Komünist Partisi Manifestosu

7/23/2019 Komnist Partisi Manifestosu

1/39

KOMNST PARTS MANFESTOSU

NDEKLER

YAYINLAYANIN NOTU

Ekim 1968

Manifest'i Yedinci Baskya Verirken

MARX VE ENGELS'N NSZLER

1872 tarihli Almanca Baskya nsz

1882 tarihli Rusa Baskya nsz


1888 tarihli ngilizce Baskya nsz


1892 tarihli Polonya Dilindeki Baskya nsz

1893 tarihli talyanca Baskya nszKOMNST PARTS MANFESTOSU

1. Burjuvalar ve Proleterler

2. Proleterler ve Komnistler

3. Sosyalist ve Komnist Yazn

1. GERC SOSYALZM

a. Feodal sosyalizm

b. Kk Burjuva Sosyalizmi

c. Alman Sosyalizmi ya da Gerek Sosyalizm

2. TUTUCU SOSYALZM YA DA BURJUVA-SOSYALZM

3. ELETREL-TOPK SOSYALZM VE KOMNZM

4. Komnistlerin Bugnk eitli Muhalefet PartileriKarsndaki Durumu

YAYINLAYANIN NOTU EKM 1968

BLMSEL sosyalizmin kurucular Karl Marx ve Friedrich Engels, KomnistPartisi Manifestosunu, 1848'in eiinde, Avrupa'y bir batan bir baadevrimlere gtren krbalayc olaylarn iinde yazdlar. 1848 ubat'nda,devrimci dalgann en yksek noktasna ulat bir srada yaynlanan bueserde gen Marx ve Engels, teorilerinin ve o gne kadarki deneyimlerinintmnn bir sentezini verdiler. Marksizmin program ve inanlarnn en ksave dmanlarnn bile ok iyi anladklar en ak bir beyan olarak bubelge, imdi elimizde sosyalist literatrn temel klasiklerinden biridir.


2/39

lan ettii ilkelerin trl ideolojik ve politik akmlararasnda tartmalara ve savamlara konu olmas nedeniyle hep szedilegelmi, bilim ve dnce alanndaki saysz almada balca birkaynak olarak kullanlm, dolaysyla fikir ve politika yaamn, u ya dabu ynde, derinden etkilemi bir eserdir bu.

Manifesto'nun bizde de olduka yaygn bir n vardr. Geri, kendidilimizdeki eski basklar tkenmi, bugne kadar da yeni bir basksyaplmam olduu iin, eseri uzun yllardr yalnzca yabanc dil bilenlerokuma olanan bulabilmilerdir. Bununla birlikte, baz szleri veierdii baz fikirler, basnda ve politika arenasnda zaman zamaneletirilere konu olduundan, ou kimsenin yabancs deildir.

Trk okuyucusu, saysz sol ve sa kitapta Manifestodan yaplanalntlarla karlam, bunlar zerinde deiik dnya grleri ve snfkarlar asndan yrtlen fikirleri izlemitir. Eserin, nl btn lkeleriniileri, birleiniz! slogan bile bugn gnlk politikada aleladetartlan bir konu haline gelmi, rnein sosyalist bir partinin genelbakan bu slogann yanl olduunu ileri srerek birtakm szlersylemitir. Yani, kitap ortada yoktur, ama tezleri etrafnda yaplan ileri-geritrl eletiriler yoluyla fikir ve politika dnyamza girmitir. O kadar ki,Trkiye Byk Millet Meclisi'nin tartmal bir oturumunda da konu olmu,baz ksmlar, bir iktidar grubu szcs tarafndan krsden okunarak,Meclis zabtlarna gemitir.

Bu eser, gerek yazld dnemin toplumsal savamiinde, gerekse dnya devrimci hareketinin ve genel olarak son yz yirmiyln toplumsal savamlarnn tarihinde ok nemli yeri olan tarihsel birbelgedir; ada bilim ve dncenin oluumunda ve fikir akmlarnnbiimlenmesinde derin izleri olan, dolaysyla amz ve dnyann gidiinikavramamza k tutan kltr kaynaklarndan biridir. Kukusuz bu bakmdan,bilimsel sosyalizmin kurucularnn bu nl eserinin, bu tarihsel belgeninuzun sredir yayn dnyamzda eksiklii byk bir boluk olarak duruyordu.

Eser, bilimsel bir eserdir; ve bugn tm dnyay, uya da bu adan, yakndan ilgilendiren bir akmn temelteorik bilgisini iinde tamaktadr. Komnizme kar olmak ya da ondan yana

olmak biiminde, genel olarak iki kutuplu byk bir savamn srp gittiibir dnyada, kukusuz bu savamn tam bilincine varmann, neyin komnizmolduunu ya da olmadn renerek amzn bu savamn doru olarakkavramann gerei ortadadr.

Bu yzdendir ki, komnist teorinin temel bilgisini verenbu eser, btn uygar lkelerde ok sayda baslmakta, sosyalist klasiklerarasnda en geni ilgiyi grmektedir.

Yine bu yzdendir ki, Komnist Partisi ManifestosuTrkiye iin zel bir nem tamaktadr. nk gerekten, Trkiye'de okdeiik, bir komnizm anlay yrrlktedir. Yakn tarihimiz, komnistteorinin gerektirdii eylemle hibir ilgisi olmayan nicelerine komnist

dendiinin rnekleriyle doludur. Toplumsal savamn her dalnda, hoagitmeyen pek ok eye bir kfr gibi bu sfat yklenmitir. Her ileri fikirve hareket, milli menfaatler vb. klfna girerek karsna dikilengericinin dilinde, komnistlikten baka bir ad almamtr. Gene de, bukarmakark durum, her gnk birsr yeni rneiyle srpgitmektedir. Gazete fkralarnda ve meydan nutuklarnda tanmn bulanbirtakm komnizm anlay fikir ve politika dnyamz adamakllbulandrmtr. Kimine gre komnistlik, iilerin, kyllerin silahlanaraksmrclere kar ayaklanmasdr; yani, -burjuvazinin basks vezorlamasyla ve ok belirli tarihsel koullar altnda kanlmaz olarak


3/39

kendini gsteren- byle bir savamdan ayr bir savam biimi tanmayan, herdurumda ve her zaman hibir yasal savam biimi tanmayan hesapsz-kitapszbir deliolan iidir; kimine gre de, ada burjuvazinin piyasaya srdsosyal adalet terimi bile ve buna ilikin her ey komnistliktir.

Trk Ceza Yasas'nn 141. ve 142. maddelerinin uygulamas da bu yoldazengin rnekler vermitir. Geri bu maddelerde komnizmin ad gemez; ama,yasaklad eylemlerin komnistlik olduu ya da bu maddelerin komnizmiyasaklad gibi bir anlay yrrlktedir. Byle subjektif bir yasa anlayndanhareket eden birksm profesr bilirkiiler, savclara ve mahkemelere hayliilgin raporlar dzenlemilerdir. Bunlar akla-hayale smaz bir biimdebirok eyi komnistlik olarak gstermiler, ad geen maddelerde yasaklananeylemlerin somut elerini tayp tamadna bakmakszn, kendilerininkomnizm dedikleri eyin bu eylemleri kendiliinden iine aldn vekomnizmden bu eylemlerin anlalmas gerektiini ileri srmlerdir. Bu gibibilirkii raporlar ve bu raporlara dayandrlan savc iddialar,mahkemelere ve Yargtay'n yarglar nnde tekrar tekrar yzgeri olmaklabirlikte, uzun yllar olduu gibi, imdi de birtakm haksz durumlaryaratmaktadr. in asl tuhaf bir yan da, Anayasa Mahkemesi yarglarnniten ve yorucu bir almayla, komnizmin ne olduunu, ne olmadnayrdetme konusu zerinde aylarn harcad bir lkede, kar olduklareyin ne olduunu bilmeyen birtakm gruplarn, komnizmle mcadele adaltnda, nlerine gelen her eye saldrmalardr. Btn bu karmakarkdurum, komnist teorinin ilkelerini ve temel bilgisini veren bu eserin,

kltr yaammz iin nemini bir kat daha artrmaktadr. Hi kukusuz, bu tarihsel belgede ngrlen savam biiminin Trkiye'niniinde bulunduu gereklerle bir ilgisi yoktur. Marx ve Engels emperyalizmanda yaamadlar. Onlar, Manifestoyu 19. Yzyln ortasnda, milliburjuva snflarnn egemen olduu Avrupa'nn ileri sanayi lkelerindeproletarya ile burjuvazi arasndaki egemen elimeye dayanan savamkoullar iinde yazdlar. Bugn Trkiye'de durum byle deildir. Ulusumuzunsnfsal yapsn ve snflararas ilikilerini belirleyenobjektif koullar ynnden olsun, tarihimizin bugn nmze koyduu davaynnden olsun, bu en kesin gerektir.

Trkiye, emperyalizmin denetiminde, ibirliki sermayenin ve yar-feodal

ilikilerin egemen olduu bir lkedir. Ne gelimi bir milli sanayimiz,dolaysyla ne de gl bir milli burjuvazimiz var. Halkmz emperyalistsmrnn ve aaln ifte egemenlii altndadr. Yani, bizdeki egemenelime, proletarya ile milli burjuvazi arasndaki elime deil,emperyalizm-ibirliki sermaye ilikileri ve yar-feodal ilikiler ilehalkmzn tmnn karlar arasndaki elimedir.

Bu yzden, bizim savammz, proletaryann milli burjuvaziye karyrtt antikapitalist-sosyalist devrim savam deil, emperyalizme vefeodalizme kar bamszlk ve demokrasi savamdr. Yani, lkemiziemperyalizmin ve ibirlikilerinin smrsnden ve basksndan kurtararaktam bamsz, aaln smrsnden, basksndan ve her trl feodalilikilerden kurtararak tam demokratik bir lke yapma savamdr.

Bu yzden, bizim savammz, yalnzca proletaryay deil, btn millisnf ve eleriyle ulusumuzun tmn iine almaktadr. Ama, zafersalayabilmemiz ve bu zaferi kesinletirebilmemiz, proletaryamzn nc birrol oynayabilmesine baldr. nk, halkmzn smr ve baskdan en okac eken paras olarak proletarya, snf karlar bakmndan, bu savamnyakn-uzak btn sonularyla tam bir uzlama halinde olan, dolaysyla endevrimci potansiyeli iinde tayan bir snftr; bamszlk vedemokrasi savammzn her aamasnda her zaman en nde yryebilir vedevrimin zaferine bekilik ederek onu derinletirebilir. Bu yzden, bizim savammz,


4/39

yalnz proletaryann savam deil, ama proletaryann nclnde ve onundevrimci politik rgtnn aaca milli bayran etrafnda, ii-kylberaberlii temeline dayanan en geni bir antiemperyalist-antifeodal cephede, millisnflarn tmnn ve, hangi snftan olursa olsun, yurtsever ve demokratelerin tmnn birlemesini gerektirmektedir.

Bu yzden, tarihimizin bu aamasnda, bizim nmzdeki devrim, sosyalistdevrim deil, bir milli demokratik devrim olacaktr. Politik iktidar,burjuvaziye kar sosyalist devrimi gerekletiren proletaryann iktidardeil, emperyalizme kar, emperyalist ve feodal ilikilere karmilli demokratik devrimi gerekletiren snflarn ortak iktidar olacaktr;savam iinde ynlarn desteini kazanabilmi proletaryann nclnde veii-kyl ynlarnn yaamsal karlar temeli zerinde btn millisnflarn ortak iktidar olacaktr. Dolaysyla, kanlmazolarak, retim aralar zerindeki mlkiyet dzeni de, sosyalist deil,devrimi gerekletiren btn milli snflarn mlkiyet biimlerini iinealan bir dzen olacaktr. rnein, toprak reformu yaplarak kylmz topraksahibi olacak, yani toprakta ve teki tarm retimi aralarnda zelmlkiyet sahibi olacaktr. Yine rnein, bu devrim dneminde, milli burjuvazimiz,uluslararas tekelin ve ibirliki sermayenin basksndan bamsz olarak,fabrika ve imalathanelerini elinde bulunduracaktr.

lkemiz byle bir gelime sreci iindedir. Ve bu yzden, bizim savammzbyle bir sreten, bir milli demokratik devrimden geecektir. Ancak byle

bir devrimle, -emperyalist ve feodal ilikilerin zincirlerini krarak,halkmzn tam bamsz, tam demokratik bir dzenden kaynan alan devrimcicokusunu ve enerjisini seferber edecek byle bir devrimle ancak- lkemiz,gittike emeki halk yararna ar basan mlkiyet ilikileri temeli zerindegelimesini srdrebilir. Ve uygarln en yksek tepelerine trmanmayarna koyulabilir.Uzun sredir baz kiilerin, bilerek ya da bilmeyerek btn bu gerekleribirbirine kartrdklarn gryoruz.

rnein, bir toprak reformu, ya da milli sanayi iletmelerinde zelmlkiyetin varl, bu kiilere gre sosyalizmdir. Emekilerin devletynetimine arlklarn koyarak denge salad bir iktidar, onlara gresosyalist bir iktidardr. Bunlar, hem bir yandan milli demokratik devrim

programna ilikin, onun ekonomik ve politik yapsn ilgilendiren bu gibisloganlar yineleyip duruyorlar, hem de te yandan Trkiye'de millidemokratik devrimin tamamlanm olduunu ileri sryorlar. Bylece, hemsosyalizmle ilgisi olmayan eyleri sosyalizm olarak gsteriyorlar, hem deilan ettikleri programn gereklemesi iin gereken savam, millidemokratik devrim savamn reddediyorlar. Hale bakn ki, bu tutumunsahipleri kendilerinin sosyalist savam, stelik de sosyalist devrimsavam yaptklar savndadrlar.

Kukusuz btn bu yanlglar ve artmacalar karsnda, bilimselsosyalizmin kurucularnn bu nl eserinin, bu tarihsel belgenin yeriTrkiye iin bir kez daha nem kazanmaktadr. nk gerekten bugnlkemizde, gerek sosyalizm adna yaplan eyler, gerekse batan

beri saydmz nedenler gsteriyor ki, neyin komnizmolduunun ya da olmadnn, neyin sosyalist devrim, neyinsosyalist savam olduunun ya da olmadnn bilinmesinde ve bu bakmlardankltr yaammzn evrensel ve doru bilgilerle zenginlemesinde bykyararlar vardr.

