BWEBWENATO IN -MOTT AN -

KO ILO ANBWIN

•J '

:JO Alt D/\f~ n

VZI1~ 3n111 tl flq U8~~ kJM

'JV 011 O>I -01 \fN3M83M8

-BWEBWENATO IN MOTT AN -KO ILO ANBWIN

wr1ccen bu TITUS ARELONG ii 1uscraced bu

ELIZABETH STUART

UNIVEf SHY OF HAW 'I I 'Q..n

Juon raan loni eo j

akwaal. Erro kar akwaaJ

nan anbwinier. Etto ae1

ejjelok melele en eaar ~ '' '

erro kar kur tok komali~

riekajot nan erro. Erke im konnaan kaki ilo ien

1

Juon raan loni eo im tudok eo raar

akwaal. Erro kar akwaal kon eddo ko aerro

nan anbwinier. Etto aerro kar akwaal, ak

ejjelok melele en eaar walok. Kon men in ', ''

erro kar kur tok komalij eo bwe en iten

riekajot nan erro. Erkein men ko raar ba

im konnaan kaki ilo ien ekajot eo.

1

"Loni ne ekanooj in ' ' eaar ba. "Lale mok ke e

ak ej jab kommani jerbal

2

jowan," tudok eo

ej ekkeroro wot

kane jet an. " '

"Ta le erki wot je

k6naan bwe fia in komman '

kajjitok.

"Iaan erki?" tudok

jela ke fia ekanooj in rr

unin ao metak konke ima kwoj litok. Kwe, kwoj

ak kwoj jab meme. ''

Ila ien in komalij an lofii eo k6mlele. Ea

' ' ' ke k6mleleik naan in ki ne?" ' .

.,ff

3

L ne ekanooj in j owan," tudok eo , "Lale mok ke e ej ekkeroro wot

kommani jerbal kane jet an." '

2

"Ta le erki wot jerbal kein jet kwoj

konaan bwe iia in kommani?" loiii eo eaar

kajjitok. "Iaan erki?" tudok eo eaar ba. "Kwo

jela ke iia ekanooj in metak anbwinnu. Im

unin ao metak konke imok in iri mona kane

kwoj litok. Kwe, kwoj baj mona tak wot

ak kwoj jab meme."

,

Ilo ien in komalij eo eaar lelok ien ', an loiii eo komlele. Eaar ba, "Kwo maron

, ' ' ke komleleik naan in kinaak kein an tud5k

ne?" '

3

..

'

·' . ' .. . .. · ..... -.... .. . ....

' ... .. - . ..

.. . . • . . ... ...... ' .. ".-..

"Ekwe ekanooj in lap ao m5n5n5 in ' '

iuwaak," loiii eo eaar ba. "Moktata, ' ikonaan kwalok ke unin ao J"ab kanooJ· in

' ' ' meme konke emetak iiiu."

4

"Etke kwoj ba emeta otemjej ij loe am idaak

ret5ii.al?" tudok eo eaar

mok ke kiio kwoj bar mofi kola? Etke kwoj jab baj

' wot men kane ewor uneir ' Ke ej moj an tudok

komalij eo eaar lale ela

men in kajjitok. Eaar k keidi melele ko an jar k

Kon men in eaar lelok ie '' konnaan.

Innam lofii eo eaar '

"Ikonaan jela erki wot mi '

ne ej konnaan kaki."

5

ekanooJ· in lap ao m5n5n6 in , , oni eo eaar ba. "Moktata, , ralok ke unin ao jab kanooj in

, ' emetak niu."

"Etke kwoj ba emetak iiiilm, ak ien

otemjej ij loe am idaak im moiia men kane

ret6fial?" tud6k eo eaar kajjitok. "Lale mok ke kiio kwoj bar moiia lole im idaak

''' kola? Etke kwoj jab baj mofia im idaak '

wot men kane ewer iineir fian anbwinirro?"

