KÜÇÜKKUYU

Kaz Dağlarından Edremit Körfezi

Burhaniye-İskele

Burhaniye

Madra Dağı-Kozak Yaylası

KOZAK YAYLASINDA FISTIK ÇAMLARI

MADRA DAĞI’NDA GRANİTLER VE FISTIK ÇAMLARI

MADRA DAĞI’NDA LALELER

EDREMİT-HAVRAN OLUĞU

Kuzeyde Marmara-Ege bölgeleri arasında sınır vazifesi gören asimetrik manzaralıKaz Dağları batı-doğu doğrultulu bir fay hattı ile güneydeki Edremit-Havranoluğuna iner. Bu depresyonun büyük kısmı sular altında kaldığı için, körfezhalinde kara içerisine doğru sokulmaktadır. Edremit Körfezi'nin doğusundaalüvyal malzeme ile dolan kesimde Edremit, Havran ve Burhaniye'nin de yeraldığı üçgen biçimli Edremit Ovası bulunur. Ovanın kuzeyi ve doğusu platolarındik yamaçlarıyla sınırlandırılır. Güneyi ise Madra Dağı'nın akarsularlaparçalanmış basık özellikteki lav ve tüfleriyle kuşatılmıştır.

Edremit Körfezi'nin kuzey kenarındaki Kaz Dağları'nın dik yamaçları önünde birtepelik alan ve kıyıda ise derelerin oluşturdukları küçük deltalar kuşağı yeralmaktadır. Edremit Ovası sahilinde Havran Deresi ağzından kuzeye doğru kıyınındüzenlendiğini gösteren kıyı kordonlarına rastlanır. Nitekim Edremit-HavranOluğunun doğu kesimini sulayan Edremit ve Havran Çayları birer lagünde sonbulurlar. Edremit Körfezi'ni çepeçevre kuşatan kıyılar elverişli plajlara sahiptir.

Kazdağları ile Edremit Körfezi arasında kalan kesimde idari yönden Çanakkaleiline bağlı olan Gülpınar (1344), Ayvacık (7920), Küçükkuyu (7312)kasabaları ile Balıkesir iline bağlı Altınoluk (15803) kasabası ve Edremit(55255) şehri yer almaktadır. Edremit körfezinin uç noktasındaki Akçay (10692)ve Ören bu yörenin ve Türkiye'nin önde gelen turizm beldelerinioluşturmaktadırlar. Ören haritalarda ayrı yerleşme gibi gösterilse de,Burhaniye'nin bir mahallesidir.Edremit Körfezi'nin kuzey kıyılarında Kaz Dağları eteği boyunca ilerleyentepeler kuşağında, vadi içlerine ve tepelerin düz kısımlarına yerleşmiş büyük köyyerleşmeleri bulunmaktadır. Bu köylerin etrafı bağ ve meyve-sebze bahçeleriylekuşatılmış durumdadır. Bunun yanı sıra, tepelik saha ve kıyı deltaları kuşağı, KazDağları'nın kuzeyden gelen serin rüzgârları tutması sebebiyle kilometrelerceuzanan zeytin plantasyonlarıyla kaplıdır. Zeytinlikler ve diğer tarım ürünlerininyetiştirildiği tarım alanları Edremit Ovası'nda da geniş yer tutar.Edremit-Havran Oluğu'nun başlıca ticaret merkezi Edremit 55.255nüfuslu birşehirdir. Aynı zamanda idari yönden Balıkesir iline bağlı bir ilçe merkezidir.Kıyıdan 8 km. içeride yer alan bu yerleşmede zeytinyağı fabrikalarıbulunmaktadır. 2012 yılı nüfus sayımında nüfusu 11.000'e yükselen Havrankasabası ile güneydeki Burhaniye şehri (42.000) ve Gömeç kasabası (5141),zeytin ve zeytinyağı ile geçinen yerleşmelerdendir.

MADRA DAĞIEdremit-Havran Oluğunu güneyden kuşatan Madra Dağı (1344m.), granit çekirdekli üzeri lav ve tüflerlekaplı olan güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu bir horsttur. Üzeri aşındığı için plato görünümü alan bu dağın ortakesiminde tabanı 400m. civarında olan bir çöküntü alanı bulunmaktadır.

Alüvyon tabanlı olan ve Madra Çayı tarafından sulanan buküçük tektonik ovada yeni adı Yukarıbey olan 1224 nüfusluKozak yer alır. Kozak, Madra dağı üzerinde yer alan yaylayerleşmelerinin (Kozak yaylalarının) merkezi durumunda oluphenüz belediyesi bulunmayan tipik kasabalardandır. Adını budağda yetişen fıstık çamı kozasından alan bu yerleşmenin etrafıyoğun bir şekilde fıstık çamları ile kaplıdır. Burası Türkiye'ninen önde gelen çam fıstığı üretilen sahalarından birisidir. MadraDağı'nın üzerindeki fıstık çamlarının dağılışı zemindekigranitlerin dağılımıyla ilişkilidir. Granitlerin sona erdiğialanlarda fıstık çamlar da sona ermektedir. Palamut meşesi,kızıl ve karaçamlar da bu dağlık sahanın diğer bitki türlerinioluşturmaktadır.

