaboz6an, eta ala du itzularazten.loturic ta postura gaichst6angauaren gaiiarac6an.Errepausaric eztare an; 11 Pilatosengana itzultzeaguciac an treve dire,gaizquiac berritzendire: Pilat6sec icusiricCembat, norc pensa, norc erran? Jesus ala bialiric,

di6 berriz, ezti6t nic

8 Aguertzea biramoneanaurquitzen culpa batere,ezeta Herodesec ere,bentzait ez mostra andiric.

Aguertu biramonean Ayec 6yu, gaichstoa dela,ze gaichst6en alcinean, ezin libre utzidaiquela.col6re gaitz ubelduric:Non an urricaturic?Galdeguin ya Christo den;aitu baietz, ta alaereayec ez duda baterePilatosgana ermandadin,galdezan au arc berere:Guc ezin castiga asqui emen.

198 JOAKIN LIZARRAGA

12 Autara, Jesus edo Ba"abas

Pilat6sec libre ninesJesus, baizequie uso zenalibratzea naizutena,valilitzen bazc6a jaies.Zeuca preso Barrabasgaizquieguille famatua;Jesus berriz ain sanduaeman autara beras,cein nauten libre berez,Jesus edo Barrablis.Ayen mian satanas:Barrabas, di6te; ez au, au ez.

13 Jesusen azotatzea

Beraztu naies juduac,Pilatosec azotatuzue Jesus eta urratu.Nola permiti cemac?Beira, arima, ongui emen,Jesus zaticaturiceta odolestaturiceta nola bera ustenden!

14 Arancees coronatzea

Etzire assetzen juduacgaitz eguines, naiz urratu;bercebat zute pensatu,baicire guiz6n deabmac.

Au, di6te, naize izanerregue, coronazagun,nola apaindu billazagunta bere agurrac eman.

Jarriric alqui batean,cor6na zarres buman,cetro-guisa cana escuan,purpura zarrbat sonean.

Guer6 d6az l~llegatus

ta escamios salutatus,agurr erregue, burlatus,aurpeguira lichstucatus,buma canas golpatus,escu ta ostico tiratus.

15 Aguertzea gendeart: ''Ecce homo"

Jesus ala ilunduricPilatosec atrazuegendeari, ta ustezueicusi lastimaturic;eta "ecce homo" erranzue,ona guizongura emen;bana an etze lastimaric,oyu bai: quen, quenooz, quen.Arc: eztil on~:c gaizquiric.Ayec: crucifica, crucificaooz.

16 Sentencia cr£lcijicatzeco

Pilatosec ya etsituricayetas, eta arrituric,ta berce aIde icituric,sentencia inj\Jlstoa emanzueiltzeco crucificaturic;escuac garbitus lenic,aren emateco, erranzue:Ni libre naiz onen odoletic.

17 Calvariora viagea

Jesus 6nac artuzuegurutzegura sonean,ta gure becatuac ganean.Zoeie er6rca ezin jasis,beira ya atsallldituric,izerditan, auspesca eroriric.o gure culpelll pizua!Jaun andia acaitudu,ta lurrera botadu,ezin emanes pausua.

KOPLAK 199

Ama-semerie obenae Iltzen an ieustendutbiae an opaturie, Jesus 6na irur ordutan:elearr ain amaturie, Aita, di6, zure eseutaneer penae, pensa, bienae! ene arima ematendut.

Pe6na aloeatuzutegurutzea eramateeo, 19 Jesusen iltzeaala vici ellegatzeeo

Ilda Jesus gure am6res;Jesus; artan il naizute.gue biotz barimbadugu,

Veronieae izerdia viei ta il inbearduguJaunari oyalas garbitu, here am6res ta dol6res.Jaunae artan imprimituhetieos bere iduria. 20 Jaustea gurutzetic

Gure culpae ermantu Gorputz ila jautsirie,Jesusee bere soiiean, au bere Amae artune,pagatzeeo gurutzean, eembat penas urturie,ta ala salvatzeeo gu. ziiiez martyr viciric!

Jositzeco gurutzeanJesus an bilueiric, 21 Ilaren ortzitzeazauri od6les betericheira gucien aurrean. Jesus da gure eguzquia,

Maria gure ilarguia:

18 GurucijicatzeaEguzquia il gordeturic,ilarguia ya ilundUric!

Erregue dena eeruan Jautsize limboetlira,heira erucifieaturie, entendatzenda, arima,ladron-guisa tratatlirie, an zeuden arimen atratzera,langau eguinda munduan! Abrahanen senoan zeudenac,

Gaichst6s burlatzen aiciren;sinestenda ezi guciae;purgatori6an zeudenac,

Jaun onac ongui naidi6te: pensatzenda ezi gueienacEne Aita, barcabez6te; edo aguian guciac.eztaquite cer aidiren.

Oroibedi nitas, ci6 22 Erresucitatzealadron 6nac gurucetic.Jaun 6nac berla beretic: Gorputza araguiscoa iltzeBai, errespondatuci6, arimaren bereztearequi;paraisoan, di6t firmequi, arima itzultzearequiegoinzara egun nerequi. gorputza berriz viztuze.

Amari san Juanes di6: Jesus gugatic Hie,Ama, orra zure humea. arima bereciric;San Juani bere Amas ci6: au berriro itzuliric,Orra beira Ama zurea. beticos ya vieirie.

200

Penatzera munduanjautsizena cerutic,iganda yli munduticgozatzera certian.

An jarriric egoreabere Aitaren escuieandli potesUide bereanbeticos erreinatzea.

JOAKIN LIZARRAGA

28 "Camis resun·eccionem... "

Gorputzac il beardirelaarimen despeitzearequi,ta eben guero IIlnitzearequiayec viztucodirela,dli fede; ezi on ta gaizquiacbiec eguinic batean,justo dli, pagu bereanacompaiiadaiu:en biac.

23 "Inde venturus est judicare"

Utzizena gurutzeanmunduc6ec paratzera,etorcodli juzgatzeramundua azquen egunean.

24 "Credo in Spiritum Sanctum... "

Dugu Espiritu Sanduaarimei inspiratzeco,erretzeco ta arguitzeco,certico arguia ta sua.

25 "Sanctam Ecclesiam... "

Eliza emengo certia,ta familia non gurequiChristo, gu berarequigorputzblit, bera burtia.

26 "Sanctorum Communionem... "

Sanduen comunionea,ceren sanduec gurequiemen ta guc sanduequidugun comun unionea.

27 "Remissionem peccatorum... "

Becawen barcatzecodli achsurigarren od6la,baiiu onblit ala nola,ongui arimen ederrtzeco.

29 "Vitam aetemam"

Vicitza seculac:6aazquen itza Credoliren,azquen fina guizonliren,ona gucis ceruc6a.

Vicig6nen ondoreanvicitza etemidndean,certian edo infc~muan:

Grlician doaiena certian,desgrlician doaiena infemuan.Emen vicitza labUrr,gorputzaren iltzea seglirr,arimarenas beldurr,atzerlit ezin itzul edo biurr:Juicioan belirr icusi,conwac erchi,senrencia segui:Gloria edo pena beti beti;beira bada nola vici.

KOPLAK 201

Guizonaren principioa 2 A varicia edo codiciata azquen tina (2) gose ta egarrian dago:

Guiz6na cer gauza da?Cembat yago ta naiagoondaslin; guti gucia.

Animale racionala,eguina Jangoicoaren idurira: 3 Luxuria liquisqueriAu du bere gala erreala. bat da, izurri itsusia:

Cermco jaio guiz6na?Animale den guciaartas cutsaturic heri.