Bu nedenle, Anayasa Mahkemesi'nin komnizmin bilgisini veren eserlerinyaynlanmasn ngren kararna uygun olarak, en nde dnlmesi gerekenKomnist Partisi Manifestosu'nu, yalnzca niversite kitaplklarnda,yalnzca yabanc dil bilenlerin okuma olanaklar iinde kalmaktan ve yalnzca


5/39

niversite kitaplarnn konusu olmaktan kurtarp Trk kltrne kazandrmakla,nemli bir eviri ve yayn grevini yerine getirmi olduumuz inancndayz.

Sleyman EgeAnkara, Ekim 1968

MANFEST YEDNC BASKIYA VERRKEN

Komnist Manifesto'nun Kasm 1968'de yaynlanan birinci basksndan buyanayirmi alt yl gemi. Bu yllar iinde Manifest'in bana gelenlerin uzunbir yks var.

Burada bu yknn hi deilse satrbalarna deinmeyi zorunlu gryorum.Kasm 1968'de birinci bask kt gn kitabn toplatlmasna karar verildi.Toplatma emri daha yarg kararndan nce btn valiliklere yldrm tellebildirildi.

Ankara ve stanbul'daki datmc depolarnda drt bine yakn Manifest'eel kondu. Ceza Yasas'nn 142. maddesine aykrlk savyla alan davadakitap, uzun bir yarglama sonunda Ankara kinci Arceza Mahkemesi'ninoybirlii kararyla akland (9 Nisan 1970).

O sra Btn lkelerin ileri Birleiniz adl kitapla

ilgili davada tutuklu olarak yarglanyordum; bu yzdenManifest'in son savunmasn hapishanede hazrlam, sonsavunma ve karar durumalarna hapishaneden kelepeyevurularak karlmtm. Aklama kararn hapishanede kutladm.Tahliye olunca, o gne kadarki dava srecini ierenbelgeleriyle birlikte Manifest'in ikinci basksn yaynladm (Ekim 1970).

Yarglama temyiz aamasndayken 12 Mart darbesigeldi. Faist rejim altnda Yargtay aklama kararn bozdu,daha nce aklama karan veren mahkeme de bu kez mahkumiyet karar verdi veManifest zoralma arptrld.

Kornnist Manifesto Davas adl kitapta bu gelimeleri ana belgeleriyle

ortaya koydum. Ve, Mart 1976'da Manifest'in nc basksn yaynladm.Arkasndan, 12 Eyll faist darbesine kadar kitabn basks daha yapld.Ancak bu basklar, yasa d uygulamalarla karlama kaygsyla yeni birbask tarihi ve numaras konulmakszn, takipsizlik karar alan 1976basksnn tpks olarak yaynland.

12 Eyll rejiminde Bilim ve Sosyalizm Yaynlar'nnvarlna fiilen son verilmesiyle Manifest de Trkiye'deyeniden eski uzun uykusuna dald. Olayn yksn Kitabn Atele Dansadl kitabmda anlattm. Bu dnemde Manifest'in yaklak bin nshas biryerde korunabilmiti. Yaynevini 1989 sonunda bir daha dirilttiimzaman Manifest'in korunabilen bu nshalarn da okuyucuya sundum.

Manifest'in yks bir bakma bu yllar iinde Trkiye'nin geirdiisiyasal dalgalanmalarn bir gstergesi niteliini tamaktadr.

Elinizdeki basky, yeni bir bask numaras konulmakszn yaplan tpkbasmlarn da hesaba alarak, hakettii gibi yedinci bask olarak yaynlyorum.

Bylece, Manifest'i bir kez daha uykusundan uyandryorum.

S. Ege


6/39

Ankara, Mart 1994

MARX VE ENGELS'N NSZLER

1872 TARHL ALMANCA BASKIYA NSZ

O ZAMANK koullar altnda ancak gizli olabilen Konnist Birlik adndakienternasyonal bir ii kuruluu, Kasm 1847'de Londra'da yaplan kongresinde,aada imzalar olan bizleri, yaynlanmak zere ayrntl bir teorik vepratik Parti programn hazrlamakla grevlendirdi. ubat Devrimi'ndenbirka hafta nce elyazmalar Londra'da baskya giren bu Manifesto, bylecemeydana geldi. nce Almancas yaynlanarak, yine ayn dilde olmak zere;Almanya'da, ngiltere'de ve Amerika'da en az oniki deiik basks kt.ngilizce olarak nce 1850'de Bn. Helen Macfarlane'in evirisiyle Londra'daRed Republican'da ve 1871'de de en az ayr evirisiyle Amerika'da yaynland.Franszca olarak ilkin Paris'te, Haziran 1848 ayaklanmasndan ksa bir srence, son zamanlarda da New York'ta kan Le Socialiste'de yaynland.imdi yeni bir evirisi hazrlanmaktadr. Polonya dilinde bir eviri, ilkAlmanca basksndan ksa bir sre sonra Londra'da yaynland. Ve, bir Rusaeviri altmlarda Cenevre'de yaynland. lk kndan hemen sonra Danimarkadiline de evrildi.

Son yirmibe yl iinde durum ne kadar deimi olursaolsun, Manifesto'da ortaya konulan genel ilkeler ana izgileriyle bugn de

her zamanki kadar dorudur. u ya da bu ayrnt daha iyi bir halegetirilebilir. Manifesto'nun kendisinde de belirtildii gibi, ilkelerinpratikte kullanlmas her yerde ve her zaman o gnn tarihsel koullarnabaldr; onun iin 2. Blm'n sonunda ileri srlen devrimci nlemlerezel bir arlk verilmemelidir. O pasaj bugn birok bakmlardan ok farklbir biimde yazlabilirdi. Modern sanayinin son yirmibe yl iindeki hzlgelimesi ve onunla birlikte ii snfnn gelimi ve yaygnlam partirgtlenmesi karsnda, ilkin ubat Devrimi'nde ve ondan daha nemlisi,proletaryann ilk kez politik egemenlii iki ay boyunca elinde tutmu olduuParis Komn'nde edinilen pratik deneyimler karsnda, bu programn bazayrntlar artk eskimitir. Komn zellikle bir eyi, ii snfnn,yalnzca hazr devlet mekanizmasn elde tutarak onu kendi amalar iinkullanamayacan tantlamtr. (Bkz: See The Civil War in France; Address

of the General Council of the International Working Men's Association(Fransa'da Sava; Enternasyonal i Birlii Genel Konseyinin ars),London, Truelove, 1871, s. 15; burada, bu nokta daha da gelitirilmitir.)

Ayrca, kendiliinden bellidir ki, sosyalist yaznn eletirisi, ancak1847'ye kadar olan iine ald iin, bugne gre yetersizdir; ayn biimde,komnistlerin eitli muhalefet partileri karsndaki durumuna ilikin grler(Blm 4), ilke olarak bugn de doru olmakla birlikte, politik durumtamamen deitii ve tarihsel gelime o blmde sz edilen partilerinounu yeryznden silip sprd iin, pratikte artk eskimitir.

Bununla birlikte, Manifesto, artk zerinde deiiklikyapmaya hi hakkmz olmayan tarihsel bir belge haline

gelmitir. Belki ilerde yaplacak bir bask iin 1847'den gnmze dek olanboluu dolduracak bir giri yazlabilir; elinizdeki yeni bask beklenmedikbir anda yapldndan buna vakit bulamadk.

Karl Marx, Frederick Engels

Londra, 24 Haziran 1872

1882 TARHL RUSA BASKIYA NSZ


7/39

Komnist Partisi Manifestosu'nun, Bakunin tarafndan yaplan evirisi, ilkRusa bask olarak, altmlarn banda Kolokol yaynevince yaynland. Osralar Bat bunu (Manifesto'nun Rusa basksn), yalnzca yaznsaladan ilgin bir ey olarak gryordu. Byle bir grbugn olanakszdr.

O sralarda (Aralk 1847) proletarya hareketinin, henz ne kadar snrlbir alan kapsadn, komnistlerin eitli lkelerdeki eitli muhalefetpartileri karsndaki durumunu inceleyen Manifesto'nun son blm en akbiimiyle gsterir. Burada, Rusya ve Birleik Devletler'den hi sz edilmez.O zaman, Birleik Devletler Avrupa'nn proleter g fazlasn gler yoluylaemerken, Rusya'nn tm Avrupa gericiliinin son byk yedek gc durumundaolduu bir zamand. Her iki lke de, Avrupa'ya hammadde salyorlard ve aynzamanda Avrupa'nn sanayi rnlerinin sat iin pazar grevini yerinegetiriyorlard. Bu yzden, o sralarda her iki lke de, u ya da bubiimde, Avrupa'da yrrlkte olan dzenin temel direi durumundaydlar.

Oysa bugn durum ne kadar farkl! Avrupa'dan Kuzey Amerika'ya olan g, bulkede tarmn devasa bir gelime gstermesini salam, bu gelime, rekabetyoluyla Avrupa'daki -byk ve kk- toprak mlkiyetini temellerindensarsmtr. Ayrca, bu g, Birleik Devletler'e muazzam sanayi kaynaklarn,ksa zamanda, Avrupa'nn ve zellikle ngiltere'nin bugne dek sanayidesrdrd tekelini sarsacak bir lde ve byk bir enerjiyle iletmesiolanan da vermitir. Bu her iki durum, dorudan doruya Amerika zerinde

devrimci nitelikte bir etki yapmaktadr. Tm politik yapnn temelinioluturan kk ve orta iftilerin toprak mlkiyeti dev tarm iletmelerininrekabeti karsnda adm adm kyor; ayn zamanda, sanayi blgelerinde ilkkez olarak, yn halinde bir proletarya ve sermayenin mthi biryounlamas grlyor.

Ya Rusya! 1848-49 Devrimi srasnda, yalnzca Avrupal prensler deil,Avrupal burjuvalar da, henz uyanmakta olan proletaryadan tek kurtuluyolunu Rus mdahelesinde bulmulard. ar, Avrupa gericiliinin ba ilanedilmiti. Bugn, o, Gatchina da devrimin bir sava tutsadr, ve Rusya,Avrupa'daki devrimci eylemin ncsdr.

Komnist Manifesto'nun amac, modern burjuva mlkiyetinin yaklamakta olan

kanlmaz kn ilan etmekti. Ama Rusya'da hzla gelien kapitalistvurgunculuk ve henz gelimeye balayan burjuva toprak mlkiyeti karsnda,topran yarsndan fazlas zerinde kyllerin ortak mlkiyetini gryoruz.imdi soru udur: Byk lde sarslm olmakla birlikte yine de toprakzerinde ilkel ortak mlkiyetin bir biimi olan Rus obshchina's, dorudandoruya komnist ortak mlkiyetin st biimine geebilir mi? Yoksa tersine,ilknce Bat'nn tarihsel evrimini oluturan ayn zlme srecini miizlemek zorundadr?

Bu soruya bugn verilebilecek tek yant udur: Eer Rus Devrimi, Bat'dabir proleter devriminin habercisi olur da, bylece bu iki devrim birbirlerinitamamlarlarsa, bugnk Rus ortak toprak mlkiyeti, komnist bir gelimeninbalang noktas olabilir.

Karl Marx, F. Engels

Londra, 21 Ocak 1882


Yazk ki, bu basknn nszn tek bama imzalamakzorundaym. Marx, Avrupa ve Amerika'nn tm ii snfnn kendisine bakaherhangi birine olduundan daha ok borlu bulunduu bu insan, imdi


8/39

Highgate mezarlnda yatyor; ve mezarnn stnde ilk imenler boy atmbulunuyor. Onun lmnden sonra Manifesto'nun yeniden gzden geirilmesi yada tamamlanmas artk hi dnlemez. Onun iin burada u noktalar yenidenaka belirtmeyi daha da gerekli gryorum:

Manifesto'nun batan sona dokusunu oluturan temeldnce -ekonomik retimin ve, zorunlu olarak, her tarih dneminin buekonomik retimden kan toplumsal yapsnn, o dnemin politik ve dnseltarihinin temelini oluturduklar, ve bunun sonucu olarak, (ilkel komnaltoprak mlkiyetinin ortadan kalkmasndan buyana) tm tarihin bir snfsavamlar tarihi, toplumsal gelimenin eitli aamalarnda smrlen vesmren arasndaki, egemenlik altnda olan ve egemen olan snflar arasndakisavamlarn tarihi olduu; ama bu savamn imdi ulat aamada,smrlen ve ezilen snfn (proletaryann), ayn zamanda toplumun tmnsmr, bask ve snf savamlarndan nihai olarak kurtarmakszn, kendinismren ve ezen snftan (burjuvaziden) kurtaramayaca dncesi- bu temeldnce, yalnzca ve olduu gibi Marx'a aittir.

(Manifesto'nun ngilizce evirisine yazdm nszde (1888) yledemitim: Kanmca, Darwin'in teorisi biyoloji iin ne yapmsa, tarih iinonu yapmas kanlmaz olan bu nermeye, 1845'ten nce her ikimiz de yavayava yaklamaktaydk. Benim tek bama, bu nermeye doru ne kadar ilerlemiolduum en iyi olarak ngiltere'de i Snfnn Durumu adl yaptmdagrlr. Ancak, 1845 ilkbaharnda, Brksel'de Marx'la yeniden bulutuum

zaman, o bu nermeyi oktan oluturmu bulunuyordu ve hemen hemen buradabelirttiim kadar ak bir biimiyle nme serdi. (Engels'in 1890 tarihliAlmanca baskya notu.)

Bunu daha nce birok kez belirtmitim, ama bununzellikle imdi Manifesto'nun banda da yer almas gereklidir.

