Koncepcija za matura i za zavrsen ispit vo srednoto obrazovanie so ...
Transcript of Koncepcija za matura i za zavrsen ispit vo srednoto obrazovanie so ...
DR@AVEN ISPITEN CENTAR
- IZMENI I DOPOLNUVAWA -
Skopje, 2009
K O N C E P C I J A
ZA MATURA I ZA ZAVR[EN ISPIT
VO SREDNOTO OBRAZOVANIE
SO ^ETIRIGODI[NO TRAEWE
VO REPUBLIKA MAKEDONIJA
Rabotna grupa za izrabotka na Koncepcijata:Rakovoditel: d-r Laste Spasovski^lenovi: Bojana Naceva
d-r Goce Kolarovskim-r Gorica Mickovska\or|i Andreevskid-r Nase KondovskiGordana Trajkova-KostovskaKrste Vasilevskim-r Beti LamevaAgim Ru{itiLirie RexepiVioleta GrujevskaTraj~e \or|ijevskiSne`ana DimovskaTawa Andonova - MitrevskaKiril ]amilov
Rabotna grupa za izmeni i dopolnuvawa na Koncepcijata:Katica Spasovska - Bin~eva\or|i Andreevski
vo sorabotka so sovetnicite od Dr`avniot ispiten centar, Birotoza razvoj na obrazovanieto i Centarot za stru~no obrazovanie iobuka.
Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit vo javnoto sredno obra-zovanie vo Republika Makedonija e predlo`ena od Dr`avniot ma -turski odbor i usvoena so re{enie na ministerot za obrazovanie inauka, br. 11-6099/2 od 10.10.2005 godina.
Izmenite i dopolnuvawata na Koncepcijata za matura i za zavr{enispit vo srednoto obrazovanie so ~etirigodi{no traewe vo Repub -lika Ma ke do nija se usvoeni so re{enie na ministerot za obrazo-vanie i nauka, br. 11-4074/2-09 od 14.01.2010 godina.
3
1. PRI^INI ZA INOVIRAWE NA ISPITITENA KRAJOT OD SREDNOTO OBRAZOVANIE
2. POJDOVNI OSNOVI ZA KONCIPIRAWE NA ISPITITE NA KRAJOT OD ^ETIRI -GODI[NOTO SREDNO OBRAZOVANIE
3. VIZIJA ZA MATURATA I ZA ZAVR[NIOTISPIT3.1. Celi na maturata i na zavr{niot ispit3.2. O~ekuvani pridobivki
4. MODELI NA ISPITI4.1. Dr`avna matura vo gimnaziskoto
obrazovanie4.2. U~ili{na matura vo gimnaziskoto
obrazovanie4.3. Dr`avna matura vo ~etirigodi{noto
sredno stru~no obrazovanie4.4. Zavr{en ispit vo ~etirigodi{noto
sredno stru~no obrazovanie4.5. Dr`avna matura vo srednoto
umetni~ko obrazovanie4.6. U~ili{na matura vo srednoto
umetni~ko obrazovanie
5. NA^IN NA OCENUVAWE
6. KRITERIUMI ZA IZBOR NA NASTAVNIPREDMETI ZA POLAGAWE MATURA IZAVR[EN ISPIT
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
SODR@INA
5
7
899
12
15
17
19
21
23
26
28
29
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
4
5
eformite vo srednoto obrazovanie vo Repu b -lika Makedonija zapo~naa so donesuvaweto
na noviot Zakon za sredno obrazovanie vo 1995 go -dina. Vo oktomvri 1996 godina bea usvoeni doku-mentite Programska struktura na srednoto obrazo-vanie i Obrazovni profili vo srednoto stru~ noobrazovanie.
Vo 1997 godina be{e podgotvena FARE - pro-gramata za reforma na srednoto stru~no obrazo-vanie i obuka vo Republika Makedonija, koja po~nada se realizira od u~ebnata 1999/2000 godina vo op -redelen broj sredni stru~ni u~ili{ta. Osnovna celna reformata be{e da se razvie sistem na srednostru~no obrazovanie i obuka naso~en kon barawa-ta na pazarot na trudot.
Noviot Nastaven plan i programite za gimna -ziskoto obrazovanie po~naa da se primenuvaat odu~ebnata 2001/2002 godina. Celta na promenite vogimnaziskoto obrazovanie be{e da se podignekvalitetot na gimnaziskoto obrazovanie so {to }ese ovozmo`i podobra podgotovka na u~enicite zapro dol`uvawe na obrazovanieto. Najzna~aen seg-ment od prome ni te vo Nastavniot plan i progra -mite e toa {to na u~e nicite im se dava pogolemamo`nost za izbor na nastavni predmeti {to }e giizu~uvaat. Pritoa celite vo programite primarno
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
PRI^INI ZA INOVIRAWE
NA ISPITITE NA KRAJOT
OD SREDNOTO OBRAZOVANIE
1
R
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
6
upatuvaat kon or ganizirawe na nastaven proces iu~ewe vo funk cija na razvoj na povisokite kogni-tivni sposobnosti, primena na znaewa i osposobu-vawe za do`i votno u~ewe.
Soglasno koncepciskite i sodr`inskite pro -meni na gimnaziskoto, ~etirigodi{noto stru~no ob -ra zovanie i umetni~koto obrazovanie, potrebni sei promeni vo ispitite na krajot od srednoto obra-zovanie. Potrebata od pro meni proizleguva i odvoo~enite slabosti na postojnite ispiti na krajotod srednoto obrazovanie koi nemaa povratno vli-janie na kvalitetot na ob razovniot proces i ne beadovolno dobra osnova za selekcija pri upis vovisokoto obrazovanie.
Voveduvaweto na centralizirani ispiti nakrajot od srednoto obrazovanie e vo funkcija nakon trola na kvalitetot i podobruvawe na kvali -tetot na srednoto obrazova nie. Rezultatite odpostigawata na u~enicite mo ̀ at da poslu`at kakoosnova za dijagnosticirawe na dobrite strani, no,vo isto vreme, i na slabosti te vo sistemot na sred-noto obrazovanie. Ovie soz nanija }e im poslu`atna kreatorite na obrazovna ta politika vo na{atazemja za planirawe na stra tegii i za prezemawe naaktivnosti vo funk cija na podobruvawe na kvali -tetot na obrazovanieto.
7
efiniraweto na konceptot za ispitite vo~etirigodi{noto sredno obrazovanie se ba -
zi ra na op{tite principi i celi vo novite pro-gramski dokumenti. Osnovnite principi vrz osno-va na koi se zasnovani predlo`enite re{enija zaispitite se:
� priod orientiran kon u~enikot;
� ispitite se integralen del na obrazov -niot proces;
� ispitite se pokazatel za postigawata vosrednoto obrazovanie;
� funkcionalno povrzuvawe na srednotoobrazovanie so visokoto obrazovanie i sopazarot na trudot.
Koncipiraweto na ispi ti te na krajot od ~e ti -ri godi{noto sredno obrazovanie se temeli na rea -lizacijata na probnite eks terni ispiti vo R. Ma ke -donija, kako i na soz na nija ta od vakvite ispiti vorazvienite evropski zemji.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
POJDOVNI OSNOVI
ZA KONCIPIRAWE NA ISPITITE
NA KRAJOT OD ^ETIRIGODI[NOTO
SREDNO OBRAZOVANIE
2
D
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
8
avr{uvaweto na srednoto obrazovanie kajnas, kako i vo najgolem broj zemji vo svetot,
se sovpa|a so polnoletstvoto, a pretstavuva i pres -vrtnica vo `ivotot na mladiot ~ovek. Po srednotoobrazovanie, toj se vklu~uva ili vo pazarot na tru -dot ili go prodol`uva svoeto akademsko obrazo -va nie na povisoko nivo.
Zatoa e potrebno srednoto obrazovanie da za -vr{uva so kompleksen ispit koj pretstavuva za vr{ -nica na dotoga{noto obrazovanie i e eden vid po -tvrda na sposobnosta na u~enikot za samostojno pro -dol`uvawe na li~niot i profesionalniot `i vot.
