KONFERENCJA

25 września 2013 Kielce

Współpraca kluczem do ochrony środowiska

– Szkolne Centrum Recyklingu

Organizator:

Finansowanie: Urząd Marszałkowski Spółka not for profit Województwa Świętokrzyskiego Elektryczne Śmieci:

3

Współpraca kluczem do ochrony środowiska

– SZKOLNE CENTRUM RECYKLINGU AGENDA KONFERENCJI 25 września 2013 r. Sala DELTA w nowym Centrum Kongresowym Targów Kielce (Kielce, Zakładowa 1)

9.00 – 9.30 – serwis kawowy - kawa powitalna; rejestracja uczestników i odbiór materiałów szkoleniowych

9.30 – 10.20 – Recykling – moda czy konieczność? Zadbaj o środowisko w gminie, w domu i w szkole – Marta Szczecińska, Fundacja Odzyskaj Środowisko, Manager Projektu

10.20 –11.00 – Model współpracy organizacji pozarządowych, placówek oświatowych i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie edukacji ekologicznej, Łukasz Chlebny, prawnik, specjalista w zakresie współpracy jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji pozarządowych

11.00 – 11.30 – Jak prowadzić działania pro ekologiczne w szkołach? – Marek Łabno, twórca projektu segreguj.pl

12.00 – 13.00 - Założenia projektu Szkolne Centrum Recyklingu i Warsztaty - korzystanie z nowoczesnych metod i platformy edukacyjnej stworzonej na potrzeby projektu SCR, Beata Bartosiak, Fundacja Odzyskaj Środowisko, Kierownik Projektu

13.00 – 13.30 – panel dyskusyjny z prelegentami

13.30 – obiad

4

MATERIAŁY KONFERENCYJNE – SPIS TREŚCI

Recykling – moda czy konieczność? Zadbaj o środowisko w gminie, w domu i w szkole –

Marta Szczecińska - str. 5

Model współpracy organizacji pozarządowych, placówek oświatowych i jednostek

samorządu terytorialnego w zakresie edukacji ekologicznej, Łukasz Chlebny - str. 8

Jak prowadzić działania pro ekologiczne w szkołach? – Marek Łabno - str. 12

Założenia projektu Szkolne Centrum Recyklingu i Warsztaty - korzystanie z nowoczesnych

metod i platformy edukacyjnej stworzonej na potrzeby projektu SCR, Beata Bartosiak- str. 15

5

Recykling – moda czy konieczność? Zadbaj o środowisko w gminie, w domu i w szkole

Marta Szczecińska

EKOLOGIA I RECYKLING

Coraz częściej słyszymy o ekologii i recyklingu. W dużym stopniu przyczyniła się do tego ustawa o Utrzymaniu Czystości i Porządku w Gminach, ponieważ temat gospodarki odpadami nagłaśniały media. Z drugiej strony pojawiają się trendy w sztuce i wzornictwie, gdzie stosuje się zużyte przedmioty do stworzenia nowych: trash art. (szuka śmieciowa) to tworzenie dział sztuki z odpadów, moda recyklingowa to tworzenie strojów i ubrań np. z opakowań, z folii itp., a upcycling to tworzenie nowych przedmiotów użytkowych z innych starych lub zużytych przedmiotów. Takie działania to „zabawa” śmieciami, która faktycznie może się przerodzić w trend służący ponownemu wykorzystaniu odpadów.

Śledząc szum medialny możemy jednak mieć wrażenie, że ekologia i recykling stają się tylko pustymi słowami, a używające ich osoby, nie znają prawdziwego znaczenia tych pojęć. Czym zatem jest ekologia i recykling?

Ekologia to:

1/ Nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami

2/ Działania propagujące ochronę środowiska

Dobrze wiedzieć, że etymologia słowa ekologia oíkos (gr.) oznacza DOM, a logia to nauka. Zatem ekologia jest nauką o naszym domu!

Czy dom to tylko nasze podwórko i nasze otoczenie? Oczywiście nie. Wiemy, przecież, że np. woda i powietrze są w ciągłym obiegu a zanieczyszczenie jednego obszaru powoduje zanieczyszczenie sąsiednich. To dlatego myśląc o ekologii nie możemy się zawężać do myślenia tylko o swoim sąsiedztwie, powinniśmy ją postrzegać jako zjawisko globalne.

Recykling to:

Przetwarzanie substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu (Ustawa o Odpadach)

Recycle (ang.) powtórny cykl.

Wyłącznie postępowanie zgodnie z zasadami recyklingu zapewnia prawidłowy cykl „życia” produktów (odpadów)!

ZASADA 3 R – CZYLI PRAWIDŁOWE POSTĘPOWANIE KONSUMENTA

Zasada 3 R to prosta i popularna zasada recyklingowa. Najważniejsze jednak, że podaje ona konsumentom, a więc każdemu z nas praktyczne zasady postępowania z produktami i z odpadami.

6

ZASADA 3 R to:

• REDUCE (ang.) - ogranicz

• REUSE (ang.) – użyj ponownie

• RECYCLE (ang.) – przekaż do recyklingu lub odzysku

Kolejność słów nie jest przypadkowa. Pierwszy etap to OGRANICZENIE. Ograniczyć możemy zarówno samą konsumpcję, a więc ilość kupowanych rzeczy, jak i ilość generowanych przez nas odpadów np. poprzez unikanie rzeczy nadmiernie opakowanych.

