Kontusio, zauri eta hausturak

Terminoen definizioa. Lehen laguntzak kontuzioetan. Lehen laguntzak zaurietan. Lehen laguntzak hausturetan. Lehen laguntzak bihurduretan. Lehen laguntzak luxaziioetan.

Unitate honetan ikusiko doguzan lesio motak traumatismoarekin erlazionaturik dagoz.

Traumatismoa: Kanpoko eragile batek (fisiko nahiz kimiko) gorputzean eragiten dauan lesioa da.

Traumatismo motak

Adibideak Ondorioak

Fisiko mekanikoak

ak termikoak

Edozein objetu

Beroa, hotza, elektrizitatea

Kontusio, zauri, haustura

Lesio lokalak eta generalak

Kimikoak Toxikoak Erredurak

Biologikoak Izaki bizidunak Intoxikazioak eta infekzioak

Eragile traumatiko mekaniko batek, gorputzean bat egitean lesioa sortu egiten dau. Adibidez:• Kontusioa: azala onik dagoenean baina

barneko ehunak kaltetuta dagozanean.

• Zauria: Azala, mukosa eta larriagoa izanik barneko organuen jarraitasuna apurtzen danean.

• Haustura: Hazur bat apurtzen

danean.

Kontuzioak:• Angelu ezta zorrotzak ez diran objetuen

kontra jotako ondorioz sortzen da, adibidez, horma, eskumuturra,…

• 3 mota dagoz:• Ekimosia.

• Hematoma.

• Nekrosia.

• Diagnostikoa: Min lokala eta odol pilaketa

• Helburua:

• Odolaren birxurgapena mesedetzea.

• Zauritutako gunearen atsedena.

• Tratamendua:• Hotz lokala.

• Inmobilizazioa.

• Medikuaren balorazioa.

Zauriak:• Azalaren jarraipena eteten danaren

ezaugarria dauka.

• Sintomak:• Mina.

• Hemorragia.

• Ertzen banaketa.

• Sailkapena:• Eragilearen arabera:

• Urradura: gainazal zabala baina sakontasun gitxiko zauria.

• Z.Ebakiduna: zorrotza eta ebakitzailea dan objetu baten eraginez sortutako zauria. Luzeera sakonera baino handiagoa da.

• Z. Zorrotza: zorrotzak diran objetuak eragindako zauriak dira. Zakonera luzeera baino garrantzitsuagoa da.

• Z. kontusa: zauri honeetan azalaren apurketa bortitza eta urradura dira ezaugarria nagusiak. Ertz irregularrak agertzen dira eta baita ehunen lesioak.

• Sakontasunaren arabera.• Gainazalekoa: azala eta azalpekoa bakarrik urratzen dira.

• Z. sakona: barrunbeak ikututa agertzen dira zauri honeetan, hala nola, ahoa, toraxa, sabela,…

• Z. perforantea: gorputza zeharkatzen dabe barneko organuak kaltetuz. Adb: su-arma.

• Gorputz-arrotzen arabera:

• Garbia: gorputza arrotzik ez dagoanean.

• Zikina: zaurian hartxintxar, area,… moduko elementuak dagozanean.

• Beste mota batzuk:

• Anputazio: zauriaren eragilearen ondorioz gorputz adar baten galtzea.

• Zapalketa:gorputzeko atalak zapaltzen diranean.

• Larrialdi faktoreak:

• Sakontasuna eta hedadura

• Kokapena

• Zikinkeria, gorputz arrotzak

• Infekzioa

• Hemorragia

• Lehen laguntzak zaurietan:

• Hasierako ebaluazioa.

• Biktima lasaituarazi.

• Hemorragia eutsi.

• Zauria garbitu.

• Antiseptiko bat jarri.

• Apositu esteril batekin estali.

• Behar izanez gero bendaje bat egin.

• Eroan medikuarenera.

• Saihestu beharrekoa:

• Kotoia, alkohola, hautsak, pomadak eta antibiotikoak erabiltea.

• Lehen laguntza z. sakonetan:• Toraxeko z.:

• Ondorioak • Pleurako barrunbean airea eta odola sartzen da.

• Presioak berdindu egin dira.

• Birikaren kolapsoa.

• Sintomak

• Eztula, arnasestua, hempotisia.

• Tratamendua

• Zauria tapau, ahal bada.

• Erdi jesarrita eroan.

• Zabeleko z.:

• Errai-lesioa dago eta azken honeek urten egin ahal dabe.

• Hemorragia eta infekzio egoteko arriskua dago.

• Tratamendua:

• Ez sartu berriro erraiak.

• Ez edana ez jana emon.

• Bendak erabilita zauria tapatu. Erraiak urten badira, gasak sro.fisiologikoarekin busti eta gero tapau.

• Hemorragia kontrolatu.

• Garraiatzeko posizioa: gorantza begira eta hankak tolestuta.

Hausturak:• Haustura edo hezur baten jarraipena etetea.

• Sintomatologia:

• Min handia

• Mugitzeko ezintasuna

• Deformazioa

• Hantura (hinchazón)

• Krepitazioa

Sailkapena:• Azalaren osotasunaren arabera:

• Zabalduak: hazurra hausten danean, larruazala apurtzen danean.

• Itxitakoak: hazurra apurtzen danean, azala apurtzen ez danean.

• Hausturaren hedaduraren ararbera:

• Osoa: hazurrak baten apurtzen diranean.

• Ez osoa: hazurra guztiz ez danean apurtzen.

• Apurketaren norabidearen arabera:

• Zeharkakoa:

• Zeiharkakoa:

• Espiralekoa:

• “Conminuta”: hazurra zati txiki askotan apurtzen danean.

• Lehen laguntza hausturetan:

• Ez mogidu ezinbestekoa ez bada.

• Hausturaren fokua inmobilizatu, gertuen dagozan bi artikulazioetan ipinitako ferula bategaz.

• Inmobilizazio arauak

• Ferula forratu

• Ferula neurtu gorputz-adar osasutsu batean

• Hutsuneak bete

• Erabili uhal zabalak

• Gertu dauden artikulazioak inguratu

• Inmobilizazio motak:

Bihurdurak:• Lotailu, tendoi edo muskulu bat kolpe edo

zapasalto baten ondorioz, berezkoa ez duen higidura egitea, bere ardatzarekiko biratzea bereziki, lesioa gertatzen delarik.

• Sintomatologia: • Min zorrotza

• Hauntura

• Ubeldura

• Ezegonkortasuna haustura osoan.

• Tratamendua:

• Gertatu berri bada, izotz poltsa ipini hantura eta ubeldura arintzeko.

• Medikuarenera eroan.

• Hesgailu konprimatzailea artikulazioa ez mugitzeko eta ez handitzeko.

• Atsedena: behar beste denbora hartu beharko da eta bihurritutako gorpurz adarra gorantza.

Luxazio:• Bi artikulazio azaleraren arteko kontaktuaren

galera (hazurra edo haren artikulazioa bere lekutik ateratzea).

• Sintomatologia:• Itxuragabetasuna.

• Berezko mina edo presioak eragindakoa.

• Ezintasun funtzionala.

• Tratamendua:• Alde lesionatua geldiarazi, hauturetan ikusi dogun

moduan.

• EZ murriztu lokadura.

• Medikuarenera eroan.

• Bertan, probak egin

ondoren ferula bat ipiniko

deutse.