Kolekcje ikonograficzne w polskich bibliotekach cyfrowych ... · Kolekcje ikonograficzne w polskich...

Uniwersytet Warszawski

Wydział Historyczny

Aleksandra Zabost

Nr albumu: 277837

Kolekcje ikonograficzne w polskich bibliotekach cyfrowych.

Dostępność i formy promocji

Praca magisterska

na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo

Praca wykonana pod kierunkiem

prof. dr hab. Barbary Sosińskiej-Kalaty

Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych

Warszawa, wrzesień 2015 r.

Streszczenie

Przedmiotem niniejszej pracy są zagadnienia związane z udostępnianiem zbiorów

ikonograficznych w bibliotekach cyfrowych. Celem jest sprawdzenie jak poszczególne biblioteki

zapewniają dostęp do takich dokumentów, jak o nich informują.

W wybranej grupie bibliotek cyfrowych przeanalizowano sposoby organizacji zasobów.

Opisano wprowadzone w nich rozwiązania oraz pokazano ich wpływ na widoczność i dostępność

kolekcji ikonograficznych. Zbadano także funkcje wyszukiwarek oferowanych w poszczególnych

bibliotekach oraz pokazano sposoby ich wykorzystania w procesie odnajdywania obiektów

ikonograficznych. Zaprezentowano również podejmowane przez biblioteki cyfrowe działania

mające na celu informowanie o udostępnionych, wartych zobaczenia materiałach oraz polecanie

wybranych dokumentów.

Słowa kluczowe

biblioteki cyfrowe, ikonografia, kolekcje ikonograficzne, dokumenty ikonograficzne, dostępność,

funkcjonalność, wyszukiwanie, udostępnianie, promocja

Dziedzina pracy (kody wg programu Socrates-Erasmus)

15400 bibliotekoznawstwo

Tytuł pracy w języku angielskim:

Iconographic collections in the Polish digital libraries. Accessibility and promotion.

3

Spis treści

Wykaz skrótów.................................................................................................................................... 5

Wstęp................................................................................................................................................... 7

Rozdział 1. Organizacja zasobów bibliotek cyfrowych a widoczność kolekcji ikonograficznych... 11

Rozdział 2. Opis rzeczowy a możliwości wyszukiwania dokumentów ikonograficznych w

bibliotekach cyfrowych......................................................................................................................29

Rozdział 3. Wybrane formy promocji obiektów ikonograficznych w bibliotekach cyfrowych........ 69

Zakończenie..................................................................................................................................... 109

Wykorzystana literatura................................................................................................................... 111

Wykorzystane źródła internetowe.................................................................................................... 115

4

Wykaz skrótów

BBC – Bałtycka Biblioteka Cyfrowa

BC KUL – Biblioteka Cyfrowa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego

BC PW – Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej

BC UŁ – Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego

BC UMCS – Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej

BC UWr – Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego

BC WBP – Biblioteka Cyfrowa Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Lublinie

BC-RZŁ – Biblioteka Cyfrowa – Regionalia Ziemi Łódzkiej

Bial BC – Bialska Biblioteka Cyfrowa

CBN Polona – Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona

CDŚ – Cyfrowy Dolny Śląsk

ChBC – Chełmska Biblioteka Cyfrowa

CZS – Cyfrowa Ziemia Sieradzka

EBC – Elbląska Biblioteka Cyfrowa

ebUW – e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego

IBC – Inowrocławska Biblioteka Cyfrowa

JBC – Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

KPBC – Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa

MBC – Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa

OBC – Opolska Biblioteka Cyfrowa

PBC – Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa

Podl BC – Podlaska Biblioteka Cyfrowa

Pom BC – Pomorska Biblioteka Cyfrowa

RBC – Radomska Biblioteka Cyfrowa

ŚBC – Śląska Biblioteka Cyfrowa

ZBC Pom – Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa "Pomerania"

ZBC – Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa

5

Wstęp

Dokumenty ikonograficzne to niewątpliwie jedne z ciekawszych materiałów

udostępnianych w bibliotekach cyfrowych. Stanowią one istotne źródło wiedzy zarówno o

przeszłości, jak i czasach współczesnych. Interesujące mogą być nie tylko dla badaczy (historyków,

socjologów, historyków sztuki i innych), ale też dla zwykłych użytkowników.

W piśmiennictwie polskim z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej tylko

nieliczne prace dotyczą znajdującej się w zasobach bibliotek cyfrowych ikonografii. W tekstach

tych autorzy analizują wybrane problemy związane z jej udostępnianiem.

Mirosław Górny i Jakub Skutecki w artykule Problemy udostępniania zbiorów

ikonograficznych w bibliotekach cyfrowych opisali prawne oraz technologiczne aspekty

udostępniania ikonografii w Internecie. Poruszyli też problem opisu tego typu obiektów i

zastosowania odpowiednich metadanych dla ich wyszukiwania (Górny i Skutecki, 2005).

Zagadnienia te są także przedmiotem artykułów zebranych w publikacji Zbiory

fotograficzne i filmowe w internecie. Aspekty prawne i technologiczne (Majewska, 2010). Problemy

wynikające z prawa autorskiego opisane zostały w tekstach: Prawo autorskie a nowe technologie.

Aktualne wyzwania i kierunki rozwoju Macieja Barczewskiego (Barczewski, 2010), Udostępnianie

kolekcji cyfrowych utworów fotograficznych i filmowych. Wybrane zagadnienia z zakresu prawa

autorskiego Sybilli Stanisławskiej-Kloc (Stanisławska-Kloc, 2010), Biblioteka cyfrowa. Prawo,

polityka, praktyka Barbary Szczepańskiej (Szczepańska, 2010). Umieszczony w wydawnictwie

artykuł Marka Nahotki Biblioteczne i pozabiblioteczne standardy opisu fotografii i filmów w

Internecie dotyczy z kolei metadanych wykorzystywanych do opisu wizualnych obiektów

cyfrowych (Nahotko, 2010).

Tematykę opracowania ikonografii porusza także Wanda Klenczon w umieszczonym w

pracy zbiorowej Dobra kultury w Sieci (Herden, Seidel-Grzesińska i in., 2012) tekście Od

katalogów drukowanych do bibliotek cyfrowych – standardy opisu bibliograficznego dokumentów

ikonograficznych (Klenczon, 2012). W wydawnictwie tym znalazł się również artykuł Opis

rzeczowy dokumentów ikonograficznych. Narzędzia indeksowania i ich zastosowanie w katalogach

bibliotecznych i bibliotekach cyfrowych Pawła Rygla, w którym autor zwraca uwagę na związane z

opracowaniem rzeczowym ikonografii najczęściej pojawiające się trudności i problemy (Rygiel,

2012).

O różnych aspektach opisu dokumentów ikonograficznych piszą ponadto Jolanta B.

Kucharska, Maria Miller i Małgorzata Wornbard. W artykułach: Różne aspekty opisu dokumentów

7

ikonograficznych w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej na przykładzie kolekcji

fotografii Henryka Poddębskiego (Kucharska i in., 2009) oraz Fotografie w zbiorach cyfrowych –

problemy z opracowaniem formalnym i rzeczowym na przykładzie Biblioteki Cyfrowej Politechniki

Warszawskiej (Miller, Wornbard, 2009) przedstawiają one poszczególne elementy opisu formalnego

i rzeczowego takich dokumentów. Oceniają również przydatność stosowanych zasad z punktu

widzenia użytkowników i bibliotekarzy bibliotek cyfrowych.

Towarzyszące udostępnianiu ikonografii zjawisko tworzenia przez biblioteki cyfrowe

wystaw wirtualnych zbadane i opisane zostało przez Agnieszkę Wandel w pracy Wystawy wirtualne

– nowa forma popularyzacji książki i bibliotek (na przykładzie stron WWW bibliotek francuskich

(Wandel, 2005), przez Danutę Murzynowską i Joannę Potęgę w tekście Nie tylko biblioteka

cyfrowa... - rzecz o bibliotecznych wystawach wirtualnych (Murzynowska, Potęga, 2006) oraz przez

Urszulę Pośladę w artykule Wykorzystanie platformy biblioteki cyfrowej do realizacji bibliotecznych

zadań wystawienniczych (Poślada, 2011).

Badacze rzadko poruszają w swoich pracach zagadnienia dostępności ikonografii dla

użytkownika. O funkcjonalności bibliotek cyfrowych piszą w kontekście całych serwisów, nie

zwracając szczególnie uwagi na poszczególne typy i grupy udostępnianych w nich zbiorów.

Takiego ogólnego przeglądu wybranych funkcjonalności bibliotek cyfrowych z

perspektywy użytkownika dokonała Lidia Derfert-Wolf w artykule Jak posługiwać się biblioteką

cyfrową?. Opisała między innymi sposoby organizacji zasobów w wybranych serwisach.

Przedstawiła także oferowane przez nie rozwiązania, umożliwiające wyszukiwanie i przeglądanie

obiektów cyfrowych (Derfert-Wolf, 2011).

Kwestie funkcjonalności, dostępności i użyteczności bibliotek cyfrowych są także tematem

artykułu Jadwigi Woźniak-Kasperek Funkcjonalność i dostępność bibliotek cyfrowych (Woźniak-

Kasperek, 2009). Tekst, poza zdefiniowaniem opisywanych zagadnień, zawiera także ocenę

funkcjonalności E-biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego.

Zagadnieniu dostępu do zawartości biblioteki poświęcony jest również inny artykuł tej

autorki: eContent czyli o organizacji informacji i wyszukiwaniu w bibliotece cyfrowej (Woźniak-

Kasperek, 2008). Na przykładzie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej opisany został w nim system

organizacji i wyszukiwania informacji.

Analizując teksty dotyczące ikonografii można stwierdzić, że niektóre aspekty

udostępniania jej w bibliotekach cyfrowych zostały już w pewnym zakresie zbadane.

Przeanalizowano kwestie prawne, technologiczne, związane z opracowaniem. Autorzy często

zwracają uwagę na wartość, jaką mogą mieć dokumenty ikonograficzne dla użytkownika. Czy są

one jednak dla niego łatwo dostępne?

8

Celem niniejszej pracy jest sprawdzenie w jaki sposób poszczególne polskie biblioteki

cyfrowe zapewniają dostęp do ikonografii i jak o niej informują.

Do badań wybrano należące do Federacji Bibliotek Cyfrowych, tworzone lub

współtworzone przez biblioteki tradycyjne oraz zbudowane przy użyciu oprogramowania dLibra

biblioteki cyfrowe, które w swoich zasobach posiadały powyżej 100 dokumentów

ikonograficznych, a także wyodrębniły przynajmniej jedną grupującą je kolekcję.

Kryteria te spełniło 27 bibliotek cyfrowych. Są to: Bałtycka Biblioteka Cyfrowa, Bialska

Biblioteka Cyfrowa, Biblioteka Cyfrowa – Regionalia Ziemi Łódzkiej, Biblioteka Cyfrowa

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej, Biblioteka

Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego, Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej,

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego, Biblioteka Cyfrowa Wojewódzkiej Biblioteki

Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, Chełmska Biblioteka Cyfrowa, Cyfrowa

Biblioteka Narodowa Polona, Cyfrowa Ziemia Sieradzka, Cyfrowy Dolny Śląsk, e-biblioteka

Uniwersytetu Warszawskiego, Elbląska Biblioteka Cyfrowa, Inowrocławska Biblioteka Cyfrowa,

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Mazowiecka

Biblioteka Cyfrowa, Opolska Biblioteka Cyfrowa, Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa, Podlaska

Biblioteka Cyfrowa, Pomorska Biblioteka Cyfrowa, Radomska Biblioteka Cyfrowa, Śląska

Biblioteka Cyfrowa, Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Pomerania”, Zielonogórska

Biblioteka Cyfrowa.

Przeanalizowane zostały strony internetowe wybranych do badania bibliotek cyfrowych

oraz udostępniane na nich zbiory ikonograficzne. Sprawdzono, w jakich kolekcjach umieszczana

jest ikonografia oraz w jaki sposób i w jakiej formie się o niej informuje. Ponadto zbadano

funkcjonalność oferowanych w bibliotekach cyfrowych wyszukiwarek, przeprowadzając próby

wyszukiwania za ich pomocą dokumentów ikonograficznych.

Praca podzielona została na trzy rozdziały.

Pierwszy rozdział dotyczy organizacji zasobów bibliotek cyfrowych. Opisano

wprowadzone w poszczególnych bibliotekach rozwiązania oraz pokazano ich wpływ na widoczność

i dostępność kolekcji ikonograficznych.

Drugi rozdział poświęcony został wyszukiwaniu udostępnianej w bibliotekach cyfrowych

ikonografii. Ponieważ w przypadku tego rodzaju dokumentów szczególnie przydatne dla

wyszukującego użytkownika mogą być wyrażenia opisu rzeczowego, pokazano najpierw ich

rodzaje oraz pola, w jakich są umieszczane. Następnie zaprezentowane zostały wybrane funkcje

wyszukiwarek oferowanych w poszczególnych bibliotekach i sposoby ich wykorzystania w

procesie odnajdywania obiektów ikonograficznych.

9

W trzecim rozdziale opisano podejmowane przez biblioteki cyfrowe działania mające na

celu informowanie o udostępnionych, wartych zobaczenia materiałach oraz polecanie wybranych

dokumentów i kolekcji.

Każdy z rozdziałów rozpoczyna się od krótkiego tekstu wprowadzającego w podejmowaną

tematykę. Następnie prezentowane są stosowane w poszczególnych bibliotekach cyfrowych

rozwiązania. Ich opisom towarzyszą ilustracje. Na końcu każdego rozdziału zamieszczone zostały

podsumowujące zestawienia, pozwalające na stwierdzenie, które z rozwiązań dominują w polskich

bibliotekach cyfrowych.

10

Rozdział 1.

Organizacja zasobów bibliotek cyfrowych a widoczność kolekcji ikonograficznych

Biblioteki należą do tych instytucji związanych z kulturą, określanych też mianem

instytucji pamięci, które gromadzą, opracowują i organizują dostęp do zasobów kulturowych i

intelektualnych. Ich kolekcje odzwierciedlają pamięć o ludziach, instytucjach i społecznościach,

obejmują wytwory ludzkiej wyobraźni, rzemiosła, sztuki, nauki i wiedzy. Ich zasoby stanowią

naukowe i kulturowe dziedzictwo dla przyszłych pokoleń. W zmieniającej się rzeczywistości

biblioteki adaptują nowe technologie, by coraz lepiej pełnić tą rolę (Piotrowicz, 2012).

Chcąc zwiększyć dostęp do swoich zbiorów digitalizują je i umieszczają w bibliotekach

cyfrowych. Biblioteki takie są publicznie dostępne w Internecie dla wszystkich zainteresowanych

osób, a dokumenty w nich umieszczane zaopatrzone są w metadane umożliwiające ich identyfikację

i lokalizację oraz ułatwiające odszukanie (Woźniak-Kasperek, 2009). Biblioteki cyfrowe dają

użytkownikom dostęp do takich materiałów, których nigdy nie dostaliby, gdyby ich nie

przeniesiono do Sieci i otwierają przed nimi szanse dotarcia do obiektów, nawet jeśli o nich nic nie

wiedzą (Bednarek-Michalska, 2005).

Jednym z rodzajów dokumentów, do tej pory trudno dostępnych i mało znanych jest

ikonografia. W większości bibliotek, które oprócz podstawowego księgozbioru gromadzą bardzo

różnorodny materiał, zabytkowy i współczesny, prawie wszystkie obiekty o charakterze wizualnym

funkcjonują jako dokumenty ikonograficzne. Dokumenty te tworzą zespoły, mniej liczne grupy lub

występują jako pojedyncze przykłady. Należą do nich zarówno oryginalne dzieła sztuki (ryciny,

olejne i temperowe obrazy, rysunki artystyczne i architektoniczne, płyty graficzne, klocki

drzeworytnicze, miniatury, fotografie autorskie), jak i pocztówki, reprodukcje, ilustrowane wycinki

prasowe, dokumentacja fotograficzna i inne (Talbierska, 2009).

Dokumenty te obecne były w zbiorach bibliotecznych od zawsze jako jeden z najbardziej

atrakcyjnych składników kolekcji. Niektóre z polskich bibliotecznych kolekcji ikonograficznych

mają szczególne walory artystyczne i historyczne, inne przede wszystkim charakter

dokumentacyjny (Klenczon, 2012).

Digitalizacja zbiorów ikonograficznych, niezależnie od ich zasobów i specyfiki, jest

pożyteczna. Pełni ona kilka funkcji: dokumentacji i ochrony obiektów oryginalnych oraz informacji

o tych obiektach. Jest zagadnieniem ściśle łączącym się z udostępnianiem (Talbierska, 2009).

11

Aby umieszczone w bibliotekach cyfrowych dokumenty mogły być wykorzystywane przez

użytkowników należy zadbać o funkcjonalność i dostępność takich serwisów.

Funkcjonalność to funkcje, opcje, możliwości biblioteki cyfrowej, pozwalające na

efektywne odnajdywanie informacji. Dostępność to łatwość korzystania. Dostępność serwisu

internetowego wiąże się z jego postrzeganiem, rozumieniem i możliwością przeglądania przez

użytkownika. Funkcjonalna i dostępna biblioteka to taka, z której użytkownik jest w stanie

efektywnie korzystać. W przypadku biblioteki cyfrowej funkcjonalności biblioteki wpływające na

jej dostępność, czyli łatwość korzystania związane są między innymi z: organizacją informacji,

etykietowaniem, nawigacją, mechanizmami i narzędziami wspomagającymi wyszukiwanie,

wyglądem serwisu, rozmieszczeniem elementów (Woźniak-Kasperek, 2009).

Duży wpływ na łatwość odnajdywania informacji ma więc sposób organizacji zasobów

danej biblioteki. Pozwala on na zorientowanie się jakie materiały są w niej dostępne.

Do budowy polskich bibliotek cyfrowych wykorzystane zostało oprogramowanie dLibra.

System ten pozwala na przechowywanie obiektów cyfrowych w dowolnym formacie, a każdy z

przechowywanych obiektów opisany może być za pomocą zdefiniowanego w ramach danego

repozytorium zestawu metadanych. Przechowywane obiekty mogą być udostępniane czytelnikom w

Internecie poprzez strony WWW (Wałek, 2009).

Strony bibliotek cyfrowych opartych na tym oprogramowaniu wyglądają bardzo podobnie.