Drugi element to PONOWNE UŻYCIE. Przypomina on o możliwości powtórnego wykorzystania produktów powszechnie uznanych za jednorazowe np. powszechnie używane reklamówki „jednorazówki” z powodzeniem mogą być wielokrotnie używane, musimy tylko pamiętać o tym, aby zabierać je ze sobą na zakupy. Inny aspekt zasady ponownego użycia, to np. przekazanie rzeczy, których już nie używamy, a są w dobrym stanie komuś, kto jeszcze z nich skorzysta – np. osobom potrzebującym, organizacjom charytatywnym itp.

Ostatni etap PRZEKAŻ DO RECYKLINGU, mówi co należy zrobić w sytuacji, gdy nie będziemy już używać danego produktu (opakowania), a powstałego z niego odpadu nie da się wykorzystać ponownie. Takie przedmioty, śmieci trzeba przekazać do recyklingu.

Co to oznacza w praktyce? To, że aby nasze śmieci zostały przetworzone, muszą zostać posegregowane JUŻ w naszych domach i wyrzucone w sposób SELEKTYWNYNY. Powinniśmy także pamiętać, że niektóre rodzaje odpadów mogą być wyrzucane wyłącznie do specjalnie wyznaczonych punktów (są to np. leki, elektryczne śmieci, baterie) tzw. punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK).

Jak można podsumować zasadę REDUCE – REUSE – RECYCLE?

Otóż jej realizacja jest możliwa wyłącznie w sytuacji gdy mamy świadomość na temat właściwych postaw konsumenckich i postępowania z odpadami.

GRZECHY EKOLOGICZNE

Nie zaśmiecaj swojego sumienia! – to kampania jaką Ministerstwo Środowiska realizowało w 2010 r. Kampania była oparta na ciekawym pomyśle, że niewłaściwe postępowanie z odpadami to „grzech” ekologiczny. Jakie są najczęstsze grzechy?

Spalanie odpadów - do czasów rewolucji przemysłowej XIX wieku, większość śmieci miała pochodzenie organiczne a wytwarzane przez nas odpady były mało złożone (był to papier, drewno, odpady zielone), więc spalanie takich śmieci nie wyrządzało wielu szkód dla środowiska. Obecnie nawet papierek po cukierku to często kilka rodzajów materiałów np. papier, folia, metal. „Produkowane” przez nas odpady to plastik, tworzywa, klej itp. ich spalanie powoduje przedostawanie się do powietrza (a potem do wód opadowych i do gleby) azotu, siarki, tlenku węgla i pyłu.

Wyrzucanie śmieci do lasu lub na dzikie wysypiska – wyłącznie odpady, które zostaną wyrzucone do wyznaczonego, zorganizowanego miejsca (śmietnik, punkt zbiórki) będą zagospodarowane we właściwy sposób.

Wyrzucanie elektrycznych śmieci i zużytych baterii do ogólnego śmietnika - Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny i Zużyte Baterie to odpad niebezpieczny zawierający metale ciężkie szkodliwe dla zdrowia ludzi. Elektryczne śmieci powinny być wyrzucane do uprawnionych punktów a baterie do specjalnych pudełek czy punktów zbiórki.

7

ŻYCIE PRODUKTU

Każda użytkowana przez nas rzecz przechodzi najpierw przez fazę produkcji, następnie dystrybucji, a potem użytkowania. Jeśli po zakończeniu użytkowania dana rzecz trafi na składowisko odpadów, to mamy do czynienia z LINIOWYM ŻYCIEM PRODUKTU. Jest on mało efektywny, ponieważ z jednej strony marnują się surowce, które mogłyby zostać ponownie wykorzystane a z drugiej strony rośnie ilość odpadów, które zalegają na składowiskach.

Z kolei segregując odpady i wyrzucając je we właściwy sposób, uzyskujemy PRAWIDŁOWY CYKL ŻYCIA PRODUKTU, w którym odpady przekazane do uprawnionych miejsc, zostają prawidłowo zagospodarowane – substancje szkodliwe są poddane utylizacji, a frakcje materiałowe (surowce), które mogą zostać ponownie wykorzystane są poddane dalszemu przetworzeniu. Gdy mamy do czynienia z prawidłowym cyklem życia produktu udaje się odzyskać znaczny procent surowców nawet do 80-90 %.

RECYKLING? KONIECZNIE!

We współczesnych realiach RECYKLING TO KONIECZNOŚĆ! Skuteczny i efektywny recykling będzie możliwy przy zaistnieniu następujących czynników:

• ŚWIADOMOŚCI ekologicznej

• MOŻLIWOŚCI selektywnego wyrzucania odpadów

• WARUNKÓW gospodarczych dla przetwarzania odpadów (działanie recyklerów dedykowanych dla poszczególnych grup surowców/odpadów)

Recykling realizujemy w domu, przy codziennych decyzjach konsumenckich, ale najpierw

musi zaistnieć w naszej świadomości.

