KOMISIJA ZA HARTII OD VREDNOST - sec.gov.mk · PDF file"Makedonska Berza na hartii od...

REPUBLIKA MAKEDONIJA

KOMISIJA ZA HARTII OD VREDNOST

I Z V E [ T A J za rabotata na Komisijata za hartii od vrednost

vo 2005 godina

Skopje, april 2006 godina

Izve{tajot e izgotven soglasno ~len 230 stav 1 od Zakonot za hartii od vrednost (Slu`ben vesnik na RM br. 95/2005) i za negovo izgotvuvawe Komisijata

za hartii od vrednost koriste{e podatoci od sopstvenata evidencija

2

SODR@INA

I. Regulativa 6 Zakonska ramka {to go regulira i vo koja funkcionira

pazarot na kapital vo Republika Makedonija so osvrt na noviot Zakon za hartii od vrednost 6

II. Izdavawe odobrenija i dozvoli 13 1.Odobrenija za novi emisii na hartii od vrednost 13 2.Odobrenija za osnovawe na brokerski ku}i/sektori na banki za rabota so hv 20 3.Soglasnosti za imenuvawe direktori na ovlastenite u~esnici na pazarot na hartii od vrednost 21 4.Odobrenija za davawe javna ponuda za otkup na hartii od vrednost 21 5. Uverenija za ovlasteni lica za rabota so hartii od vrednost 22 6. Dozvoli za rabota so hartii od vrednost-brokeri 22

III. Registar na akcionerski dru{tva {to se vodi vo Komisijata 23 1. Registar na akcionerski dru{tva 23 2. Akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawe i obvrski za izvestuvawe na ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i akcionerite 27 IV. Pazarot na kapital vo Republika Makedonija vo 2005 godina 32

1. "Makedonska Berza na hartii od vrednost"AD Skopje 32 2. Aktivnostite na brokerskite ku}i i bankite kako ovlasteni u~esnici na Berzata 34 3. Aktivnosti na Centralniot Depozitar za hartii od vrednost AD Skopje 37

4. Aktivnosti na Komisijata vo vrska so izdavawe soglasnosti na aktite na Berzata i Centralniot depozitar 39

V. Kontrola na pazarot na kapital i negovite u~esnnici od strana na Komisijata za hartii od vrednost 42

VI. Stru~ni, promotivni i edukativni aktivnosti povrzani so razvojot na akcionerstvoto vo dr`avata 46

VII. Me|unarodna sorabotka 48 1. Potpi{an bilateralen memorandum za sorabotkab pome|u na{ata Komisija i Albanskata Komisija za hartii od vrednost 48

2. U~estvo vo rabotata na IOSCO (Me|unarodna organizacija na komisiite za hartii od vrednost) 48

VIII. Drugi pozna~ajni aktivnosti od rabotata na Komisijata vo 2005 godina 50 1. U~estvo vo podgotvuvaweto na Nacionalnata Programa za usvojuvawe na pravoto na Evropskata Unija 50

2. Edukacija na vrabotenite vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata 51 3. Sorabotka so nekolku stranski proekti vo RM 52 4. Podobruvawe na uslovite za rabota na Komisijata 52

3

I Z V E [ T A J za rabota na Komisijata za hartii od vrednost

vo 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost na Republika Makedonija (vo ponatamo{niot tekst: Komisijata) e osnovana na 19.06.1992 godina so Odluka na Vladata na Republika Makedonija soglasno toga{niot Zakon za hartii od vrednost na SFRJ. Komisijata e samostojno i nezavisno regulatorno telo so javni ovlastuvawa utvrdeni so Zakonot za hartii od vrednost. Komisijata ima svojstvo na pravno lice so sedi{te vo Skopje. Komisijata ja so~inuvaat sedum ~lenovi, od koi eden e pretsedatel. Soglasno Zakonot za hartii od vrednost, ~lenovite i pretsedatelot na Komisijata gi imenuva Sobranieto na RM na predlog na Vladata na RM. Komisijata ja so~inuvaat: Prof. D-r Vesna Pendovska-Pretsedatel na Komisijata i Prof. D-r Goce Petreski, Prof. D-r Vladimir Filipovski, Vladimir Iliev, Borislav Atanasovski, Milaim Ajdini i Prof.D-r Sofija Todorova, ~lenovi na Komisijata. Komisijata vr{i regulirawe i kontrola na site u~esnici vo raboteweto so dolgoro~ni hartii od vrednost na teritorijata na Republika Makedonija i vo ramkite na svoite zakonski nadle`nosti i ovlastuvawa, se gri`i za zakonito i efikasno funkcionirawe na pazarot na dolgoro~ni hartii od vrednost i za za{titata na pravata na investitorite, so cel postojano jaknewe na doverbata na {irokata javnost vo instituciite na pazarot na dolgoro~ni hartii od vrednost vo Republika Makedonija.

Komisijata e institucija odgovorna za sproveduvawe na Zakonot za hartii od vrednost, Zakonot za investicioni fondovi i Zakonot za prezemawe na akcionerski dru{tva i na site podzakonski akti doneseni vrz osnova na ovie zakoni. Zaradi ostvaruvawe na zakonskite nadle`nosti, Komisijata se stremi site u~esnici na pazarot na dolgoro~ni hartii od vrednost koi imaat dobieno dozvola, odobrenie ili soglasnost od Komisijata, da rabotat vo soglasnost so zakonot. Voedno, site nedoslednosti vo raboteweto ili utvrdeni nepo~ituvawa na zakonski propi{anite postapki soodvetno se sankcioniraat.

Soglasno Zakonot za hartii od vrednost, Komisijata gi vr{i slednive funkcii:

- prezema merki za obezbeduvawe i sproveduvawe na Zakonot za hartii od vrednost i drugi zakoni vo nejzina nadle`nost;

- donesuva akti, odnosno pravilnici koi proizleguvaat zakonite vo nejzina nadle`nost;

- prezema merki za obezbeduvawe i sproveduvawe na aktite, odnosno pravilnicite doneseni vo soglasnost so zakonite vo nejzina nadle`nost;

- vr{i kontrola na celokupnata dokumentacija kaj subjektite izdava~i na hartii od vrednost, prezema merki i donesuva odluki za za{tita na interesite na licata koi se sopstvenici ili investiraat vo hartii od vrednost i spre~uva ne~esni i nezakoniti dejnosti povrzani so raboteweto so hartii od vrednost;

- izdava odobrenija koi proizleguvaat od zakonite vo nejzina nadle`nost;

4

- go regulira na~inot na trguvawe so hartii od vrednost na Berzata; - gi sledi i gi kontrolira aktivnostite na brokerskite ku}i i bankite

vo raboteweto so hartii od vrednost, kako i ovlasteni dru{tva za upravuvawe so investicii, odnosno investicionite fondovi;

- vr{i kontrola nad raboteweto na Centralniot depozitar za hartii od vrednost;

- odreduva standardi na konkurencija me|u brokerskite ku}i i bankite vo raboteweto so hartii od vrednost, kako i ovlastenite dru{tva za upra-vuvawe so investicii, odnosno investicionite fondovi, po pat na proverka ili na drug na~in;

- dava soglasnost za imenuvawe na rakovodnite lica na Berzata, Centralniot depozitar za hartii od vrednost, brokerskite ku}i i bankite vo raboteweto so hartii od vrednost i na rakovodnite lica vo dru{tvoto za upravuvawe so investicioni fondovi od Zakonot za inves-ticionite fondovi;

- gi odobruva javnite povici {to se izdavaat vo vrska so javna ponuda na hartii od vrednost;

- se gri`i za zakonit, ~esen i transparenten pazar na hartii od vrednost; - gi odobruva pravilata na pazarot na hartii od vrednost koi se

odnesuvaat na kotacijata na hartiite od vrednost i obvrskite za javnost na podatocite za dru{tvoto i periodi~ni izve{tai od strana na kotirani dru{tva;

- sorabotuva so drugi institucii vo Republika Makedonija i nadvor od nea po pat na razmena na informacii i na drugi na~ini;

- go propi{uva na~inot i postapkata na trguvawe so dolgoro~ni hartii od vrednost izdadeni vo Republika Makedonija so koi }e se trguva nadvor od granicite na Republika Makedonija;

- gi propi{uva uslovite za u~estvo na ovlastenite u~esnici na Berzata pri trguvawe na stranski berzi;

- i vr{i drugi raboti od zakonite koi se vo nejzina nadle`nost . Vo tekot na 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost aktivno

rabote{e kon realizacija na zakonski doverenite funkcii, kako od aspekt na unapreduvawe na regulativata na pazarot na kapital, taka i od aspekt na kontrolata na site u~esnici vo raboteweto so dolgoro~ni hartii od vrednost vo Republika Makedonija. Komisijata za hartii od vrednost odlu~uva na sednici. Vo tekot na 2005 godina bea odr`ani vkupno 24 sednici na Komisijata za hartii od vrednost.

5

I. Regulativa

Zakonska ramka {to go regulira i vo koja funkcionira pazarot na kapital vo Republika Makedonija so osvrt na

noviot Zakon za hartii od vrednost

Osnovata na zakonskata regulativa so koja vo najgolem del se regulira pazarot na hartii od vrednost vo Republika Makedonija nesomneno e Zakonot za hartii od vrednost i podzakonskite akti koi proizleguvaat od nego. Za godinata koja e predmet na ovoj izve{taj, gledaj}i niz prizmata na zakonskata regulativa, }e spomeneme deka edna od pova`nite raboti e sekako donesuvaweto na noviot Zakon za hartii od vrednost. Sobranieto na Republika Makedonija na sednicata odràna na 26 oktomvri 2005 godina go donese Zakonot za hartii od vrednost. Zakonot e objaven vo Slu`ben vesnik na RM broj 95 od 7 noemvri 2005 godina, a se primenuva od 15 noemvri 2005 godina. Pred stapuvawe vo sila na noviot ZHV se primenuva{e sega ve}e derogiraniot ZHV koj na pove}e pati be{e izmenuvan i dopolnuvan (Slu`ben vesnik na RM br. 63/2000, 103/2000, 34/2001, 04/02, 37/02, 31/03, 85/03 i 96/04). Nakratko }e gi izloìme aktivnostite koi bea prezemeni pred donesuvaweto na zakonot, kako i negovite karakteristiki i novini.

I vo tekot na 2005 godina rabotnata grupa so me{ovit sostav pred se sostavena od pretstvanici na: Komisijata za hartii od vrednost, Ministerstvoto za finansii, Evropskata Agencija za Rekonstrukcija i od Proektot za zajaknuvawe na finansiskiot sektor na RM-finansiran od USAID aktivno rabote{e na podgotvuvawe na tekstot na zakonot. Vo interes na podgotvuvawe na {to e mo`no podobr tekst na zakonot, vo golema mera zna~aen be{e i pridonesot na drugite zainteresirani strani-neposredni u~esnici na pazarot na hartii od vrednost, kako i na drugi zasegnati strani. Sekako ova od pri~ina {to edna od postavenite celi pri podgotovkata na tekstot na zakonot be{e da se podgotvi tekst na zakon koj {to }e go pretstavuva razvojot na pazarot na hartii od vrednost vo zemjata, a istovremeno }e obezbeduva pokvalitetna i pokonzistentna zakonska ramka koja nudi popovolni uslovi za privlekuvawe na doma{nata i stranskata investitorskata javnost na makedonskiot pazar na hartii od vrednost.

a) Na~in na donesuvawe na zakonot Zakonot za hartii od vrednost se donese vo redovna sobraniska procedura pominuvaj}i gi site fazi do negovoto kone~no donesuvawe vo mesec noemvri 2005 godina. Pri donesuvaweto na zakonot se vode{e smetka i za negova soodvetna dostapnost za sugestii i komentari od site zasegnati lica, kako i za po{irokata javnost. Predlog tekstot na zakonot be{e objaven na veb stranicata na Komisijata za hartii od vrednost i Ministerstvoto za finansii. Pokraj ova, rabotnata grupa koja rabote{e na tekstot na zakonot ostvari neposredni sredbi so najneposrednite u~esnici na pazarot na hartii od vrednost. Rabotni sredbi bea ostvareni so: Makedonskata berza na hartii od vrednost AD Skopje, Centralniot depozitar na hartii od vrednost AD Skopje, Agencijata za supervizija na kapitalno finansirano penzisko osiguruvawe, Zdruènieto na bankarstvoto-grupacija za rabotewe so hartii od vrednost pri Stopanskata

6

Komora na RM, akcionerskite dru{tva koi se vodat vo Registarot na Komisijata, Narodnata Banka na RM i drugi. Predlog zakonot be{e dostaven na razgleduvawe i do Dràvnata komisija za spre~uvawe na korupcijata.

b) Pri~ini za donesuvawe na nov Zakon za hartii od vrednost Zakonot za hartii od vrednost od 2000-ta godina ima{e nekolku izmeni i dopolnuvawa, a vo praksata se upotrebuva{e bez utvrden pre~isten tekst na zakonot. Vakvata sostojba sozdava{e te{kotii vo negovata primena i vo negovoto sledewe od strana na subjektite ~ie rabotewe so nego se regulira.

Sogleduvawata na Komisijata za hartii od vrednost za pravnata praktika od primenata na Zakonot za hartii od vrednost ukaùva{e na potrebata da se pristapi kon podgotovka na poinakvi zakonski re{enija so koi ili se reguliraa odredeni pravni praznini ili bea podobruvawe na tekstot na zakonot. Pri~inata za donesuvawe na nov Zakon za hartii od vrednost be{e i potrebata od harmonizirawe na postoe~kata zakonska regulativa so relevantnite direktivi na Evropskata Unija, kako i potrebata od zajaknuvaweto na regulativata so standardite i pricipite na Me|unarodnata organizacija na Komisiite na hartii od vrednost (IOSCO) vo koja {to od 1994 godina polnopravna ~lenka e i Makedonskata Komisija za hartii od vrednost.

v) Na~ela vrz osnova na koi se zasnova zakonot Kako i vo derogiraniot Zakon za hartii od vrednost, i vo noviot Zakon za

hartii od vrednost se zapazeni i razraboteni principite na zakonitost, transparentnost, nediskriminacija, konkurencija, za{tita na sopstvenicite na hartii od vrednost i investitorite, zajaknuvawe i zgolemuvawe na pravnata sigurnost i stabilnost na pazarot na hartii od vrednost vo celina. g) Novini sodràni vo Zakonot za hartii od vrednost U{te na samiot po~etok, po opredeluvaweto na predmetot na ureduvawe na zakonot, dadeni se i definiciite na oddelnite poimi koi se upotrebuvaat niz tekstot na zakonot. Vo delot na zakonot koj se odnesuva na izdavaweto, ponudata i proda`ba na hartii od vrednost kako novini }e istakneme nekolku. Imeno, vovedena e mo`nost za neobjavuvawe na cenovno ~ustvitelni informacii za pravnoto lice koe do Komisijata za hartii od vrednost ima podneseno barawe za odobrenie za izdavawe na hartii od vrednost. Ova zna~i deka samo po isklu~ok emitentot moè da pobara od Komisijata da ne objavi vo svojot Prospekt odredeni informacii ako javnoto objavuvawe na tie informacii bi dovelo do zagrozuvawe na delovni planovi na pravnoto lice ili bi bilo sprotivno na interesot na investitorite. Sepak, emitentot vo Prospektot zadolìtelno mora da objavi deka mu e dozvoleno neobjavuvawe na cenovno ~ustvitelni informacii. So zakonot se ovozmoùva i reklamirawe na javnata ponuda na hartii od vrednost, pri {to reklamite treba da sodràt informacija za denot na objavuvawe na Prospektot i mestoto kade {to moè da

7

se obezbedi primerok od istiot. Reklamite treba da imaat promotiven karakter. Informaciite vo reklamata treba da bidat celosni, da ne naso~uvaat vo pogre{na nasoka i da bidat vo soglasnost so Prospektot.

Vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudenite hartii od vrednost e predvideno site uplati od kupuva~ite za ponudenite hartii od vrednost da se ~uvaat na posebna smetka vo banka, koi ne moè da bidat koristeni od strana na izdava~ot sé dodeka javnata ponudata ne bide uspe{no zavr{ena. Sredstvata koi eden investitor gi upla}a za vreme na zapi{uvawe na hartiite od vrednost ne se smetaat za del od ste~ajnata masa vo slu~aj na ste~aj na izdava~ot pred uspe{noto zavr{uvawe na ponudata. Rokot za realizacija na javnata ponuda ne moè da bide podolg od 12 meseci od denot na zapo~nuvawe na zapi{uvaweto i uplatata na hartiite od vrednost. Javnata ponuda na hartii od vrednost se smeta za uspe{no zavr{ena ako vo predvideniot rok najmalku 60% od ponudenite hartii od vrednost vo Prospektot se zapi{ani i uplateni, osven ako izdava~ot vo Prospektot ne predvidel povisok procent na zapi{uvawe i uplata na hartii od vrednost za emisijata da se smeta za uspe{no zavr{ena. Ako pak, emisijata ne se realizira uspe{no, istata se smeta za otkaàna, a site zapi{uvawa na hartiite od vrednost se poni{tuvaat i site primeni uplati za hartiite od vrednost se vra}aat na investitorite so depozitna kamata.