So ovoj dokument se utvrdeni {est modeli naispiti. Gimnaziskoto obrazovanie se zaokru`uvaso dr`avna matura ili so u~ili{na matura,~eti ri godi{ noto stru~no obrazovanie so dr`avnama tu ra ili so zavr{en ispit, a srednoto umet-ni~ko ob ra zo va nie so dr`avna matura ili sou~ili{na matura.
Voveduvaweto na vakvi ispiti vo srednotoobrazovanie ima za cel da go zgolemi kredibili -
VIZIJA ZA MATURATA
I ZA ZAVR[NIOT ISPIT
3
Z
3. 1. Celi na maturata i na zavr{niot ispit
9
tetot na diplomite za zavr{eno sredno obrazova -nie i povratno da vlijae na podigawe na kvalite-tot na obrazovanieto.
Pokonkretno, celite na ispitite se:
� podigawe na kvalitetot na srednotoobrazovanie;
� sledewe i kontrola na realizacijata nanastavnite programi (zasnovani na obra-zovni standardi na dr`avno nivo);
� steknuvawe diploma za zavr{eno srednoobrazovanie (zaokru`uvawe na obrazo-vanieto so ispit);
� selekcija za univerzitetskoto obrazovanie;
� informirawe na u~enicite, roditelite iobrazovnite institucii za postigawata nau~enicite dobieni preku validni i vero-dostojni merewa.
So implementacijata na ovaa Koncepcija seo~e ku va deka }e se nadminat najgolemiot del odsla bostite na postojnite ispiti na krajot na sred-noto ~etirigodi{no obra zo va nie, kako i na del odslabostite na sistemot na srednoto obra zo va nie.O~ekuvani pri do bivki od voveduvaweto na ovieispiti na krajot od srednoto obrazovanie se:
� Pogolem kvalitet na maturskite i na za -vr{ nite ispiti. Kvalitetot na ispitite}e se podobri preku zgolemeniot broj na is -
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
3. 2. O~ekuvani pridobivki
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
10
piti {to treba u~e ni cite da gi polagaat,oso beno vo dr`avnata matura, i preku na -so ~enosta na ispitnite celi da proveruva -at prete`no sposobnosti i kompetencii.Po go le miot obem na eksternost i transpa -rentnost vo iz ve duvaweto na ispitite }e jazgolemi objektivnosta na rezultatite koi}e gi postignat u~enicite.
� Podobra prifatenost na diplomite. Vo -ve du vaweto na ispiti so pogolem obem naeksternost i transparentnost od postojnite,}e pretstavuva os nova za pogolema doverbavo kvalitetot na steknatite znaewa i spo -sobnosti na u~enicite kako od strana nauniverzitetite, taka i od strana na ra bo to -dava~ite. Preku vakvite ispiti se o~ekuvastek natite diplomi, bez pogolemi proble-mi, da bidat prifateni ne samo vo na{atazemja, tuku i vo drugi zemji kade {to u~eni -cite bi sakale da se vrabotat ili da goprodol`at obrazovanieto.
� Nadminuvawe na dvojnite ispiti na kra-jot od srednoto obrazovanie. Osobena pri -dobivka za u~e nicite {to go prodol`uvaatobrazovanieto }e bi de toa {to tie nema dapolagaat poseben ispit za vlez na Uni ver -zitetot1 i }e bide olesneta nivnata pro-fesionalna orientacija.
1 Osven za fakultetite {to proveruvaat specifi~ni sposobnosti (pr. Fakultet za mu -zi~ki umetnosti, Fakultet za dramski umetnosti, Fakultet za fizi~ka kultura i dr.).
11
� Pokvalitetna selekcija za studii. Pred -lo ̀ e nite nastavni predmeti koi vleguvaatvo listata za dr`avna matura dobro }e goprognoziraat us pehot na u~eniciite na stu -diite.
� Podigawe na kvalitetot na srednoto ob -ra zovanie. Podigaweto na kvalitetot naispitite povratno }e vlijae na podigawe nakvalitetot na nastavata i u~eweto, a oso -be no na podigawe na ispitnata kultura voob razovanieto i nadminuvawe na subjektiv -nosta vo ocenuvaweto.
� Sozdavawe baza na validni i objektivnipodatoci. Preku zgolemuvaweto na eks ter -nosta na ispitite, definiranosta na pro-cedurite i pribiraweto na podatocite odispitite, na edno mesto }e se sozdade bazana validni i objektivni podatoci {to }emo`at da se koristat za analiza na sostoj -bite i obezbeduvawe na kvalitet vo siste-mot na srednoto obrazovanie.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
12
odelot na ispitite proizleguva od op{titeceli na obrazovanieto i e vo tesna vrska sokonceptot na srednoto obrazovanie, odnosno
so strukturata na nastavnite planovi i programi zagimnaziskoto, srednoto stru~no obrazovanie i sred -noto umetni~ko obrazovanie.
Nastavniot plan za gimnaziskoto obrazova -nie sodr`i zadol`itelni predmeti, zadol`i tel -no - izborni programi, izborni predmeti i pro ektniaktivnosti. Vaka strukturirano, gimnazisko to ob -ra zovanie, pred s¢, ima za cel da gi podgotvuvau~e ni cite za univerzitetski studii.
Vo srednoto stru~no obrazovanie vo momen -tot se realiziraat novi nastavni planovi i pro-grami i stari nastavni planovi i programi.
Nastavnite planovi za reformiranoto stru~ -no obrazovanie i obuka vo traewe od ~etiri godi-ni sodr`at nastavni predmeti od oblasta na op{ -to to obrazovanie, stru~noto obrazovanie (kade po -sebno mesto ima prakti~nata obuka), izbornata nas -tava i zadol`itelnite aktivnosti. Nastavnite pla -novi za stru~noto obrazova nie i obuka, koi ne se op -fa teni so reformata, sodr`at nastavni predmetiod oblasta na op{toto obrazovanie i stru~notoobrazovanie. Osnovnata cel na srednoto stru~noobrazovanie vo traewe od ~etiri godini e podgot -vuva we na u~enicite za vrabotuvawe, no i za pro -
MODELI NA ISPITI4
M
13
dol ̀ uvawe na nivnoto obrazova nie na visokoob -ra zovnite institucii.
Srednoto umetni~ko obrazovanie e refor -mirano i se realizira spored nov Nastaven plankoj sodr`i op{toobrazovni, stru~ni, izborni pred -meti i zadol`itelni izborni aktivnosti.
Ovaa Koncepcija gi sodr`i slednive vidoviispiti:
� dr`avna matura vo gimnaziskoto obra -zovanie;
� u~ili{na matura vo gimnaziskoto obra-zovanie;
� dr`avna matura vo srednoto stru~noobrazovanie;
� zavr{en ispit vo srednoto stru~no obra-zovanie;
� dr`avna matura vo srednoto umetni~koobrazovanie.
� u~ili{na matura vo srednoto umetni~koobrazovanie.
Vo dr`avnata matura e ponaglasena selektiv -nata, a vo u~ili{nata matura i vo zavr{niot ispitsertifikatnata uloga. Vo predlo`enata Koncep -ci ja e obezbedena dovolno dobra povrzanost me|uu~i li{ nata matura i zavr{niot ispit, koi }e giorganiziraat i spro ve duvaat u~ili{tata, i dr`av -na ta matura, koja }e bi de organizirana i sprovedu -vana celosno ili de lumno na centralno nivo. Bezogled na toa za koj vid na ispit }e se opredeliu~e nikot, vo dovolna mera }e se obezbedi prover-ka na negovata ospo so benost za vklu~uvawe na pa -za rot na trudot. Na u~e ni cite {to }e polagaat ispit
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
14
Gr
afi
~ki
pr
ik
az n
a i
spi
tite
n
a k
raj
ot
na
gim
naz
isk
oto
, sr
edn
oto
str
u~n
o i
sr
edn
oto
um
etn
i~k
o o
br
azo
van
ie
Leg
end
a: po
sebn
i us
lov
i
Paz
ar n
a tr
udo
t
Un
iv
erzi
tet
Po
stsr
edn
ost
ru~
no
ob
raz
ov
ani
e
Po
stsr
edn
ost
ru~
no
ob
raz
ov
ani
e
Sr
edn
o s
tru~
no
ob
raz
ov
ani
e(~
eti
ri
god
i{
no
)G
im
naz
isk
oo
br
azo
van
ie
Sr
edn
o u
met
ni
~ko
ob
raz
ov
ani
e
Dr
`av
na
mat
ura
U~i
li
{n
a m
atur
aU
~il
i{
na
mat
ura
Dr
`av
na
mat
ura
Dr
`av
na
mat
ura
Zav
r{
en
isp
it
PU
PU
15
so primarno ser tifikat na funkcija im se dava mo` -nost podocna da polagaat i dr`avna matura.
