Kj Z' iTZ'1 A G U R R A - 1 '29

Grabazio historikoa. Txirrita Donostian (1918)2 M A R TXA - 1 '57

("Liberalen martxa" edo "2 de Junio")M oldaketa: Joaquin Ortega "Canario"A Z ER I D A N TZ A

3 a) A zeri D antza - H errikoia/M old : J.J. Iruretagoyena - 3 '004 b) Sokam uturra - Herrikoia/M old : Leon Laspiur - 2 '155 d) Id iarena - H errikoia/M old : Brau lio Zabarte - 3 '146 N IRE H E R R IK O JA IA K - 2 00

(Triku-Triku) - Isidro Ansorena7 SAN JO A N Z O R T Z IK O A - 4'21

(H erriko ia)8 SAN JO A N ERR O N D A - 1 '419 G IZ O N D A N TZ A (A urreskua) - Herrikoia - 3 '17

a) A urkez aurkeb) Banan-banangoa d) AgurraG rab azio historikoa. Isidro Ansorena

10 M EN D IR IK M EN D I - 3 11 (D iana) - J.A . Erauskin

11 SAN JO A N Z O R T Z IK O A - 5 '24 H itza k : M . Lekuona M oldaketa: L. Berrondo

12 TO B ER A K - 9 '45Bertsoak: Pablo Zubiarra in "Ernani Ttikia"

13 O L E N Z A R O - 3 '2 4(Gabonetako zortzikoa). - E. M ocoroa eta F. Behobide

14 U R TE Z A H A R ERR O N D A - 1 '3415 U RTE BERRI G O IZ A - 2 '59

Joxe Ansorena16 M A R T X A - 3 '1 3

M oldaketa: Jon Artuzam unoa eta Kerman Perez

usika elementu nagusietako bat izaten da edozein ja iegunetan, edozein erritualetan; eta Hernaniren kasuak, beste askok bezala , argi erakusten digu

nola beste lekuren batetik etorritako doinuak edo hemen bertan sortutakoak, nah iz eta egilearen inolako arrastorik izan ez , herria- renak izatera pasa diren eta gure adierazpen herrikoien ardatz bihurtu d iren . San ]oan jaietako m usika, hain paper funtsezkoa betetzen duena, eta sagarraren eta sagardoaren inguruko txala- parta eta toberak gure artean oso erroturik daude eta interes han- d ia biltzen dute. "H ERN A N IN EN TZU N A " diskoak doinu horien b ildum a bat jasotzen du kronologikoki. B ildum a hori osatzeko, herrian musikaren inguruan lanean ari diren eta aritu izan diren taldeek hartu dute parte. Haien ardura izan da ohitura zaharrei eustea, fidelki gordetzea eta belaunald i berriei erakustea. Izan dadila d isko hau ere lan horretan lagungarri.

Hernani, 1999ko maiatza Joxan Goikoetxea

a m usica es uno de los elementos principales en cual- quier festividad o ritual y el caso de H ernani es otro c la ro ejem plo de com o melodfas, que habiendo llega-

do de algun otro lugar o melodfas propias pero de cuyo autor no tenemos conocim iento alguno, han pasado a pertenecer al colec- tivo y a ser uno de los engranajes de nuestras m anifestaciones populares. La m usica en torno a las fiestas de San juan, en las que juega un papel fundam ental, y la txalaparta y tobera en torno a la m anzana y la sidra son las que m ayor arraigo e interes tienen entre nosotros. "H ERN A N IN EN TZU N A " propone, en orden cro- nologico, una recopilacion de e llas efectuada por los distintos co lectivos que en torno a la m usica han trabajado y siguen traba- jando en el pueblo. En sus manos ha estado la responsabilidad de mantener las costumbres, de preservarlas con fidelidad y de ense- ñarselas a las nuevas generaciones. Sirva este trabajo tambien com o una aportacion a ello .

