Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu...
Transcript of Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu...
![Page 1: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/1.jpg)
1
Aslı Sade Memişoğlu
Konu 3
Duyu sistemleri
![Page 2: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/2.jpg)
2
1 Duysal Almaçlar (Reseptörler)
• Duysal almaçlar bir uyarana cevap olarak aşamalı (dereceli)
potansiyel üreten özelleşmiş hücrelerdir = Almaç (reseptör)
potansiyeli
• Uyaran çeşidine göre beş temel duysal almaç bulunur:
1. Mekanoreseptörler (Mekanik almaçlar)
2. Termoreseptörler (Sıcaklık almaçları)
3. Fotoreseptörler (Işık almaçları)
4. Kemoreseptörler (Kimyasal almaçlar)
5. Nosiseptörler (Ağrı almaçları)
![Page 3: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Duysal almaç çeşitleri
Fig. 7-1
Uyaran
EnerjiAlmaç
zarı
Duyu
nöronu
Almaç
hücre
Nörotransmitter
içeren kesecik
MSS’ne
MSS’ne
![Page 4: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Almaç potansiyeli
Uyaran
Almaç
zarı
İlk
Ranvier
düğümü
MSS’ne
Akson
ucu
Uyaran şiddeti
Almaç potansiyelleri
İlk Ranvier düğümünde aksiyon potansiyelleri
Akson boyunca aksiyon potansiyelleri
Eşik
Dereceli potansiyel, aksiyon potansiyelinden farklıdır
![Page 5: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/5.jpg)
5
2. Birincil duysal şifreleme
• Şifreleme, bir uyartının MSS sinyaline dönüştürülmesidir.
• Oluşan sinyaller hem sıklık hem de şiddet farkları gösterir.
• Uyartı sonucu dereceli potansiyel
• Şiddeti yeterliyse ilk Ranvier düğümünde aksiyon potansiyeli
oluşur
– Farklı şiddetteki uyartılar aksiyon potansiyeli sıklığını değiştirir
– Aksiyon potansiyel şiddeti değişmez!!!
– Çünkü, ya hep ya hiç prensibi ile çalışır
• Adaptasyon: Uzun süren uyartılarda, uyartı şiddeti
değişmediği halde almaç potansiyelinde azalma – aksiyon
potansiyeli sıklığında azalma
• Duysal sistemler 4 uyartı özelliğini şifreler:
– Süresi, çeşidi, şiddeti, bölgesi
![Page 6: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/6.jpg)
6Fig. 7-3
2.1 Uyartı süresi: Hızlı veya yavaş adaptasyon
Hızlı adapte olan almaç
Duyu nöronu
aksiyon
potansiyeli
Almaç
potansiyeli
Yavaş adapte olan almaç
Duyu nöronu
aksiyon
potansiyeli
Almaç
potansiyeli
Uyartı başlangıcı Uyartı sonuZaman
Uzun süren uyartıların
başlangıcında sinyal iletilir ve
sonra hızlıca düşer veya
kaybolur
Ör: Kıyafetler giyildiğinde
hissedilip sonra hissin
kaybolması.
