Konu46calısma hayatında ozel rısk grupları

8/6/2019 Konu46calsma hayatnda ozel rsk gruplar

1/189

2010

ALIMA YAAMINDA ZEL RSKGRUPLARI


2/189

Ama

alma yaamnda salk ve gvenlik asndan farkl riskler ieren

ve zel olarak korunmas gereken

gruplar hakknda bilgi sahibi olmak.

renim hedefleri

SG de risk gruplarnn nemi,

Risk gruplarnn salk gzetimi ve

salklarnn gelitirilmesi,

zel korunma yntemleri,

lgili mevzuat hakknda bilgi sahibi olmak


3/189

Alt balklar

SG alannda risk gruplar

Kadn,zrl,Gen,Yal,Gmen alanlarlgili mevzuat


4/189

Giri

ve salk arasndaki ilikiler iki ana grup ge tarafndan belirlenir.

Bunlar bireysel zellikler ve iyeri ortam faktrleridir.

yeri ortamnda bulunan

faktrler alanlarn salkdurumu zerinde birtakm

olumsuz etkilere yol aabilir. Bu

etkiler baz bireysel faktrlerle de

bir araya geldiinde daha bykolumsuzluklara dnebilir.


5/189

yeri ortamndaki salk risklerinin yan sra, alan kiinin ya,

cinsiyeti, genel salk durumu, eitimi, alkanlklar, genetik

yaps, beslenme durumu gibi bireysel (kiisel) zellikleride i

ve salk ilikileri zerinde belirleyicidir. Bu iki temel ge, alan

kiinin salk sorununu veya salkl olup olmama durumunu belirler.

alann bireysel salk dzeyi iyeri ortam faktrleri ile kiisel

zelliklerin bilekesi olarak ortaya kar. O halde alan bir kiinin

salk durumu bakmndan bireysel baz zellikler de risk faktr

olabilmektedir. te bu bireysel zellikleri dikkate almak suretiyle

alma hayatndarisk gruplar tanmlanmtr.


6/189

Risk gruplarnn belirlenmesi hizmet

planlamasnda nceliklerin

saptanmasnda nem tar. sal

alannda allan ie ya da alann

zelliine gre risk gruplarndan

bahsedilebilir.

Hemen her alma alannn salk

zerine olumsuz etkisi sylenebilir. ok

deiiki kollar ve meslek dallararasnda balca i kazalar ve

meslek hastalklarnn skl gz nnde tutularak bazlar daha

risklikabul edilir. Madencilik, kimya sanayi, inaat ileri daha riskli

ikollar arasndadr.


7/189

Kiisel zellikler arasnda ya, cinsiyet, herhangi salk sorununun

varl, eitim dzeyi, alkanlklar vb. pek ok zelliin i ve salk

ilikileri bakmndan nemi vardr. Gerek ie giri aamasnda

gerekse alma hayat sresince yani aralkl kontrollerde ve

emeklilik aamalarnda bireysel zellikler dikkate alnmaktadr.

alan kiiler bakmndan, alma yaamnda fizyolojik, ruhsal,

sosyoekonomik nedenlerle retim srecinde eitli risklerle

karlama olasl yksek, zel nem gsterilmesi gereken

gruplardr.


8/189

Balca risk gruplar u ekildedir:

ocuklarKadnlarzrllerYallar

Risk gruplarnn korunmas iin yasal

dzenlemeler bulunmaktadr. Anayasa

dan balayarak i sal mevzuat kapsamnda risk gruplarnn

korunmasna ilikin hkmler bulunmaktadr.


9/189

TC. Anayasa'snda (Madde 50) "kimsenin yana uygun olmayan

ilerde altrlamayaca" ve "ocuklarn, kadnlarn ve sakatlarn

alma hayat bakmndan zel olarak korunmas gerektii" eklinde

hkm vardr.

Sal ve Gvenlii Ynetmeliinde (9 Aralk 2003, 25311 say)konuyla ilgili olarak Kadnlar, ocuklar, yallar, zrller ve dier

hassas risk gruplar, zellikle bunlar etkileyen tehlikelere kar

korunurlar hkm yer almaktadr.


10/189

1. OCUKLAR

ocuklar aslnda alma hayat iinde olmamas gereken bir

gruptur. Maalesef birok lkede ocuklar olumsuz koullarda

almaktadrlar. ocuk olmann getirdii zellikler iyeri ortamlarnn

olumsuz koullar ile birlikte onlarn salklarn olumsuz

etkilemektedir.

Ulusal ve uluslar aras birok yasal dzenlemeye karn ocuklar

halen alma hayat iindedirler. Gelimekte olan lkelerde 10-14

ya grubu ocuklarn %14 alma hayat iindedir. Afrikalkelerinde bu oran %25 e kmaktadr.


11/189

ILO tahminlerine gre dnyada 120 milyonu tam sreli olmak zere

5-14 ya grubu 250 milyon ocuk almaktadr. ocuklar %70 i

tarm ikolunda olmak zere turizmden maden ocaklarna, ev

ilerinden hal dokumaclna kadar ok farkl alalarda almaktadr.

Trkiyede toplam istihdamn %7.5 ini alanocuklar oluturmaktadr. Devlet statistik

Enstitsnn dzenledii ocuk igc

anketi sonularna gre 6-14 ya grubu

ocuklarn 1994 ylnda %8.5 i, 1999

ylnda %4.2 si almaktadr.


12/189

ocuklarn ve genlerin alma hayatnda daha ok kazaya

uradklar ve daha ok hastalandklar teden beri bilinmektedir.

ocuklar ve genler i kazalar bakmndan da erikinlere gre daha

fazla risk altndadrlar. ocuk fizik g olarak yetikin bir kiiye

oranla daha zayftr ve yapaca bir tehlikeli hareketin douracasonucun nemini yeterince kavrayamam olabilir. Ayrca ocuklar

oyun eilimi nedeniyle yapt ie gereken nemi veremez ve

gereken titizlii de gsteremez.


13/189

ocuklar aada sralanan zellikleri nedeni ile alma hayatnda

nemli bir risk grubunu oluturmaktadr:

Fiziksel ve ruhsal olarak gelime srecindedirlerRisk alglar ve bilin dzeyleri erikinlerinki kadar gelimi deildirDeneyimsizdirlerMerakldrlarOyun oynama istekleri baskndrFiziksel kuvvetleri bir ok ey iin yetersizdirBirikim zellii olan kimyasal maddelerle karlama yalar ok

erkendir

Muhakeme yetenekleri gelimemitiralma dzenine ilikin bilgi dzeyleri eksiktir


14/189

yerlerindeki koruyucu malzemelerin boyutlar ocuklara uygundeildir

yerindeki ara-gerelerin boylar ocuklara uygun deildirHer trl iddet iin olas hedeftirlerHaklarn bilmezler

ocuklarn uzun sre dikkatlerini bir ie toplamas da gtr. Bazen

de ocuk kendisini kantlama abas ile riskli davranlarda

bulunmaya ynelebilir. Btn bunlar ocuklarn daha ok kazaya

uramalar bakmndan nem tamaktadr.


15/189

ocuklar erikinlere oranla vcut ktlesi bakmndan daha kk bir

yapya sahiptir. Bu nedenle pek ok kimyasal maddeye erikine

oranla daha duyarl olurlar. rnein kurun zehirlenmesi, ayn

ortamda bulunan bir yetikine gre ocukta

daha erken ortaya kar ve daha ar klinik

belirtilerle seyreder. nk ocukta kilogram

bana maruziyet daha fazla olmaktadr.

ocuk igcne talep nedenleri arasnda ucuz

olmas, baz beceriler ve sorunsuz iiler

olmalar saylabilir.


16/189

ocuk iiliinin nne geilmesiamac ile btn lkelerde ocuklarn

altrlmas bakmndan en kk alma ya belirlenmitir.

Uluslararas alma rgtnn 182 numaral En Kk almaYa Szlemesi (1973) en kk alma yan 15 olarak

belirlemitir. Belirlenen bu snrdan daha kk yataki ocuklarn

altrlmas yasaktr.

ILOnun 182 sayl szlemesi (En Kt Biimlerdeki ocuk

iliinin Ortadan Kaldrlmasna likin Szleme, 1999)

bugnden nne geilmesi ngrlen alma alanlar sralamaktadr.


17/189

Yrrlkteki mevzuatta Trkiye'de en kk alma ya 15

olarak belirlenmitir. Buna ek olarak 16 ile 18 ya arasndaki

ocuklar da alma hayat bakmndan zellikli bir grup olarak

ifade edilmekte ve bu yataki ocuklarn almalarna baz

kstlamalar konmaktadr.

Kanununda (22.5.2003, 4857 nolu) konuyla ilgili dzenlemeler

bulunmaktadr: Onbe yan doldurmam ocuklarn altrlmas

yasaktr. Ancak, ondrt yan doldurmu ve ilkretimi tamamlam

olan ocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelimelerine ve eitime

devam edenlerin okullarna devamna engel olmayacak hafif ilerde

altrlabilirler.


18/189

ocuk ve gen iilerin ie yerletirilmelerinde ve altrlabilecekleri

ilerde gvenlik, salk, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelimeleri,

kiisel yatknlk ve yetenekleri dikkate alnr.

Onsekiz yan doldurmam ocuk ve gen iiler bakmndan yasak

olan iler ile onbe yan tamamlam, ancak onsekiz yan

tamamlamam gen iilerin almasna izin verilecek iler, ondrt

yan bitirmi ve ilk retimini tamamlam ocuklarn

altrlabilecekleri hafif iler ve alma koullar alma ve Sosyal

Gvenlik Bakanl tarafndan alt ay iinde karlacak bir

ynetmelikle belirlenir.


19/189

Temel eitimi tamamlam ve okula

gitmeyen ocuklarn alma saatleri

gnde yedi ve haftada otuzbe saatten

fazla olamaz. Ancak, onbe yan

tamamlam ocuklar iin bu sre gnde

sekiz ve haftada krk saate kadar

artrlabilir. Okula devam eden ocuklarn

eitim dnemindeki alma sreleri,

eitim saatleri dnda olmak zere, en

fazla gnde iki saat ve haftada on saat

olabilir. Okulun kapal olduu dnemlerdealma sreleri yukarda birinci fkrada ngrlen sreleri aamaz.


20/189

lkemizde konuyla ilgili nemli bir dzenlemede ocuk ve Gen

ilerin altrlma Usul ve Esaslar Hakkndaki

Ynetmeliktir (6 Nisan 2004, 25425). Bu ynetmelikte konuyla

ilgili ayrntl dzenlemelere yer verilmitir (Ek 1de verilmitir)


21/189

2. KADINLAR

alma hayatnda kadnlar, statleri ve alma alanlar

bakmndan birok sorunla kar karyadrlar ve

zellii olan bir gruptur. piyasasnda i ve

mesleklerin cinsiyet temelinde ayrmlam yaps

iinde, kadnlar daha ok geleneksel kadn

mesleklerinde alma ve altrlma eilimindedirler.

Kadn emeinin ucuz emek oluu, emek-youn sanayi dallar iin,

kadnlar tercih edilen igc durumuna sokarken, dier yandandk cretle almaya zorlamaktadr.


22/189

Dk statl olan bu iler; dk cret,

geici alma ve sosyal gvencesizlii

de beraberinde getirmektedir. yeri

ortam koullarndan etkilenimleri

zellikle reme sal bakmndan zel

nem tamaktadr. Kadnn stats

bakmndan kadnn alma hayatnda

yer almas nemlidir. Bu konuda

yaplacak dzenlemeler ve srdrlen

almalar, kadnlarn alma hayatnda

yer almalarn tevik edici ve cinsiyetayrmcln nleyici ekilde olmaldr.