Marta Szczecińska – specjalizuje się w marketingu, komunikacji i działaniach PR, organizatorka wielu akcji i projektów z zakresu edukacji ekologicznej; doświadczony mówca, posiada uprawnienia trenerskie

szczecinskamarta@gmail.com

Fundacja Odzyskaj Środowisko Kielce, ul. Głowackiego 4a/15 www.odzyskajsrodowisko.pl www.szkolnecentrumrecyklingu.pl

8

Model współpracy organizacji pozarządowych, placówek oświatowych i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie edukacji ekologicznej Wprowadzenie

Właściwa i skuteczna ochrona środowiska naturalnego (w tym ochrona różnorodności biologicznej) uzależniona jest od poziomu wiedzy społeczeństwa i od preferowanych stylów życia. Zarówno wiedza jak i styl życia podlegają ciągłym zmianom, przede wszystkim dzięki edukacji, prowadzącej do upowszechnienia wzorca kultury ekologicznej. Należy przy tym pamiętać, że ekologia jako dziedzina biologii badająca wzajemne relacje między organizmami a środowiskiem, w którym żyją, wymusza kompleksowe podejście do zjawisk zachodzących w przyrodzie.

Kto może edukować?

Edukacja ekologiczna ma największą szansę powodzenia, jeżeli prowadzi się ją w miejscu, gdzie ludzie mieszkają, uczą się, pracują i wypoczywają. Stąd też znaczącym uzupełnieniem systemu formalnego jest system edukacji nieformalnej prowadzony przez szereg szkół, gmin, instytucji, organizacji pozarządowych czy komitetów społecznych.

Aktywność społeczeństwa

W realizacji polityki ochrony środowiska duże znaczenie ma aktywność społeczeństwa i jego uczestnictwo w tym procesie. Aktywność oparta jest głównie na świadomości mieszkańców w zakresie ochrony środowiska, dlatego też tak dużą rolę odgrywa proces edukowania społeczeństwa w zakresie ekologii.

Zakres edukacji

Edukacja ekologiczna obejmuje wiele dyscyplin, definiowana jest na wiele sposobów i ulega wpływom różnych gałęzi wiedzy. Wspólną cechą tych wszystkich kierunków jest próba przybliżenia ludziom naturalnych procesów ekologicznych oraz kształtowanie preferencji w zakresie wychowania dla środowiska - ma to na celu utrzymanie świadomych i odpowiedzialnych zachowań prośrodowiskowych.

Wszechstronność edukacji

Ważna jest wszechstronność edukacji, a więc uwzględnienie w niej możliwie wszystkich aspektów zagadnienia dotyczących wszystkich elementów środowiska i wszystkich sfer życia. Istotne jest również nastawienie do odbiorcy, głównie pod kątem jego wieku i wykształcenia.

Edukacja – rewolucja śmieciowa

Wśród wielu tematów edukacji ekologicznej, znaczące miejsce należy przypisać edukacji w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony powietrza atmosferycznego, oszczędności wody i energii. Wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych wymagało zintensyfikowanych działań edukacyjnych, których celem była zmiana i kształtowanie świadomości mieszkańców.

Jak dotrzeć do największej grupy odbiorców?

Edukacja ekologiczna musi obejmować szeroki krąg ludzi pochodzących z różnych środowisk. Z tego względu istnieją dwa rodzaje edukacji ekologicznej: formalna i nieformalna.

9

Edukacja formalna Edukacja formalna obejmuje kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia w systemie edukacji narodowej. Edukację ekologiczną należy rozpocząć już w początkowych klasach szkoły podstawowej i prowadzić regularnie na wszystkich szczeblach szkolnictwa, ponieważ dzieci i młodzież są najbardziej podatną grupą społeczeństwa na wszelkie formy edukacji i są też doskonałym wzorcem zachowań ekologicznych dla starszego pokolenia.

Edukacja nieformalna Edukacja nieformalna stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Ważną rolę w kształtowaniu postaw proekologicznych spełnia także środowisko rodzinne.

Edukacja ekologiczna dorosłych Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką mieszkańców miast i gmin. Interesującymi przykładami są organizowane z powodzeniem przeróżne imprezy ekologiczne np.: festyny, konkursy, wycieczki, koncerty itp. Imprezy tego typu zazwyczaj przeznaczone są dla całych rodzin. Tym samym jest sposobność do włączenia dzieci w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy dzieci. Elementy edukacji można włączać do wszystkich imprez kulturalnych odbywających się na terenie miasta. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą przekazywania treści ekologicznych.

Akcja ekologiczna Nie należy również zapomnieć o tzw. „akcjach ekologicznych”, najczęściej sezonowych. Stawiają sobie one za cel ochronę przyrody, ostrzegają przed zagrożeniami, uświadamiają szkodliwość niektórych zachowań człowieka. Silnym instrumentem kształtowania postaw proekologicznych są środki masowego przekazu. Najbardziej powszechnym źródłem informacji o problemach ochrony środowiska w skali miasta jest prasa, w tym głównie periodyki lokalne. Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu rozbudzenie świadomości mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych z troską o otaczające ich najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich treści, położenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania każdego z nas mają wielkie znaczenie w zachowaniu czystości i estetyki całego miasta. Dlatego niezbędna jest tematyka związana z odpadami, recyklingiem, oraz ze znaczeniem przyrody. Edukacja ekologiczna w mediach, przede wszystkim w prasie, jest stosunkowo prosta do przeprowadzenia, wymaga jednak odpowiedniego przygotowania dziennikarzy. Również dużą rolę, choć z reguły w odniesieniu do problematyki w znacznie szerszej skali, odgrywa radio i telewizja. Najbardziej dynamiczny rozwój, w chwili obecnej, pod względem zainteresowania i formy przekazu osiągnął Internet. Dlatego też należałoby również wykorzystać tę drogę przekazu informacji i edukacji.

