Knowledge Management with Web 3.0
-
date post
22-Oct-2014 -
Category
Technology
-
view
5.219 -
download
4
description
Transcript of Knowledge Management with Web 3.0
Copyright @ KnowledgeHives.com
Zarządzanie wiedzą w dobie Internetu Trzeciej Generacji (Web 3.0)Sebastian Ryszard [email protected]
Copyright @ KnowledgeHives.com
Program prezentacji
• Wprowadzenie do Web 3.0– Czym jest Semantic Web– Dlaczego Web 2.0 nie wystarcza– “Jabłka i pomarańcze”
• Semantyczne Biblioteki Cyfrowe– Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe– Do czego potrzebna jest nam “semantyka”– Jak opublikować informację– Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i JeromeDL– OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
• Semantyczne serwisy społecznościowe– Dlaczego Google i tagowanie to nie wszystko czego potrzebujemy?– Społeczeństwo a semantyka - to już nie problem “jajka i kury”– Ciągle jeszcze w fazie beta, ale już całkiem użyteczne: Twine i
węzełki.pl
2
Copyright @ KnowledgeHives.com
W czym mamy problem ?
• W jaki sposób integrować i wyszukiwać informację z różnych źródeł?• W jaki sposób łączyć i współdzielić wiedzę różnych ludzi ?
3
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzenie do Web 3.0
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzanie do Web 3.0
• Czym jest Semantic Web• Czym jest Web 2.0• Dlaczego Web 2.0 nie wystarcza• “Jabłka i pomarańcze”
5
Copyright @ KnowledgeHives.com
Sieć Semantyczna - Wprowadzenie
• Obecna Sieć a Sieć Semantyczna ?– Rozszerzenie obecnej Sieci, w którym informacja ma dobrze
zdefiniowane znaczenie i umożliwia komputerom i ludziom lepszą współpracę. [Tim Berners-Lee]
– Obecna Sieć została zaprojektowana dla ludzi; bardzo mało informacji jest użyteczne dla maszyn
• Czy Sieć miała być czymś więcej?– Obiekty z dobrze zdefiniowanymi atrybutami, w przeciwieństwie
do nieokreślonych powiązań pomiędzy zasobami Internetowymi– sieć powiązań pomiędzy nazwanymi obiektami umożliwiającymi
ujednolicenie zadań zarządzania informacją• Co rozumiemy przez “Semantyka” ?
– semantyka czegoś jest równoznaczna ze znaczeniem– Sieć Semantyczna umożliwia taki opis rzeczy aby komputery
rozumiały ich znaczenie
6
Copyright @ KnowledgeHives.com
Jak wygląda(ła) Web 1.0 ?
7
Copyright @ KnowledgeHives.com
A jak miała wyglądać?
HyperCard
ENQUIRE
AProposal"Mesh"
CERNDOC
VAX/NOTES
uucpNews
IBMGroupTalk
Linkedinformation
"Hypertext"
Hypermedia
Thisdocument
etc
CommsACM
Hierarchicalsystems
Computerconferencing
C.E.R.N.
division
group group
section
TimBerners-Lee
for example
includes
includesdescribes
describes
refersto wrote
includesdescribes
for example
for example
unifies
describes
by Sir Tim Berners-Lee
8
Copyright @ KnowledgeHives.com
Sieć Semantyczna - Wprowadzenie
• Wyzwania które stoją przed Siecią Semantyczną–Sieć Semantyczna nie będzie działać sama z siebie–Na przykład: mało prawdopodobne, że będziesz mógł
sprzedać swój samochód publikując semantyczny dokument w Internecie
–Potrzeba całego ekosystemu aplikacji: agentów i/lub usług semantycznych, konsumentów i rozwiązań przetwarzających semantyczne dane, bardziej zaawansowanych aplikacji wspierających współpracę
9
Copyright @ KnowledgeHives.com
Sieć Semantyczna - Wprowadzenie
Jesteśtutaj
• Gdzie teraz jesteśmy w stosie (“layer cake”) Sieci Semantycznej?
10
Copyright @ KnowledgeHives.com
Opisywanie rzeczy w Sieci Semantycznej
• RDF (Resource Description Framework)• format danych do opisywania informacji i zasobów,
• podstawowy model danych dla Sieci Semantycznej
• Używając RDF możemy opisać podstawowe związki pomiędzy zasobami:
• A jest częścią B • Y is członkiem Z
– oraz ich właściwości (rozmiar, waga, wiek, cena) w formacie zrozumiałym przez maszyny, gdzie każdy zasób jest jednoznacznie identyfikowany
• Model oparty na grafie umożliwia bezpośrednie przetwarzanie informacji– Umieszczenie informacji w plikach RDF umożliwia agentom
wyszukiwanie, odnajdywanie, pobieranie, zbieranie, analizę i przetwarzanie informacji opublikowanej w Internecie
11
Copyright @ KnowledgeHives.com
Przykładowy RDF
• Zdanie:– “Sebastian Kruk jest twórcą (creator) zasobu (strony
internetowej) http://www.knowledgehives.com”
• Struktura:– Zasób (subject) http://www.knowledgehives.com– Właściwość (predicate) http://purl.org/dc/elements/1.1/creator– Wartość (object) “Sebastian Kruk”
• Graf skierowany (digraf):
http://www.knowledgehives.com dc:creator Sebastian R. Kruk
12
Copyright @ KnowledgeHives.com13
Rozszerzony przykład
http://www.knowledgehives.com/
dc:Creator
Person://fi/654645635
Name
Sebastian Kruk mailto:[email protected]
• Dodatkowe właściwości “twórcy”, wskazane przez pośredni zasób:–elipsy to zasoby–prostokąty to literały
Copyright @ KnowledgeHives.com
W jaki sposób RDF może pomóc?
• identyfikacja obiektów• ustalenie powiązań• wyrażanie nowych powiązań: wystarczy dodać nowe zdanie
RDF• integracja informacji z różnych źródeł: połącz wszystkie grafy
RDF• RDF pozwala wyrażać wiele punktów widzenia
14
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Czym jest Ontologia?– „An ontology is a specification of a conceptualization.“ Tom
Gruber, 1993• Ontologie są społeczną umową
–Uzgodniona, określona semantyka–Zrozumiała dla ludzi i systemów spoza danej społeczności– (Często) wynik współpracy danej społeczności
• Języki reprezentacji ontologii:–RDF and RDF Schema–OWL– Inne: DAML+OIL, EER, UML, Topic Maps, MOF, XML
Schemas
Ontologie i Schematy
15
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Definiuje mały słownik pojęć dla RDF:
– Class, subClassOf, type
– Property, subPropertyOf
– domain, range
• Ten (meta-)słownik może być użyty w celu definiowania innych słowników dla danej dziedziny wiedzy
RDF Schema
Person
Student Researcher
subClassOfsubClassOf
Jeen
type
hasSuperVisordomain range
Frank
typehasSuperVisor
16
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Język ontologii dla Sieci• dostarcza słownik do definiowania klas, ich właściwości, oraz
związków pomiędzy klasami» Owl took Christopher Robin’s notice from Rabbit and looked at it nervously. He
could spell his own name WOL, and he could spell Tuesday so that you knew it wasn’t Wednesday, and he could read quite comfortably when you weren’t looking over his shoulder and saying "Well?" all the time...