So noviot Zakon za hartii od vrednost privatnata ponuda na akcii e definirana kako ponuda za zapi{uvawe i upla}awe na akcii, koja e upatena na: ne pove}e od 20 lica poedine~no imenuvani vo aktot za izdavawe na akcii ili samo na institucionaleni investitori. Institucionalni investitori spored zakonot se bankite, osiguritelnite kompanii, i investicionite ili penziskite fondovi. Karakateristi~no e toa {to izdavaweto na akcii po pat na privatna ponuda e zna~itelno poednostavna postapka za izdavawe na akcii vo sporedba so javnata ponuda na akcii. Ednostavnosta na postapkata za realizacija na privatana ponuda na akcii proizleguva ottamu {to kaj privatnite ponudi stanuva zbor za izdavawe na akcii na odnapred poznati investitori na izdava~ot. Ponatamu, izdava~ot do Komisijata dostavuva zna~itelno pomal broj na dokumenti so baraweto za odobruvawe na privatna ponuda, Komisijata vo slu~aj na barawe za odobruvawe na privatna ponuda e dol`na da odlu~uva vo pokratok rok i sli~no. Soglasno tretmanot na privatnata ponuda na akcii vo zakonot, }e spomeneme deka vo slu~aj na privatna ponuda, izdava~ot na akciite do Komisijata dostavuva edinstveno barawe za odobruvawe na privatna ponuda, akt za izdavawe na akcii i predlog soop{tenie do javnosta za realizacija na privatna ponuda na akcii.

Spored Zakonot, postapkata za realizacija na privatna ponuda se primenuva i koga se vr{i zgolemuvawe na osnovnata glavnina od sredstvata na dru{tvoto vo forma na novi akcii, bez razlika kolkav e brojot na akcioneri koi steknuvaat novi akcii. Dokolku identitetot na nekoj od kupuva~ite se promeni za vremetraewe na privatnata ponuda, izdava~ot e dolèn od Komisijata da dobie dozvola za nastanatata promena, i vo takov slu~aj izdava~ot dostavuva koregiran akt za izdavawe so to~ni informacii za identitetot na kupuva~ite.

Druga karakteristika za privatnata ponuda e toa {to izdava~ot moè da napravi privatna ponuda na hartii od vrednost najmnogu edna{ vo tekot na edna kalendarska godina.

Noviot Zakon za hartii od vrednost ja tretira i ponudata za proda`ba na sopstveni akcii. Sopstvenite akcii zakonot gi definira kako akcii koi se prethodno izdadeni i prodadeni od strana na akcionersko dru{tvo ili komanditnoto dru{tvo so akcii koi podocna dru{tvoto gi steknuva po razli~ni

8

osnovi. Ponudata i proda`bata na sopstvenite akcii }e se smeta za javna ponuda, osven ako ponudata ne pretstavuva isklu~ok od davawe na odobrenie soglasno so odredbite od zakonot koi ja reguliraat ponudata na hartii od vrednost ~ij iznos e pomalku od 25 000 evra vo denarska protivrednost i soglasno so odredbite koi ja reguliraat privatnata ponuda. Zna~i, spored zakonot izdavaweto na hartii od vrednost na primarniot pazar, vklu~uvaj}i ja i proda`bata na sopstvenite akcii, se vr{i po prethodno dobieno odobrenie od Komisijata, osven vo slu~aite koi pretstavuvaat isklu~oci za koi ne e potrebno odobrenie od Komisijata. Vo delot od zakonot koj se odnesuva na depozitar na hartii od vrednost, registracija na hartii od vrednost, vr{ewe na netrgovski prenosi i poramnuvawe na trgovski transakcii isto taka }e istakneme nekolku novini. Depozitarot eksplicitno dobiva status na samoregulira~ka organizacija koja donesuva pravila za odnesuvawe i disciplina, so cel sproveduvawe na aktite na depozitarot, kako i na regulativata od nadle`nost na Komisijata. Zaradi zasiluvawe na samoregulira~kiot karakter na organizacijata, so zakonot se voveduva i obvrska za voveduvawe na nezavisni ~lenovi (1/3) vo organite na upravuvawe, koi ne se vraboteni vo depozitarot ili povrzani so koj bilo akcioner, ~lenka na depozitarot ili drugo pravno lice koe e ovlasten u~esnik na pazarot na hartii od vrednost. Vo odnos na akcionerskata struktura na depozitarot so zakonot e predvideno akcioneri vo depozitarot da moàt da bidat edinstveno: brokerski ku}i, banki, osiguritelni dru{tva ili dru{tva za upravuvawe so fondovi, dodeka pak, akcioner vo depozitarot, zaedno so site negovi povrzani lica, ne moè da poseduva pove}e od 15% od akciite so pravo na upravuvawe vo depozitarot.

Ponatamu, se voveduva zabrana za depozitarot da ne smee da kupi ili na drug na~in da stekne kakvi bilo hartii od vrednost za sopstvena smetka (osven dràvni i sopstveni hartii od vrednost), dokolku gi registrira tie hartii od vrednost vo svojot sistem. So zakonot se voveduvaat i drugi odredbi so koi depozitarot se izedna~uva so obvrskite koi berzata gi ima vo pogled na dostavuvawe na finansiski izve{tai, obvrskite na depozitarot za informirawe i izvestuvawe i sli~no. Vo delot na registracijata na hartiite od vrednost i ponatamu ostanuva istiot koncept na registracija na hartiite od vrednost. Novitet e toa {to se predviduva sekoj sopstvenik na hartii od vrednost da ne smee da ima pove}e od edna smetka na hartii od vrednost kaj eden ist depozitar. So zakonot se definiraat i netrgovskite prenosi koi se sproveduvaat vo depozitarot. Trguvawe so harti od vrednost - berza. Samiot fakt {to berzata kako institucija na pazarot na hartii od vrednost vo Republika Makedonija e so podolga tradicija na postoewe, toa se odrazuva i na soodvetnoto zakonsko tretirawe na nejzinoto rabotewe gledano od pove}e aspekti. Sepak, so noviot Zakon za hartii od vrednost se voveduvaat odredni novini koi se na linija na natamo{no zajaknuvawe na institucionalnata postavenost na berzata na pazarot na hartii od vrednost. Vo taa smisla, sli~no kako kaj depozitarot, i berzta eksplicitno dobiva status na samoregulira~ka organizacija koja donesuva pravila za odnesuvawe i disciplina, so cel sproveduvawe na sopstvenite akti, kako i na regulativata od nadle`nost na Komisijata. Zaradi zasiluvawe na samoregulira~kiot karakter na organizacijata, so zakonot se voveduva i obvrska za voveduvawe na nezavisni ~lenovi (1/3) vo organite na upravuvawe, koi ne se vraboteni vo berzata ili povrzani so koj bilo akcioner, ~lenka na berzata ili drugo pravno lice koe e ovlasten u~esnik na pazarot na hartii od vrednost. Isto

9

taka, se voveduva zabrana za berzata da ne moè da kupi ili na drug na~in da stekne ili poseduva kakvi bilo hartii od vrednost za sopstvena smetka (osven dràvni i sopstveni hartii od vrednost) preku trgovska transakcija koja se vr{i na taa berza. Ovlasteni u~esnici na pazarot na hartii od vrednost-brokerski ku}i, brokeri. I kaj brokerskite ku}i i brokerite kako ovlasteni u~esnici na pazarot na hartii od vrednost se vovedoa opredeleni novini koi vo ovoj del sosema kuso }e gi elaborirame. Vo odnos na mo`nosta za osnovawe brokerski ku}i vo Republika Makedonija od strana na stranski fizi~ki i pravni lica }e konstatirame deka nitu so noviot nitu se derogiraniot Zakon za hartii od vrednost ovaa mo`nost ne be{e uskratena. Edinstveno so noviot Zakon za hartii od vrednost se napravi ~ekor ponapred so toa {to se ovozmoì pod opredeleni zakonski uslovi otvorawe na podru`nica na stranska brokerska ku}a vo Republika Makedonija. Spored toa, se dozvoluva stranska brokerska ku}a koja e ovlastena da gi vr{i site ili nekoi od uslugite so hartiite od vrednost vo bilo koja od zemjite ~lenki na Organizacijata za ekonomska sorabotka i razvoj, da moè da gi vr{i istite uslugi na teritorijata na Republika Makedonija preku svoja podru`nica koja ima dozvola za rabotewe dobiena od Komisijata. Osven otvorawe na podru`nica na stranska brokerska ku}a, zakonot dozvoluva i otvorawe na ekspozituri na doma{nite brokerski ku}i na teritorijata na Republika Makedonija. Vo pogled na operativnoto rabotewe na brokerskite ku}i, a zaradi pogolema transparentnost i pogolema efikasnost vo raboteweto so klientite, zna~ajno e toa {to vo zakonot se vovedoa odredbi koi dosega ne bile predmet na zakonot, odnosno istite bile propi{ani vo berzanskite pravila i proceduri. Vo taa smisla zakonot ima niza odredbi kon koi treba pri svoeto rabotewe da se pridrùvaat brokerskite ku}i, kako na primer: za{tita na interesot na klientot, re{avaweto na sudir na inetresi, vodeweto na knigata na nalozi, izvestuvawa na klientite i drugi. Moèbi edni od najva`nite novini koi za prav pat se vovedoa so noviot Zakon za hartii od vrednost, a se odnesuvaat na brokerskite ku}i e normiraweto na prestanokot na brokerskite ku}i preku posebna postapka za likvidacija na brokerska ku}a i posebna postapka za ste~aj nad brokerska ku}a.

Za brokerite kako u~esnici na pazarot na hartii od vrednost, se vovede obvrska za nivno licencirawe, odnosno dobivawe na dozvola za rabotawe na broker od strana na Komisijata za hartii od vrednost. Liceto }e se stekne so vakva dozvola za rabotewe na broker ako, osven steknato uverenie za rabotewe so hartii od vrednost, ispolnuva i drugi zakonski uslovi. Dobienata dozvola za rabotewe brokerot e dolèn da ja obnovuva sekoja petta godina. Dru{tva za investiciono sovetuvawe i investicioni sovetnici - So derogiraniot Zakon za hartii od vrednost postoe{e mo`nost za osnovawe na dru{tva za inveticiono sovetuvawe vo koi }e rabotat lica koi imaat poloèno poseben stru~en ispit za investiciono sovetuvawe - invetsicioni sovetnici. I pokraj postoeweto na zakonskata mo`nost za vr{ewe na ovaa dejnost vo Republika Makedonija seu{te ne e osnovano dru{tvo za investiciono sovetuvawe. Kako so prethodniot, taka i so noviot Zakon za hartii od vrednost i ponatamu ostanuva mo`nosta za osnovawe na dru{tva za investiciono sovetuvawe so toa {to se dadeni odredeni uslovi za nivno osnovawe. Na primer, dru{tvoto za investiciono sovetuvawe mora vo sekoe vreme da poseduva i odrùva osnovna glavnina vo iznos od 10.000 EVRA vo denarska protivvrednost, presmetana po sreden kurs na NBRM zapo~nuvaj}i od denot na dobivawe na dozvolata od strana na Komisijata. Isto taka, dru{tvoto za investiciono sovetuvawe e dol`no vo

10

sekoe vreme da raspolaga so likvidni sredstva propi{ani od Komisijata, vo zavisnost od obemot i vidot na uslugite koi gi vr{i vo vrska so hartii od vrednost i rizicite na koi e izloèno pri vr{eweto na tie uslugi. Sli~no kako i kaj brokerite, uslugi povrzani so investiciono sovetuvawe na klienti moè da vr{at samo ovlastni investicioni sovetnici, koi osven poloèn stru~en ispit za investiciono sovetuvawe treba da ispolnuvaat i drugi zakonski uslovi za da moè da steknat dozvola za rabotewe na ivesticionen sovetnik. Po dobivaweto na dovolata, investicioniot sovetnik e dolèn istata da ja obnovuva sekoja petta godina. Akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawe i obvrski za izvestuvawe na ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i akcionerite. Vo ovoj del od zakonot vklu~eni se mnogubrojni novini koi najmnogu se razlikuvaat od odredbite na derogiraniot Zakon za hartii od vrednost, a se vo nasoka na usoglasuvawe so Principite na IOSCO so koi se ureduva obelodenuvaweto na podatoci od strana na izdava~ite, kako i so uslovite za izvestuvawe predvideni vo Direktivata na EU za transparentnost. Vo prodolènie }e navedeme samo nekolku od niv. Dru{tvata so posebna obvrska za izvestuvawe, koi se vodat vo registarot na Komisijata se dol`ni da podnesat godi{ni, polugodi{ni i trimese~ni finansiski izve{tai, kako i tekovni soop{tenija vo slu~aj koga kaj dru{tvoto nastanuvaat pozna~ajni promeni (na primer steknuvawe ili ottu|uvawe na zna~aen del od sredstvata na dru{tvoto, promena na ovlasteni revizori, promena vo sostavot na organite na upravuvawe i sli~no). So noviot Zakon za hartii od vrednost se voveduvaat obvrski za izvestuvawe za ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i odredeni akcioneri na dru{tvata so posebni obvrski za izvestuvawe.

Bitno e da se napomene deka zakonot dozvoluva vo odredeni situacii akcionerskite dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawa da ne objavuvaat cenovno ~ustvitelni informacii. Imeno, vo specifi~ni situacii koga obvrskata za objavuvawe na odredeni informacii moè da bide {tetna i za dru{tvoto i za javniot interes, dozvoleno e dru{tvoto da moè da pobara od Komisijata da bide oslobodeno od obvrskata za obelodenuvawe na odredeni informacii. Zabraneti dejstvija vo raboteweto so hartii od vrednost - Vo derogiraniot Zakon za hartii od vrednost niz celiot negov tekst bea sodràni razli~ni zabrani za odredeni vidovi postapuvawa odnosno nepostapuvawa od strana na razli~ni u~esnici na pazarot na hartii od vrednost. Ovoj koncept vo noviot Zakon za hartii od vrednost e napu{ten, taka {to na edno mesto (glavata VII od zakonot) se skoncentrirani site zabraneti dejstvija koi se predvideni so zakonot. Zna~i vo ovoj del od zakonot se sodràni odredbi so koi se zabranuvaat cenovni manipulacii, {irewe na pogre{ni informacii, trguvawe vrz osnova na insajderski informaci ili u~estvo vo koj bilo vid na izmama vo odnos na trguvaweto so hartii od vrednost. Ponatamu, ovoj del od zakonot gi opfa}a i neovlastenite ponudi na hartii od vrednost, a se predviduvaat i pravni proceduri na za{tita na investitorite vo slu~aj na kupuvawe na hartii od vrednost vrz osnova na dokumenti koi sodràt izmamni~ki podatoci. Komisija za hartii od vrednost - Od delot na noviot Zakon za hartii od vrednost so koj se regulira statusot, organizacijata, nadlènostite, funkciite i ovlastuvawata na Komisijata za hartii od vrednost kako samostojno i nezavisno regulatorno telo, }e navedeme nekolku zakonski re{enija koi se razlikuvaat od

11

prethodniot zakon. Комисијата е составена од пет комисионери (членови) од кои еден е претседател. Мандатот на комисионерите (членовите) е пет години, со можност за реизбор. Претседателот и најмалку двајца комисионери (членови) се професионално ангажирани во Комисијата со полно работно време и не можат да имаат друга функција и да бидат вработени на друго работно место или да добиваат друг надомест освен платата како комисионери (членови) и надоместоци од повремени едукативни и авторски хонорари. Vovedena e odredba za izbegnuvawe na sudir na interesi na ~lenovite i vrabotenite vo Komisijata, a se menuva i na~inot na koj Komisijata gi donesuva podzakonskite akti-pravilnici. Комисијата донесува правилници, по обезбедување на јавна расправа за предлог на правилници и поднесување на писмени забелешки од заинтересираните лица во период од 30 календарски дена. Dобиените коментари Komisijata gi objavuva na svojata веб страница. No, zakonot dopu{ta Комисијата da може да донесe правилниk од времен карактер без претходна јавна расправа, доколку оцени дека потребата за таков правилник е од итна природа, а особено заради: заштита на интересите на инвеститорите, учесниците на пазарот на хартии од вредност и интегритетот на пазарот, одржување на чесен, уреден и транспарентен пазар на хартии од вредност и slin~o. Vo delot na kontrolnata funkcija na Komisijata, vovedeni se odredeni novini so koi se zajaknuvaat nejzinite ovlastuvawa za prezemawe merki i izrekuvawe na sankcii sprema ovlastenite u~esnici na pazarot na hartii od vrednost. Kako edna od posu{tinskite novini koi se voveduvaat so noviot Zakon za hartii od vrednost e poinakvoto opredeluvawe na vtorostepeniot organ koj postapuva vo vtor stepen po `albite izjaveni na aktite doneseni od Komisijata za hartii od vrednost. Namesto kako {to vo izminatiot period vo vtorostepena postapka odlu~uv{e soodvetna komisija na Vladata, soglasno noviot Zakon za hartii od vrednost pротив aktite na Komisijata za hartii od vrednost po izjavena жалба odlu~uva posebna Комисија за решавање на жалби од областа на пазарот на хартии од вредност . Ovaa vtorostepena kомисија за жалби е составена од претседател и четири члена, a karakteristti~no e toa {to ~леновите и претседателот, на предлог на Комисијата за прашања на изборите и именувањата, ги именува и ги разрешува Собранието на Република Македонија.

