konczyna gorna i dolna_2013_2lam.indd

Publikacja objęta jest prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie zabronione. Publikacja przeznaczona jedynie dla klientów indywidualnych. Zakaz rozpowszechniania i udostępniania serwisach bibliotecznych

RECENZENTProf. dr hab. med. Janina Sokołowska-Pituchowa

PROJEKT OKŁADKIMarcin BruchnalskiNa okładce preparat anatomiczny ze zbiorów Muzeum Anatomii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium MedicumFot. Jacenty Urbaniak

OPRACOWANIE GRAFICZNE RYCINJacenty UrbaniakJerzy Walocha

© Copyright by Jerzy Walocha, Janusz Gorczyca& Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoWydanie I, Kraków 2013All rights reserved

Nowa edycja Anatomii Prawidłowej Człowieka jest kontynuacją i rozwinięciem poprzednich wydań serii podręczników pod redakcją prof. Andrzeja Skawiny. Wprowadzono niezbędne poprawki merytoryczne i całość wzbogacono o nomenklaturę anglojęzyczną.

Niniejszy utwór ani żaden jego fragment nie może być reprodukowany, przetwarzany i rozpowszechniany w jakikolwiek sposób za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicz-nych, kopiujących, nagrywających i innych oraz nie może być przechowywany w żadnym systemie informatycznym bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawcy.

ISBN 978-83-233-3576-4

www.wuj.pl

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83Dystrybucja: tel. 12-631-01-97, tel./fax 12-631-01-98tel. kom. 506-006-674, e-mail: [email protected]: PEKAO SA, nr 80 1240 4722 1111 0000 4856 3325


Pamięci Profesora

dr. hab. med. Andrzeja Skawiny


SPIS TREŚCIKOŃCZYNA GÓRNA

Okolice kończyny górnej .......................................................................................................................... 13Mięśnie powierzchowne klatki piersiowej ......................................................................................... 14Mięśnie powierzchowne grzbietu ......................................................................................................... 16Mięśnie obręczy barkowej ........................................................................................................................ 18Tętnica podobojczykowa .......................................................................................................................... 20Splot ramienny ............................................................................................................................................. 23Dół pachowy ................................................................................................................................................. 25Węzły chłonne dołu pachowego ........................................................................................................... 28Część podobojczykowa splotu ramiennego ..................................................................................... 30Tętnica pachowa .......................................................................................................................................... 31Nerw pachowy .............................................................................................................................................. 32Gałęzie krótkie splotu ramiennego ....................................................................................................... 33Ramię ............................................................................................................................................................... 35

Rowek przyśrodkowy i boczny mięśnia dwugłowego ramienia ......................................... 35Żyły powierzchowne kończyny górnej ................................................................................................ 37Mięśnie ramienia .......................................................................................................................................... 40

Grupa przednia mięśni ramienia ..................................................................................................... 40Grupa tylna mięśni ramienia ............................................................................................................ 41

Powięź ramienia ........................................................................................................................................... 41Tętnica ramienna ......................................................................................................................................... 42Nerw mięśniowo-skórny ........................................................................................................................... 44Nerw pośrodkowy ....................................................................................................................................... 46Nerw łokciowy .............................................................................................................................................. 49Nerw promieniowy ..................................................................................................................................... 53Nerw skórny przyśrodkowy ramienia ................................................................................................... 57Nerw skórny przyśrodkowy przedramienia ....................................................................................... 57Pęczki naczyniowo-nerwowe ramienia ............................................................................................... 57Dół łokciowy .................................................................................................................................................. 58Tętnica promieniowa i łokciowa ............................................................................................................. 60Sieć stawu łokciowego .............................................................................................................................. 62Mięśnie przedramienia .............................................................................................................................. 64

Grupa przednia mięśni przedramienia ......................................................................................... 64Powięź przedramienia ............................................................................................................................... 68Kanał nadgarstka ......................................................................................................................................... 70Sieć dłoniowa nadgarstka ........................................................................................................................ 72Unaczynienie tętnicze powierzchni dłoniowej ręki ........................................................................ 74

Łuk dłoniowy powierzchowny ........................................................................................................ 74Łuk dłoniowy głęboki ......................................................................................................................... 74