Zawsze po lewej stronie umieszczony jest pasek nawigacji zawierający listę dostępnych w danej

bibliotece kolekcji. Kolekcje te służą do podziału zasobów na pewne logiczne całości; są one

definiowane przez administratorów i mogą mieć charakter przedmiotowy (np. dziedzictwo

kulturowe), podmiotowy (określona biblioteka) lub mieszany (Kolasa, 2007). Struktura kolekcji jest

hierarchiczna. Mogą być one podzielone na podkolekcje. Każdy obiekt może być przypisany do

jednej lub wielu kolekcji.

Dokumenty ikonograficzne dostępne w polskich bibliotekach cyfrowych zostały

zorganizowane w różny sposób, przypisane do różnych kolekcji. W części bibliotek zastosowano

podział formalny i na podstawie tego kryterium już na pierwszym stopniu podziału wyodrębniono

ikonografię (il. 1). Część bibliotek umieściła dokumenty tego rodzaju w innych kolekcjach.

Najczęściej są to zbiory o nazwach Dziedzictwo Kulturowe i Regionalia. Na kolejnym stopniu

podziału tych kolekcji wyodrębnione zostały podkolekcje, gdzie, stosując kryterium formalne,

wyróżniono dokumenty ikonograficzne. Część podkolekcji podzielona została także na bardziej

szczegółowe kategorie, precyzujące charakter dokumentów w nich się znajdujących.

12

Il. 1. Przykład kolekcji ikonograficznych widocznych na stronie głównej biblioteki.Na ilustracji: strona główna Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra

13

Część bibliotek, które zastosowały podział formalny ograniczyła się do wyodrębnienia

tylko jednego zbioru obejmującego wszystkie dokumenty ikonograficzne. Takie rozwiązanie

wybrała Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej. Dokumenty ikonograficzne znajdują się tu

w kolekcji Ikonografia. Kolekcja ta prezentuje fotografie, grafiki, pocztówki oraz inne dokumenty

ikonograficzne ze zbiorów tej instytucji (Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej -

Ikonografia, 2015).

Podobnie postąpiono w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, gdzie wyodrębnionych zostało 5

kolekcji głównych: Grafiki, Malarstwo, Plakaty i afisze, Pocztówki, Zdjęcia (Bałtycka Biblioteka

Cyfrowa, 2015).

Niektóre biblioteki, wyróżniając w swoich zbiorach dokumenty ikonograficzne, dzieliły te

kolekcje na mniejsze, bardziej sprecyzowane zbiory (il. 2).

Il. 2. W Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, zbiory ikonograficzne pogrupowane zostały w kilku podkolekcjach podlegających głównej kolekcji Czytelnie, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=169

14

Biblioteka Cyfrowy Dolny Śląsk dokumenty ikonograficzne umieściła w dwóch

kolekcjach: Ikonografia oraz Pocztówki. Kolekcje te podzielone zostały na podkolekcje. W kolekcji

Ikonografia wyróżniono trzy zbiory: Grafika, Fotografia, Malarstwo. W zbiorach Grafika i

Fotografia wyodrębniono autorów poszczególnych obiektów. W kolekcji Pocztówki wyróżniono z

kolei miejscowości, przedstawione na poszczególnych obiektach (Cyfrowy Dolny Śląsk -

Ikonografia, 2015).

Podobnie postąpiono w Inowrocławskiej Bibliotece Cyfrowej. Z kolekcji Pocztówki

wydzielono tu dwa zbiory grupujące obiekty dotyczące wybranych miejscowości (Inowrocławska

Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki, 2015).

W kolekcji Pocztówki Opolskiej Biblioteki Cyfrowej także wyróżniono dwa zbiory. Jeden

obejmuje pocztówki świąteczne, a drugi kresowe (Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki, 2015).

W Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego w kolekcji Ikonografia wyodrębniono

zbiór obejmujący prace jednego z artystów (Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego -

Ikonografia, 2015).

Ikonografię znaleźć można także w utworzonej w Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej kolekcji

Dokumenty Życia Społecznego. Zawiera ona: ekslibrisy, pocztówki, plakaty, fotografie

przedstawiające wydarzenia z różnych dziedzin życia lokalnego. Wymienione typy dokumentów nie

zostały jednak pogrupowane w oddzielnych zbiorach (Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Dokumenty

życia społecznego, 2015).

Trochę inne rozwiązanie zostało zastosowane przez Jagiellońską Bibliotekę Cyfrową.

Zbiory ikonograficzne nie są tu widoczne od razu na liście kolekcji głównych. Zostały one

umieszczone w kolekcji Czytelnie. Kolekcja ta odzwierciedla podział formalny dokumentów.

Nazwy kolekcji i podkolekcji nawiązują do czytelni i gabinetów funkcjonujących w Bibliotece

Jagiellońskiej. Zbiory ikonograficzne dzielą się na następujące węższe zbiory: Malarstwo,

Malarstwo miniaturowe, Rysunki, Grafiki, Fotografie, Albumy, Ekslibrisy, Pocztówki (Jagiellońska

Biblioteka Cyfrowa - Zbiory ikonograficzne, 2015).

Podobne rozwiązanie zostało wprowadzone w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. Jedną z

kolekcji głównych nazwaną Podział formalny podzielono na mniejsze, wyróżnione na podstawie

kryterium formalnego; wśród nich znajduje się też podkolekcja Ikonografia (Mazowiecka

Biblioteka Cyfrowa - Ikonografia, 2015).

W bibliotece Cyfrowa Ziemia Sieradzka zastosowano również podział formalny kolekcji.

Dokumenty ikonograficzne umieszczono tu w jednej z wyróżnionych w kolekcji Dokumenty Życia

Społecznego podkolekcji, nazwanej Fotografie (Cyfrowa Ziemia Sieradzka - Fotografie, 2015).

15

W kolekcji Dokumenty Życia Społecznego Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego

wyróżniono z kolei podkolekcję Polska szkoła plakatu w latach 1947-1989 (Biblioteka Cyfrowa

Uniwersytetu Łódzkiego - Polska szkoła plakatu w latach 1947-1989, 2015).

W wielu bibliotekach dokumenty ikonograficzne umieszczone zostały w kolekcjach

nazwanych Dziedzictwo kulturowe. W ramach tych kolekcji część bibliotek wyróżniała jedną,

ogólną kategorię zbiorów ikonograficznych (il. 3); inne wprowadzały bardziej szczegółowy podział

(il. 4).

Il. 3. Przykład zawierającego ikonografię zbioru wyróżnionego z kolekcji Dziedzictwo kulturowe. Na ilustracji: kolekcja Zbiory graficzne Biblioteki Cyfrowej KUL, http://dlibra.kul.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=48

16

Il. 4. Przykład kilku kolekcji wyodrębnionych z kolekcji Dziedzictwo kulturowe. Na ilustracji: kolekcja Pocztówki e-biblioteki UW. Na liście kolekcji widoczna również kolekcja Grafika i rysunki,http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=26

17

Biblioteką, która wyróżniła w ramach kolekcji Dziedzictwo kulturowe jeden zbiór

zawierający ikonografię jest Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w

Lublinie. Do kolekcji Dziedzictwo kulturowe wprowadzane są tu kopie najcenniejszych zbiorów

przechowywanych w tej bibliotece, jak: rękopisy, inkunabuły, starodruki, zbiory graficzne, zbiory

kartograficzne, zbiory muzyczne. Ikonografia znajduje się w jednej z podkolekcji nazwanej Zbiory

ikonograficzne (Biblioteka Cyfrowa UMCS - zbiory ikonograficzne, 2015).

Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Pomerania” w swojej kolekcji dziedzictwa

kulturowego umieszcza zbiory, które tematycznie nie dotyczą regionu, zarówno historyczne, jak i

współczesne. Dokumenty ikonograficzne znajdują się w wyodrębnionej podkolekcji o tej nazwie

(ZBC Pomerania - Dokumenty ikonograficzne, 2015).

Biblioteka Cyfrowa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w kolekcji Dziedzictwo

Kulturowe wyodrębniła podkolekcję Zbiory Specjalne, którą podzieliła na kilka mniejszych

zbiorów. Jeden z nich, nazwany Zbiory Graficzne zawiera dokumenty ikonograficzne, m. in.

cyfrowe kopie albumów z grafiką oryginalną i reprodukcjami od XVI do XX wieku. (Biblioteka

Cyfrowa KUL - Zbiory graficzne, 2015).

Kolekcję Dziedzictwo Kulturowe utworzono również w Podkarpackiej Bibliotece

Cyfrowej. Zawiera ona kopie wybranych, cennych zbiorów bibliotecznych, między innymi

starodruków, rękopisów, książek i czasopism wydanych przed 1945 rokiem, kartografii, a także

zbiorów ikonograficznych. Znalazły się one w jednej z wyróżnionych podkolekcji nazwanej

Grafika. Zbiór ten zawiera między innymi cyfrowe kopie dzieł J. Matejki, J. Kossaka, A. Grottgera,

bogatą kolekcję pocztówek oraz wybór ikonografii z widokami miejscowości Podkarpacia

(Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Grafika, 2015).

Kolekcja Dziedzictwo kulturowe Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej obejmuje cyfrowe kopie

cennych zabytków piśmiennictwa: rękopisy, inkunabuły, stare druki, czasopisma, dokumenty życia

społecznego, nuty. Ikonografia umieszczona jest tu w podkolekcji Fotografie (Pomorska Biblioteka

Cyfrowa - Fotografie, 2015).

Jedną podkolekcję zawierającą dokumenty ikonograficzne wyodrębniono także w

kolekcjach Dziedzictwo kulturowe Biblioteki Cyfrowej WBP w Lublinie (Biblioteka Cyfrowa WBP

w Lublinie - Pocztówki, 2015) oraz w Opolskiej Bibliotece Cyfrowej (Opolska Biblioteka Cyfrowa

- Grafiki, 2015).

Część bibliotek zastosowała w ramach kolekcji dziedzictwa kulturowego bardziej

szczegółowe podziały. Na takie rozwiązanie zdecydowała się Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa.

Kolekcja Dziedzictwo kulturowe tej biblioteki obejmuje zarówno cenne zabytki kultury

piśmienniczej (rękopisy, starodruki, dokumenty życia społecznego, zbiory kartograficzne), jak i

18

kolekcje dzieł sztuki (malarstwo, grafikę, rysunek, fotografię artystyczną, ekslibrisy, plakaty).

Kolekcja podzielona została na wiele mniejszych zbiorów. Dokumenty ikonograficzne umieszczono

w podkolekcjach: Fotografia artystyczna, Grafika (gdzie dodatkowo wyodrębniono zbiór Grafika

współczesna polska), Malarstwo (zawierająca podzbiór Malarstwo współczesne polskie), Plakaty,

Rysunek (z podkolekcją Rysunek współczesny polski) (Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa -

Dziedzictwo kulturowe, 2015).

Podobnie postąpiono w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej. Kolekcja Dziedzictwo kulturowe tej

biblioteki prezentuje cyfrowe kopie najciekawszych i najcenniejszych zabytków piśmiennictwa

przechowywanych na terenie historycznego Śląska oraz województwa śląskiego. Można w niej

znaleźć stare druki, rękopisy, ulotki, zbiory ikonograficzne (grafiki, fotografie, pocztówki),

kartograficzne, muzyczne, a także wydane od początku XIX wieku książki. Ikonografia

umieszczona została w trzech podkolekcjach tego zbioru nazwanych: Grafika, Fotografia,

Pocztówki (Śląska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe, 2015).

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa w swojej kolekcji dziedzictwa kulturowego

umieściła kopie najcenniejszych zabytków piśmiennictwa przechowywanych w zbiorach bibliotek

Torunia i Bydgoszczy: inkunabułów, starodruków, rękopisów, zbiorów kartograficznych,

ikonograficznych, emigracyjnych oraz dokumentów życia społecznego. Dokumenty ikonograficzne

znalazły się tu w dwóch podkolekcjach: Ikonografia oraz Grafika polska do 1945 roku (Kujawsko-

Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe, 2015).

Kolejną biblioteką, która wyodrębniła kolekcję główną tego rodzaju jest E-biblioteka

Uniwersytetu Warszawskiego. Kolekcja ta zawiera cyfrowe kopie najcenniejszych zabytków

piśmiennictwa przechowywanych w zbiorach BUW: rękopisów, inkunabułów, starych druków,

książek, zbiorów kartograficznych. Ikonografia znajduje się w podkolekcji Grafika i rysunki oraz

Dokumenty Życia Społecznego, gdzie wyróżniona została kategoria Pocztówki (e-biblioteka

Uniwersytetu Warszawskiego - Dziedzictwo kulturowe, 2015).

Także Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego część swoich zasobów umieściła

w kolekcji Dziedzictwo kulturowe. Obejmuje ona cyfrowe kopie cennych zabytków piśmiennictwa

przechowywanych w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, w tym: rękopisów,

inkunabułów, starych druków, książek, czasopism, dokumentów życia społecznego, zbiorów

kartograficznych, zbiorów muzycznych, zbiorów graficznych (Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu

Wrocławskiego - Dziedzictwo kulturowe, 2015). Dokumenty ikonograficzne umieszczone zostały

w podkolekcji Zbiory Graficzne, która podzielona została na następujące kategorie:Widoki Śląska

(podział na Wrocław i Pozostałe), Fotografia (wyróżniono tu podkategorię Diapozytywy i negatywy

szklane), Grafika, Pocztówki, Malarstwo i rysunek, Portrety. Zasób podkolekcji Zbiory graficzne

19

obejmuje cyfrowe kopie rycin, rysunków, ekslibrisów, fotografii i kart pocztowych z okresu od XV

wieku po wiek XXI, o różnorodnej tematyce. Przeważają w nim portrety i ikonografia Śląska

(Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Zbiory Graficzne, 2015).

Kolejną kolekcją, w ramach której biblioteki cyfrowe często umieszczają dokumenty

ikonograficzne jest zbiór o nazwie Regionalia. Niektóre biblioteki dla zbiorów ikonograficznych

przeznaczają w tych regionalnych kolekcjach jedną dużą podkolekcję (il. 5).

Il. 5. Przykład podkolekcji ikonografii, podlegającej kolekcji grupującej materiały dotyczące regionu. Na ilustracji: Kolekcja Ikonografia Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej, http://pbc.biaman.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=47

20

Bialska Biblioteka Cyfrowa wyodrębniła w ramach kolekcji Regionalia podkolekcję

Ikonografia i tam umieściła dokumenty ikonograficzne (Bialska Biblioteka Cyfrowa - Ikonografia,

2015). Podobnie postąpiono w Bibliotece Cyfrowej – Regionalia Ziemi Łódzkiej, gdzie utworzono

kolekcję Materiały regionalne, a dokumenty ikonograficzne umieszczono w podkolekcji

Ikonografia (Biblioteka Cyfrowa - Regionalia Ziemi Łódzkiej - Ikonografia, 2015). Taki sam

podział wprowadzono w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej, podkolekcja Ikonografia jest tutaj częścią

kolekcji Materiały regionalne (Podlaska Biblioteka Cyfrowa - ikonografia, 2015).

Inne biblioteki wprowadziły bardziej szczegółowy podział swoich kolekcji o charakterze

regionalnym (il. 6).

Il. 6. Przykład wyróżnienia w kolekcji Regionalia kilku zbiorów grupujących poszczególne rodzaje ikonografii. Na ilustracji: kolekcja Sztuka szkoły toruńskiej po 1945 r. Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej. Widoczne również podkolekcje: Fotografie, Pocztówki, Grafiki i inne, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=51

21

W kolekcjach tych wyodrębniane są zbiory grupujące określony typ ikonografii. Postąpiono tak w

Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej. Utworzono tu podporządkowany kolekcji Regionalia zbiór o

nazwie Pocztówki (Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki, 2015). Podobnie w Opolskiej

Bibliotece Cyfrowej, gdzie wydzielono podkolekcję Pocztówki regionalne (Opolska Biblioteka

Cyfrowa - Pocztówki regionalne, 2015) oraz w Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej, gdzie w kolekcji

Materiały regionalne utworzono zbiór Grafika Elbląska (Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Grafika

Elbląska, 2015).

Więcej podkolekcji wyodrębniono z kolekcji Regionalia Zielonogórskiej Biblioteki

Cyfrowej. Zbiór ten obejmuje materiały dotyczące Zielonej Góry i Ziemi Lubuskiej. Prezentowane

są tu wydawnictwa współczesne oraz archiwalne (kroniki, statuty, przywileje, dokumenty życia

społecznego, ikonografia, kartografia), a także twórczość artystów lubuskich. W kolekcji tej

wyróżniono cztery podkolekcje, w których znalazły się dokumenty ikonograficzne. Są to: Grafika

lubuska, Malarstwo lubuskie, Rysunek lubuski oraz Pocztówki (Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa -

Regionalia, 2015).

Kolekcja Regionalia Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej obejmuje cyfrowe wersje książek

i czasopism, a także rękopisów, dokumentów życia społecznego, zbiorów ikonograficznych i

kartograficznych dotyczących województwa podkarpackiego (Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa -

Regionalia, 2015). Zbiory ikonograficzne umieszczone zostały w dwóch podkolekcjach: Pocztówki

oraz Fotografie. Zbiór Pocztówki zawiera ponad 400, w większości przedwojennych pocztówek z

widokami miast południowo-wschodniej Polski (Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki,

2015). Zbiór Fotografie liczy ponad 200 obiektów. Są to głównie zdjęcia należące do serii „Kronika

Rzeszowska” (Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Fotografie, 2015).

Kolekcja Regionalia Chełmskiej Biblioteki Cyfrowej zawiera cyfrowe wersje książek,

czasopism, dokumentów życia społecznego, zbiorów ikonograficznych oraz kartograficznych

dotyczących Ziemi Chełmskiej. Najstarsze materiały pochodzą z XVIII wieku. Dokumenty

ikonograficzne znajdują się w podkolekcji Dokumenty Życia Społecznego (zawierającej materiały

prezentujące różne przejawy życia społeczno-kulturalnego), w wyróżnionych zbiorach Ekslibrisy i

Pocztówki (Chełmska Biblioteka Cyfrowa - Regionalia, 2015).

Takie regionalne doprecyzowanie kolekcji wprowadzone zostało także przez Kujawsko-

Pomorską Bibliotekę Cyfrową. Kolekcja Regionalia tej biblioteki zawiera cyfrowe wersje książek,

dokumentów życia społecznego oraz zbiorów ikonograficznych, kartograficznych i muzycznych

dotyczących Kujaw, Pomorza i Ziemi Dobrzyńskiej. Została ona podzielona na trzy podkolekcje:

Cuiaviana i Pomeranica, Vilniana, Baltica. Dokumenty ikonograficzne zawierają podkolekcje

Cuiaviana i Pomeranica oraz Vilniana. W podkolekcji Cuiaviana i Pomeranica są to zbiory

22

nazwane: Fotografie, Sztuka szkoły toruńskiej po 1945 r., Pocztówki, Grafiki i inne. W podkolekcji

Vilniana ikonografię zawierają trzy zbiory: Fotografie, Grafika oraz Sztuka (Kujawsko-Pomorska

Biblioteka Cyfrowa - Regionalia, 2015).