12

II. Izdavawe odobrenija i dozvoli

1. Odobrenija za novi emisii na hartii od vrednost Izdavaweto na hartii od vrednost na primarniot pazar vo Republika

Makedonija se vr{i po prethodno dobieno odobrenie od Komisijata za hartii od vrednost.

Vo tekot na 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost razgleda 17 barawa za izdavawe odobrenie za emisija na hartii od vrednost, pri {to Komisijata izdade 13 re{enija za davawe odobrenie za izdavawe na dolgoro~ni hartii od vrednost i edno delumno re{enie za davawe odobrenie za izdavawe na dolgoro~ni hartii od vrednost (vo ponatamo{niot tekst: 14 re{enija za davawe odobrenie za izdavawe dolgoro~ni hartii od vrednost), vo vkupen odobren iznos od 11.474.564.929 denari, odnosno 187.386.631 evra. Od vkupno izdadenite 14 re{enija za davawe odobrenie za izdavawe na dolgoro~ni hartii od vrednost, samo edno re{enie se odnesuva na emisija na dolgoro~ni dol`ni~ki hartii od vrednost - obvrznici, dodeka ostanatite 13 re{enija se odnesuvaat na sopstveni~ki dolgoro~ni hartii od vrednost - akcii. Vo izminatata godina nema{e nitu eden slu~aj na izdavawe kratkoro~ni hartii od vrednost.

Site 14 emisii na hartii od vrednost vo 2005 godina bea nameneti za poznati kupuva~i, odnosno bea realizirani kako privatni plasmani. Vo tekot na 2005 godina ne bea raspi{ani emisii na hartii od vrednost po pat na javen povik.

Karakteristi~no e {to site emisii na hartii od vrednost nameneti za poznati kupuva~i se realizirani so procent na realizacija na emisiite od 100%, pri {to se izdadeni akcii vo vkupna vrednost na izdadenite re{enija od 11.290.236.529 denari odnosno 184.386.631 evra i obvrznici vo iznos od 184.328.400 denari odnosno 3.000.000 evra.

Vo tekot na 2005 godina, vo sporedba so prethodnata 2004 godina, zabele`ano e namaluvawe na brojot na izdadeni re{enija za 17,65% (17 re{enija vo 2004 godina, a 14 re{enija vo 2005 godina). Gledano, pak, od aspekt na vrednosta na izdadenite re{enija, vrednosta na raspi{anite emisii vo 2005 godina vo odnos na 2004 godina e dvojno pogolema: 11.474.564.929 denari (187.386.631 Evra) vo 2005 godina, vo odnos na 5.394.384.295,50 denari (87.998.818,48 Evra) vo 2004 godina. Zaradi komparativna analiza, vo prodol`enie se dadeni podatocite za brojot i vrednosta na izdadenite re{enija za odobruvawe na emisii na hartii od vrednost po godini:

Izdadeni odobrenija za emisii na dolgoro~ni hartii od vrednost po godini

broj na izdadeni odobrenija vrednost na izdadenite

odobrenija (vo milioni denari) 1992 godina 1 2.4591993 godina 11 6051994 godina 20 1.1081995 godina 25 2.3001996 godina 11 7811997 godina 20 1.8231998 godina 26 6.152

13

1999 godina 12 1.0142000 godina 40 6.3422001 godina 20 2.5852002 godina 24 4.8322003 godina 25 2.3832004 godina 17 5.3942005 godina 14 11.475

Vrednost na izdadenite odobrenija (vo milioni denari)

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Broj na izdadeni odobrenija za emisii na hartii od vrednost

05

10152025303540

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Vo tekot na 2005 godina, za site odobreni emisii na hartii od vrednost koi se raspi{ani od strana na izdava~ite na hartii od vrednost zapi{uvaweto i uplatata na hartii od vrednost se odviva{e vo sedi{tata na dru{tvata. Dosega, nitu edna primarna emisija na hartii od vrednost ne e realizirana preku Makedonskata Berza AD Skopje, nitu pak e sprovedena postapka na organizirawe, podgotovka i otkup na novoizdadeni dolgoro~ni hartii od vrednost od strana na brokerska ku}a ili banka.

14

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata razgleda i odlu~uva{e po vkupno 17

podneseni barawa za davawe odobrenie za izdavawe dolgoro~ni hartii do vrednost, i toa 3 barawa podneseni vo tekot na mesec dekemvri 2004 godina, kako i 14 barawa podneseni vo tekot na 2005 godina. Vo tekot na 2005 godina, pokraj razgledanite 14 barawa, bea podneseni i u{te 3 barawa, za koi Komisijata }e odlu~uva vo 2006 godina. Od vkupno razgledanite 17 barawa za davawe odobrenie za emisija na dolgoro~ni hartii od vrednost, Komisijata pozitivno odlu~i po 13 barawa, a edno barawe be{e delumno odobreno. Postapkata po dve barawa be{e prekinata zaradi re{avawe na prethodno pra{awe, a postapkata pred Komisijata po edno barawe so re{enie be{e zaprena na barawe na izdava~ot.

a) Akcii

Vo tekot na 2005 godina odobreni se 8 emisii na akcii na akcionerski dru{tva od stopanstvoto, 4 emisii na akcii od banki (pri {to edna od ~etirite emisii be{e delumno odobrena) i edna emisija na akcii na Klirin{ka ku}a Klirin{ki interbankarski sistemi AD Skopje.

Pregled na vidovi izdava~i, broj na izdadeni re{enija, vrednost na emisiite i vid na

ponuda na izdadenite akcii Red.Br.

Izdava~i na akcii Broj na izdadeni re{enija

Vrednost na emisijata

Evra denari

Javna ponuda (JP)/ Poznat kupuva~

(PK) 1. Trgovski dru{tva

od stopanstvoto 8 182.093.571 11.149.525.809 PK 8

2. Banki 4 2.250.832 138.120.720 PK 4 3. Drugi finansiski

institucii 1 42.228 2.590.000 PK 1

Vkupno: 13 184.386.631 11.290.236.529 PK 13

Vrednost na izdadeni odobrenija za emisii na akcii spored tipot na izdava~

stopanstvo

98.75%

dr.fin. instituc 0.02%

banki 1.22%

Broj na izdadeni odobrenija za emisii na akcii spored tipot na izdava~

stopanstvo 61.54%

banki 30.77%

dr.fin. instituc

7.69%

15

Vrednost na izdadenite odobrenija za izdavawe na akcii na AD-ata od stopanstvoto,

banki i drugi finansiski institucii (vo milioni denari) vrednost na izdadeni odobrenija

na ADa od stopanstvoto (vo milioni denari)

vrednost na izdadeni odobrenija na Banki i drugi finansiski institucii (vo milioni denari)

1994 godina 99,86 1.007,881995 godina - 2.346,311996 godina 10,65 770,041997 godina 777,29 1.045.611998 godina 1.158,03 2.268,021999 godina 149,66 714,082000 godina 1.157,03 4.174,312001 godina 1.531,73 942,642002 godina 1.742,40 3.089,692003 godina 746,70 1.635,892004 godina 4.046,05 1.072,56

2005 godina 11.149.53 140,71

Vrednost na odobrenite emisii na akcii na stopanski subjekti i banki

0500

100015002000250030003500400045005000550060006500700075008000850090009500

10000105001100011500

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

stopanski subjekti banki i drugi finansiski institucii

16

Akcionerski dru{tva od stopanstvoto Site raspi{ani emisii na akcii od strana na trgovskite dru{tva od

stopanstvoto bea nameneti za poznati kupuva~i i toa prete`no kako zgolemuvawe na kapitalot na dru{tvata vrz osnova na investicii od stranstvo, ili kapitalizacija na ostvarena dobivka. Kako emitenti na hartii od vrednost od stopanstvoto vo 2005 godina se javija: Fruktal Mak AD Skopje; Kosmofon Uslugi na mobilna telefonija AD Skopje; Rade Kon~ar - aparatna tehnika AD Skopje; Tondah Makedonija AD Vinica; Alkaloid AD Skopje; Edinstvo AD Tetovo; AD Zeolit BSB Probi{tip i Elektrostopanstvo na Makedonija AD Skopje.

Vrednosta na odobrenite emisii na akcii na stopanskite subjekti e prikaàn vo dolniot grafikon.

Vrednosta na odobrenite emisii na akcii na stopanskite subjekti

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1994 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

vrednost vo milioni denari

Vrednosta na odobrenite emisii na akcii od akcionerski dru{tva od

stopanstvoto vo 2005 godina (11.149.525.809 denari) e za re~isi tri pati pogolema od vrednosta na odobrenite emisii na akcii na ovie dru{tva vo 2004 godina (4.046.052.694 denari). Vakvoto zgolemuvawe vo najgolem del se dolì na emisijata na akcii na Elektrostopanstvo na Makedonija, koja pretstavuva 75% od vkupno odobreniot iznos na emisii na akcii od akcionerski dru{tva od stopanstvoto vo 2005 godina.

Kako konkretni pri~ini za zgolemuvaweto na akcionerskiot kapital na stopanskite subjekti vo 2005 godina moàt da se navedat: investicii soglasno dogovori so strate{ki investitori za dokapitalizacija, pretvarawe na pobaruvawa na doveriteli vo traen vlog, kapitalizacija na dobivkata, pretvorawe na nenominiran kapital vo nominiran kapital, a edna od emisiite na akcii be{e nameneta za Fondot na akcii na vrabotenite soglasno ~len 281 od Zakonot za trgovski dru{tva.

17

o Banki Vo tekot na 2005 godina 3 banki raspi{aa vkupno 4 emisii na akcii zaradi

nivna dokapitalizacija, vo vkupen odobren iznos od 138.120.720 denari (2.250.832 Evra). Dve od odobrenite ~etiri emisii na akcii od bankite bea raspi{ani zaradi kapitalizacija na ostvarenata dobivka od minatata godina, edna emisija be{e raspi{ana za celite na prisoedinuvawe na {tedilnica kon banka, a edna emisija be{e realizirana so nov pari~en vlog od stranski investitor. Bankite koi se javija na primarniot pazar na hartii od vrednost vo 2005 godina se Investbanka AD Skopje (koja raspi{a dve emisii na akcii vo tekot na 2005 godina), Stopanska Banka AD Bitola i Univerzalna Investiciona Banka AD Skopje.

Vrednosta na odobrenite emisii na akcii na bankite e prika`an vo sledniot grafikon:

Vrednosta na odobrenite emisii na akcii na bankite

0500

10001500200025003000350040004500

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

vrednost vo milioni denari

o Drugi finansiski institucii

[to se odnesuva do ostanatite finansiski institucii, vo tekot na 2005 godina be{e odobrena i realizirana edna emisija na akcii od Klirin{ka ku}a Klirin{ki interbankarski sistemi AD Skopje. So emisijata, Klirin{ka ku}a izvr{i kapitalizacija na del od ostvarenata dobivka za 2004 godina, pri {to bea izdadeni akcii na akcionerite na dru{tvoto.

Od odobrenite 13 plasmani na emisii na akcii (emisii na akcii nameneti

za poznati kupuva~i), 5 emisii bea nameneti za otkup od stranski investitori, plasmanot na 3 emisii na akcii be{e namenet za doma{ni pravni i fizi~ki lica, a 5 emisii na akcii se raspi{ani i realizirani od sredstva na dru{tvata (kapitalizacija na dobivki i rezervi).

18

Od aspekt na vrednosta na emisiite na akcii, moè da se zabeleì deka, od vkupno odobrenite plasmani na akcii vo iznos od 11.275.009.519 denari (184.137.824 evra), 2.395.142.667 denari se stranski investicii ({to pretstavuva 21,24% od vkupniot iznos na odobrenite plasmani), dodeka 207.650.171 denari se investicii od doma{ni kupuva~i ({to pretstavuva 1,84% od vkupnata vrednost na odobrenite plasmani), a 8.672.216.681 denari se kapitalizacija na rezervi i dobivki na akcionerskite dru{tva ({to pretstavuva 76,92% od vkupnata vrednost na odobrenite plasmani i vo najgolem del se dolì na emisijata na akcii na Elektrostopanstvo na Republika Makedonija).

Dokolku, od analizata se izzeme emisijata na akcii na Elektrostopanstvo na Makedonija, u~estvoto na stranskite investicii od aspekt na investiranata vrednost vo akcii iznesuva 83,25% od vkupno odobreniot iznos na emisii na akcii.

b) Obvrznici

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost razgleda i odobri edno barawe za davawe odobrenie za emisija na dolgoro~ni dol`ni~ki hartii od vrednost - korporativni obvrznici.

Komisijata za hartii od vrednost na Dru{tvoto za trgovija i uslugi "Arkada Makedonija" DOOEL Skopje mu izdade odobrenie za izdavawe na dolgoro~ni dol`ni~ki hartii od vrednost - vtora emisija na 3.000 obvrznici so poedine~na nominalna vrednost od 1.000 evra, a vkupna vrednost na emisijata od 3.000.000 evra vo denarska protivvrednost od 184.328.400 denari. Obvrznicite od vtorata emisija bea nameneti isklu~ivo za poznatiot kupuva~ - Dru{tvoto so ograni~ena odgovornost Arkada-Fond Kiev-Ukraina, pri {to, zaradi karakterot na emisijata, Komisijata za hartii od vrednost zabrani promet na obvrznicite, nivno otu|uvawe, zaloùvawe i/ili drugo optovaruvawe od strana na kupuva~ot na obvrznicite.

Vrednosta na emisijata na korporativni obvrznici pretstavuva 1,6% od vrednosta na vkupno odobrenite emisii na hartii od vrednost vo 2005 godina.

Vrednost na emisii na dolgoro~ni hartii od vrednost spored vidot na hartijata od

vrednost

akcii 98.39%

obvrznici 1.61%

Broj na odobreni emisii na dolgoro~ni hartii od vrednost spored vidot na

hartijata od vrednost

obvrznici 7.14%

akcii 92.86%

19

v) Kratkoro~ni hartii od vrednost

Vo 2005 godina ne e podneseno nitu edno barawe za odobruvawe na emisija na kratkoro~ni hartii od vrednost od strana na trgovsko dru{tvo {to glavno se dol`i na slednoto: - so Zakonot za hartii od vrednost od 2000 godina bankite i {tedilnicite se oslobodeni od obvrskata da baraat odobrenie za emisija na kratkoro~ni hartii od vrednost; - kaj trgovskite dru{tva i drugi subjekti ne postoi interes za izdavawe na kratkoro~ni hartii od vrednost.

* * *

Zaradi za{tita na interesite na licata koi se sopstvenici ili investiraat vo hartii od vrednost pri primarni emisii, Komisijata za hartii od vrednost vo tekot na 2005 godina sprovede terenska kontrola na dve javni ponudi na akcii raspi{ani vo prethodnata, 2004 godina, a so rok za realizacija vo 2005 godina. Sprovedenite kontroli bea vo funkcija na utvrduvawe dali akcionerskite dru{tva {to izdavaat akcii ja po~ituvaat postapkata za izdavawe hartii od vrednost po pat na javna ponuda propi{ana so Zakonot za hartii od vrednost i podzakonskite akti koi proizleguvaat od istiot. Pri toa be{e konstatirano deka dvete javni ponudi raspi{ani vo 2004 godina, a realizirani vo 2005 godina se sprovedeni soglasno zakonskite odredbi koi se odnesuvaat na izdavawe i javna ponuda na hartii od vrednost.

2. Odobrenija za osnovawe na brokerski ku}i i banki za rabota so hartii od vrednost

Vo tekot na 2005 godina do Komisijata za hartii od vrednost bea podneseni i odobreni tri barawa za davawe odobrenie za osnovawe i rabota na brokerska ku}a, i toa: Ilirika Investments AD Skopje, Alta Vista broker AD Skopje i Inovo broker AD Skopje. Trite brokerski ku}i se osnovani so kapital od 75.000 evra i toa za izvr{uvawe na slednite dejnosti: primawe i izvr{uvawe na nalozi od investitorite {to se odnesuvaat na kupuvawe i proda`ba na dolgoro~ni hartii od vrednost, vo ime i za smetka na klientot i sovetuvawe na klientite pri izdavawe i trguvawe so dolgoro~ni hartii od vrednost. Kako osnova~i na brokerskite ku}i se javija doma{ni i stranski fizi~ki i pravni lica. Brokerskata ku}a Ilirika Investments AD Skopje e osnovana od tri pravni lica od Republika Slovenija i edno fizi~ko lice od Republika Makedonija. Brokerskata ku}a Alta Vista broker AD Skopje e osnovana od dve fizi~ki lica od Republika Makedonija. Osnova~i na brokerskata ku}a Inovo broker AD Skopje se tri fizi~ki lica od Republika Bugarija i edno fizi~ko lice od Republika Makedonija.

20

3. Soglasnosti za imenuvawe direktori na ovlastenite u~esnici na pazarot na hartii od vrednost

Imenuvaweto direktor na ovlasten u~esnik na pazarot na hartii od

vrednost vo Republika Makedonija podle`i na soglasnost od Komisijata za hartii od vrednost.

