KOMŞULUK VE KUL HAKKI

KOMŞULUK VE KUL KOMŞULUK VE KUL HAKKIHAKKI

KOMŞULUK İLİŞKİLERİKOMŞULUK İLİŞKİLERİ

İnsan sosyal bir varlıktır, çevresinde İnsan sosyal bir varlıktır, çevresinde mutlaka birileri bulunur.mutlaka birileri bulunur.

Bu, toplum hayatının kaçınılmaz bir Bu, toplum hayatının kaçınılmaz bir gereğidir. Bu bağlamda “Ev, işyeri, gereğidir. Bu bağlamda “Ev, işyeri, arazi, köy, şehir, ülke bakımından arazi, köy, şehir, ülke bakımından yakın olan, yan yana veya çok yakın yakın olan, yan yana veya çok yakın olanların birbirine göre aldıkları ada olanların birbirine göre aldıkları ada komşuluk denir. komşuluk denir.

İslam'ın komşuluğa verdiği önemİslam'ın komşuluğa verdiği önem

Yüce Allah buyuruyor ki;Yüce Allah buyuruyor ki; ان�ا �� س� الد�ي�ن اح� بال�و� ي�ـ#�ا و� رك'وا ب ش� ان�ا ه�و�اع�ب'د'وا الل/.ه� و�ال� ت'ش� س� الد�ي�ن اح� بال�و� ي�ـ#�ا و� رك'وا ب ش� ه�و�اع�ب'د'وا الل/.ه� و�ال� ت'ش�

ين ا ال�م�س� ال�ي�ت�ام.ى و� ب.ى و� ر� ينه�و�بذي ال�ق' ا ال�م�س� ال�ي�ت�ام.ى و� ب.ى و� ر� ه�و�بذي ال�ق' ن�ب احب بال�ج� ن'ب و�الص= ار ال�ج' ال�ج� ب.ى و� ر� ار ذي ال�ق' ال�ج� ن�ب و� احب بال�ج� ن'ب و�الص= ار ال�ج' ال�ج� ب.ى و� ر� ار ذي ال�ق' ال�ج� و�

ان'ك' �ي�م� ل�ك�ت� ا ا م� ي و�م� اب�ن الس= ��و� م �� ل ان'ك'ه �ي�م� ل�ك�ت� ا ا م� ي و�م� اب�ن الس= ��و� م �� ل ه ““Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir Allah’a ibadet edin ve O’na hiçbir

şeyi ortak koşmayın. Anaya, babaya, şeyi ortak koşmayın. Anaya, babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya ve elinizin arkadaşa, yolcuya ve elinizin altındakilere iyilik edin. Şüphesiz, altındakilere iyilik edin. Şüphesiz, Allah kibirlenen ve övünen kimseleri Allah kibirlenen ve övünen kimseleri sevmez.”sevmez.” (Nisâ, 4/36)(Nisâ, 4/36)


Ayetlerde ve sahih hadislerde komşuluğun sınırıyla ilgili Ayetlerde ve sahih hadislerde komşuluğun sınırıyla ilgili sarih bir bilgi bulunmadığı, bu hususta ölçü veren sarih bir bilgi bulunmadığı, bu hususta ölçü veren rivayetlerin sıhhatinin ise kuşkulu olduğu, kimlerin rivayetlerin sıhhatinin ise kuşkulu olduğu, kimlerin komşu sayılacağını örfün belirlediği görüşü tercih komşu sayılacağını örfün belirlediği görüşü tercih edilmiştir.edilmiştir.

Yaygın yoruma göre "yakın komşu" ile evleri en Yaygın yoruma göre "yakın komşu" ile evleri en yakında bulunan komşular, "uzak komşu" ile de yakında bulunan komşular, "uzak komşu" ile de nispeten daha uzakta oturan komşular kastedilmiştir. nispeten daha uzakta oturan komşular kastedilmiştir. İlkiyle akrabalık bağı bulunan, ikincisiyle akraba İlkiyle akrabalık bağı bulunan, ikincisiyle akraba olmayan komşuların veya ilkiyle müslüman, ikincisiyle olmayan komşuların veya ilkiyle müslüman, ikincisiyle gayri müslim komşuların kastedildiği gibi daha başka gayri müslim komşuların kastedildiği gibi daha başka yorumlar da yapılmıştır. yorumlar da yapılmıştır.

Ayet bir taraftan Allah’a kulluk mesajı verirken diğer Ayet bir taraftan Allah’a kulluk mesajı verirken diğer taraftan toplum içinde yapılması gerekenlere vurgu taraftan toplum içinde yapılması gerekenlere vurgu yapmaktadır.yapmaktadır.


Ayetin komşuluk vurgusu, şu hadis-i şerifte daha Ayetin komşuluk vurgusu, şu hadis-i şerifte daha belirgindir:belirgindir:

+ه+ ث +و0ر. ي 4ه+ س0 0ن 8ت+ ا 0ن =>ى ظ0ن ت 8ج0ار@ ح0 @ال ى ب ي +و 8ر@يل+ ي ب ال0 ج@ ن�م0ا ز0 +ه+ن� ث +و0ر. ي 4ه+ س0 0ن 8ت+ ا 0ن =>ى ظ0ن ت 8ج0ار@ ح0 @ال ى ب ي +و 8ر@يل+ ي ب ال0 ج@ ن�م0ا ز0 ن� ““Cebrail, bana komşu hakkında o kadar Cebrail, bana komşu hakkında o kadar

tavsiyede bulundu ki, onu mirasçı kılacak tavsiyede bulundu ki, onu mirasçı kılacak sandımsandım..” ” (Buhârî, Edeb, 28; VII, 78.)(Buhârî, Edeb, 28; VII, 78.)