23/189

Kadnn ekonomik alandaki katks; ekonomi tarihiyle balamakla

birlikte, cretli olarak alma hayatnda yer almas 18. yzyln

sonlarnda ngilterede balamtr. Dnya genelinde kadnn

igcne katlm oran %26-39 arasnda deimektedir. Bu oranlarda

yllar iindeki art kadnn ekonomik hayata katlm bakmndan

iyileme saylmakla beraber, yeterli dzeyde deildir. lkemizde,

sosyal ve kltrel nedenlerle kadnlarn alma hayatnda yer

almalar beklenen dzeyde olmamaktadr. Trkiyede 2000 ylnda

kadnlarn igcne katlm krsal kesimde %34.9 iken, bu oran

kentsel blgelerde %15.7dir.


24/189

Tablo 1: Trkiyede Cinsiyete Gre ktisaden Faal Olma Durumu (%).

Saym yl ktisaden faal

Kadn

olan nfus oran

Erkek

ktisaden faal olan nfus iinde

Kadn nfusun oran

1955 72.0 95.3 43.1

1960 65.4 93.6 40.8

1965 56.6 91.8 37.9

1970 50.3 79.5 38.5

1975 47.3 80.9 35.7

1980 45.9 80.2 36.1

1985 43.7 78.5 35.4

1990 42.8 78.3 35.0

(1960, 1965 saym yllar 15 ya stn, 1970 ve sonrakiler 12 ya stn esas almtr.)


25/189

lkemizde 2000 yl verilerine gre alan kadnlarn %56.8i tarm,

%14.4 sanayi, %28.8 i hizmet sektrnde almaktadr, bu

oranlar 1990 ylnda sras ile %75.8, %9.8 ve %14.3 dr (Tablo 2).

Kadnn igcne katlmn belirleyen nemli etkenlerden birisi

renim dzeyidir. Kadnn renim dzeyi arttka; igcne katlm

ve profesyonel mesleklerde alma oran artmaktadr. Ekim 1999

verilerine gre; ilkokul mezunlar iin %28.2 olan igcne katlmoran, yksekokul veya faklte mezunlarnda %69.3e ulamaktadr.

Mimarlk, doktorluk, eczaclk, bilgisayar programcl vb.

mesleklerinde kadn oranlar dier baz mesleklere gre yksektir.


26/189

Tablo 2: Trkiyede Kadn ve Erkek alanlarn ktisadi Faaliyet Kollarna ve Yerleim Yerine Gre Dalm (1990-

2000) (%).

1990 2000

Kadn Erkek Kadn Erkek

Trkiye Tarm 75.8 33.6 56.8 25.2

Sanayi 9.8 26.8 14.4 29.5

Hizmet 14.3 39.6 28.8 45.3

Kent Tarm 12.5 3.6 6.8 2.6

Sanayi 34.7 40.6 27.1 38.6

Hizmet 52.7 55.8 66.1 58.8

Kr Tarm 93.6 64.4 89.7 59.8

Sanayi 2.9 12.5 5.7 15.6

Hizmet 3.6 23.1 4.6 24.5

2000 yl 15+ ya, 1990 ylna ilikin veriler 12+ ya itibariyledir.


27/189

Kadn ve erkein fizyolojik farkllklar nedeniyle alma yaamnda

karlatklar salk riskleri de zaman zaman farkllklar

gstermektedir. Bu farkllklar bilmek ve kavramak; salk

alanlarna i koullarn planlamak ve dzenlemek asndan

yardmc olacaktr. Kadnlar da fizik g olarak erkeklere gre daha

gszdr. Bu nedenle rnein arlk kaldrlmas bakmndan

kadnlarla erkekler arasnda farkllk olmaldr.


28/189

Ayrca kadnlar baz kimyasallara erkeklere oranla daha duyarldrlar.

Bunlardan baka, kadnlarn en nemli zellikleri dourgan

nitelikleridir ve kadnlarn bu zellikleri iyeri ortamnda bulunan

faktrlerden olumsuz etkilenebilir. Gebelik dndaki etkilenme eitli

fertilite bozukluklarna yol

aabilirken gebelik srasndaki

bir etkilenme gebeliindkle ya da l doumla

sonlanmasna veya bebekte

dk doum arlna, eitli

malformasyonlara neden

olabilir.


29/189

Kadn ve erkek arasnda fiziksel g asndan belirgin farklar

bulunmaktadr, 20 yalarndaki bir kadnn kaldrma gc, ayn

yalardaki bir erkein gcnn %65idir. tme-ekme gc ise, ayn

yataki erkein %75idir. 55 yanda bir kadnda bu oran % 55e

dmektedir. Bu farklarn, kadnlarn ie alnmasnda deil, i

koullarnn dzenlenmesinde belirleyici olmas gereklilii

unutulmamaldr. Kadn kas ktlesi, erkee oranla daha azdr. Kadnve erkeklerin anatomik farkllklar nedeniyle, kullanlan malzemeler

ve aralar, erkek alanlara gre planlanm olmas nedeniyle, ou

zaman kadnlara uygun boyutlarda olmamaktadr.


30/189

Srt arlar, kramplar, skolyoz, kifoz gibi omurga ekil bozukluklar,

disk hernisi zellikle kadn alanlarda duru bozukluklarna bal

olarak ortaya kmaktadr. Erkee oranla daha geni olan kadn

pelvisi, femur-tibia arasndaki ay kltmekte, bu da kadnlarda

diz dislokasyonlarn kolaylatrmaktadr. Kadn omurgasnn erkek

omurgasndan uzun olmas, zellikle gebelikte vcut arlk

dalmnn deimesi nedeniyle, kadnlarda disk hernisi riskiniartrmaktadr. Kadnlar erkeklere oranla daha fazla ya dokusu

iermektedir. Yada znen baz karsinojenlerin, deiik oranlarda,

meme kanserine yol at ve bazlarnn da strojen benzeri etkileri

olduu bilinmektedir. Yada znen maddelere (solventler,pestisidler) daha fazla maruz kalmaktadr.


31/189

Gebelerde, vcut ss yaklak bir derece daha yksektir ve

metabolizma hzlar artmtr. Bu nedenle scaklk ve neme daha fazla

duyarldr. Ar s ve nem (giysi veya evresel faktrlere bal),

bitkinlik ve rahatszlk gibi bulgulara neden olmaktadr. Kadnlara

zg adet kanamalar dzensizlikleri, bu dnemlere ilikin arl

kanama ve birtakm rahatszlklar; kadnlarn alma srasnda

dikkatini, performansn, verimliliini etkileyen sorunlar olarakkarmza kmaktadr. Yaplan almalarda, kadnlarda menstrel

periyod srasnda, dayankllk ve i kapasitesinde %10 orannda bir

d meydana geldii gzlenmitir.


32/189

Major affektif bozukluu olan baz

kadnlarn menstrel periyod srasnda

skntlarnn artt bildirilmitir.

Emzirme dneminde, kadnn alma

ortamnda maruz kald kurun, civa

gibi ar metaller, pestisidler ve

organik zcler gibi birtakmkimyasallarn kan yoluyla fetusu

etkiledii ve emzikli kadnlarda anne stne getii ve bebee zarar

verdii bilinmektedir. zellikle metaller ve metal oksitle alan

kadnlarn emzirmemesi nerilmekte veya emzirmeye balamadannce anne stnde metal dzeyi lm yaptrmas gerekmektedir.


33/189

lkemizde 2001 ylnda i kazas veya

meslek hastal sonucu hayatn

kaybeden 1008 kiiden 17 si kadndr.Bu verinin deerlendirilmesinde

sigortasz alanlarn kapsam dnda

olduu ve i kazas meslek hastal

ynnden kadnlarn erkeklere gredaha az riskli ilerde alt da gz

nnde tutulmaldr.


34/189

alma yaam kadna

ekonomik bamszlk ve

toplumsal deer art bataolmak zere pek ok avantaj

salamaktadr. Ancak dier

taraftan geleneksel deer ve

tutumlarn halen sregelmesi;eitli sorunlar da beraberinde

getirmektedir. Cinsiyeti i blmnn deimemesi ve ev ileriyle

ocuk bakmnn daha ok kadna kalmas, kadnn bu iki farkl rol

stlenmesi sonucunu dourmaktadr. Kadn iten sonra evde deikinci bir i gn, i zaman yaamaktadr.


35/189

Gemie oranla gnmzde ynetici konumuna gelen kadn says

dnyada giderek artmasna ramen, bu konuma gelebilmeleri yine

de erkeklerin kontrol altndadr. Dnyadaki eilime paralel olarak,Trkiyede ynetici konumuna gelmi kadn says olduka azdr ve

bunlarn genelde niversite

mezunu ve en az on yl i

deneyimine sahip olduklargrlmektedir. gvencesinin

yokluu, kadnlar sendikalardan

ve rgtlenmeden uzaklatran

nemli etkenlerden birisidir.


36/189

yerlerinde kadnlar, erkeklerden daha fazla tacize uramaktadrlar.

Ancak sorunun boyutlar tam olarakbilinmemektedir. nk tacize

urayan kiiler, korku, utanma ya da kantlanmasnn zor olmasnedeniyle bu olaydan kimseye bahsetmemekte, tekrarlanmas

durumunda ilerini brakmaktadrlar.

Kadnlarn alma hayatnda korunmasna ilikin bir ok dzenleme

bulunmaktadr. CEDAW (Committee On The Elimination of

Discrimination Against Women)-Kadnlara Kar Her Trl

Ayrmcln nlenmesi Szlemesinin 11. maddesi kadnn alma

yaamndaki haklarn dzenlemektedir: alma hakk, eit alma

olanaklarnasahip olma hakk, zgrce meslek ve i seme, terfi, i


37/189

gvenlii, ileri mesleki eitim hakk, sosyal yardmlar dahil eit cret

hakk, sosyal gvenlik hakk, gvenli koullar iinde alma ve

saln, dourganln korunmas hakk, cretli analk izni veya

benzeri sosyal ierikli tazminatlar vermek, hamilelik-analk izni

sebebiyle veya evlilie bal olarak iten karma ayrmn

yasaklamak, hamilelik sresince zararl olduu kantlanan ilerde

kadnlara zel koruma salamak, ocuk bakmevleri ann kurulmasve gelitirilmesi yoluyla anne ve babann aile ykmllklerini, grev

sorumluluklar ve kamu yaamna katlma ile birletirmeyi mmkn

klan destekleyici sosyal hizmetlerin salanmasn tevik etmek.


38/189

Uluslararas alma rgt (ILO) Szlemeleri arasnda alan

kadnlarn haklar ile ilgili i hukukumuza yanstlm olan bu

szlemelerden bazlar; Philadelphia Bildirgesi (ILOnun hedef veamalarna ilikin bildirge),

Avrupa Sosyal art, eit deerde

i iin Erkek ve Kadn iler

Arasnda cret Eitlii Hakknda100 sayl ILO Szlemesi, ve

Meslek Bakmndan Ayrmclk

Hakknda 111 sayl ILO

Szlemesi, stihdam Politikasylailgili 122 sayl ILO Szlemesidir.


39/189

lkemizde Kanunda (22.5.2003, 4857 nolu) konuyla ilgili

dzenlemeler bulunmaktadr. Maden ocaklar ile kablo demesi,

kanalizasyon ve tnel inaat gibi yer altnda veya su altndaallacak ilerde onsekiz yan doldurmam erkek ve her yataki

kadnlarn altrlmas yasaktr. Onsekiz yan doldurmu kadn

iilerin gece postalarnda altrlmasna ilikin usul ve esaslar

Salk Bakanlnn gr alnarak alma ve Sosyal GvenlikBakanlnca hazrlanmtr: Kadn ilerin Gece Postalarnda

altrlma Koullar Hakknda Ynetmelik (Bk. Ek 2)


40/189

Kanununa gre, kadn iilerin doumdan nce sekiz ve

doumdan sonra sekiz hafta olmak zere toplam onalt

haftalk sre iin altrlmamalaresastr. oul gebelik halindedoumdan nce altrlmayacak sekiz haftalk sreye iki hafta sre

eklenir. Ancak, salk durumu uygun olduu takdirde, doktorun onay

ile kadn ii isterse doumdan nceki haftaya kadar iyerinde

alabilir. Bu durumda, kadn iinin alt sreler doum sonrassrelere eklenir. Yukarda ngrlen sreler iinin salk durumuna

ve iin zelliine gre doumdan nce ve sonra gerekirse artrlabilir.