Londra, 28 Haziran 1883

F. Engels

1888 TARHL NGLZCE BASKIYA NSZ

Manifesto, balangta yalnzca Almanlar iine alan,daha sonra uluslararas nitelik kazanan bir ii derneinin 1848'den nceKta Avrupa'snn politik koullar altnda kanlmaz olarak gizli bir rgtolan Komnist Birlikin platformu olarak yaynland. Birliin Kasm1847'de Londra'da yaplan bir kongresinde Marx ve Engels tam bir teorik vepratik parti programn yaynlamak zere hazrlamakla grevlendirilmilerdi.Almanca olarak Ocak 1848'de tamamlanan elyazmas 24 ubat 1848Fransz Devrimi'nden birka hafta nce Londra'da baskya verildi. BirFranszca evirisi Haziran 1848 ayaklanmasndan az nce, Paris'te yaynland.Bn. Helen Macfarlane'in yapt ilk ngilizce eviri, 1850'de Londra'daJulian Harney'in Red Republican adl dergisinde yaynland. Danimarka vePolonya dillerinde de birer basks yaplmtr.

Haziran 1848 Paris ayaklanmasnn, -proletarya ile burjuvazi arasndakiilk byk sava- yenilgiye uramas, Avrupa ii snfnn toplumsal vepolitik zlemlerini bir sre iin tekrar arka plana itti. O zamandan buyana,iktidar savam, ubat Devrimi'nden nce olduu gibi, yineyalnzca mlk sahibi snfn farkl kesimleri arasnda oldu. i snf,politik bakmdan bir soluk alabilme savamna ve orta snf radikallerininar sol kanad durumuna drld. Bamsz proletarya hareketleri canllkbelirtileri gsterdii her yerde amansz bir biimde bastrld.


9/39

Nitekim, Prusya polisi, Komnist Birlik'in o srada Kln'de bulunan MerkezKomitesi'ni aa kard. yeleri tutuklandlar ve onsekiz ay sren birhapislikten sonra Ekim 1852'de yarglandlar. Bu nl Kln KomnistYarglamas 4 Ekim'den 12 Kasm'a dek srd; tutuklulardan yedisi, yllaalt yl arasnda deien kalebentlik cezalarna arptrldlar. Birlik, bukarardan hemen sonra, geri kalan yeleri tarafndan resmen datld.Manifesto'ya gelince, o artk unutulmaya mahkum grnyordu.

Avrupa ii snf egemen snflara kar yeni bir saldr iin yeterligc yeniden kazand zaman Enternasyonal i Birlii dodu. Ancak, Avrupave Amerika'nn tm militan proletaryasn tek bir rgtte birletirmek gibizel bir amala kurulan bu birlik, Manifesto'da ortayakonan ilkeleri hemen ilan edemedi. Enternasyonal, ngilizSendikalar'nn, Fransa, Belika, talya ve spanya'daki Proudhonyandalarnn ve Almanya'daki Lassalle'cilerin (Lassalle, bize her zamankendini bir Marx yanls olarak tantt ve busfatyla Manifesto'ya balyd. Ancak 1862-64 yllar arasnda halk nndeyapt konumalarda o, devlet kredileriyle desteklenen kooperatifatelyelerin kurulmasn istemekten te gitmi deildir. (Engels'in notu)kabul edebilecekleri kadar geni bir program ortaya, koymak zorundayd.

Bu program btn taraflarn benimseyecei bir biimde kaleme alan Marx, ii snfnkarlkl tartma sonucunda mutlaka doacak olan dnsel gelimesine tamolarak gveniyordu. Sermayeye kar yrtlen savam iinde karlalan

olaylar ve durumlar, hatta zaferlerden ok yenilgiler, insanlarakafalarndaki her derde deva harcalem dnlerin yetersizliini mutlakaretecek ve ii snfnn gerek kurtulu koullarnn tam bir kavrannhazrlayacakt. Ve Marx hakl kt. Enternasyonal, 1874'te dald zaman,iileri 1864'te olduklarndan ok farkl bir bilin dzeyinde insanlarolarak brakt. Fransa'da Proudhon'culuk, Almanya'da Lassalle'ciliklmekteydi ve ou uzun zamandr Enternasyonal'le ilikilerini kesmi olantutucu ngiliz sendikalar bile, artk yava yava, geen ylbakanlarnn Swansea'de onlar adna, Kta sosyalizmi bizim iinkorkunluunu yitirmitir diyebildii noktaya doru yaklayorlard.Aslnda, Manifesto'nun ilkeleri btn lkelerin iileri arasnda oldukayaygnlamt.

Manifesto, bylece yeniden n plana geldi. Almanca metin 1850'den buyanasvire, ngiltere ve Amerika'da birka kez yeniden basld. 1872'de NewYork'ta ngilizceye evrilerek Woodhull and Claflin's Weekly'de yaynland.Bu ingilizce metinden yaplan bir Franszca evirisi de New York'ta LeSocialiste'te kt. O zamandan buyana, Amerika'da, az ya da ok krplmolarak, en az iki ngilizce evirisi daha yaynland, ve bunlardan biringiltere'de yeniden basld. Bakunin'in yapt ilk Rusa eviri 1863sralarnda Cenevre'de Hersen'in Kolokol yaynevinde, kahraman VeraZasulich'in (Daha sonralar Engels'in kendisi nternationales aus demVolksstaat (1871-75), Berlin, 1894'te yaynlanan Rusya'da Sosyal likileradl yazsnda, gerek eviricinin G. V. Plehanov olduuna hakl olarak iaretetmitir.) yapt ikinci eviri de 1882'de yine Cenevre'de yaynland.

1885'te Kopenhag'da yaplan Danimarka dilinde yeni bir basks Social-democratiskBibothek'te, 1886'da Paris'te yaplan yeni bir Franszca evirisi LeSocialiste'te bulunabilir. Bu ikincisinden spanyolca evirisi hazrland ve1886'da Madrit'te yaynland. Almanca yeni basklarnsaymayacam, bunlar en az oniki kadar var. Birka ay nce stanbul'dayaynlanmas gereken bir Ermenice evirisi gn na kamad; nkduyduuma gre, yaync, kitab Marx'n adyla karmaktan korkmu, eviricide kitabn kendi yapt olarak yaynlanmas nerisini reddetmi.

Ayrca, baka dillere yaplan evirileri duydum, ama bunlar grmedim.


10/39

Bylelikle, Manifesto'nun tarihi, olduka doru bir biimde, modern iisnf hareketinin tarihini yanstr; bugn o, hi kuku yok ki, tm sosyalistyaznn en yaygn, en uluslararas rn, Sibirya'dan Kaliforniya'ya dekmilyonlarca iinin benimsedii ortak platformdur.

Ama, yazld zaman biz ona bir Sosyalist Manifesto diyemezdik. 1847'de,sosyalist denilince, bir yanda eitli topyac sistemlerin savunucular:her ikisi de birer mezhep durumuna dnm bulunan ve giderek lmekte olanngiltere'deki Owen'ciler, Fransa'daki Fourier'ciler; teyanda, her trl marifetilikle sermayeye ve kara hibirzarar vermeden her trl sosyal bozukluu onaracaklarn ileri sren hertrden sosyal arlatanlar; her iki durumda da ii snf hareketi dndaolan ve eitilmi snflardan medet uman kimseler anlalyordu. i snfnn,salt politik devrimlerin yetersizliine inanm ve toptan bir sosyaldeimenin zorunluluunu ilan etmi olan her bir kesimi o sra kendisinekomnist diyordu. Bu, kaba, yontulmam, srf sezgiye dayanan bir trkomnizmdi; ama yine de en nemli noktaya deiniyordu ve ii snfarasnda, Fransa'da Cabet'nin, Almanya'da Weitling'in topyac komnizminidourmaya yetecek kadar glyd.

Bylece, 1847'de, sosyalizm bu orta snf hareketi, komnizm bir iisnf hareketiydi. Sosyalizm, hi deilse Kta Avrupa'snda, saygnd;komnizm tam tersi durumdayd. Biz, ta o zamandan, ii snfnn kurtuluu,ii snfnn kendi eseri olmaldr anlaynda olduumuzdan, bu iki addan

hangisini alacamz konusunda en kk bir duraksamamz olamazd. Ozamandan buyana da bu ad yadsmak aklmzn ucundan gemedi.

Manifesto ortak rnmz olduu iin, kendimi, onun ekirdeini oluturantemel nermenin Marx'a ait olduunu belirtmek zorunda hissediyorum. Bunerme udur: Her tarihsel dnemde, egemen olan ekonomik retim vembadele biimi ve bunun zorunlu sonucu olarak ortaya kan sosyal rgtlenme,o dnemin politik ve dnsel tarihinin zerine kurulu olduu temelioluturur, ve o dnemin politik ve dnsel tarihi ancak bu temele dayanlarakaklanabilir; bunun sonucu olarak insanln tm tarihi (toprakta ortakmlkiyete dayanan ilkel kabile toplumunun zlmesinden buyana), bir snfsavamlar tarihi, smren ve smrlen, ezen ve ezilen snflar arasndakiatmalarn bir tarihi olmutur; bu snf savamlar tarihini oluturan

evrimler dizisi gnmzde yle bir aamaya ulamtr ki, smrlen veezilen snf -proletarya-, ayn zamanda ve nihai olarak toplumu her trlsmr, bask, snf ayrmlar ve snf savamlarndan byk ldekurtarmakszn, smren ve ezen snfn -burjuvazinin- egemenliindenkendisini kurtaramaz.

Kanmca, Darwin'in teorisi biyoloji iin ne yapmsa, tarih iin onuyapmas kanlmaz olan bu nermeye, 1845'ten nce her ikimiz de yava yavayaklamaktaydk. Benim tek bama bu nermeye doru ne kadar ilerlemiolduum en iyi olarak ngiltere'de i Snfnn Durumu adl yaptmdagrlr. Ancak, 1845 ilkbaharnda, Brksel'de Marx'la yeniden bulutuumzaman, o bu nermeyi oktan oluturmu bulunuyordu ve hemen hemen buradabelirttiim kadar ak bir biimiyle nme serdi.

1872 tarihli Almanca baskya birlikte yazm olduumuz nszden aadakiparay aktaryorum:

Son yirmibe yl iinde durum ne kadar deimi olursa olsun, Manifesto'daortaya konulan genel ilkeler ana izgileriyle bugn de her zamanki kadardorudur. u ya da bu ayrnt daha iyi bir hale getirilebilir. Manifesto'nunkendisinde de belirtildii gibi, ilkelerin pratikte kullanlmas her yerde veher zaman o gnn tarihsel koullarna baldr; onun iin 2. Blm'nsonunda ileri srlen devrimci nlemlere zel bir arlk verilmemelidir. O


11/39

pasaj bugn birok bakmlardan ok farkl bir biimde yazlabilirdi.1848'den buyana modern sanayinin dev admlarla ilerlemesi ve buna balolarak ii snfnn gelien ve byyen rgtlenmesi karsnda, ilkin ubatDevrimi'nde ve ondan daha nemlisi, proletaryann ilk kez politikegemenlii iki ay boyunca elinde tutmu olduu Paris Komn'nde edinilenpratik deneyimler karsnda, bu programn baz ayrntlar artk eskimitir. Komnzellikle bir eyi, ii snfnn yalnzca hazr devlet mekanizmasnelde tutarak onu kendi amalar iin kullanamayacan tantlamtr.(Bkz: See The Civil War in France; Addressof the General Council of the International Working Men'sAssociation (Fransa'da Sava; Enternasyonal i Birlii GenelKonseyinin ars), London, Truelove, 1871, s. 15, burada, bu nokta dahada gelitirilmitir.) Ayrca, kendiliinden bellidir ki, sosyalist yaznneletirisi ancak 1847'ye kadar olan iine ald iin, bugne greyetersizdir; ayn biimde komnistlerin eitli muhalefet partilerikarsndaki durumuna ilikin grler (Blm 4), ilke olarak bugn de doruolmakla birlikte, politik durum tamamen deitii ve tarihsel gelime oblmde sz edilen partilerin ounu yeryznden silip sprdiin, pratikte artk eskimitir.

Bununla birlikte, Manifesto, artk zerinde deiiklik yapmaya hihakkmz olmayan tarihsel bir belge haline gelmitir.

Bu eviri, Marx'n Kapital'inin byk ksmnn eviricisi Bay Samuel

Moore tarafndan yaplmtr. eviriyi birlikte gzden geirdik ve baztarihsel ince noktalar aklayan birka not ekledik.

Friedrich Engels



Yukardaki metin yazldndan buyana, Manifesto'nun yeni bir Almancabasksnn yaplmas bir kez daha zorunlu duruma geldi, ve ayrcaManifesto'nun burada sz edilmesi gereken epey ey geti bandan.kinci bir Rusa eviri -Vera Zasulich'in evirisi- Cenevre'de 1882'de

basld; bu baskya nsz Marx'la birlikte yazmtk. Yazk ki, bunun zgnAlmanca elyazmas kaybolmutur; bu nedenle, metni Rusa'dan tabii hibirbiimde deitirmeden, evirmek zorundaym. Metin yle:

Komnist Partisi Manifestosu'nun, Bakunin tarafndan yaplan evirisiilk Rusa bask olarak altmlarn banda Kolokol yaynevince yaynland.O sralar Bat bunu (Manifesto'nun Rusa basksn), yalnzca yaznsal adanilgin bir ey olarak gryordu. Byle bir gr bugn olanakszdr.

O sralarda (Aralk 1847) proletarya hareketinin, henz ne kadar snrlbir alan kapsadn, komnistlerin eitli lkelerde eitli muhalefetpartileri karsndaki durumunu inceleyen Manifesto'nun son blm en akbiimiyle gsterir. Burada, Rusya ve Birleik Devletler'den

hi sz edilmez. O zaman, Birleik Devletler Avrupa'nnproleter g fazlasn gler yoluyla emerken, Rusya'nntm Avrupa gericiliinin son byk yedek gc durumunda olduu bir zamand.Her iki lke de, Avrupa'ya hammadde salyorlard ve ayn zamanda Avrupa'nnsanayi rnlerinin sat iin pazar grevini yerine getiriyorlard. Buyzden, o sralarda her iki lke de, u ya da bu biimde, Avrupa'dayrrlkte olan dzenin temel direi durumundaydlar.