Hadisin bize verdiği temel fikir şudur: İnsan kendi Hadisin bize verdiği temel fikir şudur: İnsan kendi mirasçıları olan yakınlarına; çocuklarına, ana-mirasçıları olan yakınlarına; çocuklarına, ana-babasına, kardeşlerine nasıl davranıyorsa, babasına, kardeşlerine nasıl davranıyorsa, komşularına da öyle davranmalıdır. Çünkü insanın komşularına da öyle davranmalıdır. Çünkü insanın aile fertlerinden sonra en çok ilişki içinde olduğu aile fertlerinden sonra en çok ilişki içinde olduğu kimseler komşulardır ve aile dışı insanlarla kimseler komşulardır ve aile dışı insanlarla gerçekleştirdikleri sosyal ilişkiler, komşularla başlar. gerçekleştirdikleri sosyal ilişkiler, komşularla başlar.


Sevgili Peygamberimiz;Sevgili Peygamberimiz; @م[ا ل +ن8 م+س8 0ك ك0 ت ن8 ج@و0ار0 م0ن8 ج0او0ر0 0ح8س@ @م[او0ا ل +ن8 م+س8 0ك ك0 ت ن8 ج@و0ار0 م0ن8 ج0او0ر0 0ح8س@ و0ا

““Komşularına iyi komşuluk et ki Komşularına iyi komşuluk et ki gerçek müslüman olasın”gerçek müslüman olasın” (İbn Mâce, Zühd, (İbn Mâce, Zühd,

24; II, 1410.)24; II, 1410.) buyurmak suretiyle, bir buyurmak suretiyle, bir anlamda gerçek Müslüman olmayı, anlamda gerçek Müslüman olmayı, komşularla iyi ilişkiler içinde komşularla iyi ilişkiler içinde bulunmaya bağlamıştır. bulunmaya bağlamıştır.


Hz. Peygamber (s.a.s), şu hadisinde bize Hz. Peygamber (s.a.s), şu hadisinde bize mutluluğa ve huzura götüren yollardan mutluluğa ve huzura götüren yollardan üçünü gösteriyor:üçünü gösteriyor:

@ئ+ 8ه0ن ال 0ب+ ك 8م0ر8 و0ال @ح+ الص4ال 8ج0ار+ 0ل ا ء@ 8م0ر8 ال ع0اد0ة@ س0 @ئ+ م@ن8 8ه0ن ال 0ب+ ك 8م0ر8 و0ال @ح+ الص4ال 8ج0ار+ 0ل ا ء@ 8م0ر8 ال ع0اد0ة@ س0 م@ن8ع+ 8و0اس@ ال 0ن+ ك 8م0س8 ع+ و0ال 8و0اس@ ال 0ن+ ك 8م0س8 و0ال

““İyi bir komşu, rahat bir binek ve İyi bir komşu, rahat bir binek ve geniş bir ev insanı mutlu eden geniş bir ev insanı mutlu eden sebeplerdendirsebeplerdendir.”.” ((Ahmed, Müsnedü’l-Mekkiyyîn, III, 407–408.)Ahmed, Müsnedü’l-Mekkiyyîn, III, 407–408.)

Kültürümüzden süzülmüş bir anlayışın Kültürümüzden süzülmüş bir anlayışın ifadesi olan, “ifadesi olan, “Ev alma, komşu al”Ev alma, komşu al” özdeyişi, özü itibariyle bu hadisten özdeyişi, özü itibariyle bu hadisten mülhem olsa gerek. mülhem olsa gerek.


BBir gün sevgili Peygamberimiz;ir gün sevgili Peygamberimiz; +ؤ8م@ن+ 0ي =>ه+ ال +ؤ8م@ن+ و0الل 0ي =>ه+ ال +ؤ8م@ن+ و0الل 0ي =>ه+ ال +ؤ8م@ن+و0الل 0ي =>ه+ ال +ؤ8م@ن+ و0الل 0ي =>ه+ ال +ؤ8م@ن+ و0الل 0ي =>ه+ ال و0الل

““Vallahi iman etmiş olamaz, vallahi iman Vallahi iman etmiş olamaz, vallahi iman etmiş olamaz, vallahi iman etmiş olamazetmiş olamaz, vallahi iman etmiş olamaz” ” buyurmuşlar, sahabelerden biri de;buyurmuşlar, sahabelerden biri de;

=>ه@؟ س+ول0 لل 0ا ر0 =>ه@؟م0ن8 ي س+ول0 لل 0ا ر0 م0ن8 ي ““Kim iman etmiş olmaz ey Allah’ın Resûlü?”Kim iman etmiş olmaz ey Allah’ın Resûlü?”

diye sorunca, Resûlullah Efendimiz;diye sorunca, Resûlullah Efendimiz; @و0اء@ق0ه+ ه+ ب 8م@ن+ ج0ار+ +أ 0 ي ى ال @و0اء@ق0ه+ن�ال4 ه+ ب 8م@ن+ ج0ار+ +أ 0 ي ى ال ق0ال0ق0ال0 ن�ال4

““Kötülüğünden komşusunun emin olmadığı Kötülüğünden komşusunun emin olmadığı kimse”kimse” cevabını vermişlerdir cevabını vermişlerdir.. (Buhârî, Edeb. 29; VII, 78.)(Buhârî, Edeb. 29; VII, 78.)