Onesteco ta zervitzatzecoJangoico 6na, 4 Ira, eroqueri sutua,viciden bitarteo munduan, cenequi itsu da jocatzenguero gozatzeco bera ceroan. eta nomai du danatzen,

len lenic here buroa.Cein da gure azquen fina?Ellegatzea icustera Jangoic6a 5 Gula jateco, edatecoglorian, nai adina: passionea sobranian,Naibauzu ori logratu, passa passa chinchurrianonetsi emen ta zervitzatu. gorputz ta arima galtzeco.

6 Invidia, beguico minArimaren etsaiac charra gaitzes alegratzen,

1 Demonioa ingur ingur herceren 6nes tristatzen,

zure contra badabila: aurqui ceroan ezin.

In oracio, izan humila; 7 Accidia edo pereza,orrequi zara segur. desgana heti oneraco,

2 Du munduac engaiiatzen gana sollic gaizquiraco,

emengo vanidadeequi: nai cerora, ta andic eza.

Mezpreciatus garaitzenda biotz humilarequi.

Zazpi viciogueban contra3 Araguia guiz6na da zazpi virtute

gaizquira emana inclinacios:1 HumildadeaHurnilqui garaitzenda

mortificacios ta oracios.Obraren cimendu au da,onen gain da fundatzen,

Zazpi vicio-buruac onequi da firmatzen,edo capitalac augabe ura galduda.

1 Subervia da buroa Jesusec, goratzendenaguciena, gora nai: izanenda hurnillatua,Ori duena da bai di6, ta humillatzendenaLuciferen deabroa. izanenda gorama.

(2) A G N, Fondo Bonaparte 58, 10-11 v. fol. (2-garren foliazioa) (1821-an). Cf. Sarrera,21-22 or.

202

Virgin Amac suberv6esdio: Oitu castigatuberen biotzen vanoes,guap6ac ditu botAtubai ta humilac goratu;humila ni nau beiratuta guciec bedeicatu.

Ouen obena probeacda egorea humil humila;ala gucien Jabeacgracia eguinen milla milla.

JOAKIN LIZARRAGA

Pacienciagau len lenicChristoc eracustendigu:Beira niri, elTatendigu,tac.er culpa nue nic?

Naiz etsaiac gaichsto diren,adi zuc bere,es ciona:Barcabezote, ene Aita ona,eztaiquite ce:r aidiren.

5 Caridadea

2 Liberaltasuna

Onguieguille noble izlin,aldezaquen diiia eman;izaindu cer jan ta edlin,Jesu Christoc ala erran:Emaze ta emanenzaize,zorr dena barcatucozaize;naiz zorrdiozun infinito,limosna eman; gucia quitto.

Murrich denac ori eztu,eraiquigabe ezin bildu.

3 Castidadea edo Garbitasuna

Garbi casto naiduzlina,erretira, beti escatuJaunari ta castigatuzeure animaletasuna.

Oa aingueruen lis lorea,Virgin Amac estimatuta Jaun onac consagratuzutena nola berea

4 Paciencia

Paciencia da passatzeagaitzac arimo onarequi,ta ez orgatic faltatzeadeustan ere niorequi.

Caridadea on gucia;duenac au, guciac tU,Jangoicoa o:nestendu,bera da onen onetsia.

Au mandamentu berria:Berceren onas gozatueta gaitzas lastimatu:Oa Christoc: eracutsia.

6 Diligencia

Diligencia gana onagauza onac eguirecota gaitzac aguantatzeco,da Jaunac berac diona.

Gana onas ,emareadena dela, naidu bai;eztU bearr ta eztu nm,ezpada borondatea.

Epela egozten agotic,ezpaitu em~lten gogotic;naiz emana den chipia,biz borondatea andia.

KOPLAK 203

Aita gurea (3) guc ere zure amoresbarcatzentugu biotzes

(Pensa): eguintiguten gaizquiac,onetsis etsai guciac.

Emitean Aita gurea,Christorequi erratendela,here Aita gure Aita dela,Christo anlii ezin obea.Gure Aita dli Christoren,baitare christio gucien.

1 Aita ceruetan zaudena,santifica zure izena;ezaundua, bedeicama,estimlitua ta honratuabiz beti gende gucietan,emen nola ceruetan.

2 Zure erreinua etorribedi,gure erregue zaitugu;zuc mlina ta erreinazlizu,eguin ta deseguinzlizugutas zuc, zureac gu,zurequi erreinazaglin.

3 Curnplibedi zuc nauzunanola ceruan, lurrean,onean nola gaitzelin:Ori dli guc naiduguna;ori balitz, cer fortlina!

4 Emanzaguzu egunoroheardugun oguia egun,ceren Aita zaituglin,ta zuc nauzun aldioro,gorputzaren, arimaren,bioc zuc emlinac tugu,biendaco escatzendugu,nola on ta conveni den.

5 Barcadazquiguzu zorrtugunac,gueuren beclitu intuglinac,ta zure favore pagatu ez-tugunac;

6 Ta ezcaizazula gu utzierortzera tentacioan;gaitzquirlico inclinlicioanerorigabe ezin vici,zugabe onic deus ezin.

7 Libragaizlizu gaitzetic,libra condenacioticta zure desgraciatic,libra gure culpatic,libra gaitz gucietatic. Amen.

Ave Maria (4)

Agu" Maria, Ama andia,andre ederr miragarria,ta Virgin maitagarria;elizaren illirgui ta eguzquia,gucien consollicio ta alegria,Jangoicoac salvazaizala,Maria, estima ta honrazaizala:Glorizaite Jangoicoan zu,ceren bere maiteena zaitu.

Gracias betea, agracilitua,grlicia gucies adomlitua,bacm escogitua, amliblea,perfecta, hurnila, admirliblea,Jangoico ez, bai gucien obena,artas llindara, aren urbilena.

(3) A G N, Fondo Bonaparte 58, 7 fol. (2-garren foliazioa) (1821-an). Cf. Sarrera, 21 or.(4) A G·N, Fondo Bonaparte 58, 7 fol. (2-garren foliazioa) (l821-an). Cf. Sarrera, 21 or.

204 JOAKIN LIZARRAGA

Jauna dO. zurequi, orai,ta len, ta guero, ta beti:Nola bere biotzeco bacarrescogituarequi:Aita eternoa zurequi,nola bere alaba maitearequi:Semea zurequi,nola bere Ama propiarequi:Espiritu Slindua zurequi,nola bere eSpOsa onetsiarequi:Trintate gucia zurequi,guardatzen zu,nola bere sagrario ta ceru vicia,ta bere escutic atraden obra propia.

Bedeico.tua zu emasteetan,ayen gloria, gala ta sendagalla,guciei baitamazu avantalla:Ezpaituzu pareric sanduetan,eztlire aingueru ta serafinetan:Bedeicatua, zori onean jaioa,logratzeco Jaunaren agradoa,jautsizeien bera zure amoretan,eguitera guizon zure entraiietan.

Eta bedeicatua zure sabelecofruitua Jesus,fruitutic estimatzecoplanta bedeicatua,Jangoicoac plantatua:Fuitua Seme Jangoicoa,Planta Ama ezin onagocoa.

Santa Maria, JangoicoarenAma dena,baita ere becatariena:Ebengatic izanblize arenguizon eguitea;ebengatic aguituze arenAma zu eguitea.

Zuc otoitz eguinzazugu becatariengatic,zarela Ama aguerrzazugurea Jesusengatic,

orai bai vici gucian,baitare azquc~n lance erchian:Zu gure Ama amparotaco,salvagaitzen seculaco. Amen.