Vo 2005 godina do Komisijata za hartii od vrednost bea podneseni vkupno 14 barawa za davawe soglasnost za imenuvawe direktor na ovlasten u~esnik na pazarot na hartii od vrednost. Pri toa, 12 od podnesenite 14 barawa bea odobreni vo tekot na 2005 godina, a po dve barawa Komisijata }e odlu~uva vo 2006 godina.

Komisijata izdade 9 soglasnosti za imenuvawe direktor na brokerska ku}a i 2 soglasnosti za imenuvawe direktor na organizaciona edinica na banka za rabota so hartii od vrednost.

Direktorot na Centralniot depozitar za hartii od vrednost AD Skopje be{e reizbran za period od u{te ~etiri godini, za {to Komisijata izdade soglasnost.

Vo tekot na 2005 godina be{e izvr{ena promena na menaxerskiot tim na Makedonska Berza AD Skopje, taka {to do Komisijata za hartii od vrednost bea podneseni dve barawa za davawe soglasnost za imenuvawe na direktori na Berzata. Soglasno podnesenite barawa, Komisijata izdade soglasnost za imenuvawe glaven izvr{en direktor na Berzata i izvr{en direktor na Berzata.

4. Odobrenija za davawe javna ponuda za otkup na hartii od vrednost

Odredbite od Zakonot za prezemawe na akcionerski dru{tva se

primenuvaat na hartiite od vrednost na akcionerskite dru{tva koi kotiraat na oficijalnite pazari na berzata i koi vo momentot na objavuvaweto na najavata za javna ponuda za otkup imaat osnoven kapital od 2.000.000 evra i najmalku 25 akcioneri.

Soglasno zakonot, javna ponuda za otkup na hartii od vrednost pri prezemawe na akcionersko dru{tvo se dava vrz osnova na prethodna dozvola od Komisijata za hartii od vrednost. Izdavaweto na dozvola od strana na Komisijata ima za cel da obezbedi regulirano i transparentno prezemawe na akcionerskite dru{tva, pri {to poseben akcent e staven na za{titata na interesite na malcinskite akcioneri.

Vo tekot na 2005 godina Komisijata izdade edna dozvola za ponuda za otkup vrz osnova na Zakonot za prezemawe na akcionerskite dru{tva.

Imeno, vo april 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost donese re{enie za davawe dozvola na Dru{tvoto za proizvodstvo, trgovija i uslugi Ivo eksport-import DOOEL Strumica za ponuda za otkup na obi~nite akcii izdadeni od @ito Strumica AD Strumica. Ponudata za otkup ja dade Stopanska Banka AD Skopje, Direkcija za raboti so hartii od vrednost i brokersko posredni~ki uslugi, vo ime i za smetka na Dru{tvoto za proizvodstvo, trgovija i uslugi Ivo eksport-import DOOEL Strumica. Vo maj 2005 godina Komisijata donese re{enie so koe ja utvrdi za neuspe{na ponudata za otkup na obi~nite akcii izdadeni od @ito Strumica AD Strumica. Bidej}i be{e utvrdena neuspe{nost na ponudata za otkup, Komisijata mu zabrani na ponuduva~ot da dadva novi ponudi za otkup na hartiite od vrednost izdadeni od @ito Strumica AD Strumica i da kupuva hartii od vrednost izdadeni od @ito Strumica AD Strumica vo rok od 12

21

meseci od denot na utvrduvaweto na ponudata za otkup za neuspe{na, dokolku tie hartii od vredost, zaedno so drugite hartii od vrednost, koi ve}e gi ima, mu obezbeduvaat pove}e od 25% od hartiite od vrednost koi obezbeduvaat pravo na glas vo dru{tvoto.

5. Uverenija za ovlasteni lica za rabota so hartii od vrednost

Vo april 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost ja organizira{e desettata obuka na kadri za vr{ewe na raboti so hartii od vrednost, a polagawata na stru~niot ispit se odràa vo juni, juli i dekemvri 2005 godina.

Predava~ite koi gi drèa predavawata se eminentni stru~ni lica so {iroko teoretsko i prakti~no poznavawe od oblasta na finansiskoto rabotewe i rabotewe so hartii od vrednost, berzanskoto rabotewe, pazarot na kapital, odano~uvaweto, etikata, me|unarodnite standardi od ovaa oblast i voop{to, od ekonomijata i pravoto.

Site 37 kandidati od desettata obuka na Komisijata, kako i 9 lica od prethodni obuki, odnosno vkupno 46 lica se steknaa so uverenie za vr{ewe na raboti so hartii od vrednost vo Republika Makedonija, so {to vkupniot broj na ovie lica ja dostigna brojkata od 299.

6. Dozvoli za rabota so hartii od vrednost - brokeri

Izdavaweto dozvoli za rabotewe na broker e novina vovedena so Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina, koj stapi na sila na 15. noemvri 2005 godina.

Spored Zakonot za hartii od vrednost od 2000 godina otkoga liceto }e go poloè{e stru~niot ispit za vr{ewe na raboti so hartii od vrednost na Komisijata za hartii od vrednost, toj/taa dobiva{e uverenie za rabota so hartii od vrednost. Zakonot od 2000 godina ne predviduva{e posebno "licencirawe" na ovlastenite lica za rabota so hartii od vrednost da se zanimavaat so brokerski aktivnosti. Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina, predviduva novina vo pogled na ovlastuvaweto na licata da se zanimavaat so brokerska dejnost, vo smisla na toa {to se voveduva formalna procedura za dobivawe na dozvola za rabota na brokerite, sli~na na procedurata za licencirawe na drugite ovlasteni u~esnici na pazarot. Zakonot voveduva i novo barawe spored koe brokerite mora da ja obnovuvaat nivnata dozvola na sekoi pet godini. Pri toa, vo preodnite odredbi na Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina (~len 250) e predviden period od 180 dena od denot na vleguvaweto vo sila na ovoj zakon, vo koj licata koi se steknale so uverenija za rabotewe so hartii od vrednost treba da podnesat barawe do Komisijata za izdavawe dozvola za rabota so hartii od vrednost.

Vrz osnova na Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina, vo tekot na 2005 godina do Komisijata be{e podneseno edno barawe za davawe dozvola za rabota na broker i istoto be{e odobreno.

22

III. Registar na akcionerski dru{tva vo Komisijata za hartii od vrednost

1. Registar na akcionerski dru{tva

Zgolemuvaweto na transparentnosta vo raboteweto i informiraweto na javnosta za finansiskata sostojba na akcionerskite dru{tva vo Republika Makedonija, zna~e{e i voveduvawe na poseben Registar na akcionerski dru{tva vo ramkite na Komisijata za hartii od vrednost. Voveduvaweto na Registarot ima{e za cel zgolemuvawe na obemot na relevantnite informacii od koi akcionerite i investitorite }e mo`at polesno da nosat delovni odluki vo vrska so investiraweto vo hartii od vrednost. So izmenite i dopolnuvawata na Zakonot za hartii od vrednost od dekemvri 2003 godina (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija broj 85/2003) e implementirana zakonskata odredba, spored koja Komisijata za hartii od vrednost vodi Registar na akcionerski dru{tva, vo koj se zapi{uvaat site akcionerski dru{tva koi po osnovaweto izdale hartii od vrednost po pat na javna ponuda ili imaat pove}e od 100 akcioneri i osnovna glavnina pove}e od 1.000.000 evra. Voveduvaweto na vakva odredba, zna~e{e voveduvawe i obvrski za akcionerskite dru{tva vo Registarot na Komisijata, spored koi, dru{tvata vo javnosta objavuvaat izvestuvawa za op{tite podatoci za dru{tvoto, finansiskata sostojba, promenite vo kapitalot, pravniot status i delovnite aktivnosti koi imaat zna~itelno vlijanie vrz cenata na hartiite od vrednost. Isto taka, dru{tvata od Registarot vo rok od 30 dena od posledniot den na sekoe {estmese~je se dol`ni da gi objavat vo javnosta svoite nerevidirani {estomese~ni finansiski izve{tai, kako i da objavat del od revidiranite godi{ni finansiski izve{tai (bilans na uspeh, bilans na sostojba, izve{taj za gotovinskiot tek i izve{taj za promeni vo kapitalot), so mislewe od ovlasten revizor, vo rok od 15 dena od denot na usvojuvaweto na izve{tajot na Sobranieto na akcionerite. Podatocite za dru{tvata koi se vodat vo Registarot i izvestuvawata objaveni od akcionerskite dru{tva se dostapni za javnosta preku veb stranicata na Komisijata za hartii od vrednost.

* * * Od otpo~nuvawe so funkcionirawe na Registarot na akcionerski dru{tva poto~no od 17-03-2004 godina, zaklu~no so 31-12-2005 godina Komisijata ima izvr{eno nekolku promeni vo pogled na brojot na akcionerskite dru{tva od Registarot i toa:

23

Promeni na sostojbite vo Registarot na Komisijata vo 2005 godina

Broj na akcionerski dru{tva vo Registarot

Izbri{ani AD-a od Registarot vo odnos

na prethodnata sostojba

Novi vnesovi na AD-a vo Registarot vo

odnos na prethodnata sostojba

Sostojba na 01.01.2005 181 / / Promena na 01.02.2005 171 10 / Promena na 19.04.2005 168 4 1 Promena na 19.07.2005 166 4 2 Promena na 23.08.2005 164 2 / Promena na 14.09.2005 163 1 / Promena na 10.10.2005 160 3 / Od otpo~nuvaweto so funkcionirawe na Registarot, izmenite, odnosno vnesuvawata i bri{ewata na akcionerskite dru{tva od Registarot zaklu~no so 31-12-2005 godina vo najgolem del se izvr{eni vrz osnova na sostojbi dobieni od Centralniot Depozitar za hartii od vrednost AD Skopje, kako i od nadle`nite sudovi. Soglasno izmenite i dopolnuvawata na Zakonot za hartii od vrednost od 2003 godina i podzakonskite akti, dru{tvata od Registarot na Komisijata, dostavuvaat izvestuvawa i informacii vo tekot na kalendarskata godina i toa: trimese~ni izvestuvawa (op{ti podatoci, promenite vo kapitalot, pravniot status i delovni aktivnosti koi imaat vlijanie na cenata na hartiite od vrednost); {estmese~ni izvestuvawa (nerevidirani {estomese~ni finansiski izve{tai; godi{no izvestuvawe (del od revidiraniot godi{en izve{taj so mislewe na revizorot) i drugi informacii koi imaat zna~itelno vlijanie na cenite na hartiite od vrednost ( promena na ~lenovi na organite na upravuvawe, namera za prezemawe i prezemawe na akcionerskoto dru{tvo, dogovori koi zna~itelno vlijaat na raboteweto na dru{tvoto). Akcionerskite dru{tva izvestuvawata gi dostavuvaat vo pismena i elektronska forma, proprateni so izjava vo pismena forma od odgovornoto lice vo dru{tvoto, so koja se garantira deka dostavenite podatoci do Komisijata se verodostojni i to~ni. Dokolku izvestuvawa se kompletni vo smisla na Pravilnikot za na~inot, sodr`inata i formata na izvestuvawata na akcionerskite dru{tva koi se vodat vo registarot na Komisijata za hartii od vrednost se objavuvaat na veb stranicata na Komisijata vo rok od 30 dena od denot na nivniot priem. Komisijata za hartii od vrednost soglasno Zakonot za hartii od vrednost ne odgovara za to~nosta i vistinitosta na dostavenite izvestuvawa. Sostojbite vo odnos na brojot na postapuvawata na akcionerskite dru{tva od Registarot soglasno obvrskite od zakonot i podzakonskite akti za 2005 godina vo sporedba so 2004 e sledna:

24

- Broj na godi{ni izvestuvawa: 2004 godina 621 2005 godina 61 - Broj na polugodi{ni -{estmese~ni izvestuvawa:

(I semestar 2004) 59 (I semestar 2005) 59

(II semestar 2004) 382 (II semestar 2005) / (ne postoi obvrska)

- Broj na trimese~ni izvestuvawa:

(I tromese~ie 2004) / (I tromese~ie 2005) 52 (ne se prim.izmenite na ZHV) (II tromese~ie 2004) 24 (II tromese~ie 2005) 40 (III tromese~ie 2004) 33 (III tromese~ie 2005) 42 (IV tromese~ie 2004) 343 (IV tromese~ie 2005) / (ne postoi obvrska) - Broj na dostaveni drugi informacii:

2004 godina 4 2005 godina 15

Od pogoreiznesenite podatoci mo`e da se konstatira deka akcionerskite dru{tva koi se vodat vo Registarot na Komisijata i vo izminata 2005 sli~no kako 2004 godina sé u{te nedovolno gi ispolnuvaat svoite obvrski za objavuvawe podatoci opredeleni so Zakonot za hartii od vrednost i podzakonskite akti. Procentualno gledano, pri ispolnuvaweto na obvrskite na akcionerskite dru{tva od Registarot vo 2005 godina ima zgolemuvawe na brojot na dostavite do Komisijata, kako i na objavite, no pri toa treba da se ima predvid deka brojot na dru{tvata od po~etnite 188 e namalen na 160 akcinerski dru{tva vo Registarot. Brojot na akcionerskite dru{tva od Registarot e namalen vo najgolem del zaradi povedenite ste~ajni postapki. Vsu{nost, neispolnuvaweto na obvrskite od strana na dru{tvata zna~i deka pazarot na kapital vo Republika Makedonija i ponatamu se soo~uva so zna~aen stepen na zatvorenost vo pogled na informaciite koi imaat vlijanie vrz cenite na hartiite od vrednost. So vakvoto nepostapuvawe vo odnos na objavuvaweto na informaciite na pogolemiot del na akcionerskite dru{tva se ograni~uva pristapot do delovni informacii za dru{tvata, na akcionerite i 1 Sostojba zaklu~no so 21.01. 2005 godina (podatocite se za 2004, no se pristignati vo 2005) 2 Sostojba zaklu~no so 17.03.2005 godina (podatocite se za 2004, no se pristignati vo 2005) 3 Sostojba zaklu~no so 17.03.2005 godina (podatocite se za 2004, no se pristignati vo 2005)

25

onie investitori koi sakaat da gi vlo`uvaat svoite slobodni pari~ni sredstva vo hartii od vrednost.

Tekovnoto objavuvawe na site relevantni informacii za rabotata, rezultatite i funkcioniraweto na edno akcionersko dru{tvo e edno od osnovnite na~ela na korporativnoto upravuvawe, koe kako princip e osnoven preduslov za sozdavawe na atraktivna investiciona klima, koja{to se karakterizira so konkurektski orientirani kompanii i efikasni finansiski pazari.

Iznesenoto upatuva na slednoto:

1. deka postojat te{kotii kaj akcionerskite dru{tva pri izgotvuvaweto i dostavuvaweto na izvestuvawata do Komisijata (nesoodvetno razbirawe na obvrskite za objavuvawe koi se odnesuvaat na Registarot, "neinformiranost" za Registarot, nedostatok na lu|e i sredstva za izrabotka i dostava na istite itn.).

2. deka akcionerskite dru{tva ne dostavuvaat izvestuvawa zaradi izbegnuvawe na obvrskite za informirawe na javnosta i malcinskite akcioneri.

Dosega{noto iskustvo na Komisijata za hartii od vrednost i funkcioniraweto na Registarot uka`uva na toa deka, kako glavna pri~ina za nepostapuvawe na akcionerskite dru{tva e izbegnuvaweto na obvrskite za informirawe na javnosta i malcinskite akcioneri odnosno obelodenuvaweto na informaciite za sevkupnoto rabotewe na dru{tvata. Kon ovaa konstatacija potrebno e da se dodade i faktot {to so izmenite i dopolnuvawata od 2003 godina na Zakonot za hartii od vrednost, ne be{e predvidena i sankcija za neizvr{uvawe na zakonskite obvrski na dru{tvata od Registarot na Komisijata za hartii od vrednost. Me|utoa, ova e nadminato so noviot Zakon za hartii od vrednost, kade vo delot na kaznenite odredbi se predvideni posebni pari~ni kazni so koi ќе се казнat за прекршок акционерскiтe друштвa со посебни обврски за известување dokolku ne gi dostavuvaat potrebnite informacii do Registarot na Komisijata.