Na co zwracać uwagę? Prowadząc akcje edukacji ekologicznej należy zwrócić uwagę na następujące elementy: – istota i cel prowadzenia programu edukacji ekologicznej, – odbiorcy i organizatorzy programu edukacji ekologicznej, – metody i sposoby realizacji programu edukacji ekologicznej, – pomoc specjalistycznych instytucji i organizacji w edukacji ekologicznej, – analiza odzewu społecznego po przeprowadzonej akcji edukacyjnej.

10

Odbiorcy i organizatorzy programu edukacji ekologicznej Realizacją programu edukacyjnego powinno zająć się Miasto/Gmina zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 623), art. 405 i 406: – „Środki funduszy przeznacza się na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju” oraz – „Środki gminnych funduszy przeznacza się na edukacje ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju (...), realizację przedsięwzięć związanych z gospodarka odpadami (...) oraz inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju (...)” . Miasto/Gmina może realizować program samodzielnie lub poprzez organizacje i instytucje (mające duże doświadczenie w tej dziedzinie) wyłonione podczas konkursu lub przetargu ogłoszonego przez Urząd.

Zróżnicowanie

Ze względu na zróżnicowany poziom wiedzy społeczeństwa na temat ochrony środowiska prowadzenie programu edukacyjno-informacyjnego powinno być przeprowadzane na różnych poziomach zaawansowania wiedzy. Zróżnicowanie powinno również obejmować takie cechy społeczeństwa jak: wiek (dzieci/młodzież, osoby dorosłe), wykształcenie, wykonywany zawód czy miejsce zamieszkania. Odbiorcami programu edukacyjnego są: – dzieci (przedszkola, szkoły podstawowe) i młodzież (gimnazja, szkoły średnie wszystkich typów), – nauczyciele, – dorośli mieszkańcy z podziałem na następujące grupy: urzędnicy administracji państwowej, nauczyciele, pracownicy spółdzielni mieszkaniowych, przedstawiciele biznesu, – pozostali dorośli mieszkańcy. Należy pamiętać, że nauczyciele stanowią najbardziej specyficzną grupę dorosłych, która kształtuje postawy ekologiczne dzieci i młodzieży i pośrednio rodziców.

Metody i sposoby realizacji programu edukacji ekologicznej Realizowanie programów edukacji ekologicznej powinno być: – wieloetapowe, tj. rozłożone na wiele lat, – dwutorowe, realizowane w formie biernej-informacyjnej i formie czynnej polegającej na perswazji, – skoncentrowane na rozbudzeniu osobistej odpowiedzialności za środowisko, – upowszechniające wiedzę teoretyczną i praktyczną, dotyczącą zagadnień ochrony środowiska, – propagujące proekologiczne wzorce zachowań. Należy wybrać taką metodę edukacji (formę przekazu) aby dokonać w umysłach wszystkich mieszkańców zmian w sposobie myślenia, zachowania i postępowania. Mogą to być m. in.: – kampanie (rozpowszechnianie ulotek, broszury, biuletyny, plakaty), – konferencje, – szkolenia, – konkursy organizowane w szkołach, – tworzenie specjalistycznych ośrodków edukacji ekologicznej. Wszystkie z wymienionych form przekazu mają swoją specyfikę. Często wybór form przekazu jest kompromisem między przydatnością, a możliwościami finansowymi organizatorów.

Cele edukacji ekologicznej

Celem długoterminowym edukacji ekologicznej jest: – wykształcenie u mieszkańców postawy przyjaznej środowisku, racjonalne gospodarowanie i korzystanie z zasobów środowiska naturalnego, czyli – przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju.

11

W zakresie poszerzania dialogu społecznego podstawowym celem jest: – zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz stworzenie warunków umożliwiających wyrażanie przez społeczeństwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje.

Łukasz Chlebny – prawnik, trener, szkoleniowiec, właściciel Kancelarii Prawno-Projektowej LEX SUPERIOR w Ostrowcu Świętokrzyskim. Specjalizuje się w obsłudze prawnej organizacji pozarządowych oraz projektów finansowanych ze środków UE – POKL, PROW, RPW, RPO. Przeprowadził ponad 800 godzin szkoleniowych z zakresu prawa pracy, prawa stowarzyszeń i fundacji, ekonomii społecznej i edukacji ekologicznej.

12

Jak prowadzić działania pro ekologiczne w szkołach?

Marek Łabno

Jednym z najważniejszych zadań, przed którym stoi obecnie nasze społeczeństwo, jest

stworzenie systemu powszechnej edukacji ekologicznej. Edukacja ekologiczna powinna w przystępny

sposób przekazać rzetelną wiedzę o przyrodzie i o środowisku, odwołuje się do naszej wyobraźni,

rozbudowuje wrażliwość na piękno i bogactwo natury, wykształca umiejętność aktywnego działania na

rzecz środowiska i reagowania na jego degradację. Głównym celem edukacji ekologicznej jest zmiana

mentalności społeczeństwa, prowadząca do kształtowania proekologicznych przekonań,

przyzwyczajeń, poglądów i sposobów postępowania. Prowadzenie edukacji ekologicznej w

społeczeństwie jest procesem, którego efekty widoczne będą po kilku latach. Ochrona środowiska

naturalnego uzależniona jest przede wszystkim od poziomu wiedzy społeczeństwa w tej dziedzinie.

Wiedza ta niezbędna jest do zrozumienia skomplikowanych procesów zachodzących w środowisku,

które powinny przebiegać w sposób trwały i zrównoważony. Jednym ze skuteczniejszych źródeł

edukacji ekologicznej jest przedszkole i szkoła, albowiem kształtowanie norm, postaw i nawyków we

wczesnym okresie życia skutkuje najtrwalszym efektem edukacyjnym.

