Kontrast maddeler 2

24
RADYOLOJİ Dr. Erol Akgül Ç. Ü. SHMYO 2. Sınıf www.radyolojiteknikerleri.com

Transcript of Kontrast maddeler 2

Page 1: Kontrast maddeler 2

RADYOLOJİ

Dr. Erol Akgül

Ç. Ü. SHMYO 2. Sınıf

www.radyolojiteknikerleri.com

Page 2: Kontrast maddeler 2

KM DOZLARI

• Total KM dozu erişkinde 1,5 gr/kg’ı (toplam 100 gr iyot) geçmemelidir.

• Çocuklarda ise her enjeksiyonda 0,3-0,5 gr/kg dozunu aşmamalıdır.

• 20 dakika sonra doz tekrarlanabilir. • KM oranı ve dozu ayrıca konvansiyonel veya

dijital subtraksiyon anjiografi (DSA)’si yapılıp yapılmadığına da bağlıdır.

• DSA’da daha az ve daha dilüe KM ile inceleme yapılabilir.

Page 3: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 1

• Solüsyondaki partikül sayısı azaldıkça ve karboksil grubu azalıp hidroksil grubu arttıkça kontrast maddeye karşı olan tolerans artar.

• Tolerans LD50 ile belirlenir.

• LD50 ne kadar düşükse, toksisite o kadar yüksektir.

• Kontrast madde yan etkilerinin tümünde hiperosmolarite sorumlu değildir.

• Kontrast maddenin iyonik yapıda oluşumunun ve molekülün direkt toksik etkilerinin de katkıları vardır.

Page 4: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 2

• Örneğin ioxaglat, iyonik olmayan ikinci jenerasyon kontrast maddelere göre daha düşük osmolariteye sahiptir.

• Ancak ioxaglatta LD50 daha düşüktür, dolayısıyla toksisitesi daha yüksektir.

• Metrizamid de iyonik olmayan düşük osmolariteli kontrast maddedir.

• Ancak ikinci jenerasyon iyonik olmayan kontrast maddelere göre metrizamidde LD50 düşüktür ve daha toksik bir kontrast maddedir.

Page 5: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 3

• Hidrofilisite molekülün suya olan ilgisini gösterir. • Hidrofilisitesi fazla olan molekülün proteine

bağlanma yeteneği az iken, molekülün dokulardaki biyolojik inertliği o kadar fazladır.

• İyot, hidrofobik bir atomdur. • Hidrofobik maddelerin hidrofilik maddelere göre

protein bağlama yeteneklerinin fazla olması nedeniyle daha toksik oldukları bilinmektedir.

• Benzen halkasına iyot eklenmesi hidrofobisiteyi artırır.

Page 6: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 4

• En önemli toksik etkiler; sistemik olarak böbrek ve pıhtılaşma fonksiyonu üzerine, lokal olarak da injeksiyonun yapıldığı bölgede görülür.

• Nefrotosisite oluşursa serum kreatinin düzeyinin tetkik öncesindeki seviyenin % 25-33 üzerinde olması, akut tübüler nekroz geliştiğini gösterir.

• Radyolojik olarak sebat eden dens bir nefrogram izlenir.

• Daha önce renal yetmezliği olanlarda, insüline bağlı diyabeti olanlarda, kullanılan kontrast madde hacminin fazla olması durumunda ve dehidratasyonlu olgularda akut tübüler nekroz gelişme riski fazladır.

Page 7: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 5

• Kontrast maddelerin trombojenik etkileri tartışmalıdır. • Tromboz, özellikle iyonik kontrast maddelerin damar

endotelini hasara uğratması sonucu oluşur. • Aslında tüm kontrast maddelerin doza bağlı olarak

trombosit agresgasyonunu inhibe edici ve antikoagülan etkileri vardır.

• Bu etkiler iyonik olmayan kontrast maddelerde daha azdır.

• Ancak iyonik olmayan kontrast maddelerle, uygun heparizasyon kullanılarak yapılan bir anjiografide tromboz riski yüksek değildir.