Amarr manclamentuac (5)

Leguean am~lrr mandamentu,nola escueta<:o amarr eriac;gucien cimendu ta cumplimentudire manamac amore biac:Ama Jangoicoa bera denagatic;ama proximoa Jangoicoagatic.

Ala biguebequicumplitzen gucia,logratzen gracia eta gloriaaisa, alegre, gustorequi.

Ona ceruracoamarr gradataco escalerac;bi saietsetaco pHareac,bi amoreac.

Ebequi guarda guciac;auchsten barimbada blit,ezin passa cerurat,edo inen peniitenciac.

Au da Christoren bustarriata carga arin ta suavea;arintzeco bada gracia,suavetzeco da amorea.

Au da, cion, vide erchia,delaric vide llrreala;viciosoendaco erchia,prestuendaco erreala

1 Sinetsi, onetsi ta adoratuJangoicoa, eta esperatu:Fedea, esperanza, caridadea,erreligionea dire lenean.

(5) A G N, Fondo Bonaparte 58, 7v.-9 fol. (2-garren foliazioa). Cf. Sarrera, 21 or.

KOPLAK 205

2 Juramenturic van6an Contrarioei barcatzea,ez ag6an ta ez gog6an. Jaunagatic amatzea;Blasfemia ta maldici6a gaitzac ones pagatzea,condenatuen offici6a: au da Jauna imitatzea,Non den madicio ta juramentu, aren nobleza ta gala,eztli faltatuco escarmentu. ceruco marca erreala.

Maldicio naidu? 6 Garbi naiditu pers6nacBere gain izaindu, gorputz ta ariman Jaun 6nac:Jangoicoac errandu. Luxuriasco becatu,Maldicio-guille itsuac, ez in, ez pensa, ez aipatu.nola granada sutuac:Berceac ez beti hentzen,

Jauna offenditzenbaduberac bai beti zatitzen.deshonesqueriagatic,

3 Jai ta igandeetan ez trabajatu, Jaun Dna trucatzenduenztin meza ta Jauna festejatu. ongarri loiagatic.Eman jaiac ta ig:mdeacJaunari nola bereac: 7 Ez ebatsi ta ez desea,

bai eman nori berea:Denac churr Jaunarequi, Emanbarimbada calte,churr izaindu berequi. restiwcio faltagabe.Eman Jaunai bere eguna,emandezazun forttina: Abrastu naidena yagoEz guardlitus bere jaiac, laquioan erortzenda:zuc galdu, irabaci etsaiac.

Noiz ta nola atratzenda?4 Aitetlimac 6ngui honrlitu, Gueroago ta latzago.

onetsi, obedi, amparatu.Berceren gauza beinitu

Hume onari bedeici6a, nola cebo paratuagaichstoari maldici6a zep6an; zuc arrapatu,darraio Jaunaganic, zeur6i zara arrapatua.on berac erranic.

Eztuena ajolancGaizqui ines irabazreada pobretzeco videa,

berees ere, on dela da zorrac aumentatzea,gaichstoago ezi infiela,ta credita ere galtzea.san Pabloc dauca erranic.

5 Ni6ri gaizqui in ez, Di6 Christoc, non dugun

ez obras, itzes ta ez biotzez. irabazteco videa,baita Iim6sna eguirea,

Gaiz naibadio proximoai, batendaco baitu eun.gaiz yago iten bere buruai:Amatzea adisquidea, In tratu anaia biequi:on eztli habilidadea; Bata deitzen emanzaze,on da gauza apaIena bercea da emanenzaize:infielec ere iteunrena. Beti biac elcarrequi.

206 JOAKIN LIZARRAGA

8 Testim6nio falsoric Amarr mandamentuac coplatan (6)guc ez ni6ri gOflitu,secret6ac ez sallitu, I Sinetsi, onetsi, flatuez in juicio gaichstoric. Jangoic6an, ta adoratu.

2 Juramenturic van6anBeti bai ongui pensatu, ez ag6an ta ez gog6an.ta albadaique disculpatu, 3 Eman jaiac ta igandeacezperen disimulatu, Jaunari, nola bereac.ta ongui naies emendatu. 4 Aitetames humeec

cuida, ta ebetas ayec.San Pabloc murmuratzea 5 Ni6ri gaizquiric ezdeitzendu elcarr ozcatzea:Atzetic gaizqui erratea

6bras, itzez, biotzez.

da asmlac ozca jatea. 6 Garbi naitu Jangoico 6nacgorputz ta arirnan pers6nac.

Aimberce murmurazale, 7 Ez ebatsi ta e:z desea,ceren den sobra adizale: eman bai nori berea.Ayec deabrlia miandamate, ebec bearrian. 8 Ez pensa, ez lman gaizquia,

bai ongui beti" ta eguia.Deabruaren alaba 9 Ez dezazula dleseada guezurra;· guezurrtiac berceren viciquidea.guezurra du bereaIa,alchatzeco gaitz guciac. 10 Gauza batere ez desea,

baicic bac6chac berea.Beiiere ezm guezurrtiaizan christio probatua,ezmre guiz6n prestua, Meachuac auchstentuztenei (7)bai guizacharr itsusia.

I Jangoicoaren conf6rme ezpagara,9-10 Bedratzi ta amarrgarrenac gueren c6ntra aigara, ta galduac gara.

au manatzen: Ez deseaberceren viciquidea, 2 Non den maldicio maiz, ta juramentu,

eta ez gauza berceenac. ezm falmco malhurr ta escarmentu.

Emanditu Jangoic6ac3 Lan eguines a.uchstenbaitlizu jaiac,

ebec bi6c, mostratzecogaldu zuc, ta irabazten zure etsaiac.

daquizquiela juzgatzeco 4 Hume ta bUfllltso onec bedeici6a,gure biotz bamec6ac. gaichst6ec c6ntra dute maldici6a.

Confessatzeco lanean,5 Gaitz naibadi6zu proximoari,

breveag6s naibadire,gaitz yago induzu zeure buruari.

bigaienac sarzendire 6 Norc uzten Jlluna luxuriagatic,sei ta zazpigarrenean. galtzendu 6n gucia ongarriagatic.

(6) A G N, Fondo Bonaparte 58, 73-76 fol. (l-ko foliazioa) (1821-an).(7) Cf. "Meachuac", 207-208 or.

J. LIZARRAGA, Copla-guisa batzuc Doctrina Christioaren, 73garren folioa.

KOPLAK

7 Abratstumiia laquioan trabatzenda,di6 san Pabloc; ta nola atratzenda?

8 Berceac juzgatzen ta murmuratzengog6zqui, zeur6i zara condenatzen.

9 Berceren viciquidea ez desea,ezpauzu nai galdu arima zurea.

10 Quendu nai, ta ez eman nori berea,duzu infemuraco lasterr videa.

Meachuac auchstentutenei manamenduac (8)

Jaungoicoa sinetsi, onetsi ta adoratu:Ezperen, obe ezpacina munduratu.

2 Non ere den maldicio ta juramentu,eztA faltAco miseria ta escarmentu.

3 Bere egunac Jangoicoai eztionac eman nai,calte dio bere buruai, irabacia aiceai, gusto deabruai.

4 Hume onari Jaincoaren bedeicioa eta fortuna:Gaichstoari darraio maldicioa eta desfortuna.

5 Gaizqui naidi6nac proximo lagunari,gaitz yago ematendio bere buruari.

6 Offenditzenduenac Jangoicoa gorputzagatic,trucatzendu on gucia ongarriagatic.

7 Apegatzenduena biotza lurreco ondasunai,ematenda preso laquioan deabruai.

8 Bere anaia condenatu ta mias ozca eguinitendu murmurazaleac, baitu infemu-urrin.

9 Deseatzea berceren viciquideada infemuraco lasterr-videa.

10 Deseatzeas hacienda bercerena,prochuric ez, bai culpa ta pena.

207

(8) Cf. LIZARRAGA, Doctrina Christioaren explicacioa euscarcis 1, atzeko azalkontran(argitaratu gabeko eskuizkribua, lruiieko Seminarioko Bibliotekan jasoa) (1801-an).Cf. "Meachuac", 206 or.