Materiały o charakterze regionalnym wyróżniła w jednej ze swoich kolekcji głównych

także Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa „Pomerania”. Dokumenty te znajdują się tu w

kolekcji Pomeranika. Zawiera ona dokumenty historyczne (rękopisy, stare druki, kartografia,

ikonografia, czasopisma) oraz współczesne dotyczące regionu: książki, czasopisma regionalne,

dokumenty życia społecznego. Ikonografia znajduje się w podkolekcji Dokumenty ikonograficzne

(ZBC Pomerania - Pomeranika, 2015).

Także w Bibliotece Cyfrowej WBP w Lublinie utworzono kolekcję grupującą materiały

dotyczące regionu. W kolekcji tej, nazwanej Lubliniana, wyodrębniono dwie podkolekcje

zawierające ikonografię: Fotografie i Pocztówki (Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Lubliniana,

2015).

Dokumenty ikonograficzne grupowane są także w podkolekcjach podlegających

kolekcjom tematycznym. Utworzony w Radomskiej Bibliotece Cyfrowej zbiór Kolekcje tematyczne

podzielono na kilka mniejszych zespołów, w jednym z nich umieszczono fotografie (Radomska

Biblioteka Cyfrowa - Fotografie, 2015).

Podkolekcje zawierające poszczególne rodzaje ikonografii wyodrębnione zostały także w

kolekcji Teatr Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej. Powstały zbiory grupujące afisze i plakaty

współczesne, afisze i plakaty zabytkowe oraz fotografie (Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Teatr,

2015).

W inny sposób poszczególne typy dokumentów są wyodrębniane i prezentowane w

Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona (Polona, 2015). Biblioteka ta chociaż też oparta na dLibrze,

różni się od pozostałych interfejsem, opcjami wyświetlania i wyszukiwania obiektów.

Zdecydowano się tu na połączenie platformy dLibra z działającym w Bibliotece

Narodowej Systemem Zbiorów Zdigitalizowanych. Oprogramowanie dLibra wspomaga

zarządzanie biblioteką cyfrową, umożliwia współpracę z innymi bibliotekami cyfrowymi na

płaszczyźnie wzajemnego przeszukiwania zasobów oraz stosowania wspólnych protokołów dostępu

do informacji. Z kolei System Zbiorów Zdigitalizowanych wykorzystywany jest do prezentacji

obiektów cyfrowych w formacie JPEG, czytelnego przez wszystkie systemy komputerowe. System

ten umożliwia tworzenie intuicyjnej nawigacji po publikacjach (Potęga, 2012).

Strona główna Polony wygląda inaczej niż strony pozostałych bibliotek. Na jej stronie

głównej codziennie prezentowane są najciekawsze i najcenniejsze obiekty ze zbiorów biblioteki.

Wybór wyodrębnionej na górze strony kategorii Biblioteka powoduje przejście do kolejnej strony o

23

podobnym wyglądzie. Tu też widoczne są najciekawsze obiekty. Na stronie tej znajdują się dwie

zakładki do wyboru: Obiekty i Kolekcje. Podział ten odpowiada organizacji zbiorów tej biblioteki,

które porządkowane są według dwóch podstawowych kryteriów: podziału formalnego oraz

tematycznego. Ma to ułatwić użytkownikom orientację w zasobach oraz zwrócić ich uwagę na

ciekawsze obiekty. Każdy obiekt musi być przyporządkowany do odpowiedniej, jednej kolekcji

formalnej, ale może przynależeć do wielu kolekcji tematycznych (Potęga, 2012).

Po wyborze zakładki Obiekty widoczne stają się wyróżnione pod względem formalnym

rodzaje dokumentów. Podział ten odzwierciedla kategoryzację zbiorów powszechnie stosowaną w

bibliotekach. Wyróżnione zostały: książki, czasopisma, rękopisy, mapy i atlasy, druki ulotne,

fotografie, grafika i rysunki, pocztówki, nuty. Kategorie te umieszczone zostały na górze strony.

Wybór jednej z nich powoduje wyświetlenie się wszystkich dokumentów danego typu. Znajdująca

się po lewej stronie rozwijana lista gatunków pozwala na zapoznanie się z bardziej szczegółowymi

informacjami dotyczącymi zamieszczonych w danym zasobie obiektów. Wybór wymienionych tu

kategorii powoduje wyświetlenie odpowiadających im dokumentów (il. 7).

Il. 7. Strona prezentująca fotografie udostępniane w CBN Polona. Na górze strony widoczny pasek pozwalający na wybór wyświetlanego rodzaju dokumentów. Po lewej stronie lista pozwalająca na zawężenie wyników według kryterium gatunku, http://polona.pl/search/

24

Dokumenty ikonograficzne znajdują się także w wielu kolekcjach tematycznych

utworzonych w CBN Polona. Widoczne stają się one po wyborze umieszczonej na stronie głównej

biblioteki zakładki Kolekcje. Wybór określonej kolekcji powoduje przejście na stronę prezentującą

przypisane do niej dokumenty. Na zamieszczonym w jej górnej części pasku kategorii formalnych

zaznaczone zostają rodzaje dokumentów znajdujące się w danym zbiorze. Wybór jednej z kategorii

powoduje wyświetlenie się określonego typu dokumentów przypisanych do oglądanej kolekcji.

Odnalezienie w zasobach Polony dokumentów ikonograficznych jest dosyć proste. Pasek

kategorii formalnych umieszczany w górnej części stron prezentujących udostępniane obiekty

pozwala na szybkie zorientowanie się w zawartości danego zbioru i wyświetlenie tylko wybranego

rodzaju dokumentów.

Porównując sposoby zorganizowania zbiorów ikonograficznych w pozostałych

bibliotekach można stwierdzić, które rozwiązanie ułatwia dotarcie do tego typu obiektów.

Najbardziej widoczne są one w przypadku zastosowania podziału formalnego już na etapie

wyodrębniania kolekcji głównych. Także wyróżnienie tego typu obiektów w kolekcjach takich jak

Regionalia czy Dziedzictwo Kulturowe umożliwia dość szybkie odnalezienie ich w zasobach.

Pomocnym rozwiązaniem jest również wyodrębnianie z kolekcji czy podkolekcji ikonografii

mniejszych zbiorów grupujących poszczególne jej rodzaje.

Udostępniane w bibliotekach cyfrowych dokumenty powinny być zawsze tak

zorganizowane, aby ich poszczególne rodzaje były widoczne i łatwo dostępne dla użytkownika.

25

Tabela 1. Rodzaje wyodrębnianych w poszczególnych bibliotekach cyfrowych kolekcji zawierających ikonografię

Kolekcje ikonografii widoczne na stronie głównej

Kolekcje, w których wyodrębniono podkolekcje grupujące dokumenty ikonograficzne

Kolekcje i podkolekcje ikonografii grupujące jej poszczególne rodzaje

Kolekcje i podkolekcje ikonografii podzielone na mniejsze zbiory

Czytelnie Dokumenty Życia Społecznego

Dziedzictwo kulturowe

Podział formalny

Regionalia/Materiały regionalne

Kolekcje tematyczne

BBC X X X

BC KUL X X

BC PW X

BC UŁ X X X X

BC UMCS X

BC UWr X X X

BC WBP X X X

BC-RZŁ X

Bial BC X

CBN Polona

X X X X

CDŚ X X X

ChBC X X

CZS X X

EBC X X X X

ebUW X X

IBC X X X

JBC X X X

KPBC X X X

Kolekcje ikonografii widoczne na stronie głównej

Kolekcje, w których wyodrębniono podkolekcje grupujące dokumenty ikonograficzne

Kolekcje i podkolekcje ikonografii grupujące jej poszczególne rodzaje

Kolekcje i podkolekcje ikonografii podzielone na mniejsze zbiory

Czytelnie Dokumenty Życia Społecznego

Dziedzictwo kulturowe

Podział formalny

Regionalia/Materiały regionalne

Kolekcje tematyczne

MBC X

OBC X X X X X

PBC X X X

Podl BC X

Pom BC X X X X

RBC X X

ŚBC X X

ZBC Pom X X

ZBC X X X X

X – rozwiązanie jest stosowane w danej bibliotece cyfrowej

Rozdział 2.

Opis rzeczowy a możliwości wyszukiwania dokumentów ikonograficznych w

bibliotekach cyfrowych

Elementem wpływającym istotnie na jakość kolekcji cyfrowej jest opis obiektów,

zazwyczaj metadanymi według określonego standardu. Ma to znaczenie dla użytkownika przy

wyszukiwaniu, a następnie rozpoznaniu cech obiektów (zakresu, formatu, dostępności, własności)

(Derfert-Wolf, 2011).

Ze względu na specyficzne cechy (brak przeszukiwalnych danych tekstowych) dokumenty

ikonograficzne mogą być dla użytkownika trudne do odnalezienia. Jest ono bowiem warunkowane

wyłącznie dobrym i szczegółowym opisem (Derfert-Wolf, 2011). Szczególnie ważne w tym

przypadku staje się więc staranne opracowanie rzeczowe, które rozszerza dostęp do informacji o

poszczególnych dokumentach (Kucharska i in., 2009). Informacje zwarte w opisie nadają

znaczenie, którego nie posiada sam obraz, co ułatwia wyszukiwanie i interpretowanie obiektów

ikonograficznych (Miller, Wornbard, 2009). Opis stanowi dla nich także rzeczowy punkt dostępu

(Rygiel, 2012).

Dobre opracowanie rzeczowe dokumentów ikonograficznych jest bardzo trudne. Polega na

przetworzeniu informacji zawartych w warstwie obrazowej wydobytych z dokumentu i ich

interpretacji przez katalogującego. W przypadku braku danych lub ich niekompletności zbiory

ikonograficzne opisywane są dzięki dodatkowej puli informacji, pochodzącej spoza obiektu.

Podawane są również informacje dotyczące techniki wykonania danego obiektu. Zamiast

wykonywania dokładnego opisu przedstawienia, wybiera się odpowiednie terminy i słowa

kluczowe pochodzące z zasobów kontrolowanego lub niekontrolowanego słownictwa i umieszcza

się je w odpowiednich polach opisu (Rygiel, 2012).

W stosowanym w bibliotekach cyfrowych schemacie Dublin Core (w wielu z nich

częściowo zmodyfikowanym) opisowi rzeczowemu odpowiada pole Subject (Temat). Pole to

nazywane jest różnie w poszczególnych bibliotekach. Najczęściej stosowana jest nazwa Temat i

słowa kluczowe, pojawiają się też inne (Hasło przedmiotowe, Hasło przedmiotowe KABA, Hasła

przedmiotowe, Słowa kluczowe, Temat).

Schemat Dublin Core pozwala na umieszczanie w polu Temat słownictwa różnego

pochodzenia, zaleca jednak stosowanie słownictwa kontrolowanego. Stosowane są więc hasła JHP

29

KABA, JHP BN, słowa kluczowe, a także tagi dodawane przez użytkowników. Często w jednej

bibliotece stosuje się w opisie zarówno hasła przedmiotowe, jak i słowa kluczowe (Rygiel, 2012).

Aby sprawdzić w jaki sposób opracowywane rzeczowo są dokumenty ikonograficzne

udostępniane przez biblioteki cyfrowe przeanalizowane zostały opisy wybranych obiektów z każdej

opisywanej wcześniej kolekcji. Pozwoliło to na wyodrębnienie kilku kategorii haseł i fraz, które

najczęściej umieszczane są w polu Temat.

Przy tworzeniu opisu rzeczowego dokumentu często brane są pod uwagę jego cechy

formalne. Dlatego też słowa określające typ obiektu, dziedzinę sztuki, krąg kulturowy czy technikę

wykonania można znaleźć w opisach wielu obiektów ikonograficznych. Przykłady takich określeń

zaprezentowano na poniższych ilustracjach (il. 8-10).

Il. 8. Przykład opisu zawierającego zarówno ogólne (dokument ikonograficzny), jak i dokładniejsze określenie typu obiektu (fotografie). Nie zachowana została tu spójność formy zapisu (jedno określenie w liczbie pojedynczej, drugie w liczbie mnogiej). Na ilustracji: opis obiektu w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, http://pbc.gda.pl/dlibra/doccontent?id=30601&from=FBC

30

Il. 9. Przykład określenia precyzującego pochodzenie (miejsce i czas) wykonania, zapisanego w formie kilkuwyrazowej frazy. Na ilustracji: opis obiektu w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=4578&from=FBC

Il.. 10. Opis zawierający kilka określeń dotyczących dziedziny sztuki i jej pochodzenia (grafika, grafika niemiecka) oraz techniki wykonania (drzeworyt, drzeworyt sztorcowy). W formie dopowiedzenia zapisano czas wykonania obiektu (19 w). Na ilustracji: opis obiektu w Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=6210&from=FBC

31

Wiele obiektów zostało opisanych za pomocą wyrażeń odnoszących się do rodzaju

przedstawienia (il. 11-13).

Il. 11. Przykład wyrażenia opisującego rodzaj przedstawienia. Na ilustracji: opis obiektu w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=163685&from=FBC

32

Il. 12. Przykład hasła zapisanego przy użyciu JHP BN. Określnik geograficzny po temacie Portrety oznacza narodowość portretowanego, a chronologiczny czas jego życia.Na ilustracji: opis obiektu w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/doccontent?id=3693&from=FBC

33

Il. 13. Przykład określenia typu przedstawienia w formie jednego słowa (panorama), towarzyszą mu wyrażenia opisujące miejsca przedstawione na fotografii. Na ilustracji: opis obiektu w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/doccontent?id=28869&from=FBC

34

W opisach dokumentów ikonograficznych znajdują się również hasła dotyczące dziedziny,

do której odnosi się czy należy dany obiekt (il. 14-16).

Il. 14. Przykład określenia obszaru badań nauki, do którego odnosi się treść przedstawienia. Na ilustracji: Opis obiektu w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=24551&from=FBC

Il. 15. Przykład zastosowania wielu haseł JHP BN dotyczących zarówno dyscypliny naukowej (etnografia), jak i obszaru jej badań (budownictwo, kultura materialna). Na ilustracji: opis obiektu w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/docmetadata?id=42730&from=publication

35

Il. 16. Przykład ogólnej nazwy nauki, występującej jako samodzielne hasło, bez towarzyszących mu określeń precyzujących treść przedstawienia. Na ilustracji: opis obiektu w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=580&from=FBC

36

W opisach występują również słowa i wyrażenia dotyczące osób, miejsc oraz obiektów

przedstawionych na poszczególnych obrazach.

Wśród nazw osobowych wprowadzanych do atrybutu Temat wyróżnić można te odnoszące

się do autora obiektu (il. 17), nazwy przedstawionych osób (il. 18) oraz nazwy osób związanych z

treścią danego przedstawienia (il. 18, 19). Występują też wyrażenia opisujące kategorie

przedstawionych osób (il. 18).

Il. 17. Przykład informacji o autorze powtórzonej w polu przeznaczonym na słowa kluczowe. Nazwie osobowej towarzyszy określnik twórczość. Na ilustracji: opis obiektu w Bialskiej Bibliotece Cyfrowej, http://www.bbc.mbp.org.pl/dlibra/doccontent?id=8826&from=FBC

37

Il. 18. Opis zawierający nazwy osoby przedstawionej (Nina Andrycz), reżysera (Roman Zawistowski) i scenografa (Otto Axer) spektaklu, z którego pochodzi fotografia oraz autora sztuki (Juliusz Słowacki). Zamieszczono również wyrażenie opisujące kategorię osób, obejmującą osobę przedstawioną (Aktorzy polscy).Na ilustracji: opis obiektu w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona, http://polona.pl/item/1048979/0/

38

Il. 19. Przykład umieszczenia nazwy osobowej w dwóch polach (jako hasło przedmiotowe KABA i słowo kluczowe). Nazwa dotyczy właściciela kolekcji, z której pochodzi obiekt.Na ilustracji: opis obiektu w e-bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=126

39

Często spotykane w opisach obiektów ikonograficznych są nazwy geograficzne,

podawane są nazwy krajów, miast, ulic. Nazwom geograficznym towarzyszą zwykle pełne nazwy

przedstawionych obiektów, opisujące je nazwy pospolite lub określenia związane z prezentowaną

architekturą (il. 20-22).

Il. 20. Przykład pola Temat zawierającego nazwy państwa, pasma górskiego, szczytu i schroniska, a także ogólną kategorię przedstawionego obiektu (schroniska górskie). Na ilustracji: opis obiektu w bibliotece Cyfrowy Dolny Śląsk, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/doccontent?id=1938&from=FBC

40

Il. 21. Opis zawierający wiele określeń szczegółowo opisujących przedstawione obiekty.Przykład opisu obiektu w Zachodniopomorskiej Bibliotece Cyfrowej „Pomerania”, w którym wprowadzono nazwy miasta, ulic i poszczególnych obiektów, http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/doccontent?id=31050&from=FBC

41

Il. 22. Przykład opisu, w którym nazwie miasta towarzyszą określenia dotyczące typów przedstawionej architektury i typów budynków. Na ilustracji: opis obiektu w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=1477&from=FBC

Nazwy pospolite przedstawionych obiektów występują też jako samodzielne hasła (il. 23-24).

Il. 23. Przykład opisu zawierającego określenia ubioru przedstawionych osób.Na ilustracji: opis obiektu w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/doccontent?id=64001&from=FBC

42

Il. 24. Opis zawierający określenie gatunku (psy) i obejmującej go szerokiej klasy (zwierzęta).Przykład opisu obiektu w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona, http://polona.pl/item/396794/0/

43

Pole Temat i słowa kluczowe to nie jedyne miejsce, gdzie umieszczone mogą być elementy

opisu rzeczowego. W wielu bibliotekach stosowane jest jeszcze dodatkowe pole Opis. Pole to może

mieć wartość dla użytkownika szczególnie jeśli zawiera dodatkowe (niepodane w polu Temat)

wyrażenia. Przykłady takich opisów zaprezentowano poniżej (il. 25-27).

Il. 25. Przykład pola Opis, zawierającego określenia precyzujące technikę wykonania.Na ilustracji: opis obiektu w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, http://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=24545&from=FBC

44

Il. 26. Pole Opis zawierać może wykaz obiektów znajdujących się wewnątrz albumu. Przykład opisu obiektu w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=5789&from=publication

Il. 27. W polu Opis umieszczać można informacje dotyczące przedstawionych osób. Przykład opisu obiektu w Chełmskiej Bibliotece Cyfrowej, http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/docmetadata?id=1405&dirds=1&tab=1

45

Dodatkowym miejscem pozwalającym na umieszczanie słów kluczowych jest pole Tagi

(lub Słowa kluczowe użytkowników). Przeglądając opisy dokumentów ikonograficznych znaleźć

można jednak nieliczne przykłady tagowania ich przez użytkowników. Niektórym obiektom

przypisano dodatkowo tylko jedno, dość ogólne określenie (il. 28), inne otagowano w sposób

bardziej szczegółowy (il. 29).