Bu sreler hekim raporu ile belirtilir.


41/189

Hamilelik sresince kadn iiye periyodik kontroller iin cretli izin

verilir. Hekim raporu ile gerekli grld takdirde, hamile kadn ii

salna uygun daha hafif ilerde altrlr. Bu halde iinincretinde bir indirim yaplmaz. stei halinde kadn iiye, onalt

haftalk srenin tamamlanmasndan veya oul gebelik halinde

onsekiz haftalk sreden sonra alt aya kadar cretsiz izin verilir. Bu

sre, yllk cretli izin hakknn hesabnda dikkate alnmaz. Kadniilere bir yandan kk ocuklarn emzirmeleri iin gnde toplam

birbuuk saat st izni verilir. Bu srenin hangi saatler arasnda ve

kaa blnerek kulllanlacan ii kendisi belirler. Bu sre gnlk

alma sresinden saylr.


42/189

Kanunu hkmleri dorultusunda kartlan Gebe veya Emziren

Kadnlarn altrlma artlaryla Emzirme Odalar ve ocuk

Bakm Yurtlarna Dair Ynetmelik (ResmiGazete:14.07.2004/25522) ve Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii

(Resmi Gazete: 16.06.2004/25494) konuyla ilgili ayrntl

dzenlemeler iermektedir. (Bk. Ek 3)


43/189

3. ZRLLER

zrllk insan yap ve biiminin fizik ynlerinde herhangi bir

bozukluk veya eksiklik oluturarak yine onun bedensel yeteneklerini

engelleyen veya btnyle kaldran durum veya durumlardr. zr

gruplar:

OrtopedikZihinselGrmeitmeDil ve KonumaRuhsal veya DuygusalKronik Hastalk


44/189

Uluslararas alma rgtnn (ILO; International Labour

Organization ) 99. nolu tavsiye kararna gre sakat fiziksel veya

ruhsal bir bozukluk nedeniyle sakat olup, uygun bir i bulmay veyaelde etmeyi mit eden kimsedir ().

ILOnun 159 nolu Mesleki Rehabilitasyon ve stihdam Szlemesinde

(1983) zrl bedensel veya ruhsal bozukluk nedeniyle uygun bir ii

edinme veya bu ii srdrme ansn nemli lde yitirmi kii

olarak tanmlanmaktadr.


45/189

Dnya Salk rgt (DS, WHO)zrll; zrllk, Engellilik

ve Handikaplln Uluslararas Snflandrlmas (ICIDH;

International Code of Impairments, Disabilities, and Handicaps)

yaynnda drt ana kategoriden oluan bir erevede

tanmlamaktadr: Hastalk, noksanlk, sakatlk ve malllk. zrl,

Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakknda Ynetmelik (25

Mart 2004 tarih, 25412 sayl RG) zrll bedensel, zihinsel,ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle

alma gcnn en az yzde 40 ndan yoksun olduu salk kurulu

raporuyla belgelenmi kiiler olarak tanmlamaktadr.


46/189

DSnn saptad llere gre gelimi lkelerde nfusun % 10'u,

gelimekte olan lkelerde ise %12si her hangi bir zrlle

sahiptir. Trkiye nfusu 2000 yl nfus saym geici sonularnagre 67.844.903 kiidir. Buna gre, Trkiyede yaklak 8 milyon

zrl birey bulunmaktadr. Trkiye'de trafik ve i kazalar skl ve

uzun yllar sren terr yannda baz sosyal faktrleri (akraba evlilii,

ana ocuk sal hizmetleriyetersizlii, yetersiz ve dengesiz

beslenme vs.) de dikkate alnrsa,

belki de bu rakamn zerin de

zrl birey yaamaktadr.


47/189

zrllk, yaamn dier alanlarndan olduu gibi alma

ortamlarndan da uzak kalmaya yol amamaldr. Bu noktada

zrlle, gerek bireysel gerekse toplumsal bak nemtamaktadr. zrllerin alma hayat iinde yer almalar onlarn

baml halden kurtarlmas bakmndan da gereklidir. zellikle ie

giri aamasnda alnacak nlemlerle uygun ie yerletirme

gerekmektedir. alma ortam koullarnn zrllere uygun halegetirilmesi ve zrllerin istihdamlarn artrc nlemlerin alnmas

toplumsal gelimilik sreci asndan zel nem tamaktadr.

Kukusuz bu kiiler var olan sakatlklar ile uyumlu olabilecek ilerde

altrlmaktadrlar.


48/189

eitli sakatlklar (rnein az gren ya da hi grmeyen, sar ve

dilsiz, ortopedik zrl vb.) olanlarn altrlabilecei iler, ilgili

yasal dzenlemede belirtilmektedir. Bu ekilde sakatl olanlaraalma (istihdam) olana yaratlmaktadr. Ancak ortopedik zrl

olmak veya duyu

organlar bakmndan

sakatlk olmas dakazalara yatknl artrc

bir gedir ve sakatlar bu

adan alma hayat

bakmndan risk grubuoluturmaktadr.


49/189

zrller alma hayat iinde yer almas gereken bir gruptur.

Bununla birlikte zrllk alma yaam asndan risk grubu olarak

tanmlanmaktadr. Bunun nedeni zrllerin alma kapasiterinindierlerine gre dk olmas deil zrleri nedeni ile

karlaabilecekleri risklerin farkl ve daha fazla olmasndandr.

Bedensel ya da zihinsel zrl bir alan iyerinde ortam koullar

uygun olmadnda dierlerine gre daha fazla kaza geirmeolaslna sahiptir. Zihinsel zrl bir alann riskleri, bunlarn

salk etkilerini, makine koruyucusu ya da kiesel koruyucu

kullanmnn nemini kavramas snrl olabilir. Byle olduunda

rnein kimyasal etkenlere maruziyet riski zrller iin artmaktadr.


50/189

Bedensel engellilerin hareket snrll, i aktiviteleri yan sra gnlk

ihtiyalarna ynelik aktivitelere ya da sosyal aktivitelere katlmna

snrllk getirebilmektedir. Grme zrl bir alann uyariaretlerini grmemesi, iitme zrlnn uyar sinyallerini

duymamas alma ortamnda risk yaratacaktr. Bu durum onlarn

istihdamna snrllk getirmemeli alnacak nlemlerle risk

nlenmelidir. alma hayat iinde zrlerin yerine ilikintartmalar onlarn istihdamna ilikin nerilerin tesine geerek

alnacak nlemleri de iermelidir. zrllk trne ve derecesine

gre farkllklar gstermekle beraber gerekli dzenlemelr yapldnda

santral memurluu, monoton montaj ileri, resepsiyon grevlilii gibibirok ite zrller olduka baarl almalar srdrmektedir.


51/189

zrllk, kiinin alma hayat ierisinde i bulabilmesi ve alt

ii srdrebilmesi konusunda baz engellemelerle karlamasna

neden olabilmektedir. Bu durumun ortaya kmasnda nyarglartoplumun deer yarglarnn etkisi byktr. zrl kiilerde

istihdam hz zrl olmayan kiilerden ok dktr. Bu farkllk

ksmen i gcne katlmdaki farklln bir sonucu ksmen de

istihdam ayrmclnn birsonucudur. zrl olan ve olmayan

kiilerin i gcne katlm farklar

kadn ve erkein igcne katlm

farklarndan daha fazladr.


52/189

Ekonomistler zrl olanlarla olmayanlar arasnda crette de

ayrmclk saptamlardr. Grnr zr olanlarla grnmez zr

olanlar arasnda cret asndan farkllk saptanmtr. Grnr zrolanlar daha fazla hak kaybna uramaktadrlar. Bir almada zrl

kiilere isizliklerine neden olan en nemli bariyer olarak neye

inandklar sorulduunda balca onlar kstlayan faktrler

sakatlklar, ie gidi-geli, yemek yiyecek ve kalnacak yerolanaklarnn yokluu, i pazar ayrmcl, iin zrllk durumlarn

ve salk yararlarn yok edebileceini belirtmilerdir. zrl kiilerin

%30u bir meslee zrleri nedeniyle kabul edilmeyerek bir

ayrmcla tabi tutulduklarn belirtmilerdir.


53/189

Amerika Birleik Devletlerinde 1995 ylnda yaplan bir almada

anonim irketlerin %64nde zrl kii altrld bulunmutur, bu

oran 1986dakinin iki katdr. Bu iverenler zrl iilerinperformansndan memnun olduklarn belirtmiler, iverenlerin %

76s zrl iilerin almasn olduka iyi veya mkemmel

olarak yantlamlardr. zrl altrmama nedenleri olarak da

frsatlarnn ve yetimi adaylarn olmadn belirtmilerdir.Yneticiler zrl altrmama nedeni olarak yarar-maliyet,

gvenlik, yiyecek ve yatacak yer olanaklarn nadiren belirtmilerdir.

Gelecek 3 ylda zrl altrma ynndeki abalar sorulduunda

iverenlerin % 25i ok byk olaslkla, % 50si olaslkla daha fazlaaba gstereceklerini belirtmilerdir.


54/189

alma hayatnda zrllerle ilgili politikalar grupta ele alnabilir:

i ayrmcl yasaklanarak istihdamlar salanabilir, rehabilitasyonlar

ve eitimleri salanarak istihdamlar salanabilir, alma kabiliyetiniartk yitirmi olanlara gelir salanabilir. zrllerin alma hayatnda

korunmalar ile ilgili eitli yntemler uygulanmaktadr. Bu

yntemler; ie girmede ncelik tanma, korumal iyerleri, eve i

verme ve kota yntemidir . e girmede ncelik tanma ynteminde,iyerinde alrken zrl hale gelenlerin iyilemesi halinde dier

isteklilere nazaran ncelikle ie alnmalar ngrlmektedir.


55/189

Korumal iyerleri ynteminde sadece zrl kimseler iin

dzenlenmi iyerleri bulunmakta ve bu iyerleri sadece zrl

kimselere ayrlmaktadr. zrlkimseleri toplumdan uzaklatrd

iin bu yntem bugn tercih

edilmemektedir. Eve i verme

yntemi, zellikle ileri dzeydesakatlklar bulunanlara, belirli bir

organizasyon erevesinde

montaj ve benzeri ilerin

datlmas ve tekrar toplanmassistemin zn oluturmaktadr.


56/189

zrllerin alma hayatna

katlmlarn salamak amac ile en

yaygn benimsenen yntem olan kotaynteminde belli bir sayda ii

altran iverenlere, altrdklar

ii says ile orantl olarak zrl

altrma ykmllgetirilmektedir. ABDde 1990 ylnda

karlan Amerikan zrller Kanunu

ile 15 ya da daha fazla ii altran

iverenlere zrl ii altrmaykmll getirilmitir.


57/189

lkemizde Kanunda (22.5.2003, 4857 nolu) konuyla ilgili

dzenlemeler bulunmaktadr.Bu kapsamda altrlacak iilerin

toplam oran yzde altdr. Ancak zrller iin belirlenecek oran,toplam orann yarsndan az olamaz. altrmad her ay iin

yediyzelli milyon lira para cezas verilir. Kamu kurulular da bu

para cezasndan hibir ekilde muaf tutulamaz. Yer alt ve su alt

ilerinde zrl ii altrlamaz ve yukardaki hkmler uyarncaiyerlerindeki ii saysnn tespitinde yer alt ve su alt ilerinde

alanlar hesaba katlmaz.