Oysa bugn durum ne kadar farkl! Avrupa'dan Kuzey Amerika'ya olan g,bu lkede tarmn devasa bir gelime gstermesini salam, bu gelime,


12/39

rekabet yoluyla Avrupa'daki -byk ve kk- toprak mlkiyetini temellerindensarsmtr. Ayrca, bu g, Birleik Devletler'e muazzam sanayi kaynaklarn,ksa zamanda, Avrupa'nn ve zellikle ngiltere'nin bugne dek sanayidesrdrd tekelini sarsacak bir lde ve byk bir enerjiyle iletmesiolanan da vermitir. Bu her iki durum, dorudan doruya Amerika zerindedevrimci nitelikte bir etki yapmaktadr. Tm politik yapnn temelinioluturan kk ve orta iftilerin toprak mlkiyeti dev tarm iletmelerininrekabeti karsnda adm adm kyor; ayn zamanda,sanayi blgelerinde ilk kez olarak, yn halinde bir proletarya vesermayenin mthi bir younlamas grlyor.

Ya Rusya! 1848-49 Devrimi srasnda, yalnzca Avrupal prensler deil,Avrupal burjuvalar da, henz uyanmakta olan proletaryadan tek kurtuluyolunu Rus mdahalesinde bulmulard. ar, Avrupa gericiliinin bailan edilmiti. Bugn, o, Gatchina'da devrimin bir savatutsadr, ve Rusya, Avrupa'daki devrimci eylemin ncsdr.

Komnist Manifesto'nun amac, modern burjuvamlkiyetinin yaklamakta olan kanlmaz kn ilanetmekti. Ama Rusya'da hzla gelien kapitalist vurgunculuk ve henzgelimeye balayan burjuva toprak mlkiyeti karsnda, topran yarsndanfazlas zerinde kyllerin ortak mlkiyetini gryoruz. imdi soruudur: Byk lde sarslm olmakla birlikte yine de toprak zerindeilkel ortak mlkiyetin bir biimi olan Rus obshchina's, dorudan doruya

komnist ortak mlkiyetin st biimine geebilir mi? Yoksa tersine, ilknceBat'nn tarihsel evrimini oluturan ayn zlme srecini mi izlemekzorundadr?

Bu soruya bugn verilebilecek tek yant udur: EerRus Devrimi, Bat'da bir proleter devriminin habercisi olurda, bylece bu iki devrim birbirlerini tamamlarlarsa, bugnk Rus ortaktoprak mlkiyeti, komnist bir gelimenin balang noktas olabilir.

Karl Marx, Frederick Engels


Hemen hemen ayn gnlerde, Cenevre'de Polonya dilinde yeni bir basksyapld: Manifest Komnistyczny.

Daha sonra, 1885'te, Kopenhag'da Social-demokratiskBibliothek'te Danimarka dilinde yeni bir evirisi yaynland. Ne yazk ki,eviri tam deildir; eviriciye glk kard anlalan baz nemlipasajlar atlanm, ayrca yer yer gze arpan dikkatsizlik belirtileri dahada can skc; yle anlalyor ki evirici biraz kendini zorlasaym,ok daha iyi bir i karabilirmi.

Yeni bir Franszca evirisi 1885'te Paris'te Le Socialiste'te kt;bugne dek baslanlarn en iyisidir.

Bu eviri esas alnarak ayn yl iinde spanyolca'yayaplan bir evirisi ilkin Madrid'de El Socialista'da kt,sonra da bir bror olarak yaynland: Manifesto del Partido Comunista, porCarlos, Marx y F. Engels, Madrid, Administracion de El Socialista, HernanCortes 8.

lgi ekici bir olay olarak da, 1887'de bir Ermenice evirininelyazmalarnn stanbul'daki bir yayncya veriliinden sz edeyim. Amaadamcaz Marx'n adn tayan bir eyi yaynlama cesaretine sahip deildir,eviriciye yazar olarak kitaba kendi adn koymasn neriyor, evirici de


13/39

bunu reddediyor.

Az ya da ok yanllarla dolu Amerikan evirilerindenbirinin, hemen arkasndan da bir ikincisinin ngiltere'deart arda yaynlanmasndan sonra, ensonu aslna uygun bireviri 1888'de yaynland. Dostum Samuel Moore'un yapt bu eviriyi,baskya gnderilmeden nce birlikte gzden geirdik. Bu eviri u baltar: Manifesto of the Communist Party, by Karl Marx and Frederick Engels.Authorised English Translation, edited and annotated byFrederick Engels. 1888. London, William Reeves, 185 Fleetst., E. C.. Orada yer alan notlarn bazlarn elinizdeki baskya da ekledim.

Manifesto'nun kendine zg bir tarihi vardr. ktnda, bilimselsosyalizmin (ilk nszde sz edilen evirilerin de tantlad gibi), osralarda sayca hi de fazla olmayan nclerince cokuylakarlanmasndan ksa bir sre sonra, Paris iilerinin Haziran 1848'dekiyenilgisiyle balayan gerici akmn etkisiyle bir keye itildi, ve ensonuKasm 1852'de Kln Komnistleri'nin mahkum edilmesiyle birlikte yasayauygun olarak aforoz edildi. ubat Devrimiyle balayan ii harektininsahneden ekilmesiyle Manifesto da arka planda kald.

Avrupa ii snf, egemen snflarn iktidarna karyeni bir saldr iin yeterli gc yeniden kazand zamanEnternasyonal i Birlii dodu. Birliin amac, Avrupa

ve Amerika'nn tm militan ii snfn tek bir dev ordu halindebirletirmekti. Bu yzden, Manifesto'da ortaya konulan ilkelerden hareketedemezdi. ngiliz ii sendikalarna, Fransz, Belikal, talyan vespanyol Proudhon'culara ve Alman Lassalle'cilere kapy kapamayan birprograma sahip olmak zorundayd. Bu program -Enternasyonal'in Tznegiri-, Bakunin'in ve Anaristlerin bile kabul ettii bir ustalkla Marxtarafndan yazlmt. Manifesto'da ortaya konulan dnlerin kazanacanihai zafer iin Marx; yalnzca ve yalnzca ii snfnn eylem birlii vetartmadan domas kanlmaz olan dnsel gelimesine tam olarakgveniyordu. Sermayeye kar yrtlen savam iinde karlalan olaylarve ini klar, hatta zaferlerden ok yenilgiler savalarao gne dek kr krne gvendikleri her derde deva harcalem dnlerinyetersizliini mutlaka gsterecek ve ii snfnn gerek kurtulu

koullarnn tam bir kavrann hazrlayacakt.

Ve Marx hakl kt. Enternasyonal'in dald 1874'teki ii snf, Enternasyonal1864'teki ii snfndan tamamen farklyd. Latin lkelerindeki Proudhon'culukve Almanya'daki kendine zg Lassalle'cilik lmekteydi, ve o sra artutucu olan ngiliz sendikalar bile, 1887'de yaplan Swansea kongresindebakanlarnn onlar adna, -Kta sosyalizmi bizim iin korkunluunuyitirmitir- diyebildii noktaya doru yava yava ilerlemekteydi. Oysa1887'de Kta sosyalizmi hemen hemen Manifesto'da ilan edilen teoriden ibaretti.Bylelikle, Manifesto'nun tarihi, olduka doru birbiimde, 1848'den buyana olan modern ii snf hareketinintarihini yanstr. Bugn hi kuku yok ki, o btnsosyalist yaznn en yaygn, en uluslararas rn, Sibirya'dan

Kaliforniya'ya dek btn lkelerin milyonlarca iisinin ortak programdr.

Yine de, yazld zaman biz ona bir Sosyalist Manifesto diyemezdik.1847'de, iki tip insan sosyalist saylyordu. Bir yanda, eitli topyacsistemlerin yandalar, zellikle o tarihte her ikisi de birer mezhepdurumuna dnm bulunan ve yava yava lmekte olan ngiltere'dekiOwen'ciler, Fransa'daki Fourier'ciler; te yanda, toplumsal bozukluklar,sermayeye ve kara hi zarar vermeden, her derde deva eitli ilalarla veblk-prk onarmlarla gidermek isteyen her trden sosyal arlatanlar.Bunlar her iki durumda da, ii hareketinin dnda yer alan ve


14/39

daha ok eitimden gemi snflarn desteini arayankimselerdi. Oysa ii snfnn, toplumun kkl bir biimdeyeniden kurulmasn isteyen, salt politik devrimlerin buna yeterli olmadnainanan kesimi, o sra kendisine komnist diyordu. Bu, henz yontulmam,yalnzca sezgiye dayanan ve ou zaman olduka kaba bir komnizmdi.

Ama gene de, iki topik komnizm sistemini -Fransa'da Cabet'nin karyaKomnizmini ve Almanya'da Weitling Komnizmini- douracak kadar glyd.1847'de sosyalizm bir burjuva hareketini, komnizm bir ii snfhareketini ifade ediyordu. Sosyalizm hi deilse Kta Avrupa'snda oldukasaygnd, komnizm bunun tam tersi bir durumdayd. Biz ta o zamandan, tambir kesinlikle, -ii snfnn kurtuluu, ii snfnn kendi eseriolmaldr- anlaynda olduumuzdan, bu iki addan hangisini seeceimizkonusunda bir duraksamamz olamazd. O zamandan buyana da bunu yadsmakaklmzn ucundan gemedi.

-Btn lkelerin iileri, bireiniz!- Ama krkiki yl nce, proletaryannkendi z istemleriyle ortaya kt ilk Paris Devrimi'nin ngnnde,dnyaya bu szleri ilan ettiimiz zaman, buna pek az ses karlk vermiti.Ancak, 28 Eyll 1864'te, Bat Avrupa lkelerinin ounun proleterleri, anlanlar brakan Enternasyonal i Birlii'nde el ele verdiler. Dorudur,Enternasyonal ancak dokuz yl yaad. Ama, onun yaratt, btn lkelerinproleterlerinin lmsz birlii hala canldr ve her zamankinden dahagldr. Bunun gnmzden daha iyi bir tan olamaz. nk bugn ben bu

satrlar yazarken, Avrupa ve Amerika proletaryas ilk kez tek bir orduhalinde, tek bir bayrak altnda ve tek bir acil hedef urunda-Enternasyonal'in 1866'daki Cenevre Kongresi'nde ve ayrca 1889'daki Parisi Kongresi'nde kabul edildii gibi, sekiz saatlik ignnn yasal olaraktannmas urunda- seferber edilmi sava kuvvetlerini gzden geirmektedir.Ve bugnn manzaras, btn lkelerin kapitalistlerinin ve toprak beyleriningzlerini, btn lkelerin iilerinin bugn gerekten birlemi olduklargeregine aacaktr.

Bunu kendi gzleriyle grebilmesi iin, u anda Marx yanmda olsayd!

Londra, 1 Mays 1890

F. Engels

1892 TARHL POLONYA DLNDEK BASKIYA NSZ

Komnist Manifesto'nun Polonya dilinde yeni bir basksna gereksinimduyulmas, eitli dncelere yolayor.

Her eyden nce, Manifesto'nun Avrupa ktasnda byk sanayiningelimesinin nerdeyse bir gstergesi durumuna gelmi olmas dikkate deer.Belirli bir lkede byk sanayinin gelimesi lsnde o lkenin iileriarasnda, ii snf olarak mlk sahibi snflar karsndakidurumlar konusunda aydnlanma istei de kk salmakta, bunlar arasndasosyalist hareket yaygnlamakta ve Manifesto'ya olan istem artmaktadr.

Bylece, yalnzca ii hareketinin durumu deil, ayn zamanda byksanayinin gelime derecesi de, her lkede olduka doru bir biimde, olkenin dilindeki Manifesto'nun datlm nshalarnn saysylallebilir.

Bu yzden, Polonya dilindeki yeni bask, Polonya sanayisinde kesin birilerlemeyi gsterir. Ve hi kuku yok ki, on yl nce yaplm basksndanbuyana gerekten de byle bir ilerleme olmutur. Rus Polonyas, KongrePolonyas, Rus mparatorluu'nun byk sanayi blgesi durumuna gelmitir.Rusya'nn byk sanayisi, -bir ksm Finlandiya Krfezi evresinde, teki


15/39

bir ksm merkezde (Moskova'da ve Vladimir'de), bir nc ksm Karadenizve Azak denizi kylarnda ve teki baz ksmlar baka yerlerde olmakzere- dank bir alana yaylm olmasna karn, Polonya sanayisi oldukakk bir alanda toplanmtr; ve bylesine bir younlama nedeniylehem stnlkler hem de sakncalar tamaktadr. Rakip Rus sanayicileri,Polonyallar Ruslatrma konusundaki iddetli arzularna karn, Polonya'yakar koruyucu gmrk uygulanmas isteminde bulunmakla bu stnlklerikabullenmi oldular. Sakncalar -Polonya sanayicileri veRus hkmeti asndan sakncalar- Polonya iileri arasnda sosyalistdncenin hzla yaylmasnda ve Manifesto iin artan istemde kendisinigstermektedir.

Ama, Polonya sanayisinin Rusya'nnkini geride brakarak hzla gelimesi,ayn zamanda Polonya halknn tkenmek bilmez canllnn yeni bir kantdrve yaklamakta olan ulusal kurtuluunun yeni bir gvencesidir. Ve bamsz,gl bir Polonya'nn yeniden kurulmas, yalnzca Polonyallar deil,hepimizi ilgilendiren bir sorundur.