•
OWL - The Web Ontology Language
owl:disjointWith
s s
ss
Zwierzę
Roślinożerca Mięsożerca
Wszystkożerca
17
Copyright @ KnowledgeHives.com
Inicjatywa MarcOnt
• Motywacja–dostarczyć zestaw narzędzi do
tworzenia ontologii przez społeczności ekspertów dziedzinowych
• Cele inicjatywy MarcOnt:– stworzyć system w którym ontologia może być tworzona i
doskonalona dzięki wykorzystaniu mechanizmów społecznych
–dostarczyć narzędzi dzięki którym eksperci dziedzinowi będą mogli dzielić się wiedzą
–dostarczyć narzędzi umożliwiających mediacje pomiędzy tworzonymi ontologiami a innymi formatami danych
18
Copyright @ KnowledgeHives.com
Portal i Ontologia MarcOnt
publikowanie
edycja
ocen
a i
kom
enta
rze
• Ontologia MarcOnt:– Centralny produkt
Inicjatywy MarcOnt– Tłumaczenie i mediacja– Powstaje w efekcie ciągłego
poprawiania w portalu– Kwintesencja wiedzy
ekspertów dziedzinowych• MarcOnt Portal:
– Sugestie– Komentarze i ocena– Wersjonowanie– Wbudowany edytor
ontologii• http://portal.marcont.org/
19
Copyright @ KnowledgeHives.com
Publikowanie semantyki
• Wbudowanie semantyki z wykorzystaniem standardu HTML: Microformats, eRDF, RDF/A
• Połączenie z zewnętrznym plikiem RDF (tag <LINK>)<link rel="media" type="application/rdf+xml" title="Ontology" href="http://source.url/data/resource"/>
• Negocjacja treści (content negotiation)
source: http://www4.wiwiss.fu-berlin.de/bizer/pub/LinkedDataTutorial/
20
Copyright @ KnowledgeHives.com
Linking Open Data
• Dlaczego warto publikować RDF?– faza startowa Sieci Semantycznej
– wykorzystanie innych opublikowanych semantyk:• mash-upy: DBPedia Mobile, Revyu
• indeksy semantyczne: Sindice
• Czym są otwarte dane (open data)?– Publikacje organizacji rządowych
– Dane bibliograficzne
– Wikipedia
– Wyniki badań naukowych
– Bazy danych użytkowników Sieci
• Jak włączyć się w ten nurt?– RDFize
– Publikuj w Internecie
– Łącz informacje z różnych źródeł source: http://richard.cyganiak.de/2008/04/linking-open-data-swnyc.pdf
21
Copyright @ KnowledgeHives.com
Linking Open Data
source: http://richard.cyganiak.de/2007/10/lod/
22
Copyright @ KnowledgeHives.com
Zastosowania Sieci Semantycznej
• Sieć Semantyczna nie jest i nie może być jedynie zestawem rekomendacji (np. W3C)
• Sieć Semantyczna staje się rzeczywistością dzięki aplikacjom, które ją wykorzystują i wspierają
• Technologie wspierające:– RDF Storages: Sesame, Jena, YARS– Reasoners: KAON, Racer – Editors: Protege, SWOOP, MarcOnt Portal
• Aplikacje dla użytkowników końcowych:– Semantyczne wiki: Makna, SemperWiki– Semantyczne blogi: SIOC– Semantyczne Biblioteki Cyfrowe– Semantyczne Sieci Społeczne
23
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzanie do Web 3.0
• Czym jest Semantic Web• Czym jest Web 2.0• Dlaczego Web 2.0 nie wystarcza• “Jabłka i pomarańcze”
24
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Sieć gdzie “zwykli” użytkownicy spotykają się, współpracują i wymieniają się informacją używając nowych rozwiązań (tagowanie treści, społeczne zakładki, AJAX, itp.)
• Nazwa Web 2.0 została spopularyzowana przez Tima O’Reilly: http://www.oreillynet.com/pub/a/oreilly/tim/news/2005/09/30/what-is-web-20.html
• Do popularnych przykładów należą: LinkedIn, Grono, nasza-klasa, del.icio.us, digg, Flickr, Google Maps, Skype, Technorati, Wikipedia…
Czym jest Web 2.0
25
Copyright @ KnowledgeHives.com
Web 2.0
• Niektóre z zastosowań Web 2.0:–Sieć jako platforma do współpracy i interakcji społecznej–Powtórne używalne treści społeczne–Kanały subskrypcji do informacji, wiadomości, przepływu
informacji, usług–Publikowanie z wykorzystanie systemów społecznych
• Systemy społeczne do komunikacji i współpracy: – IM, IRC, Fora, Blogi, Wiki, Serwisy Społeczne, Społeczne
Zakładki, MMOGs…
26
Copyright @ KnowledgeHives.com
Fenomen Blogów
Cincinnati Enquirer, Październik 2004
27
No tak, możemy przeczytać twój blog ... lub, możesz nam po prostu opowiedzieć o twoim dniu w szkole
Copyright @ KnowledgeHives.com
Kanały Powiadomień
• Kanały powiadomień (syndication) są używane do regularnego powiadamiania o nowo opublikowanych treściach
• Treści są dostarczane z wielu blogów i stron z wiadomościami w postaci uzgodnionego formatu, który może być użyty przez inne strony i aplikacje:–Na przykład, treści z PAP są publikowane tak, że ich
nagłówki mogą być prezentowane na innych stronach WWW
• W odróżnieniu od masowego spamowania przez e-mail, zainteresowani mogą zapisać się do kanałów, które ich interesują
• Format kanału powiadomień może mieć wiele zastosowań, m.in., łączenie różnych usług ze sobą, składanie (mashup) danych, itp.
28
Copyright @ KnowledgeHives.com29
Czym jest RSS?
• Najbardziej popularny format kanałów powiadomień• Może oznaczać:
– “Really Simple Syndication”– “Rich Site Summary”– “RDF Site Summary
• Ma 8 rożnych wersji
source: http://web2.wsj2.com
Copyright @ KnowledgeHives.com30
RSS 1.0
• RSS 1.0 jest ontologią RDF, więc może być łączony z innymi ontologiami
• Klasa “channel”:–Właściwość “title”–Właściwość “link”–Właściwość “description”–Właściwość “items” (rdf:Seq)–…
• Klasa “item”:–Właściwość “title”–Właściwość “link”–Właściwość “description”–…
Copyright @ KnowledgeHives.com31
Co to Atom?