Uzun süren uyartılarda az bir
değişim gözlenir
Ör: Dik dururken kaslardan
gelen sinyaller
![Page 7: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/7.jpg)
7
2.2 Uyartı çeşidi
• Sıcaklık, basınç, ses, ışık vb gibi…
• Her almaç farklı bir uyartıya cevap verir
– Sinyal iletim yolları ve iyon kanalları farklıdır
– Deri almaçları ışığa cevap vermez
• Tek bir duyu nöronunun almaçları aynı çeşit
uyartıya cevap verir
• Bitişiğindeki başka bir nöron ve almaç farklı
uyartılara cevap verebilir
![Page 8: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/8.jpg)
8
2.3 Uyartı şiddeti
Duyu nöronu
Deri
Çubuk
Aksi
yon
pota
nsi
yel
i
Bas
ınç
Zaman
![Page 9: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/9.jpg)
9
2.4 Uyartı bölgesi
MSS
Uyartı Uyartı
Dudaklar: 2 ayrı
nokta hissedilir
Sırt: 1 nokta
hissedilir
• A nöronu almaç alanı daha küçük olduğu
için uyartının yeri daha kesin bilinir
• Almaç alanı ne kadar büyükse yer
belirleme o kadar zorlaşır
![Page 10: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/10.jpg)
10
2.4 Çakışan almaç alanları
Fig. 7-8
B’de daha sık aksiyon
potansiyeli, A ve C’de
daha seyrek aksiyon
potansiyeli uyartının
yerinin belirlenmesini
kolaylaştırır
![Page 11: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/11.jpg)
11Fig. 7-12
Merkezi sinir sistemi
Ara nöronlar
duyu nöronu duyu nöronları
Aksiyon
potansiyeli
yönü
Aksiyon
potansiyeli
yönü
Dağılma Birleşme
3. Duyu sistemlerinde sinir yolları
Bir duyu nöronu birden
fazla ara nöronla sinaps
yapabilir veya birkaç duyu
nöronu bir ara nöronda
birleşebilir
![Page 12: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/12.jpg)
12
3. Duyu sistemlerinde sinir yolları
• Duyu siniri, MSS’ne çıkan yolun başlangıcıdır. Bu
yol boyunca üç ya da daha fazla nöron bulunur.
• Bilgiyi nakleden yollar:
– Özgül yollar: Sadece belirli bir uyartıyı ileten
• Beynin her biri için özelleşmiş bölgelerine gider
– Özgül olmayan yollar: birden fazla uyartıyı ileten
• Beyinde özelleşmemiş bölgelere gider
• Sinyali ayırt edemeyiz fakat farkına varırız
• Bu bölgelerde bilgi akışı son bulmaz.
– Buradan ilişkilendirme alanlarına gider.
• Bilginin karmaşık analizi yapılır
![Page 13: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/13.jpg)
13Fig. 7-14
Serebral korteks
Talamus ve
beyin sapı
Omurilik
DokunmaDokunma
SıcaklıkSıcaklık
Özgül yolaklar Özgül olmayan yolaklar
![Page 14: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/14.jpg)
14
4. Korteksin duysal bölgeleri
Fig. 7-13
Ön lob
ilişkilendirme
bölgesi
Duyma
korteksi
Bedensel-duyusal
korteks
Parietal lob
ilişkilendirme
bölgesi
Tat
korteksi
Görme
korteksi
Oksipital lob
ilişkilendirme
bölgesi
Temporal lob
ilişkilendirme
bölgesi
![Page 15: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/15.jpg)
15
İlişkilendirme korteksi ve algı
• Sinyaller ilişkilendirme merkezlerinde daha ayrıntılı
analiz edilir: farkındalık, dikkat, öğrenme, hafıza, dil,
duygular.
• Tüm sinyaller birbiriyle karşılaştırılır.
– Başımız yana eğik bir pozisyonda bir ağaca baktığımızda o
ağacın dik bir şekilde durduğunun algısı. Hem görme hem de
pozisyon bilgisinin ilişkilendirilmesini gerektirir.
![Page 16: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/16.jpg)
16
Bölüm B
Özel Duyu Sistemleri
![Page 17: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/17.jpg)
17
1. Somatik Duyu
• Deri, kaslar, kemikler, tendon ve eklemlerden
gelen uyartılar somatik almaçlar denilen
almaçlarla sağlanır.
• Bu almaçlar:
– Dokunma ve basınca
– Pozisyon hissi ve harekete
– Sıcaklığa
– Ağrıya
cevap verir
![Page 18: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/18.jpg)
18
1.1 Dokunma ve basınç almaçları
Fig. 7-15
Deri
yüzeyi
A. Meissner cisimciği – hafif dokunma
B. Merkel cisimciği – dokunma
C. Serbest sinir sonu – ağrı
D. Pacini cisimcikleri – derin basınç
E. Ruffini cisimciği – sıcaklık
![Page 19: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/19.jpg)
19
1.1.1. Ağrı
• Ağrı, diğer beden-duyu iletimlerinden oldukça farklıdır.
• İlk uyartının duyu nöronunda oluşturduğu aksiyon potansiyeli
sonrasında ağrı iletim yollarında bir dizi değişiklikler oluşur.
Bu değişimler uyartıya verilen cevabı etkiler.