Il. 28. Opis obiektu w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=1029&from=FBC

46

Il. 29. Opis obiektu w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/doccontent?id=504&from=FBC

47

Kolejnym miejscem związanym z opisem rzeczowym, zwierającym istotne dla

wyszukującego informacje jest pole Typ zasobu. Umieszczane są w nim określenia dotyczące typu i

techniki wykonania obiektu (il. 30-31). Określenia tu wpisywane różnią się między sobą stopniem

szczegółowości. Zwykle są one powtórzeniem tych znajdujących się w innych polach opisu.

Il. 30. Przykład określenia bardzo ogólnego. Pole Typ zasobu jest w tym przypadku jedynym miejscem zawierającym informację o typie dokumentu.Na ilustracji: opis obiektu w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=279461&from=FBC

48

Il. 31. Przykład pola Typ zasobu zawierającego dwa określenia, z których jedno nie znajduje się w innych polach opisu.Na ilustracji: opis obiektu w Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=6368&from=FBC

Zaprezentowane przykłady pokazują, że słowa i wyrażenia służące do opisu rzeczowego

obiektów ikonograficznych mają bardzo zróżnicowaną formę. Także opisy różnią się między sobą.

Znaleźć można zarówno bardzo szczegółowo i starannie opracowane obiekty, jak również takie,

które są opisane przy użyciu jednego wyrażenia.

Nie ma wątpliwości, że zaopatrywanie opisu bibliograficznego w dużą liczbę słów

kluczowych jest potrzebne. Pozostaje pytanie, czy potrzebne jest kontrolowane słownictwo (Miller,

Wornbard, 2009). Z pewnością ustalenie konsekwentnych zasad opisu rzeczowego mogłoby

zapewnić spójność danych i ich uporządkowanie, co umożliwiłoby efektywne wyszukiwanie w

zasobach (Rygiel, 2012).

Wyszukiwanie według słów z opisu jest kolejnym (po przeglądaniu listy kolekcji)

sposobem na odnalezienie w zbiorach bibliotek cyfrowych dokumentów ikonograficznych.

Wyszukiwać można według wielu kryteriów. Jednak wydaje się, że w przypadku obiektów

ikonograficznych najbardziej przydatne dla wyszukującego użytkownika będą wyrażenia opisu

rzeczowego.

Narzędziem pozwalającym na przeszukanie zasobów wszystkich bibliotek cyfrowych

należących do Federacji Bibliotek Cyfrowych są wyszukiwarki umieszczone na jej stronie głównej

(Federacja Bibliotek Cyfrowych - Wyszukiwanie wg opisu, 2015). Umożliwiają one wyszukiwanie

proste i zaawansowane. Wyszukiwanie proste może zostać przeprowadzone w całym opisie

dokumentu. Można także wybrać pole, które ma zostać przeszukane, korzystając z rozwijanej listy

49

zawierającej 15 atrybutów Dublin Core (Tytuł, Twórca, Temat i słowa kluczowe, Opis, Wydawca,

Współtwórca, Data, Typ zasobu, Format, Identyfikator zasobu, Źródło, Język, Powiązania, Zakres,

Prawa) (il. 32).

Il. 32. Wyszukiwarka na stronie głównej Federacji Bibliotek Cyfrowych,http://fbc.pionier.net.pl/owoc

Il. 33. Formularz wyszukiwania zaawansowanego na stronie Federacji Bibliotek Cyfrowych, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/advanced-search

50

Wyszukiwanie zaawansowane umożliwia użytkownikowi budowanie złożonych zapytań z

wykorzystaniem operatorów logicznych oraz umożliwia wskazanie pól do przeszukania. Pozwala

również na ograniczenie wyników zapytania według daty dodania i modyfikacji publikacji (il. 33).

Każdej pozycji na liście wyników wyszukiwania towarzyszy ikonka oznaczająca typ obiektu (obraz

lub tekst). Otrzymane wyniki można filtrować na podstawie ich pochodzenia i lokalizacji oraz

dostępności.

Brak funkcji pozwalających na zawężanie wyników według typu obiektu powoduje, że

jedynym sposobem na wyszukanie dokumentów ikonograficznych jest wpisanie terminu

odnoszącego się do ich rodzaju w polu wyszukiwarki. Terminy te w opisach mają jednak często

różną formę zapisu, umieszczane mogą być ponadto w wielu polach (Temat i słowa kluczowe, Opis,

Typ zasobu). Utrudnia to znacznie proces wyszukiwania, którego wyniki mogą być różne w

zależności od przyjętej przez użytkownika strategii wyszukiwawczej (il. 34-35).

Il. 34. Wyniki wyszukiwania zaawansowanego na stronie FBC,http://fbc.pionier.net.pl/owoc/results?attlist%3Avalueindex=&queryType=-4&action=DistributedSearchAction&QI=84A64B0817E4D19FD6FD1935C9E426EF-3&search_attid1=subject&search_value1=karkonosze&search_op2=AND&search_attid2=type&search_value2=poczt%C3%B3wka&day=7&date=21.03.2015&dateBtn=2015-03-21&latestType=ALLWyszukiwanie obiektów dotyczących Karkonoszy za pomocą określenia pocztówka dało 260 wyników.

51

Il. 35. Wyniki wyszukiwania zaawansowanego na stronie FBC, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/results?attlist%3Avalueindex=&queryType=-4&action=DistributedSearchAction&QI=EC54B28DB30D1C5F282449EA5D826B5F3&search_attid1=subject&search_value1=Karkonosze&search_op2=AND&search_attid2=type&search_value2=karta+pocztowa&day=7&date=21.03.2015&dateBtn=2015-03-21&latestType=ALLWyszukiwanie obiektów dotyczących Karkonoszy za pomocą określenia karta pocztowa dało 26 wyników.

Więcej możliwości wyszukiwania i zawężania wyników oferują wyszukiwarki

zamieszczone na stronach poszczególnych bibliotek cyfrowych. Na stronie głównej biblioteki mają

one postać prostego okna, pozwalającego na wpisywanie dowolnych słów. Wyszukiwanie takie

realizowane jest we wszystkich polach opisu dokumentów. Domyślnie przeprowadzane jest ono we

wszystkich kolekcjach. Wcześniejszy wybór którejś z kolekcji, powoduje skierowanie zapytania

tylko do określonego zbioru obiektów. We wszystkich bibliotekach cyfrowych dostępne jest

również wyszukiwanie zaawansowane oferujące szukanie w stosowanych przez daną bibliotekę

polach opisu metadanowego. Wyszukiwarka zaawansowana umożliwia także dodawanie dowolnej

liczby wartości atrybutów i łączenia ich operatorami logicznymi. Zapytanie można zawężać

poprzez żądanie wyświetlenia publikacji dodanych w ciągu określonego czasu lub od określonej

daty (Derfert-Wolf, 2011). Lista wyników ma postać kolejno wymienionych tytułów obiektów.

Każdemu towarzyszy miniatura zawartości oraz wykaz słów kluczowych opisujących dany obiekt.

Biorąc pod uwagę różne sposoby opisywania obiektów, szczególnie przydatna jest

dostępna w wyszukiwarce zaawansowanej opcja Pokaż listę, umożliwiająca podejrzenie wyrażeń

pojawiających się w danym polu opisu dokumentów. Wybór określonego słowa z tej listy powoduje

jego automatyczne wprowadzenie do okna wyszukiwarki (il. 36-38).

52

Il. 36. Formularz wyszukiwania zaawansowanego na stronie Zachodniopomorskiej Biblioteki Cyfrowej „Pomerania”, http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/advsearch?dirids=1Po prawej stronie widoczna opcja Pokaż listę umożliwiająca podejrzenie wyrażeń stosowanych w wybranym polu opisu.

53

Il. 37. Indeks zawierający wykaz wyrażeń wprowadzonych w polu Typ zasobu w opisach dokumentów w ZBC „Pomerania”, http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/keywordindex?startint=20&dirids=1&attId=9&attlist:valueindex=1Użytkownik może zobaczyć, że do opisu pocztówek stosowane jest tutaj wyrażenie karta pocztowa.

54

Il. 38. Wyniki wyszukiwania zaawansowanego na stronie ZBC „Pomerania”,http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/aresultsaction=SearchAction&dirids=1&QI=C057AB80DCD785AB23D0558EA4754EA0-38 Termin karta pocztowa został wprowadzony do wyszukiwarki automatycznie po jego wyborze z indeksu. Wpisanie w polu Typ zasobu terminu pocztówka nie dałoby żadnych wyników wyszukiwania.

55

Opcja Pokaż listę pozwala także na zorientowanie się, w jaki sposób opisywane są tylko

dokumenty ikonograficzne. Należy jednak wcześniej wybrać kolekcję lub podkolekcję, w której

umieszczone zostały dokumenty tego typu, a dopiero potem skorzystać z tej opcji (il. 39-41).

Il. 39. Formularz wyszukiwania zaawansowanego w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/advsearch?dirids=18Wybór kolekcji Ikonografia (na liście z lewej strony), a następnie wybór pola Temat i słowa kluczowe i użycie funkcji Pokaż listę spowoduje wyświetlenie wyrażeń wprowadzonych w tym polu tylko w opisach obiektów należących do tej kolekcji.

56

Il. 40. Indeks wyrażeń wprowadzonych w polu Temat i słowa kluczowe w opisach obiektów z kolekcji Ikonografia, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/keywordindex?startint=60&dirids=18&attId=3&attlist:valueindex=1Użytkownik może zorientować się jakie wyrażenia wykorzystywane są do opisu dokumentów ikonograficznych. Wybór jednego z nich spowoduje jego automatyczne umieszczenie w oknie wyszukiwarki.

57

Il. 41. Wyszukiwanie za pomocą wyrażenia architektura sakralna pozwoliło na odnalezienie wszystkich obiektów tak opisanych,http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/aresults?action=SearchAction&dirids=18&QI=FA57FE215F0525FC22D037F33AA6806D-19

58

Ułatwieniem dla użytkownika poszukującego ikonografii mogą być także opcje zawężania

wyników. Wyrażenia dotyczące typu obiektów ikonograficznych często pojawiają się w wielu

polach. Ograniczenie zatem w wyszukiwarce zaawansowanej pola do przeszukania może

spowodować nieodnalezienie tych obiektów danego typu, w przypadku których wyrażenie takie

zostało wprowadzone w innym polu. Pewnym rozwiązaniem jest wyszukiwanie we wszystkich

polach opisu. W sytuacji, gdy wpisane słowo powtarza się w kilku polach, oferowana jest opcja

zawężenia wyników według atrybutu, który interesuje użytkownika (il. 42-43).

Il. 42. Wyniki wyszukiwania w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego,http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/results?action=SearchAction&skipSearch=true&mdirids=&server%3Atype=both&tempQueryType=-3&encode=false&isExpandable=on&isRemote=off&roleId=-3&queryType=-3&dirids=1&rootid=&query=fotografia&localQueryType=-3&remoteQueryType=-2&token_1=&token_2=&token_3=Użytkownik po wpisaniu terminu fotografia ma możliwość zawężenia wyników wyszukiwania według atrybutów Temat i słowa kluczowe, Opis, Typ zasobu. Zawężenie wyników według atrybutu Typ zasobu spowoduje wyświetlenie wszystkich dokumentów ikonograficznych, w tym fotografii.

59

Il. 43. Wyniki wyszukiwania w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego po zawężeniu wyników według atrybutów Temat i słowa kluczowe oraz Opis, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/results?action=SearchAction&skipSearch=true&mdirids=1&server%3Atype=both&tempQueryType=-3&encode=false&isExpandable=on&isRemote=off&roleId=-3&queryType=-3&dirids=1&rootid=&query=fotografia&localQueryType=-3&remoteQueryType=-2&token_1=null_fotografia_16578&token_2=&token_3=null_fotografia_151115Zawężenie to pozwoliło na wyodrębnienie fotografii spośród innych rodzajów dokumentów ikonograficznych.

60

Inny sposób zawężania wyników dostępny jest po wpisaniu terminu wyszukiwawczego w

wyszukiwarce zaawansowanej. Listę wyników można zawężać do kolekcji i kolejnych podkolekcji

wyróżnionych w danej bibliotece (il. 44-45). Część bibliotek jednak wyróżnia w swoich zbiorach

tylko ogólne kolekcje ikonografii. Zawężenie wyników tylko do takiego zbioru nie pozwoli zatem

na orientację, jakiego typu obiekty zostały wyszukane. Zawężanie takie może być zatem w pełni

korzystne tylko w przypadku tych bibliotek, które kolekcje zbiorów ikonograficznych podzieliły na

bardziej szczegółowe podkolekcje obejmujące poszczególne typy obiektów.

Il. 44. Wyniki wyszukiwania w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej za pomocą terminu medycyna, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/aresultsaction=SearchAction&dirids=1&QI=B6143993C67E7BF0200FCBA98380B855-60Wyniki mogą zostać zawężone według kolekcji. Dotarcie do dokumentów ikonograficznych wymaga od użytkownika wiedzy, w której kolekcji zostały one umieszczone.

61

Il. 45. Wyniki wyszukiwania w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej po zawężeniu ich do kolekcji Czytelnie, a następnie podkolekcji Zbiory ikonograficzne,http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/aresults?action=SearchAction&QI=B6143993C67E7BF0200FCBA98380B855-64

Zaprezentowane opcje podglądu słów z poszczególnych pól opisu dokumentów i

zawężania wyników wyszukiwania są z pewnością przydatne dla użytkownika. Korzystanie z nich

wymaga jednak pewnej wiedzy zarówno o poszczególnych funkcjach, jak i o organizacji zasobów

w danej bibliotece.

Wiedza taka nie jest konieczna do wyszukiwania obiektów ikonograficznych w Cyfrowej

Bibliotece Narodowej Polona. Na jej stronie głównej umieszczone zostało okno wyszukiwarki

pozwalające na wpisanie dowolnego terminu wyszukiwawczego (Polona, 2015). Wyniki

wyszukiwania prezentowane są w formie miniatur obiektów, każdej z nich towarzyszy nazwisko

autora, tytuł oraz data powstania obiektu. Ponadto u góry strony wyświetla się wykaz typów

dokumentów (wyróżniono: Książki, Czasopisma, Rękopisy, Mapy i Atlasy, Druki ulotne, Fotografie,

Grafikę i Rysunki, Pocztówki oraz Nuty) informujący o liczbie odnalezionych obiektów danego typu

i pozwalający na ograniczenie wyników według tego kryterium. Zawężać wyniki wyszukiwania

można również korzystając z wykazu pól opisu zamieszczonego po lewej stronie. Zawiera on

następujące pola: Typ, Źródło, Czas, Autor, Miejsce, Wydawca, Język, Częstotliwość, Gatunek,

Słowa kluczowe. Każdemu z nich przypisana jest rozwijana lista terminów, które w danym polu

zostały wykorzystane do opisu. Przy każdym terminie podana została liczba opisanych za jego

pomocą obiektów. Użytkownik może precyzować zapytanie zaznaczając kolejne terminy. Może

również przeszukiwać wyniki używając pozwalającego na to drugiego okna wyszukiwarki (il.46-

48).

62

Il. 46. Wyniki wyszukiwania w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona po wpisaniu w oknie wyszukiwarki terminu zwierzęta, http://polona.pl/search/7198f510-d09d-11e4-86a3-b737f12ea3ab/

Il. 47. Rozwijane paski kategorii umieszczone po lewej stronie. Użytkownik ma tu możliwość sprecyzowania zapytania poprzez zaznaczenie kolejnych terminów.

63

Il. 48. Wyniki wyszukiwania w Polonie po zawężeniu ich według typu, oraz wybraniu terminów Psy na liście Słów kluczowych i rysunek sepią na liście Gatunków, http://polona.pl/search/fdda42e0-d09d-11e4-86a3-b737f12ea3ab/

Wyszukiwanie w Polonie można rozpocząć także przechodząc ze strony głównej do

zakładki Biblioteka, a następnie wybierając rodzaj poszukiwanych dokumentów z paska na górze

strony. Dopiero potem, zaznaczając kolejne terminy na rozwijanych wykazach słów z opisu,

użytkownik może sprecyzować swoje zapytanie.

Użytkownikowi chcącemu samodzielnie sformułować złożone zapytanie wyszukiwawcze

Polona oferuje wyszukiwarkę zaawansowaną. Pozwala ona na wprowadzenie wielu terminów

wyszukiwawczych oraz określenie pól im odpowiadającym, sprecyzowanie daty powstania obiektu,

języku oraz gatunku. Wyniki takiego wyszukiwania także mogą być zawężane za pomocą wyboru

odpowiednich terminów z rozwijanych list przypisanych poszczególnym polom opisu (il. 49).

64

Il. 49. Wyniki wyszukiwania zaawansowanego w Polonie, http://polona.pl/search/bd32f100-d09e-11e4-86a3-b737f12ea3ab/Stworzenie zapytania złożonego pozwoliło na wyszukanie wszystkich obiektów opisanych za pomocą słowa kluczowego Aktorzy i zawierającego w całym opisie wyrażenie Maria Stuart.

65

Możliwość zobaczenia wszystkich terminów użytych do opisu oraz zawężania za ich

pomocą wyników wyszukiwania znacznie upraszcza proces wyszukiwawczy. Korzystanie z Polony

jest bardzo intuicyjne, nie wymaga wcześniejszej wiedzy o funkcjach tego serwisu.

Stworzenie funkcjonalnej strony i wyszukiwarki nie zwalnia jednak z obowiązku

szczegółowego opisywania obiektów. Przedstawione przykłady opisów z różnych bibliotek

cyfrowych pokazują, że brakuje wytycznych dotyczących sposobu opisywania ikonografii. Część

katalogujących w polu Temat umieszcza wyrażenia odpowiadające obiektom przedstawionym na

obrazie, część próbuje za pomocą słów kluczowych określić tematykę przedstawienia. Co więcej

pojawiają się rozbieżności w sposobie określenia typu, formy, rodzaju, a są to określenia

szczególnie ważne w przypadku wyszukiwania dokumentów ikonograficznych. W dużym stopniu

decydują one o dotarciu do nich. Katalogujący powinni pamiętać o tym przy tworzeniu opisów.