Avrupa uluslarnn itenlikli bir uluslararas ibirlii, ancak buuluslarn her birinin kendi yurdunda tam zerklie sahip olmasylakurulabilir. Proletaryann bayra altnda yapld halde, sonuta proletersavalara burjuvazinin iini grdrmekten teye gitmeyen 1848 Devrimi,ayn zamanda onun vasiyetinin uygulayclar Louis Bonaparte ve Bismarckaraclyla talya, Almanya ve Macaristan'n bamszln salad; ama,

1792'den buyana devrim iin bu lkenin tmnn yaptndan daha ounuyapm olan Polonya, 1863'te kendisinden on kat daha byk Rus kuvvetlerikarsnda boyun ediinde kendi olanaklaryla babaa brakld. Soylular,Polonya'nn bamszln ne koruyabildiler ne de yeniden kazanabildiler;bugn burjuvazi iin bu bamszlk, en azndan, nemsizdir. Ama gene deAvrupa uluslarnn uyumlu ibirlii iin bu bir zorunluluktur. Bu bamszlkyalnzca gen Polonya proletaryas tarafndan kazanlabilirve onun ellerinde gvenlik altnda olabilir. nk, Polonya'nnbamszlna Polonyal iilerin kendileri iin olduu kadar Avrupa'nnbtn teki lkelerinin iilerinin de gereksinimi vardr.

F. Engels

Londra, 10 ubat 1892

1893 TARHL TALYANCA BASKIYA NSZ

TALYAN OKUYUCUYA

Komnist Partisi Manifestosu'nun yaynlanmas, denebilir ki, biri Avrupaktasnn, teki Akdeniz'in merkezinde yer alan iki ulusun, blnme veatmalar yznden o zamana dek yabanc boyunduruu altna dmolan iki ulusun, silahl ayaklanmalar olan 18 Mart 1848Milano ve Berlin devrimleriyle ayn tarihe rastlamtr. talya, Avusturyamparatoru'na baml olduu bir srada, Almanya, daha dolayl olmakla birliktedaha az etkin olmayan Rus arlar'nn boyunduruu altndayd. 18 Mart

1848'in sonular, talya'y da, Almanya'y da bu utan verici durumdankurtard; 1848'den 1871'e dek geen zaman iinde bu iki byk ulus yenidenkurulmu, kendi balarna buyruk olmularsa, bunun nedeni, Karl Marx'nsyledii gibi, 1848 Devrimini bastranlarn yine de, kendi istemlerinekarn bu devrimin vasiyetini yerine getirmi olmalardr.

Bu devrim her yerde ii snfnn eseriydi; barikatlarkuran ve devrimin bedelini kanyla deyen ii snfyd.Yalnzca Paris iileri, hkmeti devirirken ak bir biimdeburjuva rejimini devirme hedefine ynelmilerdi. Ama


16/39

onlar her ne kadar kendi snflaryla burjuvazi arasndaki amanszkartln bilincinde olsalar da, henz ne lkenin ekonomik ilerlemesi nede Fransz ii ynnn dnsel gelimesi toplumun bir yeniden-kuruluunuolanakl klacak aamaya ulamt. Bundan tr, son zmlemede,devrimin meyvelerini kapitalist snf toplad. teki lkelerde; talya'da,Almanya'da, Avusturya'da, iiler daha bandan itibaren burjuvaziyiiktidara getirmekten te bir ey yapmadlar. Ama herhangi bir lkedeburjuvazinin egemenlii, ulusal bamszlk olmakszn olanakl deildir. Bubakmdan, 1848 Devrimi, ardsra, o gne dek birlik ve zerklikten yoksunuluslara -talya'ya, Almanya'ya, Macaristan'a- birlik ve zerklik getirmitir.Sra Polonya'ya da gelecektir.

Bylece, 1848 Devrimi bir sosyalist devrim deilse de,sosyalist devrim iin yolu am, ortam hazrlamtr. Btn lkelerde byksanayiye verilen hzla, burjuva rejimi son krkbe yl iinde her yerde,sayca kalabalk, youn ve gl bir proletarya yaratmtr. Dolaysyla o,Manifesto'nun diliyle sylersek, kendi mezar kazclarn yaratmtr. Herbir ulusun zerklii ve birlii salanmadan, proletaryann uluslararasbirliini ya da bu uluslarn ortak hedeflere doru bar ve bilinliibirliini gerekletirmek olanaksz olacaktr. 1848 ncesinin politikkoullar altnda, talyan, Macar, Alman, Polonyal ve Rusiilerinin ortak uluslararas eylemini bir dnn!

Bundan dolay, 1848'de verilen savalar bouna deildir. O devrimci

dnemden bizi ayran krkbe yl da bouna gememitir. Meyveler olgunlayor,ve benim tm dileim, Manifesto'nun ilk yaynlan nasl uluslararasdevrimin habercisi olduysa, bu talyanca evirinin yaynlannn da talyanproletaryasnn zaferinin mjdecisi olmasdr.

Manifesto, kapitalizmin gemite oynad devrimci roln tam hakknverir. talya ilk kapitalist ulustu. Feodal Ortaan kapanna ve modernkapitalist an alna dev bir ahsiyet damgasn vurmutur: Bir talyan,Ortaa'n son ve modern an ilk ozan, Dante. Bugn, 1300'de olduu gibi;yeni bir tarihsel a yaklamaktadr.

talya bize bu yeni an, proletarya ann douu anna damgasnvuracak yeni Dante'yi verecek mi?

Londra, 1 ubat 1893

Friedrich Engels

:::::::::::::

KOMNST PARTS MANFESTOSU

AVRUPA'DA bir heyula kolgeziyor-komnizm heyulas.Eski Avrupa'nn btn gleri bu heyulay defetmek iinbir kutsal balama kurdular. Papa'yla ar, Metternich'leGuizot, Fransz Radikalleriyle Alman polisinin casuslar.

Nerededir, iktidardaki hasmlar tarafndan komnistliklesulanmam muhalefet partisi? Gerici hasmlarnakar da, daha ilerici muhalefet partilerine kar da komnizm damgasngerisin geriye vurmaya kalkmam muhalefet nerede?

Bu olgudan iki ey kyor:

1. Komnizm imdiden btn Avrupa devletleri tarafndan byk bir golarak tannmaktadr.


17/39

2. Komnistlerin, tm dnya nnde, grlerini,amalarn, eilimlerini yazl olarak aka ortaya koymalar ve buKomnizm Heyulas ocuk masalna Parti'nin kendisinin bir Manifesto'su ilekarlk vermeleri zaman oktan gelip atmtr.

te bu amala, eitli milliyetlerden komnistler Londra'da toplanmlarve aadaki Manifesto'yu, ngiliz, Fransz, Alman, talyan, Flaman veDanimarka dillerinde yaynlanmak zere kaleme almlardr.

-1-

BURJUVALAR VE PROLETERLER (Burjuvazi ile kastetdiimiz retim aralarnnsahipleri olan ve cretli emekiyi altran modern kapitalistlersnfdr. Proletarya ile kastetdiimiz, hibir retim aracna sahipolmamalar yznden yaayabilmek iin igcn satmak zorunda olan moderncretli emekiler snfdr. (Engels'in 1888 tarihli ngilizce baskya notu.)

Gnmze dek btn toplumlarn tarihi, snf savamlar tarihidir.

zgr insan ve kle, patrisyen ve pleb, senyr ve serf,lonca ustas ve lonca emekisi, tek szckle, ezen ve ezilen, srekli biratma halinde, bazan gizli, bazan aka, her kezinde ya toplumun devrimcibir biim deitirmesiyle ya da atan snflarn birlikte kyle

sonulanan, kesintisiz bir savam yrtmlerdir. Tarihin daha nceki devirlerinde, hemen hemen heryerde, toplumun deiik dzenler halinde karmak bir kuruluunu, sosyalhiyerarinin ok basamakl bir derecelenmesini buluyoruz. Eski Roma'dapatrisyenleri, ovalyeleri, plebleri, kleleri; Ortaa'da senyrleri,vasalleri, lonca ustalarn, kalfalar, raklar, serfleri; bu snflarnhemen hepsinde de ikinci derecede hiyerariler gryoruz.

Feodal toplumun ykntlarndan fkran modern burjuva toplumu, snfkartlklarn ortadan kaldrmamtr. Yapt ey, yalnzca, eskisnflarn yerine yeni snflar, yeni smr koullar, yeni savambiimleri koymak olmutur.

Bununla birlikte, amzn, burjuvazi ann, ayrdedici zellii,snf kartlklarn yalnlatrm olmasdr. Bir tm olarak toplum,gittike artan bir biimde, iki byk dman kampa, dorudan birbirlerinekar duran iki byk snfa blnmektedir: Burjuvazi ve proletarya.

Ortaa serflerinin barndan ilk kasabalarn ayrcalkl tccarlarkt. Bu -kasaballardan burjuvazinin ilk eleri geliti.

Amerika'nn kefi, mit Burnu'nun dnlmesi, gelimekte olan burjuvaziyeyepyeni alanlar at. Dou Hindistan ve in pazarlar, Amerika'nnsmrgeletirilmesi, smrgelerle olan ticaret, mbadele aralarnn vegenel olarak metalarn artmas, ticarete, gemicilie ve sanayiye o zamana

dek grlmemi bir iti, ve dolaysyla, ykl halinde olan feodaltoplumun iindeki devrimci enin gelimesine byk bir hz salad.

Sanayi retiminin kapal loncalarn tekelinde olduufeodal sanayi sistemi, yeni pazarlarn durmadan byyenistemlerini artk karlayamyordu. Onun yerini manfaktr (imalat) sistemiald. Lonca ustalar, imalat orta snf tarafndan bir yana itildiler;ayr ayr lonca birlikleri arasndaki iblm her bir atelye iindekiiblm karsnda yokoldu.


18/39

Bu arada, pazarlar durmadan byyor ve istem durmadan artyordu. Manfaktrde yetersiz olmaya balad. te o zaman, buhar ve makine, sanayi retimindebir devrim yapt. Dev modern sanayi manfaktr tahtndanindirdi; sanayici orta snf, sanayici milyonerlere, byksanayi ordularn ynetenlere, modern burjuvalara yerlerini braktlar.

Byk sanayi Amerika'nn kefiyle temelleri atlan dnya pazarn kurdu.Bu pazar, ticarete, gemicilie, kara ulatrmasna artc bir gelimesalad. Bu gelime de sanayinin yaylmasn etkiledi, ve sanayinin,ticaretin, gemiciliin, demiryollarnn yaylmasna kout olarak ve onlarlaayn oranda burjuvazi de geliti, sermayesini artrd ve Ortaa'dan kalmabtn snflar geri plana itti.

Bylece, modern burjuvazinin kendisinin de uzun bir gelimenin, retim vembadele biimlerindeki bir dizi devrimin rn olduunu gryoruz.Burjuvazinin gelimesindeki her adma, bu snfn, buna uygun politik birilerlemesi elik etti. Feodal soyluluun egemenlii altnda ezilen bir snf,Ortaa komnnde (Fransa'da yeni oluan kentlere komn denirdi.) silahlve kendi kendini yneten bir topluluk olan, bir yerde bamsz kentcumhuriyeti (talya'da ve Almanya'da olduu gibi), bir yerde monarininangaryaya tabi nc kuvvet'i (Tiers Etat) olan (Fransa'da olduu gibi),daha sonralar manfaktr dneminde yar-feodal ya da mutlak monaridesoylular snfna kar bir arlk roln ve gerekte de genel olarak bykmonarilerin temel ta roln oynayan burjuvazi, ensonu, modern sanayinin

ve dnya pazarnn kurulmasndan buyana, modern temsili devlette politikegemenlii tmyle eline geirdi. Modern devletin hkmetleri, tmyleburjuva snfnn ortak ilerini yneten bir komiteden baka bir eydeildir.

Burjuvazi tarihte tam anlamyla devrimci bir rol oynamtr.

ktidar ele ald her yerde burjuvazi, feodal, ataerkil, duygusal ilikiolarak her ne varsa hepsine son verdi.nsan doal efendileri'ne tutsak eden karmak feodalbalar hi acmadan kopard ve insanla insan arasndaplak zkar ve kat pein deme'den baka bir babrakmad. Burjuvazi, dinsel inancn ateli ve kutsal cokusunu,

valyelik ruhunu, duygusall bencil hesabnbuzlu sularnda bodu. Burjuvazi, kiisel deeri bir mbadele deerihaline getirdi ve binbir glkle elde edilmi saysz zgrlklerin yerine,o biricik ve acmasz zgr ticareti koydu. Tek szckle, dinsel ve politikaldatmalarn maskeledii smr yerine, zorba, utanmaz, dorudan ve plaksmry koydu.

Burjuvazi, o zamana dek saygnl olan ve kutsal birsaygyla karlanan btn mesleklerin nianelerini koparp att.Hekimi, hukukuyu, papaz, ozan, bilim adamn kendisinin cretliemekileri ierisine katt.

Burjuvazi, aile ilikilerini rten duygusal peeyi yrtt

ve aile ilikisini srf bir para ilikisi durumuna indirgedi.Burjuvazi, gericilerin o kadar gklere kard Ortaadaki kaba kuvvetgsterilerinin nasl en miskin bir tembellii gizlediini aa vurdu.nsan faaliyetinin neler yaratabildiini ilk gsteren o oldu. Burjuvazi,Msr'n piramitlerini, Roma'nn su kemerlerini, Gotik katedrallerini katkat aan aheserler ortaya koydu; nceki btn tarihsel gleri ve HalSeferleri'ni glgede brakan seferler ynetti.

Burjuvazi, retim aletlerini, dolaysyla retim ilikilerini vebunlarla birlikte btn toplum ilikilerini devrimciletirmeksizin yaayamaz.


19/39

Oysa, daha nceki btn sanayici snflarn varlklarnn ilk koulu eskiretim biiminin deiiklie uramadan korunmasyd. retimin sreklialtst oluu, tm toplumsal yapnn kesintisiz olarak sarsl, sonugelmeyen bir hareketlilik ve gvensizlik, burjuva an daha nceki btnalardan ayrdeder. Btn donmu, duraan ilikiler, ardsra getirdiklerieski ve saygnl olan nyarglar ve dnlerle birlikteeriyip gidiyorlar; btn yeni biimlenmeler daha iyice yerlemedeneskiyorlar. Salaml, sreklilii olan ne varsaduman olup gitmi, kutsal olan her ey murdar edilmi,ve insan, artk kendi yaamnn gerek koullarn ve teki insanlarla olanilikilerini tm plaklyla karlamak zorunda kalmtr.

rnleri iin durmadan genileyen bir pazar gereksinimiyle itilenburjuvazi yeryznn tmn istila ediyor.Her yere sokulmas, her yere yerlemesi, her yerde ilikiler kurmasgerekiyor.