Hernani, Mayo de 1999 Joxan Goikoetxea

AGURRA

ose M anuel Lu janb io "Txirrita" (1860-1936), Latxen ja ioa , bertsolaritzak eman digun bertsolari garrantzi- tsuenetako bat da. Um ore berezia eta paregabea

zuen , eta bere bertsoek eta berari buruz kontatzen diren pasadi- zo ugariek garai hartako arazo politiko eta sozialen berri ematen digute. Bertsotan noiz eta nola hasi zen Txirritak berak azaltzen digu bere bertsoetako batean, hona:

M illa zo rtz irehun h irurogeita ham alau urte u rrian , lehenengo plazan kantatu nuen nik H ernaniko lu rrian ,San Antonio deitzen diogun erm ita baten aurrian , lagunak a lkar ixtim atuaz lehengo ohitura zaharrian ....B a rr iyo gutxi izaten dira gurea baiño a la ya k ...G rab azio hau Txirritaren ahotsarekin ezagutzen den bakarra da. 1918an U ooostian egindako bertso saio batekoa da. tgun hartan ere , beste askotan beza la , Pello Errota izan zuen aurkez aurke, eta honek irrintzi berezi hau bota z ion : laungoikoaren faro lak dira hilarg iya ta eguzkiya, argitasunak h ialdu zigun lehendabiziko egaztiya.Denbora haietan usu homen zan e la o ra in Donostiya, gaur dan egunian horren inb iriz b iz i da mundu guztiya.H ara nere lagunak egin irr in tz iya ,Zeinek esanda dabil hori horren h itzo ntziya .O ra in da portatzeko kom enientziya, ea a ltxatzen degun, gure p rob in tziya .

MARTXA ("Liberalen martxa" edo "2 de Junio")

z dakigu ze in diren zehatz-m ehatz martxa ezagun honen titulua eta egilea, askok "M archa de Hernani" izenarekin ere ezagutzen dutena. Bigarren Karlistada

garaian (1872-1876) garrantzi handiko gertakizuna izan zen Hernaniko Udaletxea lehertarazi zutenekoa, 1875eko irailaren 16an, eta, badirudi, martxa hau, eta H ernaniri dedikatutako beste martxa eta zortziko batzuk ere, garai horretakoak d irela , herriak "invicta" titulua jaso zuenekoa, a legia . O ndoko hitz hauen b idez ikus dezakegu ze in sentim entuk bultzatzen zituzten garai hartako m usikariak horrelakoak idaztera:

Libertade maitea Bandera santua lchu ezquergabeac Abotan artua Ez zarade erorico Egon segurua Urmeco Inguruan Zaude Landatua

("Hernaniri" - J.A . Santesteban)Adineko hernaniar batzuek gogoan dute oraindik nola bandak martxa hau jotzen zuen mendearen hasieran diana modura. Dena dela ere, txarangen bidez zabaldu da batik bat eta, horre- gatik, doinu honen bi moldaketa ekarri nahi izan ditugu disko honetara, bat hasieran eta bestea bukaeran. Bandaren moldaketa ala i eta ospetsuak H ernanira erortzen ziren kanoikaden hotsa deskribatu nahi digu une batean.

l-JIfciL

AZERI DANTZA ("Atzeri-dantza", ''Maskuli-dantza" edo "Maxkuri-dantza")

auxe cla hernaniarrentzat ja ietako ekitaldi rik berezkocna eta kuttunena. Aita Larram endik , Hum boldtek, J. I. Jztuetak ela

Aita Donostiak bildutako dokum entazioaren arabera, badira honen antzeko beste joku-dantzak isturitz, Lekeiho, A ndoain eta Adunan ere, eta, behar bada, Euskal Herri oso .in zehar zabaldurik egongo ziren garai batean.D antza hau inauterietan egiten zen lehen, inauteriak debekatu zituzten arte, eta gero San Joan jaietara pasa zen . Azken mende honetañ 15-20 m utilek osatzen dute taldea, buruzagiaren agindutara. G o izeko 8etan elkartzen d ira herriko kaleetan atzera eta atirrera ibiltzeko.

H ^ kerreko eskuaz soka bat heltzen dute dta eskufejkoan eramaten dute. Soka txistularien doinu

d c lo lV ;iy * |e ld o a r i jarraituz abiatzen da, astiro-astiro. f la la k o b a !^ 'if|lo in u a azkartu eta bizkortu egiten da eta„

j erred o b le lo iH t^ n ark iko a rek in batera, jendea inguratu ela m askuriare ffiT jipo itu egiten dute. Hortik aurrera, lasterkak eta zalapartak d ira nagusi Hernaniko kasko zaharreko ka le , karkaba, denda, atari, patio eta bazter guztietan. Dantzaron bizitasunak, A xe ri izeneko perfsonaje berriago ak, m utilek etxez etxe eta dendaz denda ep ten zuten "puska-biltzeak", buruzagiak behar duen trebetasuna, postu hori eskuratzeko irrik iak eta abarrek tradizio hau bullzatu et.i sendotu egin dute, eta garai batean haur kanta b ihurtzeraino errotu zen herrian: 1'-%' i'

AZERI D AN TZA TXIBU TXIBULETE OPILA JANDA KO N KETE TXIBU TXIBULIBU TXIBULI TXIBULETE.....