26

2. Akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawe i obvrski za izvestuvawe na ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i akcionerite a) Registar na akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawe Vo noemvri 2005 godina vleze vo sila i po~na da se primenuva noviot Zakon za hartii od vrednost (Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 95/2005). Soglasno noviot Zakon za hartii od vrednost, vo Komisijata za hartii od vrednost i ponatamu se vodi Registar na akcionerski dru{tva, no so izmenet naslov, odnosno toa e "Registar na akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawe" (vo ponatamo{niot tekst: Registar). Vo osnova Registarot na akcionerski dru{tva so posebni obvrski za izvestuvawa vo Komisijata za hartii od vrednost ja ima istata funkcija {to ja ima{e i so prethodniot Zakon za hartii od vrednost, a toa e pred sé transparentnost na podatocite od raboteweto na pogolemite akcionerski dru{tva vo Republika Makedonija, odnosno podatoci za akcionerskite dru{tva koi gi ispolnuvaat uslovite soglasno zakonot. Imeno, vo Registarot koj go vodi Komisijata za hartii od vrednost se zapi{uva dru{tvoto koe izvr{ilo javna ponuda na hartii od vrednost; ili ima osnovna glavnica od 1.000.000 EVRA vo denarska protivvrednost i pove}e od 100 akcioneri ili e kotirano na berza, odnosno ispolnuvaweto na bilo koj uslov poedine~no od strana edno akcionersko dru{tvo, }e zna~i negovo zapi{uvawe vo Registarot na Komisijata. Akcionerskoto dru{tvo so posebni obvrski za izvestuvawe (vo ponatamo{niot tekst: akcionersko dru{tvo) se bri{e od Registarot vo rok od sedum (7) rabotni dena od podnesuvawe na barawe od strana na akcionerskoto dru{tvo za negovo bri{ewe od Registarot i potvrda od ovlasten depozitar za neispolnuvawe na uslovite za zapi{uvawe vo Registarot. Za izvr{enoto zapi{uvawe odnosno bri{ewe na edno akcionersko dru{tvo od Registarot, Komisijata go izvestuva dru{tvoto vo rok od sedum (7) rabotni dena. Akcionerskite dru{tva od Registarot soglasno Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina do Komisijata za hartii od vrednost dostavuvaat: -Revidirani godi{ni finansiski izve{tai Revidiranite godi{ni finansiski izve{tai na akcionerskite dru{tva se odnesuvaat na finansiskite rezultati, pravniot status i raboteweto koi se objavuvaat vo rok od ~etiri (4) meseci po zavr{uvaweto na sekoja kalendarska godina. Godi{niot revidiran izve{taj sodr`i: finansiski izve{tai podgotveni vo soglasnost so me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe, zaedno so mislewe na ovlasten revizor podgotveno vo soglasnost so me|unarodnite revizorski standardi; analiza i obrazlo`enie na delovnite rezultati i programa za razvoj na akcionerskoto dru{tvo; podatoci za ~lenovite na upravniot, nadzorniot odbor, odnosno za ~lenovite na odborot na direktori, kako i podatoci za nivno procentualno u~estvo vo osnovnata glavnica na toa akcionersko dru{tvo; podatoci za fizi~ki i/ili pravni lica koi poseduvaat pove}e od 5% od akciite so pravo na glas vo akcionerskoto dru{tvo; podatoci za site dogovori za nagraduvawe na ~lenovite na upravniot i nadzorniot odbor ili

27

odborot na direktori, odnosno licata so posebni odgovornosti i ovlastuvawa; podatoci za transakciite pome|u akcionerskoto dru{tvo so povrzanite lica; politika na raspredelba na dividenda na akcionerskoto dru{tvo; podatoci za steknuvawe na sopstveni akcii od strana na akcionerskoto dru{tvo i podatoci za kakvi bilo zna~ajni promeni {to bile sodràni vo prospektot, dokolku akcionerskoto dru{tvo izdalo Prospekt vo tekot na poslednite 12 meseci. Dostavenite podatoci od godi{nite izve{tai, Komisijata gi ~uva najmalku tri (3) godini od denot na dostavuvawe. Sekoe akcionersko dru{tvo od Registarot dol`no e da objavi rezime na revidiran godi{en izve{taj, zaedno so misleweto na ovlasteniot revizor vo najmalku eden dneven vesnik vo Republika Makedonija, vo rok od petnaeset (15) kalendarski dena od dostavuvaweto na revidiraniot godi{en izve{taj do Komisijata, pri {to se naveduva deka finansiskiot izve{taj vo celost e dostapen vo sedi{teto na akcionerskoto dru{tvo i vo prostoriite na Komisijata. -Polugodi{ni izve{tai Akcionerskite dru{tva od Registarot dol`ni se do Komisijata da dostavat polugodi{ni izve{tai za prvite {est (6) meseci od kalendarskata godina vo rok od ~etirieset i pet (45) kalendarski dena po zavr{uvaweto na {estomese~jeto. Polugodi{niot izve{taj sodrì: podetalno obrazloènie za raboteweto na akcionerskoto dru{tvo, so koe se aùriraat podatocite objaveni vo prethodniot godi{en izve{taj i nerevidirani finansiski izve{tai, podgotveni vo soglasnost so me|unarodnite standardi za finansisko izvestuvawe. -Trimese~ni finansiski izve{tai Akcionerskite dru{tva od Registarot dol`ni se do Komisijata da dostavuvaat trimese~ni finansiski izve{tai za prvoto i tretoto trimese~je od kalendarskata godina, vo rok od trieset (30) kalendarski dena po zavr{uvaweto na trimese~jeto. Trimese~nite izve{ti sodràt konsolidirani numeri~ki podatoci vo tabelarna forma za vkupniot prihod i ostvarenata dobivka ili zaguba pred i posle odano~uvaweto za soodvetnoto trimese~je i podetalno obrazloènie za raboteweto na akcionerskoto dru{tvo i dobivkata ili zagubata za soodvetnoto trimese~je. -Tekovni soop{tenija i materijali za akcionerski sobranija Pokraj gorenavedenite izve{tai, akcionerskite dru{tva od Registarot se dol`ni do Komisijata da dostavat izve{tai podgotveni od strana na izvr{nite ~lenovi na odborot na direktori ili upravniot odbor dokolku: (a) akcionerskoto dru{tvo ima zaguba pogolema od 30% od aktivata na dru{tvoto; (b)osnovnata glavnica se namali pod goleminata utvrdena vo Statutot na dru{tvoto; ili (v) postojat drugi posebni izve{tai za raboteweto na dru{tvoto ili za nekoi posebni aspekti na negovoto rabotewe. Isto taka, dokolku edno akcionersko dru{tvo raspolaga so cenovno ~uvstvitelni informacii koi ne se objaveni vo javnosta, istoto ima obvrska vedna{ da ja izvesti Komisijata i vo najkratok moèn rok da objavi javno soop{tenie (vo ponatamo{niot tekst: tekoven izve{taj) najmalku vo eden dneven vesnik vo Republika Makedonija, no ne podocna od deset (10) kalendarski dena od denot na steknuvawe na cenovno ~uvstvitelnata informacija.

Pokraj ova, edno akcionersko dru{tvo od Registarot vedna{ objavuva nastanuvawe na slednite okolnosti: steknuvawe ili otu|uvawe na zna~aen del od sredstvata na akcionerskoto dru{tvo, promena na ovlasten revizor, ostavka i

28

razre{uvawe na ~lenovite od organite na upravuvawe, sklu~uvawe ili raskinuvawe na dogovor ili druga pravna rabota koja vlijae na promena na osnovnata dejnost na akcionerskoto dru{tvo, sekoj nastan koj moè da predizvika nenavremeno ili predvremeno pla}awe na finansiskite obvrski na akcionerskoto dru{tvo, otvorawe na ste~aj ili likvidacija na akcionerskoto dru{tvo, neispolnuvawe na obvrski po osnova na izdadeni obvrznici od strana na akcionerskoto dru{tvoto, site sudski postapki vo koi e vklu~eno akcionerskoto dru{tvo, site promeni na pravata {to gi nosat akciite od ist rod, kako kopii od site materijali {to im se dostaveni na akcionerite pri svikuvaweto na sednicite na sobranijata na akcioneri. Pokraj ovie podatoci, ako edno akcionersko dru{tvo od Registarot ili lice koe go pretstavuva istoto dostavi podatoci vo vrska so dru{tvoto ili negovite hartii od vrednost na brokerska ku}a ili vraboten vo brokerska ku}a, investicionen fond ili vraboten vo investicionen fond, penziski fond ili vraboten vo penziski fond ili dru{tvo za upravuvawe so fondovi ili vraboten vo dru{tvo za upravuvawe so fondovi, akcionerskoto dru{tvo mora da napravi istovremeno obelodenuvawe i vo javnosta vo slu~aj koga podatocite se dostaveni so namera i da gi obelodeni vo javnosta vo najkratok moèn rok vo slu~aj koga podatocite se dostaveni nenamerno. Akcionerskite dru{tva od Registarot se dol`ni da dostavat primerok od svojot godi{en, polugodi{en, trimese~en i tekoven izve{taj do Komisijata, da obezbedat primerok od svoite godi{ni, polugodi{ni, trimese~ni i tekovni izve{taii na sekoj akcioner na negovo barawe, na sekoe zainteresirano lice na negovo barawe, kako i da obezbedi elektronski primerok od svoite godi{ni, polugodi{ni, trimese~ni i tekovnite izve{tai na ovlastenata berza na koja se kotiraat negovite hartii od vrednost. Soglasno zakonot, akcionersko dru{tvo od Registarot moè da pobara od Komisijata da bide oslobodeno od obvrskata za obelodenuvawe na odredeni informacii vo godi{niot, polugodi{niot i tekovniot izve{taj ili na drug na~in ureden vo ovaa glava dokolku javnoto objavuvawe bi predizvikalo seriozno zagrozuvawe na zna~ajni delovni interesi na akcionerskoto dru{tvo ili bi bilo sprotivno na javniot interes i akcionerskoto dru{tvo e vo mo`nost da ja garantira doverlivosta na takvite informacii. Izve{taite koi se dostavuvaat do Komisijata i objavuvaat vo javnosta soglasno zakonot se potpi{ani od pretsedatelot na odborot na direktori; pretsedatelot na upravniot odbor i direktorot na akcionerskoto dru{tvo, pri {to imiwata i funkciite na ovie lica treba da bidat precizno i jasno napi{ani. Navedenite lica potvrduvaat deka podatocite sodràni vo izve{taite ja odrazuvaat fakti~kata sostojba vo akcionerskoto dru{tvo i deka vo izve{taite nema nedostatoci {to moàt da vlijaat na nivnata va`nost. Za akcionerskoto dru{tvo za koe e otvoren ste~aj ili likvidacija kako i na denot na bri{ewe na akcionerskoto dru{tvo od Registarot na Komisijata, ne se primenuvaat odredbite od Zakonot za hartii od vrednost koi se odnesuvaat na objavuvawe podatoci i dostavuvawe izve{tai.

29

b) Obvrski za izvestuvawe na ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i odredeni akcioneri Pokraj obvrskite za akcionerskite dru{tva od Registarot, so odredbite na Zakonot za hartii od vrednost od 2005 godina se implementirani i odredbi koi se odnesuvaat na obvrskite za izvestuvawe na ~lenovite na organite na upravuvawe, direktorite i odredeni akcioneri. -Izve{tai za sopstvenosta na ~lenovite na organite na upravuvawe i direktorite Vo rok od petnaeset (15) rabotni dena od denot na nazna~uvawe za ~len na nadzoren, upraven odbor ili odbor na direktori na akcionersko dru{tvo, liceto koe e nazna~eno za ~len, e dol`no da ja izvesti Komisijata i akcionerskoto dru{tvo za koli~inata na hartiite od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo koi se vo negova sopstvenost. ^len na nadzoren, upraven odbor ili odbor na direktori na akcionersko dru{tvo e dolèn da ja izvesti Komisijata vo rok od pet (5) rabotni dena od denot na poramnuvawe na trgovskata transakcija i izvr{uvaweto na netrgovskiot prenos so hartii od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo vo ~ii organi na upravuvawe toj e ~len. - Izve{tai za sopstvenosta na odredeni akcioneri Pravno ili fizi~ko lice koe, zaedno so negovite povrzani lica, kupi ili na drug na~in stekne hartii od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo, vo koli~ina so koja toa lice, zaedno so negovite povrzani lica, direktno ili indirektno, poseduva pove}e od 5% od koj bilo rod na hartii od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo, e dolèn da dostavi izve{taj do Komisijata i do akcionerskoto dru{tvo so koj ja obelodenuva sopstvenosta na hartiite od vrednost (vo ponatamo{niot tekst: prvi~en izve{taj za sopstvenost na akcioner) vo rok od pet (5) rabotni dena od denot na poramnuvawe na trgovskata transakcija ili izvr{uvawe na netrgovskiot prenos na hartiite od vrednost; Pravno ili fizi~ko lice koe, zaedno so negovite povrzani lica, direktno ili indirektno, poseduva pove}e od 5% od koj bilo rod na hartii od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo e dol`no da dostavi izve{taj do Komisijata i do akcionerskoto dru{tvo za sekoja naredna poramneta trgovska transakcija ili izvr{en netrgovski prenos so hartii od vrednost izdadeni od toa akcionersko dru{tvo vo rok od 5 rabotni dena od denot za zapi{uvawe na trgovskata transakcija i netrgovskiot prenos na hartiite od vrednost ( vo ponatamo{niot tekst: izve{taj za promena na sopstvenost na akcioner); Dokolku akcioner vo akcionerskoto dru{tvo gi prodade ili na drug na~in gi otu|i hartiite od vrednost, po {to, zaedno so negovite povrzani lica, pove}e ne poseduva pove}e od 5% od koj bilo rod na hartii od vrednost izdadeni od akcionerskoto dru{tvo, akcionerot dostavuva izve{taj za promena na sopstvenosta (vo ponatamo{niot tekst: kone~en izve{taj za promena na sopstvenosta na akcionerot), po {to za nego prestanuvaat da vaàt obvrskite od stav 2 od ovoj ~len. Fizi~ko ili pravno lice se smeta za akcioner vo akcionersko dru{tvo, dokolku hartiite od vrednost se: vo sopstvenost na fizi~koto ili pravnoto

30

lice, vo sopstvenost na povrzano lice so fizi~koto ili pravnoto lice i raspolo`livi za kupuvawe od strana na utvrdenite lica preku dogovor za opcija. Dokolku pravnoto ili fizi~koto lice ne gi po~ituva obvrskite za izvestuvawe soglasno Zakonot za hartii od vrednost, go gubi pravoto na glas od hartiite od vrednost sé dodeka oficijalno ne gi dostavi potrebnite izve{tai do Komisijata. Imaj}i go vo predvid prethodnoto, treba da se napomene deka voveduvaweto na izmenite vo Registarot na akcionerskite dru{tva koj se vodi vo Komisijata za hartii od vrednost bi trebalo vo idnina da donese nov kvalitet vo odnos na Registarot od izminatite 2004 i 2005 godina, i toa vo pogled na objavuvawe na pove}e informacii vo javnosta za delovnoto rabotewe na akcionerskite dru{tva od Registarot.

31

IV. Pazarot na kapital vo Republika Makedonija vo 2005 godina

1. "Makedonska Berza na hartii od vrednost" AD Skopje Vo ramkite na aktuelnite op{testveno-ekonomski uslovi i primenata na vaè~kata regulativa za rabotewe so hartii od vrednost, vo trguvaweto so hartiite od vrednost na "Makedonskata Berza" AD Skopje vo 2005 godina (klasi~no trguvawe, blokovi i drugi hartii od vrednost) se ostvareni podobri rezultati za 6,90% vo odnos na vkupniot obem na trguvawe realizirano vo prethodnata godina.

Vo tekot na 2005 godina na Berzata e zgolemen vrednosta na klasi~noto trguvawe so hartiite od vrednost (bez blokovi). Vkupniot promet na "Makedonskata Berza" AD Skopje vo 2005 godina iznesuva okolu 116,5 milioni EVRA (bez blok transakciite), {to vo odnos na ostvareniot promet od 2004 godina pretstavuva zgolemuvawe od 127%, {to moè da se sogleda od grafi~kiot prikaz:4

Vkupen promet na Makedonskata Berza

0

102030405060708090

100110120

promet vo milioniEVRA

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

Vo 2005 godina na Makedonskata Berza AD Skopje bea prijaveni 85 blok transakcii so vkupna vrednost od 1,7 milijardi denari ili 28,4 milioni evra, {to pretstavuva namaluvawe od 66,2% od realiziranite blokovi vo 2004 godina. Vo tekot na cela 2005 godina ima{e kontinuirano trguvawe na berzata so nad 5,7 milioni akcii i 49,6 milioni obvrznici i se ostvareni vkupno 32.111 transakcii so hartii od vrednost (so blokovi i transakcii na dràvniot segment), {to pretstavuva zgolemuvawe za 83,2% vo odnos na ostvarenite transakcii vo 2004 godina. Vo vkupniot promet (bez blokovi) na "Makedonskata Berza"AD Skopje 29,06% otpa|aat na transakciite so dràvnite obvrznici, 64,73% otpa|aat na

4 Vo 1996 godina ostvareni se okolu 0,67 milioni evra, vo 1997 godina 19,58 milioni evra, vo 1998 godina okolu 10,46 milioni evra, vo 1999 godina 5,25 milioni evra, vo 2000 godina 19,1 milioni evra, vo 2001 godine 31,55 milioni evra, vo 2002 godina 31 milioni evra, 2003 godina 37,7 milioni evra, vo 2004 godina 44,8 evra i 116,5 milioni evra vo 2005 godina.

32

trguvawata so akcii na akcionerskite dru{tva i so drugite hartii od vrednost (dràven segment) se trguvalo na Berzata so 5,66%vo vkupnite transakcii. Vo vkupno realiziraniot promet, prometot so hartiite od vrednost koi kotiraat na oficijalniot pazar na Berzata u~estvuva so 69,74%, prometot na neoficijalniot pazar vo vkupniot promet u~estvuva so 5,65%, blok transakciite u~estvuvaat so 19,62% i dràvniot segment u~estvuva so 4,99%.