Page 8: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE TOKSİSİTESİ 6

• Yüksek osmolariteli kontrast maddeler hiperosmotik etkileri ile ekstravaze oldukları bölgeye sıvı çekerler.

• O bölgede perfüzyonun durması ile karakterize bir tablo ortaya çıkar.

• Cilt nekrozu ve ülserasyonlar gelişebilir. • Ekstravazasyonun önlenmesi için mümkün olduğu kadar el

ve ayak sırtından enjeksiyon yapılmamalı, plastik kanül tercih edimeli, büyük damar, sinir ve tendon üzerindeki damar yolu tercih edilmeli, proksimaldeki turnikeler enjeksiyon sırasında çözülmelidir.

• Ekstravazasyon saptandığında enjeksiyon durdurulmalıdır. • Ekstravazasyon riski olan olgularda iyonik olmayan

kontrast maddeler kullanılmalıdır.

Page 9: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE REAKSİYONLARI ve

TEDAVİSİ

Page 10: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE REAKSİYONLARI 1

• Mekanizmaları tartışmalı olup çeşitli faktörler ileri sürülmüştür:

• Anksiyete, histamin ve serotonin salınımı, antijen-antikor oluşumu, kompleman ve koagülasyon sisteminin aktivasyonu, kan-beyin bariyerinin bozulması gibi.

Page 11: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE REAKSİYONLARI 2

• Hafif reaksiyonlar: Esneme, hafif ürtiker, bulantı, kusma, üşüme, yanma hissi, taşikardi veya bradikardi, enjeksiyon yerinde ağrı. İyileşme hızlıdır ve tedavi gerektirmez.

• Orta reaksiyonlar: Yaygın ürtiker, bronkospazm, laringospazm, anjionörotik ödem, orta derecede hipertansiyon. Bunlar acil tedavi gerektirir. Tedaviye cevap hızlıdır.

• Şiddetli reaksiyonlar: Fatal olabilir. Şiddetli hipotansiyonla kardiyopulmoner kollaps, pulmoner ödem, refrakter bronko/laringospazm ve anaflaktoik reaksiyon.

Page 12: Kontrast maddeler 2

KONTRAST MADDE REAKSİYONLARI 3

1. İDİYOSENKRATİK REAKSİYONLAR

2. KEMOTAKTİK REAKSİYONLAR

Page 13: Kontrast maddeler 2

İDİYOSENKRATİK REAKSİYONLAR 1

• Daha önce kontrast maddelere karşı reaksiyon gösterenlerde, diğer ilaçlara karşı allerjik yapısı olanlarda, astmatik ve atopik kişilerde daha sık görülür.

• Kaşıntı, yüzde ve larinkste ödem ve kardiak şok gibi bulgularla karşımıza çıkar.

• Bu reaksiyonlar doza bağımlı değildir.

Page 14: Kontrast maddeler 2

İDİYOSENKRATİK REAKSİYONLAR 2

• Subkütan veya intradermal yapılan test dozlarında oluşabilir.

• Reaksiyonların 30 dakikayı aşan bir süreden sonra bile ortaya çıkabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

• Altta yatan neden tam bilinmemektedir. • İyonik olmayan kontrast maddelerle

reaksiyonlar belirgin olarak az görülmektedir.

Page 15: Kontrast maddeler 2

KEMOTAKTİK REAKSİYONLAR

• Bulantı, kusma, aritmiler, pulmoner, ödem ve kardiyojenik şok gibi bulgulardır.

• Bu etkilerden kullanılan kontrast maddenin hedef organlardaki spesifik fizikokimyasal etkileri sorumludur.

• Kontrast maddenin dozu ve konsantrasyonu ile ilişkilidir.

Page 16: Kontrast maddeler 2

İyodizm

• KM’deki serbest iyot radyoaktif iyot testlerini bozabilir.

• Hipertiroidizm indükte olabilir ve tükrük bezleri birkaç gün sonra büyüyebilir.

Page 17: Kontrast maddeler 2

Nefrotoksisite

• İntravasküler KM’lerin nefrotoksik etkileri olabilir.

• Birçok patogenez ileri sürülmekle birlikte vazokonstrüksiyon, tübüler hücrelere doğrudan toksik etki ve tübüllerdeki kast oluşumuna bağlı intrarenal obstrüksiyon gibi multifaktöryel olabilir.