Ovoj dokument ne gi sodr`i vidovite na is -piti na krajot od stru~noto obrazovanie so traeweod tri godini, stru~noto osposobuvawe vo traewedo dve godini i na krajot od specijalisti~koto ob -razovanie, zatoa {to ovie nivoa na sredno obrazo-vanie s¢ u{te ne se reformirani. Pozavr{uvaweto na promenite, proektiranitere{enija na ovie vidovi ispiti }e bidat sostavendel na ovaa Kon cep cija. Dotoga{ ovie ispiti }e sepolagaat vrz os nova na posebni pravilnici.
Dr`avnata matura vo gimnaziskoto obrazo-vanie, pokraj toa {to pret stavuva zavr{en del nagimnaziskoto obrazovanie, ima za cel da poslu`i iza selekcija na kan didatite za zapi{uvawe na uni-verzitetski stu dii.
Dr`avnata matura se polaga spored posebniispitni programi koi se temelat na nastavnite pro -g rami za soodvetnite nastavni predmeti vklu ~enivo listata za matura.
Dr`avnata matura opfa}a: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
1. Zadol`itelniot del go so~inuva eden nas-ta ven predmet:
� makedonski jazik i literatura (albanskija zik i li teratura ili turski jazik ilieratura).
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
4. 1. Dr`avna matura vo gimnaziskoto obrazovanie
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
16
2. Izborniot del od dr`avnata matura goso~i nu vaat tri nastavni op{toobrazovnipredmeti2, koi u~enikot gi bira odpo{iroka lista na nastavni pred meti.
3. Proektnata zada~a e prou~uvawe na prob-lem {to u~enikot go izbira od nekoj (nekoi)od nastavnite predmeti ili po{iroko odobrazovnite oblasti.
Proektnata zada~a ima za cel da ja proveriosposobenosta na u~enicite za:
� samostojno planirawe, prou~uvawe iistra`uvawe na oddelni problemi;
� samostojno koristewe na izvori nainformacii i informati~ka tehnologija;
� planirawe i izveduvawe na eksperimenti;
� prezentirawe na dobienite soznanija odprou~uvaweto.
U~enikot ima pravo pokraj ~etiri predmeti ipro ek tna zada~a koi zadol`itelno treba da gi po -laga, da izbere i drugi, najmnogu dva koi mo`e da giizbira od listata na predmeti za izborniot del oddr`avnata matura. Dopolnitelnite dva ispiti nau~enikot mu ovozmo`uvaat po{iroki preduslovi zazapi{uvawe na visokoto obrazovanie.
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata ispo sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto za
2 Vidi Lista 1 vo Prilozi na Koncepcijata.
17
si te nastavni predmeti i od zadol`itelniot i odizborniot del od dr`avnata matura se vr{i eks -terno3 preku pismeni ispiti, a za oddelni sposob-nosti („Govorewe“ vo maj~in ja zik, od nos no „Zboru -vawe“ vo stranski jazik) interno4 pre ku usni ispi-ti. Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo sob -nostite na kandidatite za izgotvuvawe na proekt-nata zada~a se vr{i interno.
Ovoj ispit e namenet za u~enicite od gimna -ziskoto obrazovanie koi ne se opredelile za dr -`avna matura. Celta na ovoj ispit e dobivawe ser -tifikat za zavr{eno gimnazisko obrazovanie.
U~ili{nata matura se polaga spored posebniispitni programi koi se temelat na nas tavnite pro -g rami za soodvetnite nastavni pred meti5 vklu ~enivo listata na nastavni pred meti za u~i li{ na ma -tu ra.
U~ili{nata matura opfa}a: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
1. Zadol`itelniot del go so~inuva edennast a ven predmet:
� makedonski jazik i literatura (albanskijazik i literatura ili turski jazik iliteratura).
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
3 Proverkata i ocenuvaweto se izveduva od strana na nadvore{ni, nezavisni ocenuva~i. 4 Proverkata i ocenuvaweto se izveduva od strana na u~ili{nite predmetni komisii.5 Ispitnite programi se napraveni na ponisko nivo (so bazi~ni barawa) vo sporedba so
ispitnite programi za dr`avna matura.
4. 2. U~ili{na matura vo gimnaziskoto obrazovanie
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
18
2. Izborniot del go so~i nuva eden nastavenpredmet, koj u~eni kot go izbira od po{irokalista na nastavni pred meti6.
3. Proektnata zada~a e prou~uvawe na prob-lem {to u~enikot go izbira od nekoj (nekoi)od nastavnite predmeti ili po{iroko odobrazovnite oblasti.
Proektnata zada~a ima za cel da ja proveriosposobenosta na u~enicite za:
� samostojno planirawe, prou~uvawe iistra`uvawe na oddelni problemi;
� samostojno koristewe na izvori nainformacii i informati~ka tehnologija;
� planirawe i izveduvawe na eksperimenti;
� prezentirawe na dobienite soznanija odprou~uvaweto.
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo -sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto po nas-tavnite predmeti od zadol`itelniot, od izbor -niot del i proektnata zada~a, }e se vr{i interno.
Za ispitite po ovie nastavni predmeti, is -pit nite programi se izgotvuvaat eksterno, a spro -ve duvaweto na ispitite i ocenuvaweto se iz veduvaod strana na u~ili{nite pred metni ma turski komi -sii. Po potreba, zaradi proverka na relijabilnos-ta na ocenuvaweto vo razli~ni u~ili{ta, od redenprimerok na trudovi }e bidat eksterno pro vereni.
6 Vidi Lista 1 vo Prilozi na Koncepcijata.
19
Dr`avnata matura vo ~etirigodi{noto sred -no stru~no obrazovanie, pokraj toa {to pretstavu-va zavr{en del na srednoto stru~no obrazovanie,ima za cel da poslu`i i za selekcija na kandida -ti te za zapi{uvawe na vi {e i visoko stru~no ob -ra zo vanie i na soodvetni fa kulteti.
Dr`avnata matura se polaga spored posebniispitni programi koi se temelat na nastavnite pro -grami za soodvetnite nastavni predmeti koi sevklu~eni vo listata za matura.
Dr`avnata matura opfa}a: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
1. Zadol`itelniot del go so~inuva eden nas-ta ven predmet:
� makedonski jazik i literatura (albanskijazik i literatura ili turski jazik iliteratura).
2. Izborniot del od dr`avnata matura go so ~i -nu vaat tri nastavni predmeti. Dva nastavnipredmeti u~enikot izbira od listata na op -{toobrazovni nastavni predmeti za dr ̀ av -na matura7, a tretiot nastaven predmet go iz -bira od listata na stru~ni predmeti8.
3. Proektnata zada~a e prou~uvawe na prob-lem {to u~enikot go izbira od nekoj (nekoi)
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
4. 3. Dr`avna matura vo ~etirigodi{noto sredno
stru~no obrazovanie
7 Vidi Lista 2 vo Prilozi na Koncepcijata.8 Vidi Lista 3 vo Prilozi na Koncepcijata.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
20
od nastavnite predmeti ili po{iroko odobrazovnite oblasti.
Proektnata zada~a ima za cel da ja proveriosposobenosta na u~enicite za:
� samostojno planirawe, prou~uvawe iistra`uvawe na oddelni problemi;
� samostojno koristewe na izvori nainformacii i informati~ka tehnologija;
� planirawe i izveduvawe eksperimenti;
� proektirawe na soodvetni re{enija zaizrabotka na oddelni proizvodi ilivr{e we na oddelni uslugi;
� podgotvuvawe na dokumentacija;
� prezentirawe na dobienite soznanija od prou~uvaweto.