58/189

zrl, Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakknda

Ynetmelik hkmlerine gre (Bk Ek 4):

verenler, iyerlerini imkanlar lsnde, zrllerin almalarnkolaylatrabilecek ekilde hazrlamak, salklar iin gerekli tedbirleri

almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakn ilerde altrmak,

ileriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini gelitirmek, almalar iin gerekli

ara ve gereleri salamak zorundadrlar. zrller, yapabilecekleriiler dnda salklarna zarar verecek dier ilerde altrlamaz.

Uygun koullarn varl halinde alma srelerinin balang ve biti

saatleri, zrlnn durumuna gre belirlenebilir. zrllerin

istihdam ile ilgili bir ok ilem Trkiye Kurumu tarafndansrdrlmektedir.


59/189

zrl, Eski Hkml ve Terr Maduru stihdam Hakkndaki Usul

ve Esaslara likin Tebli (1 Austos 2004, RG 25540), konuyla ilgiliilemlerin ayrntlarn iermektedir.

4. YALILAR

Yallk bir yandan yaam ve i deneyiminin getirdii olumlu yanlar

dier yandan yalanma ile ortaya kan fizyolojik deiikliklerin

olumsuz yansmalar ile alma hayat bakmndan nem

tamaktadr. Yal nfusun giderek artmas alma hayatnda

konunun nemini giderek artrmaktadr.


60/189

Yal alanlarn salklarnn korunmas ve gerektiinde tedavi ve

rehabilitasyonlarna ilikin nlemler artrlmaldr.

Demografik anlamda 65 yan zerindeki kiiler iin yal nitelemesi

kullanlmakla birlikte alma hayat bakmndan 50 veya 55 yan

zerindeki kiiler yal olarak kabul edilir. Yan pek ok salk

sorununda risk oluturduu bilinmektedir. Bu nedenle yal

alanlarn hipertansiyon, diyabetes mellitus, koroner kalp hastal

vb. eitli salk sorunlar var olabilir.


61/189

te yandan yalanma ile birlikte

grme, iitme gibi bir takm

fizyolojik fonksiyonlarda ve

hareket yeteneinde zayflama

olur. Yallarn salk sorunlar ve

fizyolojik fonksiyonlarndaki

zayflama hem alann kendisi,hem de birlikte alt i arkadalar iin gvenlik riski oluturabilir.

Grme, iitme duyusu zayflam olan bir kii evredeki tehlikeleri

yeterince alglayamayaca iin kaza riski artmtr. Yine yal bir

kiinin hareket yetenei de azalaca iin tehlikeden kamas veuzaklamas da gleir.


62/189

Yalanma, insan hayatnda doumdan itibaren gelien ve kiinin

bamsz konumdayken baml konuma getii fizyolojik bir sretir.

Yallk tanm iin belli bir ya snr vermek gtr. Dnya Salkrgt (DS), bu snr 65 ya olarak kabul etmektedir. ounlukla

60-69 ya grubu young old erken yal olarak

tanmlanmaktayken, 70-79 ya grubu old old yal ve 80 ya ve

zeri oldest old ileri yal olarak tanmlanmaktadr. Son 50 ylda,dnya genelinde kadnlarda yaam beklentisi 48 yldan 67 yla,

erkeklerde 45 yldan 63 yla kmtr .


63/189

Dnya nfusunun yaklak alt milyar olduu ve bunun 385

milyonunu (%6,5) 65 ya ve st kiilerin oluturduu

belirtilmektedir. Bugn dnyada, 60 ya ve st 600 milyon kiibulunmaktadr. Bu say, 2025 ylnda iki katna ve 2050 ylnda ise 2

milyara ulaaca belirtilmektedir ki bu saynn byk ksm

gelimekte olan lkelerde yaayacaktr. lkemizdeki 65 ya ve zeri

nfus 1950 ylnda tm nfusun %2,0n olutururken 1990 ylndatm nfusun %4,3n oluturmaktadr. 1990 Trkiye statisitik

Yll verilerine gre, Trkiyede 65 ya ve st yaklak 2,4 milyon

kii bulunmaktadr. Bu say 1998 ylnda 3.5 milyon olmutur.


64/189

Yal tanmnda olduu gibi, yal alanlar iin de kabul edilen ortak

ve kesin bir ya snr bulunmamaktadr. Baz almalar 55 ya ve

st olanlar zerine odaklanrken, baz almalar 45 ya ve dahast olanlara bakmlardr.

Ekonomik ihtiya, daha uzun

yaam beklentisi ve

almaya devam etmekistemek gibi bir ok nedenle

dolay, i gcndeki 55 ya

ve zerindeki kiilerin says

artmaya devam etmektedir.


65/189

nsann beklenen yaam sresinin

artmas, alma hayatna da

yansmtr, 1979-2002 tarihleriarasnda, i gcne katlm 45-54 ya

grubunun %70,9dan %80,9a, 55-64

ya grubunun %43,1den %50,8e

kmtr. Halen i gcnn 1/3ini 45-64 ya grubu oluturmaktadr. ABDde

55 ya ve zerindeki kiilerin, alan

nfusunun 1990da %12,5ini

olutururken, 2005 ylnda %20 sinioluturaca tahmin edilmektedir.


66/189

Yalanmayla birlikte baz fiziksel

deiiklikler meydana gelmekte ve bu

durum kiilerin almalarnetkilemektedir. nsanlar tam fiziksel

olgunluk ve geliime 25 ya civarnda

ulamaktadr. Greceli olarak duraan bir

sre sonrasnda vcut yalanmabelirtileri gstermeye balamaktadr. Ya

ilerledike, maksimum kas gcnde ve eklem hareket aralklarnda

azalma olmaktadr. 20-60 yalar arasnda gte %15-20lik bir

azalma olmakla beraber bu, ortalama bir deerdir ve bireylerarasndaki farkllklar gz nnde tutulmaldr.


67/189

Yaa ok duyarl olan bir fonksiyon, postr reglasyonudur. Sk

kullanlan ve stabil alma pozisyonlar (oturma veya kalkma) iin

fazla bir sknt yaanmazken, tam uyum, kuvvetli kas kontraksiyonuveya u noktalarda eklem hareketleri gerektiren durumlarda

belirgindir.

Sonuta, denge kaybna bal olarak yala birlikte kazalar daha skmeydana gelmektedir. Uyku dzeninde 40-45 yalarndan itibaren

deiiklikler meydana gelmektedir. Bu durum, alma programlarna

(gece almalar veya vardiya usul almalar) ve rahatsz edici

evre, ses, k gibi durumlara daha ok duyarldr.


68/189

Sonuta, uykunun uzunluu ve kalitesinde deiiklikler olmaktadr.

Termoreglasyon da yala birlikte daha zor hale gelir ve bu durum

yal alanlarn s ile ilikili ortamlarda almalarnda spesifikproblemler yaamasna neden olmaktadr. Duyu fonksiyonlar

erkenden etkilenmeye balar. Grme

fonksiyonu bir btn olarak etkilenir,

zellikle zayf k olan ortamlarda,parlak k kaynaklar yannda, ok

kk boyutlarda nesneler ve

metinlerle allan durumlarda sknt

fark edilmektedir.


69/189

itme fonksiyonundaki azalma duyma eiini zellikle yksek

frekansl seslerde etkilemektedir ve zellikle grltl ortamlarda

sesli sinyalleri ayrt etme de glk olarak kendini gstermektedir.Fiziksel deiimlerle beraber renme ve bilisel fonksiyonlarda da

baz deiiklikler olmaktadr. Yal kiiler eskisi gibi hzl ve net

dnemeyebilir. Bu durum onlarn yeni beceriler renmelerini de

zorlatrr.

Yal alanlar, hem olumlu hem olumsuz niteliklere sahip gibi

grnmektedirler. Sahip olduu i, alann aktif yaamn olumlu

(bilgi ve deneyim kazanm) veya olumsuz (tkenme, becerilerdeazalma, hastalklar ve kazalar) ekilde etkileyebilir.


70/189

Yallk ve alma hayat bakmndan erkekler ve kadnlar arasnda

da baz farkllklar bulunmaktadr. Yaam beklentisi genel olarak

kadnlarda erkeklerden daha fazladr, fakat sakatlk/yetersizlikolmadan yaam beklentisi, her iki cinsiyet iin birbirine yakndr (65-

70 ya). Kadnlar genel olarak daha dezavantajldr. Bir ok yal

kadn okuma yazma bilmemektedir. Kadnlarn maksimum fiziksel

kapasitesi erkeklerden ortalama %30 daha dktr. Bu farkllk,yala birlikte devam etme eilimindedir. Ortalamada, kadnlar

alma hayatlarna baladklarnda, i iin erkeklerden daha az

eitim alm olmaktadrlar.


71/189

ounlukla daha az nitelik gerektiren grevlerde yer almaktadrlar ve

alma hayatlar daha az dllendiricidir. Kadnlar, cretli ileri daha

az almakta ve emeklilik planlar olduunda emekli maa almadadaha az hak sahibi olmaktadrlar.

Yaplan bir ok almada yal alanlarn daha az kazalara

uradklar belirtilmektedir, fakat bir yal alan yaraland zamansklkla durum, daha ciddi olmaktadr ve iyilemeleri daha uzun

srmektedir. Gen alanlar daha ok gz ve el yaralanmalar ile

karlamaktayken yal alanlar iin daha fazla srt yaralanmalar

bildirilmektedir. Bununla birlikte, yal alanlarda devamszlk nadirolmakla beraber olduu zaman daha uzun srmektedir.


72/189

almalar yal alanlarn yava altklarn ve abuk karar

veremediklerini gstermektedir. Bununla beraber bu deiiklik, yal

alanlarn ilerinde daha az yanl yapmalar ve daha hzldanziyade daha doru kararlar almalar ile dengelenmektedir.

Yal alanlarn alma ortamlarndaki srekli eitimleri nemlidir.

teki deiiklikler, periyodik eitimleri daha nemli halegetirmektedir. yeri salk hizmetleri kapsamnda yal iilere zel

nem verilmeli, ie giri ve arlkl kontrollerin yan sra kronik

hastal olan iilerin kontrolleri dzenli bir ekilde yaplmaldr.


73/189

LGL MEVZUAT

(EK 1-4)

EK-1

OCUK VE GEN LERN ALITIRILMA USUL VE

ESASLARI HAKKINDA YNETMELK*

(*06/04/2004 tarih ve 25425 sayl Resmi Gazetede

yaymlanmtr)


74/189

BRNC KISIM

Genel Hkmler

BRNC BLMAma, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

Ama

Madde 1 Bu Ynetmeliin amac, ocuk ve gen iilerin salk

ve gvenliklerini, fiziksel, zihinsel, ahlaki ve sosyalgelimelerini veya renimlerini tehlikeye atmadan alma

ekillerinin esaslarn belirlemek ve ekonomik istismarlarn

nlemektir.


75/189

Kapsam

Madde 2 Bu Ynetmelik, 4857 sayl Kanununun 71 inci

maddesi gereince, 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerbakmndan yasak olan iler ile 15 yan tamamlam, ancak 18

yan tamamlamam gen iilerin almasna izin verilecek

iler, 14 yan bitirmi ve ilkretimini tamamlam ocuklarn

altrlabilecekleri hafif iler ve alma koullarna ilikin usul veesaslar kapsar.


76/189

Dayanak

Madde 3 Bu Ynetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayl

Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren 4857 sayl Kanununun 71 inci maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

Tanmlar

Madde 4 Bu Ynetmelikte geen;Bakanlk : alma ve Sosyal Gvenlik Bakanln,

Mfetti : Ba i mfettii, i mfettii ve yetkili i mfettii

yardmclarn,

Gen ii : 15 yan tamamlam, ancak 18 yan tamamlamamkiiyi,


77/189

ocuk ii : 14 yan bitirmi, 15 yan doldurmam ve

ilkretimini tamamlam kiiyi,

Hafif i : Yaps ve nitelii itibariyle ve yerine getirilmesisrasndaki zel koullara gre;

a) ocuklarn gelimelerine veya salk ve gvenliklerine zararl

etki ihtimali olmayan,

b) Okula devamn, mesleki eitimini veya yetkili mercilertarafndan onaylanm eitim programna katlmn ve bu tr

faaliyetlerden yararlanmasn engellemeyen ileri,

Ar ve tehlikeli i : 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayl Kanununun

85 inci maddesinde ngrlen ynetmelikte belirtilen ileri,ifade eder.