Unaczynienie tętnicze grzbietu ręki ..................................................................................................... 76Mięśnie dłoni ................................................................................................................................................. 76

Mięśnie kłębu ........................................................................................................................................ 76Mięśnie kłębika ..................................................................................................................................... 77Mięśnie środkowe ręki ........................................................................................................................ 78


8

Powięzie ręki .................................................................................................................................................. 80Okolica grzbietowa przedramienia ....................................................................................................... 81

Grupa boczna mięśni przedramienia ............................................................................................ 81Grupa tylna mięśni przedramienia ................................................................................................ 82

Przedziały prostowników .......................................................................................................................... 86Pęczki naczyniowo-nerwowe przedramienia ................................................................................... 87Tabakierka anatomiczna ........................................................................................................................... 88Sieć grzbietowa nadgarstka .................................................................................................................... 88Schemat układu chłonnego kończyny górnej .................................................................................. 89Unerwienie czuciowe kończyny górnej .............................................................................................. 90Wpływ głównych mięśni na ruchy w stawach kończyny górnej ................................................ 92Badanie palpacyjne tętna na kończynie górnej ............................................................................... 95Zakres ruchów w stawach kończyny górnej ...................................................................................... 96

KOŃCZYNA DOLNAOkolice kończyny dolnej ........................................................................................................................... 99Mięśnie miednicy ......................................................................................................................................... 100Tętnica biodrowa wspólna ....................................................................................................................... 103Tętnica biodrowa zewnętrzna ................................................................................................................. 104Tętnica biodrowa wewnętrzna ............................................................................................................... 105Splot krzyżowy ........................................................................................................................................ 107Okolica pośladkowa ..................................................................................................................................... 113Splot lędźwiowy ............................................................................................................................................ 116Kanał zasłonowy ........................................................................................................................................... 123Rozstęp naczyń .............................................................................................................................................. 124Kanał udowy ................................................................................................................................................... 126Rozstęp mięśni ............................................................................................................................................... 126Węzły chłonne pachwinowe ..................................................................................................................... 127Trójkąt udowy ................................................................................................................................................ 129Tętnica udowa ................................................................................................................................................ 131Żyła odpiszczelowa ...................................................................................................................................... 132Żyła odstrzałkowa ......................................................................................................................................... 134Powięź biodrowa .......................................................................................................................................... 135Powięź szeroka .............................................................................................................................................. 135Grupa przednia mięśni uda ....................................................................................................................... 138Grupa przyśrodkowa mięśni uda ............................................................................................................ 140Kanał przywodzicieli .................................................................................................................................... 141Grupa tylna mięśni uda .............................................................................................................................. 143Dół podkolanowy ......................................................................................................................................... 145Grupa tylna mięśni podudzia ................................................................................................................... 147Nerw piszczelowy ......................................................................................................................................... 152Tętnica podkolanowa .................................................................................................................................. 153Sieć stawowa kolana .................................................................................................................................... 154Tętnica piszczelowa tylna .......................................................................................................................... 157Powięź goleni ................................................................................................................................................. 158Nerw łydkowy ................................................................................................................................................ 159Kanał kostki przyśrodkowej ...................................................................................................................... 160


9

Mięśnie stopy ................................................................................................................................................. 161Tętnica podeszwowa przyśrodkowa ..................................................................................................... 164Tętnica podeszwowa boczna ................................................................................................................... 164Nerw podeszwowy przyśrodkowy ......................................................................................................... 166Nerw podeszwowy boczny ....................................................................................................................... 166Mięśnie grupy przedniej podudzia ........................................................................................................ 167Tętnica piszczelowa przednia ................................................................................................................... 169Nerw strzałkowy wspólny .......................................................................................................................... 169Nerw strzałkowy głęboki ........................................................................................................................... 171Mięśnie grupy bocznej podudzia ........................................................................................................... 172Nerw strzałkowy powierzchowny .......................................................................................................... 174Tętnica grzbietowa stopy ........................................................................................................................... 175Tętnica łukowata ........................................................................................................................................... 177Schemat układu chłonnego kończyny dolnej .................................................................................... 181Zaopatrzenie czuciowe kończyny dolnej ............................................................................................. 182Zestawienie wpływu poszczególnych mięśni kończyny dolnej na ruchyw stawach ........................................................................................................................................................ 186Pęczki naczyniowo-nerwowe kończyny dolnej ................................................................................. 187Badanie tętna na tętnicach kończyny dolnej ..................................................................................... 187Zakres ruchomości w poszczególnych stawach kończyny dolnej .............................................. 188Rozwój kończyn ............................................................................................................................................ 189