208 JOAKIN LIZARRAGA

Meachuac eztuztenei guardatzen amarr mandamentuac (9)

1 Jangoicoa sinetsi, onetsi ta adoratu:Ezperen, obe ezpacina mundunitu.

2 Non ere den maldicio eta juramentu,eztil faltilco an miseria eta escarmentu.

3 Jangoicoari bere egunac eztionac eman nai,calte bere buruai, irabilci aiceai, goraintzi Deabruai.

4 Hume onari Jangoicoaren bedeicioa eta fortUna:Hume gaichstoari maldicioa eta desfortUna.

5 Gaizqui naidionac here proximo lagunari,gaitz yago ematendio bere buruari.

6 Offenditzenduenac Jangoicoa gorputzagatic,trucatzendu on gucia ongarriagatic.

7 Apegatzenduena biotza lurreco ondasunai,laquioan preso ematenda Deabruai.

8 Bere anaia condenatu ta mias ozca eguinitendu murmurazaleac, baitu infernu-urrin.

9 Deseatzea berceren viciquideada infernuraco lasterr-videa.

IQ Deseatzeas hacienda bercerena,prochuric ez, bai culpa ta pena.

Elizaco Mandamentuac (10)

1 Htze Jesus gurutzean,ta orai offratzen aldarean:Zuc bentzwt jaieguneanassisti meza barean.

2 Bearrzara confessatuurteoro bein berere,iltzeco peligroan ere,ta nauzulliic comecatu.

3 Baitare comecatzeaimbarrduzu bazcoan,eta iltzeco peligroan,iteco viage lucea.

4 Alaber eguin baruacnoiz dauden marcaturic,ezpaduzu estorvuric,gure elizac manatuac.

5 Primiciac eta amarrenacJangoicoari p~Lgatu,

naibaituzu ongui logratugracia eguin ta inentuenac.

(9) Cf. LIZARRAGA, Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico (1 v., foliaz­taoo gabea) (Ondarribiko Kaputxinoen komentuan jasotako eskuizkribua) (1802-an).

(10) A G N, Fondo Bonaparte 58,10 fol. (2-garren foliazioa) 0821-an).

KOPLAK 209

Zazpi Sacramentuac (11) Nai ezrena condeOlltu,inasgueros bai becatu

Seiiale secreta sagratuac, mortale, belirda penatuJesu Christoc paratuac ongui, ta ongui confessatu.barcatzeco becatliac,ta emareco gracia ta virtuteac. 4 Sacramentu admirablea

da aldarean itendena,Seiilile dire, ceren guci gucien gorena,ebequi mostratzenden naiz guti iduri seiialea,ariman blima itendena alchlitus magestadea.eta sentitzen ezrena,baita gracia Jaunarena. Certlico Sacramentu alacoa,

dena milagroen milagroa?Graciagoi cer gauza da? lzareco arimen sustenroa,Jaunaren dono andia, t:rremedio ta erregaloa,gure arimaren vicia, amoresco excesso divinoa,ceiiequi au eguitenda on gucien iturri continoa.beraren hume onetsia,drecho duna gloriara. o convita sagratu admirablea,

non recibitzenden Christo amablea,1 Bataioa da len lena, herritzen bere passioaren memoria,

gucis garbitzenduena, hetetzen gracias arima gucia,nola jaiotze berria t:maten gloriaraco prenda andia,christiatzengaituena, cumplitzen amoreen gueieguia,elizaren ataria gustatzen guc aingueruen oguia,orga.tlc bai deitzendena. ta gozatzen Jesusen compaiiia,

2 Guero da Conjirmacioa, !:anduec gloria-guisabat emen asia,

confirmatzeco fedean, au itzUlis paraiso berria.

firme egoteco lancean, Jan ogui vici sagratuachristioaren perfeccioa. gose, gusto, prochu onean:

3 Guero dugu Confessioa, Da Ama Virginac oratua

becatuen barcatzeco, here bularreco esnean.gracia galdua aurquitzeco, o ene arimaren amoreanola bigarren bataioa.

Jesus, ni zurea, zu nerea.Oa baqueac eguireco

5 Olio sanduaren sacramentua,Aitarequi hlime galduac,eta daiiu causatuac tmemedio Christoc paratua,humil erremediatzeco. quentzeco becatuen etTectoac,

t:mateco alivio ta indarr ta esperanza,Baldin ongui penaturic haitare gorputzari osasuna, con-bagara ongui confesslitzen, [veniblida.Aita berla da aplacatzen,ta berla gu barcaturic.

(11) A G N, Fondo Bonaparte 58, 9-10 fol. (2-ga:,-en foliazioa) (1821-an).

210 JOAKIN UZARRAGA

6 CertAco Orden Sagratua,bere elizan ordenatua?Gucia uzteco Jaun onac,naitu berechsi personaeconsagramac itecoberaren sacrificioac,sacramentu ta berce officioac,betiro zervitzatzecoberaren ardi saldoan,vician, iltzean, il ondoan.

7 Matrimoni6a certAco?Elcarrequi vicitzecobaque onean, ta acitzecobai humeac ceruraco.

Munduaren principioan,persona lembicicoacAdam ta Eva Jangoicoacjuntatu matrimonioanzitue, ta Jesus 6nacguero zue consagratu.

Ala cena len contramaeguinzue sacramentu,ta auxilioac ematentuiteco dena obligatua.

Erien Gngui maneatzeeo••. (12)

Comecatzerticoan

Ongui-et6rria da lenic:Sinetsi, onetsi, laudatu:Dena eman, beardena escatu:Offratzea da a:zquenic.

Ain andia, ta ain chipi,Jesus, ori enegatic,badacusat cergatic,amorosteagatic ni.

Barimbadut biotzic,Jesus, naidut ilartaiio,ori yago guciac: baiio,ori naidut bacarric.

Jesus onac maite ni,Die ere maite Jesus!Ay amoregonen suserre ta ilbanindedi!

2 Heria despeitzerticoan gau6ro

Salvagaitza, Jauna, gaudelaic idatzarriric:Guardagaitza gaudelaic loac arturic:Vicigaitzen Christo Jaunarequi,ta errepausa bElquean berarequi. Amen.

Naibez, Jauna, gaurr nor denagaticguardatu libre gu gaitz gucietatic.

Urricari gutas, Jauna, biz urricari,orren bearr baicara ta becatari.

Eguinbez, ot6i, misericordia gurequi,nola ustedugun esperanza onarequi.

Gure esquea, Jauna, adibez;eta escatua eguinbez.

(12) Cf. J. LIZARRAGA, Ongui iltzen laguntzeco. Itzgaiac, 31, 68v., 70, 70v., 127v. fol.(Lekarozko Kaputxinoen komentuan jasotako eskuizkribua) (1807-an).

KOPLAK

3 Ave Marien sonatzeracoan ("Angelus")

Jangoicoaren ainguiruac mezu emanic:Concebituzue Mariac Spiritu Sandua.ganic.

(Ave Maria)

2 Ona Jangoicoaren esclava:Eguin bedi nerequi, zuc erran becala.

(Ave Maria)

3 Eta Jangoicoa guizon eguince:Eta gutartean vicituce.

(Ave Maria)

211

4 Contricioa

Naiz gucia galduric,naiz deusgabe guelditu,eznue bearr ofTendituene Jauna nic ez nic.