U~estvo na vidovite hartii od vrednost vo vkupniot promet na Berzata

Drugi

hartii od vrednost (dràven segment)5,66%;

Obvrznici29,06%;

Akcii64,73%;

U~estvo na pazarite na Berzata vo trguvaweto

Drugi hartii od vrednost ( dràven segment)4,99%

Neoficijalpazar5,65%

Blokovi19,62%

Oficijal. pazar

69,74%

33

Preku "Makedonskata Berza" AD Skopje vo 2005 godina dràvata realizira 7,23 milioni EVRA preku proda`ba na 41 paketi na rezidualni akcii i udeli, {to pretstavuva zgolemuvawe na vrednosta na blokovite za 12,2% i namaluvawe vo odnos na ostvarenite transakcii od 2004 godina za 52,87% (proda`ba na 8 paketi na akcii od portfolioto na Agencijata za privatizacija na RM i na Fondot na PIOM i udeli vo 33 dru{tva so ograni~ena odgovornost).

Najlikvidna hartija od vrednost vo 2005 godina be{e dràvnata obvrznica za obe{tetuvawe na gra|anite od staroto devizno {tedewe so koja od vkupno 201 den za trguvawe vo 2005 godina, se trguva{e na 196 dena za trguvawe. Najvisokata postignata cena za ovaa obvrznica iznesuva{e 86%, a najniskata 71,1% od nominalnata vrednost na obvrznicata.

Akciite na Makpetrol AD Skopje, Alkaloid AD Skopje, Komercijalna Banka AD Skopje, Evropa AD Skopje, Toplifikacija AD Skopje, Granit AD Skopje, Ohridska Banka AD Ohrid i Stopanska Banka AD Bitola, od ~ii akcii vo najgolem del e sostaven Indeksot na Makedonskata berza AD Skopje, vo tekot na 2005 godina bea najlikvidni hartii od vrednost- akcii i so istite e trguvano vo prosek od 100 do 197 dena na trguvawe.

So donesuvaweto na noviot Zakon za hartii od vrednost prestana da se primenuva i zadolìtelnosta za kotacija na oficijalniot pazar na hartiite od vrednost ~ii izdava~i gi ispolnuvaa uslovite za kotacija.

Na krajot od 2005 godina brojot na kotirani dru{tva na oficijalniot pazar na Berzata se namali i iznesuva{e 57, so pazarna kapitalizacija od 542 milioni evra, a brojot na kotiranite obvrznici iznesuva{e 6 so pazarna kapitalizacija od 391,7 milioni evra.

Oficijalniot berzanski indeks MBI-10 na krajot od 2005 godinata zabeleà porast od 129,2% vo odnos na negovata zavr{na vrednost od 2004 godina. Na 28.12.2005 godina toj iznesuva{e 2.292,04 indeksni poeni. Negova najvisoka vrednost na godi{no nivo be{e postignata na 30.09.2005 godina i iznesuva{e 2.577,15 indeksni poeni. Najniska vrednost na MBI bila zabeleàna na 04.01.2005 godina koga istiot iznesuval 1005,64 indeksni poeni.

2. Aktivnostite na brokerskite ku}i i bankite kako ovlasteni u~esnici na Berzata

Vo tekot na 2005 godina na pazarot na kapital vo Republika Makedonija

aktivno rabotea 11 brokerski ku}i i 6 delovni banki na koi Komisijata za hartii od vrednost im ima izdadeno odobrenija za rabota so dolgoro~ni hartii od vrednost, so {to se steknale so pravo da bidat ~lenki na Makedonskata Berza AD Skopje. Vo strukturata na ostvareniot vkupen promet realiziran na "Makedonskata Berza" AD Skopje vo 2005 godina, brokerskite ku}i i banki go ostvarija slednoto u~estvo:

- "Komercijalna Banka" AD Skopje so u~estvo od 30,9% od vkupniot promet;

- "Tutunskabroker" AD Skopje so u~estvo od 16,9% od vkupniot promet; - "Teteks Kreditna Banka" AD Skopje so u~estvo od 9,9% od vkupniot

promet; - "Invest Broker" AD Skopje so u~estvo od 7,8% od vkupniot promet; - "Stopanska Banka" AD Skopje so u~estvo od 6,7% od vkupniot promet;

34

- "Mak-Broker" AD Skopje so u~estvo od 6,6% od vkupniot promet; - "Fer{ped Broker" AD Skopje so u~estvo od 4,0% od vkupniot promet; - "Sileks Banka" AD Skopje so u~estvo od 3,5% od vkupniot promet; - "Ilirika Investments AD Skopje so u~estvo od 2,6% od vkupniot

promet; - "Uni Banka" AD Skopje so u~estvo od 2,3% od vkupniot promet; - "Bro- Dil" AD Skopje so u~estvo od 2,3% od vkupniot promet; - "Bitola Broker" AD Bitola so u~estvo od 2,4% od vkupniot promet; - "Ohridska Banka" AD Ohrid so u~estvo od 2,2% od vkupniot promet; - "Euro Broker" AD Skopje so u~estvo od 0,9 % od vkupniot promet; - "Po{tel Broker" AD Skopje so u~estvo od 0,9% od vkupniot promet

na Berzata.

Vo ostvareniot vkupen broj na transakcii vo 2005 godina, vo iznos od 63.970 transakcii (dvojno presmetani i od kupovna i proda`na strana), brokerskite ku}i i banki go ostvarija slednoto u~estvo:

- "Komercijalna Banka" AD Skopje so 27,2% u~estvo vo vkupnite transakcii; - "Tutunskabroker" AD Skopje so 12,2% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Teteks Kreditna Banka" AD Skopje so okolu 8,6% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Stopanska Banka" AD Skopje so 8,6% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Invest Broker" AD Skopje so 6,8% u~estvo vo vkupnite transakcii; - "Mak-Broker" AD Skopje so 6,8% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Sileks Banka" AD Skopje so 6,7% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Fer{ped Broker" AD Skopje so 4,5% u~estvo vo vkupniot broj

transakcii; - "Bro-Dil" AD Skopje so 4,4% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Bitola Broker" AD Bitola so 3,0% u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Uni Banka" AD Skopje so 2,6 % u~estvo vo vkupniot broj transakcii; - "Ohridska Banka" AD Ohrid so 2,3% u~estvo vo vkupniot broj transakcii - "Ilirika Investments" AD Skopje so 1,6% u~estvo vo vkupniot broj transakcii - "Euro Broker" AD Skopje so 0,9% u~estvo vo vkupniot broj transakcii i - "Po{tel Broker" AD Skopje so 0,9% u~estvo vo vkupniot broj transakcii.

Podatocite vrz osnova na koi e presmetano u~estvoto na ~lenkite na Makedonskata Berza AD Skopje vo ostvareniot vkupen promet i vo vkupniot broj na realizirani transakcii se baziraat vrz dvojno presmetuvawe od dvete strani

35

na sekoja transakcija, i pri kupuvawe i prodavawe, so cel da se ovozmo`i vklu~uvawe i na aktivnostite i ostvarenite rezultati na ~lenkite pri realizacijata i na vkrstenite transakcii.

U~estvo na ~lenkite na Berzata vo vkupniot promet vo 2005 god.

1321

5021

46

1047

2460

42

8928

3196

3

8900

3548

3

5304

1540

0

4641

3202

5

3551

1934

2

3387

6248

5

3117

2351

4

3114

2680

3

2997

5550

3

1177

2110

6

1207

9709

7

4.13

7.33

5.73

2

2264

5601

88

0,00500.000.000,00

1.000.000.000,001.500.000.000,002.000.000.000,002.500.000.000,003.000.000.000,003.500.000.000,004.000.000.000,004.500.000.000,00

KB TN TK MI SB MK FR SL IL BL BD BB OH EU PT

~lenka

prom

et

U~estvo na ~lenkite na Berzata vo vkupniot broj na ostvareni transakcii vo

2005 godina

8.08

9

6.18

5

4.37

2

5.51

5

4.32

5

2.87

8

4.31

6

1.00

0

1.68

8

2.81

7

1.89

9

1.46

8

1.19

4

796

17.4

28

02.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.00016.00018.00020.000

KB

TN TKM

I SB

MK F

RSL

IL B

LBD

BB

OH E

UP

T

36

3. Активности на Централниот Депозитар за хартии од вредност

Во текот на 2005 Централниот депозитар за хартии од вредност АД Скопје и натаму ovozmoùva{e непречено утврдување и порамнување на трансакциии склучени на Македонската берза АД Скопје, водење на индивидуалните сметки за хартии од вредност, спроведување на нетрговски преноси на сопственост врз хартии од вредност и обезбедување на услуги за издавачите на хартии од вредност. Vo tekot na delovnata godina izvr{eni se poramnuvawa na vkupno 19.108 transakcii realizirani na Berzata, a najmnogu transakcii se poramneti vo mesecite mart, april, dekemvri i noemvri 2005 godina.

Во текот на 2005 г. do Depozitarot bile доставувани najrazli~ni барања за податоци од страна на овластени државни органи и институции na koi Depozitarot redovno odgovaral, како na primer: Комисијата за хартии од вредност, надлежните судови, Антикорупциската комисија, Дирекцијата за спречување на перење на пари, Народниот правобранител, Јавното обвинителствo и Јавното правобранителство.

На почетокот на 2005 година vo celost e реализирана обврската на Депозитарот за dostavuvawe на акционерските книги во електронска форма на aкционерските друштва. Soglasno brojot na akcionerskite dru{tva ~ii akcionerski knigi se vodat od strana na Depozitarot i po drugi osnovi (redovna obvrska na Depozitarot, barawa na dru{tvata i dràvni organi) vo 2005 godina do istite bile испратени 909 ispisi od акционерски книги.

Na krajot na 2005 godina vo Depozitarot se vodele vkupno 187.675 smetki na hartii od vrednost na koi bile evidentirani sopstvenicite na akcii, dràvni obvrznici po osnova na denacionalizacija ( 4 emisii) i drugi dràvni hartii od vrednost, a isto taka se vodele i 116.605 posebni smetki na koi se evidentirani dràvnite obvrznici za obe{tetuvawe na gra|anite za staroto devizno {tedewe.

Непречено се одвиваlo и редовното годишно известување на имателите на хартии од вредност со состојба на 31.12.2004 година. Vo текот на годината имателите на сметки кои учествувале во трговските трансакции бile редовно известувани за настанатите промени.

Во текот на 2005 година bile извршени и pove}e значајни корпоративни дејства на барање на iздавачите, kako поделба на акции, спојување на емисии, скрип дивиденди итн.

На крајот на 2005 година Depozitarot започна so подготовката за усогласување на работата на Депозитарот со новиот Закон за хартии од вредност од правен и од materijalno/технi~ки аспект.

Pодатоци за бројот на иматели на акции, оврзници за денационализација и

државни хартии од вредност

Домашни физички лица 183.080 Домашни правни лица 2.994 Стански физички лица 1.390 Странски правни лица 211 Вкупно 187.675

37

Број на иматели на обврзници од старо девизно штедење

Домашни физички лица 112.703 Домашни правни лица 277 Стански физички лица 3616 Странски правни лица 9

Порамнети берзански трансакции и реализирани нетрговски преноси po meseci во текот на 2005 година

o Берзански трансакции

Порамнувања по месец

819

1560

38893492

1970 20501684 1520

27143075

2720

3615

0500

10001500200025003000350040004500

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

o Нетрговски преноси Нетрговските преноси na sopstvenosta na hartiite od vrednost soglasno propisite се спроведуваат директно od strana na Депозитарот, poto~no од страна на операторите на сметки i vo tekot na 2005 godina izvr{eni se 3.391 netrgovski prenosi. Ovie преноси се резултат на правни дела предвидени со законот i toa: подарок, компензација, судски одлуки и други нашини утврдени со закон.

Nетрговски преноси врз основа на подарок, компензација и наследство

Година Наследство Подарок Компензација 2005 1823 1335 233

38

Согласно Планот за развој на ЦДХВ vo 2005 година, Depozitarot vo 2005 godina воведе ново решение за порамнување на трансакциите со државни записи, кое предвидува порамнување во реално време, односно на денот на тргувањето. На примената на овој вид порамнување претходеla obemna aktivnost za регистрација на новите Учесници vo raboteweto na Depozitarot- деловните банки i се регистрирани vkupno 22 банки, вклучително и Народната Банка на Република Македонија. Од oктомври 2005 е воспоставен и систем за порамнување на репо трансакции. Овие активности bile проследени и со донесување на soodvetna pравна регулатива, во чие изготвување активно учество зема и ЦДХВ.

4. Aktivnosti na Komisijata za hartii od vrednost vo vrska so izdavawe soglasnosti na aktite na Makedonskata Berza AD Skopje i Centralniot depozitar za hartii od vrednost AD Skopje

a) Makedonska Berza AD Skopje

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost dade soglasnost na slednive akti na Makedonskata Berza AD Skopje:

Vo januari 2005 godina Komisijata dade soglasnost na izmenite i dopolnuvawata na Statutot na Berzata.

Izmenite i dopolnuvawata na Statutot na Makedonskata Berza AD Skopje bea rezultat na potrebata od usoglasuvawe so noviot Zakon za trgovski dru{tva, od edna strana, i doprecizirawe na odredeni odredbi na postoe~kiot Statut.

So izmenata na Statutot e izvr{ena promena vo imeto na berzata, od "Makedonska berza na dolgoro~ni hartii od vrednost" AD Skopje vo "Makedonska berza na hartii od vrednost" AD Skopje.

Kako pozna~itelna izmena vo Statutot e sostavot na Odborot na direktori na berzata, koj e sostaven od izvr{ni, neizvr{ni i nezavisni ~lenovi. So izmenite se voveduvaat dva izvr{ni ~lena vo Odborot na direktori i toa glaven izvr{en direktori i izvr{en direktor.

Ostanatite izmeni na Statutot na berzata se temelat na zakonski usoglasuvawa vo nasoka na obezbeduvawe na konzistenten, jasen, efikasen i efektiven Statut koj obezbeduva edno povisoko nivo na akceptirani principi i standardi na dobro korporativno upravuvawe.

Istiot mesec, Komisijata za hartii od vrednost dade soglasnost na izmeni i dopolnuvawa na Procedurite za trguvawe na Makedonskata Berza AD Skopje.

So napravenata izmena na Procedurite za trguvawe na Berzata podetalno se regulira{e postapkata za davawe na indirektni i telefonski nalozi, kako i postapkata za povlekuvawe na nalozite za trguvawe so hartii od vrednost.

Pritoa, ~lenkite na Berzata koi primaa telefonski nalozi bea zadolèni so poseben akt da go reguliraat na~inot i postapkata na rabotewe so telefonski nalozi vo smisla na precizno registrirawe na site elementi na nalogot za trguvawe neophodni za negovo evidentirawe vo knigata na nalozi, a be{e vospostaveno i zadolìtelno snimawe na telefonskiot zapis.

Imaj}i predvid deka soglasno berzanskite pravila postoi mo`nost ~lenkite na berzata da vr{at priem na indireknti nalozi (nadvor od delovnite prostorii na ~lenkata), praksata pokaà za neophodno ovaa problamatika da

39

bide podetalno regulirana so cel da se ovozmoì poefikasen nadzor na priemot na ovoj vid na nalozi.

Generalno, izmenite na Procedurite za trguvawe na berzata bea vo nasoka na zgolemuvawe na transparentnosta na pazarot so cel zadrùvawe na integritetot i dlabo~inata na pazarot.

Vo 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost na pove}e pati dade

soglasnost na Tarifnikot za utvrduvawe na visina na nadomestocite na Berzata. Izmenite i dopolnuvawa na nadomestocite vo Tarifnikot bea vo funkcija na korekcija na postojnite iznosi ili voveduvawe na odredeni novi nadomestoci so cel za olesnuvawe na finansiskoto rabotewe na ~lenkite, kako i stimulirawe na trguvaweto so dràvnite hartii od vrednost.

Vo mesec avgust, Komisijata dade soglasnost za izmenite na Pravilata za

rabota na Makedonska Berza AD Skopje. So izmenite na Pravilata se vovede goren limit na pari~nata kazna za neporamnuvawe na sklu~ena berzanska transakcija. Komisijata pri odlu~uvaweto ja ima{e vo predvid samoreguliri~kata funkcija na berzata i mo`nosta Berzata da ceni so koi i kakvi merki }e pristapi pri eventualno sankcionirawe na svoite ~lenki pri povreda na Pravilata za rabota.

Istiot mesec, Komisijata dade soglasnost za izmena na Procedurite za

trguvawe na Makedonskata Berza AD Skopje, so koja konkretno se ureduva na~inot i postapkata za potpi{uvawe na nalozi za trguvawe koga kako klient se javuva maloletno lice. Ovaa izmena na Procedurite za trguvawe be{e inicirana na barawe na Komisijata na hartii od vrednost. Vo oktomvri 2005 godina, Komisijata dade soglasnost na izmenata i dopolnuvaweto na Procedurite za trguvawe na Berzata, so {to se ukinaa nalozite so specijalen uslov za realizacija (sé ili ni{to). So napravenata izmena na Procedurite za trguvawe be{e prifateno obrazloènieto na Berzata deka }e se zgolemi pazarnata dlabo~ina, transparentnosta na pazarot i likvidnosta pri trguvaweto so hartii od vrednost. Vo ovoj period Komisijata dade soglasnost i na izmenite i dopolnuvawata na Procedurite za organizirawe na javna berzanska aukcija na akcii, koja be{e rezultat na potrebata od usoglasuvawe so Zakonot za izmenuvawe i dopolnuvawe na Zakonot za privatizacija na dràvniot kapital. Vo dekemvri, Komisijata za hartii od vrednost dade soglasnost na izmenite i dopolnuvawata na Procedurite za trguvawe na Berzata so koi bea vovedeni t.n. "prekinuva~ki aukcii".