İnsanlarla, Komşuyla Alayİnsanlarla, Komşuyla Alay ن�� ك� ن ن� ن� ى س� ن� ء� ى� ن� ن� ن� ن� ء� ى� ن� ن� ن�ا ن� �ن �ك �ن ن� ر�� ن! ن" ك�و� ك�و ن ن� ن� ى س� ن� ء$ نو ن% ن� ن� ء$ نو ن% ن� ن& ن� ن ن�ا ك�و� ن� س� ن� ن' (� ن � ��ن ك� ن� ى� ن�� ن ك� ن ن� ن� ى س� ن� ء� ى� ن� ن� ن� ن� ء� ى� ن� ن� ن�ا ن� �ن �ك �ن ن� ر�� ن! ن" ك�و� ك�و ن ن� ن� ى س� ن� ء$ نو ن% ن� ن� ء$ نو ن% ن� ن& ن� ن ن�ا ك�و� ن� س� ن� ن' (� ن � ��ن ك� ن� ى� ن

ن�� ك �ن ن� ر�� ن! ن�� ن" �ك �ن ن� ر�� ن! ن" ““Ey İman edenler! Bir topluluk, diğer bir Ey İman edenler! Bir topluluk, diğer bir

toplulukla alay etmesin. Belki (alay ettikleri toplulukla alay etmesin. Belki (alay ettikleri kimseler) kendilerinden daha iyidirler” kimseler) kendilerinden daha iyidirler” (Hucurât, (Hucurât,

49/11)49/11) ayeti, gerekçesi ne olursa olsun insanlarla ayeti, gerekçesi ne olursa olsun insanlarla alay edilmesini yasaklamaktadır.alay edilmesini yasaklamaktadır.

ء( ن* ن+ ك) ء( ن* ن+ ك, ل- ك� ن) ء- ن ء( ن� ن* ن+ ك) ء( ن* ن+ ك, ل- ك� ن) ء- ن ن� ““İnsanları arkadan çekiştirip kaş-göz İnsanları arkadan çekiştirip kaş-göz

işaretiyle eğlenmeyi âdet hâline getirenlerin işaretiyle eğlenmeyi âdet hâline getirenlerin vay hâline!”vay hâline!” (Hümeze, 104/1)(Hümeze, 104/1) ayeti de insanlarla alay ayeti de insanlarla alay etmenin manevî boyutuna işaret etmektedir. etmenin manevî boyutuna işaret etmektedir.

İnsanlarla, komşuyla alayİnsanlarla, komşuyla alay Hz. Peygamber de insanlarla alay edilmesini, Hz. Peygamber de insanlarla alay edilmesini,

onların küçümsenmesini, tahkir edilmelerini onların küçümsenmesini, tahkir edilmelerini yasaklamıştır. yasaklamıştır.

اه+ 0خ0 ا 0ح8ق@ر0 ي 0ن8 ا ر. الش4 م@ن0 ام8ر@ئ� @ح0س0ب@ اه+ ب 0خ0 ا 0ح8ق@ر0 ي 0ن8 ا ر. الش4 م@ن0 ام8ر@ئ� @ح0س0ب@ ب ““Kişiye, mü’min kardeşini küçümsemesi, Kişiye, mü’min kardeşini küçümsemesi,

tahkir etmesi kötülük olarak yeter.”tahkir etmesi kötülük olarak yeter.” (Müslim, Birr, 32, III, (Müslim, Birr, 32, III, 1986.) 1986.)

Hele küçük görülen, alay edilen bir komşu ise, Hele küçük görülen, alay edilen bir komşu ise, yapılan yanlış daha da farklı bir boyut kazanır. yapılan yanlış daha da farklı bir boyut kazanır.

ن0 س@ 0و8 ف@ر8 @ه0ا و0ل ت ار0 @ج0 ة� ل ن4 ج0ار0 0ح8ق@ر0 0 ت @م0ات@ ال ل 8م+س8 اء0 ال @س0 0ا ن @ى� ي 4ب 0ان0 الن ن0 ك س@ 0و8 ف@ر8 @ه0ا و0ل ت @ج0ار0 ة� ل ن4 ج0ار0 0ح8ق@ر0 0 ت @م0ات@ ال ل 8م+س8 اء0 ال @س0 0ا ن @ى� ي 4ب 0ان0 الن كاة� اة�ش0 ش0

““Resûlullah, ‘Ey Müslüman hanımlar! Tırnak Resûlullah, ‘Ey Müslüman hanımlar! Tırnak ucu kadar da olsa, sakın ha, komşu komşuyu ucu kadar da olsa, sakın ha, komşu komşuyu hakir görmesin, derdi.”hakir görmesin, derdi.” (Buhârî, Edeb, 30; VII, 78.)(Buhârî, Edeb, 30; VII, 78.)

Komşuluk HukukuKomşuluk Hukuku

0و0اء@ق0ه+ ه+ ب م0ن+ ج0ار+8 0أ 0 ي 4ة0 م0ن8 ال ن 8ج0 0د8خ+ل+ ال 0 ي 0و0اء@ق0ه+ال ه+ ب م0ن+ ج0ار+8 0أ 0 ي 4ة0 م0ن8 ال ن 8ج0 0د8خ+ل+ ال 0 ي ال

““Kötülüğünden komşusunun emin Kötülüğünden komşusunun emin olmadığı kimse cennete giremez.”olmadığı kimse cennete giremez.” (Müslim, (Müslim, İman, 73; I, 68.)İman, 73; I, 68.)

Komşuluk hukukunun önemini vurgulayan Komşuluk hukukunun önemini vurgulayan bir başka hadisi şerifinde Sevgili bir başka hadisi şerifinde Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyurmuşlardır:Peygamberimiz (s.a.s) şöyle buyurmuşlardır:

ان@ ار0 8ج0 0ل 0ام0ة@ ا 8ق@ي 0و8م0 ال 8ن@ ي 0و4ل+ خ0ص8م0ي ان@ا ار0 8ج0 0ل 0ام0ة@ ا 8ق@ي 0و8م0 ال 8ن@ ي 0و4ل+ خ0ص8م0ي ا ““Kıyamet gününde muhakeme edilecek Kıyamet gününde muhakeme edilecek

ilk iki hasım, iki komşu olacaktır.”ilk iki hasım, iki komşu olacaktır.” (Ahmed, (Ahmed, IV, 151.)IV, 151.)