Erregue goren gorena,naituenac salvatzentuena,salva ni, bainaiz orrena.Oroibedi, Jesus 6na,beregau costazai6na,emanbez azquen cor6na. Amen.

"Dies irae, dies ilia", euscaras (13)

Ira-eguna egungura,noiz mundua bota sura,auts errauts eta ilundura.

Egungura egun andia,noiz errausturic gucia,Jaunac inen justicia.

o cembat lotsamentura,datorrelaric Jaungurajuzgatzera gu mundura!

Trompetas gu deituric,juici6ra ilac vizturic,an gucioc bilduric.

Arrituric eri6a,arc ila viciric d6aaditzera juici6a.

Aguertucooa libroa,non gucia asentatuaden, juzgatzeco mundua.

Juezajarridenorduco,dena dela da aguertuco,ezta barere alchatuco.

Ya bada an nic cer erranen?Avogatu nor emanen?Segur ni6r ez izanen.

Erregue goren gorenagraciaz salvatzenduena,salva ni, bainaiz orrena.

Eztaiela, Jauna, atzen,nola cembat jautsizennigatic, galeznaien.

Neque penas nau billatu,berori iles nau libratu;costug6i ez malogratu.

o Jesus juez obena,culpa barca, barea pena,salva ni bai, ez condena.

(13) A G N, Fondo Bonaparte 2, 13v., 23 fol. (6-garren foliazioa) (1793-1813 bitarteankonposatua).

212

Culpes nago beteric,penas ta alques erreric;Jauna, barca doaric.

Orrec Maria absolvituzue ta ladrona aditu,ni confianzas omitu.

Ez naiz digno ni sines;berorren onac berezerre ez naien eguinbez.

Conta ni ardietlitic,berechs anchumeetlitic,para ni escuietlitic.

Ez ni galdu galduequi,imbez gracia nerequi,deibenaza sanduequi.

Otoi, Jangoico guizona,otoi, donoen corona,eman niri bai fin ona.

o egun dolorescoa,noiz ta guizon lurrecoa,on izana edo gaichst6a,

Vizturic presentatzecoJaunari den, juzgatzecota azquen itzgura aditzeco:

Edo betico gloriaren,edo betico penaren;ni beti Jaun onaren. Amen.

JOAKIN LIZARRAGA

o quanto sera el temblor,quando venga el gran Senora juzgamos con rigor!

Su trompeta hara sonar,y 10s muertos avivar,asi todos convocar.

La muerte se pasmara,quando el muerto vivo yatodo se presentara.

El libro sera sacado,en que todo estli sentado,para el mundo ser juzgado.

Quando el juez ya !;entarsequerra, debe declararsetodo, nada perdonarse.

AlIa de mi que sera.?o quien me defendera,quando el justo temera?

Rey de toda magest.ad,que salvais de caridlad,a mi tambien me salvad.

Jesus mio, os acordaddel coste por me salvar;no me querais condenar.

Me buscastes fatigado,me compraste en CIUZ clavado;lograd coste tan costado.

(Dona eis requiem. Amen.)

"Dies irae, dies ilia", gaztelaniaz (14)

Aquel dia, dia de ira,abrasado al moodo mira,de pavesas triste pira.

Justo juez, a mi el donconcededme del perdon,para entonces a sazon.

Gimiendo como culpado,a vos vengo avergonzado;perdonadme, 0 Dios amado.

(14) A G N, Fondo Bonaparte 2, l3v., 23 fol. (6-garren foliazioa) (1793-1813 bitarteankonposatua).

A Maria la absolvistes,al ladr6n tambien oistes,y esperanza a mi me distes.

El que pido, no soy digno,mas bueno vos y benignono me perdais pot: indigno.

Ponedme a la mano diestraa mi como oveja vuestra,no cabrito a la siniestra.

Condenados los malditosa tormentos infinitos,llamadme con los benditos.

Os ruego, pido y repidocon el coraz6n rendido,mi fin sea de elegido.

o dia aquel lamentable,en que el hombre miserablea juicio tan espantable:

Como reo se presenteante Dios omnipotente:o bien 0 mal para siempre.

Este, quered como quienpodeis, Jesus, salga bien:Dona eis requiem. Amen.

KOPLAK

Jangoicoaren amorea,ceingabe ez naiquen vizi,da paratzenduena presoJangoicoa ta libre ni:Alaco ansiac tut icusteasnere preso nola dagon,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Oh cein luze den vicigau,desterrugau cein tristea!Non baitligo bereaganicausente arima pobrea:Cer pena ala egotea,ta egonbearra oraIio yago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Cer vici da, non Jangoicoaestaiquen gucis gozatu?Gozatzeagatic nainuquelen baflO len acabatu:Eri6tza non zara? Zatoguero baIio berla obeago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Ausente Jangoicoagamcvicitzea cer vici da?Dbearbadut icustecosiltzea nere vicia da:Il naidut vicitzeagatic,ta ain naidut ezin gueiago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

213

Santa Teresa Jesusencopla batzuc (15)

(Intzulirut euscarara nolapaitez 6ngui,mostratunaiac arimagarren dev6cioa)

Vicinaiz ta ez enebaitan,ta alaco viciain beira nago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Ilbeautelaco esperanzacconsolatzennau cerbait;esperanzagonequi alaats artzendut nolapait:Esperanza cumplibedi,ez espera berantligo,ezi ez iltzeas iltzen nago.

(15) A G N, Fondo Bonaparte 43, 471-472 fol. Cf. A. ONAINDIA, Euskal olerkiak[136-139 or.).

214

Jangoieoae onesten ni,nie Jangoieoa onestendut,elearr nai, ta gozatzeeosberee mediorie eztut,baicie iltzea: Betorr iltzeabetorr; noiz artafio dago?Ezi ez iltzeas iltzen nago.

Amorioa eriotza beealafuerte sentidut, Jesus;erretzen, penatzen alabainago amorioseo sus:Cein duke eriotza litzaquen!Zato eriotza lasterrago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Vieibat emandaiquenanere Jauna zuregatie,arren galtzea da iragazteaJangoieoa zu vieiagatie:Ce"r trueada! Vieia banoJangoieoa dut ain naiago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

JOAKIN LIZARRAGA

Ezta vieia zureganicvicitzea ausente, dla pena,iltzebat da luze nequepensadaiquen andiiena:Lastima dut nere penas;ez berandu Jauna yago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Saeramentuan preso ieusteaeJesus eonsolatzennau;bafta ain ona ta ain amableanere esposoa, da SLU berauezin gozatzea ta ic:usteanola nauten penosoago,ezi ez iltzeas iltzen nago.

Ay Jesus, ta galdezaquetori orano vicibanaiz:Ez, ez permiti otoJi J auna;pensatzeas iearatz,ennaiz:Ori gabe ez naiqull viei;orrengana noiz joainnaiz?Berant asqui da, ta ez utziez nazala berantligo,ezi ez iltzeas iltzen nago.

HIZTEGIA

A*

ACAITU: agotarse, extenuarse, 44, 224;96,264; 171,628.

ACORDURATU: volver en si, recobrar laconciencia, 83, 115.