Ke ej moJ an tudok eo konnaan,

komalij eo eaar lale elaiiiie ewer an loni , men in kajjitok. Eaar kanooj in konaan

' keidi melele ko an jar kein ruo nan

Ilo ien in tudok eo eaar etal wot im

kollaajraki jet iaan mofia ko. Eaar bake

mofia kein aolep rej kaddok, kokajoor, im

bobrae naninmej jan anbwinid. Ewor jilu

group in m6na ko eaar kollajraki im

kwaloki nan loni eo. Im eaar jirofi lok , , ' , , loni eo ke elanne enaaj kan jidik jan

' kajjojo mofia ko, enaaj kanooj in ajmuur

anbwinnierro.

6

/

7 / ®'

4

:-~-di --------" '- -----;:::--

_,,,...--:---

in tudok eo eaar etal wot im

jet iaan mafia ko. Eaar ba ke

lep rej kaddok, kokajoor, im

mej jan anbwinid. Ewor jilu

a ko eaar kollajraki im lofii eo. Im eaar jirofi lok

' '' lanne enaaj kan jidik jan ko, enaaj kanooj in ajmuur

6

"Ewor ke bar men en imarofi in kommane

ii.an a6 jibaii. anbwin in arro?" loii.i eo eaar

kajjitok . Innam tud6k eo eaar iuwaak im ba,

"Aaet, ekanooj in 16ii. men ko kwo maroii. in

k6mmani. Kwo maroii. karreoik ii.ifun ien

otemjej. Kwo maroii. kalet lok am mei moii.a , , ko. Kwo maroii. kajimwe am jokelet kain

mona ko kwoj kaii.i. Im ebar 16ii. men ko jet kwo maroii. kommani."

Ke komalij eo eaar roii.jake aolepan

men kein eaar kanooj in monon6. Im eaar , , ba, "Ij lomnak emman ii.e kojw6j ej jimor , kommani men kein. Jen jab lelok wot ii.an . ' loii.i eo ak tudok eo bwe ren make kommani

' im loloorjaaki." Tokalik, loii.i eo eaar bar w6laii.i im

' ba, "Ij lomnak errrrnan ii.e jej korrrrnane juon ' adwoj kwelok ippan doon. Jenaaj kur tok

' aolepan jar kane jet m6ttad ilo anbwin in ad . Ilo kwelok in jenaaj konnaan kon ta

' ko kwonaan mottan ko kajjojo ilo anbwin •

in. II

Tudok eo eaar rejetak bebe eo. Im ilo raan eo juon eaar wor juon kwelok an

' aolepan mottan ko ilo anbwin eo. Ilo

kwelok in raar kalet komalij eo bwe en aer '

ritol . Innam ritol eo eaar wonmaanlok wot . ' im kommane kwelok eo.

8

~e bar men en imarofi in kommane

i anbwin in arro? 11 lofli eo eaar

:udok eo eaar iuwaak im ba, )Oj in lon men ko kwo maron in

vO maron karreoik niUm ien vO maron kalet lok am mei mona , , ~on kajimwe am jokelet kain j kani. Im ebar lon men ko jet

)mmani. 11

ilij eo eaar ronjake aolepan

~r kanooj in monono. Im eaar

~ak emman ne kojwoj ej jimor

kein. Jen jab lelok wot nan , , tudok eo bwe ren make kommani

aki. 11

k, loni eo eaar bar wolani im , nak emman ne jej kommane juon , k ippan doon. Jenaaj kur tok

kane jet mottad ilo anbwin in

elok in jenaaj konnaan kon ta , mottan ko kajjojo ilo anbwin

eo eaar rejetak bebe eo. Im juon eaar war juon kwelok an ,

.tan ko ilo anbwin eo. Ilo ·aar kalet komalij eo bwe en aer

tam ritol eo eaar wonmaanlok wot , , kwelok eo.

