JANUAR-MART, 2006. 33

Svetlana Janićijević, dipl. inž., student poslediplomskih studija na katedri Fi­

1. DRVENA SPIRALNA STEPENIŠTA

Drvena stepeništa se najčešće izrađuju od hrasta, javora, oraha, trešnje i mahagonija. Gazišta treba izrađivati od drveta koje ima veliku otpornost na habanje (Od domaćih vrsta drveta najbolji su grab, bukva, orah, hrast i jasen), a centralni stub od drveta sa velikom čvrstoćom na savijanje. Za izradu spiralnih nosača koristi se slojevito drvo. Za ruko­hvat ograde koristi se drvo koje se dobro savija, odn. trajno zadržava željeni spiralni oblik nakon uklan­janja kalupa i stega(Od domaćih vrsta drveta najbolje se savijaju jasen i bukva). Ukoliko se za izradu stepeništa koriste i drugi materijali, najčešće su to metal i staklo. Detalji koji mogu biti izrađeni od metala su spiralni nosači, centralni stub, nosači stepenika i delovi ograde. Ograda može biti i od stakla.

Oblik osnove spiralnog stepe­ništa može biti:

•pun krug;•kružni prsten; •eliptični prsten;•kvadrat;•šestougao;•osmougao.Stepeništa sa kvadratnom ili po­

ligonalnom osnovom samo uslovno se mogu ubrojati u spiralna. Naime, kod njih kao i kod kružnih spiralnih stepeništa prednje ivice gazišta uza­stopnih stepenika zauzimaju oštar ugao, pa su ova stepeništa po kon­strukciji slična pravim spiralnim stepenistima. Međutim, ona nemaju elemente spiralnog oblika.

Njihova ograda prati oblik os­nove, odn. sastoji se od ravnih delova.

2. OSNOVNI ELEMENTI DRVENIH SPIRALNIH STEPENIŠTA

Osnovni elementi drvenih spi­ralnih stepeništa su:

•centralni nosač•stepenici;•bočni nosač(i);•platforma;•ograda.

2.1Centralninosač

Kod stepenica čija osnova ima oblik punog kruga, centralni nosač je stub. Kod stepenica sa osnovom u obliku kružnog ili eliptičnog prstena centralni nosač je najčešće element spiralnog oblika.

Konstrukcija centralnog stuba može biti rešena na više načina. Ra­zlikujemo sledeće tipove stubova:

•pun stub cilindričnog ili priz­matičnog oblika (slike 2 i 3);

•šuplji stub u vidu cilindričnog ili prizmatičnog prstena, sas­tavljen od uskih vertikalnih detalja koji su spojeni po širini;

•stub sastavljen od članaka (sli­ka 5) koji imaju oblik drvenih prstenova postavljenih između svaka dva uzastopna gazišta.

Gazišta stepenika svojim užim delom leže na članku ispod sebe što kod sastavljenog stepeništa ostavlja utisak kao da stepenici obuhvataju stub u njegovoj punoj debljini.

SPIRALNA STEPENI[TA - KONSTRUKTIVNE KARAKTERISTIKE I ARHITEKTURA (Deo II)

Svetlana Janićijević UDK: 692.625Stru~ni rad

Svetlana Janićijević, dipl. inž., student poslediplomac studija na katedri Final­ne prerada drveta Šumarskog fakulteta u Beogradu,

Slika 1. Spiralno stepenište sa osnovom u obliku kružnog prstena, The Legislative Assembly Building, New Brunswick

Figure 1. Spiral staircase with the circular ring base, The Legislative Assembly Building, New Brunswick

34 “PRERADA DRVETA” Br.13

Navedeni drveni prstenovi nemaju noseću ulogu već tu funkciju obavlja metalni

stub koji se nalazi unutar njih i pruža se celom visinom stepeništa;

• više nezavisnih vitkih stubova (slika 7).

• Spiralni nosač (slika 4).

Slika 2. Stepenište sa punim stu­bom; stepenik izrađen iz samo jednog detalja; ručna izrada

Figure 2. Staircase with solid newel; step made of only one de­tail; hand made

Slika 3. Stepenište sa punim stubom; stepenik sastavljen iz gazišta i nosača gazišta

Figure 3. Staircase with solid newel; step made of tread and riser

Slika 4. Stepenište sa dva spiralna nosača

Figure 4. Staircase with two spiral newels

Slika 5. Stepenište sa stubom koji je sastavljen iz cilindričnih članaka

Figure 5. Staircase with the newel consisting of cylindrical members

Slika 6. Stepenište sa spiralnom gredom po sredini dužine stepenika

Figure 6. Staircase with spiral beam in the middle of step length

Slika 7. Stepenište sa centralnim stubom sastavljenim iz više nezavisnih vertikalnih gredica

Figure 7. Staircase with central newel consisting of several independent vertical fillets

JANUAR-MART, 2006. 35

2.2 Stepenici

Stepenik može biti sastavljen iz sledećih konstruktivnih detalja:

•gazište;•nosač stepenika;•čelo; •stubić koji spaja dva uzas­

topna stepenika.Prema tome koje od navedenih

detalja sadrže, stepenici se mogu podeliti na sledeće tipove:

•stepenik koji se sastoji samo iz gazišta (slike 2, 4, 5, i 7);

•stepenik koji se sastoji iz gazišta i nosača stepenika (slika 3)1;

•stepenik koji se sastoji iz gazišta i čela stepenika

Prvi i drugi tip stepenika mogu imati i stubić koji spaja dva uzasto­pna stepenika i koji se postavlja na širem kraju stepenika u blizini njegove zadnje ivice. Stepenici koji imaju čelo obično nemaju ovakav stubić jer čelo obavlja ulogu pre­nošenja opterećenja sa višeg na niži stepenik. Stepenište na slici 2 ima stepenike sastavljene iz ga­zišta čija debljina odgovara visini stepenika.