• Akut böbrek yetmezliği normal hücrelerde %17'den azdır.

• Klinik olarak asemptomatik olabilir.

Page 18: Kontrast maddeler 2

RİSK FAKTÖRLERİ

• Majör risk faktörleri:

• Allerji (özellikle astım), yaş: (<1 ve >60 yaşlar), kardiyovasküler hastalık, KM’ye reaksiyon hikayesi.

• Minör risk faktörleri:

• Diyabet, dehidratasyon, böbrek fonksiyon bozukluğu, hemoglobinopati, disproteinemi.

Page 19: Kontrast maddeler 2

KM REAKSİYONLARININ PREVELANSI

• Dispne, kan basıncında ani düşme, bilinç kaybı gibi şiddetli reaksiyonlar iyonik kontrast maddelerle % 0.22, iyonik olmayan kontrast maddelerle %0.04 oranında görülür.

• Anestezi uzmanının müdahalesini gerektirecek çok şiddetli reaksiyonlar iyonik kontrast maddelerle %0.04, iyonik olmayan kontrast maddelerle %0.004 oranında izlenir.

• Mortalite oranı 1/10000 ile 1/100000 arasında değişmektedir.

Page 20: Kontrast maddeler 2

KM REAKSİYONLARININ TEDAVİLERİ 1

• Bulantı, kusma: • Enjeksiyon durdurulur veya yavaşlatılır. • Hastaya ciddi bir sorun olmadığı telkin edilir. • Ciddi reaksiyon öncesinde %20 oranında kusma

görüldüğü için hasta yakından izlenmelidir. • Başka sistemik bir bulgu yokken bulantı ve kusma

devam ediyorsa antiemetik verilebilir. • Antiemetik olarak methoclopramide HCL 10 mg

IV (Metpamid) veya trimethobenzamide HCL 200 mg İM (Emedur) kullanılır.

Page 21: Kontrast maddeler 2

KM REAKSİYONLARININ TEDAVİLERİ 2

• Ürtiker: • Hafif ürtikerde tedavi gereksizdir. • Döküntü hastayı rahatsız ederse H1 blokerleri,

pheniramine meleate 50 mg IV (Avil) veya chlorphenoxamine 10 mg IV (Systral) kullanılır.

• Ciddi ürtikerli olgularda H1 + H2 blokerleri, ranitidine 50 mg IV (Ulcuran amp) denenmelidir.

Page 22: Kontrast maddeler 2

KM REAKSİYONLARININ TEDAVİLERİ 3

• Bronkospazm: • Hafif ya da orta derecede bronkospazm varsa maske yolu ile

3L/dak oksijen verilir. • İnhalasyon yoluyla kullanılan Beta-2 agonist salbutamol

(Ventolin inh., Salbutol inh.) 1-2 inhalasyon yapılarak kullanılır.

• Bu tedaviye yanıt vermeyen olgularda veya laringeal ödem gelişirse subkutan 0.1-0.2 ml 1/1000’lik adrenalin uygulanır.

• Şiddetli bronkospazmda 1 mg/ml adrenalin, 9 ml serum fizyolojik ile dilüe edilir.

• Karışım IV olarak 1 ml (0.1 mg) dozda yavaşça enjekte edilir.

Page 23: Kontrast maddeler 2

KM REAKSİYONLARININ TEDAVİLERİ 4

• Hipontansiyon ile birlikte bradikardi: • Hastanın bacakları yukarıya kaldırılır. • Hızla IV sıvı yüklemesi yapılır. Bu tedaviye derhal

yanıt alınamazsa ve bulgular kötüye giderse hasta hızla acil tedavi birimine götürülmelidir.

• Bu arada IM 0.5-1 ml Adrenalin 1/1000 (1mg/ml) uygulanır.

• Nabızlık, solunum durması, şuurun kapanması:Kardiyopulmoner resüsitasyon uygulanır.

• Konvülziyon: IV olarak diazepam 5-10 mg (Diazem) verilir.

Page 24: Kontrast maddeler 2