U~enikot ima pravo pokraj ~etiri predme ti ipro ek tna zada~a koi zadol`itelno treba da gi po -laga, da izbere i drugi, najmnogu dva koi mo`e da giizbira od listata na predmeti za izborniot del oddr`avnata matura. Dopolnitelnite dva is piti nau~enikot mu ovozmo`uvaat po{iroki pred usloviza zapi{uvawe na visokoto obrazovanie.
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo -sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto za nastav -nite predmeti od zadol`itelniot del i od dva tanastavni predmeti od listata na op{to ob ra zov -
21
ni nastavni predmeti za dr`avna ma tu ra se vr {ieksterno preku pismeni ispiti, a pro ve ru va we tona stru~niot predmet i oddelni spo sob nosti („Go vo -rewe“ vo maj~in ja zik, od nos no „Zbo ru va we“ vo stran -ski jazik) interno pre ku usni i pis me ni ispiti.
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo - sobnostite za izgotvuvawe na proektnata zada~ase vr{i interno, no pred soodvetna komisija so -sta ve na od pretstavnici na u~ili{teto i na soci-jalnite partneri (pretstavnici na trgovskitedru{ t va od soodvetnata dejnost predlo`eni odSto pan skata komora, Zanaet~iskata komora, Sin -dikatot, Biroto za vrabotuvawe i sl.).
Ovoj ispit e namenet za u~enicite od ~eti -rigodi{noto sredno stru~no obrazovanie koi ne seopredelile za dr`avna matura. Celta na ovoj is -pit e dobivawe na sertifikat za zavr{eno ~eti -rigodi{no sredno stru~no obrazovanie.
Zavr{niot ispit se polaga spored posebniis pitni programi koi se temelat na nastavnitepro grami za soodvetnite nastavni predmeti9.
Zavr{niot ispit vo ~etirigodi{noto sred -no stru~no obrazovanie opfa}a: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
4. 4. Zavr{en ispit vo srednoto stru~no obrazovanie
so ~etirigodi{no traewe
9 Ispitnite programi se napraveni na ponisko nivo (so bazi~ni barawa) vo sporedba soispitnite programi za dr`avna matura.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
22
1. Zadol`itelniot del go so~inuva ispitot popredmetot:
� makedonski jazik i literatura (albanskijazik i literatura ili turski jazik iliteratura).
2. Izborniot del od zavr{niot ispit ima za celda gi proveri klu~nite stru~ni znaewa i kom -petencii. Ovoj del go so~inuva eden nastavenpred met koj u~enikot go izbira od listata10
na stru~ ni nastavni predmeti.
3. Proektnata zada~a od zavr{niot ispit imaza cel da ja proveri prakti~nata ospo so be -nost na u~enikot za vr{ewe na raboti odob lasta na strukata. Osobeno se pro veruva os -po sobenosta na u~enicite za:
� proektirawe na oddelni re{enija za iz -ra botka na proizvodi ili za vr{ewe naoddelni uslugi;
� izveduvawe na oddelni fazi povrzani sora kuvawe so sredstva, predmeti za rabota,na~ini i postapki na izveduvawe na rabo -tite;
� podgotvuvawe na dokumentacija;
� prezentirawe na dobienite soznanija.
10 Vidi Lista 3 vo Prilozi na Koncepcijata.
23
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata ispo sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto ponastavnite predmeti od zadol`itelniot, izbor -niot del i proektnata zada~a se vr {i interno.
Za ispitite po ovie nastavni predmeti is -pitnite programi se podgotvuvaat eksterno, a spro -veduvaweto na ispitite se izveduva od strana nau~ili{nite predmetni komisii za za vr{en ispit.
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo -sobnostite za izgotvuvawe na proektnata za da~a sevr{i interno, no pred soodvetna komisija sos ta -ve na od pretstavnici na u~ili{teto i na socijal-nite partneri (pretstavnici na trgovskite dru{ t -va od soodvetnata dejnost predlo`eni od Stopan -skata komora, Zanaet~iskata komora, Sindikatot,Biroto za vrabotuvawe i sl.).
Dr`avnata matura vo sred noto umetni~ko ob -razovanie, pokraj toa {to pretstavuva zavr{en delna ovoj vid obrazovanie, ima za cel da poslu ̀ i iza selekcija na kandida ti te za zapi{uvawe na vi -sokoob ra zo vnite institucii.
Dr`avnata matura se polaga spored posebniispitni programi koi se temelat na nastavnite pro -grami za soodvetnite nastavni predmeti vklu ~enivo listata za matura.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
4. 5. Dr`avna matura vo srednoto
umetni~ko obrazovanie
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
24
Dr`avnata matura opfa}a: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
1. Zadol`itelniot del go so~inuva eden nas-ta ven predmet:
� makedonski jazik i literatura (albanskijazik i literatura ili turski jazik iliteratura).
2. Izborniot del od dr`avnata matura go so ~i -nu vaat tri nastavni predmeti. Dva nastavnipredmeti u~enikot izbira od listata na op -{toobrazovnite nastavni predmeti za dr -`av na matura11, a tretiot nastaven predmet goiz bira od listata na stru~nite predmeti12.
3. Proektnata zada~a e prou~uvawe na prob-lem {to u~enikot go izbira od nekoj (nekoi)od nastavnite predmeti ili obrazovnioblasti karakteristi~ni za nasokata.
Proektnata zada~a ima za cel da ja proveriosposobenosta na u~enicite za:
� samostojno planirawe, prou~uvawe iistra`uvawe na oddelni problemi;
� samostojno koristewe na izvori nainformacii i informati~ka tehnologija;
� proektirawe na soodvetni re{enija zaizrabotka na oddelni produkti ili scens-ki izvedbi;
� prezentirawe na dobienite soznanija,izraboteniot produkt i scenskata izvedba.
11 Vidi Lista 4 vo Prilozi na Koncepcijata.12 Vidi Listi 5, 6 i 7 vo Prilozi na Koncepcijata.
25
U~enikot ima pravo pokraj ~etiri predme ti ipro ek tna zada~a koi zadol`itelno treba da gi po -laga, da izbere i drugi, najmnogu dva koi mo`e da giizbira od listata na predmeti za izborniot del oddr`avnata matura. Dopolnitelnite dva is piti nau~enikot mu ovozmo`uvaat po{iroki pred usloviza zapi{uvawe na visokoto obrazovanie.
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata ispo sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto zanastavnite predmeti od zadol`itelniot del i oddvata nastavni predmeti od listata na op{to -ob razovni nastavni predmeti za dr`avna ma tu rase vr{i eksterno preku pismeni ispiti, a pro ve -ruvaweto na stru~niot predmet i oddelni spo sob -nosti („Govorewe“ vo maj~in ja zik, od nos no „Zboru -vawe“ vo stranski jazik) interno pre ku usni i pis -me ni ispiti.
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo -sobnostite za izgotvuvawe na proektnata zada~a sevr{i interno, no pred soodvetna komisija sosta ve -na od pretstavnici na u~ili{teto i na dru{ t vataili zdru`enijata na likovnite i muzi~kite umet-nici.
Celta na ovoj is pit e dobivawe sertifikat zazavr{eno umetni~ko obrazovanie.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
26
U~ili{nata matura vo srednoto umetni~koobrazovanie se polaga spored posebni ispitni pro -grami koi se temelat na nastavnite progra mi vo re -for miranoto sredno umetni~ko ob ra zovanie.
U~ili{nata matura sodr`i: zadol`itelendel, izboren del i proektna zada~a.
1. Zadol`itelniot del go so~i nuva eden nas-taven predmet:
� makedonski jazik i literatura (albanskijazik i literatura ili turski jazik iliteratura).
2. Izborniot del go so~inuva eden stru~en nas -taven predmet {to u~enikot go iz bira odnastavnite predmeti zaedni~ki za nasokata13.
3. Proektnata zada~a e prou~uvawe na prob-lem {to u~enikot go izbira od nekoj (nekoi)od nastavnite predmeti ili obrazovnioblasti karakteristi~ni za nasokata.
Proektnata zada~a ima za cel da ja proveriosposobenosta na u~enicite za:
� samostojno planirawe, prou~uvawe iistra`uvawe na oddelni problemi;
� samostojno koristewe na izvori nainformacii i informati~ka tehnologija;
13 Vidi Listi 5, 6 i 7 vo Prilozi na Koncepcijata.
4. 6. U~ili{na matura vo srednoto
umetni~ko obrazovanie
27
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
� proektirawe na soodvetni re{enija zaizrabotka na oddelni produkti ili scens-ki izvedbi;
� prezentirawe na dobienite soznanija,izraboteniot produkt i scenskata izvedba.