• Inny system kanałów powiadomień• Bazuje na XML (nie w RDF), ale trwają prace nad AtomOWL• Nacisk położony na API nie format danych
• Specyfikacja:–Konstrukcje: treść, ludzie, daty and połączenia–Elementy: kanały i elementy–http://www.atomenabled.org/developers/syndication/atom-
format-spec.php–http://www.atomowl.org/
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Dokumentacja rozwijana przez społeczność–narzędzie umożliwiające użytkownikom proste tworzenie i
edytowanie treści stron WWW korzystając z przeglądarki internetowej. Wiki wspiera prosty syntaks formatowania treści i tworzenia połączeń pomiędzy dokumentami
• Słowo wiki pochodzi od Hawajskiego szybko• W skrócie:
–Połączone strony–Społeczne edytowanie–Prosty syntaks–np. Wikipedia.org
Wiki
32
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzanie informacji
• Każdy może edytować istniejący artykuł• Jeżeli artykuł nie istnieje można go łatwo stworzyć• Jeżeli ktoś popsuje treść artykułu - możemy zawsze wrócić do
poprzedniej wersji w historii edycji
33
Copyright @ KnowledgeHives.com
Społeczności Internetowe
• Ludzie tworzą internetowe społeczności aby komunikować się ze sobą–1-do-1: email, komunikatory–1-do-wiele: strony internetowe, blogi–wiele-do-wiele: fora, wiki
34
Web 1.0 i wcześniej:BBSListy dyskusyjneUSENETInternetowe tablice ogłoszeń
Web 2.0:Strony z wieloma foramiInternetowe społecznościBlogiWiki
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzanie do Web 3.0
• Czym jest Semantic Web• Czym jest Web 2.0• Dlaczego Web 2.0 nie wystarcza• “Jabłka i pomarańcze”
35
Copyright @ KnowledgeHives.com
Web 2.0 - czego brakuje?
• czy wystarczą tylko tagi?– ilość tagów rośnie prawie liniowo z czasem–za małe powtórne wykorzystanie tagów–brak ogólnej zgody co do znaczenia tagów (por. ontologie)–brak systemów organizacji wiedzy - słowników, tezaurusów
• do ilu sieci społecznych należysz?–wiele kont, profili, (typów) znajomości– (podświadomy) dylemat: sieć społeczna - monopolista vs
nasze prywatne życie w rekach jednej osoby• w ilu miejscach publikujesz?
–wiele blogów, forum, wiki–wiele serwisów zakładkowych
36
Copyright @ KnowledgeHives.com37
Blogowanie strukturalne
• Pakiety strukturalnych danych stają się częścią postów• Idea blogów polegała na ich prostocie• Teraz każdy blog wymaga jedynie pola na treść, i może tytuł i
URL• Nie każdy jest zadowolony z tego najniższego wspólnego
mianownika• http://www.structuredblogging.org/
Copyright @ KnowledgeHives.com38
Blogowanie strukturalne - przykłady
• Qlogger: http://www.qlogger.com/
• Lafayette Project: http://www.megnut.com/weblogs/002594.asp
• JemBlog: http://ideagraph.net/jemblog/
Copyright @ KnowledgeHives.com39
Problemy tradycyjnych Wiki
• Dostęp do struktury– Inne książki JohnGrisham’a (nawigacja)–Wszyscy autorzy którzy żyją w Europie? (zapytanie)
• Powtórne wykorzystanie informacji–Autorzy publikowani przez RandomHouse (widok)–A co jeśli nie mówię po Polsku? (tłumaczenie)
JohnGrisham
Jest autorem RaportPelikana.Żyje w Misisipi.Pisze książkę każdego roku.Jego wydawcą jest RandomHouse.
Copyright @ KnowledgeHives.com40
Rozwój serwisów społecznościowych
• Internetowe serwisy społecznościowe:–Są wartościowym źródłem informacji–Mogą zawierać wartościowe meta-informacje –Pozostają w izolacji, np.: wiele stron rozważających
podobne tematy
• Następne kroki:–Połączyć serwisy społecznościowe ze sobą (OpenSocial?)–Zaoferować więcej wartości:
• Pozwolić innym stronom wiedzieć więcej o strukturze danych• Bardziej wykorzystać tagowanie i semantykę
Copyright @ KnowledgeHives.com41
Obecne rozwiązania kanałów powiadomień
• Pierwszy krok w celu połączenia serwisów społecznych – Lepsza widoczność dzięki agregacji i wyszukiwaniu
• Zyski:–Doskonałe wsparcie przez narzędzia–Wielu użytkowników
• Ograniczenia:–Mało informacji o strukturze opublikowanej na stronie–Kanały powiadomień mają jedynie 5 do 20 stron
• Jak możemy dostarczyć informacji na temat całej strony ?
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wprowadzanie do Web 3.0
• Czym jest Semantic Web• Czym jest Web 2.0• Dlaczego Web 2.0 nie wystarcza• “Jabłka i pomarańcze”
42
Copyright @ KnowledgeHives.com
Social Semantic Information Spaces
Syntaks Semantyka
Połą
czan
ia s
połe
czne
World Wide WebURIs, HTML, HTTP
Siec SemantycznaRDFS, OWL, SPARQL
Współpraca i Komunikacja
Semantic Desktop, Wikis, Blogs, OSN,Collaborative Working Environments
Social SemanticInformation Spaces
43
Copyright @ KnowledgeHives.com
Metaweb
44
Copyright @ KnowledgeHives.com45
Tradycyjne vs Semantyczne Blogowanie
• Tradycyjne blogowanie:–Publikowanie dla ludzi (“eyeball Web”)–Treścią jest tekst, obrazki, filmy; czyli treść dla ludzi
• Semantyczne blogowanie:–Rozszerzenie tradycyjnych blogów o semantykę–Struktura: co jest powiązane z czym? –Powiązane treści: o czym jest dany post (osoba, zdarzenie,
itp)–Blogowanie skierowane do maszyn i do ludzi
Copyright @ KnowledgeHives.com46
Dlaczego Semantyczne Blogowanie?
• Tradycyjne blogowanie:–Małe lub brak możliwości przetwarzania zapytań (poza
tagami i słowami kluczowymi)–Małe lub brak powtórnego wykorzystania danych (poza
kopiuj-wklej)–Małe lub brak powiązania pomiędzy postami (poza prostymi
linkami i tracebacks)• Semantyczne blogowanie:
–Lepiej wspiera przetwarzanie zapytań:• Bardziej dokładne• Pozwala na powiązanie różnych źródeł
–Większe możliwości na powtórne wykorzystanie danych–Bogatsze powiązania pomiędzy postami
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Użytkownicy często tworzą i zbierają dużo informacji w swoich komputerach
• Dane te są ściśle powiązane z daną aplikacja lub zadaniem, i zamknięte w systemie
• Semantyczne blogowanie umożliwia powiązanie tych informacji z informacjami w Sieci
47
Dlaczego Semantyczne Blogowanie?
Copyright @ KnowledgeHives.com
Jak to się ma do strukturalnego blogowania?
• Strukturalne blogowanie głównie bazuje na “Mikroformatach” (http://www.microformats.org/)– Jest więc zależne od specyficznego formatu, nie jest
otwarte–Powiązane ściśle (inline) z treścia strony i kanału
powiadomienia (feed)–Może być bezpośrednio pokazane dzięki CSS
• Metadane mogą być dodane do blogu zarówno jako RDF oraz jako Mikroformaty
48
Copyright @ KnowledgeHives.com
Tworzenie metadanych
• Strukturalne metadane:–Relacje wewnątrz blogosfery: co jest powiązane z czym i w
jaki sposób (odpowiedzi, rozwinięcia wątków, zakładki, tematy, itp)?