Prekinuva~kite aukcii bea vovedeni kako novina na makedonskiot pazar na kapital. Vo praksata vakvite prekinuva~ki aukcii se vo primena na Doj~e Berza i Euronekst, a vo faza na voveduvawe vo dekemvri mesec bea i na Qubqanskata i Var{avskata Berza.

Imaj}i predvid deka nivnoto voveduvawe e so cel korekcija na opredeleni pazarni situacii, zgolemuvawe na transparentnosta na pazarot i za{tita od prethodno dogovoreni transakcii, Komisijata smeta{e deka istite pozitivno bi se reflektirale na na{ata berza. Vo praksata ovie prekinuva~ki aukcii bi zaìveale za period od dva meseci od davaweto soglasnost za primena na istite od strana Komisijata (do 26-02-2006 godina), bidej}i zapo~nuvaweto na primenata

40

na prekinuva~kite aukcii e povrzano so nabavka na soovetna softverska oprema od strana na Berzata.

Prekinuva~kata aukcija se primenuva pri trguvaweto so odredena kotirana hartija od vrednost dokolku se sozdadat uslovi koi bi predizvikale transakcija so koja cenata na taa hartija od vrednost bi se promenila za opredelen procent (dinami~ki limit) vo odnos na momentalnata referentna cena na trguvawe za taa hartija od vrednost. Za dinami~ki limit, e utvrden procentualniot iznos od +/- 3 % vo odnos na momentalnata referentna cena na trguvawe za odredena kotirana hartija od vrednost, {to rezultira{e so vra}awe na cenovnite ograni~uvawa na berzata od +/- 10% za kotiranite hartii od vrednost.

b) Centralen depozitar za hartii od vrednost AD Skopje

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost dade soglasnost na slednite akti na Centralniot depozitar za hartii od vrednost:

Vo mesec juni Komisijata dade soglasnost na dve Odluki za izmeni i dopolnuvawata na Statutot na Depozitarot.

Generalno, izmenite i dopolnuvawata na Statutot na Depozitarot bea vo nasoka na usoglasuvawe so novinite utvrdeni vo Zakonot za trgovskite dru{tva, kako i podetalno regulirawe na raboteweto na CDHV AD Skopje.

41

V. Kontrola na pazarot na kapital i negovite u~esnici od strana na Komisijata za hartii od vrednost Komisijata za hartii od vrednost vo tekot na izminatata godina aktivno ja izvr{uva{e svojata kontrolna funkcija na pazarot na hartii od vrednost vo RM, koja proizleguva od pozitivnite zakonski propisi.

Realiziraweto na kontrolnata funkcija vo najgolem del se ostvaruva{e preku re{avawe na individualni (poedine~ni) i grupni barawa na akcioneri za za{tita na nivnite prava koi proizleguvaat od sopstvenosta nad akciite, kako i preku kontrola na celokupnoto rabotewe na 17-te ~lenki na Makedonskata Berza AD Skopje, kontrola na samata Berza i Centralniot depozitar za hartii od vrednost AD Skopje.

Vo 2005 godina bea podneseni 91 barawe za za{tita na akcionerskite prava

od fizi~ki i pravni lica, koi vo sporedba so istite od 2004 godina se namaleni za 13,34%.

P R E G L E D

na dostaveni barawa za sproveduvawe na kontrola od strana na Komisijata i nivna struktura po vidovi

2003 2004 2005

Klasifikacija na barawata broj % broj % broj %

Nesoglasuvawe so brojot na akcii vo elektronskiot zapis na knigite na akcii vo Centralniot depozitar AD

78 30,5 25 23,8 22 24,2

Barawa za proverka i poni{tuvawe na transakii realizirani na Makedonskata berza AD

80 31,3 28 26,7 35 38,4

Barawa za ostvaruvawe prava od hartiite od vrednost pravo na glas, dividenda, ostatok od ste~ajna masa i sl.

36 14,1 27 25,7 10 11,0

Barawa za ostvaruvawe na pravo od hartiite od vrednost vo AD vo ste~aj ili likvidacija

14 5,4 5 4,4 4 4,4

Ostanati barawa (donesuvawe odluki na sobranija, na~in na podelba na dividenda, nepredavawe na knigite na akcii vo CDHV i dr.)

48 18,7 20 19,1 20 22,0

Vkupni barawa 256 100 105 100 91 100

42

Od vkupnite podnesoci za za{tita na akcionerskite prava vo 2005 godina 22 ili 24,2% se odnesuvaat na nesoglasuvawe na investitorite-akcioneri so iskaàniot broj na akciite vo elektronskite zapisi na akcionerskite knigi na akcionerskite dru{tva predadeni vo Centralniot depozitar za hartii od vrednost AD Skopje.

Posmirenata dinamika na dostavuvawe na barawa od ovoj vid e rezultat na naporite na akcionerskite dru{tva za ponatamo{no uspe{no usoglasuvawe na sostojbite i strukturite na kapitalot na dru{tvata iskaàni kako elektronski zapisi na knigite na akcii koi se vodat vo CDHV AD Skopje.

35 podnesoci, koi pretstavuvaat 38,4% od vkupno podnesenite vo 2005 godina se odnesuvaat na barawa so koi investitorite baraat Komisijata da izvr{i proverki na ve}e realizirani transakcii na Makedonskata berza AD Skopje; baraat poni{tuvawe na transakcii zaradi najrazli~ni pri~ini; prigovaraat na nezapi{uvawe na ve}e realizirani transakcii vo akcionerskite knigi na dru{tvata po nivnoto poramnuvawe pred predavaweto na elektronskite zapisi na akcionerskite knigi vo Centralniot depozitar AD Skopje i sli~no.

Od vkupno dostavenite podnesoci vo 2005 godina 4,4% se dostaveni od akcioneri koi se obiduvaat da gi ostvarat svoite prava od akciite koi gi poseduvaat vo dru{tva vo koi e zatvorena ili e vo tek ste~ajna ili likvidaciona postapka.

Vo 2005 godina so u~estvo od 22% vo vkupnite podnesoci, 20 se odnesuvaat na za{tita od nepo~ituvawe na drugi dosega nenavedeni akcionerski prava ili prava koi ne se vo nadle`nost na rabotata na Komisijata i toa: pravoto na upravuvawe vo dru{tvoto, izrazeno kako pravo na glas na akcionersko sobranie; na~inite, metodite na rabota i donesuvawe odlukite na sobranijata za podelba na dividendata po godi{nite presmetki na dru{tvata, kontrola i revizija na iskaànite strukturi i sostojbi vo knigite, revizii na privatizacijata na dru{tvata i tn. Za celite i postapkite na kontrolata vo vrska so barawata za za{tita na akcionerski prava, Komisijata za hartii od vrednost aktivno sorabotuva{e so drugi nadle`ni dràvni organi.

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata vo nekolku slu~ai utvrdi osnovani somnevawa deka se raboti za perewe pari i vo tie ramki prezema soodvetni aktivnosti za prijavuvawe na istite do Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari.

Namaleniot obem na podnesocite i barawa za za{tita na akcionerskite prava vo 2005 godina e rezultat na ve}e, vo najgolem del, uredenite sostojbi na sopstvenost na izdava~ite vo predadenite knigi vo CDHV i ovozmoùvawe na polesno i blagovremeno evidentirawe na sostojbite i promenite na sopstvenosta vrz hartiite od vrednost vo istite, zavr{enite procesi na privatizacija na op{testvenata sopstvenost, elektronskiot na~in na trguvawe na Berzata, posovremenata nova zakonska regulativa, zajaknatata kontrolna funkcija na Komisijata i rabotata na brokerskite ku}i so se porigorozna primena na berzanskite pravila.

Sekako ovoj trend se dolì i na sé ponaglasenata funkcija i uloga na Komisijata za hartii od vrednost vo sproveduvaweto na nejzinite ovlastuvawa za prezemawe na konkretni, jasni i konzsistentni merki soglasno zakonskite i podzakonskite propisi od nejzina nadle`nost. Vakvoto postapuvawe e neophodno, pred sé, zaradi odrùvawe na integritetot na pazarot na kapital i zgolemuvawe na doverbata kaj investitorite, koja pak, e potrebna za akumulacija i koncentracija na kapitalot i obezbeduvawe standardi na supervizijata vrz site drugi samoregulira~ki u~esnici na pazarot na kapital. Ottamu, poizrazenoto

43

zajaknuvawe na ulogata na Komisijata za hartii od vrednost vo obezbeduvawe na zakonit, siguren, transparenten i razvien pazar na kapital vo zemjata e vo funkcija na vospostavuvawe na kriteriumi koi se neophodni za trasirawe na vistinskiot pat do nezavisen, kredibilen i samostoen regulator, obezbeden so dovolno resursi, stru~nost i kapacitet za poefikasno ostvaruvawe na zakonski doverenite funkcii.

Trendot na posmirena dinamika, odnosno na namaluvawe na barawata za za{tita na akcionerski prava vo odreden del se dolì i na ulogata i zalo`bite na Komisijata za hartii od vrednost za kontinuirano podobruvawe, inovirawe i nadopolnuvawe na regulativata od oblasta na pazarot na kapital vo zemjata.

Seto prethodnonavedeno ovozmoì Komisijata za hartii od vrednost da go naso~i svoeto vnimanie kon direkten (on-line, vo realno vreme) monitoring na realizacijata na trguvaweto na Berzata i vr{ewe na posredna i neposredna kontrola na raboteweto na ~lenkite na Berzata vo funkcija na otkrivawe i sankcionirawe na prevzemeni zabraneti dejstvija od strana na pazarnite ili ovlastenite u~esnici, kako na primer: sozdavaweto na la`na slika na aktivno trguvawe so hartii od vrednost na Berzata, vr{ewe prividni raboti so hartii od vrednost so cel zaveduvawe na investitorite vo pogled na cenata na hartiite od vrednost, manipulacija so cenite na hartiite od vrednost, sozdavawe na laèn pazar so programirano, manipulativno i dogovoreno trguvawe so {to se vlijae na dvièweto na cenata na hartiite od vrednost so koi se trguva na Berzata; nepo~ituvawe na Procedurite za trguvawe na Makedonskata Berza AD Skopje i drugo.

Komisijata vo 2005 godina vr{e{e postojana posredna i neposredna

kontrola na ovlastenite u~esnici na pazarot na hartii od vrednost. Komisijata za hartii od vrednost gi sumira{e rezultatite i naodite od

sprovedenite dve redovni kontroli na site brokerski ku}i i banki kako u~esni~ki na pazarot na hartii od vrednost vo tekot na 2005 godina, kako i naodite od kontrolite na Makedonskata Berza AD Skopje i na Centralniot depozitar za hartii od vrednost AD Skopje.

Vrz osnova na soznanijata dobieni od kontrolite, Komisijata za hartii od vrednost oceni deka, generalno, raboteweto na brokerskite ku}i i banki vo vrska so realizacijata na transakciite so hartiite od vrednost se odviva na na~in reguliran so Zakonot za hartii od vrednost i drugite pozitivni zakonski propisi, kako i berzanskite pravila i deka ovlastenite u~esnici gi po~ituvaat vostanovenite pravila za rabota.

Vo tekot na 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost ima izre~eno pet sankcii kon ovlastenite u~esnici na Berzata, brokerski ku}i, vo ostvaruvawe na kontrolnata funkcija prezemeni se merki so {to:

• Poradi podolgotrajno nepo~ituvawe na zakonskite pravila i propisi vo raboteweto so dolgoro~ni hartii od vrednost i toa Zakonot za hartii od vrednost i Pravilata za rabota na berzata, odnosno poradi nereguliran status so odgovorno lice i dobivawe na soglasnost za direktor od strana na Komisijata, Komisijata izre~e merka privremena merka za zabrana za vr{i raboti na trguvawe so dolgoro~ni hartii od vrednost;

• Vrz osnova na utvrdena nepravilnost vo raboteweto so dolgoro~ni hartii od vrednost kaj edna od brokerskite ku}a, Komisijata ima izre~eno sankcija zabrana za vr{ewe rabota so dolgoro~ni hartii od vrednost, za period od pet meseci. Istovremeno za storenata povreda

44

Komisijata ja povle~e i dadenata soglasnosta za direktor na predmetnata brokerskata ku}a;

• Poradi konstatirani povredi na pravilata za rabota so dolgoro~ni hartii od vrednost od Zakonot za prezemawe na akcionerski dru{tva, Komisijata za eden u~esnik na berzata, javno objavi preku Berzanskiot Elektronski Sistem za Trguvawe (BEST sistemot) na Makedonskata Berza AD Skopje deka gi ima povredeno pravilata za rabota so dolgoro~ni hartii od vrednost proizlezeni od Zakonot za prezemawe na akcionerski dru{tva pri realizacijata na opredeleni transakcii na Berzata;

• Vrz osnova na utvrdeni povredi na pravilata za rabota na dolgoro~ni hartii od vrednost, Komisijata javno objavi i toa preku svojata veb strana, veb stranata na Berzata i preku soop{tenie za javnost deka edna od brokerskite ku}i ima izvr{eno povreda na pravilata za rabota.

• Na eden od u~esnicite na berzata, Komisijata privremeno za period od dva meseci mu izre~e merka zabrana za vr{ewe raboti na trguvawe so dolgoro~ni hartii od vrednost vo svoe ime i za svoja smetka, odnosno vo svojstvo na principal.

Isto taka, vo odnos na nekoi konstatacii {to proizlegoa od redovnite

kontroli na brokerskite ku}i i bankite, Komisijata zaklu~i da prezeme i drugi korektivni merki vo nasoka na doregulirawe na problematikata vo vrska so raboteweto na subjektite vo ovaa isklu~itelno ~uvstvitelna oblast, so cel ponatamo{no gradewe na transparenten, razvien i efikasen pazar na dolgoro~ni hartii od vrednost preku obezbeduvawe na negova objektivnost, integritet i sigurnost, za{tita na pravata na investitorite vo hartii od vrednost i postojano jaknewe na doverbata na {irokata javnost vo instituciite na pazarot na hartii od vrednost vo RM, kako i privlekuvawe na investitori preku koi }e se izvr{i priliv i akumulacija na nov kapital vo Republika Makedonija.

Vo tekot na 2005 godina, Komisijata vo svoeto rabotewe donese vkupno 62

konkretni pravni akti-re{enija i zaklu~oci. Za 5 od niv e podnesena `alba do vtorostepeniot organ, za koi postapkata e

vo tek, a za 1 re{enie e podnesena tu`ba do Vrhovniot Sud na Republika Makedonija.

45

VI. Stru~ni, promotivni i edukativni aktivnosti povrzani so razvojot na akcionerstvoto vo dràvata Vo ramkite na stru~nite i promotivni aktivnosti, Komisijata za hartii

od vrednost i vo tekot na 2005 godina prodolì so aktivnostite okolu nabavkata, izdavaweto, besplatnata distribucija i proda`bata na stru~na literatura od oblasta na pazarot na kapital. Vo toj kontekst, Komisijata za hartii od vrednost vo 2005 godina zapo~na so proda`ba na prira~nikot so pravni akpekti za"Modeli na prestanok na dru{tva od finansiskata sfera so poseben osvrt vrz postapkata za ste~aj i likvidacija nad brokerska ku}a, berza i klirin{ko-depozitna ku}a", izdaden od Komisijata za hartii od vrednost vo 2004 godina.

Del od otpe~ateniot tira` na ovoj prira~nik, sli~no kako i prethodno publikuvnite izdanija, be{e raspredelen za besplatna distribucija vo sudovite, javnite obvinitelstva, nau~nite i stru~ni institucii {irum na{ata zemja, so cel istiot da bidat dostapen do po{irokata zainteresirana javnost.

Vo ramkite na izvr{uvaweto na edukativnata funkcija, Komisijata vo tekot na 2005 godina sprovede nekolku zna~ajni aktivnosti so koi ne samo {to im izleze vo presret na subjektite za koi istite bea nameneti, tuku i izvr{i svoevidno unapreduvawe na svojata rabota preku razmena na iskustva i informacii so subjektite.

a) Odràn edukativen seminar za novinari

Vo periodot od 3-5 juni 2005 godina vo Ohrid, Komisijata za hartii od vrednost organizira{e edukativen seminar za novinari na tema "Zakonskata regulativa od oblasta na pazarot na kapital vo RM i ulogata na Komisijata za hartii od vrednost". Motivot za organizirawe i odrùvawe na vakov vid na edukativen seminar (workshop) za novinari od pe~atenite i elektronskite mediumi vo RM be{e sé podinami~niot razvoj na pazarot na kapital i negovite institucii vo na{ata zemja, zaradi {to se sozdava potreba od permanentna edukacija na site subjekti vo ovoj proces, vklu~uvaj}i gi i novinarite, zaradi {to pokvalitetno informirawe na javnosta. Na pokana od Komisijata za hartii od vrednost za u~estvo na edukativniot seminar, vkupno se prijavija i u~estvuvaa 8 (osum) mediumi-pe~ateni i elektronski i vkupno 10 nivni novinari i toa od Dnevnik, Makedonija Denes, Kapital, Fakti, Biznis MIA, Sitel i Makedonsko Radio. Kako organizatori i prezenteri na seminarot, od Komisijata za hartii od vrednost u~estvuvaa pretsedatelot na Komisijata, ~len na Komisijata i nekolku vraboteni, potoa sudija vo Osnovniot Sud Skopje, pretstavnik od Makedonskata Berza AD Skopje i pretstavnik od Centralniot Depozitar AD Skopje.