Jak ja to zrobiłem?

Przez długi czas zastanawiałem się jak odpowiedzieć na proste pytanie: jak zaprosić dzieci w

przedszkolu, uczniów w szkole, nauczycieli i rodziców do aktywnego i świadomego zbierania zużytych

baterii. Proste? Teoretycznie tak, a w praktyce nie do końca. Mając postawione to pytanie szukałem

odpowiedzi. Zbieranie zużytych baterii musi stać się nawykiem. Zbieranie zużytych baterii musi być

modne. Dlatego postanowiłem o tym mówić nieustannie, przy każdej okazji, tak długo aż nabierzemy

nawyk zbierania, segregowania, czyli tzw. „odruchu Pawłowa” w tym temacie. To musi trwać latami.

Można zbierać cokolwiek dla idei, jest to bardzo szlachetne. Można również zbierać dla korzyści

materialnych, jest to również często spotykane. Ale jeżeli nie mamy żadnych korzyści materialnych to

zbieranie czegokolwiek jest trudniejsze. Należy w takim przypadku przekazać rzetelną wiedzę na ten

temat, dlaczego zbieramy np. zużyte baterie.

13

Jednym z elementów mojego programu jest pogadanka w szkołach i przedszkolach. Dopasowuję

sposób prowadzenia zajęć do wieku słuchaczy. W przedszkolach bawimy się w segregację

(niejednokrotnie na dywanie). Przychodzę na spotkanie z dziećmi z workiem pełnym „niespodzianek”,

a w środku znajdują się wybrane surowce wtórne (makulatura, plastik oraz szkło) i odpady

niebezpieczne (zużyte baterie, puszka po farbie, żarówka, toner itp.). W sposób prosty i przystępny

opowiadam dzieciom, że te odpady nie są dla nas do końca niebezpieczne, ale są naszymi

„przyjaciółmi”, że możemy je ponownie wykorzystać. A jak? To jest kolejna część zajęć.

Natomiast w szkołach prowadzę spotkania w poszczególnych klasach, a jak jest mała szkoła to

niejednokrotnie w np. w sali gimnastycznej. Posiadam własne nagłośnienie oraz sprzęt multimedialny

wraz z prezentacją. Przedstawiam młodym ludziom sens segregowania. Na początku mojej

prezentacji pokazuję jak wygląda składowisko odpadów jako ostatnie ogniwo gospodarki odpadami

najczęściej spotykane w naszym kraju, najtańsze, ale najgorsze. Składowisko odpadów jest naszym

„prezentem” dla przyszłych pokoleń. A znajdujące się na składowiskach odpady np. zużyte baterie

stanowią ogromne zagrożenie dla środowiska. I wtedy jest postawione pytanie: co zrobić aby

składowiska zapełniały się pomału? W czasie prezentacji omawiam między innymi historię ogniw

galwanicznych. Pokazuję poszczególne etapy recyklingu zużytych baterii, aby słuchacz miał

świadomość jak wygląda ten proces. Omawiam zasady eksploatacji ogniw galwanicznych. Co

znajduje się w środku i jak poszczególne pierwiastki chemiczne nam szkodzą jeżeli dostaną się do

naszego organizmu, krótko mówiąc jakim odpowiadają chorobom. Po wykładzie niejednokrotnie

wywiązuje się dyskusja, a czasem robię krótki konkurs (jak mam drobne nagrody). Na tej podstawie

kreuję pełny obraz uzasadnienia zbierania zużytych baterii.

Wiele razy byłem zapraszany do szkół na spotkania z rodzicami na tzw. wywiadówki. Uczestniczyłem

kilka razy w posiedzeniach rad pedagogicznych z krótką prelekcją, nieustannie proszę wszystkich,

których spotykam o zbieraniu zużytych baterii.

Przez cały czas spotkań nie używam słowa „śmieci” a jedynie odpady.

Największym skarbem są nauczyciele - koordynatorzy, ich zaangażowanie niejednokrotnie jest

fantastyczne i niestety nie zawsze docenione. Drugim ważnym ogniwem jest gmina, wsparcie

samorządu jest konieczne, nie tylko chodzi o finansowanie projektu, zakup nagród, ale przede

wszystkim wsparcie i akceptacja. Te urzędy, które wsparły program (finansowo również) są

postrzegane przychylnie przez mieszkańców.

Te działania muszą mieć wielu partnerów: placówki oświatowe, urzędy, firmy obsługujące odbiór

odpadów, koordynatorzy, wszyscy razem tworzą zespół, którego praca na końcu pokarze zamierzony

efekt.

Opracowałem dziewięć lat temu konkurs pn.: „Segreguj.pl”. Zbieranie zużytych baterii było dla mnie

priorytetowe choć to była zbyt mała oferta dla przedszkoli i szkół. Wiedziałem, że w placówkach

oświatowych zbiera się prawie wszystko (oprócz biomasy, chociaż wiele szkół wiejskich posiada

malutkie ogródki, gdzie są małe kompostowniki). Do konkursu wprowadziłem zbiórkę makulatury i

puszek aluminiowych. Makulatura oraz puszki aluminiowa są sprzedawane do punktów skupu, czyli

14

przedszkole czy szkoła otrzymuje za to pieniądze. Natomiast zużyte baterie, które zbierane są

wyjątkowo chętnie mają w konkursie najwięcej punktów (istnieje wzór do obliczania punktów). Każda

placówka oświatowa jest zalogowana na stronie segreguj.pl i może na bieżąco korygować swoje

wyniki zbiórek. Ten pomysł okazał się bardzo dobry.