Ansorenatar txistulari ospetsuek "Idiarenak" izenaz ezagu tzen diren hainbat doinu gehitu zizkioten dantza honi. G au r egun ib ilb idean zehar jotzen dira beste doinu batzuekin t.ntekatuta, eta baita dantzaren bukaeran ere. Une horretan m utilek m askuriak lurrean utzi eta, azken akordearekin batera, lehertarazi egin behar dituzte haien gainean salto eginez.

NERE HERRIKO JAIAK ( Triku-Triku )

sidro Ansorena txistnlariak (1892- 1975) San loan ja ien hasiera zaratatsu eta ala ian jo tzeko konposatu zuen

bereziki biribilketa eder hau . Ondotik erraldoi eta buru-handien konpartsa ateralzen da.

Ran ran ran, rakata rakataplan ran ran ran, rakala rakataplan Martiku, trikuak Martiku zula arant/ak, Martikuri sartu triku triku triku Martiku.Herri polita neuro jaioterria lili artean goxoro agiri da.Ran ran ran, rakata rakataplan ran ran ran, rakata rakataplan Rakataplan, trikuak Martiku /ula rakataplan, arant/ak Martikuri.Zelai ederrak, soro zabalak, ibai alaiak ugari haritz artetik txuri txuria ermita zaigu agiri.Ai ai ai, aufa, herriko jaiakohitu ta poza kaletikan,aufa aufa, fia fia, rakata rakata rakataplan.Ran ran ran, rakata rakataplan ran ran ran, rakata rakataplan G ora gure herria !

GIZON DANTZA (Aurreskua)

SAN JOAN ERRONDA

erriko festen atarian, garai batean, Txirrita kopla kantari ibiltzen

ze ri. Hernaniko kontu guztiak ederki jakiten zituzten bi laguntzailerekin, ez zen Latxeko bertsolariak dantzat- zen ez zuen gairik . M aldaburuk, so inuarekin doinu bat jo ostean eta Txirrita bertso-koplatan hasi orduko, jendea hurbiltzen z itzaien , inguru- m aira jak inm inez. Egun usadio hura a intzakotzat hartuz, San Joan bezpe- ran, ohitura da esku soinu eta ber- tsolarien laguntzaz, herriko kaleetan zehar San Joan bezperan koadrila bat kantari irtetea.

sidro Ansorena, H ernaniri eta txistuari hain loturik dagoen fam ilia famatu horren kidea, izan zen txistua m aila goreneraino eraman zuena. Hernaniko Udalarentzat lan egin zuen ham abi urtez, Donostiako udal bandako danbolin jo le lehena izatera pasa zen arte. G rabazio historiko hau hogeiko ham arkadakoa da,

Regal-Colum bia etxea Donostian ezarri zen garaikoa, eta bertan Isidro handiaren iaiotasuna eta taldearen maila artistikoa agerian gelditzen dira G izon D antza eta Agurra suaren aurrean jotzerakoan. San Joan bezperako Aurreskuak dantzari apartak izan ditu beti eta oso errotua dago herritarren artean.

MENDIRIK MENDI SAN |OAN ZORTZIKOAan Joan egun goizean jotzen da diana modura b irib ilketa alai hau. Doinu hunkigarria eta mai-

tea da oso hernaniarrentzat, eta urtetik urte- ra jende gehiago hurbiltzen da entzutera.G oazen M endirik m endi euskaldun gazteak. G oazen aldapa gora m endi goizaleak.H a ize osasuntzuaz b iz itza indartze ra,A berri guztiari agurra egitera!G oazen goazen guztiok kalera San Joan eguna denok ospatzera, goiz kantu a la i eder honekin H ernani herrian gozatzera!

ipuzkoako dantza zahar hau Sanjoanetako izpirituaren m uin b ilakatu da denboraren poderioz. Herriko jaietako ekitaldi nagusien ardatz m usikal bihurtu da, ekitaldi nagu-

sietan jotzen dena, hau da, bandera igotzean, aurreskuan, erron- dan, salbean, e lizako funtzioetan, eta bandera ja istean. 1956an M anuel Lekuonak behean agertzen diren hitz hauek idatzi zituen San Joan Bataiatzailearen parrokiak espreski eskatuta. Ordutik aurrera parrokiko abesbatzak testu hori kantatzen du eta, 1963. urteaz geroztik, hau da, Joxe A nsorenak abeslariak txistuaz lehen a ld iz lagundu zituenetik, txistu lariek parrokian egiten diren funtzio- etan parte hartzen dute San Joan bezperan eta San Joan egunean.