Komşuluk HaklarıKomşuluk Hakları Hz. Peygamber’in hadisleri ışığında Hz. Peygamber’in hadisleri ışığında

komşuların birbirlerine karşı görevleri komşuların birbirlerine karşı görevleri şöylece özetlenebilir:şöylece özetlenebilir:

1. Hastalandığında ziyaretine gitmek.1. Hastalandığında ziyaretine gitmek. 2. Öldüğünde cenazesinin kaldırılmasında 2. Öldüğünde cenazesinin kaldırılmasında

bulunmak.bulunmak. 3. Borç istediğinde imkân nispetinde 3. Borç istediğinde imkân nispetinde

yardımcı olmak.yardımcı olmak. 4. Darda kaldığında yardımına koşmak. 4. Darda kaldığında yardımına koşmak. 5. Bir nimete kavuştuğunda tebrik etmek. 5. Bir nimete kavuştuğunda tebrik etmek. 6. Başına bir musibet geldiğinde teselli 6. Başına bir musibet geldiğinde teselli

etmek. etmek. (Nuruddîn el-Heysemî, (Nuruddîn el-Heysemî, Mecma’u’z-ZevâidMecma’u’z-Zevâid, VII, 168–170.), VII, 168–170.)

Komşunun Eziyetine SabretmekKomşunun Eziyetine Sabretmek

Sabır, eza ve cefalara, musibetlere, Sabır, eza ve cefalara, musibetlere, ibadetlerin zorluklarına ve her türlü ibadetlerin zorluklarına ve her türlü sıkıntıya dayanmak demektir. sıkıntıya dayanmak demektir. 8ر@ الص4ب م@ن0 ع0 0و8س0 ا و0 8ر� ي خ0 ع0ط0اء� م@ن8 0ح0د+ ا +ع8ط@ي0 ا 8ر@ م0ا الص4ب م@ن0 ع0 0و8س0 ا و0 8ر� ي خ0 ع0ط0اء� م@ن8 0ح0د+ ا +ع8ط@ي0 ا م0ا

““Hiç kimseye sabırdan daha Hiç kimseye sabırdan daha hayırlı ve daha geniş bir bağışta hayırlı ve daha geniş bir bağışta bulunulmamıştır”bulunulmamıştır” (Müslim, Zekât, 124, II, 729.) (Müslim, Zekât, 124, II, 729.)

hadisi sabrın önemine vurgu hadisi sabrın önemine vurgu yapmaktadır.yapmaktadır.

Komşunun Eziyetine SabretmekKomşunun Eziyetine Sabretmek

Allah’ın sevdiği üç tür insandan söz ettiği Allah’ın sevdiği üç tür insandan söz ettiği hadisinin konumuzla ilgili kısmında Hz. hadisinin konumuzla ilgili kısmında Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmaktadır: Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmaktadır:

0ذ0اه+ @ر+ ع0ل>ى ا ب 0ص�8 ه+ ف0ي و0ار0 ي�ه@ ج�@ +ؤ8 ار+ ي 8ج�0 0ك�+ون+ ل�0ه+ ال ل+ ي ج�+ 0ذ0اه+ ن�و0 الر4 @ر+ ع0ل>ى ا ب 0ص�8 ه+ ف0ي و0ار0 ي�ه@ ج�@ +ؤ8 ار+ ي 8ج�0 0ك�+ون+ ل�0ه+ ال ل+ ي ج�+ ن�و0 الر40و8 ظ0ع8ن� 0ه+م0ا م0و8ت� ا 8ن 0ي 0ف8ر@ق0 ب =>ى ي ت 0و8 ظ0ع8ن�ح0 0ه+م0ا م0و8ت� ا 8ن 0ي 0ف8ر@ق0 ب =>ى ي ت ......ح0

““((Allah’ın sevdiği kimselerden Allah’ın sevdiği kimselerden üçüncüsü de) bir adamdır ki, üçüncüsü de) bir adamdır ki, kendisine eziyet eden bir komşusu kendisine eziyet eden bir komşusu vardır. O da buna sabreder, nihayet vardır. O da buna sabreder, nihayet ölüm yahut göç etmek aralarını ölüm yahut göç etmek aralarını ayırır…”ayırır…” (Ahmed, V, 151.)(Ahmed, V, 151.)

İyi Komşuİyi Komşu

Komşuluk hakları” deyince akla sadece, Komşuluk hakları” deyince akla sadece, komşulara zarar vermek yahut zarar komşulara zarar vermek yahut zarar vermekten doğacak sorumluluk akla vermekten doğacak sorumluluk akla gelmemelidir. gelmemelidir.

İyi bir komşuluk için sadece komşuya zarar İyi bir komşuluk için sadece komşuya zarar vermemek yetmez, iyilikte de bulunmak vermemek yetmez, iyilikte de bulunmak gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s);gerekir. Hz. Peygamber (s.a.s);

ه+ 8ر@م8 ج0ار0 +ك 8ي >خ@ر@ ف0ال @ اال8 0و8م 8ي =>ه@ و0ال @الل +ؤ8م@ن+ ب 0ان0 ي ه+م0ن8 ك 8ر@م8 ج0ار0 +ك 8ي >خ@ر@ ف0ال @ اال8 0و8م 8ي =>ه@ و0ال @الل +ؤ8م@ن+ ب 0ان0 ي م0ن8 ك ““Kim Allah’a ve ahiret gününe Kim Allah’a ve ahiret gününe

inanıyorsa, komşusuna iyilik etsininanıyorsa, komşusuna iyilik etsin”” ( (Buhârî, Edeb, Buhârî, Edeb,

31, VII, 79.)31, VII, 79.) hadisi ile bu gerçeği ifade buyurmuştur. hadisi ile bu gerçeği ifade buyurmuştur.