W tym roku szkolnym zasięg konkursu obejmie województwo opolskie.

Konkurs, pod patronatem Marszałka Województwa, Starosty, Burmistrza, Wójta zakłada opracowanie,

wdrożenie i przeprowadzenie programu edukacyjno – informującego o konieczności zbiórki surowców

wtórnych na terenie miasta i gminy wraz z praktyczną zbiórką (makulatury, zużytych baterii i puszek

aluminiowych) we wszystkich placówkach oświatowych. Konkurs odbywać się będzie od października

do końca maja każdego roku (konkurs cykliczny).

Finał i wręczenie nagród: czerwiec każdego roku. Nagrody fundują poszczególne Urzędy.

Do projektu zostały wydrukowane materiały informacyjno – edukacyjne: między innymi plakat

„segreguj.pl”. Każda placówka oświatowa otrzyma planer, do zapisywania wyników zbiórki –

(makulatura, puszki aluminiowe, zużyte baterie). Plakaty „Zbiórka zużytych baterii”, informujące o

konieczności zbiórki odpadów niebezpiecznych – w tym przypadku baterii. Zeszyt A4, 16 stron dla

nauczyciela – koordynatora do zapisywania wyników zbiórek w placówce oświatowej. Ulotka dla

dziecka w przedszkolu i ucznia w szkole do indywidualnego wpisywania wyników zbiórki zużytych

baterii. Jest to indywidualny składnik, który zwiększy ilość zebranych zużytych baterii.

Do dyspozycji koordynatora i dla dobrego przekazu informacji istnieje strona internetowa pn.:

segreguj.pl – umieszczam tam wszelkie informacje o programie (wyniki zbiórek, harmonogramy

odbioru, regulaminy dla poszczególnych gmin, prawo lokalne, punkty skupu surowców wtórnych, akcje

ekologiczne i inne informacje).

Efekt przychodzi po czasie. W 2006 roku zorganizowałem pierwszą edycję konkursu w Opolu. Przez

te lata systematycznie pracowałem na podniesienie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieży a

przez nich i dorosłych. Dla przykładu w 2012 roku zebraliśmy 4 tony zużytych baterii tylko w samym

Opolu w placówkach oświatowych. To był wynik całorocznej pracy. Dziesiątki godzin rocznie

pogadanek, spotkań, rozmów z koordynatorami daje wspaniały efekt. Od kilku lat robię mój program w

kilku miastach i gminach woj. opolskiego i dolnośląskiego.

No to … do roboty!!!

Z ekologicznym pozdrowieniem

Marek Łabno

EKO-EDUKACJA

kom. 604 18 88 83

www.segreguj.pl

biuro@eko-edu.pl

Opole

15

Założenia projektu Szkolne Centrum Recyklingu (SCR) oraz konkursu; Korzystanie z nowoczesnych metod i platformy edukacyjnej stworzonej na potrzeby projektu SCR Beata Bartosiak Szkolne Centrum Recyklingu to przede wszystkim Kampania Edukacyjna prowadzona przez Fundację Odzyskaj Środowisko, której statutowym działaniem jest promowanie ekologii oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; popularyzowanie idei recyclingu oraz wpływanie na podnoszenie świadomości ogółu społeczeństwa. Kampanią Edukacyjną Szkolne Centrum Recyklingu objęte zostaną Placówki Oświatowe wszystkich szczebli nauczania z terenu Gmin objętych systemem ELEKTRYCZNE ŚMIECI oraz Placówki Oświatowe obsługiwane przez Partnerów Fundacji. Uczestnicy Kampanii Edukacyjnej SCR będą mogli korzystać z materiałów informacyjnych, edukacyjnych oraz będą zapraszani przez Fundację i jej Partnerów do udziału w przedsięwzięciach o różnym zasięgu i zakresie. Na potrzeby projektu Szkolne Centrum Recyklingu stworzona została strona internetowa www.szkolnecentrurecyklingu.pl

. Strona podzielona jest na kilka stref, m. in: Strefa Ucznia, Strefa Nauczyciela, Strefa Szkoły, do których dostęp jest pełny (po zalogowaniu) lub ograniczony (dla niezalogowanych użytkowników).