...non su rrexit m a io r....

Jesus'en Am aren Basam ortuetanilloba tx ik i; tx ik itand ikan ,Jesus'en beraren hasoko eztialengusu... janari;Jaio d iran, eta laztasun gogorrakjaiotzekotan gorputzarentzat;iñor berdiñikan ordu ri onenakez d uzu ... Jaunari...Ta San Juan! beti etorri eta joan;

Ta San Juan !...

bai, San Juan, Basam ortutikanbeti za itu t gogoan. etorri ziñan

Jordan-ibaiarenJaiotzea baño leen ertzera ;Santu z iñ an ; iñork etzuanaJesus'ek berak zu k egin zendun:santu z indun ... bataiatu JaunaEz ze ru goietan, ber-bera...ez lur onetan ez dezu berdiñik

Ta San Juan !...

zuk iñ un ... Ernani ErriakTa San Juan !... za indari zaitu

Jaungoikoak daki no iztikan .Zuk zaindu gaitzazu ernaniarrok b iz i geran zeru goitikan

TOBERAK

onostia-Urum ealdean, Hernanin eta Astigarragan bildutako toberaren tradizioa, txalapartaren tradizioa beza la , sagarra

auzolanean b iltzeko eta sagardoa egiteko garaiari loturik dago. Osiñaga eta Portu auzoko sagardotegiek horrelako ja i asko ezagutu dituzte. Jai horietan koplak, bertsoak, irrintziak eta dantzak izaten ziren toberen aurretik. Toberajolerik ezagunenak Kaxiano Zubeld ia Elizegi (1880-1949) eta haren seme J. Joakin Zubeld ia Egaña (1910-1983) izan ziren . Kantatzen ziren koplen artean bada bat gaur arte iritsi dena eta, bertsio desberdinetan, O iartzun eta Lesaka inguruan ere kantatzen zena , ondoko hau:

G rabazio honetan jasotzen diren ber- tsoak Pablo Zubiarrain bertsolariak kantatu zituen "Tolarea" sagardo kofra- diak ohorezko kot’radiakide izendatze- ko egin zion om enald ian. Toberen giroa eta aipatutako toberajoleak eza- gutu zituen , eta sagardoa du, hain zuzen ere, kantagai joandako garai hare- kiko m alenkonia islatzen duten bertso hauetan. Te lleri baserrian ja io zen 1911. urtean, eta "Ernani Ttikia" eta "Pablo Ttikia" izengoitiekin ezaguna da. Z er esan ugari du, bertsolari belaunaldi desberdinekin kantatzeko oho- rea izan due lako . Hogeiko ham arkadan hasi zen bertso- tan Tx irrita , Saiburu, Frantzes T x ik ia eta Ttanttuarekin. Gero Basarri, Uztapide eta Zepairekin ib ili zen eta, ondo- ren, M itxelena, Lasarte, Lizaso eta Arozam enarekin . G au r egun plazatik erretiratua egon arren, osasunez ez in hobe- ki dagoenez, egin za izk io n hainbat om enald itan kantatu izan du, arestian esandakoan, besteak beste.

San Martin de las Monjas, Monjas de San Martin, tobera jo dezagun ordu onarekin, ordu onarekin ta Birjin amarekin.

OLENZARO URTE ZAHAR ERRONDA

ocoroa eta Behobide tolosarrek konpo- satutako zortziko hau G abon eguneko erronda hunkigarrian jotzen du m usika

bandak. Tolosan ere jotzen da egun horretan bertan.

URTE BERRI GOIZA

I oxe Ansorenak (1886-1983) konposatu zuen Urte Berriko dianan jotzen den biri- b ilketa hau . Egun horretan udaleko txistu-

lari bandak ibilbidea aldatu eta "Leokadisti"n bukatze- ko ohitura du, Joxe Ansorena b izi izandako etxean, itzal handiko txistulari honen oro im enez, H ernaniko udal txistulari izan baitzen 55 urtez.

aurogeigarren ham arkadaren hasieran, em akum e ze in gizasem e koadrila bat bildu zen , bertso, kopla eta trikiti do inuz, bereak

eta bi em anak zituen urteari agur esateko asm oz. O rdutik gaurdaino, abenduaren azken egunean, 31 n, herriko karrikak, bertsolarien ateraldi eta urtea agur- tzen duen kopla lagun, aldarte giroan, H ernaniko ham aika bazter ala itzen ahalegintzen dira.