2.3Bočninosač

Razlikujemo sledeće tipove bočnih nosača:

•spiralni bočni nosač (slike 4 i 7);

•stubići koji se pružaju od ste­penika do poda;

•stubići koji se pružaju od ste­penika do tavanice (slika 8).

Neka stepeništa nemaju bočni nosač već su stepenici konzolno vezani za centralni nosač (slike 2 i 3). Ukoliko bočni nosač postoji, on obično ulazi u sastav ograde.

1 Kod stepeništa na slici 6 takođe po­stoji nosač stepenika, ali on kao de­talj ulazi u sastav spiralnog nosećeg elementa, a ne u sastav stepenika kao elementa

2.4 Platforma

Platforma se obično izrađuje od istog materijala kao i gazište stepe­nika. Ona se vezuje sa jedne strane za centralni nosač a sa druge za podnu konstrukciju gornjeg spra­ta. Ukoliko stepenici imaju kon­zolni nosač, takav nosač (jedan ili više) obično ulazi i u sastav plat­forme. Oblici platforme prikazani su u prvom delu teksta o drvenim stepeništima.

2.5 Ograda

Ograda može biti sastavljena iz sledećih detalja:

•rukohvat;•vertikalni štapovi;•spiralni štapovi;•bočni nosač stepeništa;•staklene ploče;•ukrasni detalji različitih ob­

lika, od drveta, čelika ili ko­vanog gvožđa.

Obavezni detalji su rukohvat i vertikalni i/ili horizontalni štapovi. Stubić kojim ograda počinje ve­zuje se za podnu konstrukciju. On je obično oblikovan sa posebnom pažnjom i ima veću debljinu od os­talih stubića. Pored estetske funk­

cije, on ima i konstruktivnu ulogu da poveća krutost ograde.

3. PROJEKAT I KONSTRUK­TIVNA RAZRADA JEDNOG KONKRETNOG SPIRAL­NOG STEPENIŠTA

U ovom poglavlju biće date pro­jekcije stepeništa i crteži detalja iz kojih je stepenište sastavljeno.

U tabeli 1 dat je popis detalja koji ulaze u sastav stepeništa kao i materijal iz kog su izrađeni.

Slika 8. Stepenište sa ogradom koja se pruža do tavanice

Figure 8. Staircase with the balus­trade extending to the ceiling

Slika 9. Stepenište sa metalnim nosačima i gazištima od masivnog drveta. Ograda je izrađena od kombinacije drveta i čelika

Figure 9. Staircase with metal newels and treads of solid wood. The balustrade is made of the combination of wood and steel

Slika 10. Drveno stepenište sa ogradom sastavljenom od spiralnih i vertikalnih detalja

Figure 10. Wooden staircase with the balustrade composed of spiral and vertical details

36 “PRERADA DRVETA” Br.13

Tabela 1. Popis detalja iz kojih je stepenište sastavljenoTable 1. List of details of which the staircase is composed

Red.br. Detalj Materijal

1. Centralni stub hrast2. Kapica na vrhu stuba hrast3. Gazište hrast4. Drveni deo nosača stepenika hrast5. Metalni deo nosača stepenika nerđajući čelik6. Platforma hrast7. Nosač platforme nerđajući čelik8. Spiralni rukohvat ograde jasen9. Stubić ograde nerđajući čelik

10.Kratki vertikalni stubić između dva uzastopna ste­penika

nerđajući čelik

11. Spiralna šipka ograde nerđajući čelik

12.

Horizontalni rukohvat (više detalja različite dužine i oblika a istog poprečnog preseka; videti Prvu projek­ciju spiralnog stepeništa)

jasen

13.

Horizontalna šipka ograde (više detalja različite dužine i oblika a istog poprečnog preseka; videti Prvu projek­ciju spiralnog stepeništa)

nerđajući čelik

14. Pokrivni prsten pri dnu stuba hrast

15. Lajsna pomoću koje je plat­forma spojena sa gornjim podom

hrast

1

2

3

4

5

6

7

8

910

11

12

13

14

15

3200

230

2970

4300

1100

900

Slika 12. Druga projekcija spiralnog stepeništaFigure 12. The second projection of the spiral staircase

6

11

10

9

13

14

8

7

1

2

45

3

1835

60°

R955

12

1904

2054

2060

1910

1539

992

R78

81

53

1201

60°

149

116

81

81

779

190

779

680

R78

R78

Slika 11. Prva projekcija spiralnog stepeništaFigure 11. The first projection of the spiral staircase

800

875

18°

466

194

R30

50

R5

R5

R5

R5

R5

R5

R50

Slika 14. StepenikFigure 14. Step riser

A - A

B - B

50

200

Slika 13. Stub u izgledu i presekuFigure 13. The newel, appearance

and cross­section

A A

BB

4300

125R100

JANUAR-MART, 2006. 37

115

65

43

80

460

620

795

13936

R5R10

Slika 15. Nosač stepenikaFigure 15. Newel

Slika 16. Detalj veze stepenika i centralnog stubaFigure 16. A detail of the joint of the step and central newel