78/189

KNC KISIM

ocuk ve Gen ilerin altrlabilecekleri ve

altrlamayacaklar ler ile alma KoullarBRNC BLM

ocuk ve Gen ilerin altrlabilecekleri ve

altrlamayacaklar ler

ocuk ve Gen ilerin altrlma Esaslar

Madde 5 ocuun ve gen iinin ie yerletirilmesinde ve

almas sresince gvenlii, sal, bedensel, zihinsel, ahlaki

ve psikososyal geliimi, kiisel yatknlk ve yetenekleri dikkatealnr.


79/189

ocuk ve gen iiler, okula devam edenlerin okula devamlar

ile okuldaki baarlarna engel olmayacak, meslek seimi iin

yaplacak hazrlklara ya da yetkili makamlar tarafndan yeterliliikabul edilen mesleki eitime katlmasna engel olmayacak

ilerde altrlabilirler.

verenler ocuk ve gen iilerin tecrbe eksiklii, mevcut veya

muhtemel riskler konularnda bilgisizlik veya tamamen gelimiolmamalarna bal olarak gelimelerini, salk ve gvenliklerini

tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske kar korunmalarn temin

edeceklerdir.


80/189

ocuk iilerin almasna izin verilen hafif iler Ek-1de, gen

iilerin almasna izin verilen iler Ek-2de ve 18 yan

doldurmam ocuk ve gen iiler bakmndan yasak olan iler Ek-3te belirtilmitir.

KNC BLM

alma Koullar

alma Sreleri ve Ara Dinlenme Sreleri

Madde 6 Temel eitimini tamamlam ve okula gitmeyen

ocuklarn alma saatleri gnde yedi ve haftada otuzbe


81/189

saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yan tamamlamocuklar iin

bu sre gnde sekiz ve haftada krk saatekadar arttrlabilir.

ocuk ve gen iilerin gnlk alma sreleri, yirmidrt saatlikzaman diliminde, kesintisiz ondrt saat dinlenme sresi dikkate

alnarak uygulanr.

Okula devam eden ocuklarn eitim dnemindeki alma

sreleri, eitim saatleri dnda olmak zere, en fazla gndeiki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapal olduu

dnemlerde alma sreleri birinci fkrada belirtilen alma

srelerini aamaz.


82/189

ki saatten fazla drt saatten az sren ilerde otuz dakika,

drt saatten yedi buuk saate kadar olan ilerde alma

sresinin ortasnda bir saatolmak zere ara dinlenmesi verilmesizorunludur.

Gnlk alma Sresinden Saylan Haller

Madde 7 4857 sayl Kanununun 66 nc maddesine grealma sresinden saylan hallerin yansra;

a) verenin vermesi gereken eitimlerde geen sreler,

b) verenin iyeri dnda gnderdii kurslar ve

toplantlarda geen sreler ile yetkili kurum ve kurulular tarafndandzenlenen mesleki eitim programlarnda geen sreler,


83/189

c) Ulusal ve uluslararas kurum ve kurulular tarafndan alan

ocuk ve genler ile ilgili olarak dzenlenen konferans, kongre,

komisyon ve benzeri toplantlara temsilci olarak katlmalar nedeniyleilerine devam edemedikleri sreler,

alma sresinden saylr.

Hafta TatiliMadde 8 ocuk ve gen iilerin hafta tatili izinleri

kesintisiz krk saatten az olamaz. Ayrca hafta tatili creti bir i

karl olmakszn denir.


84/189

Ulusal Bayram ve Genel Tatil

Madde 9 ocuk ve gen iiler, ulusal bayram ve genel tatil

gnlerinde altrlamazlar. Ayrca bugnlere ilikin cretler bir ikarl olmakszn denir.

Yllk cretli znin Kullandrlmas

Madde 10 ocuk ve gen iilere verilecek yllk cretli izinsresi 20 gnden az olamaz. Yllk cretli iznin kesintisiz

kullandrlmas esastr. Ancak, yararna olduu durumlarda ocuk ve

gen iinin istei zerine en fazla ikiye blnerek kullandrlabilir.


85/189

Okula veya eitime devam eden ocuk ve gen iilere yllk

cretli izinleri okullarn tatil olduu, kursa ve dier eitim

programlarna devam edilmedii dnemlerde verilir.


86/189

NC KISIM

verenin ve Devletin Ykmllkleri

BRNC BLMverenin Ykmllkleri

ocuk ve Gen ileri altramayacak verenler

Madde 11 ocuk ve gen iileri;a) ocuklara kar ilenmi sulardan hkm giyen,

b) Yz kzartc sulardan hkm giymi olan,

iveren veya iveren vekilleri altramazlar.


87/189

Szlemesi ve Belge Ykmll

Madde 12 veren;

a) ocuk ve gen iinin velisi veya vasisine, ocuk ve geniinin altrlaca i, karlaabilecei riskler ve alnan nlemler

hakknda bilgi verir.

b) Okula devam eden ocuk ve gen iiden altrmaya

balamadan nce, renci olduuna dair belge ister. Bu belgeyi zlkdosyasnda muhafaza eder.

c) ocuk ve gen iinin velisi veya vasisi ile yazl i

szlemesi yapmak zorundadr.


88/189

verenin Eitim ve Dier Ykmllkleri

Madde 13 veren, ocuk ve gen iilere, altrmaya

balamadan nce iyerindeki riskler, ie uyum ve kanuni haklar ileiin niteliine gre gerekli i ba eitimlerini verir.

veren, ocuk ve gen iinin ie balamasndan nce veya

alma esnasnda, alma koullarnda deiiklik olmas gerektii

hallerde, bu deiiklii yapabilmesi iin aadaki hususlar gznnde bulundurmaldr;

a) yeri ve iin yapld yerin uygunluu ve tanzimi,

b) Kullanlan i ekipmanlarnn ekli, sras ve bunlarn kullanl

biimleri,c) organizasyonlar,


89/189

d) ocuk ve gen iilere verilen eitimin ve talimatlarn dzeyi.

Deerlendirmeye gre ocuk ve gen iilerin fiziki veya zihinsel

gelimeleri ile gvenlikleri ynnden risk tespit edilirse, en ksasrede gerekli tbbi kontrollerin yaplmas gerekmektedir.

KNC BLM

Devletin YkmllkleriEitim

Madde 14 Bakanlk;

a) alan ocuk ve genlerle ilgili konularda ailelerin, ii ve

iveren sendikalarnn, meslek kurulularnn, iverenlerin, toplum vebireylerin duyarllatrlmas ve bilgilendirilmesi amacyla seminer,


90/189

toplant, konferans, sempozyum benzeri eitim programlar dzenler,

bu amala kitap, bror, dergi yaynlar ve eitim materyali hazrlar.

b) alan ocuk ve genlere ynelik olarak alma ilikileri, isal ve gvenlii, yasal haklar ve benzeri konularda eitim

seminerleri dzenler ve alan ocuk ve genlerin bu programlara

katlmnn salanmas iin gerekli tedbirleri alr.

c) ocuk ve gen altrlan iyerlerinde ve ilerde, kontrol vedenetim yetkisi bulunan kurum ve kurulularda konu ile ilgili

alanlara bu konudaki mevcut yasal dzenlemeler ve bunlarn

uygulanmas ile gerekli dier hususlarda eitim semineri verir.


91/189

nceleme-Aratrma

Madde 15 Bakanlk, ocuk altrlan iyerlerinde ve ilerde,

ocuk ve gen iilerin salk durumlar, fiziksel, zihinsel, sosyal vemesleki geliimleri, i sal ve gvenlii koullar ve alma

ilikileri konularnda inceleme ve aratrmalar yapar. nceleme ve

aratrmalar ile elde edilen bulgular, sorunlar ve zm yollarn

ieren bilgileri yaynlar.


92/189

Koordinasyon ve birlii

Madde 16 Bakanlk, ocuk ve gen iiler ile ilgili kamu kurum

ve kurulular, ii ve iveren kurulular, meslek kurulular,niversitelerve gnll kurulular ile ibirlii yapar ve bu kurulular

arasnda koordinasyonu salar.

YrrlkMadde 17 Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme

Madde 18 Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve SosyalGvenlik Bakan yrtr.


93/189

Ek-1

ocuk ilerin altrlabilecekleri Hafif ler

1. Dme ve yaralanma tehlikesi olabilecek ekilde almaygerektirecek olanlar hari meyve, sebze, iek toplama ileri,

2. Kmes hayvanlar besiciliinde yardmc iler ve ipek bcekilii

ileri,

3. Esnaf ve sanatkarlarn yannda sat ileri,4. Bro hizmetlerine yardmc iler,

5. Gazete, dergi ya da yazl matbuatn datm ve satm ileri

(yk tama ve istifleme hari),

6. Frn, pastane, manav, bfe ve ikisiz lokantalarda komi vesat elemanolarak yaplan iler,


94/189

7. Sat eyalarna etiket yaptrma ve elle paketleme ileri,

8. Ktphane, fuar, panayr ve sergi yerlerinde yardmc iler (yk

tama ve istifleme hari),9. Spor tesislerinde yardmc iler,

10. iek sat, dzenlenmesi ileri.

Ek-2Gen ilerin altrlabilecekleri ler

1. Meyve ve sebze konservecilii, sirke, turu, sala, reel,

marmelat, meyve ve sebze sular imalat ileri,

2. Meyve ve sebze kurutmacl ve ilenmesi ileri,

3. Helva, bulama, ada, pekmez imalat ileri,


95/189

4. Kasaplarda yardmc iler,

5. ay ilemesi ileri,

6. eitli kuru yemilerin hazrlanmas ileri,7. Kkba hayvan besiciliinde yardmc iler,

8. Sprge ve fra imalat ileri,

9. Elle yaplan aa oymacl, kemik, boynuz, kehribar, lle ta,

Erzurum ta ve dier maddelerden ss eyas, dme, tarak, resim,ayna, ereve, cam ve emsali eya imalat ileri,

10. Toptan ve perakende sat maaza ve dkkanlarnda sat,

etiketleme ve paketleme ileri,

11. Bro iyerlerinde bro ileri ve yardmc iler,

12. lalama ve gbreleme hari iek yetitirme ileri,


96/189

13. kili yerler ve alk hizmetleri hari olmak zere hizmet

sektrndeki iler,

14. Dier giyim eyas, baston ve emsiye imalat ileri,15. Yiyecek maddelerinin imalat ve eitli muamelelere tabi

tutulmas ileri,

16. Yorganclk, adr, uval, yelken ve benzeri eyalarn imalat

ve dokuma yapmakszn dier hazr eya imalat ileri,17. Sandk, kutu, f ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar,

saz ve kamtan sepet ve benzeri eya imalat ileri,

18. anak, mlek, ini, fayans, porselen ve seramik imaline ait

iler (frn ileri ve silis ve quarts tozu saan iler hari),

19. El ilan datm ileri,


97/189

20. Cam, ie, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde

retime ilikin iler (frn ileri ve silis ve quarts tozu saan iler, sl

ilem, renklendirme ve kimyasal iler hari),21. Bitkisel ve hayvansal yalarn retimi ve bunlardan yaplan

maddelerin imaline ilikin iler (karbon slfr gibi parlayc veya

tahri edici zclerle yaplan prine veya benzeri yal maddelerin

ekstrasyon yoluyla ya retimi ilerinde ekstrasyon kademelerihari),

22. Pamuk, keten, yn, ipek ve benzerleriyle bunlarn

dkntlerinin halla, tarak ve kolalama tezgahlarndan ve boyama

ile ilgili ilemlerden blme ile ayrlm ve fenni iklim ve aspirasyon

tesisat olan iplikhane ve dokuma hazrlama ileri,


98/189

23. Balkhane ileri,

24. eker fabrikalarnda retime hazrlamaya yardmc iler,

25. Arasz olarak 10 kgdan fazla yk kaldrlmasngerektirmeyen torbalama, flama, istifleme ve benzeri iler,

26. Su bazl tutkal, jelatin ve kola imali ileri,

27. Sandal, kayk ve emsali kk deniz aralarnn imalat ve

tamirat ileri (boya ve vernik ileri hari).