HERNANIKO MUSIKA BANDA (7, 10, 11, 13 eta 16) Zuzendaria: Manuel Sagarna GoiburuSeverino V azq uez , Loraine Lekuona, Xabi Izagirre, Martin Perona, Pedro M ajon , Fe lix Lera, Lu is Berrondo, Rafael G arc ia , A inara G arin , Itziar Baro, Judith M ontero, Alfredo D iaz , C ip ri O txandorena, Roberto Pacheco , Fidel G om ez, M iguel M ari L izarza , Jose M olina , Jose Lu is Fernandez, Florentino M artin, A x ie r L izarza , Iñigo A ldasoro , Abel Perona, Jose Angel Redondo, Dam aso Usabiaga, Kerm an Perez, Laura Pacheco , Francisco Erausquin, Endika Zubeld ia , Jorge Pacheco , Miguel G oiburu , Pedro Cacam o, Santiago Caballero , Esther G oiburu , Izaskun A lonso, Bauti C uenca, Edgar Carbajo , A rkaitz O tegi, Joseba A ldasoro , Sergio Carbajo , Iñaki Insausti, A itor Gaston.

"HERNANIK0 OHITURA ZAHARRAK" ABESBATZA (8 eta 14)|uan M ari Jalon, Antonio Insausti, M anuel Rekalde, Xabier Etxeberria, Joxe M ari Tomasena, Jose Ramon Bero itz, Joxeba Laburu, Andoni Lizeaga, Joxe Ramon Zabala .

"HERNANP MUSIKA ESKOLAKO ABESBATZA (6, 10 eta 11) Zu/endaria: Garbiñe Orbegozo SenperenaJulen A ldabe, Izarne Arto la, Eider Balerd i,M aitane Barrenetxea, G araz i Castelar, Lore Etxeberria, Nora Fuentes, Nabila G arin , G araz i Garm endia , Lide G o ia , M aialen G on za lez , O h iane G onza lez , Nagore G oñ i, Leire Goñ i Iradi, Leire Goñi Irazustabarrena, Am agoia Insausti, M anex Irazu , O ihana Iturralde, A inhoa Larburu, Itxaso Lekuona, Itziar M arin , M iren Andone M arin , A inhoa O iarb ide, Eider O iarb ide , Iratxe O llo , Itxaso Pacheco , Itxaso Rodriguez, O ihane Sanz, Adrian Talavera, Sandra Te llez , Leire Torres, Leire Ugalde, Naiara Santzacruz, A rantza A lberdi, Am aia Gargallo , Maribel Insausti, Lurdes A lkorta , Iñaki Eguren, Joseba A ldasoro.

"TXINTXARRI" ABESBATZA (6, 10 eta I I )

Xabier M ingo, Xefe Balerd i, Jon A izpurua , Joxe M ari Balerd i, Juantxo A ranburu, Arturo Leo, M iguel M ari A rabaolaza, luan Jesus Zarrabeitia , M ila Begiristain, G arb iñe Iriarte, Jaione Zubillaga , Izaskun Lopetegi eta Elena A lustiza .

Haritz Eze iza, Xabier Irizar, Patricia Arocena , M iren Lizaso , Imanol Bero itz, Nerea Frutos, M aialen Belategi, O lga M ugerza, Izaskun Miner, G arb iñe T ijero , Jesus M ari G utie rrez , M ari Jose G aztelum endi, Ruth Martfn, Igor G arm endia, M iel Joxe Astarbe, Eva Igarriz, Ramon Iriarte, Antonio Insausti, Iñaki Eguren, Julen Larrarte, Arantzazu G arm endia, Joseba Aldasoro.

Alfredo A zkue , Andoni U nanue , Andoni Zugasti, Jose M artin, Tomas Garm endia , Xabier Etxeberria, Jose Ramon Bero iz, M iguel Lucas, Ines Sarasua, Josefa Ortega, M a Dolores Arruti, Rosa O rm aetxea, Mfl Asun Casado, Arantxa Iparragirre, Juani Lucas, Lupe A zp iazu , Begoña Errasti, M ‘J Dolores Esnaola, M- Jose A lzu ri, M- Jesus A zkue.