–Sugerowana ontologia: SIOC (http://rdfs.org/sioc/)–Wtyczki do platform blogujących, e.g. WordPress, Drupal–Dostarczanie semantyki bezpośrednio z bazy danych blogu
49
Copyright @ KnowledgeHives.com
• Treść związana z metadanymi:–O czym mówią posty (książki, spotkania)?–Otwarte standardy - wykorzystanie dowolnych ontologii
(BibTeX, FOAF, iCal, ...)–Podejście internetowe - użytkownik wypełnia odpowiednie
pola formularza HTML–Podejście “pulpitowe”- użytkownik wybiera istniejące dane
na jego komputerze i przetwarza je do RDF podłączonego do postu
50
Tworzenie metadanych
Copyright @ KnowledgeHives.com51
Semantyczne Wiki
• Wiki które ma określony model wiedzy opisanej na stronach–umożliwia zidentyfikowanie dalszych informacji związanych
z daną stroną i jej powiązaniami–Model wiedzy jest dostępny w postaci formalnego języka,
umożliwiając przetwarzanie przez maszyny–Niektóre są używane do przechowywania osobistej wiedzy,
inne jako rozwiązania zarządzania wiedzą dla całych społeczności
• Co najmniej 22 prototypy–http://wiki.ontoworld.org/index.php/
Semantic_Wiki_State_Of_The_Art or www.cfcl.com/rdm/MBD/mbd_sem_wiki.php
–http://wiki.ontoworld.org/wiki/Swikig–http://www.semwiki.org/
Copyright @ KnowledgeHives.com52
Droga do Semantycznych Wiki
Zysk
Kos
zt
TekstTagi XML
UML
FormalneJęzykiOntologii
EdytoryOntologii
WikiSemantyczne Wiki
“czuły punkt”
Copyright @ KnowledgeHives.com
SIOC
• Semantically-Interlinked Online Communities (SIOC)• Połączenie postów z różnych typów internetowych
społeczności (blogi, fora, grupy dyskusyjne)• Interesujące możliwości:
–Rozproszone powiązane konwersacje–Zdecentralizowane kanały komunikacji–Rozproszone mikro-blogowanie
• http://www.sioc-project.org/
53
Copyright @ KnowledgeHives.com
SIOC
54
Copyright @ KnowledgeHives.com55
Jak generować SIOCa
• Tworzenie modułów eksportujących SIOC dla popularnych systemów open source:–Systemy zarządzania treścią (Drupal)– Fora internetowe (phpBB)–Platformy do blogowania (WordPress, DotClear)
• Zarażanie całej sieci:–W czasie następnego cyklu aktualizacji oprogramowania
gigabajty danych semantycznych zostaną opublikowane
Copyright @ KnowledgeHives.com
Folksonomie
• wspólne, społeczne klasyfikowanie informacji za pomocą tagowania– folk+taxonomy–Termin wprowadzony przez Thomasa Vandera Wala
• Peter Mika rozważa wnioskowanie na podstawie dużej ilości wielokrotnie używanych tagów–http://dx.doi.org/10.1016/j.websem.2006.11.002
• Tom Gruber analizuje różnice pomiędzy folksonomią a ontologią (jabłka i pomarańcze)–http://tomgruber.org/writing/ontology-of-folksonomy.htm
56
Copyright @ KnowledgeHives.com
TagCommons
• Różne systemy tagowania - różne rozumienie procesu i samych tagów
• Potrzeba formalnego modelu do reprezentacji wspólnych konceptów
• Tagging ( document, term, tagger, source, + or -)
Document
Tagger
Tagging
Term
hasTagging hasTermhasTerm
dc:creator
57
Copyright @ KnowledgeHives.com
SCOT - Social Semantic Clouds of Tags
• Ontologia do połączenia ludzi (FOAF), tagów (SKOS) i zasobów (SIOC)
• http://www.scot-project.org/
58
Copyright @ KnowledgeHives.com
FOAF
• FOAF = Friend-of-a-Friend• Definiuje właściwości opisujące osobę lub abstrakcyjnego
“agenta”• Jeden plik może zawierać informacje o wielu osobach• Umożliwia opis sieci społecznej za pomocą powiązań
foaf:knows• Może być łatwo rozszerzony żeby spełniać specyficzne
wymagania, np. projekt FOAFRealm wykorzystuje FOAF do zarządzania profilami i kontroli dostępu …
59
Copyright @ KnowledgeHives.com
Zarządzanie profilami
• Profile zdefiniowane przy pomocy ontologii FOAF• Reguły kontroli dostępu bazujące na strukturze sieci
społecznej–odległość pomiędzy właścicielem a użytkownikiem–poziom znajomości liczony jako produkt pośrednich
poziomów znajomości w grafie pomiędzy dwoma użytkownikami
• Wsparcie dla “single-sign-on” oraz OpenID• Rozproszone zarządzanie oparte o protokół P2P HyperCuP
(tzw “D-FOAF”)• Obecnie zaimplementowany jako plugin do Tomcat’a,
–dostępny prototyp dla PHP and .NET
60
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe• Do czego potrzebna jest nam “semantyka”• Jak opublikować informację• Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i
JeromeDL• OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
62
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• integracja różnych typów informacji: – zasobów, profili użytkowników, zakładek, taksonomii; –wysokiej jakości semantyka = silnie powiązana informacja
• interoperacyjność z innymi systemami, nie tylko bibliotekami:–na poziomie metadanych jak i protokołów–RDF jako wspólny mianownik pomiędzy bibliotekami i
innymi systemami• bardziej wydajne, przyjazne dla użytkowników, i bardziej
adaptowane wyszukiwanie i przeglądanie:– interfejsy użytkownika bazujące na semantyce–wykorzystanie formalnych i nieformalnych (społecznych)
opisów bibliograficznych
63
Copyright @ KnowledgeHives.com
Za czasów papierowych książek
• Biblioteka:–Archiwum (przechowywanie)–Karty biblioteczne (metadane)–Bibliotekarz (interfejs)
• Plusy:–Mamy bibliotekarza z którym można porozmawiać,
wytłumaczyć czego szukamy• Minusy:
–Trzeba się tam udać osobiście–Nie są za bardzo połączone - trzeba odwiedzić każdą z nich
z osobna
64
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czasy bibliotek cyfrowych
• Biblioteka cyfrowa–Baza danych i archiwum (przechowywanie)–Cyfrowy opis bibliograficzny (metadane) – Index pełnotekstowy (interfejs)
• Plusy:–Treść dostępna online–Federacje bibliotek - mniej miejsc do odwiedzenia
• Minusy:–Samotny użytkownik - znikąd nie otrzymuje pomocy–Federacje nie łączą wszystkich bibliotek
65
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne książki
• Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (I)–Baza RDF (przechowywanie)–Semantyczne opisy bibliograficzne (powiązane metadane)–Wyszukiwanie i nawigacja na ontologii (interfejs)
• Plusy:–Semantyczne wyszukiwanie może częściowo zastąpić
bibliotekarza–Połączenie bibliotek i innych systemów staje się łatwiejsze
• Minusy:–Semantyka jest tworzona z istniejących informacji
dostarczanych przez bibliotekarzy - nadal niezrozumiała dla zwykłych użytkowników
66
Copyright @ KnowledgeHives.com
Społeczne książki
• Semantyczne Biblioteki Cyfrowe (II)–Baza RDF (przechowywanie)–Opisy bibliograficzne rozszerzone o opisy społeczne
(powiązane metadane)–Wspólne przeglądanie i wyszukiwanie (interfejs)
• Plusy:–Użytkownicy pomagają klasyfikować zasoby–Użytkownicy lepiej rozumieją opisy dostarczone przez
społeczność–Zawartość biblioteki jest rozszerzona o informacje
publikowane na blogach i wiki• Minusy:
–Należy przekonać bibliotekarzy do jakości społecznych opisów
67
Copyright @ KnowledgeHives.com
Systemy Organizacji Wiedzy
• narzędzia które prezentują zorganizowaną interpretację struktur
• semantyczne narzędzia - znaczenie słów i innych symboli, jak również powiązań pomiędzy pojęciami
• Organizują informację i promują zarządzanie wiedzą• Przykłady:
– schematy klasyfikacji (Polska Klasyfikacja Tematyczna)– ściśle powiązane słowniki, np.: tezaurusy–ontologie
• Format dla Sieci Semantycznej: SKOS [Simple Knowledge Organization Systems]
68
Copyright @ KnowledgeHives.com
Systemy Organizacji Wiedzy
• słowniki - lista wyrażeń • taksonomia - kolekcja wyrażeń ze słowników
zorganizowanych w hierarchie• formalna ontologia – słownik wyrażony przy pomocy języka
reprezentacji ontologii. Język ten ma gramatykę do wyrażania znaczenia czegoś w danej dziedzinie wiedzy
• meta-model - ogólny model konstrukcji i reguł potrzebnych do budowania specyficznych modeli dla konkretnych dziedzin wiedzy. Poprawny meta-model jest ontologią, ale nie każda ontologia jest meta-modelem.