Strefa ucznia to materiały edukacyjne, ciekawostki, wydarzenia, przydatne linki, quizy. Strefa Nauczyciela to bezpłatne materiały edukacyjne i informacyjne. W ramach Kampanii organizowane będą Konferencje, Konkursy, Akcje, które mogą posłużyć do przygotowania zajęć dla dzieci i młodzieży. Strefa szkoły to materiały dotyczące SCR oraz wyszukiwarka Placówek Oświatowych i ich unikalnych EKONUMERÓW. Placówka zgłasza swój udział w Kampanii poprzez Szkolnego Koordynatora za pośrednictwem Formularza Zgłoszeniowego na: www.szkolnecentrumrecyklingu.pl Po aktywacji zgłoszenia otrzymacie Państwo dostęp do wszystkich materiałów edukacyjnych oraz do prowadzonych Konkursów i Akcji. W terminie 25 września – 8 listopada 2013 realizowany będzie Konkurs „Współpraca kluczem do ochrony środowiska - SZKOLNE CENTRUM RECYKLINGU” Konkurs jest elementem Kampanii Edukacyjnej Szkolne Centrum Recyklingu i jest współfinansowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego, firmę MB Recycling oraz spółkę not for profit ELEKTRYCZNE ŚMIECI. Uczestnikami Konkursu mogą być Placówki Oświatowe wszystkich szczebli nauczania, w województwie świętokrzyskim. Szkoły objęte niniejszym konkursem, zgodnie z prowadzoną przez Fundację Kampanią Edukacyjną „Szkolne Centrum Recyklingu” otrzymują dostęp do materiałów edukacyjno-informacyjnych oraz dostęp do panelu obsługującego Konkurs. Przebieg Konkursu Biorąc pod uwagę założony cel kampanii (praktyczne zastosowanie wiedzy Uczestników uzyskanej w ramach Kampanii Edukacyjnej) i planowany efekt ekologiczny (zebranie i przekazanie do recyklingu jak największej ilości odpadów), ocenie konkursowej podlegać będą cztery Kategorie Konkursowe:

A - Działania Edukacyjne ; B- Quiz wiedzy ekologicznej; C- Masa zebranych ELEKTRYCZNYCH ŚMIECI; D- Masa zebranych zużytych Baterii

Placówka Oświatowa może otrzymać maksymalnie 10 punktów, za każdą kategorię konkursową (max 40 punktów)

16

Kategoria Konkursowa A - Działania Edukacyjne Powołana przez Fundację Komisja oceniać będzie przedsięwzięcia realizowane w trakcie trwania Konkursu przez Nauczycieli, uczniów, rodziców oraz ich współpracę z JST. Podstawą do oceny będzie przesłany przez Placówkę Oświatową Raport z przeprowadzonych działań.

Raport należy nadesłać drogą elektroniczną, email: scr@odzyskajsrodowisko.pl Raport może być opracowany w pliku: Word, PDF – maksymalnie 3 strony A4, PowerPoint maksymalnie 18 slajdów lub maksymalnie 10 minutowy film. Termin nadesłania: 8 listopada 2013 Kategoria Konkursowa B - quiz wiedzy ekologicznej Fundacja na stronie www.szkolnecentrumrecyklingu.pl w zakładce Strefa Ucznia zamieści quizy. Każde prawidłowe rozwiązanie zadań przez uczniów i sympatyków szkoły (rodziców, wujostwa, sąsiadów, znajomych z wakacji) oraz podanie EKONUMERU Szkoły spowoduje zapisanie kolejnego Punktu na koncie Szkoły. Maksymalna ilość punktów tj. 10 otrzyma Placówka, której EKONUMER będzie podawany najczęściej. W tej Kategorii możliwe jest uzyskanie nagród indywidualnych przez Uczniów. Zadania konkursowe zostaną zamieszczone w 41 i 43 tygodniu roku (tj. od 7 do 20 października 2013 r.). Dziesięciu (10) Uczniów w każdej turze, którzy najszybciej udzielą poprawnej odpowiedzi, podadzą EKONUMER Szkoły oraz Imię, Nazwisko i klasę – otrzymają nagrody Kategoria Konkursowa C- Masa zebranych ELEKTRYCZNYCH ŚMIECI oraz Kategoria Konkursowa D- Masa zebranych zużytych Baterii Zgodnie z artykułem 45 ustawy o odpadach zbieranie odpadów w szkole nazywane jest nieprofesjonalną działalnością w zakresie zbierania odpadów i jest zwolnione z uzyskania zezwolenia na zbieranie oraz wpisu do rejestru marszałka, wymagane jest natomiast podpisanie umowy ze profesjonalnym zbierającym. Druk takiej Umowy jest do porania na stronie www.szkolnecentrumrecyklingu.pl należy wydrukować, podpisać (Dyrektor lub Kierownik Placówki) i jeden egzemplarz przesłać na adres: Fundacja Odzyskaj Środowisko, Czarnowska 56, 26-065 Piekoszów. W Konkursie masę zebranych ELEKTRYCZNYCH ŚMIECI i ZUŻYTYCH BATERII przeliczamy na 1 ucznia, wiec równe szanse mają wszystkie Placówki Oświatowe. Placówki Oświatowe zgłaszają planowane Akcje zbiórki ELEKTRYCZNYCH ŚMIECI. Zgłoszenia należy dokonywać wyłącznie przez stronę www.szkolneczentrumrecyklingu.pl (po zalogowaniu) w dniach 25 września – 4 października lub z dwutygodniowym wyprzedzeniem przed planowaną akcją zbiórki. Zbiórki jednodniowe jak i kilkudniowe można realizować od 7 października do 8 listopada 2013. Zbiórce podlega, każdy sprzęt elektryczny i elektroniczny, który spełnia wymagania ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. W celu zapewnienia sprawnego odbioru odpadów ze szkoły, terminy planowanych finałów zbiórek będzie weryfikować Fundacja. Placówka Oświatowa otrzyma pojemnik na ZUŻYTE BATERIE, po zapełnieniu pojemnika, zgłasza potrzebę odbioru baterii poprzez stronę www.szkolnecentrumrecyklingu.pl. Szkoła może zgromadzić większą ilość baterii i dopiero wtedy zgłosić potrzebę odbioru, jednak nie później niż do 31 października. Odbiory będą realizowane do 8 listopada, w ramach Konkursu w każdej Szkole odbiór będzie realizowany jeden raz. Po zakończeniu Konkursu, rekomendujemy dalsze prowadzenie przez Placówki zbiórki baterii oraz ELEKTRYCZNYCH ŚMIECI i przekazywanie ich do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) lub w przypadku zebrania jednorazowo co najmniej 100 kg zalecamy bezpośrednie zgłoszenie do Fundacji W Kategoriach Ci D punktowane będzie 10 (dziesięć) najlepszych wyników, w skali od 1 (najniższy) do 10 (najwyższy). Podsumowanie Konkursu i Nagrody