Piśmiennictwo ...................................................................................................................................................... 201Spis rycin ................................................................................................................................................................. 203


KOŃCZYNA GÓRNA(upper limb, extremitas superior)


OKOLICE KOŃCZYNY GÓRNEJ(regions of upper limb, regiones membri superioris)

Wśród okolic kończyny górnej wyróżniamy:• Okolicę naramienną (deltoid region, regio deltoidea).• Okolicę pachową (axillary region, regio axillaris) i dół pachowy (axillary

fossa, fossa axillaris).• Ramię (arm, brachium).• Łokieć (elbow, cubitus).• Przedramię (forearm, antebrachium).• Nadgarstek (wrist, carpus).• Rękę (hand, manus).

W zakresie ramienia wyróżniamy: okolicę ramieniową przednią i tylną (anterior and posterior regions of arm, regio brachialis anterior et posterior). Łokieć dzielimy na okolicę łokciową przednią i tylną (anterior and posterior cubital region, regio cubiti anterior et posterior); wyróżniamy tu także dół łokciowy (cubital fossa, fossa cubiti). W przedramieniu wydzielamy okolicę przedramieniową przednią i tylną (an-terior and posterior region of forearm, regio antebrachii anterior et posterior) oraz brzeg promieniowy i łokciowy (radial and ulnar border, margo radialis et ulnaris). Nadgarstek dzielimy na okolicę nadgarstkową przednią i tylną (anterior and posterior region of wrist, regio carpalis anterior et posterior). Wreszcie w obrębie ręki wyróżniamy grzbiet ręki (dorsum of hand, dorsum manus) oraz dłoń (palm of hand, palma manus), kłąb (thenar) i kłębik (hypothenar), śródręcze (metacarpus) i palce (fingers, digiti).

Wśród palców wyróżniamy:• Kciuk (thumb, pollex).• Palec wskazujący (index).• Palec środkowy (middle finger, digitus medius).• Palec obrączkowy (ring finger, digitus annularis).• Palec najmniejszy (little finger, digitus minimus).Każdy z palców posiada powierzchnię dłoniową i grzbietową (palmar and dorsal

surfaces of fingers, facies digitalis ventralis et dorsalis).

Mięśnie łączące wolną kończynę górną lub jej obręcz z tułowiem możemy podzielić na kilka grup.


14

MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE KLATKI PIERSIOWEJ(superfi cial muscles of thorax, musculi superfi ciales thoracis)

1. Mięsień piersiowy większy (musculus pectoralis major) – składa się z trzech części.

• Część obojczykowa przyczepia się do przyśrodkowej połowy obojczyka.• Część mostkowo-żebrowa przyczepia się na błonie przedniej mostka i do chrzą-

stek żeber I–VI.• Część brzuszna dochodzi do blaszki przedniej pochewki mięśnia prostego brzu-

cha (musculus rectus abdominis).Przyczep końcowy znajduje się na grzebieniu guzka większego kości ramiennej

(crest of greater tubercle, crista tuberculi majoris humeri).

Czynność:Przywodzi, zgina i obraca ramię do wewnątrz w stawie ramiennym; opuszcza podniesione ramię; pociąga łopatkę do przodu; jest także dodatkowym mięśniem wdechowym.

Unerwienie:Nerwy piersiowe przednie – przyśrodkowy i boczny (anterior thoracic nerves: medial and lateral pectoral nerves, nervi thoracici anteriores – medialis et lateralis).

Część obojczykowa jest oddzielona od mostkowo-żebrowej przez rowek między-piersiowy (interpectoral sulcus, sulcus interpectoralis). Brzeg dolny mięśnia tworzy tzw. fałd pachowy przedni (anterior axillary fold, plica axillaris anterior). Brzeg górny mięśnia jest oddzielony od brzegu przyśrodkowego mięśnia naramiennego (deltoid muscle, musculus deltoideus) przez rowek naramienno-piersiowy (del-topectoral groove, sulcus deltoideopectoralis), który ku górze kończy się poniżej obojczyka trójkątem naramienno-piersiowym (deltopectoral triangle, trigonum deltoideopectorale).