• Hiperaljezi ağrılı bir uyartıya hassasiyetin artmasıdır. İlk
uyartı bittikten saatler sonra bile ağrı devam edebilir.
• Ağrı, geçmiş deneyimler, duygular ve diğer duyu
sistemlerinin uyarılması ile değişim gösterebilir.
![Page 20: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/20.jpg)
20
1.1.1. Ağrı yönetimi
• Analjezi bilinç veya diğer duyuları etkilemeksizin, ağrının
baskılanmasıdır.
• Ağrının dindirilmesi için çok çeşitli mekanizmalar kullanılır:
– MSS’nin belirli bölgelerinin elektrikle uyarılması
– Farmakolojik ilaçlar (NSAID Apranax) ve Morfin
– Bazı engelleyici nöronlar morfin benzeri kimyasallar salgılar.
– Akupunktur (muhtemel bu engelleyici nöronları uyarır)
– Masaj
![Page 21: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/21.jpg)
21
1.1.1 Ağrı iletimi Fig. 7-16
Ağrı
Ağrı
Duyu ağrı lifi
Çevresel MSS
Beden-duyu
korteksi
Talamus
P maddesi
veya
glutamatmoyor nöronlar
serotonin veya
norepinefrin salgılar
Uyuşturucu
nörotransmitter
Dışarıdan
Morfin
Uyuşturucu almaçları
Beden-duyu
korteksi
Talamus
Çevresel MSS
![Page 22: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Göndermeli
ağrı
İç organlardan gelen
bir ağrı vücudun başka
bir yerinde ağrı olarak
hissedilir
Çünkü her iki bölgeden
gelen nöronlar aynı ara
nöronlarda birleşir
Beyne giden
duyu sinir yolu
Arka kök
ganlionu
Omur
ganglionu
Ağrı
almacı
Deri
Duyu
sinir lifiKalp
Omurilik
Karaciğer ve
safra kesei
İnce bağırsak
Yumurtalık
Apendiks
İdrar yolu
Akciğer ve
diyafram
Kalp
Mide
Pankreas
Kolon
İdrar kesesi
Böbrek
Karaciğer ve
safra kesei
![Page 23: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Beden-duyu korteksi
Ön
Arka
Sol yarım
küre
Sağ yarım
küre
Ön lob
Birincil
motor
korteksi
Beden-duyu
korteksi
![Page 24: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/24.jpg)
24
2. Görme
• Göz bölümleri:
– Optik bileşen – görüntüyü almaç hücrelere odaklar
– Sinir bileşeni – Görüntüyü bir grup dereceli ve
aksiyon potansiyeline dönüştürür
![Page 25: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Işık
Fig. 7-21
![Page 26: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/26.jpg)
26
İnsan gözünün anatomisi
Fig. 7-22
Kas
Kan damarları
Optik sinir
Silier kas
Sklera
Kornea
Göz
bebeği
Optik disk (kör
nokta)
Kan damarları
Sarı nokta
Kan damarları
![Page 27: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Görme optiği: Kırılma
Nokta ışık
kaynağı
HavaCam
Kırılma
Kırılma
Kırılma yok
![Page 28: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/28.jpg)
28Fig. 7-24
Siliyer
kaslar
Kornea: ışığın girdiği
bölge
İris: giren ışık miktarını
ayarlayan diafram
Zonular
lifler
![Page 29: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/29.jpg)
29
Odaklı
Odak
kayması
Odaklı
Siliyer kaslar gevşek, zonular lifler gergin
– düzleşmiş lens
Uzak nesnelerden gelen ışınlar
neredeyse paraleldir
Siliyer kaslar gevşek
Yakın nesnelerden gelen ışınlar kırılır
Parasempatik sinirler uyarılır, siliyer kaslar
kasılır, zonular lifler gevşer, lens bombeleşir
Yakın nesne odaklanır
https://www.youtube.com/watch?v=qmG5y_pJRDw
![Page 30: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Normal görüş (uzak nesne belirgin
Yakını gören göz (uzağı göremeyen) –
Göz küresi çok uzun
İçbükey mercekle düzeltilir
Dışbükey mercekle düzeltilir
Uzağı gören göz (yakını göremeyen) –
Göz küresi çok kısa
Normal görüş (yakın nesne belirgin
Miyop
Hipermetrop
https://www.youtub
e.com/watch?v=6Y
xffFmi4Eo
![Page 31: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/31.jpg)
31
Işık almaç (Fotoreseptör) hücreleri
Fig. 7-27
Retinanın
arkasıRetinanın
önü
Çubuk Koni Ganglion hücreleri
(aksonlar optik
siniri oluşturur)
Çubuklar (rod): ışığa
çok hassas
Koniler: ışığa daha az
hassas
Işık yönü
Bipolar
hücreler
![Page 32: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Görmenin sinir iletim yolları
• Işık sinyalleri fotoreseptörlerin, bipolar hücreler ve ganglion
hücreleriyle etkileşimi sonucu aksiyon potansiyeline
dönüştürülür.