69
Copyright @ KnowledgeHives.com
JOnto - API dla KOS
• Ujednolicony API (Java, REST) dostępu do KOS• Pełna reprezentacja KOS w RDF
– podstawowe relacje określone przez SKOS– słownik OWL/RDF– ontologia tagowania (TagOntology)
• Wsparcie dla– taksonomii (UDC, DDC, LoC, ACM, DMoz, Polska Klasyfikacja
Tematyczna)– tezaurus (WordNet, OpenThesaurus)– tagowanie
• Łatwa rozszerzalność: – o nowe taksonomie zdefiniowane w RDF lub plikach tekstowych– tezaurusy w RDF
• Indeksowanie pełnotekstowe dla szybszego filtrowania
70
Copyright @ KnowledgeHives.com
Architektura SemDL
71
!"#$%&
'()*+,-./
0-,"1*&231-
45+#&
45+#&
05$6-231-
7&1",+231-
4%+-8*&
9:-;<
0-,"1*&231-
=#6(>+
05$6-231
-?=#6(>+0&#*-,
05$6-231$;<0-:@+#&
A>:->(BC2-
=D&*8$@1+8
@&."B1$;<
(D&@")1$;< (D&*-231$;<
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe• Do czego potrzebna jest nam “semantyka”• Jak opublikować informację• Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i
JeromeDL• OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
72
Copyright @ KnowledgeHives.com
Ontologie
• DublinCore– jeden z pierwszych standardów
– http://dublincore.org/
• CIDOC-CRM– referencyjny model stworzony dla muzeów i innych organizacji
– http://cidoc.ics.forth.gr/
• Ontologia FRBR– Książka: Pozycja, Przejaw/Manifestacja, Wyrażenie/Ekspresja, and Praca– http://www.frbr.org/
• The Bibliographic Ontology– zamodelowana na podobieństwo SKOS– kompatybilna ze standardami bibliograficznymi
• Ontologie Corrib– zestaw kilku ontologii pokrywających różne obszary semantycznych
bibliotek cyfrowych
73
Copyright @ KnowledgeHives.com
Co zyskujemy ?
• elastyczne zarządzanie zasobami–agregacja zasobów bibliotecznych z wielokrotnie używanych
komponentów i metadanych– integracja statycznych i dynamicznych zasobów–dynamiczne widoki na bazie danych
• nowe paradygmaty wyszukiwania informacji–wyszukiwanie oparte o ontologie, fasetowa nawigacja– społeczne przeglądanie - wspólna nawigacja
• ułatwiona wymiana danych– integracja metadanych pochodzących z różnych źródeł–wsparcie dla społecznych opisów–połączenie bibliotek z innymi systemami
74
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe• Do czego potrzebna jest nam “semantyka”• Jak opublikować informację• Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i
JeromeDL• OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
75
Copyright @ KnowledgeHives.com
Komunikacja
• Protokoły:–Dienst, –Z39.50, –OAI-PMH
• Rozwiązania P2P: –ALVIS, –OCKHAM, –HyperCuP
• Propozycje standardów:–OAI-ORE
76
Copyright @ KnowledgeHives.com
OAI-ORE
• Cel: opisać i umożliwić wymianę agregacji zasobów Internetowych• Jak ?
– bazuje na wynikach badań w Sieci Semantycznej i Architekturze Internetu
– używanie otwartych standardów: RDF, Nazwane Grafy, ATOM, HTTP
– każda agregacja i każdy zasób jest identyfikowany przez URI• Serializacja:
– Atom– Graf RDF (RDF/XML, N-Triples, Turtle)– RDFa
• Wyszukiwanie:– OAI-PMH– semantyczne indeksy, np.: Sindice
77
Copyright @ KnowledgeHives.com
OAI-ORE - Model Danych
• Mapa zasobu (Resource Map)• Agregacja (Aggregation)• Agregowane zasoby
(Aggregated Resources)
RelM Aggr
ARes1
ARes2
ResA
ResB
UsrA
dcterms:creator
ore:describes
ore:aggregates
relationshipA
ore:aggregates
relationshipB
78
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe• Do czego potrzebna jest nam “semantyka”• Jak opublikować informację• Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i
JeromeDL• OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
79
Copyright @ KnowledgeHives.com
Przykłady SemDL
• SIMILE
– rozszerza możliwości DSpace dzięki poprawie wymienialności z innymi zasobami cyfrowymi, metadanymi i usługami
• Greenstone
– pakiet open source oprogramowania do budowania i dystrybucji kolekcji bibliotek cyfrowych
• DELOS
– EU Network of Excellence w zakresie bibliotek cyfrowych; pomaga przeprowadzać badania (dzielić się ich wynikami) w zakresie technologii następnej generacji dla bibliotek cyfrowych
• BRICKS
– celem projektu było dostarczenie organizacyjnych i technologicznych podstaw do budowy sieci bibliotek cyfrowych usprawniającej dzielenie się wiedzą i zasobami dziedzictwa kulturowego
• JeromeDL
– semantyczna biblioteka cyfrowa dostarczająca wielu rozwiązań semantycznych i społecznych
• FEDORA
– dostarcza elastyczny SOA do zarządzania i dostarczania cyfrowych obiektów
80
Copyright @ KnowledgeHives.com
FEDORA
81
Copyright @ KnowledgeHives.com
Platformy naukowe
Repozytoria Społeczne “Web 2.0”
Fedora
blog and wiki
Kuracja, Łączenie i Publikowanie Danych
Zintegrowana Wiedzy
82
Copyright @ KnowledgeHives.com
2001 2005 2007
MajorZałożyciele
MellonFoundation
MellonFoundation
MooreFoundation
PartnerzyDarczyńcy
2012+
Krótka historia
83
Copyright @ KnowledgeHives.com
Fedora - Technologie
Semantyka
Repozytorium
Przedsiębiorstwa Prezerwacja
Sieci InformacjiPojęciaPowiązaniaInterfejsy Zapytań
Przepływ danychPrzepływ wiadomościTransakcjeReplikacje
Cyfrowe ObiektyZarządzanieDostępWersjonowaniePrzechowywanie
Sprawdzanie IntegralnościMonitorowaniePowiadomieniaMigracja
84
Copyright @ KnowledgeHives.com
Strumień danych może być lokalny lub zewnętrzny
DC
Persistent ID
RELS‐EXT
Audit Trail
Datastream 1
Datastream 2
Datastream n
Ustalone Strumienie danych
Dowolne Strumienie danych
(powiązania i inne właściwości)
Policy
RDF w Fedorze
85
Copyright @ KnowledgeHives.com
• RDF jest doskonałym modelem do wyrażania repozytorium jako powiązań pomiędzy obiektami
– powiązania wewnętrzne
– powiązania z zewnętrznymi zasobami
– zapytania do grafu RDF• Indeksowanie oparte na ogólnym modelu danych
– korzystanie z modelu grafu
– unikanie ustalonych schematów danych
• Rozszerzalne opisy obiektów
– możliwość opisu z wykorzystaniem różnych ontologii
– stopniowa ewolucja opisów• Zapytania i inferencing repozytorium obiektów
– przechodnie powiązania pomiędzy obiektami
– analiza zależności
– detekcja i wydobywanie pod-grafów
– śledzenie rozpowszechniania86
Dlaczego technologie semantyczne ?