8

"Jenaaj itok kii6 nan ad jino kwelok '

eo ad," ritol eo eaar ba. "Moktata, ewer

ke naan in k6jjela?" "Aaet," lofi.i eo eaar ba. "Ewor jet

' m6ttad raar jab marofi. in itok k6n aer

utamwe. Lojilfi.i eo eaar jab itok bwe •

ebon im jarrofi.rofi.." •

"Mojnal eo mottan eaar jab marofi. in

itok k6n an b6k nafi.inmej in pidodo," tud6k

eo eaar kojjela. Ke ej maat naan in k6jjela, komalij

eo eaar wonrnaanlok wot. Im eaar komleleik ••

unin kwelok eo nan rikwelok ro mottan. • •

Eaar ba, "Unin kwelok in ad ej nan ad • buk6t kilen ad komanman lok ajmuur eo an

•• anbwin in ad. Innam ik6naan bok melele • • •

10

jan kom ro m6tta ilo an

kajjit6k ippan jet iaarr

lomnak in komrnani nan a ' "Inaaj kwal eo ien

• ejjelok kij en ej pad i

•• jibwi," pa eo eaar ba .

"Inaaj tutu aolep

erreo nuknuk ko ii.a ij ~

eaar ba. Innam lofii eo eaaI

• "Inaaj kalet moil.a ko re

en let ao mei ien otemj

Ilo an kar maj eo

ba, "Inaaj kiki im la le

en wor ien aer kakkije

wot."

11

itok kiio nan ad jino kwelok , eo eaar ba. "Moktata, ewer

jjela?" loni eo eaar ba. "Ewor jet

' ab maron in itok kon aer l ni eo eaar jab itok bwe

iiroii." eo mottan eaar jab maron in 16k naiiinmej in pidodo," tudok

:la . Lat naan in kojjela, komalij

tanlok wot. Im eaar komleleik ',

~o nan rikwelok ro mottan.

_n kwelok in ad ej nan ad

id komanman lok ajmuur eo an ', Innam ikonaan bok melele , ' ,

10

jan kom ro motta ilo anbwin in. Inaaj kajjitok ippan jet iaami kon ta ko komij

lomnak in kommani nan anbwinid." '

"Inaaj kwal eo ien otemjej bwe en ' ejjelok kij en ej pad ilo men ko na ij , '

jibwi," pa eo eaar ba. "Inaaj tutu aolep ien im lale bwe en

erreo nuknuk ko na ij konaki," kil eo '

eaar ba. Innam lofii eo eaar wolani im ba, , ,

"Inaaj kalet mona ko rekarbob im lale bwe

en let ao mei ien otemjej." Ilo an kar maj eo bok kwonaan, eaar

' ba, "Inaaj kiki im lale bwe mottan ko jet en wor ien aer kakkije bwe ren ajmuur

wot."

11

"Inaaj jibafi. loiii eo im lale bwe en '

un linen moiia ko rej ilok fi.an kajjojo ra ' ko ilo anbwinid," tudok eo eaar ba.

Im alik tata lofi.i eo eaar ujo, im fi.i ' eo eaar eilllllo tok im ba, "Inaaj buraje eo

aolep ien bwe in erreo im ajmuur nan ao

mei mofi.a ko kijed."

Ke ej moj an mottan ko jet bok

kwonaer, komalij eo eaar konnaan. Eaar ' ba, "Ikonaan kwalok ao nebar kom kajjojo.

' '' Men kein kom kar kwaloki rekanooj in

' ' eilllllan fian anbwinid. Kon men in, inaaj

loloorjake aolepan men kein bwe ren

tobrak. Im inaaj lale bwe jikin eo anbwin

eo ej jokwe ie en erreo ien otemjej."

12

~~ lW~

~~ ~~-~ 0

Raij , Ma , Bilawe

eBr~

~

jiban loni eo im lale bwe en '

i ko rej ilok nan kajjojo ra ' inid," tudok eo eaar ba.

~ tata loni eo eaar iiJ'6 im ni ' '

3 tok im ba, "Inaaj buraje eo

Ne in erreo im ajmuur nan ao kij ed, II

noj an mottan ko jet bok

nalij eo eaar konnaan. Eaar

~ kwat9k ao nebar kom kajjojo. n kar kwaloki rekanooj in

'' ~bwinid. Kon men in, inaaj

~olepan men kein bwe ren

inaaj lale bwe jikin eo anbwin ie en erreo ien otemjej."

Raij , Ma, Bilawe

eL?~

Mojin wot kwelok eo, aolepan jar ko ' raar rool im k6mmani jerbal ko kwonaer.