Powinni także brać pod uwagę funkcje oferowanych przez daną bibliotekę wyszukiwarek i tak

wypełniać poszczególne pola, aby zapewnić użytkownikowi szybki dostęp do poszukiwanych

obiektów.

66

Tabela 2. Nazwy pól opisu, w których poszczególne biblioteki cyfrowe umieszczają wyrażenia opisu rzeczowego dokumentów ikonograficznych

Pola opisu przeznaczone na słowa kluczowe Pola opisu przeznaczone na dodatkowe uwagi Pola opisu przeznaczone na określenie typu dokumentu

Temat i słowa kluczowe

Temat Słowa kluczowe

Hasła przedmiotowe

Hasła przedmiotoweKABA

Tagi Słowa kluczowe użytkowników

Opis Gatunek Uwagi Adnotacje Komentarz Technika Materiał Typ zasobu

Typ źródła

Typ Rodzaj dokumentu

BBC X X X X X X

BC KUL X X X

BC PW X X X X

BC UŁ X X X X

BC UMCS X X X

BC UWr X X X X

BC WBP X X X X

BC-RZŁ X X X

Bial BC X X X X

CBN Polona

X X X X

CDŚ X X X X

ChBC X X X

CZS X X X

EBC X X X

ebUW X X X X

IBC X X X

JBC X X X

KPBC X X X

MBC X X X X

Pola opisu przeznaczone na słowa kluczowe Pola opisu przeznaczone na dodatkowe uwagi Pola opisu przeznaczone na określenie typu dokumentu

Temat i słowa kluczowe

Temat Słowa kluczowe

Hasła przedmiotowe

Hasła przedmiotoweKABA

Tagi Słowa kluczowe użytkowników

Opis Gatunek Uwagi Adnotacje Komentarz Technika Materiał Typ zasobu

Typ źródła

Typ Rodzaj dokumentu

OBC X X X

PBC X X X

Podl BC X X X X X

Pom BC X X X X

RBC X X X

ŚBC X X X X

ZBC Pom X X X X

ZBC X X X X

X – pole jest stosowane w danej bibliotece cyfrowej

Rozdział 3.

Wybrane formy promocji obiektów ikonograficznych w bibliotekach cyfrowych

Biblioteki cyfrowe umożliwiły wielu unikatowym kolekcjom i obiektom zaistnienie w

przestrzeni informacyjnej. Dzięki wykorzystaniu nowych technologii, udostępniane dotąd

nielicznym dokumenty ikonograficzne mogą być pokazywane szerokiej publiczności, służąc

zarówno badaniom, jak edukacji i rozrywce (Klenczon, 2012). Polskie biblioteki cyfrowe posiadają

w swoich zasobach zbiory ikonografii, które mogą być interesujące dla wielu użytkowników.

Zdając sobie z tego sprawę, podejmują one różne działania mające na celu informowanie o

udostępnionych, wartych zobaczenia materiałach oraz polecanie wybranych obiektów i kolekcji.

Jednym z miejsc pozwalających na promocję zasobów bibliotek należących do Federacji

Bibliotek Cyfrowych jest jej strona internetowa. Misją Federacji jest właśnie ułatwienie

wykorzystania, zwiększenie widoczności i popularyzacja zasobów polskich bibliotek cyfrowych w

Internecie. W tym celu stworzona została dostępna na stronie głównej FBC funkcja Przeglądanie

(Federacja Bibliotek Cyfrowych - Przeglądanie, 2015). Pozwala ona użytkownikowi na zapoznanie

się z listą ostatnio dodanych i ostatnio oglądanych publikacji, a także z listą obiektów

rekomendowanych przez redaktorów poszczególnych bibliotek cyfrowych (każda z bibliotek może

wskazywać jednocześnie trzy takie obiekty) (Mazurek, Werla, 2012).

Wykaz obiektów rekomendowanych umieszczony został na dole strony w postaci

przewijanego paska zawierającego ich miniatury (il. 50). Wybór znajdującej się przy nim opcji

Więcej powoduje przejście do kolejnej strony, prezentującej miniatury wszystkich polecanych

publikacji (il. 51). Pod każdą z nich umieszczono jej skrócony tytuł. Po najechaniu kursorem na

wybraną publikację wyświetlają się dodatkowe informacje zawierające jej pełny tytuł, opis i

pochodzenie. Wybór określonego obiektu powoduje przejście na stronę, na której jest prezentowany

w danej bibliotece.

69

Il. 50. Strona Federacji Bibliotek Cyfrowych prezentująca obiekty rekomendowane przez należące do niej biblioteki cyfrowe, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/browse

70

Il. 51. Strona FBC prezentująca wszystkie rekomendowane publikacje, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/browse-rec

71

Dokumenty prezentowane na liście publikacji rekomendowanych wybierane są przez

redaktorów poszczególnych bibliotek cyfrowych. Polecane obiekty mogą oni umieszczać przy

opisie swojej instytucji na stronie FBC. Aby zapoznać się z informacjami na temat wybranej

biblioteki należy skorzystać ze stworzonego na stronie FBC zestawienia wszystkich należących do

niej instytucji (Federacja Bibliotek Cyfrowych - Biblioteki Cyfrowe, 2015). Wybór jednej z

bibliotek powoduje przejście na podstronę z jej opisem, zawierającym poza informacjami ogólnymi

także wykaz polecanych publikacji (il. 52). Z możliwości umieszczania w tym miejscu

rekomendowanych dokumentów skorzystało 12 spośród wszystkich analizowanych bibliotek. Po

trzy polecane obiekty umieściły w tym miejscu następujące instytucje: Biblioteka Cyfrowa

Uniwersytetu Łódzkiego, e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Kujawsko-Pomorska

Biblioteka Cyfrowa, Opolska Biblioteka Cyfrowa oraz Śląska Biblioteka Cyfrowa. Po dwie

publikacje zamieściły: Bałtycka Biblioteka Cyfrowa, Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu

Wrocławskiego, Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa i Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa. Przy

opisach Inowrocławskiej Biblioteki Cyfrowej, Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej oraz Pomorskiej

Biblioteki Cyfrowej umieszczono natomiast po jednym polecanym dokumencie.

Il. 52. Informacja o obiektach polecanych przez e-bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego umieszczona przy jej opisie na stronie FBC, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/desc-lib?lib-id=eBUW

72

Strona Federacji Bibliotek Cyfrowych nie jest jedynym miejscem pozwalającym na

umieszczanie polecanych przez biblioteki obiektów. Mogą być one także promowane na

poszczególnych stronach każdej z bibliotek.

Jedną z form takiej promocji jest umieszczanie miniatur polecanych obiektów

znajdujących się w zbiorach danej biblioteki cyfrowej w specjalnie wydzielonym miejscu na jej

stronie głównej. Miniaturom tym, automatycznie zmieniającym się co jakiś czas, towarzyszy

nagłówek Polecane. Umieszczane są one zwykle w lewej kolumnie witryny, w różnych jej

miejscach (il. 53). Na wyróżnianie obiektów w ten sposób zdecydowano się w: Bałtyckiej

Bibliotece Cyfrowej, Bialskiej Bibliotece Cyfrowej, Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu

Wrocławskiego, Inowrocławskiej Bibliotece Cyfrowej, Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej,

Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej, Radomskiej Bibliotece Cyfrowej oraz Śląskiej Bibliotece

Cyfrowej. W Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej polecane obiekty prezentowane są na środku, w

górnej części strony głównej pod nagłówkiem Polecamy (il. 54). Obok miniatur znajdują się tu

tytuły prezentowanych obiektów. Wybór jednej z polecanych publikacji powoduje przejście do

strony z jej dokładnym opisem. Użytkownik może ją tu obejrzeć, a także sprawdzić, do której z

kolekcji została przypisana.

W części bibliotek obiekty promowane w ten sposób na stronie głównej są dodatkowo

umieszczane w kolekcjach zawierających wszystkie polecane dokumenty. Takie rozwiązanie

wprowadzono w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, Kujawsko-Pomorskiej

Bibliotece Cyfrowej, Radomskiej Bibliotece Cyfrowej oraz Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej.

Część bibliotek obiekty polecane wyróżnia tylko tworząc dodatkową, odpowiadającą im

kolekcję widoczną na liście wszystkich kolekcji danej biblioteki. Postąpiono tak w Opolskiej

Bibliotece Cyfrowej i e-bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Natomiast w Bibliotece Cyfrowej

Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II polecane publikacje wymieniono na liście,

znajdującej się na stronie głównej pod nagłówkiem Publikacje polecane. Dodatkowo umieszczono

je w kolekcji grupującej wszystkie polecane obiekty.

73

Il. 53. Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego poleca obiekty umieszczając ich miniatury w lewym górnym rogu strony głównej, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra

74

Il. 54. Informacja o obiektach polecanych w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej umieszczana jest na środku jej strony głównej, http://pbc.gda.pl/dlibra

Kolejnym miejscem pozwalającym na promowanie wybranych obiektów z zasobów danej

biblioteki cyfrowej jest dział Wiadomości. Widoczny na środku strony głównej biblioteki pełnić

może funkcje informowania o ciekawych dokumentach, zachęcania użytkownika do zapoznania się

z nimi (il. 55). Teksty polecające wybrane materiały ikonograficzne znaleźć można w dziale tym w:

Bibliotece Cyfrowej UMCS, Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego, Bibliotece Cyfrowej

Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, Jagiellońskiej

Bibliotece Cyfrowej, Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, Podkarpackiej Bibliotece

Cyfrowej, Śląskiej Bibliotece Cyfrowej oraz Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej.

75

Il. 55. Umieszczony w środkowej części strony głównej dział Wiadomości, przykład z Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego, http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra

Wśród informacji umieszczanych w tym dziale znaleźć można wiadomości polecające

poszczególne, udostępniane w danej bibliotece cyfrowej obiekty, wskazujące warte obejrzenia

ciekawe kolekcje oraz wystawy. Teksty te mają różną formę.

Pojawiają się krótkie notki opisujące zawartość polecanego zbioru. W ten sposób

Biblioteka Cyfrowa UMCS informuje o kolekcji plakatu polskiego z lat 1899-1939, Biblioteka

Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego poleca kolekcję polskiej szkoły plakatu na plakacie filmowym w

latach 1947-1989, a Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa zachęca do obejrzenia wystawy pocztówek

wielkanocnych.

Dobrym rozwiązaniem ułatwiającym użytkownikowi odnalezienie w zasobach biblioteki

cyfrowej polecanych obiektów jest umieszczanie przy informacji ich dotyczącej odnośników

pozwalających na przejście do opisywanego zbioru (il. 56).

76

Il. 56. Wiadomość zawierająca odnośniki do polecanych kolekcji, przykład z Biblioteki Cyfrowej WBP w Lublinie, http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/news?news=full#6b104225-bf98-4533-8bd0-b9462a85392a

Postąpiono tak w kilku spośród analizowanych bibliotek. Odnośniki te mogą kierować użytkownika

do konkretnego obiektu, jak w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej, gdzie umieszczono je przy

informacji polecającej zbiór rycin Ubiory w Polsce w latach 1200-1795 autorstwa Jana Matejki.

Mogą też pozwalać na przejście do określonego zbioru dokumentów wydzielonego spośród

zasobów danej biblioteki. Takie odnośniki umieszczono w Bibliotece Cyfrowej Wojewódzkiej

Biblioteki Publicznej w Lublinie przy wiadomości zachęcającej do zapoznania się z kolekcją

lubelskich fotografii i pocztówek sprzed 1945 r., w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej przy

informacji polecającej zbiór ekslibrisów miedziorytnika Wojciecha Jakubowskiego, a także w

Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej przy opisie zbioru fotografii współczesnego artysty, fotografika

Jerzego Wygody. W Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej zastosowano również inne

77

rozwiązanie pozwalające na szybkie zapoznanie się z opisywanymi w danej wiadomości obiektami.

W informacji dotyczącej cyklu grafik prezentujących wizerunki postaci związanych z kulturą,

nauką i polską historią na przestrzeni wieków, autorstwa XIX-wiecznych litografów, nazwiska

wymienionych artystów zapisano w postaci hiperłączy. Ich wybór powoduje przejście do listy

wyników wyszukiwania, zawierającej wszystkie obiekty ich autorstwa. Podobnie postąpiono przy

opisie zbioru pocztówek z początku XX wieku, ukazujących Stare Miasto w Toruniu. Wyrażenie

zbiór pocztówek ma tutaj formę hiperłącza. Jego wybór powoduje wyświetlenie listy wszystkich

wyszukanych pocztówek zawierających w polu Temat i słowa kluczowe nazwę Toruń.

Informacje pojawiające się w dziale Wiadomości zwykle są dość krótkie. Umieszczane

mogą być tu jednak także dłuższe opracowania polecające wybrane publikacje (il. 57). Postąpiono

tak w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej. W dziale Wiadomości znalazła się tu informacja opisująca

różnorodny zbiór materiałów źródłowych dotyczących I wojny światowej. Zaprezentowano tu wiele

typów dokumentów, także ikonograficznych. Podane zostały przykłady pocztówek, fotografii,

grafiki z lat 1914-1918. Tekst zawiera odnośniki pozwalające na przejście do opisywanych

obiektów oraz kolekcji.

Dłuższa informacja znalazła się także w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej. W dziale

Wiadomości umieszczono tu tekst prezentujący historię pocztówki. W części dotyczącej tematyki

kart pocztowych podano wiele przykładów częstych przedstawień. Przykładom tym towarzyszą

odnośniki kierujące do ilustrujących je obiektów znajdujących się w zasobach biblioteki.

W inny sposób promować obiekty ikonograficzne postanowiono w Zielonogórskiej

Bibliotece Cyfrowej. W dziale Wiadomości umieszczono tu krótki film. Pokazywane są w nim

kolejno pocztówki prezentujące zielonogórskie Winobranie (il. 58).

78

Il. 57. Wiadomość zawierająca dokładny opis polecanych dokumentów oraz kierujące do nich odnośniki, przykład ze Śląskiej Biblioteki Cyfrowej, http://www.sbc.org.pl/dlibra/news?news=full

79

Il. 58. Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa w dziale Wiadomości umieściła film prezentujący pochodzące z jej zasobów pocztówki, http://www.zbc.uz.zgora.pl/dlibra/news?news=full

W różniącej się od pozostałych bibliotek cyfrowych, Cyfrowej Bibliotece Narodowej

Polona, funkcję informowania o ciekawych zasobach pełni jej cała strona główna prezentująca

polecane obiekty. Na stronie tej zastosowano układ tak zwanych kafli, które przeglądane są podczas

przewijania strony przez użytkownika. Kafle te stanowią odnośniki do poszczególnych kolekcji

tematycznych, konkretnych publikacji, zbiorów określonych typów dokumentów (Jamrozik, 2014).

Na kaflach dotyczących kolekcji za pomocą symboli podana jest informacja o znajdujących się w

danym zbiorze typach obiektów oraz ich liczbie. Najechanie kursorem na te prezentujące publikacje

powoduje wyświetlenie się informacji o ich autorze, tytule, czasie powstania (il. 59)

Strona główna Polony stanowi główne narzędzie promocji kolekcji cyfrowej BN. To rodzaj

okna wystawowego, którego zawartość codziennie się zmienia. Obiekty tu prezentowane dobierane

są tak, by zainteresować użytkownika, a jednocześnie zaprezentować różnorodność zbiorów

biblioteki (Leszyńska, 2013) Widoczne na stronie głównej kafle nie są pogrupowane logicznie, ich

kolejność jest losowa, co zwiększa szansę na przykucie uwagi przypadkowego użytkownika

(Jamrozik, 2014).

80

Il. 59. Widok prezentującej polecane obiekty strony głównej CBN Polona, http://polona.pl/

Umieszczanie na stronach bibliotek cyfrowych miniatur polecanych obiektów jest dobrym

sposobem wskazywania tych wartych obejrzenia. Także odpowiednio skonstruowana, przejrzysta,

zawierająca odnośniki do opisywanych zasobów wiadomość może pełnić funkcję ich promocji.

81

Kolejną formą promowania dokumentów ikonograficznych jest umieszczanie ich w

tworzonych w bibliotekach cyfrowych kolekcjach tematycznych. O dostępnych zbiorach tego

rodzaju informuje się, wymieniając je na umieszczonej w lewej kolumnie strony głównej liście

wszystkich kolekcji danej biblioteki. Inaczej jest jedynie w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona,

wykaz kolekcji można tu znaleźć w zakładce Biblioteka (Polona - Kolekcje, 2015) (il. 60).

Il. 60. Wykaz kolekcji dostępnych w CBN Polona, http://polona.pl/search/collections/

82

Kolekcje tematyczne mają postać listy przypisanych do nich publikacji zaprezentowanych w

postaci miniatur. Przy każdej z nich podane są informacje o tytule i autorze (il. 61, 62). Wybór

jednej z publikacji powoduje przejście na stronę zawierającą jej pełny opis oraz umożliwiającej jej

dokładne obejrzenie.

Il. 61. Zawartość kolekcji prezentowana jest w formie listy przypisanych do niej publikacji.Na ilustracji: lista publikacji zamieszczonych w kolekcji Portrety w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/pubindex?dirids=43

83

Il. 62. W CBN Polona obiekty należące do danej kolekcji prezentowane są w formie umieszczonych obok siebie miniatur. Na ilustracji: zawartość kolekcji Warszawa w słowie i obrazie, http://polona.pl/search/collection/21/

84

Przeglądając kolekcje tematyczne bibliotek cyfrowych można zauważyć kilka sposobów

ich konstruowania i wyodrębniania z pozostałych zasobów. Częstym działaniem jest wydzielanie z

głównych, zawierających ikonografię kolekcji mniejszych podkolekcji grupujących obiekty o

określonej tematyce (il. 63)

Il. 63. Przykład podkolekcji tematycznej wyodrębnionej z kolekcji zawierającej ikonografię.Na ilustracji: Kolekcja Bolesławiec w bibliotece Cyfrowy Dolny Śląsk, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=555

85

Wśród wyodrębnionych w ten sposób zbiorów przeważają te o charakterze regionalnym.

Takie rozwiązanie wprowadzono w bibliotece Cyfrowy Dolny Śląsk, gdzie kolekcję Pocztówki

podzielono na wiele mniejszych podkolekcji grupujących obiekty dotyczące poszczególnych

miejscowości (Cyfrowy Dolny Śląsk - Pocztówki, 2015). Podobnie postąpiono w Inowrocławskiej

Bibliotece Cyfrowej wyodrębniając w kolekcji Pocztówki dwa zbiory dokumentów związanych z

dwoma miastami (podkolekcje: Inowrocław i Kruszwica) (Inowrocławska Biblioteka Cyfrowa -

Pocztówki, 2015). Także w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej w kolekcji Pocztówki wydzielono

mniejszy zbiór obiektów dotyczących Wejherowa (Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki,

2015). Ciekawa podkolekcja została również wyróżniona w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej. W

kolekcji Zdjęcia wyodrębniono tu zbiór o nazwie Kraina w kratę zawierający fotografie

prezentujące przykłady budownictwa szachulcowego. Obiekty należące do tego zbioru

umieszczono w wielu mniejszych podzbiorach grupujących przykłady z poszczególnych

miejscowości (Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Kraina w Kratę, 2015).