Pako Zabaleta, Igor O txotorena, Juan G abrie l G arcfa de V icuña, Jon A le jo s, Jon Corbella .

Antxon Rom ero, V icente Tarrega, A x ie r L izarza , Kerm an Perez, Joaquin Ortega "Canario".

Juan M ari Zabaleta , M ikel Ropero, Igor Ruiz , Eugenio Delgado, Tomas Lazkano , A itor Troitiño, Jesus M ari Moneo, A lberto A lm endro , Abon M end ib il, Joaquin Ortega "Canario".

Endika Zubeld ia , Jose Angel Redondo.

AGURRAJose Manuel Lujambio "Txirrita" (1860-1936). Nacido en Latxe, es una de las principales figuras que nos ha dado el bertsolarismo.Su peculiar e inigualable sentido del humor, asf manifestado a traves de sus bertsos, y las numerosas andanzas que de el se cuentan son hoy, una cronica social y polftica de la epoca que vivio. Cuenta en uno de sus versos como empezo a cantar.Esta grabacion es la unica conocida de su voz y pertenece a una sesion que tuvo lugar en Donostia en 1918, en la que "Pello Errota", habitualmente su rival, le lanza este peculiar irrintzi.

MARTXA ("Liberalen martxa" o "2 de Junio")No conocemos con exactitud el tftulo y el autor de esta celebre marcha incluso conocida con el nombre de "Marcha de Hernani".En el contexto de la 2- guerra carlista (1872-1876), episodio destacado supone la voladura de la Casa Consistorial hernaniarra el 16 de Septiembre de 1875. Parece que esta marcha, al igual que otras marchas y zortzikos dedicadas a Hernani, datan de esta epoca; momento en el que igualmente se le concede el titulo de "invicta". La letra de uno de ellos nos puede ayudar a imaginar los senti- mientos que impulsaban a los musicos de entonces a escribirlas:Algunos mayores recuerdan como a principios de siglo la banda de musica interpretaba esta marcha a modo de diana. De todas las maneras han sido las txarangas las que mas han popularizado esta melodia y por ello hemos querido reflejar dos arreglos distintos de la misma abriendo y cerrando el disco. El jovial y pomposo arreglo de la Banda de Hernani pretende describirnos en un momen- to los cañonazos que caian sobre Hernani!

AZERI DANTZA ("Atzeri-dantza", "Maskuli-dantza" o "Maxkuri-dantza")Considerada por los hernaniarras como uno de los actos mas propios y exclusivos de las fiestas. Existe documentacion a cargo de Aita Larramendi, Humboldt, J.l. Iztueta o el Padre Donostia que recogen distintas manifestaciones en Ustaritz, Lekeitio, Andoain o Aduna de juegos-danzas de este tipo y que en un tiempo pudieron estar mas extendidas en Euskal Herria. Esta manitestacion ligada siempre a los carnavales hasta su prohibicion y pasada posteriormente a los San Juanes, conoce en este ultimo siglo la siguiente con- figuracion: Un grupo de 15 a 20 hombres que dirigidos por el "buruzagi" se reunen a las 8 de la mañana para recorrer las calles del pueblo agarrados a una soga con la mano izquierda y con unos "maxkuris" (vejigas hinchadas) en su mano derecha. La cuerda empieza a andar al son de la musica de los txistularis que interpretan esta melodfa en un modo lento y majestuoso. La melodfa adquiere un ritmo rapido y violento en el momento en que la cuerda empieza a golpear al publico acompañando al txistu con un anarquico redoble. Las carreras por las calles, la configuracion urbanfstica del casco antiguo de Hernani con sus carcabas, tiendas, portales y patios con dobles entradas, balcones bajos, el axeri, personaje que se ha incorporado mas recienteniente, los "presentes" con que se obsequiaba a los mozos a su paso por las casas o tiendas, el puesto codiciado y las habilidades a reunir por el buruzagi, etc... han alimentado esta tradicion que incluso en un tiempo llego a ser tan popular que se convirtio en cancion infantil:AZERI DANTZA TXIBU TXIBULETEOPILA JANDA KONKETE TXIBU TXIBULIBU TXIBULI TXIBULETE......Los ilustres txistularis Ansorena incorporaron distintas melodfas conocidas como "Idiarenas" a esta danza que actualmente se ejecu- tan intercaladas durante el recorrido y al final, momento en que los mozos dejan los "maxkuris" en el suelo para saltar sobre ellos y hacerlos reventar coincidiendo con el acorcJe final.