• Fotoreseptör ve bipolar hücrelerde voltaj kapılı kanallar
bulunmadığı için sadece dereceli potansiyel üretebilirler.
Aksiyon potansiyeli ilk olarak gangliyon hücrelerinde
üretilir.
• Buradan beynin görme korteksine iletilir
![Page 33: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Görmenin iletim yolları
Fig. 7-31
Optik
sinir
Sol göz Sağ göz
Oksipital
lob
Görme korteksi
![Page 34: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/34.jpg)
34
Renklerin görülmesi
• Konilerdeki ışık pigmentlerinin uyarılması
• İnsan retinası 3 çeşit koniye sahiptir:
– 1. L konileri: uzun dalga boyuna cevap verir
– 2. M konileri: orta dalga boyuna cevap verir
– 3. S konileri: kısa dalga boyuna cevap verir
• Çubuklar siyah-beyaz görüşten sorumludur
– Gece görüşü tamamen çubuklar ile sağlanır
![Page 35: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Mavi
konilerYeşil
koniler
Kırmızı
konilerÇubuklar
Dalga boyu
• Her koni belirli dalga boyunda en verimli uyarılsa da çakışma bölgeleri
vardır.
• Renklerin seçilmesi ayrıca ışığın şiddetine de bağlıdır.
• Belirli bir dalga boyunda farklı oranlarda uyarılan koniler ve çubukların
oluşturduğu sinyallerin toplamı bir rengi oluşturur .
![Page 37: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Renk körlüğü
• Kırmızı-yeşil renk körlüğü genellikle erkeklerde (her 12 erkekten
1’i) görülür
• Kırmızı veya yeşil koni pigmentleri yoktur veya bozuktur
• Çekinik bir mutasyondan kaynaklanır – kalıtsaldır.
• Kırmızı-yeşil renk körü olanlar 21
olarak görür
• Normal olanlar 74 görür
• Tüm renklere karşı renk körü olanlar
hiç birşey göremez
![Page 38: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/38.jpg)
38
3. Duyma
• Duyma hissi ses fiziğine ve dış, orta ve iç kulak,
beyin sinirleri ve beynin ilgili bölümlerinin
fizyolojisine dayanır.
• Ses enerjisi gaz, sıvı veya katı maddelerden molekül
titreşimleri yoluyla iletilir.
• Moleküllerin olmadığı vakum ortamlarında ses de
olmaz.
![Page 39: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/39.jpg)
39
İnsan kulağının anatomisi
Fig. 7-37
Kulak
kepçesi
Dış
kulak
kanalı
Kulak
zarı
Üzengi
Çekiç Örs Yarım daire kanalı
Kohlea
Orta
kulak
boşluğu
Östaki
borusu
Duyma sinirleri
![Page 40: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/40.jpg)
40
Orta kulak ve Kohlea
Fig. 7-38
Üzengi
Çekiç
Örs
Kohlea
Kohlea
kanalı
Orta kulak boşluğuKulak
zarı
Dış
kulak
kanalı
Yuvarlak pencere
![Page 41: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/41.jpg)
41
Ses iletimiD
ış k
ula
k k
anal
ı
Kulak zarı
hareket
eder
Orta kulak
kemikleri
hareket
ederOval
penceredeki
zar hareket
eder
Basilar zar
hareket
eder
Yuvarlak
penceredeki
zar hareket
eder
Kohlea kanalı
![Page 42: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/42.jpg)
42
Kohlea ve korti organı
Fig. 7-40
Korti
organı
Kohlea
sinirleri
Sinir
lifleri
Basilar
zar
Tüysü
hücreler
Tüysü
hücreler
Korti organı
Kohlea
kanalı
![Page 43: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/43.jpg)
43
Korti organının
tüysü hücreleri
• Tüysü hücreler aslında
mekanik almaçlardır
• Basınç değişimi ile birlikte
siller hareket eder
• Her bükülmede iyon
kanalları açılır ve almaç
potansiyeli oluşur
Kanallar açık
Kanallar kapalı
Duyu nöronları
Kesecikler
![Page 45: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/45.jpg)
45
Duymada sinir yolları
• Kohlea sinir lifleri beyin sapındaki ara
nöronlarla sinapslar yapar.