99/189

Ek-3

ocuk ve Gen ilerin altrlamayacaklar ler

1. 4857 sayl Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gecednemine rastlayan srelerde yaplan iler,

2. Maden ocaklar ile kablo demesi, kanalizasyon ve tnel

inaat gibi yer altnda veya su altnda allacak iler,

3. Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde 18 yan doldurmamkiilerin almasnn yasakland iler,

4. Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri Ynetmelii

kapsamndaki iler,


100/189

5. Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedibuuk Saat veya

Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik kapsamnda

yer alan iler,6. Alkol, sigara ve bamlla yol aan maddelerin retimi ve

toptan sat ileri,

7. Parlayc, patlayc, zararl ve tehlikeli maddelerin toptan ve

perakende sat ileri ile bu gibi maddelerin imali, ilenmesi,depolanmas ileri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan

her trl iler,

8. Grlt ve/veya vibrasyonun yksek olduu ortamlarda yaplan

iler,


101/189

9. Ar scak ve souk ortamda alma gerektiren iler ile sala

zararl ve meslek hastalna yol aan maddeler ile yaplan iler,

10. Radyoaktif maddelere ve zararl nlara maruz kalnmasihtimali olan iler,

11. Mteharrik makineler kullanlarak yaplan iler,

12. Fazla dikkat isteyen ve aralksz ayakta durmay gerektiren

iler,13. Para ba ve prim sistemi ile cret denen iler,

14. Para tama ve tahsilat ileri,

15. bitiminde evine veya ailesinin yanna dnmesine olanak

salamayan iler (eitim amal iler hari),


102/189

16. Meslek eitim program gerei staj nedeni ile yaplan

almalar hari, gzellik salonlarnda yaplan yz, vcut bakm ve

estetii, epilasyon ve masaj ileri,17. Ak bir ekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve

psikolojik yeterliliklerinin zerinde olan iler,

18. Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararl veya

domam ocua zararl veya herhangi bir ekilde insan saln

etkileyen zararl maddelerle ilgili iler,

19. Eitim, deney eksiklii gvenlik konusunda dikkat eksikliine

bal olarak genlerin maruz kalabilecei kanlmas veya fark

edilmesi mmkn olmadna inanlan i kazas riski tayan iler.


103/189

EK-2

KADIN LERN GECE POSTALARINDA ALITIRILMA

KOULLARI HAKKINDA YNETMELK(9/8/2004 tarihli ve 25548 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.)

BRNC BLM

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

AmaMadde 1 Bu Ynetmeliin amac, on sekiz yan doldurmu

kadn iilerin gece postalarnda altrlmasna ilikin usul ve

esaslar dzenlemektir.

K


104/189

Kapsam


Kanunu kapsamndaki iyerlerinde 18 yan doldurmu kadniilerin gece postalarnda altrlmalar ile ilgili koullar kapsar.

Dayanak


Kanununun 73 nc maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

Tanmlar

Madde 4 Bu Ynetmelikte geen;

Blge Mdrl: yerinin bal bulunduu alma ve Sosyal

Gvenlik Bakanl Blge Mdrln,

K d i i M d i d b k l k ki


105/189

Kadn ii: Medeni durumuna baklmakszn on sekiz yan

doldurmu kadn iileri,

Gece postas: 4857 sayl Kanununun 69 uncu maddesindebelirtilen gece alma srelerini kapsayan ve yedibuuk saati

gemeyen alma zamann,

ifade eder.

KNC BLM

Kadn ilerin Gece Postasnda altrlmalar

Kadn ilerin Gece Postasnda altrlma Sresi

Madde 5 Kadn iiler her ne ekilde olursa olsun gece

postasnda yedibuuk saatten fazla altrlamaz.

i Gt G ti


106/189

yerine Gtrp Getirme

Madde 6 Belediye snrlar dndaki her trl iyeri iverenleri

ile belediye snrlar iinde olmakla beraber, posta deiimsaatlerinde allm aralarla gidip gelme zorluu bulunan iyeri

iverenleri, gece postalarnda altracaklar kadn iileri,

salayacaklar uygun aralarla ikametgahlarna en yakn merkezden

iyerine gtrp getirmekle ykmldr.

R


107/189

Rapor

Madde 7 Kadn iilerin, gece postalarnda altrlabilmeleri

iin, ie balamadan nce iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, iisal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn

Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, Hkmet veya belediye

doktorlarna muayene ettirilerek, almalarna engel bir durumun

olmadna dair salk raporlarnn alnmas arttr. Bu iilerin

muayeneleri her alt ayda bir tekrarlanr.

K d il i l E l i i G P t l d


108/189

Kadn ilerin alan Elerinin Gece Postalarnda

altrlmalar

Madde 8 Kadn iinin kocas da iin postalar halindeyrtld ayn veya ayr bir iyerinde alyor ise, kadn iinin

istei zerine, gece altrlmas, kocasnn alt gece postasna

rastlamayacak ekilde dzenlenir.

Ayn iyerinde alan kar kocann ayn gece postasnda alma

istekleri, iverence, olanak orannda karlanr.

NC BLM


109/189

NC BLM

Gebelik ve Analk Durumunda alma ve Bildirim

Gebelik ve Analk Durumunda altrlma YasaMadde 9 Kadn iiler, gebe olduklarnn doktor raporuyla

tespitinden itibaren douma kadar, emziren kadn iiler ise doum

tarihinden balamak zere alt ay sre ile gece postalarnda

altrlamazlar. Emziren kadn iilerde bu sre, ana ve ocuun

sal asndan gerekli olduunun iyeri hekimi, iyeri ortak salk

birimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde

srasyla en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, Hkmet

veya belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yla kadar

uzatlr.

Bu iilerin anlan srelerdeki almalar 14/7/2004 tarihli ve


110/189

Bu iilerin anlan srelerdeki almalar, 14/7/2004 tarihli ve

25522 sayl Resm Gazetede yaymlanan Gebe veya Emziren

Kadnlarn altrlma artlaryla Emzirme Odalar ve ocuk BakmYurtlarna Dair Ynetmelik hkmleri sakl kalmak zere, gndz

postalarna rastlayacak ekilde dzenlenir.

Bildirim

Madde 10 Gece postalarnda kadn ii altrmak isteyen

iverenler, gece altrlacak kadn iilerin isim listelerini ilgili blge

mdrlne gnderirler.

DRDNC BLM


111/189

DRDNC BLM

Son Hkmler

YrrlkMadde 11 Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme

Madde 12 Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal

Gvenlik Bakan yrtr.

EK 3


112/189

EK-3

GEBE VEYA EMZREN KADINLARIN ALITIRILMA

ARTLARIYLAEMZRME ODALARI VE OCUK BAKIM YURTLARINA

DAR YNETMELK*

(*14/07/2004 tarih ve 25522 sayl Resmi Gazetede

yaymlanmtr)

BRNC BLM


113/189

BRNC BLM

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

AmaMadde 1 Bu Ynetmeliin amac, iyerlerindeki gebe, yeni

doum yapm veya emziren iilerin iteki gvenlik ve salnn

salanmas ve gelitirilmesini destekleyecek nlemler uygulamak ve

bu iilerin hangi dnemlerde ne gibi ilerde altrlmalarnn yasak

olduunu, altrlabilecei ilerde hangi art ve usullere uyulacan,

emzirme odalarnn veya ocuk bakm yurtlarnn (kre) nasl

kurulacan ve hangi artlar tayacan belirlemektir.

Kapsam


114/189

Kapsam


Kanunu kapsamndaki kadn ii altran iyerlerine uygulanr.

Dayanak


Kanununun 88 inci maddesine dayanlarak hazrlanmtr.

Tanmlar

Madde 4 Bu Ynetmelikte geen;

Gebe ii: verenini, durumu hakknda herhangi bir salk

kurumundan alaca belge ile bilgilendiren gebe iiyi,

Yeni doum yapm ii: Yeni doum yapm ve iverenini durumu

hakknda bilgilendiren iiyi,

Emziren ii: 0-1 ya aras ocuunu emzirmekte olan ve iverenini


115/189

Emziren ii: 0-1 ya aras ocuunu emzirmekte olan ve iverenini

durumu hakknda bilgilendiren iiyi,

Emzirme odalar: Bir yandan kk ocuklarn braklmas,

baklmas ve iilerin ocuklarn emzirmeleri iin ayrlan odalar,

Yurt/ocuk bakm yurdu/Kre: 0-6 ya (6 yan tamamlamayan)

arasndaki ocuklarn bakm ve eitimlerinin yapld yerleri

ifade eder.

KNC BLM


116/189

KNC BLM

Genel Hkmler

Genel Deerlendirme

Madde 5 Gebe, yeni doum yapm ve emziren iilerin

gvenlik ve sal iin tehlikeli saylan kimyasal, fiziksel ve

biyolojik etkenlerin ve sanayi proseslerinin - srelerinin iiler

zerindeki etkileri deerlendirilerek bunlar iin alnacak nlemler

aada belirtilmitir.

Bu nlemler, iilerin yaptklar ile balantl hareketleri, durular,

zihinsel ve bedensel yorgunluu da kapsar.

a) Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe, yeni

doum yapm ve emziren iilerin alma saatleri ve ara

dinlenmeleri geici olarak yeniden dzenlenir sz konusu iilerin


117/189

dinlenmeleri geici olarak yeniden dzenlenir, sz konusu iilerin

alma saatlerinin gece sresine ve gebe iilerin almalarnn

gnn erken saatlerine rastlamamas iingereken nlemler

alnr.

b) Postral problemler ile ilgili olarak; alma mahalli ve alma

dzeni, gebe, yeni doum yapm ve emziren iilerin postral

(duru) problemlerini ve kaza riskini azaltacak ekilde yeniden

dzenlenir, mmkn olduu durumlarda oturarak almalar

salanr.

Gebeliin durumuna gre yorgunluun ve dier postral

problemlerin azaltlmas veya ortadan kaldrlmas iin dinlenme

aralar ihtiyaca gre daha sk ve uzun olarak dzenlenir.

c) Yksekte almalarda gebe iinin alma yerlerinin platform


118/189

c) Yksekte almalarda, gebe iinin alma yerlerinin platform,

merdiven gibi yksek ve dme tehlikesi olan yerlerde olmamas iin

gerekli dzenlemeler yaplr.

d) alma saatleri ve alma hzile ilgili olarak; alma

hznn, saatlerininve iteki younluun iinin nerileri dikkate

alnarak mmkn olduunca uygun hale getirilmesi iin gerekli

artlar salanr.

e) Gebe ve yeni doum yapm iinin yalnz altrlmamas

esastr. Ancak zorunluluk halinde gebe ve yeni doum yapm iinin

yalnz altrlmas gerektiinde iyerinde bulunan dier alanlarla

kolayca iletiim salayabilmeleri iin gerekli nlemler alnr.

Ayrca iinin uygun tbbi ve dier destekleri alabilmesi iin gerekli


119/189

Ayrca iinin uygun tbbi ve dier destekleri alabilmesi iin gerekli

dzenlemeler yaplr, acil yardm prosedrlerinde bu durum gz

nne alnr.

f) stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doum yapm ve emziren

iiyi, alma koullar, alma saatleri, mterilerle ve nc

kiilerle ilikiler, i yk, iini kaybetme korkusu gibi stres

faktrlerinden koruyucu nlemler alnr.