Nieco inaczej postąpiono w Opolskiej Bibliotece Cyfrowej. Kolekcję Pocztówki

podzielono tu na dwa zbiory o różnym charakterze, z których tylko jeden dotyczy regionu.

Podkolekcja Pocztówki Kresowe zawiera karty pocztowe prezentujące miasta, miasteczka oraz wsie

Kresów Wschodnich, wydane przed 1945 rokiem (Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki

Kresowe, 2015). Podobny podział wprowadzono w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu

Wrocławskiego. Wśród kilku podkolekcji wyróżnionych w kolekcji Zbiory Graficzne znajduje się

jedna związana z regionem. Podkolekcja o nazwie Widoki Śląska zawierająca dotyczące tego

miejsca przedstawienia ikonograficzne została dodatkowo podzielona na dwa mniejsze zbiory

(podkolekcje: Wrocław i Pozostałe) (Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Widoki

Śląska, 2015).

Kolejny rodzaj podkolekcji wyodrębnianych z kolekcji ikonograficznych stanowią te

grupujące prace poszczególnych artystów. Taki podział zastosowano w Bibliotece Cyfrowej

Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie w kolekcji Ikonografia wyróżniono zbiór rysunków Wacława

Kondka (Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego - Kondek Wacław, 2015). Podkolekcje o

takim charakterze znajdują się także w bibliotece Cyfrowy Dolny Śląsk. W zbiorze fotografii

wydzielono sześć mniejszych podzbiorów grupujących zdjęcia wykonane przez określoną osobę

(podkolekcje: Adamski Zbigniew, Miatkowski Wojciech, Pytel Janusz, Stelczyk Jan, Szpak Andrzej,

Wiklendt Jerzy) (Cyfrowy Dolny Śląsk - Fotografia, 2015). Taki sam podział wprowadzono w

kolekcji Grafika, wyróżniając pięć mniejszych zasobów grupujących twórczość kolejnych artystów

(podkolekcje: Adamski Zbigniew, Balzer Antonin, Berger Daniel, Lercher Marek, Nathe Christoph)

(Cyfrowy Dolny Śląsk - Grafika, 2015).

86

W ramach kolekcji ikonografii tworzone są także zbiory zawierające obiekty wykonane

konkretną techniką. Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego w kolekcji fotografii

wyróżniła podkolekcję, w które umieszczono jedynie diapozytywy i negatywy szklane (Biblioteka

Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - diapozytywy i negatywy szklane, 2015).

Wyodrębniane są również obiekty wykonane w określonym czasie. Postąpiono tak w

Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej wyróżniając w kolekcjach Grafika, Malarstwo, Rysunek

mniejsze podkolekcje grupujące grafikę współczesną polską, malarstwo współczesne polskie i

rysunek współczesny polski (Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe, 2015).

Tworzone są również podkolekcje zawierające określony typ przedstawienia. W kolekcji

Zbiory Graficzne Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego wyodrębniono zbiór

obejmujący cyfrowe kopie portretów wielu osobistości i wybitnych przedstawicieli dziedzin oraz

epok, w których działały. Portrety te wykonane w technikach: malarstwa, rysunku, grafiki,

fotografii i reprodukcji, powstały w okresie od XVI do XX wieku (Biblioteka Cyfrowa

Uniwersytetu Wrocławskiego - Portrety, 2015).

Powstają także grupy obiektów o określonej tematyce, jak wyróżniony w kolekcji

Pocztówki Opolskiej Biblioteki Cyfrowej zbiór Pocztówki świąteczne zawierający świąteczne karty

pocztowe wydane przed 1945 rokiem (Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki świąteczne, 2015).

Wyodrębnianie z kolekcji ikonograficznych mniejszych podkolekcji tematycznych może

być sposobem na zaprezentowanie zawartości danego zbioru. Działanie takie pozwala także na

wskazanie użytkownikowi wartych obejrzenia grup obiektów.

87

Innym sposobem polecania ciekawych zbiorów ikonografii może być ich wydzielanie z

wybranych kolekcji tematycznych. W bibliotekach cyfrowych często tworzone są kolekcje

grupujące wszystkie materiały dotyczące danego regionu. Wyodrębnienie w nich mniejszych

podkolekcji, zawierających poszczególne typy dokumentów jest sposobem na pokazanie jakiego

rodzaju obiekty znaleźć można w danym zbiorze (il. 64).

Il. 64. Przykład kolekcji tematycznej, w której wyodrębniono poszczególne typy dokumentów. Na ilustracji: kolekcja Grafika lubuska w Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej, http://www.zbc.uz.zgora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=354

88

Wydzielane są zatem duże zbiory zawierające ikonografię, jak w Zachodniopomorskiej

Bibliotece Cyfrowej „Pomerania”, gdzie w kolekcji Pomeranika wyróżniono podkolekcję

Dokumenty ikonograficzne (ZBC Pomerania - Pomeranika, 2015). Podobnie postąpiono w Bialskiej

Bibliotece Cyfrowej, gdzie w ramach kolekcji Regionalia wyodrębniono podkolekcję Ikonografia

(Bialska Biblioteka Cyfrowa - Ikonografia, 2015), a także w Bibliotece Cyfrowej – Regionalia

Ziemi Łódzkiej oraz w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej, gdzie utworzono podlegające kolekcjom

Materiały regionalne podkolekcje Ikonografia (Biblioteka Cyfrowa - Regionalia Ziemi Łódzkiej -

Ikonografia, 2015), (Podlaska Biblioteka Cyfrowa - ikonografia, 2015).

Wyodrębniane są także zbiory grupujące poszczególne rodzaje ikonografii. Postąpiono tak

w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, wyróżniając w kolekcji tego rodzaju zbiór o nazwie Pocztówki

(Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki, 2015), w Opolskiej Bibliotece Cyfrowej, wydzielając

podkolekcję Pocztówki regionalne (Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki regionalne, 2015)

oraz w Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej tworząc zbiór Grafika Elbląska (Elbląska Biblioteka

Cyfrowa - Grafika Elbląska, 2015).

W kolekcji Lubliniana Biblioteki Cyfrowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w

Lublinie wydzielono dwa zbiory, w jednym z nich umieszczono fotografie, w drugim pocztówki

(Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Lubliniana, 2015). Podkolekcje grupujące te dwa rodzaje

ikonografii wyróżniono również w kolekcji Regionalia Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej

(Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Regionalia, 2015). W Chełmskiej Bibliotece Cyfrowej

utworzono podlegające kolekcji Regionalia zbiory ekslibrisów i pocztówek (Chełmska Biblioteka

Cyfrowa - Regionalia, 2015). W Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej wyróżniono z kolei zbiory

grafiki lubuskiej, malarstwa lubuskiego i rysunku lubuskiego (Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa -

Regionalia, 2015).

Bardziej szczegółowo podzielona została kolekcja Regionalia Kujawsko-Pomorskiej

Biblioteki Cyfrowej. Utworzono tu trzy podkolekcje: Cuiaviana i Pomeranica (zawierająca

publikacje dotyczące Kujaw, Pomorza i Ziemi Dobrzyńskiej oraz powstałe na terenie województwa

kujawsko-pomorskiego) (Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Cuiaviana i Pomeranica,

2015), Vilniana (obejmująca publikacje dotyczące Wilna i Ziemi Wileńskiej od 1801 r.) (Kujawsko-

Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Vilniana, 2015) oraz Baltica (grupująca obiekty związane z kulturą

i historią krajów Morza Bałtyckiego) (Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Baltica, 2015). W

dwóch z nich znajduje się ikonografia. Wyróżniono w nich mniejsze podkolekcje zawierające

poszczególne jej rodzaje. W kolekcji Cuiaviana i Pomeranica wydzielono cztery takie zbiory

(Fotografie, Sztuka szkoły toruńskiej po 1945 r., Pocztówki, Grafiki i inne), a w kolekcji Vilniana

trzy (Fotografie, Grafika, Sztuka).

89

Nieco inny charakter ma kolekcja utworzona w Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej. Zasób ten

obejmuje materiały związane z teatrem w Elblągu. Są wśród nich plakaty i fotografie. Dokumenty

te zostały pogrupowane w odpowiadających im podkolekcjach (Afisze i plakaty współczesne, Afisze

i plakaty zabytkowe, Fotografie i zdjęcia współczesne) (Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Teatr, 2015).

W Radomskiej Bibliotece Cyfrowej utworzono natomiast kolekcję obejmującą materiały

dotyczące wydarzeń Radomskiego Czerwca 1976 roku. Podzielono ją na na kilka mniejszych

podkolekcji, w jednej z nich umieszczając plakaty (Radomska Biblioteka Cyfrowa - Czerwiec 1976,

2015).

Kolekcje tematyczne zawierające rożne rodzaje dokumentów tworzone są również w

Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona. Ikonografię znaleźć można w większości z nich. Jest ona

tutaj wyodrębniana inaczej niż w kolekcjach opisywanych powyżej.

Na górze strony prezentującej wykaz wszystkich dostępnych w tej bibliotece kolekcji

umieszczono kategorie: Wydarzenia, Ludzie, Miejsca, Tematy, Kolekcje historyczne (Polona -

Kolekcje, 2015). Wybór jednej z nich powoduje wyświetlenie odpowiadających jej zbiorów. Każdej

z widocznych tu kolekcji towarzyszy krótki tekst dotyczący jej zawartości oraz przedstawiona za

pomocą symboli informacja o liczbie poszczególnych typów dokumentów, które się w niej

znajdują.

Dokumenty ikonograficzne zamieszczone zostały w wielu udostępnionych tu kolekcjach

tematycznych, zarówno tych związanych z historią i określonymi wydarzeniami (kolekcje:

Konstytucja 1791, Powstanie styczniowe, #WielkaWojna / ciało), ludźmi (Adam Mickiewicz,

Cyprian Kamil Norwid, Fredro, Fryderyk Chopin, Jan Kochanowski, Juliusz Słowacki,

Shakespeare 450, Stefan Żeromski, Witkacy), miejscami (Kresy Wschodnie, Warszawa w słowie i

obrazie).

Ikonografia tworzy także wiele innych kolekcji o zróżnicowanej tematyce. Wyróżnić

można kolekcje prezentujące twórczość wybranych artystów: fotografa Piotra Szumowa,

tworzącego pod pseudonimem Pierre Choumoff (Choumoff - ostatni fotograf Rodina), malarza

Grzegorza Morycińskiego ("Demony" Grzegorza Morycińskiego), fotografa Benedykta Jerzego

Dorysa (Foto Dorys), malarki i rysowniczki Aleksandry Waliszewskiej (Waliszewska / Treter).

Dostępnych jest także kilka zbiorów pocztówek świątecznych (Wesołego Alleluja, Wesołych Świąt,

Z powinszowaniem Nowego Roku) oraz zbiór pocztówek miłosnych z początku XX wieku (kolekcja

<3). Dokumenty ikonograficzne umieszczone zostały również w kolekcjach: Ćwiczenia cielesne,

zabawy ruchowe (prezentującej materiały dotyczące gimnastyki pochodzące z XIX i początku XX

stulecia), Komunikacja miejska (poświęconej transportowi miejskiemu), Z książką do ogrodu

(dotyczącej ogrodnictwa) oraz Skarbiec Biblioteki Narodowej (prezentującej najcenniejsze zbiory

90

biblioteki).

Wybór określonej kolekcji powoduje przejście na stronę prezentującą należące do niej

obiekty. W jej górnej części widoczny jest pasek, na którym za pomocą symboli podano informacje

o liczbie i typie dokumentów znajdujących się w zbiorze.

Działania związane z wyodrębnianiem umieszczonych w kolekcjach poszczególnych

typów dokumentów służą nie tylko informacji o zawartości danego zbioru. Znacznie ułatwiają także

ich przeglądanie.

Wiele bibliotek cyfrowych tworzy kolekcje tematyczne zawierające różne rodzaje

dokumentów, w tym ikonografię, nie wyróżniając jej jednak tak, jak opisywano wcześniej.

W przypadku kolekcji grupujących prace artystów nie jest to potrzebne. Jest wtedy jasne

jakiego rodzaju obiekty można w danym zbiorze znaleźć. Utworzona zatem w Bałtyckiej Bibliotece

Cyfrowej kolekcja Stanisław Ignacy Witkiewicz zawierać będzie obrazy tego malarza (Bałtycka

Biblioteka Cyfrowa - Stanisław Ignacy Witkiewicz, 2015) , a dostępna w Podkarpackiej Bibliotece

Cyfrowej kolekcja Jerzy Wygoda fotografie tego artysty (Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Jerzy

Wygoda, 2015).

Powstają jednak także kolekcje zawierające różnorodne materiały. Aby sprawdzić, czy jest

wśród nich ikonografia można, po wybraniu danego zbioru, skorzystać z jednej z opcji

wyszukiwania zaawansowanego umożliwiającej podejrzenie zawartości określonych pól opisu.

Wyświetlenie wyrażeń umieszczonych w polu Typ zasobu wykaże jakie typy dokumentów znalazły

się w danej kolekcji.

Wśród kolekcji zawierających różnego rodzaju dokumenty przeważają te o charakterze

regionalnym. Takiego typu zbiory utworzone zostały w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej (Bałtycka

Biblioteka Cyfrowa - Cassubiana, 2015), Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej

(Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej - Varsaviana, 2015), Mazowieckiej Bibliotece

Cyfrowej (Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Varsaviana, 2015), Podkarpackiej Bibliotece

Cyfrowej (Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Podkarpacie, 2015). Kilka kolekcji regionalnych

stworzono w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej (kolekcje: Dolny Śląsk, Górny Śląsk, Kresy Wschodnie,

Opolszczyzna, Region Bielsko-Bialski, Region Częstochowski, Śląsk Cieszyński, Śląsk Czeski,

Zagłębie Dąbrowskie) (Śląska Biblioteka Cyfrowa, 2015), a także w Bibliotece Cyfrowy Dolny

Śląsk (w kolekcji Miejscowości wyróżniono tu wiele mniejszych zbiorów dotyczących

poszczególnych miast i wsi). W każdej z wymienionych kolekcji znaleźć można sporo dokumentów

ikonograficznych (Cyfrowy Dolny Śląsk - Miejscowości, 2015).

Dokumenty tego typu umieszczone zostały także w kolekcjach o innej tematyce. Stanowią

one znaczną część zasobów kolekcji Historia UW i BUW e-biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego

91

(e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego - Historia UW i BUW, 2015). Także zbiory poświęcone

wybranym wydarzeniom historycznym zawierają wiele obiektów ikonograficznych. Jest tak w

przypadku kolekcji Powstanie Styczniowe w zbiorach Muzeum Niepodległości znajdującej się w

Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej (Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Powstanie Styczniowe w

zbiorach Muzeum Niepodległości, 2015), w kolekcji Wojna Światowa 1914-1918 w Jagiellońskiej

Bibliotece Cyfrowej (Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - Wojna Światowa 1914-1918, 2015) oraz w

kolekcji Partyzanci 1939-1945 w Bibliotece Cyfrowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w

Lublinie (Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Partyzanci 1939-1945, 2015). Obiekty

ikonograficzne o tematyce religijnej można z kolei odnaleźć w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, w

kolekcji Miscellanea zawierającej cyfrowe kopie różnorodnych materiałów związanych z religią

(Śląska Biblioteka Cyfrowa - Miscellanea, 2015).

Umieszczanie dokumentów ikonograficznych w takich kolekcjach jest dobrym pomysłem

na ich promocję. Użytkownik zainteresowany danym tematem może dzięki temu odkryć obiekty, do

których w inny sposób by nie trafił.

Kolekcje tematyczne nie są zwykle jedynymi zbiorami, w których umieszczane są

poszczególne obiekty. Poza nimi przyporządkowane one zostają także do tych grupujących dane

typy dokumentów, czasem również do tych dotyczących regionu. Zasoby bibliotek cyfrowych

tworzą więc strukturę polihierarchiczną, która pozwala na ich przeglądanie według różnych

aspektów. Zwiększa to możliwość dotarcia do informacji, której użytkownik nie potrafi precyzyjnie

zdefiniować, ułatwia orientację w zasobach, zwraca uwagę na ciekawe i ważne obiekty (Sanetra,

2013).

Kolejnym sposobem promowania dokumentów ikonograficznych jest prezentowanie ich w

formie wystaw, umieszczanych na stronach internetowych bibliotek cyfrowych. Ekspozycje takie

pozwalają na udostępnienie szerokiej publiczności rzadkich i cennych dóbr kultury dostępnych do

tej pory tylko nielicznych. Tworzone są w celach: dydaktycznych, pokazowych i informacyjnych

(Wandel, 2005).

Informacja o dostępnych w danej bibliotece cyfrowej wystawach znajduje się zwykle w

środkowej części jej strony głównej (il. 65). Inaczej jest w Bibliotece Cyfrowej UMCS, Bibliotece

Cyfrowej Politechniki Warszawskiej i Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej (na liście wszystkich

kolekcji umieszczono tu kolekcję zawierającą wystawy) oraz w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej

(pod umieszczonym w lewej kolumnie strony nagłówkiem Wirtualne wystawy wyświetlane są

zmieniające się automatycznie miniatury odpowiadające poszczególnym ekspozycjom).

92

Il. 65. Informacja o dostępnych wystawach zamieszczana jest na środku strony głównej, przykład z Biblioteki Cyfrowej UMCS, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra

Wystawa stanowić może dodatkowe miejsce pozwalające na zaprezentowanie wybranych

obiektów, które wcześniej zostały opracowane i umieszczone w odpowiednich kolekcjach.

Tak traktowane wystawy mają często formę publikacji wieloczęściowych, grupujących

dokumenty według wybranego kryterium i prezentujących je w postaci listy. Publikację tego

rodzaju można przeglądać otwierając kolejne, załączone do niej obiekty, które pokazane zostaną na

osobnych stronach zawierających ich opis. Możliwe jest także wyświetlenie całej publikacji w

jednym oknie i poruszanie się po jej zawartości za pomocą strzałek. W tej formie prezentowane są

jedynie poszczególne dokumenty, ich opisy nie zostały zamieszczone (il. 66-68).