Burjuvazi, dnya pazarn smrmekle btn lkelerinretim ve tketimine kozmopolit bir karakter verdi. Gericileri derin kedereboarak, sanayinin ayaklar altndan, zerinde durduu ulusal temeli ekipald. Eskiden kurulmu btn ulusal sanayiler ykld ya da gnden gneyklyor. Bunlarn yerini, kurulmalar btn uygar uluslariin bir lm-kalm sorunu durumuna gelen yeni sanayiler; artk, daha oklke iinde retilen hammaddeleri deil, en uzak yerlerden getirilen

hammaddeleri ileyen sanayiler; rnleri yalnzca lke iinde deil,dnyann drt bir yannda tketilen sanayiler alyor. lke retimiylekarlanabilen eski gereksinimlerin yerini, karlanmas uzaklkelerin ve iklimlerin rnlerini gerektiren yeni gereksinimlerinaldn gryoruz. Eski yresel ve ulusal kapallk ve kendi kendineyeterliliin yerini, her yndeki ilikilerde uluslarn evrensel bamllnnaldn gryoruz. Ve, maddi retimdekine benzer bir gelimeyi dnselretimde de izliyoruz. Tek tek uluslarn dnsel yaratmlar ortak servethaline geliyor. Ulusal tekynllk ve darkafallk gn getike daha daolanakszlayor, saysz ulusal ve yresel yazndan bir dnya yazn douyor.

retim aletlerinin hzla gelimesiyle ve ulatrma aralarnn her gndaha yksek bir dzeye ulamasyla burjuvazi; btn uluslar, hatta en barbar

kavimleri bile uygarln seline katyor. rnlerinin ucuzluu, btn insetlerini dp ykan ve yabanclara kar en inat bir dmanlk duyanbarbarlar boyun emeye zorlayan ar toplardr. Burjuvazi, btn uluslar,yokolma olaslyla kar karya brakarak, burjuva retim biiminikabullenmeye zorluyor; bu uluslar direnseler de onlar kendisinin uygarlkdedii eye ayak uydurmaya, yani burjuva olmaya zorluyor. Tek szckle, okendisine tpatp benzeyen bir dnya kurmaktadr.

Burjuvazi, kyleri kentlerin ynetimine baml kld.Koca koca kentler yaratt, ky nfusuna gre kent nfusunu byk ldeartrd ve bylelikle nfusun olduka nemli bir ksmn ky yaamnnaptallatrc etkisinden kurtard. Nasl ky kente bamllatrmsa,ayn biimde, barbar ya da yar-barbar lkeleri de uygar lkelere,

kyl halklar burjuva halklara, Dou'yu Bat'ya baml kld.

Burjuvazi, nfusun, retim aralarnn ve mlkiyetindankln her geen gn biraz daha ortadan kaldrmaktadr. O, nfusubiraraya toplam, retim aralarn merkeziletirmi ve mlkiyeti birkaelde younlatrmtr. Bu deimelerin zorunlu sonucu politik merkezilemeolmutur. Ayr ayr karlar, yasalar, hkmetleri, vergi sistemleri olanbamsz ya da zayf balarla birbirine bal eyaletler, tek bir hkmet, tekbir yasa sistemi altnda, tek bir ulusal snf-kar olan, tek bir snr,tek bir gmrk duvar ardnda, tek bir ulus halinde birletiler.


20/39

Ancak yzyl bulan bir snf egemenlii sresince burjuvazi, btn gemikuaklarn yarattklarnn toplamndan daha gl ve ok daha byk retimgleri yaratt.

Doa glerinin insana boyun emesi, makineler, kimyann sanayiye vetarma uygulanmas, buharla ileyen gemiler, demiryollar, elektriklitelgraf, koca ktalarn tarma almas, rmaklarn ulatrmaya almas,topraktan fkrr gibi bir nfus younlamas -bundan nceki hangiyzylda sosyal emein barnda byle retim glerininyatt dnlebilirdi?

Grdmz durum udur: burjuvazinin zerinde dzenini kurduu temelioluturan retim ve mbadele aralar feodal toplumda yaratlmtr. Buretim ve mbadele aralarndaki gelimenin belirli bir aamasnda, feodaltoplumun retim ve mbadele koullar, tarmn ve imalatn feodalrgtlenmesi, tek szckle, feodal mlkiyet ilikileri, gelimi durumdakiretici glere artk uygun olmaktan ktlar; o lde de bir yn ayakbadurumuna geldiler. Bu engellerin yklmas gerekiyordu; ykldlar.

Bunlarn yerini, kendisine uygun bir toplumsal ve politik yap veburjuva snfn ekonomik ve politik egemenliiyle birlikte serbest rekabetald.

Benzer bir hareket kendi gzlerimizin nnde geliiyor. retim, mbadeleve mlkiyet ilikileriyle modern burjuva toplumu, bu kadar gl retim vembadele aralar yaratm olan bu toplum, harekete getirdii cehennemdnyasnn glerini denetleyemez duruma dm bycye benzemektedir.Onyllardan beri, sanayi ve ticaret tarihi, modern retici glerin modernretim koullarna kar, burjuvazinin ve onun egemenliinin varlkkoulu olan mlkiyet ilikilerine kar bakaldrnn tarihindenbaka bir ey deildir. Bu konuda nbet nbet ortaya kmalaryla tmburjuva toplumunun varln her kezinde daha tehdit edici bir biimdesorgulayan ticari buhranlar anmak yeter. Bu buhranlarda, yalnzca mevcutrnlerin deil, daha nceden yaratlm olan retici glerin de bykbir ksm, nbet nbet tahrip edilir. Bu buhranlar srasnda, daha ncekibtn alarda bir samalk olarak grlebilecek bir salgn bagsterir:

ar retim salgn.

Toplum birdenbire kendisini geici bir barbarlk durumunadnm bulur; sanki bir ktlk, toptan bir yoketme savabtn geim kaynaklarnn kkn kurutmutur; sanki sanayi ve ticaretyokedilmitir; peki niin? nk, haddinden fazla uygarlk, haddinden fazlageim arac, haddinden fazla sanayi, haddinden fazla ticaret vardr. Toplumunelinde bulundurduu retici gler, artk bujuva mlkiyet koullarnn dahafazla gelimesine hizmet etme eiminde deildir; tam tersine, kendileriniengelleyen bu koullar iin haddinden fazla glenmilerdir, dolaysylaretici gler bu engelleri ykar ykmaz burjuva toplumununtmne karklk getirmekte ve burjuva mlkiyetinin varln tehditetmektedirler. Burjuva toplumunun koullar, retici glerin yaratm

olduu zenginlii zaptedemeyecek kadar daralmtr. Peki burjuvazi bubuhranlarn stesinden nasl gelmektedir? Bir yandan, retici glerinbyk bir ksmn zorla yokederek; te yandan, yeni pazarlar ele geirerekve eskilerini de daha kapsaml bir biimde smrerek. Yani, daha yaygn vedaha ykc buhranlara yolaarak ve buhranlar nleme arelerini daha dakstlayarak.

Burjuvazinin feodalizmi devirmekte kulland silahlar,imdi burjuvazinin kendisine kar evrilmi bulunmaktadr.Ama burjuvazi, yalnzca kendisine lm getiren silahlar yaratmakla


21/39

kalmamtr; bu silahlar kullanacak insanlar da, yani proleterleri-modern ii snfn- da yaratmtr.

Burjuvazinin, yani sermayenin gelitii lde ve ayn oranlarla -ancak ibulabildii srece yaayabilen ve ancak emei sermayeyi oaltt lde ibulabilen bir emekiler snf olan- proletarya, yani modern ii snfda gelimektedir. Kendilerini dilim dilim satmak zorunda olan bu emekiler,btn teki ticaret maddeleri gibi bir metadrlar, ve dolaysyla, rekabetingetirdii btn deiikliklerin, pazarn btn dalgalanmalarnn etkisineaktrlar.

Makinenin geni lde kullanlmas ve iblm yznden, proleterlerinii tm bireysel niteliini, ve dolaysyla, alan iin tm ekiciliiniyitirmitir. i makinenin bir uzants haline gelmitir, ondan istenenyalnzca, en basit, en canskc, en kolayndan edinilebilen bir beceridir.Bu yzden de, bir iinin retim maliyeti, hemen hemen tmyle, yaamn veneslini srdrmesi iin gereksindii zorunlu geim aralarndan ibarettir.Ama bir metann, dolaysyla da emein fiyat, kendi retim maliyetineeittir. Onun iin, iin ekilmezlii artt orandacret azalr. stelik, makine kullanm ve iblm arttka, ayn oranda,ya i saatlerinin uzamasyla, ya belirli bir zamanda yaplan iinartmasyla, ya da makinenin daha da hzlandrlmasyla vb. iin de arlartar.

Modern sanayi, ataerkil ustann kk atelyesini sanayi kapitalistininkoca fabrikasna evirmitir. Fabrikaya dolumu emeki ynlar askerlergibi rgtlenmilerdir. Sanayi ordusunun erleri olarak, mkemmel bir subaylarve avular hiyerarisinin komutas altna sokulmulardr. Onlar, yalnzcaburjuva snfnn, burjuva devletinin kleleri deildirler; makine tarafndan,deneti tarafndan, ve hepsinin stnde, tek tek burjuva imalatnn kendisitarafndan gnden gne, saatten saate kleletirilirler. Bu despotluk, hedefve amacnn kazan olduunu aka ilan ettii lde daha aalk, dahanefret uyandrc ve daha isyan ettirici olur.

Kol emeinde ustaln ve gcn pay azaldka, birbaka deyile, modern sanayi daha da gelitike, o lde kadn almaserkek almasnn yerini alr. i snf iin, ya ve cinsiyet

ayrmlarnn artk hibir ayrdedici toplumsal geerlilii kalmamtr.Bunlarn hepsi, yana ve cinsiyetine gre, kullanlmas daha ok ya da dahaaz pahal olan i aletleridir.

Emekinin, imalat tarafndan smrlmesi, cretini para olarak almasylao an iin sona erer ermez zerine burjuvazinin teki blmleri, ev sahibi,dkkanc, rehinci vb. ullanrlar.

Orta snfn alt tabakalar -kk esnaf, dkkan sahipleri ve genellikleemeklilie ekilmi ticaret erbab, zanaatlar ve kyller- btn bunlar,ksmen kk sermayeleri modern sanayinin boyutlarna erimedii ve bykkapitalistlerle rekabette yutulduu iin, ksmen de yeniretim yntemleri ustalam olduklar iteki becerilerini

deersiz kld iin, giderek proletaryann katna derler. Bylelikleproletaryann saflar halkn btn snflar tarafndan beslenmektedir.

Proletarya eitli gelime aamalarndan geer. Dahadouuyla birlikte burjuvaziye kar savam balar. Savam, balangtakendilerini dorudan doruya smren tek tek burjuvalara kar tek tekemekiler tarafndan, sonra bir fabrikann emekileri tarafndan, daha sonrada bir meslek kolundaki, bir blgedeki alanlar tarafndanyrtlr. Saldrlarn burjuva retim koullarna kardeil, dorudan doruya retim aralarna yneltirler; kendi emekleriyle


22/39

rekabet eden ithal mallarn tahrip ederler, makineleri paralarlar,fabrikalar atee verirler, ortadan kalkm olan Ortaa zanaatsnnstatsn zora bavurarak geri getirmeye alrlar.

Bu aamada emekiler, henz lkenin her yerine yaylm, dank vearalarndaki karlkl rekabetle blnm bir yn olutururlar. Yer yerdaha derli-toplu rgtler meydana getirmek iin birleebilirlerse, bu henzkendi etkin birliklerinin sonucu deil, kendi politik amalarna ulamakiin tm proletaryay harekete getirmek zorunda olan ve daha bir sre debunu yapabilecek gte olan snfn, burjuvazinin birliinin sonucudur.Onun iin, bu aamada proleterler, kendi dmanlarna kar deil,dmanlarnn dmanlarna, mutlak monari kalntlarna, toprak sahiplerine,sanayici olmayan burjuvaziye ve kk burjuvaziye kar bir savamyrtrler. Bylece, tm tarihsel hareket burjuvazinin ellerinde toplanmtr;elde edilen her zafer de burjuvazinin zaferidir.

Ama, sanayinin gelimesiyle, proletarya, yalnzca sayca artmakla kalmaz;daha byk ynlar halinde younlar, gc byr ve bu gc daha okhisseder. Makineler emekler arasndaki btn ayrmlar silerek cretlerihemen hemen her yerde ayn aa dzeye indirdike, proletaryannsaflarndaki farkl kar ve yaam koullar da gitgide daha eit bir durumagelir. Burjuvazi arasnda durmadan artan rekabet ve bunun sonucu ortayakan ticari bunalmlar, iilerin cretlerini srekli dalgalandrr.Makinelerin durmadan gelimesi, srekli daha da hzl gelimesi, onlarn

durumunu gitgide daha da gvensizlie iter; tek tek iilerle tek tekburjuvalar arasndaki atmalar, gitgide daha ok iki snf arasndakiatmalar niteliini alr. Bunun zerine, iiler burjuvalara kardernekler (sendikalar kurmaya balarlar; cret orann yksek tutabilmekiin birbirlerine kenetlenirler; zaman zaman kan isyanlar iin ncedenhazrlk yapabilmek zere, sreklilii olan rgtler kurarlar. Yer yeratmalar ayaklanmaya dek varr.

Arasra iiler zafer kazanrlar, ama ancak bir sre iin.Savamlarnn gerek meyvesi, hemen o anda elde edilensonuta deil, iilerin durmadan genileyen birliindedir.Modern sanayinin yaratt ve ayr ayr yerlerdeki iileribirbirleriyle balantl duruma getiren ileri haberleme aralar

bu birlie hizmet eder. Hepsi de ayn nitelikteki saysz yreselsavamlar, ulus lsnde tek bir snf savamnda merkeziletirmek iingerekli olan da bu balantdr ite. Ama her snf savam politik birsavamdr.