I miejsce - pomoce naukowe odpowiednie do szczebla nauczania o wartości i koszcie dostawy nie przekraczającej łącznie 1500 zł brutto; II miejsce - pomoce naukowe odpowiednie do szczebla nauczania o wartości i koszcie dostawy nie przekraczającej łącznie 1100 zł brutto;

17

III miejsce - pomoce naukowe odpowiednie do szczebla nauczania o wartości i koszcie dostawy nie przekraczającej łącznie 900 zł brutto; IV miejsce - pomoce naukowe odpowiednie do szczebla nauczania o wartości i koszcie dostawy nie przekraczającej łącznie 800 zł brutto; V miejsce - pomoce naukowe odpowiednie do szczebla nauczania o wartości i koszcie dostawy nie przekraczającej łącznie 700 zł brutto;

W Kategorii Konkursowej B - w konkursie indywidualnym dla uczniów zostanie przyznanych 20 równorzędnych nagród o wartości 100 zł brutto każda. Dlaczego zachęcamy Placówki Oświatowe do zbierania odpadów w postaci zużytych baterii i zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego ? Odpowiedzi na to pytanie jest kilka: Zgodnie z raportem o funkcjonowaniu systemu gospodarki zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w 2012 ilość wprowadzonego (sprzedanych na terenie Polski) sprzętu to ponad 481 tys. ton, a jako kraj zebraliśmy 157 tys. ton (32,66 %). Ten sprzęt to nie tylko lodówki, pralki, telewizory ale również zabawki, komputery, telefony wszystko to co nasze dzieci i młodzież używa na co dzień. W 2012 roku to 51 936 ton sprzętu teleinformatyczny i telekomunikacyjny (komputery, urządzenia kopiujące, drukujące, telefony), 8 188 ton zabawek, sprzętu sportowego i rekreacyjnego to jest ponad 200 pełnych kolejowych wagonów towarowych lub prawie 400 TIR-ów. W większości użytkowanych przez młodzież sprzętach zainstalowane są baterie lub akumulatory, a to kolejne tysiące ton odpadu – w 2011 w Polsce sprzedano ponad 9 997 ton baterii i akumulatorów przenośnych. Odpady zużytego sprzętu i zużytych baterii to odpad niebezpieczny dla środowiska, dla nas i naszych dzieci ale to również „źródło” surowców. W każdej baterii i każdym sprzęcie są różne metale: cynk, lit, mangan, kadm, nikiel, miedź, srebro. Najpopularniejsze baterie to baterie cynkowo-węglowe, cynkowo-manganowe, cynkowo-powietrzne (5,5 tys. ton), w których cynk stanowi ok. 19 % tj. 1 tona baterii = 190 kg cynku, w skali całego kraju to ponad 1 000 Mg (ton) tego cennego surowca. Czy warto, angażować Państwa, dzieci, rodziców i całe gminy do wytężonej pracy przy zbieraniu Elektrycznych Śmieci i Baterii – my uważamy, że TAK- warto! Dlaczego? Ilość produkowanych urządzeń elektrycznych i elektronicznych i ilość użytkowanych przez nas baterii stale rośnie. To dlatego MUSIMY razem zadbać o prawidłowe zagospodarowanie takich urządzeń i baterii po zakończeniu ich użytkowania. Będzie to możliwe wyłącznie wtedy, gdy wykształcimy odpowiednie NAWYKI. Projekt Szkolne Centrum Recyklingu ma za zadanie, w pierwszym rzędzie wpoić wiedzę na temat prawidłowego postępowania z elektrycznymi śmieciami i zużytymi bateriami, a następnie dać rozwiązania w celu wykształcenia właściwych nawyków. Współdziałając RAZEM z placówkami oświatowymi, organizacjami pozarządowymi i samorządami możemy osiągnąć swój cel, czyli WYKSZTAŁCIĆ EKOLOGICZNIE młodzież i dzieci.

Beata Bartosiak – od dziesięciu lat związana z budowaniem i rozwijaniem ogólnopolskiego programu zbiórki odpadów niebezpiecznych, jakim są zużyte baterie i akumulatory. Doświadczenie we współpracy z Placówkami Oświatowymi, Jednostkami Samorządu Terytorialnego, firmami gospodarki odpadami. Ukończyła Wydział Inżynierii Środowiska na Politechnice Warszawskiej. Posiada uprawnienia doradcy do spraw transportu towarów niebezpiecznych (DGSA). W Fundacji Odzyskaj Środowisko na stanowisku Kierownik Projektu odpowiedzialna za projekt Szkolne Centrum Recyklingu.

18

Eco NOTATKI

19

Fundacja Odzyskaj Środowisko Kielce, ul. Głowackiego 4a/15

Adres do korespondencji: Piekoszów, ul. Czarnowska 54

E-mail: kontakt@odzyskajsrodowisko.pl, scr@odzyskajsrodowisko.pl

www.odzyskajsrodowisko.pl

www.szkolnecentrumrecyklingu.pl