Bitişik YabancılarBitişik Yabancılar

Modern hayatın getirdiği bazı şartlar insanı Modern hayatın getirdiği bazı şartlar insanı “kalabalıklar içindeki yabancı” durumuna “kalabalıklar içindeki yabancı” durumuna düşürmüştür. Komşulukta da bu durumu görmek düşürmüştür. Komşulukta da bu durumu görmek mümkün.mümkün.

İlk bakışta basit gibi görünen küçücük girişimlerle İlk bakışta basit gibi görünen küçücük girişimlerle komşuluk canlandırılabilir. Merdivende karşılaştığımız komşuluk canlandırılabilir. Merdivende karşılaştığımız bir apartman komşumuza vereceğimiz bir selam, bir apartman komşumuza vereceğimiz bir selam, göstereceğimiz bir güler yüz, samimi bir hâl-hatır göstereceğimiz bir güler yüz, samimi bir hâl-hatır sormak, gerektiğinde kapı komşumuza bir ihtiyacının sormak, gerektiğinde kapı komşumuza bir ihtiyacının olup olmadığını sormak, hatta pişirilen yemekten bir olup olmadığını sormak, hatta pişirilen yemekten bir tabak ikram edivermek komşular arasında oluşacak tabak ikram edivermek komşular arasında oluşacak sıkı bağların bir ilk adımını oluşturabilir. sıkı bağların bir ilk adımını oluşturabilir.

! 0ك0 ان ج@ير0 0ع0اه0د8 و0ت م0اء0ه0ا @ر8 8ث 0ك ف0ا ق0ة[ م0ر0 0خ8ت0 ط0ب @ذ0ا ا ذ0ر¤ 0ا 0ب ا 0 ! يا 0ك0 ان ج@ير0 0ع0اه0د8 و0ت م0اء0ه0ا @ر8 8ث 0ك ف0ا ق0ة[ م0ر0 0خ8ت0 ط0ب @ذ0ا ا ذ0ر¤ 0ا 0ب ا 0 يا ““Ey Ebû Zer! Çorba pişirdiğin zaman suyunu Ey Ebû Zer! Çorba pişirdiğin zaman suyunu

fazla koy ve komşularını da gözet”fazla koy ve komşularını da gözet” (Müslim, Birr, 143, III, (Müslim, Birr, 143, III, 2025.) 2025.)

Komşularla HediyeleşmekKomşularla Hediyeleşmek

Hz. Âişe anlatıyor:Hz. Âişe anlatıyor: @ل>ى ف0ا 8ن@ ي ار0 ج0 لى @ن4 ا =>ه@ الل س+ول0 ر0 0ا ي لللللللللللللق+ل8ت+ @ل>ى ل ف0ا 8ن@ ي ار0 ج0 لى @ن4 ا =>ه@ الل س+ول0 ر0 0ا ي لللللللللللللق+ل8ت+ ل

[ا�� 0اب ب 8ك@ م@ن @ه@م0ا ب 0ق8ر0 ا @ل>ى ا ق0ال0 +ه8دى؟ .ه@م0اا 0ي [ا�� ن/ا 0اب ب 8ك@ م@ن @ه@م0ا ب 0ق8ر0 ا @ل>ى ا ق0ال0 +ه8دى؟ .ه@م0اا 0ي ن/ا ““Ya Resûlullah, dedim; iki Ya Resûlullah, dedim; iki

komşum var, (öncelikle) komşum var, (öncelikle) hangisine hediye sunayım? hangisine hediye sunayım? Allah’ın Resûlü; ‘kapısı sana Allah’ın Resûlü; ‘kapısı sana daha yakın olana’, buyurdular.” daha yakın olana’, buyurdular.” (Buhari, Edeb, 32, VII, 79.)(Buhari, Edeb, 32, VII, 79.)

Komşuları ZiyaretKomşuları Ziyaret

Hz. Peygamber (s.a.s);Hz. Peygamber (s.a.s); @ن8 ا و0ا 0ه+م0ا ج@و0ار[ ب 0ق8ر0 0ج@ب8 ا 0ان@ ف0ا ي 0م0ع0 الد4اع@ ت @ذ0ا اج8 @ن8 ا ا و0ا 0ه+م0ا ج@و0ار[ ب 0ق8ر0 0ج@ب8 ا 0ان@ ف0ا ي 0م0ع0 الد4اع@ ت @ذ0ا اج8 ا

0ق0 ب ى س0 0ج@ب8 ال4 0ح0د+ه+م0ا ف0ا 0ق0 ا 0ب ت @س8 0ق0ن�ا ب ى س0 0ج@ب8 ال4 0ح0د+ه+م0ا ف0ا 0ق0 ا 0ب ت @س8 ن�ا ““Aynı vakit için iki komşundan Aynı vakit için iki komşundan

(aynı anda) davet alırsan, önce (aynı anda) davet alırsan, önce daha yakın olanın davetine git. daha yakın olanın davetine git. Aynı vakit için ayrı zamanlarda Aynı vakit için ayrı zamanlarda davet edilirsen, önce davet davet edilirsen, önce davet edenin davetine git.”edenin davetine git.” (Ebû Davud, Et'ime, 9, IV, 134.)(Ebû Davud, Et'ime, 9, IV, 134.)