93

Il. 66. Wystawy często tworzone są w formie publikacji wieloczęściowej, przykład z Bałtyckiej Biblioteki Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/publication/15069

94

Il. 67. Wybór żółtej ikonki umieszczonej przy obiekcie przypisanym do publikacji wieloczęściowej powoduje przejście na stronę z jego opisem. Na ilustracji: obiekt z wystawy Witkiewicz, Stanisław, Ignacy. Witkacy (1885-1939) w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/publication/15070?tab=1

95

Il. 68. Wybór przedstawiającej książkę ikonki, umieszczonej przy obiekcie przypisanym do publikacji wieloczęściowej powoduje przejście do prezentacji pozwalającej na wyświetlanie kolejno wszystkich wchodzących w skład danej publikacji obiektów.Na ilustracji: pierwszy obiekt z wystawy Witkiewicz, Stanisław, Ignacy. Witkacy (1885-1939) w Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/publication/15069

Wśród wystaw tego rodzaju znaleźć można takie dotyczące twórczości wybranego artysty.

W Bałtyckiej Bibliotece Cyfrowej w jednej wieloczęściowej publikacji połączono wszystkie prace

Witkacego (Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Witkiewicz, Stanisław, Ignacy. Witkacy (1885-1939),

2012). W Bialskiej Bibliotece Cyfrowej stworzono wystawę ekslibrisów autorstwa Kazimierza

Nekandy – Trepki (Bialska Biblioteka Cyfrowa - Kolekcja ekslibrisów autorstwa Kazimierza

Nekandy – Trepki, 2014), rysunków Józefa Ignacego Kraszewskiego (Bialska Biblioteka Cyfrowa -

Rysunki Józefa Ignacego Kraszewskiego z kolekcji Muzeum JIK w Romanowie, 2013) oraz

fotografii autorstwa Lucjana Fochtmana (Bialska Biblioteka Cyfrowa - Fotografie z albumu

wykonanego przez uczniów Państwowego Gimnazjum Męskiego im. J. I. Kraszewskiego w Białej

Podlaskiej, 2014). W Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej powstała wystawa Norwidiana, grupująca

różnorodne materiały związane z Cyprianem Kamilem Norwidem, w tym rysunki i grafiki jego

autorstwa (Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Norwidiana, 2010). Norwidowi poświęcona jest także

dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej wystawa Norwid i ostatni romantycy prezentująca

poza innymi dokumentami również jego prace plastyczne (Myszkowska, 2013).

96

Tworzone są również wystawy dotyczące określonych miejsc. Taki charakter mają

ekspozycje Biała Podlaska i powiat bialski na starych fotografiach, Miejska Biblioteka Publiczna

w Białej Podlaskiej : publikacje, druki ulotne, fotografie oraz Przedwojenne fotografie z Podlasia

ze zbiorów Jana Makaruka znajdujące się w Bialskiej Bibliotece Cyfrowej (Bialska Biblioteka

Cyfrowa - Wystawy, 2015). Wystawy prezentujące Łódź utworzone zostały natomiast w Bibliotece

Cyfrowej – Regionalia Ziemi Łódzkiej. Obejrzeć można tu: Łódź do 1939 roku na pocztówkach,

Łódzkie parki na pocztówkach z okresu okupacji oraz wystawę Ulica Piotrkowska na pocztówkach

z okresu okupacji (Biblioteka Cyfrowa - Regionalia Ziemi Łódzkiej - Wystawy, 2015).

Powstają także publikacje grupujące udostępniane w danej bibliotece cyfrowej obiekty

pochodzące ze zbiorów innych instytucji. W Bialskiej Bibliotece Cyfrowej obejrzeć można

wystawy: Fotografie i ryciny ze zbiorów Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Romanowie

oraz Fotografie ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej w Konstantynowie (Bialska Biblioteka

Cyfrowa - Wystawy, 2015).

Inną formę, chociaż też stanowiącą wykaz dokumentów o określonej tematyce, ma

znajdująca się w Podkarpackiej Bibliotece Cyfrowej wystawa fotografii Jerzego Wygody (Rak,

b.d.). Zamieszczono tu tekst charakteryzujący twórczość artysty, zawierający odnośniki kierujące

do udostępnianych w bibliotece wymienionych prac (il. 69).

97

Il. 69. Wystawa Podkarpackiej Biblioteki Cyfrowej Fotografie Jerzego Wygody zawiera omówienie twórczości artysty oraz wykaz jego prac wraz z odnośnikami do odpowiednich obiektów udostępnianych w bibliotece, http://www.pbc.rzeszow.pl/index.php/pl/wirtualne-wystawy/82-fotografie-jerzego-wygody

98

Wystawy tworzone przez umieszczone w innych kolekcjach danej biblioteki cyfrowej

dokumenty ikonograficzne często mają formę prezentacji.

W tej formie również pokazywane są obiekty dotyczące określonego miejsca. Taki

charakter ma wystawa Gorzów Wielkopolski na starych pocztówkach w Zielonogórskiej Bibliotece

Cyfrowej. Ma ona postać publikacji, prezentującej na kolejnych stronach wybrane pocztówki

pochodzące ze zbiorów biblioteki Uniwersytetu Zielonogórskiego. Nie towarzyszy im żaden tekst

objaśniający, to po prostu kolejno wyświetlające się obrazy (Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa -

Gorzów Wielkopolski na starych pocztówkach, 2006).

Bardziej szczegółowo opracowana została wystawa Obraz Lublina w Bibliotece stworzona

przez Bibliotekę Cyfrową UMCS. Ma ona postać prezentacji rozpoczynającej się od wprowadzenia

wskazującego na wartość zbiorów bibliotecznych stanowiących ważne źródło poznania miasta.

Obiektom pokazywanym na kolejnych stronach prezentacji towarzyszą teksty objaśniające ich

historię, pochodzenie, zawartość (Rudziński, 2009).

Formę prezentacji mają także tworzone w bibliotekach cyfrowych wystawy

przedstawiające twórczość wybranych artystów. W Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej

obejrzeć można trzy takie ekspozycje. Są to wystawy: Barbara Narębska-Dębska (1921-2000).

Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu (Kotłowski, 2005),

Jerzy Hoppen. Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej UMK (Kotłowski,

2007a), Mirosław Piotrowski (1942-2002). Grafika ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w

Toruniu) (Kotłowski, 2007b). Każdą z wymienionych wystaw rozpoczyna krótka informacja o

danym artyście, następnie na kolejnych stronach prezentowane są jego prace. Pokaz ten kończy

artykuł dokładnie charakteryzujący jego twórczość (il. 70-71).

99

Il.. 70. Pierwsza strona mającej postać prezentacji wystawy zawierająca tekst przybliżający postać artysty. Przykład z Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej (wystawa Barbara Narębska-Dębska (1921-2000). Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu), http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=2696

Il.. 71. Kolejna strona wystawy mającej postać prezentacji zawiera sam obraz, bez towarzyszących mu tekstów objaśniających. Przykład z Kujawsko-Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej (wystawa Barbara Narębska-Dębska (1921-2000). Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu), http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=2696

100

Tekstu objaśniającego nie zawiera natomiast wystawa Wojska polskiego konterfektow

gładkich 20 gwoli uciechy komilitonow swoich wyimaginował - a gwoli pozytku nierycerskiego

pospolstwa w tysiaczney mnogosci wytłoczyc zezwolił Henryk Hertz Barwiński ppor. 1 Bryg. L.P.

znajdująca się w Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej. Ma ona postać publikacji, prezentującej na

swoich stronach kolejne rysunkowe karykatury autorstwa Henryka Hertza Barwińskiego

(Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Wojska polskiego konterfektow gładkich 20 gwoli uciechy

komilitonow swoich wyimaginował - a gwoli pozytku nierycerskiego pospolstwa w tysiaczney

mnogosci wytłoczyc zezwolił Henryk Hertz Barwiński ppor. 1 Bryg. L.P., 2007)

W ciekawej formie zaprezentowane zostały pochodzące ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej

Polskiej Akademii Nauk cymelia udostępniane w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej (Pomorska

Biblioteka Cyfrowa - Cymelia z zasobów PAN Biblioteki Gdańskiej, 2014). Wystawa ta utworzona

została za pomocą programu Juicebox przeznaczonego do tworzenia galerii umieszczanych na

stronach internetowych. Ekspozycja ma postać strony prezentującej na środku wybrany obiekt i

informacje o jego autorze, tytule, czasie powstania. Miniatury pozostałych obiektów danego zbioru

umieszczone są na pasku znajdującym się na dole strony. Zarówno pasek, jak i prezentowane

obiekty mogą być przewijane za pomocą umieszczonych przy nich strzałek (il. 72).

Il. 72. Wystawa Cymelia z zasobów PAN Biblioteki Gdańskiej w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej utworzona za pomocą programu Juicebox,http://pbc.gda.pl/dlibra/docmetadata?id=35359&from=pubindex&dirids=21&lp=18

101

W bibliotekach cyfrowych tworzone są również wystawy prezentujące pochodzące z ich

zbiorów wybrane obiekty, które nie są jednak osobno opracowywane i umieszczane w

odpowiednich kolekcjach. Wystawy są w tym przypadku jedynym miejscem umożliwiającym ich

obejrzenie.

Ekspozycje takie także mogą mieć formę prezentacji, jak utworzona w Śląskiej Bibliotece

Cyfrowej wystawa Napoleoniana w zbiorach specjalnych Biblioteki Śląskiej przedstawiająca

różnorodne materiały dotyczące życia i działalności Napoleona I, w tym grafiki i pocztówki.

Obiektom tu pokazywanym towarzyszą podpisy podające ich tytuł, autora, datę powstania

(Kowalczyk i Zbierańska, 2013).

Formę prezentacji ma także inna wystawa tej biblioteki, zatytułowana Kolekcja

ekslibrisów Jana Sakwerdy w zbiorach Biblioteki Śląskiej. Zawiera ona krótkie przedstawienie

postaci Jana Sakwerdy, następnie pokazywane są kolejne ekslibrisy. Towarzyszą im informacje o

ich autorach, właścicielach, instytucjach, dla których zostały wykonane, przedstawionych na nich

popularnych motywach (Jabłko i Tyrna-Danielczyk, 2013).

Mniej objaśnień zawierają wystawy Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej: Kresy

Wschodnie II Rzeczypospolitej Polskiej Małą Ojczyzną Wielu Narodów - ze zbiorów Wacława

Nycza (Nycz, 2008) oraz Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej Polskiej Małą Ojczyzną Wielu

Narodów - ze zbiorów Tadeusza Marcinkowskiego (Marcinkowski, 2008). Tylko niektóre z

prezentowanych na kolejnych stronach publikacji pocztówek i fotografii zostały podpisane.

Inną postać mają wystawy Pocztówki wielkanocne w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej

(Siedlarz i Mrożek-Buksa, 2011) i Dawny Radom – Pocztówki w Radomskiej Bibliotece Cyfrowej

(Radomska Biblioteka Cyfrowa - Dawny Radom – Pocztówki, 2012), które powstały za pomocą

przeznaczonego do tworzenia galerii internetowych programu Simpleviewer. Ekspozycje te mają

postać strony, prezentującej na środku jeden z obiektów. Na górze umieszczony jest pasek

zawierający miniatury kolejnych obiektów danej wystawy. Poruszanie się po galerii umożliwiają

strzałki zamieszczone przy pasku (pozwalające na jego przewijanie) i przy aktualnie

prezentowanym obiekcie. Obie wymienione wystawy to pokazy jedynie obrazów (pocztówek), bez

podpisów i dodatkowego tekstu (il. 73).

102

Il. 73. Wystawa Dawny Radom – Pocztówki w Radomskiej Bibliotece Cyfrowej utworzona za pomocą programu Simpleviewer, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/docmetadata?id=13780

Relatywnie dużo tekstu zawierają ekspozycje utworzone w Bibliotece Cyfrowej

Politechniki Warszawskiej (wystawa Warszawa zapomniana) (Kiwała, Miller i in., 2010) i

Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego (wystawa Parki w miastach śląskich. Sztuka

ogrodowa dla mieszczan) (Bińkowska, 2010). Mają one postać wystaw planszowych. Na każdej z

planszy pokazywanych jest kilka obiektów (są wśród nich fotografie, pocztówki, grafika). Każdy z

nich został podpisany. Dodatkowo zamieszczono jeszcze teksty dotyczące prezentowanego na danej

planszy zbioru materiałów (il. 74).

103

Il. 74. Plansza z wystawy Warszawa zapomniana w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=1639&from=publication

Tworzone w bibliotekach cyfrowych wystawy mają różną formę (są wśród nich publikacje

wieloczęściowe, różnego rodzaju prezentacje, plansze) oraz zawartość (dotyczą twórczości

poszczególnych artystów, określonych miejsc czy typów dokumentów). Wszystkie tworzone są

jednak w celu zaprezentowania wyodrębnianych z zasobów bibliotek, wartych poznania grup

obiektów ikonograficznych.

Wszystkie opisywane powyżej działania mogą pełnić funkcję promocji znajdujących się w

bibliotekach cyfrowych dokumentów ikonograficznych. Za pomocą umieszczanych na stronie

Federacji Bibliotek Cyfrowych oraz na stronach głównych poszczególnych bibliotek miniatur

polecanych obiektów można poinformować użytkownika o dokumentach nieznanych, a wartych

zobaczenia. Polecać ciekawe materiały można również za pomocą wyświetlanych na stronach

głównych bibliotek wiadomości.

Wyodrębnianie z kolekcji ikonograficznych mniejszych podkolekcji grupujących prace

poszczególnych artystów, prace wykonane określoną techniką, w określonym czasie, czy też takich

zawierających obiekty dotyczące danego regionu jest sposobem na wskazanie użytkownikowi

ciekawszych zbiorów, o których być może nie wie, lub których by nie odnalazł.

104

Umieszczanie ikonografii w kolekcjach tematycznych jest sposobem na zaprezentowanie

jej w innym otoczeniu. Zbiory takie przyciągnąć mogą uwagę zainteresowanych danymi

zagadnieniami użytkowników, którzy podczas ich przeglądania natrafią także i na ciekawe obiekty

ikonograficzne, których być może nie odkryliby w inny sposób.

Wystawy pozwalają na zaprezentowanie w innej formie wybranych z zasobów bibliotek,

atrakcyjnych grup dokumentów ikonograficznych. Zamieszczanie w zbiorach tematycznych i na

wystawach obiektów znajdujących się również w innych, odpowiadających im kolekcjach

biblioteki zwiększa dodatkowo szansę na ich odkrycie przez użytkownika.

105

Tabela 3. Wybrane formy promocji obiektów ikonograficznych stosowane w bibliotekach cyfrowych

Informowanie o polecanych obiektach na stronie FBC

Umieszczanie miniatur polecanych obiektów na stronach głównych

Grupowanie polecanych obiektów w kolekcjach

Informowanie o polecanych obiektach ikonograficznych w dziale Wiadomości

Wyodrębnianie wybranych grup obiektów

Umieszczanie ikonografii w kolekcjach tematycznych, nie wyróżniających poszczególnych typów dokumentów

Prezentowanie ikonografii w formie wystaw

Z kolekcji ikonograficznych

Z kolekcji tematycznych

Wystawy jako dodatkowe miejsce prezentowania wybranychobiektów ikonograficznych

Wystawy jako jedyne miejsce prezentowania wybranychobiektów ikonograficznych

BBC X X X X X

BC KUL X

BC PW X X

BC UŁ X X X

BC UMCS

X X

BC UWr X X X X X

BC WBP X X X

BC-RZŁ X X

Bial BC X X X

CBN Polona

X X

CDŚ X X

ChBC X

CZS

EBC X X

ebUW X X X

IBC X X X

Informowanie o polecanych obiektach na stronie FBC

Umieszczanie miniatur polecanych obiektów na stronach głównych

Grupowanie polecanych obiektów w kolekcjach

Informowanie o polecanych obiektach ikonograficznych w dziale Wiadomości

Wyodrębnianie wybranych grup obiektów

Umieszczanie ikonografii w kolekcjach tematycznych, nie wyróżniających poszczególnych typów dokumentów

Prezentowanie ikonografii w formie wystaw

Z kolekcji ikonograficznych

Z kolekcji tematycznych

Wystawy jako dodatkowe miejsce prezentowania wybranychobiektów ikonograficznych

Wystawy jako jedyne miejsce prezentowania wybranychobiektów ikonograficznych

JBC X X X X

KPBC X X X X X X

MBC X X

OBC X X X X

PBC X X X X X X

Podl BC X

Pom BC X X X X X X

RBC X X X X

ŚBC X X X X X

ZBC Pom

X

ZBC X X X X X X

X – rozwiązanie jest stosowane w danej bibliotece cyfrowej

Zakończenie

W kolejnych rozdziałach pracy zaprezentowane zostały podejmowane przez poszczególne

biblioteki cyfrowe działania, mające na celu zapewnianie dostępu do ikonografii oraz informowanie

o udostępnianych materiałach tego rodzaju.

Analiza sposobów organizacji zasobów i wyodrębniania z nich zbiorów ikonografii

pozwala na stwierdzenie, które z wprowadzonych rozwiązań w największym stopniu ułatwia

użytkownikom dotarcie do tego typu obiektów.

Najprostsze wydaje się odnalezienie ikonografii w zasobach Cyfrowej Biblioteki

Narodowej Polona. Bardzo pomocny jest tutaj umieszczany w górnej części stron prezentujących

udostępniane obiekty pasek kategorii formalnych. Pozwala on na szybkie zorientowanie się w

zawartości danego zbioru i wyświetlenie tylko wybranego rodzaju dokumentów.

Zbiory ikonografii widoczne są również w tych bibliotekach, które kolekcje tego rodzaju

umieszczają na na listach kolekcji głównych. Najczęstszym działaniem jest jednak grupowanie

obiektów ikonograficznych w podkolekcje podlegające większym zbiorom. Zwykle są to duże

kolekcje o dość ogólnych nazwach, jak: Regionalia czy Dziedzictwo Kulturowe. Przypisane im

podkolekcje są wyświetlane dopiero po wyborze określonej kolekcji głównej. W orientacji w

udostępnianych w danej bibliotece zasobach pomaga wyodrębnianie z kolekcji oraz podkolekcji

ikonografii, mniejszych zbiorów grupujących poszczególne jej rodzaje.

Kolejnym, po przeglądaniu listy kolekcji, sposobem na odnalezienie w zbiorach bibliotek

cyfrowych dokumentów ikonograficznych jest wyszukiwanie ich według słów z opisu. Opisy te

muszą zatem zawierać wyrażenia, które mogą być wykorzystane przez użytkownika w procesie

wyszukiwawczym. W przypadku ikonografii są to przede wszystkim słowa określające typ obiektu,

dziedzinę sztuki czy technikę wykonania. Umieszczane są one zwykle w kilku polach opisu

każdego dokumentu. Są to pola przeznaczone na słowa kluczowe, na dodatkowe uwagi oraz na

określenia typów dokumentów. Pojawiają się one w opisach większości obiektów ikonograficznych,

bywają wypełniane jednak w różny sposób.