AGUINDU: mandar, 44, 227.AICINEAN: delante, por delante, 106,

379.AICHSTEAN: hace un momento, muy

poco tiempo antes, 169, 589.AISANAI: comodidad, holgura, 53, 326.ALBAS: en cuanto sea posible, 58, 385.ALCINDU: adelantarse, 163,480.ALCHATU: levantar; guardar, esconder,

49,278.ALDACA: proxirnidad, lado, 37, 142.ALDACAN: allado, junto a, 37, 142.ALDIORO: cada vez, todas las veces,

siempre, 44, 229; 102,335; 156,339.ALHAITU: alegrarse, animarse, 135,712.ALOCAIRU: salario, jomal, 64, 456.ALQUEGORRITU: avergonzarse mucho,

74,19.ALQUETI: timido, vergonzoso, 32, 86.AMBAT: tanto como (cembat...ambat),

40, 179.AMOLTSU: afectuoso, cariIioso, 40,174.ANCHE: alii mismo, 39, 169.ANDINAI: soberbia, ambicion; megalo-

mano, 53, 326.ANTZU: esteril, infecundo, 32, 90.APALDU: humillarse, rebajarse, 45, 232.ARATA: hacia alii, 83, 123.ARBOLE: arbol, 83, 123.ARLAUZA: losa, 47, 262.ARRANO: aguila, 126,608.ARRESTI: amable (?), 81, 92.ARGUIRATU: dar a luz, 74, 20.ARGUIZALE: el que i1umina 0 esclarece,

28,43.

ARQUITU: hallar, encontrar, 39, 171;(batzutan: aurquitu).

ARRICIO: admiracion, estupor, 53, 334.ARRICHSCATU: arrlesgar(se), 92, 216.ARRICHSCO: riesgo, peligro, 132, 676.ARTEGUI: redil, 133,691.ASARRATU: enfadarse, enojarse, 65,468.ASE: saciado; hartura, 34,107; 176,712.ASEAN EGON: estar saciado, 152,283.ASTAL: talon, 206, 8.ATERBE: cobertizo, cobijo, 35, 123; 76,

38.ATSANCA: jadeo, suspiro, 44, 231.ATSEGUIN: placer, gusto, 135,711.ATZAPARCA: a arafiazos, araftando, 143,

120.ATZENDURA: olvido, 103,349.AURQUI: tal vez, sin duda, 143, 118.AURRDUN: prenada, 34, 109.AURZAI: ninero, 37,140; (batzutan: aur-

tzai, 39, 162).AUSARDI: osadia, valentia, 88,172; 172,

634.AUTA: eleccion, opcion, 43, 216; 166,

524.AUTARA EMAN: dara elegir, 166,524.AYOTS: gemido, 44, 231.AZCAR: fuerte, potente, 65, 462.AZI(TU): criar, 105, 369; 49, 287.

B

BAIMENDE: consentimiento, 31, 79; 155,330.

BAIQUI: ciertamente, 60, 404.BATBATEAN: de una vez, de golpe, 132,

678.BATEAN: conjuntamente, 39, 169.BATZARRE: junta, reunion, 42, 200.BAZCARI: comida de mediodia, 144, 138.

• Hiztegian zehar azaltzen diren zenbakietatik, leh~nbizikoa orrialdeari dagokio eta bigarrena estrofari.

216 10AKIN LIZARRAGA

BAZCATU: alimentar, nutrir, 61, 423.BECOQUI: frente, 27, 28.BEITIRATU: rebajar(se), 134,701.BELDURTI: temeroso, 34, 104.BELZTU: oscurecer(se), entenebrecer(se),

98,288.BERATZ: blando, suave, tiemo, 127,622.BERORREC: Ud., Vos, 90,195.BESARCATU: abrazar, 82, 107.BILO: cabello, 42, 201.BILUCI: desnudo, (batzutan: biluschi),

98,282.BIZCAR: a costa de, 166,536.BORTITZ: violento, duro, riguroso, 41,

190; 151, 188,263.BOTZIC: alegremente, gustosamente, 38,

149.BOZTU: alegrarse, 37, 137; 82,111.BULARRERATU: amamantar, criar, 77,

45.BULCATU: empujar, 122,564; 148,209.

C

CISTACO: punzada, pinchazo, 44, 224.CANAVERA: cana, 132, 670.CARESTI: caro, de alto precio, 64, 457.CARRAIAZALE: portador, transporta-

dor, 113,457.CONVIT EGON: estar convidado, 83,

116.COROPILLO: nudo, 106,382.CURATU: curar, sanar, 50, 293.CUTSATU: contagiar, 26, 9.

CH

CHACHACATU: aplastar, 80, 81.CHAR: pequefto, despreciable, malo, 34,

105.CHINGOR (eri): dedo meftique, 29, 52.CHITA: pollito, 176, 703.CHURR: mezquino, avaro, ruin, 205, 3.

D

DAMU IZAN: arrepentirse, 138, 23.DANTZATU: danzar, bailar, 106, 379.

DESHOHORE: deshonra, 110, 429.DEUSGUTITACO: pequeftez, minucia,

mezquindad, 124,589.DILINDAN: pendiente, colgando, 44, 230.DOAIIC: gratuitamente, 65, 469.DOATSU: afortunado, feliz, 33, 100.

E

ECAITZ: temporal, tormenta, 48, 269.ECHERATU: conducir a casa, 84, 126.EDEQUI: quitar, arrancar, 38, 155.EGOQUI: morada, residencia, 135,706.EGUNDANO: hasta ahora,jamas, 29, 51;

129,642.EGURALDI: tiempo clirrtatol6gico, 48,

275.ELIZARATU: ir al templo, 78, 65.EMATU: dulce, suave; suavizar, 73, 4.EMEQUI: suavemente, delicadamente, 40,

174; 60, 408.EMPLEGU: ofic:io, deber, 65, 463.ERACASLE: maestro, 28, 43.ERAQUERI: loc:ura, 42, 202.ERASTUN: anillo, sortija, 59, 399.ERATU: enloquecer, perder el juicio, 80,

79.ERAUNTSI: derramar con fuerza, chu-

basquear, 142,89. 'ERCHITU: esm:char, cerrar, 36, 133.ERDIRATU: partiren dos, rajar, 84,134.ERIOZCO: morltal, digno de muerte, 93,

224.ERMAN: Ilevar (= eraman), 43, 210.ERNATU: reanimarse, despertar, 107,

388.EROQUERI: locura, irracionalidad, 201, 4.

ERORCOR: caedizo, fragil moralmente,148,207.

ERRAUSTU: aniquilar, reducir a polvo,211.

ERREHUS: desperdicio, residuo, 176,711.

ERRUTU: recrudecer, 107,389.ESCU: poder, dominio, 53, 333.ESCUNARA: alalcance de la mano, 104,

357.ESQUEAN: mendigando, 35, 124.ESQUERGABE: ingrato; ingratitud. 132.

674.

KOPLAK 217

ESQUERGAITZ: ingrato; ingratitud, 121,552; 138,21.

ETSI EGON: estar desesperanzado, 75,21.

ETSITU: resignarse a, 122,566.EURITU: llover, verter, 106,377.EUROI: tU mismo, 27, 28.EZARRI: poner, colocar, 113,459.

F

FLAMADA: llamarada, 110, 426.

G

GAITZETSI: despreciar, aborrecer, 45,240.

GALANT: excelente, hermoso, 30, 59.GALANTU: embellecer, hermosear, 107,

389.GALDE: pregunta, interrogaci6n, 62, 432.GALETSI: condenar, echar a perder,

73,4.GALMENDE: perdici6n, 150,231.GALZALE: perdedor, 165,514.GANERATU: acumular, amontonar, 97,

270.GARAI: tiempo circunstancial, 34, Ill.GASTIGATU: advertir, avisar, 95, 253.GENDAQUETA: muchedumbre, gentio,

165,520.GENDAQUI: generaci6n, conjunto de los

que viven en una misma epoca, 34,104.

GOGAQUIN: imaginaci6n, pensamiento,55,354.

GOGOQUETA: pensamiento, reflexi6n,74,16.