İmam Gazalî, komşuluk ilişkilerini İmam Gazalî, komşuluk ilişkilerini şöyle çizmektedir:şöyle çizmektedir:

““Komşuluk hukuku, sadece komşuya eza etmemekle yerine Komşuluk hukuku, sadece komşuya eza etmemekle yerine getirilmiş olmaz, ayrıca eza ihtimali olan şeylerden de getirilmiş olmaz, ayrıca eza ihtimali olan şeylerden de kaçınmak gerekir. Bu da yetmez; kaçınmak gerekir. Bu da yetmez;

a) Komşuya yumuşaklıkla muamele etmek, ona iyi ve güzel a) Komşuya yumuşaklıkla muamele etmek, ona iyi ve güzel davranmak, davranmak,

b) Komşuyla karşılaşınca ona selam vermek, b) Komşuyla karşılaşınca ona selam vermek, c) Hastalandığında onu ziyaret etmek, c) Hastalandığında onu ziyaret etmek, d) Bir musibetle karşı karşıya kaldığında taziyede d) Bir musibetle karşı karşıya kaldığında taziyede

bulunmak, bulunmak, e) Sevinçli anında onu tebrik etmek, sevincine ortak olmak, e) Sevinçli anında onu tebrik etmek, sevincine ortak olmak, g) Hatalarını görmezlikten gelmek, mahremine bakmamak, g) Hatalarını görmezlikten gelmek, mahremine bakmamak,

uzakta bulunduğunda evine göz kulak olmak, çocuklarına uzakta bulunduğunda evine göz kulak olmak, çocuklarına lütufkâr davranmak,lütufkâr davranmak,

h) Din ve dünya ile ilgili bilmediği konularda ona yol h) Din ve dünya ile ilgili bilmediği konularda ona yol göstermek.” göstermek.” (Gazâlî, (Gazâlî, İhyaü Ulûmiddîn,,İhyaü Ulûmiddîn,, II, 271-272, Kahire 1386.) II, 271-272, Kahire 1386.)

Komşunun Şahitliği Allah Komşunun Şahitliği Allah Katında MakbuldürKatında Makbuldür

Komşunun komşu hakkındaki kanaat ve şahitliği Komşunun komşu hakkındaki kanaat ve şahitliği Allah katında bir ölçü olma niteliğine sahiptir. Hz. Allah katında bir ölçü olma niteliğine sahiptir. Hz. Peygamber (s.a.s);Peygamber (s.a.s); ك0 ن1 ن2 ن% س) ن�3 ن4 ن� ن5 ن6 ن�2 ن4 ن7 ن%� ن��ا ن� ء� ن! ن& ن8 ن� ن! ن� ن/ نا ن�� ن9 ن� ن�� ن:! ن� ن� ء0 ن! ن8 ن- ن, ن� ء; ن> ن<ا ن> ك9 ن) ك? �ن ن@ ن! Aن Bك ك+و ن �ء ن1 ن� ك� ن� ن� ك0 ن�� ن1 ن2 ن% س) ن�3 ن4 ن� ن5 ن6 ن�2 ن4 ن7 ن%� ن��ا ن� ء� ن! ن& ن8 ن� ن! ن� ن/ نا ن�� ن9 ن� ن�� ن:! ن� ن� ء0 ن! ن8 ن- ن, ن� ء; ن> ن<ا ن> ك9 ن) ك? �ن ن@ ن! Aن Bك ك+و ن �ء ن1 ن� ك� ن� ن� ن��

�ك ن1 ن� ن� ن�� ك9 ن) Bك ن� Cن Dن ن� ن� ك+و� ن1 ن� ن�� س1 ن� ن/ى ن�2 ن� ن( ن/ ��ن Fن �ك ن1 ن� ن� ن�� ك9 ن) Bك ن� Cن Dن ن� ن� ك+و� ن1 ن� ن�� س1 ن� ن/ى ن�2 ن� ن( ن/ ��ن Fن ““Bir müslüman ölür de en yakın Bir müslüman ölür de en yakın

komşularından üç kişi onun hakkında iyi komşularından üç kişi onun hakkında iyi şahitlikte bulunursa, Allah Teâlâ şöyle şahitlikte bulunursa, Allah Teâlâ şöyle buyurur: ‘Bildikleri şey konusunda buyurur: ‘Bildikleri şey konusunda kullarımın şahitliğini kabul ettim’, Yahut kullarımın şahitliğini kabul ettim’, Yahut ‘Kulumun bildiğim günahlarını affettim‘Kulumun bildiğim günahlarını affettim” ” (Ahmed, (Ahmed,

II, 408–409.)II, 408–409.) buyurmuştur. buyurmuştur.

KUL HAKKIKUL HAKKI Kul, İnsan köle, abd. Allah'a tam bir teslimiyetle Kul, İnsan köle, abd. Allah'a tam bir teslimiyetle

boyun eğen, emir ve yasaklarına titizlikle uyan, boyun eğen, emir ve yasaklarına titizlikle uyan, isyandan kaçınan insanı belirtir. Bu nedenle isyandan kaçınan insanı belirtir. Bu nedenle öncelikle peygamberlerin niteliğidir. öncelikle peygamberlerin niteliğidir.

Kur'an'da peygamberlerin niteliklerinden söz Kur'an'da peygamberlerin niteliklerinden söz edilirken onların kullukları özellikle vurgulanır. edilirken onların kullukları özellikle vurgulanır. "O "O ki, geceleyin kulunu Mescid-i Haram'dan ki, geceleyin kulunu Mescid-i Haram'dan çevresini bereketli kıldığımız Mescid-i Aksa'ya çevresini bereketli kıldığımız Mescid-i Aksa'ya yürüttüyürüttü." ." (el-İsra, 17/1)(el-İsra, 17/1)

Kuran’da, hadislerde ve diğer İslami kaynaklarda Kuran’da, hadislerde ve diğer İslami kaynaklarda hak kelimesi; korunması, gözetilmesi ya da sahibine hak kelimesi; korunması, gözetilmesi ya da sahibine ödenmesi gerekli olan maddi ve manevi imkân, ödenmesi gerekli olan maddi ve manevi imkân, pay, eşya ve menfaatler; görev, sorumluluk, borç pay, eşya ve menfaatler; görev, sorumluluk, borç gibi anlamlarda kullanılmıştır. gibi anlamlarda kullanılmıştır.

KUL HAKKIKUL HAKKI Kul hakkı, insanın can, mal ve namus gibi Kul hakkı, insanın can, mal ve namus gibi

dokunulmazlıklarına yönelik tecavüz ve dokunulmazlıklarına yönelik tecavüz ve haksızlıkların ortaya çıkardığı haktır.haksızlıkların ortaya çıkardığı haktır.