Na seminarot bea opfateni slednive temi: osvrt na zakonskata regulativa vo RM koja se odnesuva na pazarot na kapital/hartii od vrednost, noviot ZHV, osvrt kon instituciite na pazarot na hartii od vrednost-Makedonska Berza AD Skopje i Centralen Depozitar AD Skopje, ostvrt na me|unarodnite aktivnosti na regulatorot i u~esnicite na pazarot na hartii od vrednost od RM, nekolku prakti~i primeri i slu~ai na pazarot na hartii od vrednost vo RM, osvrt kon ste~ajnata postapka vo RM i odgovarawe na pra{awa od prezentaciite.

46

Po zavr{uvaweto na prezentaciite, sekoj od novinarite ima{e prilika da gi istakne svoite vpe~atoci od odràniot edukativen seminar, pa site od niv zaedni~ki se soglasija deka ova e navistina odli~na inicijativa na Komisijata za nejzino pribliùvawe kon mediumite, kako i korisno iskustvo za samite novinari koi ja pokrivaat ovaa ekonomska problematika, bidej}i im se ovozmoì podetalno da gi sogledaat site aktivnosti i funkcii na Komisijata kako regulator na pazarot na hartii od vrednost.

b) Odràn edukativen seminar specijaliziran za potrebite na akcionerskite dru{tva vo RM koi se vodat vo Registarot na Komisijata

Na 25.10.2005 godina vo Skopje, Komisijata za hartii od vrednost organizira{e edukativen seminar (workshop) specijaliziran za potrebite na akcionerskite dru{tva vo RM koi se vodat vo Registarot na Komisijata na tema "Registar na akcionerski dru{tva vo Komisijata- sodrìna, izgotvuvawe i na~inot na dostavuvawe na podatocite do Komisijata zaradi objavuvawe". Motivot za organizirawe i odrùvawe na vakov vid na edukativen seminar (workshop) za potrebite na akcionerskite dru{tva vo RM koi se vodat vo Registarot na Komisijata e potrebata za ponatamo{no otvarawe, odnosno transparentnost na pazarot na kapital vo Republika Makedonija. Voedno, obvrskata na akcionerskite dru{tva za objavuvawe podatoci od nivnoto rabotewe na veb stranicata na Komisijata za hartii od vrednost pretstavuva novina, pa i pokraj Upatstvata {to gi donese Komisijata za izgotvuvawe na izvestuvawata, za odredeni pretstavnici na akcionerskite dru{tva {to se vodat vo Registarot na Komisijata, izgotvuvaweto na izvestuvawata i ponatamu pretstavuva pote{kotija. Ottamu, Komisijata smeta{e deka za site akcionerski dru{tva od Registarot e od osobeno zna~ewe organiziraweto na vakov seminar na koj, osven {to se prikaàa obvrskite za dostavuvawe na finansiskite izve{tai od strana na dru{tvata, vo ramkite na seminarot se prezentiraa i prakti~ni primeri za izgotvuvawe na nekoi od izve{taite. Po prethodno izgotveni pokana i informacii za seminarot, na edukativniot seminar se prijavija 54, a u~estvuvaa 44 pretstavnici od 41 akcionersko dru{tvo. Kako prezenteri na seminarot u~estvuvaa pretsedatelot na Komisijata, ~len na Komisijata i vraboten vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata. Agendata za seminarot gi sodrè{e slednive temi: osvrt na zakonskata regulativa vo RM koja se odnesuva na vodeweto na Registar na akcionerski dru{tva vo Komisijata (Pravilnik za sodrìnata i na~inot na vodewe na Registar na akcionerskite dru{tva; Pravilnik za na~inot, sodrìnata i formata na izvestuvawata na akcionerskite dru{tva koi se vodat vo Registarot na Komisijata; Upatstva za popolnuvawe na izvestuvawata), izgotvuvawe na izvestuvawata so poseben osvrt na izgotvuvaweto na Izve{tajot za pari~ni tekovi i na MSS i prakti~en primer za izgotvuvawe na izvestuvawata do Komisijata.

U~esnicite na seminarot vo soodvetnite pra{alnici go potenciraa zna~eweto i korista od organiziraniot seminar, apritoa naglasija deka na naredniot vakov seminar bi o~ekuvale da se posveti pogolemo vnimanie na izgotvuvaweto na finansiskite izve{tai koi se odnesuvaat na bankite i osiguritelnite dru{tva, bidej}i ovojpat primerite se odnesuvaa na akcionerski dru{tva od stopanstvoto vo RM.

47

VII. Me|unarodna sorabotka

1. Potpi{an bilateralen memorandum za sorabotka pome|u na{ata i Albankskata Komisija za hartii od vrednost

Vrz osnova na prethodno vospostavenata sorabotka pome|u Komisijata za

hartii od vrednost na RM i Albanskata Komisija za hartii od vrednost, vo periodot od 21-23 noemvri 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost be{e doma}in na 3-~lena delegacija na Albanskata Komisija za hartii od vrednost. Pri posetata, 3-~lenata albanska delegacija realzira sostanoci so pretsedatelot, ~lenovite i vrabotenite vo KOMISIJATA, so glavniot izvr{en direktor na Makedonskata Berza AD Skopje, so direktorot na Direkcijata za trguvawe so hartii od vrednost na Komercijalna Banka AD Skopje i so glavniot izvr{en direktor na Centralniot Depozitar za hartii od vrednost AD Skopje.

Na 21 noemvri 2005 godina, Komisijata za hartii od vrednost na Republika Makedonija i Albanskata Komisija za hartii od vrednost potpi{aa bilateralen Memorandum za razbirawe pri razmena na informacii. Vo imeto na Komisijata za hartii od vrednost na RM, Memorandumot go potpi{a Pretsedatelot na Komisijata Prof. D-r Vesna Pendovska, a vo imeto na Albanskata Komisija, istiot go potpi{a nejziniot glaven izvr{en direktor, Prof. D-r Ksenofon Krisafi. Ova pretstavuva osmi po red bilateralen memorandum za sorabotka koj Komisijata za hartii od vrednost go ima potpi{ano vo nejzinoto dosega{no rabotewe, odnosno prethodno se potpi{ani Memorandumi za razbirawe za razmena na informacii i zaemna pomo{ povrzana so pra{awata na supervizija na pazarot za hartii od vrednost so relevantnite regulatori na pazarite na kapital od Slovenija, Romanija, Turcija, Bugarija, Hrvatska, Crna Gora i Federacijata na Bosna i Hercegovina. 2. U~estvo vo rabotata na IOSCO (Me|unarodna organizacija na komisiite za hartii od vrednost) Komisijata za hartii od vrednost vo 2005 godina prodol`i so aktivno u~estvo vo rabotata na IOSCO (Me|unarodna organizacija na komisiite za hartii od vrednost), ~ij polnopraven ~len e od 1994 godina.

Aktivnostite na IOSCO vo 2005 godina bea naso~eni kon sé pointenzivnata sorabotka pome|u zemjite ~lenki, afirmirawe na multilateralniot Memorandum za razmena na informacii (MMoU) pome|u regulatorite na pazarot na kapital vo zemjite-~lenki na IOSCO i promovirawe na principite i celite na ovaa me|unarodna organizacija.

Imaj}i ja predvid naglasenata va`nost na multilaterlniot Memorandum na IOSCO, Komisijata vo ramkite na svojata aktivnost vo ovaa me|unarodna organizacija postavi cel koja planira da ja realizira vo naredenata godina, a toa e pristapuvawe kako zemja-potpisni~ka na Multilateralniot Memorandum na IOSCO, koj zasega pretstavuva najvisoka forma na multilateralna sorabotka

48

pome|u regulatorite na pazarite na hartii od vrednost od site zemji-~lenki na ovaa me|unarodna organizacija. Vo ramkite na aktivnostite vo IOSCO, vo 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost odgovori na pra{alnik koj se odnesuva na Multilateralniot Memorandum na IOSCO i za Medodologijata na IOSCO, kako i pove}e pra{alnici koi proizleguvaat od rabotata na pooddelnite regionalni komiteti na IOSCO, kako {to e onoj za kolektivnite investicioni {emi (Collective Investment Schemes) vo pazarite vo razvoj i sl.

Svojata aktivnost vo rabotata na IOSCO Komisijata vo 2005 godina ja realizira{e i preku u~estvo na rabotni tela kade se diskutira{e za aktuelnite trendovi na svetskite pazari na kapital i supervizija na pazarnite u~esnici, i toa:

* 30-ta godi{na konferencija na IOSCO, koja se odrà vo april 2005 godina vo Kolombo-[ri Lanka;

* “IOSCO Technical Committee Conference on Global Rules-Local Supervision: How

can IOSCO fill the Gap? A Dialogue between Regulators and Market Participants”, koja se odrà vo oktomvri 2005 godina vo Frankfurt-Germanija;

* ″The IOSCO European Regional Committee Meeting", koj se odrà vo noemvri 2005 godina voMadrid-[panija.

49

VIII. Drugi pozna~ajni aktivnosti od rabotata na Komisijata vo 2005 godina 1. U~estvo vo podgotovkata na Nacionalnata programa za usvojuvawe na pravoto na EU

Vo ramkite na aktivnostite na na{ata dràva za steknuvawe status kandidat za ~lenstvo vo Evropskata Unija, zaradi ocenuvawe na nivoto na razvoj i napredok vo site nejzini segmenti od politi~kata, ekonomskata, socijalnata i dr. sfera, se zapo~na so utvrduvaweto na zakonodavnata ramka, prioritetite, potrebite za gradewe na institucionalen kapacitet, kako i utvrduvawe na kratkoro~nite i srednoro~nite prioriteti vo vrska so podgotovkata na Nacionalnata programa za usvojuvawe na pravoto na EU. Podgotovkata na Nacionalnata programa, vsu{nost zna~i formulirawe na idnite pregovara~ki pozicii na Makedonija za ~lenstvo vo Evropskata Unija. So Nacionalnata programa od edna strana se definiraat razvojnite i strate{kite celi, od druga strana pak, reformite i merkite potrebni za realizacija na ovie celi. Vsu{nost, so programata se utvrduva plan za usoglasuvawe na makedonskoto zakonodavstvo so zakonodavstvoto na EU, kako i odreduvawe na nadle`nite institucii i organi za negovata podgotovka i implementacija. Zaradi donesuvawe i sproveduvawe na Nacionalnata programa za usvojuvawe na Pravoto na Evropskata Unija formirani se posebni rabotni grupi ~ii nositeli se Ministerstvata vo Vladata na RM i istite vo sebe gi opfa}aat i drugite institucii nadle`ni za opredeleni oblasti, a koi ne se vo ramkite na opredeleno ministerstvo, kako {to se Komisijata za hartii od vrednost, Narodna Banka na RM itn. Za taa cel, Komisijata za hartii od vrednost nominira svoi pretstavnici, koi se vklu~eni vo grupite koi se odnesuvaat na pravo na osnovawe i sloboda na davawe na uslugi, finansiski uslugi i slobodno dvièwe na kapital. Soglasno tehni~koto upatstvo izgotveno od Sektorot za Evrointregracii pri Vladata na RM, Komisijata za hartii od vrednost u~estvuva{e vo podgotovkata na narativniot del od Programata koj sodrì: podatoci za pravnata i institucionalnata ramka i kratkoro~ni i srednoro~ni prioriteti (predvideni pravni akti, predvideni institucii, potrebni buxetski sredstva, stranska podr{ka itn. do krajot na 2006 godina.), kako i pregledi so podatoci za finansiskite sredstva i brojot na vraboteni po godini. Isto taka, Komisijata podgotvi podatoci koi se odnesuvaat na tabelarniot del od Nacionalnata Programa, koj pak se sostoi od obrasci.

Nacionalnata programa za usvojuvawe na pravoto na Evropskata Unija, osven za pribliùvawe na Makedonija kon ~lenstvoto vo EU, }e pretstavuva osnova za izgotvuvawe na programata na Vladata na Republika Makedonija do 2010 godina, kako i za rabotata na ostanatite nadle`ni institucii.

2. Edukacija na vrabotenite vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata

50

Vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata za hartii od vrednost vkupno se vraboteni deset lica, od koi osum lica se stru~en kadar, a dve lica se tehni~ki kadar.

Komisijata za hartii od vrednost posvetuva golemo vnimanie na profesionalnata edukacija na vrabotenite vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata.

Edukacijata se ostvaruva na nekolku na~ini: preku poseta na seminari,

nabavka na stru~na literatura, profesionalno dousovr{uvawe na visokoobrazovni institucii i sl. Vo 2005 godina vrabotenite vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata gi posetija slednite seminari za stru~no dousovr{uvawe:

• Saraevo, januari 2005 “The Second Bosnia and Herzegovina Business and Investment Summit”

• SAD, april-maj 2005 ″2005 Me|unaroden institut za razvoj na pazarot na hartii od vrednost″ • Milo~er, maj 2005 "Tret Jadranski Samit za biznis i investicii" • Ohrid, maj 2005 53-ta Sredba na pravnici na Zdru`enieto na pravnici od Stopanstvoto na RM • Ohrid, noemvri 2005 54-ta Sredba na pravnici na Zdru`enieto na pravnici od Stopanstvoto na RM.

Voedno, pretsedatelot na Komisijata za hartii od vrednost vo tekot na 2005 godina u~estvuva{e i na:

• Portoro`, maj 2005 22-rata Konferencija na Qubqanskata Berza • Solun, oktomvri 2005 “3rd International Capital Markets Conference”

3. Sorabotka so nekolku stranski proekti vo RM

51

Vo 2005 godina Komisijata za hartii od vrednost ja prodol`i intenzivnata

sorabotka so nekolku stranski proekti vo RM, i toa: I Proektot na USAID za zajaknuvawe na finansiskiot sektor vo RM, koj

preku svoite eksperti dade golem pridones pri izgotvuvaweto na tekstot na noviot Zakon za hartii od vrednost, osobeno pritoa potenciraj}i gi celite i principite na IOSCO i nivnata dosledna i pocelosna promena vo zakonot. II MOLI-MK Project preku Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari pri Ministerstvoto za finansii na RM za dosledna primena na Zakonot za spre~uvawe na perewe pari i drugi prinosi od kaznivo delo, pri {to i Komisijata za hartii od vrednost se zalaga za unapreduvawe na sorabotkata pome|u site organi koi se nadle`ni za spre~uvawe na pereweto pari vo RM. Imeno, vo tekot na 2005 godina Komisijata intenzivno sorabotuva{e so DSPP i toa preku delegirawe na svoj pretstavnik vo Sovetodovnoto telo koe e nadle`no da ja sledi realizicijata na celite utvrdeni so Nacionalnata strategija za borba protiv perewe pari i finansirawe na terorizam, koj zema u~estvo vo site aktivnosti povrzani so ovaa materija preku u~estvo na rabotni sostanoci, razni obuki i seminari i sl. Bidej}i soglasno Zakonot za spre~uvawe na perewe pari, Komisijata za hartii od vrednost vr{i nadzor nad primenata na merkite i dejstvijata na berzata, brokerskite dru{tva i investicionite fondovi, na po~etokot na 2005 godina Komisijata primi listi na indikatori za prepoznavawe na somnitelni transakcii, koi gi utvrduva Direkcijata za spre~uvawe na perewe pari vo sorabotka so subjektite i organite koi vr{at nadzor vo soglasnost so ovoj zakon.

4. Podobruvawe na uslovite za rabota na Komisijata Zaradi ponatamo{no unapreduvawe na svoeto rabotewe i prilagoduvawe so noviot Zakon za hartii od vrednost za ponatamo{na profesionalizacija na ~lenovi na Komisijata, za ~ija tekovna rabota }e treba da se obezbedi i soodveten raboten prostor, a i za potrebata od ponatamo{na kadrovska doekipiranost, odnosno vrabotuvawe na novi stru~ni lica vo Stru~nata Slu`ba na Komisijata, Komisijata vo tekot na celata 2005 godina prezema{e aktivnosti za adaptacija i opremuvawe na novonabaveniot deloven prostor. ______________________________ Skopje, 13-04-2006 godina Broj 01-836 /1

KOMISIJA ZA HARTII OD VREDNOST NA REPUBLIKA MAKEDONIJA

52

KOMISIJA ZA HARTII OD VREDNOST - sec.gov.mk · PDF file"Makedonska Berza na hartii od...

Documents

Transcript of KOMISIJA ZA HARTII OD VREDNOST - sec.gov.mk · PDF file"Makedonska Berza na hartii od...