Na~in na proverka na znaewata, umeewata i sposobnostite
Proveruvaweto na znaewata, umeewata ispo sobnostite na kandidatite i ocenuvaweto zanast av nite predmeti od zadol`itelniot i od iz -bor ni ot del na u~ili{nata matura se vr{i in -terno.
Proveruvaweto na znaewata, umeewata i spo -sobnostite za izgotvuvawe na proektnata zada~a sevr{i interno, no pred soodvetna komisija sosta -ve na od pretstavnici na u~ili{teto i na dru{ t -vata ili zdru`enijata na likovnite i muzi~kiteumetnici.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
28
cenkata na uspehot na u~enikot na sekoj od is -pi tite }e se iska`uva oddelno na skala od 1-5.Op{t uspeh na maturata ili na zavr{niot
ispit ne se iska`uva.Predlog-pragovite za ocenka dovolen 2 i za
ocenka odli~en 5 za sekoj eksteren ispit gi opre-deluvaat stru~ni komisii po zavr{uvaweto naispitot, soglasno Procedurite za organizirawe isproveduvawe na eksterniot del od dr`avnatamatura. Predlog-pragovite od stru~nite komisiise dostavuvaat do Dr`avniot maturski odbor. Tojistite ili izmeneti predlog-pragovi gi dostavuvado ministerot za obrazovanie i nauka, koj donesu-va kone~na odluka.
Rezulta tite na kandidatite koi gi polo`ileeksternite ispiti se izrazuvaat so ocenka naskala (od 2-5) i percentilen rang na skala (od 0-100).
Dr`avnata matura se smeta za polo`ena akou~enikot na site propi{ani ispiti postigne re zul -tat najmalku ednakov na pragot na polo`enost.
Kriteriumite za sekoja od ocenkite za in -ter nite ispiti u~ili{nite predmetni komisii giizgotvat vrz osnova na ispitnite programi i is -pit ni te za da ~i za sekoja godina, pred sprovedu-vaweto na ispitot. Tie se is ka ̀ ani pre ku opisi na
NA^IN NA OCENUVAWE5
O
29
znaewa, umeewa i sposobno s ti {to kan didatottreba da gi poka`e za sekoja od ocen ki te.
Rezultatite na kandidatite koi gi polo`ileinternite ispiti se izrazuvaat so ocenka na skala(od 2-5)
U~ili{nata matura i zavr{niot ispit se sme -taat za polo`eni ako u~enikot gi polo`i sitepropi{ani ispiti.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
30
6.1.Kriteriumi za izbor na nastavni predmeti
za polagawe na dr`avna matura i u~ili{na
matura vo gimnaziskoto obrazovanie
Kriteriumi za izbor na proektna zada~a
Izboren predmet mo`e da bide nastaven predmetkoj ispolnuva eden od slednite kriteriumi:
� Nastaven predmet {to se izu~uva najmalkudve u~ebni godini so najmalku dva ~asanedelen fond14.
� Nastaven predmet {to se izu~uva so najmalkuvkupen fond od 136 ~asa15.
� Proektnata zada~a se izbira od nastavnitepredmeti i oblasti za koi se opredelil u~e -nikot.
14 Osven za nastavniot predmet filozofija {to se izu~uva vo edna u~ebna godina.15 Osven za nastavniot predmet filozofija {to se izu~uva so 102 nastavni ~asa vkupen
fond.
KRITERIUMI ZA IZBOR NA NASTAVNI
PREDMETI ZA POLAGAWE MATURA I
ZAVR[EN ISPIT
6
31
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
6.2. Kriteriumi za izbor na nastavni predmeti
za polagawe na dr`avna matura i zavr{en
ispit vo srednoto stru~no obrazovanie
Kriteriumi za izrabotka na proektna zada~a
Izboren predmet mo`e da bide nastaven predmetkoj ispolnuva eden od slednite kriteriumi:
� Nastaven predmet {to se izu~uva najmalkudve u~ebni godini so najmalku dva ~asanedelen fond.
� Nastaven predmet {to se izu~uva so najmalku136 ~asa vkupen fond.
� Proektnata zada~a se izrabotuva od oblastana strukata, odnosno podra~jeto na trudot.
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
32
6.3.Kriteriumi za izbor na nastavni predmeti
za polagawe na dr`avna matura i u~ili{na
matura vo srednoto umetni~ko obrazovanie
Kriteriumi za izrabotka na proektna zada~a
Izboren predmet mo`e da bide nastaven predmetkoj ispolnuva eden od slednite kriteriumi:
� Nastaven predmet {to se izu~uva najmalkudve u~ebni godini so najmalku dva ~asanedelen fond16.
� Nastaven predmet {to se izu~uva so najmalkuvkupen fond od 136 ~asa17.
� Proektnata zada~a se izbira od nastavnitepredmeti karakteristi~ni za nasokata.
16 Osven za nastavnite predmeti filozofija i estetika {to se izu~uvaat vo ednau~ebna godina.
17 Osven za nastavnite predmeti filozofija i estetika {to se izu~uvaat so 102 nas-tavni ~asa vkupen fond.
33
KONCEPCIJA za matura i za zavr{en ispit
DR@AVEN ISPITEN CENTARul. „Vasil \orgov“, b.b., Skopje
� � �
Za izdava~ot:Katica Spasovska Bin~eva, v.d. direktor na DIC
� � �
KONCEPCIJA
ZA MATURA I ZA ZAVR[EN ISPIT VO SREDNOTO
OBRAZOVANIE SO ^ETIRIGODI[NO TRAEWE
VO REPUBLIKA MAKEDONIJA
- izmeni i dopolnuvawa -
� � �
Lektura:Suzana Stojkovska
� � �
Grafi~ko i tehni~ko ureduvawe:Biljana Mihajlovska
DR@AVEN ISPITEN CENTAR
Skopje, 2009
P R I L O Z I
NA KONCEPCIJATA ZA MATURA
I ZA ZAVR[EN ISPIT VO SREDNOTO
OBRAZOVANIE SO ^ETIRIGODI[NO
TRAEWE VO REPUBLIKA MAKEDONIJA
- izmeni i dopolnuvawa -
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
2
3
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
I. LISTI NA NASTAVNI PREDMETI
II. DR@AVNA MATURA VO U^EBNATA 2009/2010 GODINA
SODR@INA
5
37
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
4
5
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
1. LISTA na nastavni predmeti za polagawe
na dr`avna matura i na u~ili{na matura
vo gimnaziskoto obrazovanie
1. MATEMATIKA
2. STRANSKI JAZIK
3. FIZIKA
4. HEMIJA
5. BIOLOGIJA
6. GEOGRAFIJA
7. KLASI^NI JAZICI
8. LIKOVNA UMETNOST
9. MUZI^KA UMETNOST
10. FILOZOFIJA
11. SOCIOLOGIJA
12. ISTORIJA
13. INFORMATIKA1
14. MAKEDONSKI JAZIK I LITERATURA za u~enicite {to nastavata ja sledat na albanski ili na turski jazik
LISTI NA NASTAVNI PREDMETI I
1 Se podrazbira nastavniot predmet informatika so informati~ka tehnologija (2+2 ~asa).
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
6
2. LISTA na op{toobrazovni nastavni
predmeti od izborniot del za polagawe
na dr`avna matura vo srednoto stru~no
obrazovanie
1. MATEMATIKA
2. STRANSKI JAZIK
3. FIZIKA
4. HEMIJA2
5. BIOLOGIJA
6. ISTORIJA3
7. INFORMATIKA4
8. BIZNIS
2 Vo hemisko-tehnolo{kata struka se izbira kako op{toobrazoven predmet.3 Se podrazbira nastavniot predmet istorija so istorija na Makedonija (2+2 ~asa).4 Se podrazbira nastavniot predmet informatika so informati~ka tehnologija (2+2 ~asa).
7
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
А. СПОРЕД НАСТАВНИ ПЛАНОВИ И ПРОГРАМИ ШТО СЕ РЕАЛИЗИРААТ ОД УЧЕБНАТА 2005/2006 ГОД.