GOGOR: duro, severo, 127,622.GOGOTICAN: de buena gana, gustosa­

mente, 44, 227.GOGOZQUI: de buena gana, gustosa­

mente, 207, 8.GORABERA: vicisitud, incidencia, 115,

483.GORDELECU: refugio, 170,605.GORI: incandescente, 64, 460.GOSCHO: dulce, amable, 106, 384.GOZANDE: gozo, gusto, 107,395; 153,

297.

GRACIASTATU: dotar de gracia, 139,39.

GUCOTANAI: egoismo (?), 53, 326.GUEZURQUETA: acci6n de mentir,

mentira, 90, 192.GUIZABERRITU: renovarse, hacerse

hombre nuevo, 151,249.GUIZACHAR: hombrecillo, persona des­

preciable, 123, 579.GUIZATZAR: hombron, hombre fuerte,

166,537.GUR TA AGUR IN: colmar de reveren­

cias, 94, 236.

H

HOZPIN: vinagre, 98, 281.HUMALDE: prole, descendencia, 62, 438.

I

ICITU: asustar(se), espantar(se), 95, 254.IDATZARRI: despertar(se), 88, 168.INGUR INGUR: alrededor, en tomo a,

65,471.INAR: un poco, una pizca, 114, 468.lRAUNDU: permanecer, aguantar, 172,

649.IRE: tuyo, de ti, 27, 28.IRETSI: tragar, sobrellevar, aguantar, 63,

448.IRRIABAR: carcajada, risotada, 94, 236.IRRIGARRI: irrisorio, ridiculo, 167,547.IRRIGUILLE: buf6n, 165,517.IRRISTABERA: resbaladizo, 148,207.ITSUTU: cegarse, 124, 588; (batzutan:

itsatu).ITZQUETA: conversaci6n, 48, 276.IZIGARRI: terrible, espantoso, 92, 215.IZURRI: peste, epidemia, 201, 3.

J

JANGOICOSTATU: divinizar(se), alcan­zar u otorgar la dignidad divina, 40,176; 107, 386.

JAUNDI: seftor importante, personlye,110,431; 111,433.

218 JOAKIN LIZARRAGA

JAUREGUI: palacio, 109, 409.JOCATU: abalanzarse, embestir, acosar,

163, 479; 167, 553.JOMUGA: muro 0 blanco de tiro, ocasi6n

de caida, 38, 153; 79, 74.

L

LACERI: flojedad, dejadez, 126,605.LAGUNZALE: ayudante, colaborador,

64,456.LANU: nube, 90, 195.LARRU: piel, cuero, 138, 13.LASTER: de prisa, rapidamente, 142,96.LECUQUIDE: paisano, compatriota, 142,

100.LEGARDATU: preservar, defender (?),

60,406.LEN BANO LEN: cuanto antes, 38, 157.LIBERTATU: liberar, 92, 213.LILI: lirio, azucena, 107, 395.LIQUISQUERI: suciedad, impureza,

201,3.LISTUCALDI: salivazo, 167,551.LOCURA: atadura, ligadura, 93, 221.LURRERATU: caer al suelo, 113,459.

M

MACURTU: encorvarse, inclinarse, 44,224.

MAGUI: vaina de la espada, 89, 180.MAINGUI: cojo, 81,95.MAIPURUCO: presidente de la mesa, 40,

184.MALDER: desvalido, desamparado, 150,

238; 160,424.MALHUR: desgracia, dano, 206, 2.MANDATARI: mensajero, 31, 79.MANTENATU: sustentarse, vivir, 39,

164.MATEL: carrillo, 167,551.MATELECO: bofetada, 90, 188.MAYOLATU: envolver en paiiales a un

niiio, 36,133.MENDECU: venganza, 113,461.MENDORTZ: alba, amanecer, 28, 36.MENU: mueca, guiiio, 94, 237.MERCATARI: mercader, comerciante,

113,458.

MEZPRECIATU: despreciar, menospre-ciar, 201, 2.

MINDEGUI: semillero, 177,716.MINTZO IZAN: hablar, 36, 125.MIRABE: criado, sirviente, 82, 109.MUGONEZ: oportunamente, 60, 412.MUNDURATU: venir al mundo, 207,1.MURRICH: mezquino, ruin, 202, 2.MUSTATU: incitar, azuzar, 26, 17.MUTU: mudo, 81, 95.MUTUTU: enmudecer, 56, 370.

N

NAICUNDE: deseo, apetencia, 31, 69.NASITU: revolver, alborotar, 168, 570.NASQUI: tal vez, seguramente, 110,425.NASTECATU: revolver, alborotar, 92,

209.NASTU: mezclar, 127,622.NAVARMENDU: evidenciar, ostentar,

34,109.NINI: niIia 0 pupila del ojo, 29, 54.NOIZNAI: en <:ualquier momento, 38,

160.NONDICNAI: de cualquier sitio, 148,

207; 166,532.NORANO: hasta d6nde, 73, 5.NORNAI: quienquiera, 76, 33.NACA: gesto de burla, mueca, 167,548.

oOBERATU: mejorar, 102,328.ODOLESTATU: ensangrentar, 48, 277.OLLO: gallina, 176, 703.ONERATU: conducir hacia el buen camino,

convertir, 56, 367; 83, 122.ONGUITU: sanar(se), convertirse del mal

al bien, 81, 94; 83,118.ONQUI: beneficio, obra buena, 45, 240;

98,292.ONES: a pie, 35" 121.OPATU: encontrar(se), 37,144; 58, 391.ORAIDANIC: d,esde ahora, 151,250.ORDE: compensaci6n, restituci6n, 84,

127.OREN: gamo, cic:rvo, 135,706.

KOPLAK 219

ORNITU: proveerse, abastecerse, 139,169,39.

OSTADAR: arco iris, 29,45.OSTICOCA: a patadas, a coces, 42,198.OTSORRAI: cuervo, 104, 352.OYAN: monte, 27, 23.OYU: grito, 97, 269.OZCATU: morder, 163,479.

p

PACHSATU: fajar,envolverenpafiales alnifto, 37, 145.

PISPILDU: abrasar(se), 159, 408, 409.PREDICAZALE: predicador, 113, 457.

QQUEDAR: hollin, 83,118.QUENATU: amenazar, amagar, 97, 270.QUENU-MENU: mueca, ademan de bur-

la, 94, 237.QUITTO: en paz, sin deudas, 125, 595.

R

REHUS: desperdicio, deshecho, 52, 319.RONCA: insulto, ultraje, 44, 224.

sSABELDUN: preftada, 32, 90.SAGARROI: erizo, 135,706.SALATU: denunciar, descubrir, 206, 8.SANDUQUI: santamente, 26, 16.SENDAZALE: medico, 77, 55.SIN: sincero, finne, 87, 160.SINQUI: fmnemente, sinceramente, 33,

100.SINTASUN: sinceridad, fidelidad, 159,

397.SOILLTASUN: soledad, 47, 267.SORRTU: ensordecer(se), 81, 95; nacer,

brotar, salir.SUBER: soberbio, 34, 105.SUCAR: fiebre, 65, 462.SUMINDU: irritar(se),airar(se),103, 346.SUTEGUI: fragua, 108, 406.

TTELLATU: tejado, 150,233.TEMA: terquedad, 95, 247.TRAPOTS: ruido de pasos, 88, 92, 169.TRAVESCA: de reojo, con mala intencion

(mirar), 50, 297.TROPELIA: vejacion, atropello, 89, 185.TZARR: grandullon, malo con potencia,

34, 105; 76, 34.TZORROTZ: afilado, agudo, 38, 154;

167,545.

uUBELDU: amoratar(se), 164,486.UGAZAMA: madrastra, 169,585.URCATU: ahorcar(se), 85, 146.URRAN: a punto de, proximo a, 172, 641.URRAQUERI: destruccion, 100, 314.URRUN: lejos, 37, 143.URTU: derretir(se), 47, 260.USTECABEAN: inesperadamente, im-

pensadamente, 124, 588; (batzutan:ustegabean).