Oferowane w poszczególnych bibliotekach cyfrowych wyszukiwarki posiadają funkcje,

które mogą ułatwiać proces odnajdywania obiektów ikonograficznych. Wydaje się, że najbardziej

intuicyjne jest wyszukiwanie w Cyfrowej Bibliotece Narodowej Polona. Użytkownik ma tu

możliwość zobaczenia wszystkich terminów użytych do opisu oraz zawężania za ich pomocą

wyników wyszukiwania.

109

Opcje podglądu wyrażeń z opisu i zawężania wyników wyszukiwania (tylko do

wyróżnionych w danej bibliotece kolekcji i podkolekcji) dostępne są także w wyszukiwarkach

pozostałych bibliotek cyfrowych. Aby móc w pełni je wykorzystać, użytkownik musi jednak

posiadać pewną wiedzę, zarówno o tym, gdzie danych funkcji szukać, jaki o sposobach opisywania

dokumentów i ich organizacji w danej bibliotece.

Biblioteki cyfrowe nie tylko umożliwiają wyszukiwanie dokumentów ikonograficznych.

Na swoich stronach informują o wartych zobaczenia materiałach oraz polecają wybrane obiekty.

Podejmują też inne działania mające na celu zwrócenie uwagi użytkownika na ciekawsze grupy

dokumentów. Wyróżniają w kolekcjach ikonograficznych mniejsze zbiory odpowiednio dobranych

obiektów. Umieszczają ikonografię w wielu kolekcjach tematycznych. Tworzą również wystawy, na

których prezentują wybrane, atrakcyjne grupy dokumentów ikonograficznych.

Opisane w pracy zagadnienia nie wyczerpują tematyki dostępności i promocji ikonografii

w bibliotekach cyfrowych. Dokładniejszego zbadania wymagają sposoby opisywania dokumentów

tego rodzaju. Przydatne byłoby opracowanie wykazu elementów, które muszą znaleźć się w każdym

opisie, ustalenie formy w jakiej należy je zapisywać oraz pól, w których mają być umieszczane.

Ujednolicenie towarzyszących ikonografii opisów ułatwiłoby proces wyszukiwania jej przez

użytkowników.

Warte zbadania byłyby także sposoby promowania zasobów bibliotek cyfrowych

podejmowane przez nie w mediach społecznościowych. Należałoby sprawdzić, które z bibliotek

posiadają konta w serwisach tego typu, przeanalizować ich zawartość oraz ocenić taką formę

komunikacji z użytkownikiem.

110

Wykorzystana literatura

Barczewski, M. (2010). Prawo autorskie a nowe technologie. Aktualne wyzwania i kierunki rozwoju. W: D. Majewska, Zbiory fotograficzne i filmowe w internecie. Aspekty prawne i technologiczne. Gdansk: Europejskie Centrum Solidarności.

Bednarek-Michalska, B. (2005). Zasoby cyfrowe – ich rola w polskiej kulturze. W: J. Sadowska, Wokół bibliotek i bibliotekarstwa: księga jubileuszowa dedykowana Janowi Wołoszowi. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, s. 53-58.

Derfert-Wolf, L. (2011). Jak posługiwać się biblioteką cyfrową? W: H. Hollender (red.), Cyfrowy świat dokumentu: wydawnictwa, biblioteki, muzea, archiwa. Warszawa: Centrum Promocji Informatyki, s. 188-237.

Górny, M.i Skutecki, J. (2005). Problemy udostępniania zbiorów ikonograficznych w bibliotekach cyfrowych. W: M. Kocójowa, Informacja o obiektach kultury i Internet. Kraków: IINiB UJ, s. 73-77.

Herden, E., Seidel-Grzesinska, A., Brzezicka-Stanicka, K. (red.). (2012). Dobra kultury w Sieci. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jamrozik, K. (2014). Nowe oblicze Cyfrowej Biblioteki Narodowej POLONA. Bibliotekarz, 9, s. 7-11.

Klenczon, W. (2012). Od katalogów drukowanych do bibliotek cyfrowych – standardy opisu bibliograficznego dokumentów ikonograficznych. W: E. Herden, A. Seidel-Grzesińska, K. Stanicka-Brzezicka, Dobra kultury w Sieci. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 91-98.

Kolasa, W. (2007). „dLibra” Digital Library Framework – platforma do budowy bibliotek cyfrowych. W: J. Woźniak-Kasperek, J. Franke, Biblioteki cyfrowe: projekty, realizacje, technologie. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, s. 67-88.

Kucharska, J., Miller, M., Wornbard, M. (2009). Różne aspekty opisu dokumentów ikonograficznych w Bibliotece Cyfrowej Politechniki Warszawskiej na przykładzie kolekcji fotografii Henryka Poddębskiego. W: C. Mazurek, M. Stroiński, J. Węglarz (red.), Polskie Biblioteki Cyfrowe 2008: materiały z konferencji zorganizowanej w dniach 24-25 listopada 2008 r. przez Bibliotekę Kórnicką PAN, Poznańską Fundację Bibliotek Naukowych, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych. Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, s. 53-61.

Leszyńska, A. (2013). POLONA – jeśli szukasz opowieści. Bibliotekarz, 11, s. 16-18.

Majewska D. (red.). (2010). Zbiory fotograficzne i filmowe w Internecie: Aspekty prawne i technologiczne. Gdansk: Europejskie Centrum Solidarności.

111

Mazurek, C., Werla, M. (2012). Federacja Bibliotek Cyfrowych – studium przypadku. W: M. Janiak, M. Krakowska, M. Próchnicka, Biblioteki cyfrowe. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, s. 449-467.

Miller, M., Wornbard, M. (2009). Fotografie w zbiorach cyfrowych - problemy z opracowaniem formalnym i rzeczowym na przykładzie Biblioteki Cyfrowej Politechniki Warszawskiej. Przegląd Biblioteczny, 77 (2), s. 201-218.

Murzynowska, D. i Potęga, J. (2006). Nie tylko biblioteka cyfrowa … - rzecz o bibliotecznych wystawach wirtualnych. EBIB, 11, http://www.ebib.pl/2006/81/a.php?murzynowska_potega

Nahotko, M. (2010). Biblioteczne i pozabiblioteczne standardy opisu fotografii i filmów w Internecie. W: D. Majewska, Zbiory fotograficzne i filmowe w internecie. Aspekty prawne i technologiczne. Gdansk: Europejskie Centrum Solidarności.

Piotrowicz, G. (2012). Cyfrowa konwergencja bibliotek, archiwów i muzeów w erze informacji. W: E. Herden, A. Seidel-Grzesińska, K. Stanicka-Brzezicka, Dobra kultury w Sieci. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 23-39.

Poślada, U. (2011). Wykorzystanie platformy biblioteki cyfrowej do realizacji bibliotecznych zadań wystawienniczych. W: S. Wojnarowicz i B. Kasperek, Działalność wydawnicza bibliotek w czasach konwergencji mediów. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 113-121.

Potęga, J. (2012). Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona - (cBN Polona). W: M. Janiak, M. Krakowska, M. Próchnicka, Biblioteki cyfrowe. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, s. 475-485.

Rygiel, P. (2012). Opis rzeczowy dokumentów ikonograficznych. Narzędzia indeksowania i ich zastosowanie w katalogach bibliotecznych i bibliotekach cyfrowych. W: E. Herden, A. Seidel-Grzesińska, K. Stanicka-Brzezicka, Dobra kultury w Sieci. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 99-110.

Sanetra, K. (2013). Filozofia Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej. Bibliotekarz, 5, s. 4-7.

Stanisławska-Kloc, S. (2010). Udostępnianie kolekcji cyfrowych utworów fotograficznych i filmowych. Wybrane zagadnienia z zakresu prawa autorskiego. W: D. Majewska, Zbiory fotograficzne i filmowe w internecie. Aspekty prawne i technologiczne. Gdansk: Europejskie Centrum Solidarności.

Szczepańska, B. (2010). Biblioteka cyfrowa. Prawo, polityka, praktyka. W: D. Majewska, Zbiory fotograficzne i filmowe w internecie. Aspekty prawne i technologiczne. Gdansk: Europejskie Centrum Solidarności.

Talbierska, J. (2009). Zbiory artystyczne, zbiory specjalne czy zbiory ikonograficzne? Typologia i funkcje. W: M. Komza, Świat w obrazach. Zbiory graficzne w instytucjach kultury - ich typologia, organizacja i funkcje. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 19-38.

Wałek, A. (2009). Biblioteki cyfrowe na platformie dLibra. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

112

Wandel, A. (2005). Wystawy wirtualne – nowa forma popularyzacji książki i bibliotek (na przykładzie stron WWW bibliotek francuskich). W: M. Komza i in., Oblicza kultury książki. Prace i studia z bibliologii i informacji naukowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 211-225.

Woźniak-Kasperek, J. (2008). eContent czyli o organizacji informacji i wyszukiwaniu w bibliotece cyfrowej. Zagadnienia Informacji Naukowej, 2, s. 50-58.

Woźniak-Kasperek, J. (2009). Funkcjonalność i dostępność bibliotek cyfrowych. W: K. Migoń, M. Skalska-Zlat, Uniwersum piśmiennictwa wobec komunikacji elektronicznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 393-406.

113

Wykorzystane źródła internetowe

Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Cassubiana. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/collectiondescription?dirids=20

Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Kraina w Kratę. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/collectiondescription?dirids=43

Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Stanisław Ignacy Witkiewicz. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/collectiondescription?dirids=32

Bałtycka Biblioteka Cyfrowa - Witkiewicz, Stanisław, Ignacy. Witkacy, 1885-1939. (2012). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/publication/15069

Bałtycka Biblioteka Cyfrowa. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra

Bialska Biblioteka Cyfrowa - Fotografie z albumu wykonanego przez uczniów Państwowego Gimnazjum Męskiego im. J. I. Kraszewskiego w Białej Podlaskiej. (2014). Pobrane: 17.06.2015, http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/publication?id=9111&from=pubindex&dirids=2&tab=1&lp=3

Bialska Biblioteka Cyfrowa - Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=7

Bialska Biblioteka Cyfrowa - Kolekcja ekslibrisów autorstwa Kazimierza Nekandy – Trepki. (2014). Pobrane: 17.06.2015, http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/publication/8969

Bialska Biblioteka Cyfrowa - Rysunki Józefa Ignacego Kraszewskiego z kolekcji Muzeum JIK w Romanowie. (2013). Pobrane: 17.06.2015, http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/publication?id=4433&from=pubindex&dirids=2&tab=1&lp=10

Bialska Biblioteka Cyfrowa - Wystawy. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bbc.mbp.org.pl/dlibra/pubindex?dirids=2

Biblioteka Cyfrowa - Regionalia Ziemi Łódzkiej - Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.wbp.lodz.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=8

Biblioteka Cyfrowa - Regionalia Ziemi Łódzkiej - Wystawy. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.wbp.lodz.pl/dlibra/pubindex?dirids=2

Biblioteka Cyfrowa KUL - Zbiory graficzne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.kul.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=48

Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej – Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=18

115

Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej - Varsaviana. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=14

Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej – Ikonografia, (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=18

Biblioteka Cyfrowa UMCS - zbiory ikonograficzne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=8

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego - Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=9

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego - Kondek Wacław. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=29

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego - Polska szkoła plakatu w latach 1947-1989. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=25

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - diapozytywy i negatywy szklane. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=181

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Dziedzictwo kulturowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=7

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Portrety. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=43

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Widoki Śląska. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=67

Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Zbiory Graficzne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=22

Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Lubliniana. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=22

Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Partyzanci 1939-1945. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=38

Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie - Pocztówki. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=44

Bińkowska, I. (2010). Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego - Parki w miastach śląskich. Sztuka ogrodowa dla mieszczan.. Pobrane: 17.06.2015, http://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=40563&from=pubindex&dirids=2&lp=10

Chełmska Biblioteka Cyfrowa - Regionalia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=3

116

Cyfrowa Ziemia Sieradzka - Fotografie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=8

Cyfrowy Dolny Śląsk - Fotografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=181

Cyfrowy Dolny Śląsk - Grafika. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=91

Cyfrowy Dolny Śląsk – Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=90

Cyfrowy Dolny Śląsk - Miejscowości. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=259

Cyfrowy Dolny Śląsk - Pocztówki, (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=8

e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego - Dziedzictwo kulturowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=5

e-biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego - Historia UW i BUW. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=9

Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Dokumenty życia społecznego. (2015). Pobrane: 17.06.2015, from http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=69

Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Grafika Elbląska. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=57

Elbląska Biblioteka Cyfrowa – Norwidiana. (2010). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/publication/6403

Elbląska Biblioteka Cyfrowa - Teatr. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=6

Federacja Bibliotek Cyfrowych - Biblioteki Cyfrowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/list-libs

Federacja Bibliotek Cyfrowych - Przeglądanie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/browse

Federacja Bibliotek Cyfrowych - Wyszukiwanie wg opisu. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://fbc.pionier.net.pl/owoc/main

Inowrocławska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki, (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.bmino.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=4161536

117

Jabłko, L., Tyrna-Danielczyk, E. (2013). Śląska Biblioteka Cyfrowa - Kolekcja ekslibrisów Jana Sakwerdy w zbiorach Biblioteki Śląskiej. Pobrane: 17.06.2015, http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=80405&from=pubindex&dirids=38&lp=7

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - Wojna Światowa 1914-1918. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=566

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - Zbiory ikonograficzne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=167

Kiwała, G., Miller, M. i in. (2010). Biblioteka Cyfrowa Politechniki Warszawskiej - Warszawa zapomniana. Wystawa.. Pobrane: 17.06.2015, http://bcpw.bg.pw.edu.pl/dlibra/publication?id=1597&from=pubindex&dirids=3&tab=1&lp=3

Kotłowski, J. (2005). Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Barbara Narębska-Dębska (1921-2000). Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=2696&from=pubindex&dirids=2&lp=3

Kotłowski, J. (2007a). Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Jerzy Hoppen. Grafika, rysunki, akwarele ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej UMK. Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=25652&from=pubindex&dirids=2&lp=4

Kotłowski, J. (2007b). Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Mirosław Piotrowski (1942-2002). Grafika ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=24025&from=pubindex&dirids=2&lp=6

Kowalczyk, J., Zbierańska, M. (2013). Śląska Biblioteka Cyfrowa - Napoleoniana w zbiorach specjalnych Biblioteki Śląskiej. Pobrane: 17.06.2015, http://sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=80329

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Baltica. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=100

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Cuiaviana i Pomeranica. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=29

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=12

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Regionalia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=4

Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Vilniana. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://kpbc.umk.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=52

Marcinkowski, T. (2008). Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej Polskiej Małą Ojczyzną Wielu Narodów - ze zbiorów Tadeusza Marcinkowskiego. Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/docmetadata?id=14846&from=pubindex&dirids=624&lp=7

118

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=151

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Powstanie Styczniowe w zbiorach Muzeum Niepodległości. (2015). Pobrane: 17.06.2015,http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=220

Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Varsaviana. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=13

Myszkowska, J. (2013). Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa - Norwid i ostatni romantycy. Pobrane: 17.06.2015, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/publication/15853

Nycz, W. (2008). Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej Polskiej Małą Ojczyzną Wielu Narodów - ze zbiorów Wacława Nycza. Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/docmetadata?id=14866&from=pubindex&dirids=624&lp=8

Opolska Biblioteka Cyfrowa - Grafiki. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://obc.opole.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=22

Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki Kresowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://obc.opole.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=38

Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki regionalne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://obc.opole.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=19

Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki świąteczne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://obc.opole.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=37

Opolska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://obc.opole.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=36

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Fotografie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=21

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Grafika. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=14

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Jerzy Wygoda. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=96

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=20

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Podkarpacie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=32&action=ChangeLanguageAction&language=pl

119

Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Regionalia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=5&action=ChangeLanguageAction&language=pl

Podlaska Biblioteka Cyfrowa - ikonografia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://pbc.biaman.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=47

Polona - Kolekcje. (2015). Pobrane: 17.06.2015, from http://polona.pl/search/collections/

Polona. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://polona.pl/

Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Cymelia z zasobów PAN Biblioteki Gdańskiej. (2014). Pobrane: 17.06.2015, http://pbc.gda.pl/dlibra/docmetadata?id=35359&from=pubindex&dirids=21&lp=19

Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Fotografie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://pbc.gda.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=51

Pomorska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://pbc.gda.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=13

Radomska Biblioteka Cyfrowa - Czerwiec 1976. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=88

Radomska Biblioteka Cyfrowa - Dawny Radom – Pocztówki. (2012). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/docmetadata?id=13780

Radomska Biblioteka Cyfrowa - Fotografie. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://bc.mbpradom.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=150

Rak, A. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa - Fotografie Jerzego Wygody. Pobrane: 17.06.2015, http://pbc.rzeszow.pl/index.php/pl/wirtualne-wystawy/82-fotografie-jerzego-wygody

Rudziński, P. (2009). Biblioteka Cyfrowa UMCS - Obraz Lublina w Bibliotece. Pobrane: 17.06.2015, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=786

Siedlarz, B., Mrożek-Buksa, M. (2011). Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - Pocztówki wielkanocne. Pobrane: 17.06.2015, http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=34301

Śląska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://sbc.org.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=6

Śląska Biblioteka Cyfrowa - Miscellanea. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://sbc.org.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=34

Śląska Biblioteka Cyfrowa. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://sbc.org.pl/dlibra

ZBC Pomerania - Dokumenty ikonograficzne. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=19

120

ZBC Pomerania - Pomeranika. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.ksiaznica.szczecin.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=8

Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Dziedzictwo kulturowe. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=68

Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Gorzów Wielkopolski na starych pocztówkach. (2006). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/docmetadata?id=5740

Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Regionalia. (2015). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/collectiondescription?dirids=66

Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa - Wojska polskiego konterfektow gładkich 20 gwoli uciechy komilitonow swoich wyimaginował - a gwoli pozytku nierycerskiego pospolstwa w tysiaczney mnogosci wytłoczyc zezwolił Henryk Hertz Barwiński ppor. 1 Bryg. L.P. (2007). Pobrane: 17.06.2015, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/docmetadata?id=8026

121

Kolekcje ikonograficzne w polskich bibliotekach cyfrowych ... · Kolekcje ikonograficzne w polskich...

Documents

Transcript of Kolekcje ikonograficzne w polskich bibliotekach cyfrowych ... · Kolekcje ikonograficzne w polskich...