I. СТРУКА: ГЕОЛОШКО-РУДАРСКА И МЕТАЛУРШКА
I.1. Образовен профил:геолошко-рударски техничарНаставни предмети:- Хидрогеологија со инженерска геологија- Рударство со откопни методи- Рударски машини со транспорт и извоз- Истражни работи со картирање
I.2. Образовен профил: металуршки техничарНаставни предмети:- Технологија на производство на метали- Преработка во течна состојба- Преработка во пластична состојба
II. СТРУКА: ГРАДЕЖНО-ГЕОДЕТСКА
II.1. Образовен профил:архитектонски техничарНаставни предмети:- Градежни конструкции- Проектирање и урбанизам- Планирање и менаџмент
3LISTA na stru~ni nastavni predmeti
od izborniot del na dr`avnata matura i
zavr{niot ispit vo stru~noto obrazovanie
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
8
II.2. Образовен профил: геодетски техничарНаставни предмети:- Геодезија и геодетски подлоги- Инженерска геодезија- Катастар
II.3. Образовен профил: градежен техничарНаставни предмети:- Сообраќајници- Армирано-бетонски конструкции- Хидротехнички објекти
III. СТРУКА: ГРАФИЧКА
III.1. Образовен профил: графички техничарНаставни предмети:- Технологија на графичка подготовка- Технологија на печат и доработка- Графички дизајн
IV. СТРУКА: ЕКОНОМСКО-ПРАВНА И ТРГОВСКА
IV.1. Образовен профил: деловен секретарНаставни предмети:- Секретарско работење- Економија- Право- Деловно работење
IV.2. Образовен профил: економски техничарНаставни предмети:- Деловно работење- Економија- Право- Сметководство
9
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
IV.3. Образовен профил: правен техничарНаставни предмети:- Основи на јавно право- Основи на правото- Основи на приватно право- Економија- Канцелариско работење
IV.4. Образовен профил:техничар за трговија и маркетингНаставни предмети:- Маркетинг и маркетинг манаџмент- Економија- Право- Трговија со трговско работење
V. СТРУКА: ЕЛЕКТРОТЕХНИЧКА
V.1. Образовен профил:електротехничар - енергетичарНаставни предмети:- Автоматика- Електрични машини и погони- Електрични апарати и уреди
V.2. Образовен профил: електротехничар за електроника и телекомуникацииНаставни предмети:- Дигитална електроника и микропроцесори- Електронски склопови и уреди- Телекомуникациски склопови и уреди
V.3. Образовен профил: електротехничар за компјутерска техника и автоматикаНаставни предмети:- Автоматика- Програмирање- Дигитални системи
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
10
VI. СТРУКА: ЗДРАВСТВЕНА
VI.1. Образовен профил: забен техничарНаставни предмети:- Фиксна протетика- Мобилна протетика
VI.2. Образовен профил: медицинска сестраНаставни предмети:- Хирургија со гинекологија и акушерство
со нега- Интерна и педијатрија со нега
VI.3. Образовен профил:медицински лабораториски техничарНаставни предмети:- Микробиологија- Клиничка хемија
VI.4. Образовен профил:фармацевтски лабораториски техничарНаставни предмети:- Фармацевтска технологија- Фармацевтска хемија- Фармакогнозија
VI.5. Образовен профил:физиотерапевтски техничарНаставни предмети:- Физикална терапија- Рехабилитација
11
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
VII. СТРУКА: ЗЕМЈОДЕЛСКО-ВЕТЕРИНАРНА
VII.1. Образовен профил: ветеринарен техничарНаставни предмети:- Анатомија со физиологија на домашните
животни- Микробиологија со заразни болести- Сточарство со исхрана на домашните
животни
VII.2. Образовен профил:лозаро-винарски техничарНаставни предмети:
- Лозарство- Винарство- Подигање и одгледување на лозови насади
VII.3. Образовен профил:техничар за фармерско производствоНаставни предмети:- Градинарско производство - Поледелско производство- Сточарско производство
VII.4. Образовен профил:техничар за хортикултураНаставни предмети:- Подигање и одржување на паркови- Производство на цвеќе во заштитени
простори- Цвеќарство на отворено
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
12
VIII. СТРУКА: ЛИЧНИ УСЛУГИ
VIII.1. Образовен профил: козметички техничарНаставни предмети:- Применета козметика- Козметологија
VIII.2. Образовен профил:техничар за очна оптикаНаставни предмети:- Очна оптика- Оптички мерења
IX. СТРУКА: МАШИНСКА
IX.1. Образовен профил:автотехничар-мехатроничарНаставни предмети:- Технологија на моторни возила- Електротехника- Електроника
IX.2. Образовен профил:машински воздухопловен техничарНаставни предмети:- Воздухопловни системи и мотори- Авиоелектротехника и електроника- Воздухопловни конструкции
IX.3. Образовен профил: машински техничарНаставни предмети:- Автоматско управување и програмирање- Возила и механизација- Технологија на обработка
13
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
IX.4. Образовен профил:машинско-енергетски техничарНаставни предмети:- Хидропневматска техника- Термотехника
X. СТРУКА: СООБРАЌАЈНА
X.1. Образовен профил:техничар за патен сообраќајНаставни предмети:- Безбедност и регулирање во патниот
сообраќај- Автобази и автостаници- Организација на патниот сообраќај
X.2. Образовен профил:техничар за транспорт и шпедицијаНаставни предмети:- Комбиниран транспорт- Технологија на патен транспорт- Технологија на железнички транспорт- Шпедиција и шпедициско работење
X.3. Образовен профил:техничар за железнички сообраќајНаставни предмети:- Организација на железнички сообраќај- Организација на правоз на патници и стоки
со железница- Експлоатација на железнички возила- Влеча на возови
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
14
XI. СТРУКА: ТЕКСТИЛНО-КОЖАРСКА
XI.1. Образовен профил: конфекциски техничарНаставни предмети:- Конструкција и моделирање на облеката- Технологија на конфекционирање
XI.2. Образовен профил: текстилен техничарНаставни предмети:- Технологија на предење- Технологија на плетење- Технологија на доработка
XI.3. Образовен профил: техничар за обувкиНаставни предмети:- Машини и апарати во индустријата за
обувки- Моделирање- Технологија на изработка на обувки
XI.4. НАСОКА: УМЕТНИЧКО ОБРАЗОВАНИЕ Образовен профил:техничар за дизајн на облекаНаставни предмети:- Обликување на облека- Цртање/цртање и сликање- Конструкција на облека
XII. СТРУКА: УГОСТИТЕЛСКО-ТУРИСТИЧКА
XII.1. Образовен профил:хотелско-туристички техничарНаставни предмети:- Агенциско работење- Хотелско работење
15
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
XIII. СТРУКА: ХЕМИСКО-ТЕХНОЛОШКА
XIII.1. Образовен профил: прехранбен техничарНаставни предмети:- Аналитичка хемија- Прехранбена технологија- Процесна техника
XIII.2. Образовен профил:хемиско-технолошки техничарНаставни предмети:- Аналитичка хемија- Технологија- Процесна техника
XIII.3. Образовен профил:производно-процесен техничарНаставни предмети:- Производна техника- Процесна контрола- Процесна техника
XIV. СТРУКА: ШУМАРСКО-ДРВОПРЕРАБОТУВАЧКА
XIV.1. Образовен профил:техничар за мебел и ентериерНаставни предмети:- Дрвни конструкции- Проектирање на мебел- Финална обработка на дрвото
XIV.2. Образовен профил:техничар за обработка на дрвоНаставни предмети:- Примарна обработка на дрвото- Фурнири и слоевити плочи- Финална обработка на дрвото
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
16
XIV.3. Образовен профил: техничар за шумарство и пејзажна архитектураНаставни предмети:- Расадничарство- Дендрометрија и искористување на
шумите- Подигање и одржување на зелени
површини
XV. СТРУЧНО ГИМНАЗИСКО ОБРАЗОВАНИЕ
XV.1. Спортска гимназија (академски пакет А и Б)Наставни предмети:- Кинезиологија (за државна матура и за
училишна матура)- Основи на биомеханика