W zawartości trójkąta znajdują się:• Końcowy odcinek żyły odpromieniowej (cephalic vein, vena cephalica),

która przebija powięź obojczykowo-piersiową (clavipectoral fascia, fascia clavipectoralis) i uchodzi do żyły pachowej (axillary vein, vena axillaris) lub żyły podobojczykowej (subclavian vein, vena subclavia).

• Towarzyszące żyle naczynia chłonne powierzchowne i niestale występujący węzeł chłonny naramienno-piersiowy (deltopectoral lymph node, nodus lymphaticus deltoideopectoralis).

• Tętnica piersiowo-barkowa (thoracoacromial artery, arteria thoracoacro-mialis) wraz z gałęziami: barkową (ramus acromialis), naramienną (deltoid branch, ramus deltoideus), obojczykową (clavicular branch, ramus clavicu-laris) i piersiowymi (pectoral branches, rami pectorales) oraz towarzyszące naczynia żylne.


PIŚMIENNICTWO

1. Aleksandrowicz R., Gielecki J., Gacek W.: Anatomia topograficzna. Przewodnik do ćwiczeń prosektoryjnych polsko-angielski. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

2. Aleksandrowicz R., Gołąb B., Narkiewicz O.: Mianownictwo anatomiczne. PZWL, Warszawa 1989.

3. Aleksandrowicz R., Gielecki J., Gacek W.: Słownik mian anatomicznych łacińsko--polsko-angielski. PZWL, Warszawa 1997.

4. Bartel H.: Embriologia. PZWL, Warszawa 1999.5. Bochenek A.: Anatomia człowieka; T. I. Anatomia ogólna, kości, stawy i więzadła,

mięśnie. Pod red. W. Łasińskiego. PZWL, Warszawa 1990.6. Bochenek A.: Anatomia człowieka; T. III. Układ naczyniowy. Pod red. W. Łasińskiego.

PZWL, Warszawa 1993.7. Bochenek A.: Anatomia człowieka; T. V. Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwo-

wy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów. Pod red. W. Łasińskiego. PZWL, Warszawa 1989.

8. Burton R. I.: The Hand – examination and diagnosis. American Society for Surgery of the Hand. Churchill Livingstone, Edinburgh, London, Melbourne and New York 1983.

9. Chung K.W.: Gross Anatomy. 3rd edition. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1995.

10. Fix J.D., Dudek R.W.: Embryology. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1994.

11. Jakimowicz W.: Neurologia kliniczna w zarysie. PZWL, Warszawa 1987.12. Lippert H.: Anatomia; T. 2. Wydanie I polskie pod redakcją R. Aleksandrowicza. Wy-

dawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1998.13. Moore K.L., Persaud T.V.N.: The Developing Human. Clinically Oriented Embry-

ology. W.B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto, Montreal, Sydney, Tokio 1998.

14. Sadler T. W.: Medical embryology. Williams & Wilkins, Baltimore, Philadelphia, Hong Kong, London, Munich, Sydney, Tokyo 1990.

15. Sokołowska-Pituchowa J.: Anatomia człowieka. PZWL, Warszawa 1988.16. Urbanowicz Z.: Anatomia człowieka. Słownik encyklopedyczny. Lublin 2000.17. Whitemore I.: Terminologia Anatomica. IFAA, FCAT, Georg Thieme Verlag, Germany,

1998.18. Williams P.L., Warwick R., Dyson M., Bannister L.W.: Gray’s Anatomy. 27th edition.

Churchill Livingstone. Edinburgh, London, Melbourne and New York 1989.19. Woźniak W.: Anatomia człowieka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław

2001.


REDAKTORDorota Węgierska

KOREKTAKatarzyna Jagieła

SKŁAD I ŁAMANIEHanna Wiechecka

Wydawnictwo Uniwersytetu JagiellońskiegoRedakcja: ul. Michałowskiego 9/2, 31-126 Krakówtel. 12-631-18-81, 12-631-18-82, fax 12-631-18-83


konczyna gorna i dolna_2013_2lam.indd

Documents

Transcript of konczyna gorna i dolna_2013_2lam.indd