Copyright @ KnowledgeHives.com
Przykład
87
Copyright @ KnowledgeHives.com
Zarządzanie Grafem RDF
• Skalowalność–MPTStore – NSDL testował 334M trójek–Mulgara – cel 10 miliardów trójek do 2009
• Wydajność– Jena - problemy z zarządzaniem pamięcią–Sesame Native - wolny dla zaawansowanych zapytań–MPTStore
• Bardzo szybkie dla zapytań SPO (ograniczone dla skomplikowanych)
• Dodawanie i modyfikacja szybsze niż w Kowari
–Mulgara• open source’owa wersja Kowari; zaawansowane zapytania,
modele, inferencing
88
Copyright @ KnowledgeHives.com
Podsumowanie
• Ogólny model cyfrowych obiektów• Automatyczne wersjonowanie i ścieżki audyt• Usługi sieciowe (REST and SOAP)• Uwierzytelnianie• Autoryzacja
–Elastyczny, precyzyjny system kontroli praw–Wsparcie dla Extensible Access Control Markup Language
(XACML)• RDF
–Każdy obiekt zawiera swoje własne opisy RDF–Repozytorium z kompletnym indeksem wszystkich opisów
RDF• Samoczynna naprawa na podstawie informacji RDF
przechowywanych w strumieniach danych zasobów89
Copyright @ KnowledgeHives.com
JeromeDL
90
Copyright @ KnowledgeHives.com
JeromeDL
• Wynik współpracy–Politechniki Gdańskiej–DERI (Digital Enterprise Research Institute), National
University of Ireland, Galway• Rozpowszechniany na licencji Open Source typu BSD
–komercyjne wsparcie: KnowledgeHives.com• Międzynarodowe wdrożenia
– Irlandia, Polska–Brazylia, Meksyk, USA–Włochy, Grecja–Korea
91
Copyright @ KnowledgeHives.com
JeromeDL
• połączenie znaczenia opisów bibliograficznych i mediów społecznych
• zaawansowane, spersonalizowane wyszukiwanie• platforma społecznościowa zintegrowana z komponentem
profilowania użytkowników• rozszerzalny system kontroli dostępu bazujący na sieciach
społecznych• społeczne nawigacja i filtrowanie (collaborative filtering and
browsing)• dynamiczne kolekcje• integracja z usługami Web 2.0
92
Copyright @ KnowledgeHives.com
Metadane i Usługi
Społeczne Taksonomie
Powiązane Metadane
Zasoby Biblioteczne
Usługi Społeczne
Usługi Semantyczne
Usługi Biblioteczne
Zasoby i Metadane Usługi
93
Copyright @ KnowledgeHives.com
Tworzenie Semantyki
• Każdy zasób może być opisany przez:–opis struktury - rozdziały, części multimedialne, załączniki–podstawowe opisy bibliograficzne–systemy organizacji wiedzy - słowa kluczowe, kategorie– inne związki semantyczne–opisy społeczne
94
Copyright @ KnowledgeHives.com
Przeglądanie
• TagsTreeMaps– filtrowanie z wykorzystaniem hierarchicznych tagów–używanie treemap do wizualizacji–nawigacja zbliżeniowa (zoom)
• MultiBeeBrowse–wspólne przeglądanie–umożliwia wykonywanie skomplikowanych zapytań–użytkownicy mogą przeglądać wyniki, kontekst i historię
nawigacji• Exhibit (SIMILE, MIT)
– fasetowa nawigacja
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wyszukiwanie
• Dynamiczne kolekcje– zdefiniowane za pomocą filtrów zdań (trójek) oraz zapytań SPARQL– mogą być zorganizowane w strukturę drzewiastą– łatwo rozszerzalne o nowe pluginy
• Rekomendacje bazujące na opisie zasobu– wielowymiarowa funkcja podobieństwa– użytkownik kontroluje funkcję podobieństwa– rozszerzalne o nowe specyfikacje modułów podobieństwa
• Szablony Zapytań w Języku Naturalnym– umożliwiają wykonanie zaawansowanych zapytań w języku
naturalnym– mogą być łatwo dostosowane do wymagań danej grupy
użytkowników– łatwo rozszerzalne o nowe typy zapytań i wspierane języki
96
Copyright @ KnowledgeHives.com
Rozszerzalny System Kontroli Dostępu
• Zarządzanie profilami oparte na sieciach społecznych–opis profilu w ontologii FOAF–użytkownicy i autorzy są częścią tej samej sieci społecznej
• Moduł kontroli dostępu– licencje określające warunki dostępu do zasobów i usług
(REST)– licencja złożona z atomowych specyfikacji opartych o
adresy IP i pozycję w sieci społecznej– łatwa rozszerzalność o nowe typy specyfikacji dostępu
97
Copyright @ KnowledgeHives.com
Rozszerzalny System Kontroli Dostępu
Copyright @ KnowledgeHives.com
Dostęp do Semantyki
• Eksponowanie opisów semantycznych– różne typy RDF: N-Triples, XML/RDF, Turtle– JSON i SION–systemy powiadomień (RSS)
• Odpytywanie bazy semantycznej–SPARQL–OAI-PMH –Open Search
• Dostarczanie metadanych do innych usług–MarcOnt Mediation Services
99
Copyright @ KnowledgeHives.com
Usługi Społeczne
• Użytkownicy uczestniczą w procesie wymiany wiedzy –Blogi – komentarze do i dyskusje o dokumentach i
zasobach–Tagowanie – społeczna klasyfikacja–Wiki – społecznie edytowanie opisów zasobów
• Przechowywanie wiedzy–użytkownicy mogą się łatwo uczyć z doświadczenia innych– rekomendacje nowych, interesujących informacji na
podstawie profilu użytkownika
• Rozwiązania:–SSCF–SIOC
100
Copyright @ KnowledgeHives.com
Biblioteka 2.0
• Użytkownicy biblioteki stają się producentami treści
• JeromeDL przekształca każdy zasób w post na blogu–użytkownicy mogą go opisywać–użytkownicy mogą oceniać–społeczne metadane dostępne w formacie SIOC
• Społeczne opisywanie mediów (wersja alfa)– tagowanie regionów zainteresowania (ROI) na zdjęciach– tagowanie odcinków czasowych w filmach i muzyce
101
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wsparcie dla opisów społecznych
102
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wsparcie dla opisów społecznych
102
Copyright @ KnowledgeHives.com
Usługi Semantyczne
Usługi Społeczne
Rekomendacje out-of-box
Porównanie SemDL
103
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
• Czym są Semantyczne Biblioteki Cyfrowe• Do czego potrzebna jest nam “semantyka”• Jak opublikować informację• Przykłady Semantycznych Bibliotek Cyfrowych: FEDORA i
JeromeDL• OK, ale czy to aby daje jakieś wymierne rezultaty?