17
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
Б. СПОРЕД НАСТАВНИ ПЛАНОВИ И ПРОГРАМИ ШТО СЕ РЕАЛИЗИРАЛЕ ВО РАМКИТЕ НА ФАРЕ ПРОГРАМАТА ЗА РЕФОРМА НА СРЕДНОТО СТРУЧНО ОБРАЗОВАНИЕ
I. СТРУКА: ГРАДЕЖНО-ГЕОДЕТСКА
I.1. Образовен профил:архитектонски техничарНаставни предмети:- Градежни конструкции- Проектирање и урбанизам- Планирање и менаџмент
I.2. Образовен профил: градежен техничарНаставни предмети:- Сообраќајници- Армирано-бетонски конструкции- Хидротехнички објекти
I.3. Образовен профил: геодетски техничарНаставни предмети:- Геодезија и геодетски подлоги- Инженерска геодезија- Катастар
II. СТРУКА: ГРАФИЧКА
II.1. Образовен профил: графички техничарНаставни предмети:- Технологија на графичка подготовка- Технологија на печат и доработка
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
18
III. СТРУКА: ЕКОНОМСКО-ПРАВНА И ТРГОВСКА
III.1. Образовен профил:економски асистент/техничарНаставни предмети:- Деловно работење- Економија- Право- Сметководство
III.2. Образовен профил: деловен секретарНаставни предмети:- Секретарско работење- Економија- Право- Деловно работење
III.3. Образовен профил:правен асистент/техничарНаставни предмети:- Основи на јавно право- Основи на правото- Основи на приватно право- Економија- Канцелариско работење
III.4. Образовен профил: асистент/техничар за трговија и маркетингНаставни предмети:- Маркетинг и маркетинг менаџмент- Економија- Право- Трговија со трговско работење
19
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
IV. СТРУКА: ЕЛЕКТРОТЕХНИЧКА
IV.1. Образовен профил:електротехничар - енергетичарНаставни предмети:- Автоматика- Електрични машини и погони- Електрични апарати и уреди
IV.2. Образовен профил: електротехничар за електроника и телекомуникацииНаставни предмети:- Дигитална електроника и микропроцесори- Електронски склопови и уреди- Телекомуникациски склопови и уреди
IV.3. Образовен профил: електротехничар за компјутерска техника и автоматикаНаставни предмети:- Автоматика- Програмирање- Дигитални системи
V. СТРУКА: ЗДРАВСТВЕНА
V.1. Образовен профил: забен техничарНаставни предмети:- Фиксна протетика- Мобилна протетика
V.2. Образовен профил: медицинска сестраНаставни предмети:- Хирургија со гинекологија и акушерство
со нега- Интерна и педијатрија со нега
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
20
V.3. Образовен профил:медицински лабораториски техничарНаставни предмети:- Микробиологија со паразитологија- Клиничка хемија
V.4. Образовен профил: фармацевтски лабораториски техничарНаставни предмети:- Фармацевтска технологија- Фармацевтска хемија- Фармакогнозија
VI. СТРУКА: ЗЕМЈОДЕЛСКО-ВЕТЕРИНАРНА
VI.1. Образовен профил:ветеринарен техничарНаставни предмети:- Паразитски и внатрешни болести- Микробиологија и патологија
VI.2. Образовен профил: земјоделски техничарНаставни предмети:- Лозаро-овоштарско производство- Градинарско производство- Сточарско производство
VII. СТРУКА: МАШИНСКА
VII.1. Образовен профил:машински техничар за производствоНаставни предмети:- Автоматско управување и програмирање- Возила и механизација- Технологија на обработка
21
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
VII.2. Образовен профил:машинско-енергетски техничарНаставни предмети:- Хидропневматска техника- Термотехника
VII.3. Образовен профил: автомеханичарНаставни предмети:- Системи кај моторни возила- Мотори со внатрешно согорување
VII.4. Образовен профил:машински воздухопловен техничарНаставни предмети:- Воздухопловни системи и мотори- Авиоелектротехника и електроника- Воздухопловни конструкции
VIII. СТРУКА: ПРОИЗВОДНО-ПРОЦЕСНА
VIII.1. Образовен профил: процесен техничарНаставни предмети:- Процесна техника- Процесна контрола- Производна техника
IX. СТРУКА: СООБРАЌАЈНА
IX.1. Образовен профил: техничар за патен сообраќај, транспорт и складирањеНаставни предмети:- Интегрален транспорт- Автобази и автостаници- Безбедност во јавниот сообраќај
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
22
X. СТРУКА: ТЕКСТИЛНА
X.1. Образовен профил:текстилен конфекциски техничарНаставни предмети:- Технологија на конфекционирање- Конструкција на облека
XI. СТРУКА: УГОСТИТЕЛСКО-ТУРИСТИЧКА
XI.1. Образовен профил:хотелско-туристички техничарНаставни предмети:- Агенциско работење- Хотелско работење
23
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
В. СПОРЕД СТАРИ НАСТАВНИ ПЛАНОВИ И ПРОГРАМИ
I. СТРУКА: ГЕОДЕТСКА
I.1. Образовен профил: геодетски техничарНаставни предмети:- Геодезија- Применета геодезија
II. СТРУКА: ГЕОЛОШКА
II.2. Образовен профил: геолошки техничарНаставни предмети:- Длабинско дупчење со методи
на истражување- Геолошко картирање
III. СТРУКА: ГРАДЕЖНА
III.1. Образовен профил:градежен лаборант -техничарНаставни предмети:- Технологија на бетонот и армираниот
бетон- Технологија на работењето со практична
настава
III.2. Образовен профил:градежен техничар за високоградбаНаставни предмети:- Градежни конструкции- Основи на проектирањето
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
24
III.3. Образовен профил:градежен техничар за нискоградбаНаставни предмети:- Технологија на бетонот и армираниот
бетон- Патишта и земјани работи
III.4. Образовен профил: ракувач со сложена градежна механизацијаНаставни предмети:- Машински елементи- Градежни машини
IV. СТРУКА: ДРВОПРЕРАБОТУВАЧКА
IV.1. Образовен профил: техничар за примарнаобработка на дрвотоНаставни предмети:- Примарна обработка на дрвото- Полуфинална обработка на дрвото
IV.2. Образовен профил: техничар за финална обработка на дрвотоНаставни предмети:- Дрвни конструкции- Финална обработка на дрвото
V. СТРУКА: ЕЛЕКТРОТЕХНИЧКА
V.1. Образовен профил:електротехничар - енергетичарНаставни предмети:- Електрично осветление и инсталации- Електрични машини со електромоторен
погон
25
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
V.2. Образовен профил:електротехничар-електроничарНаставни предмети:- Електронски уреди- Комуникациска техника
V.3. Образовен профил: електротехничар за автоматика и сметачка техникаНаставни предмети:- Програмирање- Основи на електротехника
VI. СТРУКА: ЗДРАВСТВЕНА
VI.1. Образовен профил: забен техничарНаставни предмети:- Коронки и мостови со морфологија- Анатомија со физиологија
VI.2. Образовен профил:медицинска сестра-техничарНаставни предмети:- Интерна и педијатрија со нега- Анатомија со физиологија
VI.3. Образовен профил:стоматолошка сестра-техничарНаставни предмети:- Анатомија и физиологија- Болести на уста и заби
VI.4. Образовен профил:физиотерапевтски техничарНаставни предмети:- Физикална терапија- Анатомија со физиологија
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
26
VI.5. Образовен профил: гиниколошко-акушерска сестра - техничарНаставни предмети:- Акушерство со нега- Анатомија и физиологија
VI.6. Образовен профил:фармацевтски техничарНаставни предмети:- Фармацевтска технологија- Фармацевтска хемија- Фармакогнозија
VI.7. Образовен профил:медицински лабораториски техничарНаставни предмети:- Микробиологија со епидемиологија- Клиничка биохемија
VII. СТРУКА: ЗЕМЈОДЕЛСКА
VII.1. Образовен профил:техничар за земјоделска техникаНаставни предмети:- Земјоделски машини- Мотори и трактори
VII.2. Образовен профил: земјоделски техничарНаставни предмети:- Сточарство- Лозарство со винарство- Поледелство
27
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
VII.3. Образовен профил:хидромелиоративен техничарНаставни предмети:
- Експлоатација и одржување- Хидромелиорации
VII.4. Образовен профил: тутунски техничарНаставни предмети:- Ферментација- Фабрикација
VII.5. Образовен профил:техничар за хортикултураНаставни предмети:- Градинарство со цвеќарство- Лозарство со овоштарство
VIII. СТРУКА: КОЖАРСКА
VIII.1. Образовен профил: техничар за обувкиНаставни предмети:- Моделирање и технологија на изработка
на обувки- Машини и апарати во индустријата
за обувки
IX. СТРУКА: ЛИЧНИ УСЛУГИ
IX.1. Образовен профил: козметички техничарНаставни предмети:- Применета козметика- Козметологија
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
28
X. СТРУКА: МАШИНСКА
X.1. Образовен профил:машински техничар за шински возилаНаставни предмети:- Машински елементи- Шински возила на МЖ
X.2. Образовен профил: машински техничарНаставни предмети:- Машински елементи- Алатни машини и технолошка подготовка
X.3. Образовен профил: машински техничар за нумеричко управувани машиниНаставни предмети:- Машински елементи- Нумеричко управување
X.4. Образовен профил:машинско-енергетски техничарНаставни предмети:- Хидропневматска техника- Термодинамика и термотехника
X.5. Образовен профил: машински техничар за механизациони машини и возилаНаставни предмети:- Мотори со внатрешно согорување- Градежни и рударски машини
29
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
XI. СТРУКА: МЕТАЛУРШКА
XI.1. Образовен профил: металуршки техничар за благородни металиНаставни предмети:- Дизајн во златарство- Технологија на занимање на благородни
метали
XII. СТРУКА: ПРЕХРАНБЕНА
XII.1. Образовен профил: прехранбен техничарНаставни предмети:- Аналитичка хемија- Прехранбена технологија
XIII. СТРУКА: РУДАРСКА
XIII.1. Образовен профил: рударски техничарНаставни предмети:- Рударство- Откопни методи
XIV. СТРУКА: СООБРАЌАЈНА
XIV.1. Образовен профил: сообраќаен техничарНаставни предмети:- Организација на патен сообраќај- Гаражи и сервиси
XIV.2. Образовен профил: техничар за интегрален и индустриски транспортНаставни предмети:- Организација на патен сообраќај- Интегрален и индустриски транспорт
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
30
XIV.3. Образовен профил:сообраќаен транспортен техничарНаставни предмети:- Организација на железничкиот сообраќај- Организација на превоз на предмети
XIV.4. Образовен профил: ПТТ техничар (техничар за ПТТ сообраќај)Наставни предмети:- Поштенски сообраќај- Парично работење во ПТТ
XV. СТРУКА: ТЕКСТИЛНА
XV.1. Образовен профил:текстилен техничар - предачНаставни предмети:- Технологија на предењето- Испитување на текстилот
XV.2. Образовен профил:текстилен техничар - плетачНаставни предмети:- Технологија на плетењето- Испитување на текстилот
XV.3. Образовен профил:текстилен техничар - облагородувачНаставни предмети:- Технологија на боењето и печатењето- Испитување на текстилот
XV.4. Образовен профил: конфекциски моделарНаставни предмети:- Технологија на конфекционирање
со машини- Моделирање на облека
31
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
XV.5. Образовен профил:текстилен конфекциски техничарНаставни предмети:- Технологија на конфекционирање
со машини- Конструкција на облека
XVI. СТРУКА: УГОСТИТЕЛСКО-ТУРИСТИЧКА
XVI.1. Образовен профил:хотелско-туристички техничарНаставни предмети:- Агенциско-хотелско работење- Основи на угостителството и туризмот
XVII. СТРУКА: ХЕМИСКО-ТЕХНОЛОШКА
XVII.1. Образовен профил:хемиско-технолошки техничарНаставни предмети:- Аналитичка хемија- Неорганска технологија- Органска технологија
XVII.2. Образовен профил:техничар за очна оптикаНаставни предмети:- Очна оптика- Оптички мерења
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
32
XVIII. СТРУКА: ШУМАРСКА
XVIII.1. Образовен профил:техничар за пејзажна архитектураНаставни предмети:- Подигање и одржување зелени површини- Заштита на растителноста
XVIII.2. Образовен профил: шумарски техничарНаставни предмети:- Подигање и одгледување на шуми- Искористување на шумите
XIX. СТРУКА: ФИЗИЧКА КУЛТУРА
XIX.1. Образовен профил:аниматор по физичка култураНаставни предмети:- Теорија и методика на спортскиот
тренинг- Основи на психомоториката
4. LISTA na op{toobrazovni nastavni
predmeti za izborniot del na dr`avnata
matura vo srednoto umetni~ko obrazovanie
1. STRANSKI JAZIK
2. ISTORIJA
3. ESTETIKA
4. FILOZOFIJA
33 33
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
34
Nasoka: Primeneta likovna umetnost
(site obrazovni profili)
Nastavni predmeti:- Istorija na umetnosta- Akt so plasti~na anatomija- Kompjuterska grafika- Dekorativno pismo
5. LISTA na stru~ni nastavni predmeti za
izborniot del na dr`avnata i u~ili{nata
matura vo srednoto umetni~ko obrazovanie
35
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
Nasoka: Muzi~ka umetnost
1. Obrazoven profil: muzi~ar teoreti~ar
Nastavni predmeti:- Solfe`- Pijano- Muzi~ki folklor- Muzi~ki formi- Istorija na muzikata so poznavawe
na muzi~kata literatura
2. Obrazoven profil: muzi~ar izveduva~
Nastavni predmeti:- Harmonija - Muzi~ki formi- Kontrapunkt- Solfe`- Istorija na muzikata so poznavawe
na muzi~kata literatura
6. LISTA na stru~ni nastavni predmeti za
izborniot del na dr`avnata i u~ili{nata
matura vo srednoto umetni~ko obrazovanie
Nasoka: Baletska umetnost
1. Obrazoven profil: baletski igra~ - balerina
Nastavni predmeti:- Gluma- Karakterni igri- Repertoar- Moderen balet
2. Obrazoven profil: folkloren igra~
Nastavni predmeti:- Narodni ora- Narodno peewe- Etnologija
7. LISTA na stru~ni nastavni predmeti za
izborniot del na dr`avnata i u~ili{nata
matura vo srednoto umetni~ko obrazovanie
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
36
DR@AVNA MATURA VO U^EBANTA
2009/2010 GODINA
II
37
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
U~enicite vo gimnaziskoto obrazovanie polagaat: eksterno:
- eden zadol`itelen nastaven predmet: make-donski jazik i literatura ili albanski jaziki litera tura ili turski jazik i literatura;
- eden izboren nastaven predmet: matematika*ili stranski jazik;
interno:- dva izborni nastavni predmeti od listata
na nastavni predmeti za polagawe nadr`avna matura.
Proektna zada~a.
U~enicite vo srednoto stru~no obrazovanie polagaat:
eksterno:- eden zadol`itelen nastaven predmet: make-
donski jazik i literatura ili albanski jaziki litera tura ili turski jazik i literatura;
- eden izboren nastaven predmet: matematika*ili stranski jazik;
interno:- eden izboren op{toobrazoven nastaven
predmet od listata na nastavni predmeti zapolagawe na dr`avna matura;
- eden izboren stru~en nastaven predmet odlistata na nastavni predmeti za tretiotpredmet od izborniot del na dr`avnatamatura vo stru~noto obrazovanie.
Proektna zada~a.
* Ispitot po matematika se realizira na dve nivoa: osnovno nivo i napredno nivo.
PRILOZI na Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit
38
U~enicite vo srednoto umetni~ko obrazovaniepolagaat:
eksterno:- eden zadol`itelen nastaven predmet: make-
donski jazik i literatura ili albanski jaziki litera tura ili turski jazik i literatura;
- eden izboren nastaven predmet: stranskijazik ili estetika / filozofija;
interno:- eden izboren op{toobrazoven nastaven
predmet od listata na nastavni predmeti zapolagawe na dr`avna matura;
- eden izboren stru~en nastaven predmet odlistata na nastavni predmeti za tretiotpredmet od izborniot del na dr`avnatamatura vo umetni~koto obrazovanie.
Proektna zada~a.