• Buradan çoklu bir nöron yolu bilgiyi
talamustan duyma korteksine iletir.
![Page 46: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Vestibular sistem
Fig. 7-42
Vestibulo-kohlea siniri
Vestibula sinirleri
Kohlea sinirleriYarım daire
kanlları
Kohlea
Kohlea kanalı
Kupula Sakkul
Utrikul
![Page 47: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/47.jpg)
47
Yarım daire kanalları
• Bu yapılardan gelen
bilgi:• Göz hareketlerini kontrol etmek
• Pozisyon ve denge sağlamak
• Vücut pozisyonu algısı sağlamak
için kullanılır
![Page 49: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/49.jpg)
49
4. Kimyasal duyular
• Kimyasal almaçlara kimyasal moleküllerin
bağlanması tat ve koku almadan sorumludur
![Page 50: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/50.jpg)
50
4.1 Tat almaçları
• Tat tomurcukları aracılığı ile gerçekleşir. Bunlar portakal
dilimi gibi sıralanmış bir grup hücreden oluşur.
• Hücrelerin üzerlerinde mikrovilluslar bulunur.
– Bunların zarlarında kimyasallara bağlanan proteinler bulunur
• Pekçok farklı kimyasal temel birkaç tat almacını uyarır:
– tatlı
– ekşi
– tuzlu
– Acı
– lezzetli
– Lezzetli: glutamat ve benzer amino asitlerle ilişkilidir.
![Page 51: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/51.jpg)
51
Tat almaçlarında sinyal iletimi
• Tuzlu = sodyum iyonları
• Ekşi = hidrojen iyonları
• Tatlı = glukoz
• Acı = çeşitli zehirli maddeler (bitki alkaloidleri gibi)
• Lezzet = çeşitli protein almaçları ile depolarizasyon
![Page 52: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/52.jpg)
52Fig. 7-47
Tat
tomurcuğu
Duyu siniri
Tat
tomurcukları
Tat hücresi
Tat tüyleri
Tat poruTat
tomurcuğu
Papillalar
Dil
epiteli
Bağ doku
Destek
hücresi
Papilla
Tat poru
https://www.youtube.com/watch?v=xls2GJqZ5Rw
![Page 53: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/53.jpg)
53
4.2 Koku almaçları
• Koku almaç nöronları burun boşluğunun üst kısmında,
koku epitelinde yer alır.
• Hücrelerdeki siller koku moleküllerinin bağlanabildiği
proteinleri içerir
• Nöronların aksonları koku sinirini oluşturur
• Koku almaçlarına bağlanan kimyasallar hücre dışından
içine bir dizi tepkime başlatır ve iyon kanallarının
açılmasına yol açar
– Depolarizasyon oluşur
![Page 54: Konu 3 Duyu sistemleri - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu/Anatomi-fizyoloji/3-Duyu sistemleri.pdf · 5 2. Birincil duysal şifreleme • ifreleme, bir uyartının MSS](https://reader030.fdocuments.net/reader030/viewer/2022040704/5dd11098d6be591ccb640c7d/html5/thumbnails/54.jpg)
54Fig. 7-48
Koku
yumrusu Koku siniri Koku siniri
Koku
epiteli
Burun
Koku
epiteli
Akson
Kök hücre
Koku
almaç
hücresi
Siller
Üst dudak
Burnun iç
boşluğu