104
Copyright @ KnowledgeHives.com
!"#$%&
'()*+,-./
0-,"1*&231-
45+#&
45+#&
05$6-231-
7&1",+231-
4%+-8*&
9:-;<
0-,"1*&231-
=#6(>+
05$6-231
-?=#6(>+0&#*-,
05$6-231$;<0-:@+#&
A>:->(BC2-
=D&*8$@1+8
@&."B1$;<
(D&@")1$;< (D&*-231$;<
Przedmiot ewaluacji
105
Copyright @ KnowledgeHives.com
Pytania do Ewaluacji
106
• Pytanie 1: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają jakość odpowiedzi udzielonych przez użytkowników?
• Pytanie 2: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają trafność referencji podawanych przez użytkowników?
• Pytanie 3: Czy semantyczne i społeczne usługi zwiększają satysfakcje z korzystania z biblioteki?
• Pytanie 4: Które usługi (semantyczne, społeczne, rekomendacje) zostały uznane za najbardziej pomocne?
• Pytanie 5: Czy semantyczne i społeczne usługi poprawiają zapamiętywanie informacji?
Copyright @ KnowledgeHives.com
Ewaluacja
• Dwie biblioteki cyfrowe w podstawowych konfiguracjach– DSpace - klasyczna biblioteka cyfrowa– JeromeDL - semantyczna biblioteka cyfrowa
• Baza danych:– szum: 529 artykułów z http://library.deri.ie/ i http://
books.deri.ie/– baza referencyjna: 35 artykułów o psychologii internetu
• System ewaluacji:– 18 Grudzień 2007 do 7 Luty 2008– ogłoszenia na polskich i międzynarodowych sieciach społecznych
• Uczestnicy:– 59 rozpoczęło, 26 zakończyło
107
Copyright @ KnowledgeHives.com
Scenariusz Ewaluacji
• Kwestionariusz przed ewaluacją• Zadania “na rozgrzewkę”: poznaj swoją bibliotekę• Podstawowe zadania - pytania i odpowiedzi:
–3 rundy, max 45 minut na każdą–zestaw 7 pytań z psychologii internetu–max 300 słów odpowiedzi–nie limitowana liczba możliwych referencji–wymuszanie 6 godzinnych przerw pomiędzy zadaniami
• Zadanie pamięciowe: po miesiącu od głównej ewaluacji• Kwestionariusz po każdym etapie - mierzenie satysfakcji
108
Copyright @ KnowledgeHives.com
Scenariusz Ewaluacji
109
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q1: Jakość odpowiedzi
110
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q2: Poprawność referencji
Prec
yzja
Pr
zyw
oła
nie
111
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q2: Poprawność referencji
Przywołanie
Precyzja
112
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q3: Ogólne zadowolenie
113
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q3: Ogólne zadowolenie (wyszukiwanie)
114
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q4: Najbardziej użyteczne usługi
NLQTTM
ExhibitMBB
col. browsingbookmarks/SSCF
blogranking
bookmarks rec.resource rec. 19.32
15.8312.47
13.4417.76
10.282.68
9.723.62
6.42
115
Copyright @ KnowledgeHives.com
Q5: Zapamiętywanie• Jakość odpowiedzi: JeromeDL - 2.78, DSpace - 2.44• Poprawność referencji: JeromeDL - 6, DSpace - 1• Satysfakcja:
116
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?
JeromeDL DSpace
117
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?
JeromeDL DSpace
117
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?
84.62%
JeromeDL DSpace
117
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czy chciałbyś dalej korzystać z tej biblioteki?
84.62%
46.15%
JeromeDL DSpace
117
Copyright @ KnowledgeHives.com
JeromeDL - demo
118
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne serwisy społecznościowe
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne serwisy społecznościowe
• Dlaczego Google i tagowanie to nie wszystko czego potrzebujemy?
• Społeczeństwo a semantyka - “jajo i kura” ?• Ciągle jeszcze w fazie beta, ale już całkiem użyteczne:
Freebase, Twine, węzełki.pl
120
Copyright @ KnowledgeHives.com
Wyszukiwanie, tak ale ...
• Szukanie: “Kruk”• Google:
–3,030,000 stron–brak informacji o ptaku na pierwszej stronie–moja strona w DERI - 5 pozycja (3 po włączeniu profilu)
• Yahoo!–5,370,000 stron– link do wieloznaczeniowej strony w Wikipedii - 6 pozycja–brak informacji o ptaku na pierwszej stronie–brak linku do mnie na pierwszej stronie
• I co dalej? ... podaj dodatkowe słowo, np.: “ptak”
121
Copyright @ KnowledgeHives.com
Czego brakuje ?
• podpowiedzi możliwych znaczeń– jest tylko podpowiedź prawdopodobnych rozszerzeń
zapytania, ale • możliwości szybkiego odfiltrowania stron do max 50 (?)
rezultatów • pewności, że ...
–ważny wynik nie jest gdzieś daleko na liście wyników, albo że nie ma go w ogóle
–ktoś nie miesza mi reklamy z wynikami, tzn. mogę jasno powiedzieć co jest reklamą a co nie
122
Copyright @ KnowledgeHives.com
Tagowanie - tak ...
• Wykorzystanie społeczeństwa do opisywania rzeczywistości• Kilkanaście tagów to lepiej niż indeks pełnotekstowy• Możemy mieszać tagi z opisami semantycznymi
123
Copyright @ KnowledgeHives.com
Tagowanie - tak, ale ...
• Znaczenie tagów jest znane tylko nam lub naszym “znajomym”, ale nie jest globalne
• Ilość tagów rośnie w czasie - a popularne narzędzia wizualizacji i zarządzania nie są na to gotowe
• Tagi mają znaczenie tylko w danym serwisie– jak szukać własnych tagów na przekroju różnych serwisów?
Tag-o-matic, int.ere.st– czy jest Google dla tagów? Technorati
124
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne serwisy społecznościowe
• Dlaczego Google i tagowanie to nie wszystko czego potrzebujemy?