Ve, Ortaa kentlilerinin ulamalar iin kt karayollaryla yzyllargerektirmi olan bu birlii modern proleterler, demiryollar sayesindebirka ylda gerekletirirler.

Proleterlerin bir snf olarak ve bunun sonucu bir politik parti olarak burgtlenmeleri yine kendi aralarndaki rekabet yznden durmadan altst olur.Ama, her kezinde daha gl, daha salam ve daha grkemli olarak yenidendoar. Burjuvazinin kendi arasndaki blnmelerden yararlanarak iilerin

belirli karlarnn yasal olarak tannmasn zorlar. ngiltere'deki onsaatlik ign yasas byle karlmtr.

Bir tm olarak ele alndnda, eski toplumun snflar arasndakiatmalar, proletaryann gelimesini birok ynden hzlandrr. Burjuvazikendisini bitmek tkenmek bilmez bir savan iinde bulur; balangtaaristokrasiyle; daha sonralar kendi iinde, karlar sanayinin ilerlemesineters den burjuvazinin kesimleriyle; her zaman da, yabanc lkelerinburjuvazisiyle. Burjuvazi btn bu savalarda kendisini proletaryayabavurmak, onun yardmn istemek ve bylelikle onu politika alanna ekmek


23/39

zorunda grr. Bunun iindir ki, burjuvazi, proletaryaya politik ve geneleitiminin elerini bizzat kendisi salar; bir baka deyile, kendisinekar savamda kullanaca silahlar proletaryann eline bizzat kendieliyle verir.

Ayrca, daha nce grdmz gibi, sanayinin ilerlemesiyle, egemensnflarn btn blmleri proletaryaya doru itilirler, ya da en azndanbunlarn varlk koullar tehlikeye girer. Bunlar ayn zamanda proletaryayayeni aydnlanma ve ilerleme eleri salar.

Ensonu, snf savamnn belirleyici annn yaklatsralarda, egemen snfn iinde, gerekte eski toplumuntmnde ileyen zlme sreci ylesine zorlu, arpc birnitelie brnr ki, egemen snfn kk bir blm kendini busnftan koparr ve devrimci snfa, gelecei elinde tutan snfakatlr. Onun iin tpk daha nceki bir ada, soylularn bir blmnnburjuvazinin safna gemesi gibi, imdi de burjuvazinin bir blm,zellikle burjuva ideologlarn kendini tarihin akn teoriyle bir tmolarak kavrama dzeyine ykseltmi bir blm, proletaryann safna geer.

Bugn burjuvaziyle kar karya gelen btn snflar iinde yalnzcaproletarya gerekten devrimci bir snftr.teki snflar modern sanayi karsnda rr ve en sonunda da ortadankaybolurlar; modern sanayinin zel ve asl rn proletaryadr.

Orta snfn alt tabakalar, kk imalat, dkkanc,zanaat, kyl, btn bunlar, burjuvaziye kar, orta snfn birerparas olarak varlklarn yok olmaktan kurtarmak iin savam yrtrler.Onun iin, bunlar devrimci deil, tutucudurlar. Hatta gericidirler, nktarihin tekerleini gerisin geriye dndrmeye alrlar. Devrimciliigze alrlarsa, bu ancak kendilerinin proletaryaya katlmak zere olmalaryzndendir; onlar bylece, o andaki deil, gelecekteki karlarnsavunurlar, kendilerini proletaryann bak asna yerletirmek iin kendibak alarn terkederler.

Toplumun tortusundan baka bir ey olmayan ayaktakm (lumpen proletarya), eski topluun

en alt tabakalarnn ilerinden karp att o kendi kendine ryen yn,yer yer bir proletarya devrimiyle harekete srklenebilir; ne var ki, yaamakoullar onu gerici entrikalarn bir aleti olmaya ok daha fazla hazrlar.Proletaryann koullar iinde, eski toplumun koullar zaten byk ldefiilen batp gitmitir. Proleterin mlkiyeti yoktur; kars ve ocuklarylailikisinin burjuva aile ilikileriyle ortak bir yan kalmamtr;ngiltere'de Fransa'dakinin, Amerika'da Almanya'dakinin aynolan modern sanayi almas ve modern sermaye uyrukluu, onda ulusalkarakterin btn izlerini silmitir. Proleterin gznde, hukuk, ahlak, din,gerisinde kaynaan bir o kadar burjuva kar gizlenmi burjuva nyarglardr.

Bugne dek toplumda ste kan btn snflar, ele geirdii stndurumlarn, toplumu byk lde kendi mlk edinme koullarna baml

duruma getirerek salamlatrmaya almlardr. Proleterler ise, dahanceki kendi mlk edinme biimlerini ortadan kaldrmadan,dolaysyla daha nceki btn mlk edinme biimlerini deortadan kaldrmadan, toplumun retici glerine egemenolamazlar. Onlarn gven altna alacak ve salamlatracakhibir eyleri yoktur; onlara den, bireysel mlkiyetin nceki btngvenlik ve gvencelerini ortadan kaldrmaktr.

Daha nceki btn tarihsel hareketler, aznlk hareketleri ya daaznlklarn karlar uruna hareketlerdi. Proleter hareket, byk


24/39

ounluun, byk ounluk yararna, bilinlice, bamsz hareketidir.imdiki toplumumuzun en alt tabakas olan proletarya, resmi toplumuoluturan btn tabakalar styapsn havaya uurmadan belini dorultamaz.

zde deilse bile, biim olarak, proletaryann burjuvaziye karsavam, balangta ulus lsnde bir savamdr. Her lkeninproletaryas, elbette her eyden nce, kendi burjuvazisiyle hesaplamakzorundadr.

Proletaryann gelimesinin en genel aamalarn anlatrken, imdikitoplumun iinde az ok st rtl biimde srp giden i sava, savanaka devrime dkld ve burjuvazinin zora bavurularak devrilmesininproletaryann egemenliinin temelini att noktaya dek izledik.

Bugne dek her toplum biimi, daha nce de grdmz gibi, ezen veezilen snflarn kartlna dayanmtr. Ama bir snf ezebilmekiin, ona hi deilse klece varln srdrebilmesine elverecek belirlikoullar salanmaldr. Serflik dneminde serf kendisini komn yeliineykseltmitir; nasl ki feodal mutlakiyetin boyunduruu altnda kk burjuvada gelierek bir burjuva olmay becerebilmise. Modern emeki ise, tersine,sanayinin gelimesiyle, ykselecei yerde, kendi snfnn varlkkoullarnn gitgide daha altna batmaktadr. Emeki yoksullamakta veyoksulluk nfustan ve servetten daha hzl gelimektedir. Ve ite,burjuvazinin toplumda artk egemen snfla layk olmad ve kendi varlk

koullarn en stn yasa olarak topluma kabul ettirme yeteneine sahipolmad bundan aka anlalmaktadr. Burjuvazi hkmetmeye layk deildir,nk klesine, klelii iinde bir yaant salayamamaktadr; nk, klesitarafndan kendisi besleneceine, onu kendisinin beslemesi gerektii birduruma dmtr ve buna engel olamamaktadr.

Toplum, artk bu burjuvazinin egemenlii altnda yaayamaz, bir bakadeyile, burjuvazinin varl artk toplumla badamamaktadr.Burjuva snfnn varl ve egemenlii iin temel koul, zenginliin zelkiiler elinde birikmesi, sermayenin meydana gelmesi ve artmasdr;sermayenin varlk koulu da cretli almadr. cretli alma, dorudandoruya emekiler arasndaki rekabete dayanr. Burjuvazininzorunlu olarak harekete getirdii sanayinin ilerlemesi,

emekilerin rekabetten kaynaklanan yaltlmlklarnn yerine, rgtlenmedenkaynaklanan devrimci birlemelerini geirir. Onun iindir ki, modernsanayinin gelimesi, zerinde burjuvazinin retim yapt ve rnleri mlkedindii temelin kendisini onun ayann altndan eker alr.

Bu yzdendir ki, burjuvazinin rettii, her eyden nce,kendi mezar kazclardr. Onun devrilmesi ve proletaryannzafer kazanmas da ayn derecede kanlmazdr.

-2-

PROLETERLER VE KOMNSTLER

Komnistler, bir tm olarak proleterlerle nasl bir ilikiiindedirler?

Komnistler, teki ii snf partilerine kar duran ayrbir parti oluturmazlar.

Onlar, bir tm olarak proletaryann karlar dndave ayr karlara sahip deildirler.

Onlar, proletarya hareketini biimlendirecek ve bir kalba sokacak


25/39

kendilerine zg hibir sekter ilke ileri srmezler.

Komnistler teki ii snf partilerinden ancak yleayrlrlar: 1) Ayr ayr lkelerin proleterlerinin ulus lsndekisavamlarnda, her trl milliyetten bamsz olarak, tm proletaryannortak karlarn gsterir ve ne karrlar. 2) i snfnn burjuvaziyekar savamnn gemek zorunda olduu eitli gelime aamalarnda herzaman ve her yerde, bir tm olarak hareketin karlarntemsil ederler.

Onun iin, komnistler, hem pratikte her lkenin iisnf partilerinin en ileri ve en kararl blm, btn tekileri ileriyeiten blmdrler; hem de byk proletarya yn stnde, proletaryahareketinin yry izgisini, koullarn, ve en sonunda ulaaca genelsonular, teorik olarak aka anlamada stnle sahiptirler.

Komnistlerin hemen ulamak istedikleri hedef, btn teki proletaryapartilerininkinin ayndr: Proletaryann bir snf olarak rgtlenmesi,burjuva egemenliinin devrilmesi, politik iktidarn proletarya tarafndanele geirilmesi.

Komnistlerin vardklar teorik sonular, hibir biimde, u ya da bu szdeevrensel reformcu tarafndan icat edilmi ya da kefedilmi dnlere ya dailkelere dayandrlmamtr.

Bu teorik sonular, yalnzca, gzlerimizin nnde srp giden tarihsel birhareketin, mevcut bir snf savamnn ortaya kard gerek ilikileringenel terimlerle anlatmdr. Kurulu mlkiyet ilikilerinin ortadan kaldrlmas,komnizmin hi de ayrdedici bir zellii deildir.

Gemiteki btn mlkiyet ilikileri, tarihsel koullarn deimesiyledurmadan tarihsel bir deiiklie uramlardr.

rnein, Fransz Devrimi, yerine burjuva mlkiyetini geirmek iin feodalmlkiyeti ortadan kaldrmtr.

Komnizmin ayrdedici zellii, genel olarak mlkiyetin ortadan

kaldrlmas deil, burjuva mlkiyetinin ortadan kaldrlmasdr. Ama modernburjuva zel mlkiyeti, snf kartlklarna, ounluun aznlka smrlmesinedayanan, rnleri retme ve mlk edinme sisteminin en son ve eksiksizifadesidir.

Bu anlamda, komnistlerin teorisi tek bir tmcede zetlenebilir: zelmlkiyetin ortadan kaldrlmas.

Biz komnistler, her trl kiisel zgrln, faaliyetin ve bamszlntemeli olduu ileri srlen mlkiyeti; bir insann kendi emeinin meyvesiolarak kiisel mlk edinme hakkn ortadan kaldrmak istemekle knanmzdr.

Zor kazanlm, kendi aln teriyle edinilmi, bizzat hak

edilmi mlkiyet! Kk zanaatnn ve kk kylnnmlkiyetinden, burjuva biiminden nceki bir mlkiyetbiiminden mi sz ediyorsunuz? Onu ortadan kaldrmaya gerek yoktur;sanayinin gelimesi onu zaten byk lde ortadan kaldrmtr ve gndengne de ortadan kaldrmaktadr.

Yoksa modern burjuva zel mlkiyetinden mi sz ediyorsunuz?

Ama, cretli emek, emeki iin herhangi bir mlkiyetyaratr m? Zerrece yaratmaz. cretli emek, sermaye yaratr; yani cretli


26/39

emei smren ve yeni smr iin yeni bir cretli emek arz dourankoullar dnda oalamayacak trden bir mlkiyet yaratr. imdiki biimiylemlkiyet, sermaye ile cretli emek arasndaki kartla dayanmaktadr. Bukartln iki yann inceleyelim.

Kapitalist olmak, retimde, salt kiisel deil, ayrca toplumsal birstatye de sahip olmak demektir. Sermaye ortaklaa bir rndr ve ancakbirok yenin birleik emeiyle, hayr, son zmlemede, ancak toplumun btnyelerinin birleik eylemiyle harekete geirilebilir.

Bunun iin, sermaye, kiisel deil, toplumsal bir gtr.

Bundan dolaydr ki, sermaye ortak mlkiyete, toplumun btn yelerininmlkiyetine dntrlmekle, kiisel mlkiyet toplumsal mlkiyete dnmolmaz. Deien yalnzca mlkiyetin toplumsal karakteridir. Mlkiyet snfkarakterini yitirir.

imdi de cretli emei ele alalm.

cretli emein ortalama fiyat, asgari crettir, yaniemekiyi bir emeki olarak ancak ayakta tutabilmek iinzorunlu olan geim aralarnn tutardr. Onun iindir ki,cretli emekinin kendi emeiyle edindii eyler, ancak ktkanaat varlnsrdrebilmesine ve yeniden remesine yetecek kadardr: Biz kesinlikle, emek

rnleri zerindeki bu kiisel mlk edinmeyi, ancak insan yaamnn veneslinin srmesini salayan ve bakalarnn emeine egemen olacak hibirartk brakmayan bu mlk edinmeyi ortadan kaldrmak niyetinde deiliz.Ortadan kaldrmak istediimiz tek ey, emekinin yalnzca sermayeyiartrmak iin yaamasna olanak tanyan ve ancak egemen snf karnngerektirdii bir dereceye kadar yaamasna izin veren bu mlk edinmeninsefil karakteridir.

Burjuva toplumda canl emek, yalnzca birikmi emei artrmann biraracdr. Komnist toplumda ise, birikmi emek, emekinin varln dahakapsaml klma, zenginletirme, ilerletme aracndan baka bir ey deildir.Onun iin burjuva toplumda, gemi imdi yaanlanzamana egemendir; komnist toplumda ise, imdi yaanlan zaman gemie

egemendir. Burjuva toplumda, sermaye bamsz ve bireyseldir, yaayan kiiise baml ve bireylikten yoksundur.