İnsana yönelik tecavüz ve haksızlıklar haram ya da İnsana yönelik tecavüz ve haksızlıklar haram ya da mekruh eylemler içinde yer alır. Bu nedenle mekruh eylemler içinde yer alır. Bu nedenle günah, dolayısıyla ceza konusudur. günah, dolayısıyla ceza konusudur.

Kul hakkından doğan günahların ve cezaların Allah Kul hakkından doğan günahların ve cezaların Allah ya da devlet tarafından bağışlanması söz konusu ya da devlet tarafından bağışlanması söz konusu değildir. değildir.

Kul hakkı, ancak hak sahibi kulun bağışlaması, Kul hakkı, ancak hak sahibi kulun bağışlaması, affetmesiyle ortadan kalkabilir. affetmesiyle ortadan kalkabilir.

Affedilmeyecek suç ifadesi, hatıra iki büyük günahı Affedilmeyecek suç ifadesi, hatıra iki büyük günahı getirmektedir: Biri Allah’a şirk koşmak, diğeri de getirmektedir: Biri Allah’a şirk koşmak, diğeri de kul hakkı yedikten sonra onu helâl ettirmemektir. kul hakkı yedikten sonra onu helâl ettirmemektir.

Helalleşme Helalleşme Hz. Peygamber (s.a.s)'den gelen rivayet Hz. Peygamber (s.a.s)'den gelen rivayet

helalleşmedikçe kul hakkının affedilmeyeceğini helalleşmedikçe kul hakkının affedilmeyeceğini belirtmektedir:belirtmektedir:

““Kimin üzerinde din kardeşinin ırzı, namusu Kimin üzerinde din kardeşinin ırzı, namusu veya başka bir şeyiyle (malıyla) ilgili bir veya başka bir şeyiyle (malıyla) ilgili bir zulüm varsa (haysiyetine, koruması zulüm varsa (haysiyetine, koruması altındaki bir şeye haksızlık etmiş ise) ne altındaki bir şeye haksızlık etmiş ise) ne dinar ne de dirhemin olduğu bir günden dinar ne de dirhemin olduğu bir günden önce, onunla helalleşsin. (Değilse o gün) önce, onunla helalleşsin. (Değilse o gün) salih ameli varsa yaptığı haksızlık kadar salih ameli varsa yaptığı haksızlık kadar ondan alınır, eğer sevapları yoksa hak ondan alınır, eğer sevapları yoksa hak sahibinin günahlarından alınıp ona sahibinin günahlarından alınıp ona yüklenilir.yüklenilir.” ” (Buhari, Mezalim 10;2269). (Buhari, Mezalim 10;2269).

Müflis Müflis Hz. Peygamber (s.a.s), kul hakkı ile gelen kimseyi müflis Hz. Peygamber (s.a.s), kul hakkı ile gelen kimseyi müflis

olarak tanımlayarak şöyle buyurur:olarak tanımlayarak şöyle buyurur: "Müflis şu adama derler ki, dünyada yaptığı bütün "Müflis şu adama derler ki, dünyada yaptığı bütün

ibadet ve taatın sevabı ile Kıyamet gününde Allah'ın ibadet ve taatın sevabı ile Kıyamet gününde Allah'ın huzuruna gelir. Bu adam dünyada birçok hayır, huzuruna gelir. Bu adam dünyada birçok hayır, ibadet yapmış olmakla birlikte başkalarına ibadet yapmış olmakla birlikte başkalarına zulmetmiş, kimini dövmüş, kiminin gönlünü kırmış, zulmetmiş, kimini dövmüş, kiminin gönlünü kırmış, şuna buna eliyle ve diliyle eziyet etmiş. İşte bu hak şuna buna eliyle ve diliyle eziyet etmiş. İşte bu hak sahiplerinin hepsi o adamın çevresine toplanacaklar, sahiplerinin hepsi o adamın çevresine toplanacaklar, haklarını isteyecekler: "Bana dünyada iken şöyle haklarını isteyecekler: "Bana dünyada iken şöyle yaptı, hakkımı al ya Rab!" diye davacı olacaklar. yaptı, hakkımı al ya Rab!" diye davacı olacaklar. Allah bunun hayır ve iyiliklerinden hâsıl olan Allah bunun hayır ve iyiliklerinden hâsıl olan sevapları bunlara taksim edecek, fakat borcu yine sevapları bunlara taksim edecek, fakat borcu yine kapanmayacak. Nihayet onların günahlarını bunun kapanmayacak. Nihayet onların günahlarını bunun üzerine yükleyecek, Cehennem'e gönderecek. İşte üzerine yükleyecek, Cehennem'e gönderecek. İşte asıl müflis böyle bir adamdır." asıl müflis böyle bir adamdır." (Müslim, Birr, 60; Tirmizi, Kıyame, (Müslim, Birr, 60; Tirmizi, Kıyame, 2). 2).

Affedilmeyen GünahAffedilmeyen Günah Hz. Peygamber efendimizin bir hadisinde şöyle bir Hz. Peygamber efendimizin bir hadisinde şöyle bir

olay geçer: olay geçer: ““Rasulullah (s.a.v) ashap arasında kalkıp, Rasulullah (s.a.v) ashap arasında kalkıp,

onlara Allah yolunda cihad’ın ve Allah’a onlara Allah yolunda cihad’ın ve Allah’a iman’ın amellerin en faziletlisi olduğunu iman’ın amellerin en faziletlisi olduğunu anlattı. Bir adam kalktı ve “Ya Rasulullah anlattı. Bir adam kalktı ve “Ya Rasulullah şayet Allah yolunda öldürülürsem benden şayet Allah yolunda öldürülürsem benden günahlarım bağışlanır mı, ne buyurursunuz?” günahlarım bağışlanır mı, ne buyurursunuz?” dedi. dedi.