' Pa eo eaar jino amwini kon joop im dan. Kil eo eaar jino kwale e im nuknuk ko an.

Lofii eo eaar jino edjofii mofia ko renno. ' Maj eo eaar k6ppojak kein an wormej.

Tudok eo eaar koppojak kein an iiok mofia.

Im aolepan mottan ko jet raar kobooji men

ko kwonaer nan anbwinier. '

14

i ~ ~ CB

~ .SI} § ~

\

wot kwelok eo, aolepan jar ko ' im k6Illlllani jerbal ko kwonaer.

' jino amwini kon joop im dan.

r jino kwale e im nuknuk ko an.

ar jino edjofii mofia ko renno.

r koppojak kein an wormej.

aar koppojak kein an iiok mofia .

. mottan ko jet raar kobooji men

nan anbwinier.

Jan wot tokjan kwelok eo, anbwin eo , eaar jino efijaake an ajmuur lok. Kiio, , ejako lok an jowan im eddodo. Ejako ke , ekon lofi jikin rej metak ie. Emokaj lok , an ruj in jibbafi. Ejako an ikkujeje im mejki in raan. Ilo mool, aolepan mottan

ko jet ilo anbwin eo raar efijaake men

kein aolep. K6malij eo make eaar k6mman

k6jjela kon an anbwin eo ajmuur lok. '

Armej ro ilo jikin eo raar kanooj in

bwilofi im ejjojo kon anbwin eo. Aolepair ' ' raar konaan bwe en kar aindeo anbwinier.

Kon men in raar kalet anbwin eo bwe en ritel nan anbwinin armej ro jet ilo jikin

eo. Iomwin tel eo an anbwin in eajmuur,

' aolepan armej ro ilo jikin eo raar kanooj

in ajmuur, lemonono, im lofi mweieir. Ilo , ' raan kein ejjelok jikin en emman lok jan , ' jikin in riajmuur rein rej jokwe ie.

16

t tokjan kwelok eo, anbwin eo ' fijaake an ajmuur lok. Kiio,

' n jowan im eddodo. Ejako ke .kin rej metak ie. Emokaj lok

' ibbafi. Ejako an ikkujeje im .an. Ilo mool, aolepan mottan

anbwin eo raar efijaake men

Komalij eo make eaar korrunan

l an anbwin eo ajmuur lok. '

ro ilo jikin eo raar kanooj in ~jjojo kon .anbwin eo. Aolepair

' ' 1 bwe en kar aindeo anbwinier.

raar kalet anbwin eo bwe en inbwinin armej ro jet ilo jikin

l tel eo an anbwin in eajmuur,

nej ro ilo jikin eo raar kanooj

lem6n6n6, im lofi mweieir. Ilo ' '

~jjelok jikin en errunan lok jan ' ' lajmuur rein rej jokwe ie.

I

\ I \

' I

\ \

Kajjitok Ko Kon Bwebwenato In

1. Won ro raar jino kornman akwaal ilo

bwebwenato in?

2. Ta men ko raar akwaal kaki?

3. Won eo eaar riekajot ilo bwebwenato

in? 4. Ta men ko tudok eo eaar ba nan loni

' eo?

5. Ta unin an metak anbwinin tudok eo?

6. Etke loni eo ej ba eaar jab kanooj '

in merne?

7. Ta men ko tudok eo eaar loi an

anbwin eo kornmani?

8. Ewor jete kain mona tudok eo eaar

kwaloki nan loni eo? '' ' 9. Tako tudok eo eaar ba loni eo

' emaron k6rnmani?

10. Won ro raar kornman aer kwelok? '

11. Ta un eo elap raar kornman kwelok '

kake? 12. Kwalok m6k jet men ko rikwelok ro

'' ' raar ba?

13. Ewi waween an kar rikwelok ro '

k6nnnani jerbal ko kwonaier? '

14. Ta ko tokjan kwelok eo nan anbwin '

eo? 15. Ta eo ernman eaar walok alik tata

'' nan armej eo ilo jikin eo?

18

I} r

88.

zd 1VJ

0001

11111111111111111111111 9AINn

UNIVERSITY OF HAWAII

11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

10000626446

I

mta1