Dk veya l doum yapm veya doumdan sonra bebeini

kaybetmi iiyi stresten korumak iin zel itina gsterilir.

g) Gebe iinin, ayakta almas gereken ilerde, mmkn olan

durumlarda oturmas salanr, srekli oturarak veya ayakta alma

engellenir, almann byle dzenlenmesinin mmkn olmad

durumlarda dinlenme aralar


120/189

durumlarda dinlenme aralar

artrlr, ayrca hamileliin

geliimine gre gerekli nlemler

alnr.

h) Dinlenme ve dier iyiletirici

olanaklarn salanmas ile ilgili

olarak; gebe iinin sigarasz ve

dumansz bir ortamda gerekli

aralklarla oturarak veya rahata

uzanacak ekilde fiziksel ve

zihinsel olarak dinlenmesini

salayacak artlar temin edilir.

Gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin sk tuvalete gitme


121/189

Gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin sk tuvalete gitme

ihtiyac gz nne alnarak uzun sreli almalar ve ekip almalar

bu gereksinime uygun olarak dzenlenir, ayrca enfeksiyon ve dier

hastalklara kar gerekli hijyen artlar salanr. Gebe ve yeni doum

yapm iinin, kiisel ihtiyalar gz nne alnarak, beslenme

molasnn, temiz ime suyu temininin ve dier ihtiyalarnn

kendileriyle de istiare edilerek karlanmas salanr.

NC BLM


122/189

NC BLM

zel Hkmler

zel Riskler

Madde 6 Gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin gvenlik

ve sal iin tehlikeli saylan kimyasal, fiziksel ve biyolojik

etkenlerin ve sanayi proseslerinin iinin zerindeki etkilerinin

deerlendirilmesi sonucu, bunlar iin alnacak genel nlemlerle

birlikte aada belirtilen durumlarla ilgili riskler ve alnacak zel

nlemler belirtilmitir;

a) Fiziksel etkenlerden;

1) ok ve titreim ile ilgili olarak; gebe iinin, ani darbelere,


123/189

1) ok ve titreim ile ilgili olarak; gebe iinin, ani darbelere,

sarsntya, uzun sreli titreime maruz kalaca ilerde ve i

makinelerinde, delicilerde altrlmalar yasaktr.

Vcudun alt ksmn, bilhassa karn blgesini etkileyen dk

frekansl uzun sreli titreime ve srekli sarsntya maruziyeti de

nleyecek tedbirler alnr.

2) Grlt ile ilgili olarak; gebe iininalt yerdeki grlt

seviyesinin, en dk maruziyet etkin deeri olan 80 dB(A) y

gememesi salanr. Eer grlt seviyesi drlemiyorsa iinin

yeri deitirilir.

Kiisel koruyucularla da olsa limitleri aan grltl ortamda gebe

iilerin altrlmalar yasaktr.

3) yonize radyasyon ile ilgili olarak; gebe ii iyonize radyasyon


124/189

) y y y g ; g y y y

kaynaklarnn bulunduu yerlerde altrlmaz, bu gibi yerlere

girmemesi uyar levhalar ile belirtilir.

Emziren ii radyasyonla kirlenmi olan yerlerde ve ilerde

altrlmaz.

4) yonizasyona neden olmayan radyasyon ile ilgili olarak; gebe,

yeni doum yapm ve emziren iinin iyonize olmayan radyasyon

kaynaklarndan etkilenmesini nleyecek tedbirler alnr.

5) Souk, scak ve yksek basn ile ilgili olarak; gebe, yeni doum

yapm ve emziren iinin yapt iin nitelii gz nnde

bulundurularak alt yerlerin scaklnn ve basncnn salk riski

yaratmayacak dzeyde olmas salanr.

b) Biyolojik etkenler ile ilgili olarak; gebe, yeni doum yapm ve


125/189

) y j g ; g , y y p

emziren iinin, 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayl Resm Gazetede

yaymlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi

Hakknda Ynetmelikte tanmlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik

etkenlerin risk tekil ettii yerlerde ve ilerde altrlmalar yasaktr.

Ancak iinin bakl varsa durum deerlendirilmesi yaplarak

almasna izin verilebilir.

c) Kimyasal etkenler ile ilgili olarak; kanserojen, mutajen, ok

toksik, toksik, zararl, alerjik, reme iin toksik ve emzirilen ocua

zararl olabilen kimyasallarn retildii, ilendii, kullanld ilerde

gebe, yeni doum yapm ve emziren iinin altrlmas esas olarak

yasaktr.

Ancak, iinin altrlmasnda zorunluluk varsa ve teknik olarak bu


126/189

,

maddeler daha az zararl olanlarla deitirilemiyorsa, gebe ii,

mutajen ve reme iin toksik maddelerle, emziren ve yeni doum

yapm ii, emzirilen ocua zararl olabilen kimyasallarn dndaki

maddelerle, ancak her trl nlem alnarak ve salk durumlar ile

maruziyet dzeyleri srekli kontrol altnda tutularak altrlabilir.

d) alma koullar ile ilgili olarak;

1) Gebe ve yeni doum yapm iinin kendilerinin ve bebeklerinin

saln olumsuz etkileyecek ekilde elle ykleme ve arasz

tamailerinde altrlmalar yasaktr. Bu tr ilerde risk

deerlendirmesi yaplr, gerektiinde i deiiklii salanr.

Gebelik sresi boyunca hibir surette elle tama ii


127/189

y

yaptrlmaz.

2) Kiisel koruyucular gebe, yeni doum yapm ve emziren iiyi

tam koruyacak ekilde vcuduna uygun olmal, bu kiilerin

hareketlerine engel olmamal ve vcut lleri deitike yenileri

temin edilmelidir. Uygun koruyucu salanamad durumlarda

ii bu ilerde altrlamaz.

DRDNC BLM


128/189

Deerlendirme ve Bilgilendirme

Deerlendirme

Madde 7 i gebelik ve emzirmeye balama halinde ivereni

bilgilendirir.

veren, gebe, yeni doum yapm ve emziren ii ile ilgili olarak,

iyerindeki maruziyetin eklini, dzeyini ve sresini EK-I, II, III de

verilen etkenler, prosesler, alma koullar veya zel bir riske

maruz kalma olasl bulunan iler iin koruyucu veya nleyici

nlemler araclyla aadaki kapsamda deerlendirir;

a) Olas gvenlik ve salk risklerinin, gebe, yeni doum yapm ve


129/189

g g

emziren iilerin gebelikleri ve emzirmeleri zerindeki olas etkilerinin

deerlendirilmesi,

b) Alnacak nlemlerin kararlatrlmas.

veren, iten kaynaklanan vardiyal alma, iini kaybetme

korkusu, i yk ve benzeri stres faktrlerini ve kiisel olarak iiyi

etkileyen psikososyal ve tbbi faktrleri de dikkate almak zorundadr.

yerindeki gebe, yeni doum yapm ve emziren ii, yaplan

deerlendirmenin sonular ve ite gvenlik ve salk amacyla

alnmas gereken nlemler hakknda bilgilendirilir.

Deerlendirme Sonularn zleyen Eylem


130/189

Madde 8 veren, deerlendirme sonular, gebe, yeni doum

yapm ve emziren ii iin bir gvenlik veya salk riskini veya

iinin gebelii veya emzirmesi zerindeki bir etkiyi ortaya

kardnda, ilgili iinin alma koullarn ve/veya alma

saatlerini, bu iinin bu risklere maruz kalmasn nleyecek bir

biimde, geici olarak deitirir.

alma koullarnn ve/veya alma saatlerinin uyarlanmas teknik

veya nesnel anlamda olanakl deilse, iveren ilgili iiyi baka bir ie

aktarmak iin gerekli nlemleri alr.

Hekim raporu ile gerekli grld takdirde, gebe ii salna

uygun daha hafif ilerde altrlr. Bu halde iinin cretinde bir

indirim yaplmaz. Baka bir ie aktarlmas teknik ve makul olarak


131/189

mmkn deilse, iinin gvenlik ve salnn korunmas iin gerekli

sre iinde, iinin istei halinde cretsiz izinli saylmas salanr. Bu

sre, yllk cretli izin hakknn hesabnda dikkate alnmaz.

BENC BLM


132/189

alma Koullar ve zinler

Gece almas

Madde 9 Emziren iinindoumu izleyen 6 ay boyunca

gece altrlmas yasaktr.

Yeni doum yapm iinin doumu izleyen sekiz haftalk sre

sonunda, emziren iinin ise, 6 aylk sreden sonra gece almas

yapmasnn gvenlik ve salk asndan sakncal olduunun hekim

raporu ile belirlendii dnem boyunca, gece altrlmas yasaktr.

Kadn iiler, gebe olduklarnn hekim raporuyla tespitinden itibaren

douma kadar geen srede gece almaya zorlanamazlar.

alma Saatleri


133/189

Madde 10 Gebe, yeni doum yapm ve emziren ii

gnde yedi buuk saatten fazla altrlamaz.

Analk zni

Madde 11 Gebe iinin doumdan nce sekiz ve doumdan

sonra sekiz hafta olmak zere toplam onalt haftalk sre iin

altrlmamas esastr. oul gebelik halinde doumdan nce

altrlmayacak sekiz haftalk sreye iki hafta sre eklenir. Ancak,

salk durumu uygun olduu takdirde, hekimin onay ile gebe ii

isterse doumdan nceki haftaya kadar iyerinde alabilir.

Ancak bu durumda gece almas yaptrlmaz ve gebe iinin alt

sreler doum sonras srelere eklenir.

Yukarda ngrlen sreler, iinin salk durumuna ve iin


134/189

zelliine gre doumdan nce ve sonra gerekirse artrlabilir. Bu

sreler hekim raporu ile belirtilir.

stei halinde kadn iiye, onalt haftalk srenin

tamamlanmasndan veya oul gebelik halinde onsekiz haftalk

sreden sonra alt aya kadar cretsiz izin verilir. Bu sre yllk cretli

izin hesabnda dikkate alnmaz.

Gebe inin Muayene zni


135/189

Madde 12 Gebe iilere gebelikleri sresince, periyodik

kontrolleri iin cretli izin verilir.

Emziren inin altrlmas

Madde 13 Emziren iilerin, 16/6/2004 tarihli ve 25494 sayl

Resmi Gazetede yaymlanan Ar ve Tehlikeli ler Ynetmeliinde

kadnlarn altrlabilecekleri belirtilmi olan ilerde

altrlabilmeleri iin, doumdan sonraki sekiz haftann bitiminde ve

ie balamalarndan nce, iyeri hekimi, iyeri ortak salk birimi, ii

sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde srasyla en yakn

Sosyal Sigortalar Kurumu, Salk Oca, Hkmet veya belediye

hekimlerine muayene ettirilerek almalarna engel durumlar


136/189

olmadnn raporla belirlenmesi gerekir.

Muayene sonunda ar ve tehlikeli ilerde almasnn sakncal

olduu hekimraporuyla belirlenen ii, doumdan sonra ilk alt ay

iinde bu ilerde altrlamaz.

Emzirme zni

Madde 14 Kadn iilere bir yandan kk ocuklarn

emzirmeleri iin gnde toplam bir buuk saat st izni verilir. Bu

srenin hangi saatler arasnda ve kaa blnerek kullanlacan ii

kendisi belirler. Bu sre gnlk alma sresinden saylr.

ALTINCI BLM


137/189

Oda ve Yurtlarla lgili Genel Hkmler

Oda ve Yurt Ama Ykmll

Madde 15 Yalar ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-

150kadn ii altrlan iyerlerinde, bir yandan kk ocuklarn

braklmas ve baklmas ve emziren iilerin ocuklarn emzirmeleri

iin iveren tarafndan, alma yerlerinden ayr ve iyerine en ok

250 metreuzaklkta bir emzirme odasnn kurulmas zorunludur.