Rasulullah (s.a.v) ona: Evet eğer sabrederek Rasulullah (s.a.v) ona: Evet eğer sabrederek ve sevabını Allah’tan bekleyerek harbe ve sevabını Allah’tan bekleyerek harbe yönelip arkanı dönmeden (kaçmadan) yönelip arkanı dönmeden (kaçmadan) öldürülürsen (kul) borçlarından başka öldürülürsen (kul) borçlarından başka günahların bağışlanır.” “Bunu bana Cebrail günahların bağışlanır.” “Bunu bana Cebrail söyledi buyurdu”söyledi buyurdu”. . (Darimi, Cihad, 21; Müslim, 1885/117; Riyaz’üs (Darimi, Cihad, 21; Müslim, 1885/117; Riyaz’üs Salihin Tercüme ve Şerhi 2.clt s.46 )Salihin Tercüme ve Şerhi 2.clt s.46 )

Kul Hakkı ve İnsan Hakları Kul Hakkı ve İnsan Hakları Arasındaki İlişkiArasındaki İlişki

Kul hakkı İslami bir terim olup insanın temel Kul hakkı İslami bir terim olup insanın temel haklarını da içeren kaynağı ve çerçevesi haklarını da içeren kaynağı ve çerçevesi itibariyle vahye ve sünnete dayanan maddi itibariyle vahye ve sünnete dayanan maddi ve manevi anlamda her türlü hakkı içeren ve manevi anlamda her türlü hakkı içeren “hukukunnas” diye de adlandırabileceğimiz “hukukunnas” diye de adlandırabileceğimiz bir haktır. bir haktır.

““İnsan hakları” terimi ise batılılar tarafından İnsan hakları” terimi ise batılılar tarafından Aydınlanmanın sonucu olarak dindışı Aydınlanmanın sonucu olarak dindışı referanslarla içselleştirilen, bireyi önceleyen referanslarla içselleştirilen, bireyi önceleyen ve de daha çok bireyi devlete karşı koruyan ve de daha çok bireyi devlete karşı koruyan hakları içerir. hakları içerir.

Sonuç Sonuç

İnsan toplum hâlinde yaşamak zorundadır. İnsan toplum hâlinde yaşamak zorundadır. Evimizin yanında, civarında yaşayan Evimizin yanında, civarında yaşayan insanlarla, komşularımızla birtakım insanlarla, komşularımızla birtakım ilişkilerimizin olması kaçınılmazdır. Bu ilişki ilişkilerimizin olması kaçınılmazdır. Bu ilişki temelde şu hadisi Şerife göre olmalıdır:temelde şu hadisi Şerife göre olmalıdır:

ه@ 0ف8س@ @ن ل +ح@ب� ي م0ا ألخ@يه@ +ح@ب4 ي 4ى ح0ت +م8 أح0د+ك +ؤ8م@ن+ ي 0 ه@ ال 0ف8س@ @ن ل +ح@ب� ي م0ا ألخ@يه@ +ح@ب4 ي 4ى ح0ت +م8 أح0د+ك +ؤ8م@ن+ ي 0 ال ““Kendiniz için arzuladığınızı başkaları Kendiniz için arzuladığınızı başkaları

için de arzulamadıkça kâmil imana için de arzulamadıkça kâmil imana ulaşamazsınız”ulaşamazsınız” (Buhârî, İman 7, I, 9) (Buhârî, İman 7, I, 9)

SonuçSonuç

Komşuluk ilişkilerimiz Allah katındaki Komşuluk ilişkilerimiz Allah katındaki konumumuzu belirleyecek kriterlerden konumumuzu belirleyecek kriterlerden biridir. biridir.

Kötü olmak kesinlikle yasaklandığı gibi, Kötü olmak kesinlikle yasaklandığı gibi, nötr olmakta istenmemekte, aksine iyi bir nötr olmakta istenmemekte, aksine iyi bir komşu olmak emredilmektedir.komşu olmak emredilmektedir.

@م[ا ل م+س8 +ن8 0ك ت ك0 ج0او0ر0 م0ن8 ج@و0ار0 0ح8س@ن8 @م[ا و0ا ل م+س8 +ن8 0ك ت ك0 ج0او0ر0 م0ن8 ج@و0ار0 0ح8س@ن8 و0ا ““Komşularına iyi komşuluk et ki Komşularına iyi komşuluk et ki

gerçek müslüman olasın”gerçek müslüman olasın” (İbn Mâce, Zühd, 24; II, (İbn Mâce, Zühd, 24; II, 1410.) 1410.)

SonuçSonuç

İslami literatürde affedilmeyecek suç ifadesi, İslami literatürde affedilmeyecek suç ifadesi, hatıra iki büyük günahı getirmektedir: hatıra iki büyük günahı getirmektedir:

Biri Allah’a şirk koşmak yani Allah’tan başka Biri Allah’a şirk koşmak yani Allah’tan başka bir ilâhın varlığını kabul etmek, diğeri de kul bir ilâhın varlığını kabul etmek, diğeri de kul hakkı yedikten sonra onu helâl hakkı yedikten sonra onu helâl ettirmemektir. Kul hakkı, ancak hak sahibi ettirmemektir. Kul hakkı, ancak hak sahibi kulun bağışlaması ve affetmesiyle ortadan kulun bağışlaması ve affetmesiyle ortadan kalkabilir. kalkabilir.

Komşun hakkı da aynı zamanda bir kul Komşun hakkı da aynı zamanda bir kul hakkıdır.hakkıdır.

Fatih ALTUNFatih ALTUN Serdivan Ali Çakıroğlu Camii İmam Serdivan Ali Çakıroğlu Camii İmam

HatibiHatibi

KOMŞULUK VE KUL HAKKI

Documents

Transcript of KOMŞULUK VE KUL HAKKI