• Społeczeństwo a semantyka - “jajo i kura” ?• Ciągle jeszcze w fazie beta, ale już całkiem użyteczne:
Freebase, Twine, węzełki.pl
125
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyka jest trudna ?
• “Tagi są użyteczne, ... bo są proste” i co dalej ?
• Jak ułatwić semantyczny opis?– semantyczne tagowanie: Flickr machine tags–wykorzystanie słowników: taksonomie, tezaurusy–zachęcanie do bardziej złożonych opisów: Aparicio
• Nie twórz semantyki - znajdź ją–Google tylko wykorzystuje linki pomiędzy stronami–Czas na wykorzystanie istniejącej informacji: dokumenty,
bazy danych, interakcja
126
Copyright @ KnowledgeHives.com
Mamy semantykę, i ?
• Obecne metody wyszukiwania raczej się nie nadają:–po słowach kluczowych - stały by się za skomplikowane–chmury tagów (Tag Clouds) - jak wyrazić powiązania?– fasetowa nawigacja - wymaga operacji na nieustalonym
schemacie
• Rozwiązanie: wykorzystaj znajomych do pomocy:– społeczne filtrowanie (Collaborative Filtering)– społeczne przeglądanie (Collaborative Browsing)
127
Copyright @ KnowledgeHives.com
Social Semantic Collaborative Filtering
• Dlaczego?– Ostateczne rozwiązanie pozyskiwania wiedzy: nieformalna
komunikacja (“word of mouth”)
• Jak?– Każdy klasyfikuje (filtruje) informacje w katalogach z zakładkami:
prywatne taksonomie– Katalogi opisywane są pojęciami ze zdefiniowanych słowników– Znajomi dzielą się katalogami tworząc społeczne taksonomie– System rekomenduje katalogi od dalszych znajomych (poza
horyzontem sieci społecznej)
• Wynik?– Wiedza przepływa od eksperta dziedzinowego przez sieć społeczna
do danego użytkownika– System gromadzi informację kontekstową o danym użytkowniku,
np.: w celu poprawy wyników wyszukiwania
128
Copyright @ KnowledgeHives.com
Social Semantic Collaborative Filtering
• Katalogi opisane semantycznie–Taksonomie–Słowa kluczowe
• Tagowane zasoby
• Rekomendacje na podstawie profilu użytkownika (skrypt w Prologu)
Katalog
Słowo A
Temat A
Słowo BZasób R1
Zasób R2
Zasób R3
Prolog Engine
Zasób R3
Zasób R2
Tag 1
Tag 2
Tag 3
Tag 2
129
Copyright @ KnowledgeHives.com
foaf:knows
sscf:include
sscf:bookmark
Social Semantic Collaborative Filtering
Data Mining dla Opornych
Wnioskowaniew OWL-DL
Wprowadzeniedo RDF
130
Copyright @ KnowledgeHives.com
MultiBeeBrowse - Przeglądanie Grafu
• Wyszukiwanie nie powinno kończyć się jedynie długą listą wyników
• Wyniki nie są listą zasób ale grafem• A co jeśli zgubimy się w hiperprzestrzeni ? („Lost in
hyperspace”)• Potrzeba niezależnego API serwisów do przeglądania,
wyszukiwania, i filtrowania• Dzielenie się doświadczeniem w przeglądaniu - wspólna
nawigacja
131
Copyright @ KnowledgeHives.com
Społeczna nawigacja
• Dziś ludzie dzielą się zdjęciami, muzyką, linkami, itp. - dlaczego nie zapytaniami?
• Wspólna nawigacja umożliwia dzielenie się doświadczeniem w konstruowaniu skomplikowanych zapytań i interakcji–bazuje na komponencie do Social Semantic Collaborative
Filtering–użytkownicy mogą tagować swoje zapytania–nasi znajomi mogą nam pomóc w poprawieniu
zapytań którymi się z nimi dzielimy
132
Copyright @ KnowledgeHives.com
Kontekst Przeglądania
• Problemy z typową nawigacją–Odnajdywanie informacji–Wielokrotne poprawianie zapytania (interakcja przód-tył)–Przegląd obecnego kontekstu interakcji z systemem–Odnajdywanie poprzednich zapytań
• 4 widoki:–Prosty widok–Widok historii ostatnich operacji–Graf ostatniej sesji przeglądania–Pełna historia interakcji z systemem
133
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczne serwisy społecznościowe
• Dlaczego Google i tagowanie to nie wszystko czego potrzebujemy?
• Społeczeństwo a semantyka - “jajo i kura” ?• Ciągle jeszcze w fazie beta, ale już całkiem użyteczne:
Freebase, Twine, węzełki.pl
134
Copyright @ KnowledgeHives.com
Semantyczny serwis społecznościowy
• Słowniki i semantyczny opis oprócz tagowania• Znajomi dzielą się wiedzą a nie tylko tagują wspólne
repozytorium• Rekomendacje oparte o znaczenie a nie przypuszczenie• Koniec silosów - wymiana informacji poza systemami
135
Copyright @ KnowledgeHives.com
Freebase
• Semantyczna Wikipedia–ale nie proste rozszerzenie– już nie wiki - jako prosty tekst
• Zaawansowany opis semantyczny - wymaga zaawansowanego interfejsu użytkownika
• Przyszłość pokaże czy jesteśmy w stanie przezwyciężyć naszą drugą naturę: lenistwo
136
Copyright @ KnowledgeHives.com
Twine
• Połączenie blogu z zakładkami• Twines = Kanały Tematyczne = Fora• Micro-społeczności związane z danym kanałem• Próba typowania tagów i wyciągania RDF o zasobie• Powiadomienia na pocztę e-mail• W przyszłości - rekomendacje
137
Copyright @ KnowledgeHives.com
węzełki.pl
• Rozszerzenie digi.me-light: współdzielenie zakładek ze znajomymi (SSCF)
• Dodatkowe komponenty:– zbieranie semantyki o dodanej stronie–automatyczna klasyfikacja zakładek– rekomendacje– synchronizacja z innymi serwisami społecznymi
138
Copyright @ KnowledgeHives.com
Podsumowanie
Copyright @ KnowledgeHives.com
Już są ....
• Lepsze metody zarządzania wiedzą• Semantyczne Biblioteki Cyfrowe
–użytkownicy mają głos– “społeczny bibliotekarz”
• Semantyczne serwisy społecznościowe–większa ekspresywność –więcej możliwości
140
Copyright @ KnowledgeHives.com
Dlaczego tak późno ?
• Budowanie technologii semantycznych zajęło nam sporo czasu–za dużo było “logiki” za mało budowania– sztuczna inteligencja nie była pomocna
• W między czasie - pojawiła się Web 2.0–nowe perspektywy rozwiązań–nie semantyka - ale “społeczna semantyka” (social
semantics)
141
Copyright @ KnowledgeHives.com
I co dalej ?
• Czas zacząć z nich korzystać !
• Semantyczne Biblioteki Cyfrowe– JeromeDL - http://www.jeromedl.org/–FEDORA - http://www.fedora.info/
• Semantyczne Serwisy Społecznościowe:–Freebase - http://www.freebase.com/–Twine - http://www.twine.com/–digi.me - http://digi.me/ i http://www.węzełki.pl/
Sebastian Kruk
http://www.knowledgehives.com/
142