NERE HERRIKO JAIAK ( Triku-Triku )Brillante biribilketa compuesta por el ilustre Isidro Ansorena (1892-1975) expresamente para el inicio de las fiestas de San Juan, momento en el que se mezcla el bullicio y la alegria dando paso a la comparsa de Gigantes y Cabezudos.

SAN JOAN ERRONDAEn la antesala a las fiestas, el bertsolari Txirrita se dedicaba a cantar coplas con un par de colaboradores que conocfan los entresijos del pueblo; no habfa tema que se le quedara en el tintero al bertsolari de Latxe. Acompañado por el acordeonista Maldaburu ense- guida consegufa reunir a un buen numero de gente alrededor suyo. Hoy en dfa y queriendo mantener viva aquella tradiciPn, una cuadrilla sale a cantar a las calles la vispera de San Juan acompañado de acordeonistas y bertsolaris.

(.IZON DANTZA (Aurresku)Isidro Ansorena miembro de esta ilustre familia ligada a Hernani y al txistu es el que elevo este instrumento al rango mas alto. I'iestd sus servicios al ayuntamiento de Hernani durante 12 años hasta que paso a ser tamborilero priniero en la banda municipal de Donostia. Esta grabacion historica data de los años veinte en los que la casa Regal-Columbia se instala en Donostia. Queda p.itente el nivel artfstico del grupo y el virtuosismo del gran Isidro en la interpretacion del solemne aurresku y agurra que suena la vispera de San Juan ante el fuego de la hoguera y que siempre ha gozado de enorme arraigo en el pueblo y de ilustres dantza- ns que lo han bailado.Ml NDIRIK MENDII sia entrañable bibibilketa halla su lugar en la mañana de San Juan. Una alegre melodfa la de esta diana que goza de enorme |io|)ularidad entre los hernaniarras y a la que viene observandose en los ultimos años una creciente asistencia.SAN |OAN ZORTZIKOAI sla antigua danza guipuzcoana es la que con el paso del tiempo se ha convertido en el reflejo del profundo sentir del espfritu de los "Sanjoanes". Es el eje musical en todos los actos soiemnes que caracterizan las fiestas patronales: la izada, el aurresku, la innda, la Salve, los actos religiosos, y la arriada. En 1956 Don Manuel Lekuona escribio la siguiente letra por encargo expreso de l.i Parroquia de San Juan Bautista. A partir de ahf el coro parroquial ha cantado el texto y desde 1963, año en que Joxe Ansorenalo acompaño por primera vez al txistu, los txistularis han participado en el acto que se realiza en la parroquia la vispera y el dia de San Juan.TOBERAKLa tradicion de las toberas, al igual que la txalaparta, recogida sobre todo en la zona de Donostia-Urumealdea, Hernani o Astigarraga, esta ligada a los festejos que se realizaban en la 6poca de la recogida de la manzana en "auzolan" y de la "fabrica- cic3n" de la sidra. Las sidrerfas del barrio de Osiñaga y del Puerto han conocido numerosas de estas fiestas en las que las toberas precedian a las coplas, bertsos, irrintzis y danzas. Como principal figura de toberajole cabe reseñar a Kaxiano Zubeldia Elizegi (1880-1949) y su hijo J. Joakin Zubeldia Egaña (1910-1983). Hasta nuestros dfas ha llegado una copla que, en versiones diferen- les, se cantaba tambien en la zona de Oiartzun y Lesaka:l Jno de los bertsolaris que conocio esta 6poca y a estos toberajoles es Pablo Zubiarrain, del caserfo Telleri y nacido en 1911. La ligura de "Ernani Ttikia" o "Pablo Ttikia", como se le conoce, es especialmente interesante ya que 61 ha tenido el privilegio de h.iber cantado con diversas generaciones de bertsolaris. Empezo en la decada de los veinte con Txirrita, Saiburu, Frantzes Txikia >i Ftanttua. Posteriormente canto con Basarri, Uztapide o Zepai. Mas tarde con Mitxelena, Lasarte, Lizaso o Arozamena y aunque ac tualmente esta retirado de las plazas su inmejorable estado le permite cantar en distintos actos con los que se le ha rendido merecido homenaje. Precisamente en uno de ellos, la cofradfa de la sidra "Tolarea" le nombro cofrade de honor cantando en dicho acto los bertsos que se recogen en esta grabacion y que estan dedicados a la sidra y a la nostalgia por esta "6poca" a la que hacfamos alusion.OIENZAROCompuesto por los tolosarras Mocoroa y Behobide supone otro momento entrañable, el de la ronda que realiza la Banda de musica el dfa de Nochebuena; zortziko tambien interpretado este mismo dfa en Tolosa.URTE ZAHAR ERRONDAAl principio de la decada de los ochenta se formo este grupo que ayudado por trikitilaris y bertsolaris pretendia despedir al año.I lasta hoy se mantiene esta costumbre que pretende alegrar las calles mediante coplas que comentan los avatares del año que muere y desear lo mejor para el venidero.