Yalar ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den ok kadn ii

altrlan iyerlerinde, 0-6 yandaki ocuklarn braklmas ve

baklmas, emziren iilerin ocuklarn emzirmeleri iin iveren

tarafndan, alma yerlerinden ayr ve iyerine yakn bir yurdun

kurulmas zorunludur.Yurt ama ykmllnde olan iverenler


138/189

yurt iinde anaokulu da amak zorundadrlar. Yurt, iyerine 250

metreden daha uzaksa iveren tat salamakla ykmldr.

verenler, ortaklaa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt

ama ykmlln, bu Ynetmelikte ngrlen nitelikleri tayan

yurtlarla yapacaklar anlamalarla da yerine getirebilirler.

Oda ve yurt ama ykmllnn belirlenmesinde, iverenin

belediye ve mcavir alan snrlar iinde bulunantm iyerlerindeki

kadn iilerin toplam says dikkate alnr.

Oda ve Yurtlardan Faydalanacaklar


139/189

Madde 16 Oda ve yurtlardan kadn iilerin ocuklar ile erkek

iilerin annesi lm veya velayeti babaya verilmi ocuklar

faydalanrlar. Odalara 0-1, yurtlara 0-6 yandaki ocuklar alnr.

Oda ve yurtlarda ocuklarla grevlilerden bakasnn bulunmas ve

bunlarn ama dnda kullanlmas yasaktr. Yurtlarda 0-2, 3-4, 5-

6 ya ocuklar birbirinden ayr bulundurulur.

ocuklar, oda ve yurtlara iba yaplmadan nce braklr, iin

bitiminde alnr. Anne ve babalar, odalarn ve yurtlarn disiplin ve

ynetimine dair kurallara uymak artyla ara dinlenmesinde

ocuklarn grp bakmlaryla ilgilenebilirler.

Kayt ve k


140/189

Madde 17 Oda ve yurtlara kabul edilen ocuklar, rnei EK-IV

de belirtilen kayt ve kabul defterine yazlr.

Oda ve yurtlardan tamamen ayrlan ocuklarn, ayrl nedeni,

tarihi, kiminle kt, gzlem kadna ve kayt kabul defterine

ilenir. ocuun zel dosyas anne veya babasna verilir.

Oda ve Yurtlarda Bulunacak Nitelikler

Madde 18 Oda ve yurtlar ocuklarn salnn korunmas, hava

ve gne ihtiyalarnn karlanmas iin gerekli nitelikleri tamaldr.

Oda ve yurtlar bodrum katnda, dorudan ak havaya almayan

yerlerde olmamal, pencereleri dorudan gne alacak ekilde

olmaldr. Oda ve yurtlar ayrca u nitelikleri de tamaldr;

a) Buralarda, kadn ve velayet hakkna sahip erkek ii saysnn en


141/189

az % 10 u orannda yatak, yeteri kadar gzlem odas ve bir emzirme

yeri bulunmaldr. htiyaca yetecek kadar yatak, blme ve dier ara

gere ilave edilmelidir.

b) ocuklarn bulundurulaca odalarn, taban alanlarnn her

ocua en az 3 metrekare, hacimlerinin her ocua en az 8

metrekp hava decek lde ve bol kl olmas gereklidir. Taban,

ocuklarn salna zarar vermeyecek, kolayca temizlenebilecek bir

malzeme ile denmeli, duvarlar ve blmeler yeterli bir ykseklie

kadar kolayca temizlenebilir bir maddeyle boyanmal veya

kaplanmal, odalar ve eya toz tutmayacak ekilde dz ve basit

olmaldr. ocuk karyolalar ve komodinleri temiz, boyal, kullanma

ve sala uygun nitelikte olmal, karyolalarn ayarlanabilir yksek


142/189

korkuluklar bulunmaldr.

c) Yurtlarda yeterli byklkte bir bahe ve bu bahede ocuklarn

dinlenmeleri ve oynamalar iin ara ve gereler bulunmaldr.

d) Oda ve yurtlarda, anneler ve grevliler iin yeteri kadar tuvalet

ve lavabo, her 10 yataa bir ocuk banyosu, ocuk yatak odalarnn

bitiiinde ocuklarn kullanabilecei lavabolar, yurtlarda ise, ayrca,

ocuklar iin yeteri kadar tuvalet bulunmaldr.

e) Oda ve yurtlarda, mamalarn ve yiyeceklerin hazrlanmas,

muhafazas, datlmas, yedirilmesi, kullanlan ara ve gerelerin

temizlenmesi iin gerekli yerler bulunmaldr.

f) Oda ve yurtlarda, yatak odalarndan ayr bez deitirme odalar


143/189

olmal, bu odalarda, masa, yatak, ezlong gibi eyalar, temiz ve kirli

bez ve amarlarn ayr ayr konulmas iin gerekli dolap ve kaplar

bulundurulmal, yatak eyas ve annelere emzirme esnasnda

giydirilen gmlekler temiz olmal ve dzenli olarak korunmaldr.

g) ocuklar emzirme yerlerine ocuk bakcs ya da salk personeli

tarafndan getirilir, emzirmenin bitiminde yine ayn kimseler

tarafndan alnarak temizlik ve bakmlar yapldktan sonra

yataklarna braklr.

Oda ve Yurtlarda Bulundurulacak la ve Tbbi Gereler


144/189

Madde 19 Oda ve yurtlarn gereken yerlerine ocuklarn vcut

slarnn llmesi iin termometreler konulur, buralarda Ynetmelik

EK-V teki izelgede yazl olan ve ayrcaiyerinde grevli hekim

tarafndan gerekli grlen ila ve tbbi gereler bulundurulur. Bunlar

zel bir dolap iinde ve kolayca kullanlabilecek ekilde saklanr ve

dzenli olarak iyerinde grevli hekim tarafndan gzden geirilerek

bozulmu veya kullanlmaz duruma gelmi yahut tkenmi

bulunanlarn yerlerine yenileri konulur.

Personel, Ynetim ve Gzetim


145/189

Madde 20 Oda ve yurtlarda alacak ynetici, retmen, salk

personeli ve dier personelin nitelikleri aada belirtilmitir;

a) Ynetici: oda ve yurtlarn amacna uygun olarak, ileyile ilgili

idari konulardaki her trl ilerden ve oda ve yurtlardaki ocuklarn

salk kurallarna uygun bir ortam iinde yaama, gelime ve

eitimlerinin salanmasndan birinci derecede sorumlu olmak zere

aadaki niteliklerden birine sahip kiilerden biri ynetici olarak

grevlendirilir.

1) Eitim ynetimi, sosyal hizmetler, ocuk geliimi ve eitimi, okul

ncesi eitim, psikoloji, ocuk sal veya ocuk geliimi ve

anaokulu alanlarndan birinde yksek renim grm olmak,

2) Eitim fakltelerinden veya benzeri yksekretim


146/189

kurumlarndan mezun olup okul ncesi retmeni unvann alm

olmak.

b) retmen: ocuklarn geliimlerini salamak, onlara iyi

alkanlklar kazandrmak, onlar ilkretime hazrlamak iinocuk

geliimi ve eitimi veya okul ncesi eitim alannda yksek renim

grm, retmenlik formasyonuna sahip kiiler anaokulu retmeni

olarak grevlendirilir.

c) Salk personeli: oda ve yurtlar iyerlerinde grevli hekimin tbbi

gzetimi altndadr.ocuklarn salk durumlar en az gn ar bir

hekim tarafndan kontrol edilir ve gerei yaplr.

ocuklarn periyodik salk kontrollerini yapmak, salkla ilgili


147/189

kaytlarn tutmak, salgn ve bulac hastalklara kar gerekli

nlemleri almak veya aldrmak, salk ve temizlik ynnden gerekli

denetimleri yapmak zere iyeri hekimi ile hemire grevlendirilir.

d) Dier personel: odalarla yurtlarn emzirme odalarnda her 10

ocuk iin bir kadn ocuk bakcs bulundurulur. ocuk bakclarndan

en az birinin Kz Meslek Lisesi ocuk Geliimi ve Eitimi Blm

mezunu veya benzeri mesleklerden olmas zorunludur.

Yurtlarda, her 20 ocuk iin bir ocuk bakcsyla Kz Meslek Lisesi

ocuk Geliimi ve Eitimi Blm mezunu veya benzeri meslek

mensubu eleman bulundurulur.

Oda ve yurtlardaki ocuk ve grup saysna gre beslenme, temizlik


148/189

ve dier hizmetler iin yeterli sayda personel istihdam edilir. Bu

personel iin en az ilkokul diplomas veya okur yazarlk belgesi alm

ve salkl olma art aranr.

Yukarda belirtilen personel dnda, iverence gerekli grld

takdirde, sosyal hizmet uzman, beslenme uzman ve psikolog, Kz

Meslek Lisesi ocuk Geliimi ve Eitimi Blm mezunlaryla mzik,

gzel sanatlar ve spor dalnda ihtisas sahibi elemanlar

grevlendirilebilir. Bunlar kendi alanlar ile ilgili alma programlar

erevesinde faaliyet gsterirler.

e) Oda ve yurtlarda bulunan ocuklarn korunmalar amacyla

buralarda altrlacak tm personel ie girite ve periyodik olarak

akl ve vcut sal ve bulac hastalklar ynnden salk


149/189

kontrolnden geirilecek, ocuklarn salk ve geliimlerini olumsuz

etkileyebilecek personel bu ilerde altrlmayacaktr.

ocuklarn Muayeneleri

Madde 21 Oda ve yurtlara kabul edilecek ocuklar nce gzlem

odasna alnr ve hekim muayenesinden geirilir. Bulac veya

tehlikeli bir hastal bulunmad ve portr olmad anlalanlar

hakknda rapor dzenlenir, raporlar ocuklarn zel dosyalarnda

saklanr.

Bulac veya tehlikeli bir hastal olanlar, hastalk kukusu

bulunanlar veya portr olduu anlalanlar, salkl olduklarnn

belirlenmesine kadar oda ve yurtlara alnmazlar.

Oda ve yurtlarda bulunan ocuklardan bulac hastala tutulanlar


150/189

veya tutulduundan phe edilenler, hekime muayene ettirilmek

zere derhal gzlem odalarna alnrlar.

Muayene sonucunda bulac veya tehlikeli bir hastala tutulduu

anlalan ocuklar, hekimce ya bir salk kuruluuna gnderilir ya da

reetesi verilerek gerekli tlerle ailesine teslim edilir.

Oda veya yurda kabul edildii gn her ocuk iin rnei EK-VI da

yer alan bir gzlem kad doldurulur ve zel dosyasna konur.

ocuklar buralarda kald srece, onlarn salk ve genel gelime

durumlar, beden yaplar ve ruhsal zellikleri en az haftada bir defa

grevli hekimce rnei EK-VII de yer alan salk muayenesi

katlarna ilenir.

Oda ve yurtlarda kalan ocuklara koruyucu alar ve serumlar


151/189

yaplr ve bunlar rnei EK-VIII de yer alan izelgeye yazlr.

ocuklarn Beslenmesi

Madde 22 Oda ve yurtlarda, ocuklara, yalarna gre

mamalar, kahvaltlar ve yemekleri verilir. Yemek listelerinin ve

mamalarn dzenlenmesinde grevli hekimin dncesi alnr.

ocuklara, ayrca, gnde 250 er gram dayankl veya pastrize,

bulunmad takdirde kaynam st veya yourt verilir.

ocuklarn Eitim ve Gelitirilmeleri

dd d k ll d kl k l


152/189

Madde 23 Oda, yurt ve ana okullarnda, ocuklara psikososyal

geliimlerini ve okul ncesi eitimlerini salamak zere 1/5/1997

tarihli ve 22976 sayl Resmi Gazeted

Konu46calısma hayatında ozel rısk grupları

Documents

Transcript of Konu46calısma hayatında ozel rısk grupları