USTEGABECO: inesperado, impensado,33,98.

USTE IZAN: opinar, creer, 143, 118;145, 147.

vVICIRO: vivamente, 153, 299.

y

YADANIC: ya, desde ahora mismo, 47,256; 155, 327.

zZAFLADA: bofetada, tortazo, 167,551.ZAPORE: sabor, 106, 384.ZATITU: despedazar, descuartizar, 43,

218.ZAURI: herida, 141,78.ZENATU: santiguarse, 193.ZORITU: madurar, 35, 118.ZORZALE: deudor, 145, 156.ZURRATU: golpear, zurrar, 50, 294.

BIBLIOGRAFIA

I. J. Lizarragaren argitaragabeko eskuizkribuak

- Sermones cathetici consentanei ad Cathechismum Romanum. Ab anno 1771. Vasconice(A G N, Fondo Bonaparte 7).

- Sermonarium Eucharisticum (A G N, Fondo Bonaparte 43).

- Explicatio Decalogi et Dominicae Orationis (Convento PP. Capuchinos de Lecaroz 1).

- Sanduen vicitzac euscartis. Jesus ta Maria (A G N, Fondo Bonaparte 2).

- Sanduen viciac. Coplac (A G N, Fondo Bonaparte 2).

- Sermones breves in lingua vasconica ad populum rusticanum in Dominicis et aliquibusjestivitatibus. Auctore D. Ioachimo de Lizarraga, Presbitero, Parocho oppidiElcano inNavarra Hispaniae. Anno 1800 (A G N, Fondo Bonaparte 31).

- Pro Dominicis totius anni sermones breves cantabrico (Convento PP. Capuchinos deFuenterrabia).

- Sermones dejestis (Biblioteca del Seminario Diocesano de Pamplona, XXVIII- B, 4/16).

- Doctrina Christioaren explicacioa euscaras. 1 tomo (Biblioteca del Seminario Diocesanode Pamplona, XXVIII - B, 4/18).

- Doctrina Christioaren explicacioa ta itzquetac. 2 tomo (Biblioteca del SeminarioDiocesano de Pamplona, XXVIII - B, 4/19).

- Doctrina Christioa euscaras exempluequi (Biblioteca del Seminario Diocesano dePamplona, XXVIII - B, 4/17).

- Ongui iltzen laguntzeco itzgaiac (Convento PP. Capuchinos de Lecaroz 2).

- Doctrina Christioa exempluchoequi. Urte 1821 (A G N, Fondo Bonaparte 58).

11. J. Lizarragaren obra argitaratuak

- Urteco igande guztietaraco platicac edo itzaldiac Nqfarroan, Elcano deritzan errian.bertaco vicario jaun don Joaquin Lizarragac compondu eta predicatuac (Donostian,1846).

- Jesus. Copla guisa batzuc molde guitacoac. celebratus Jesus Jaunaren amoreac tajavoreac. Don Joaquin Lizarragac componduac. ta Luis Luciano Bonaparteprincipeacarguitara emanac (Londresen, 1868).

222 JOAKIN LIZARRAGA

-Jesucristoren evangelio sandua Juanec dacarran guisara, Don Joaquin Lizarragaceuscaran itzulia itzes itz, daiquen di1ia, eguiaren amorez, ta Luis Luciano Bonaparteprincipeac arguitara emana (Londresen, 1868).

- Meachuac ez dituztenei guardatzen amar mandamentuac, Euskal Erria 8 (1883) 251.

-Jabiertar Frantzisko Santuaren Bizitzatxoa, Lizarraga'tar Joaquin Elkanoko Apaizzanak egiiia (Iruiiean, 1922).

- Itzgaia Doctrina Christioaren gain, Miscellinea J. Zunzunegui II (Vitoria, 1975) 98-111.

-Praxis vivendi agricolarum. Praxis vivendi feminarum rusticarum, FLV 7 (1975)95-127.

- Sermo in festo Rosarii Beatae Mariae Virginis Patronae. De hoc; obiter de choreis,FLV 8 (1976) 205-237.

- Itzagaia Orden Sagratuaren Sacramentuaren gain, Lekuonatar Manuel Jaunarenomenezko Idazki-Bilduma II (Vitoria, 1977) 23-37.

- De Matrimonio, FLV 10 (1978) 339-359; ibid. 11 (1979) 71-90; ibid. 13 (1981)215-230; ibid. 14 (1982) 523-538.

- Itzgaia Esperanzaren ta Oracioaren gain, Scriptorium Victoriense 30 (1983) 65-89.

Ill. J. Lizarragari buruzko saioak

APECECHEA PERURENA, J., El Ministerio de la Palabra segun Joaquin de Lizarraga(1748-1835). La obra manuscrita de un cura rural en vascuence, MiscellineaJ. Zunzunegui II (Vitoria, 1975) 98-111.

-, Programa de vida cristiana en una aldea de la zona de Pamplona en el siglo XVIII.Tres sermones ineditos de Joaquin de Lizarraga en euskara, FLV 7 (1975) 95-127.

-, Inventario de bienes de la casa nativa de Joaquin de Lizarraga (1805), FLV 8(1976) 77-93.

-, Carta autografa y testamento de Joaquin de Lizarraga, el Vicario de Elcano (1805),FLV 8 (1976) 347-362.

-, Un texto inedito de Joaquin de Lizarraga sobre el Sacerdocio (1803), LekuonatarManuel Jaunaren omenezko Idazki-Bilduma II (Vitoria, 1977) 23-27.

-, Tratado sobre el Matrimonio de Joaquin de Lizarraga, FLV 10 (1978) 339-359;ibid. 11 (1979) 71-90; ibid. 13 (1981) 215-230; ibid. 14 (1982) 523-538.

-, Comentario del Padrenuestro de J. Lizarraga, el Vicario de Elcano, ScriptoriumVictoriense 30 (1983) 65-89.

-,Joaquin de Lizarraga (1748-1835)- Unescritornavarro eneuskara (Pamplona, 1978).

AZKUE, R. M. de, Curiosidades del Evangelio de San Juan de Joaquin de Lizarraga,Conferencia resefiada en "Diario de Navarra" (5-XII-1925).

FAGOAGA, B., Azkueren iztegi berritu eta osoturako Joakin Lizarraga ElkanokoApaizaren liburu argitara gabekoetatik ateratako itz saila, Euskera (1959) 63-78.

KOPLAK 223

IRAIZOZ, P. de, Vocabulario y jraseologia de Joaquin Liza"aga, FLY 10 (1978)245-297; 461-486; ibid. 11 (1979) 121-162; 303-332.

IRIGARAY, A., Lizarraga Elkano'koa, Euskera 4 (1959) 119-126.

ONAINDIA, S., Milla Euskal Olerki eder (Amorebieta-Larrea, 1954) 230-232.

ONDARRA, F., Producci6n literaria de Joaquin Liza"aga (1748-1835), FLY 4 (1972)265-281.

-,La Escuela de Gramatica de Joaquin Lizarraga, en Elcano, FLY 10 (1978) 127-138.

-, J. Liza"aga en el Diccionario de Azkue, FLY 12 (1980) 107-141.

SATRUSTEGUI, J. M., Nuevo documento no catalogado de Joaquin Liza"aga sobre losbailes, FLY 8 (1976) 205-236.