IIRTE BERRI GOIZABiribilketa compuesta por Joxe Ansorena (1886-1983), toda una institucion del txistu en Hernani donde ejercio como txistulari municipal durante 55 años. Esta melodia se ejecuta en la diana del dfa de Año Nuevo, dia en el que la Banda de Txistularis tiene por costumbre, cambiando su recorrido habitual acabar su recorrido en "Leokadisti", casa en la que vivio Joxe Ansorena.

AM ASAKO IZ ESTUDIOETAN GRABATUA ETA NAHASTUA 1999ko MAIATZEAN

SO IN U TEKNIKARIArM IKEL FERN A N D EZ

PR O D U K Z IO ARTISTIKOA: JO XAN G O IK O E TX E A

D O KU M EN TA ZIO A: H ernaniko Udal Artxiboa - JESUS M ‘ C O M E Z .

TESTUAK: JO XAN C .O IK O ETX EA

ARGAZKIAK: FO TO B IYO K - LU IS LL( )P1SH ER N A N IK O U D A L A R IX IB O AX A B IER IR IARTE " ^f j l f ^ -M IKEL R U IZ

| | | - ‘ j f , ’ 1 H ERK I M U S IKA REN TX O K O A - JU A N M-' BELTRANEN D IK A /U B F L D IA IO N O D R IO Z O LA S E G U N D O ALEJOS PATXI A PEZETXEA

AZALEKO ARGAZKIA : E Z K IA G A PA SEA LEKU A 1094 :

D ISEIN U A: A R A N T Z A Z l) RU IZ

EUSKARARAKO ITZULPEN A: M A R G A A RIST IZ A BA L ("San Joan Erronda" eta "Ufte Zahar Erronda" izan ezik).

ERRON DETAKO BERTSOAK: |O X E LU IS U R D A N G A R IN

ERABILITAKO GRA BAZIO A K: 1989ko Sanjoanak - Xabier Iriarte Txirrita - ERESBIL Isidro Ansorena - BM G A R IO LA

M ila esker grabazio honetan parte hartu duten guztiei eta bereziki beren laguntza paregabea eman dutenhauei: IZ D iskaetxea, Fernando U nsain , M ikel Fernandez, |uan M'1 Beltran, Joaquin Ortega "Canario", Jon Bagiies-Eresbil, Koldo Tapia-Bertsolari Elkartea, Xabier Iriarte, Jon O d rio zo la , Pablo Zubiarrain "Ernani Tfik ia", Endika Zubeld ia , G arb iñe Orbegozo, C ip ri Otxandorena, Ansa autobusak, Sagastiberri erretegia,Foto Biyok, Antza Inprim ategia, Im anol G erra , Arantzazu Ruiz , Peio Zub iria , Xab ier Etxeberria, Ignacio M arm -BM G A rio la , Juanjo U ria , Imanol Larretxea, Segundo A le jo s, Patxi Apezetxea, A iegiko "Txintxarri" abesbatza, Jesus M 3 G om ez eta Marga Aristizabal.

H ERN AN IKO UDALA KULTUR BATZORDEA BITER I KU LTU R ETXEA © 943 55 29 62

H . 6 K N X N I X K W N K X N T U ,

1 AGURRA2 MARTXA

AZERI DANTZA3 a) Azeri Dantza4 b) Sokamuturra5 d) Idiarena6 NIRE HERRIKO |AIAK7 SAN JOAN ZORTZIKOA8 SAN JOAN ERRONDA

D X N T Z X 6TX HO T SXK

9 GIZON DANTZA (Aurreskua)a) Aurkez aurkeb) Banan-banangoa d) Agurra

10 MENDIRIK MENDI11 SAN JOAN ZORTZIKOA12 TOBERAK13 OLENZARO14 URTE ZAHAR ERRONDA15 URTE BERRI G O IZA16 MARTXA