Ve ite, bu durumun ortadan kaldrlmasna, burjuvazi, bireyliin vezgrln ortadan kaldrlmas diyor!Doru da sylyor. Hi kuku yok ki, hedef, burjuva biseyliinin, burjuvabamszlnn ve burjuva zgrlnn ortadan kaldrlmasdr.

imdiki burjuva retim koullar altnda zgrlkten kastedilen, zgrticaret, zgr alm-satmdr.

Ama, alm-satm ortadan kalkarsa, zgr alm-satmda ortadan kalkar. zgr alm-satm zerine bu szler ve burjuvazimizin

genellikle zgrlk konusundaki btn teki cesur szckleri, ancakOrtaa'n kstl alm-satm ve eli-kolu bal tccarlar karsnda belkibir anlam tayabilir, ama alm-satmn, burjuva retim koullarnnve burjuvazinin kendisinin komniste ortadan kaldrlmas karsnda hibiranlam tamaz.

Bizim, zel mlkiyeti ortadan kaldrma niyetimizdendehete dyorsunuz. Ama sizin bugnk toplumunuzda zel mlkiyet, nfusunonda-dokuzu iin zaten ortadan kaldrlmtr; bir avu kii iin varoluuda dpedz o onda-dokuzun elinde olmay yzndendir. Demek ki,


27/39

siz bizi, varl toplumun byk ounluunda hi mlkiyet bulunmamaszorunlu kouluna bal olan bir mlkiyet biimini ortadan kaldrmayaniyetlenmekle suluyorsunuz.

Tek szckle, siz bizi, sizin mlkiyetinizi ortadan kaldrmaya niyetlenmeklesuluyorsunuz. Kesinlikle yle; niyetimiz tam da budur.

Emein sermayeye, paraya ya da ranta, tekelletirilebilen bir toplumsalgce artk evrilemeyecei andan itibaren, yani bireysel mlkiyetin artkburjuva mlkiyetine, sermayeye dndrlemeyecei andan itibaren, o andanitibaren, bireylik ortadan kalkar, diyorsunuz.

Onun iin, itiraf etmelisiniz ki, siz birey dediinizzaman, burjuvadan ve orta snf mlkiyet sahibinden bakasnkastetmiyorsunuz. Bu kii gerekten sprlp atlmal ve olanakszklnmaldr.

Komnizm hi kimseyi toplumun rnlerini mlk edinme gcnden yoksunbrakmaz; tm yapt, onu byle bir mlk edinme araclyla bakalarnnemeini boyunduruk altna alma gcnden yoksun brakmaktr.

tiraz olarak, zel mlkiyetin ortadan kaldrlmasylaher iin duraca ve bizi genel bir tembelliin saraca nesrlmtr.

Buna gre, burjuva toplumu, aylaklk yznden oktan yklm olmalyd;nk bu toplumun alan yeleri hibir ey edinemezler, bir eyleredinenler ise almayanlardr. Bu itiraz btnyle, sermaye olmaynca cretliemein de olamayaca ak gereinin gereksiz bir yinelenmesinden baka birey deildir.

Maddi rnlerin komniste retimine ve mlk edinilme biimine kar ilerisrlen btn itirazlar, yine ayn yoldan, dnsel rnlerin komnisteretimine ve mlk edinilme biimine kar da yneltilmitir. Burjuva iin,snf mlkiyetinin yok olmas, nasl retimin kendisinin yok olmas demekse,ayn biimde, snf kltrnn yok olmas da, onun gznde tm kltrn yokolmas demektir.

Kayb onu yaslara boan o kltr, muazzam ounluk iin, bir makine gibihareket edecek biimde eitilmesinden baka bir ey deildir.

Ama, bizim, burjuva mlkiyetini ortadan kaldrma niyetimizi, kendi burjuvazgrlk, kltr, hukuk vb. anlaynzn ltne vurduunuz srece, bizimledalamayn. Sizin btn dnleriniz burjuva retim ve burjuvamlkiyet koullarnzn sonucundan baka bir ey deildir, tpk hukukunuzunda, snfnzn herkes iin bir yasa durumuna getirilmi iradesinden, temelnitelii ve yn snfnzn ekonomik varlk koullarnca belirlenmi biriradesinden baka bir ey olmad gibi.

Sizi, bugnk retim biiminizden ve mlkiyet biiminizden doan toplumsal

biimleri -retimin ilerleyii iinde ortaya kan ve kaybolan tarihselilikileri- doann ve akln sonsuz yasalarna dntrmeye yneltenbencilce bir yanlgdr ki, siz bu yanlgy sizden nceki btnegemen snflarla paylayorsunuz. Antik mlkiyette apakgrdnz eyi, feodal mlkiyette kabul ettiiniz eyi,kendi burjuva mlkiyet biiminiz iin bir trl kabul edemiyorsunuz.

Ailenin ortadan kaldrlmas! Komnistlerin bu utanverici amac karsnda en kkl dnmlerden yana olanlar bilefkeye kaplyorlar.


28/39

Bugnk aile, burjuva aile hangi temele dayanmaktadr? Sermayeye, zelkazanca. Bu aile, tam gelimi biimiyle, yalnzca burjuvazi arasndavardr. Ama, bunun te yzn proleterler arasnda ailenin fiilen yokluu veyaygn fuhu oluturur.

te yz yok olunca, tabii burjuva aile de yok olacaktr, ve sermayeninyok olmasyla her ikisi birden yok olacaktr.

Bizi ocuklarn ana-babalar tarafndan smrlmesini ortadan kaldrmakistemekle mi suluyorsunuz? Bu suu kabul ediyoruz.

Ama, aile eitiminin yerine toplumsal eitimi geirmekle ilikilerin enkutsaln yktmz syleyeceksiniz.

Ya sizin eitiminiz! O da toplumsal deil mi, o da iindeeitim yaptrdnz toplumsal koullarla, toplumun dorudan ya da dolaylmdahalesiyle, okullar vb. araclyla belirlenmiyor mu? Eitime toplumunmdahalesini komnistler icat etmedi; onlarn yapmaya alt, yalnzcabu mdahalenin niteliini deitirmek ve eitimi egemen snfn etkisindenkurtarmaktr.

Aile ve eitim zerine, ocuk ve ana-baba arasndakikutsal iliki zerine burjuva safsatalar, modern sanayinin etkisiyle,

proleterler arasndaki btn aile balar paralandka, ve onlarn ocuklarbasit ticaret nesneleri ve basit i aletleri durumuna geldike, daha oktiksindirici olmaktadr.

Ama, siz komnistler kadnda ortaklaal getireceksiniz diye, tmburjuvazi bir azdan yaygara koparyor.

Burjuva, karsn salt bir retim arac olarak grr.retim aralarnn ortaklaa kullanlacan duymutur ya,doal olarak bundan, ayn biimde, kadnlarn da ortaklaalatabi tutulacandan baka bir sonuca varamaz.

Szkonusu olan eyin, kadnlarn basit birer retim arac olmalar

durumuna son vermek olduu aklndan bile gemez.

Zaten, kendilerinin komnistler tarafndan aka veresmen yerletirileceini ileri srdkleri kadnda ortaklaalnburjuvalarmzda uyandrd o yksek ahlaki fkeden daha gln bir eyolamaz. Komnistlerin kadnda ortaklaal getirmelerine gerek yoktur; bu,ezelden beri zaten var.

Proleterlerinin karlarn, kzlarn el altnda bulundurmakla yetinmeyenburjuvalarmz, resmi fuhu kurumunun szn etmezsek, birbirlerininkarlarn ayartmaktan derin bir zevk duyarlar.

Burjuva evlilii, gerekte evli kadnlarda bir ortaklaalk sistemidir; ve

dolaysyla, komnistler olsa olsa, kadnda ortaklaaln ikiyzllklegizlenmi olannn yerine, aka yasallatrlm olann getirmek istemeklesulanabilirler. Kald ki, bugnk retim sisteminin ortadankaldrlmasyla bu sistemden doan kadnda ortaklaaln, yani resmi vegayri resmi fuhun da ortadan kalkaca apaktr.

Komnistler ayrca, vatan ve milliyeti de ortadan kaldrmak istemeklesulanyorlar.

ilerin vatan yoktur. Kendilerinde olmayan eyi onlardan alamayz.


29/39

Proletarya, her eyden nce, politik iktidar ele geirmek, ulusun ndersnf durumuna ykselmek, kendisi ulus olmak zorunda olduuna gre, o bulde zaten ulusaldr, ama szcn burjuva anlamnda deil.

Ulusal ayrlklar ve halklar arasndaki dmanlklar,burjuvazinin gelimesinden, ticaret zgrlnden, dnya pazarndan, retimbiimindeki ve ona karlk den yaam koullarndaki tek biimliliktentr, gnden gne daha ok kaybolmaktadr.

Proletaryann egemenlii, bunlarn daha da byk birhzla yok olmasn salayacaktr. Hi deilse bellibal uygar lkelerineylem birlii proletaryann kurtuluu iin ilk koullardan biridir.

nsann insan tarafndan smrlmesine son verildiilde, bir ulusun bir baka ulus tarafndan smrlmesinede son verilmi olacaktr. Ulus iindeki snflarn birbiriyle kartlortadan kalkt lde, bir ulusun bir bakasna dmanl daortadan kalkacaktr.

Komnizme kar dinsel, felsefi ve genellikle ideolojik bir gr asndanyneltilen sulamalar ciddi bir snavdan geirilmeye demez.

nsann dncelerinin, grlerinin ve kavramlarnn,tek szckle, insann bilincinin, onun maddi varlk koullarndaki,

toplumsal ilikilerindeki ve toplumsal yaamndaki her deimeyle birliktedeiiklie uradn kavramak derin bir sezgi gerektirir mi?

Dnler tarihi, dnsel retimin, maddi retimin deimesiyle birliktenitelik deitirmesinden baka neyi tantlar ki? Her an egemen dnleri,her zaman o an egemen snflarnn dnleri olmutur.

nsanlar toplumu devrimciletiren dnlerden szederlerken, eski toplumun iinde yeni toplum elerininyaratlm olduu ve eski dnlerdeki zlmenin eski varlkkoullarnn zlmesine ayak uydurduu olgusundanbaka bir ey sylemi olmazlar.

Antik dnya can ekiirken, hristiyanlk antik dinleribastrmt. 18. Yzylda hristiyan dnler aklc dnlereyenilirken, feodal toplum, o zamanki devrimci burjuvaziye kar lmndennceki son savamn veriyordu. Din zgrl ve vicdan zgrldnleri, yalnzca serbest rekabetin bilgi alanndaki egemenliini anlatr.

Denecektir ki, dinsel, ahlaki, felsefi ve hukuksal dnler tarihselgelimenin ak boyunca kukusuz deimilerdir. Ama din, ahlak, felsefe,politika bilimi ve hukuk bu deimede deimez olarak kalmlardr.

stelik, zgrlk, adalet vb. gibi toplumun btn durumlarnda geerliolan sonsuz gerekler vardr. Ama komnizm, sonsuz gerekleri ortadankaldrmaktadr, yeni bir temel stnde onlar yeniden kurmak yerine, her

trl dini, her trl ahlak ortadan kaldrmaktadr; ve bylelikle, tmgemi tarihsel deneyimle elimeye dmektedir.

Bu sulama, ne anlama gelmektedir? Tm gemi toplum tarihi, snfkartlklarnn, ayr ayr alarda baka baka biimler almkartlklarn geliiminden baka bir ey deildir.

Ama bu kartlklarn aldklar biim nasl olursa olsun, toplumun birblmnn bir baka blm tarafndan smrlmesi, btn gemi alarnortak bir olgusudur. Onun iin, btn gemi alarn toplumsal bilincinin,


30/39

btn eitliliine ve farkllna karn, snf kartlklar tmyle yokolmadka tamamyla ortadan kalkmalar olanaksz olan belirli ortak biimlereya da genel dnlere brnmesinin alacak bir yan yoktur.

Komnist devrim, geleneksel mlkiyet ilikileriyle enkkten bir ba kopartr; onun iindir ki, gelimesinin gelenekseldnlerle en kkten bir ba kopar iermesine amamak gerekir.

Ama, komnizme yneltilen burjuva itirazlarn artk brakalm.

Yukarda grdk ki, ii snfnn devrimdeki ilk adm, proletaryayegemen snf durumuna ykseltmek ve demokrasi savamn kazanmaktr.

Proletarya, politik stnln, tm sermayeyi burjuvaziden dilim dilimkoparp almak, btn retim aralarn devletin, yani egemen snf olarakrgtlenmi proletaryann elinde toplamak ve olabildiince hzla reticiglerin miktarn artrmak iin kullanacaktr.

Hi kukusuz, balangta, mlkiyet haklarna ve burjuva retim koullarnakar despota saldrlara girimeden; dolaysyla, ekonomik bakmdanyetersiz ve savunulamaz gibi grnen, ama hareketin ilerleyii iindekendilerini stn duruma geiren, eski toplum dzenine dahafazla saldrlar zorunlu klan ve retim biimini tamamyladevrimciletirmenin bir arac olarak kanlmaz olan nlemler alnmadan, bu

ama salanamaz. Bu nlemler kukusuz ayr ayr lkelerde baka baka olacaktr.

Bununla birlikte, en ileri lkeler iin aadakiler genel olarak oldukauygundur.

1. Toprak mlkiyetinin ortadan kaldrlmas ve btntoprak rantlarnn kamu yararna kullanlmas.

2. Ar bir mterakki ya da kademen gelir vergisi.

3. Her trl miras hakknn kaldrlmas.

4. Btn g edenlerin ve isyanclarn (yeni dzenden kaanlarn ve onakar gelenlerin) mlklerine el konulmas.

5. Devlet sermayesiyle iletilen ve mutlak bir tekel uygulayanulusal bir banka araclyla kredilerin

Komünist Partisi Manifestosu

Documents

Transcript of Komünist Partisi Manifestosu