ARMUTOVA - AYVALIK- ALTINOVA -DİKİLİ YÖRESİMadra Dağı'nın batısındaki saha güneydeki Bakırçay Irmağı'nın yatağına kadar neojen depolar vealüvyal örtülerle nal şeklinde kuşatılmıştır. İşte bu alanda deniz kıyısını takip eden alüvyal düzlüklereArmutova ve Altınova adları verilmiştir. Kuzeyde, Burhaniye-Ayvalık arasında kalan alüvyal düzlüğe"Armutova", Güneyde Ayvalık-Dikili arasında uzanan düzlüğe ise " Altınova" denilmektedir.Armutova'nın başlıca yerleşim merkezi 5141 nüfuslu Gömeç kasabasıdır. İdari bakımdan Balıkesir ilinebağlı bir ilçe merkezi olan Gömeç, zeytincilik ve sebzecilikle geçinen Armutova yöresinin hem idari,hem de ticari merkezi durumundadır.

Edremit Körfeziyle Dikili Körfezi arasında Ege Denizi'ne doğru uzanan ilkçıkıntıyı Ayvalık yarımadası ve Eğribucak Burnu oluşturmaktadır. Ayvalıkyarımadasının hemen önünde yer alan ve üzeri andezitlerle kaplı birkaç ada yeralmaktadır. Bu adaların en büyüğünün adı Alibey (Cunda ) adasıdır. Alibeyadasına komşu diğer küçük adalar ise: Maden, Poyraz, Balık, Kara ve Güneşadalarıdır. Alibey adası önceleri ana karadan ayrı iken, yapay bir kordonla anakaraya bağlanmıştır. Alibey adasının yaz turizmi içerisindeözel bir yeribulunmaktadır. Güneşin batışının seyredildiği "Şeytan sofrası" denilen kısmı vehamsiye benzer PAPALİNA balığı ile yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekenbu adadan çevredeki diğer adalara vapur turları da düzenlenmektedir. Bu kesiminbaşta gelen merkezi 15. asırda kurulmuş olan Ayvalık'tır. Çevresindekizeytinliklerden elde edilen zeytinlerin işlendiği zeytinyağı fabrikaları ile bufabrikaların yan ürünlerini değerlendirerek sabun imal eden fabrikalarınbulunduğu Ayvalık 37197 nüfuslu küçük bir şehirdir. İdari bakımdan Balıkesiriline bağlı bir ilçe merkezi olan Ayvalık, turizm fonksiyonu nedeniyle yazmevsiminde çok kalabalık bir nüfusa hizmet vermektedir. Ayvalık yakınlarındakiSarmısaklı plajları yaz tatilinde dolup taşmaktadır. Ayvalık'ın diğer bir özelliğide bir tuzlaya (Ayvalık Tuzlası) sahip oluşudur.

Ayvalık yarımadası güneyinde Dikili'ye kadar uzanan alüviyal kıyı ovasınaAltınova adı verilmektedir. Çok verimli olan bu kıyı ovası, Madra Dağı'ndan inenküçük derelerin taşıdıkları alüvyal malzeme ile meydana gelmiş deltalardan oluşur.Çok verimli olduğu için altın değerindeki ova anlamına gelen "Altınova" adınıalmıştır. Sebze tarımı başta olmak üzere meyve ve diğer tarla ürünlerininyetiştirildiği bu ovanın denize yakın kısımları ( sahil kısmı ) bütünüyle tatilköylerine ve yazlıklara ayrılmıştır. Söz konusu bu ünitenin başlıca yerleşimmerkezleri Altınova (11354) ve Dikili (18669)'dir. Ovanın kuzey kesiminde yeralan Altınova kasabası Ayvalık ilçesi sınırları dahilinde yer alan belediye örgütlübir yerleşmedir. Sahilden biraz içeride bulunan bu kasaba yaz mevsimindesahildeki yazlıkçıların etkisiyle kalabalıklaşmaktadır. Güneyde adını verdiğikörfezin (= Dikili Körezi'nin ) ucunda yer alan ve sahil yolunun içerisinden geçtiğiDikili kasabası, İzmir iline bağlı bir ilçe merkezidir. Altınova ile Bakırçaydepresyonu arasında bir kavşak noktasında bulunan Dikili'de zeytincilik,pamukçuluk, tütüncülük, madencilik (perlit, linyit), balıkçılık ve turizm (deniz vekaplıca turizmi) en önde gelen ekonomik faaliyetleri oluşturmaktadır. Ayrıca 21Eylül 1939 tarihinde geçirdiği depremde büyük zarar gören Dikili, dahasonraki yıllarda biraz gelişmiştir.

BAKIRÇAY DEPRESYONU

BAKIRÇAY DEPRESYONU

Bakırçay depresyonu, Kuzeyden Madra Dağı, güneyden

Yund Dağı, doğudan Ömer Dağı tarafından kuşatılan

güneybatı-kuzeydoğu doğrultulu, 90 km uzunluğunda bir

çüküntü hendeğidir. Önceleri bu çöküntü hendeği

içerisinde neojen dolgular içerisinde akan Bakırçay

Irmağı, bu dolguları farklı şekillerde aşındırarak oluk

içerisinde dört ünitenin meydana gelmesine yol açmıştır.

Bu üniteler doğudan batıya doğru Kırkağaç Havzası,

Soma Neojen Eşik Alanı, Bergama Ovası ve Bakırçay

Deltası olarak isimlendirilmektedir. Şimdi bu üniteleri

verilen sıraya göre ele alalım.

KIRKAĞAÇ HAVZASI:

Soma batısında, Bakırçay'ın dar bir boğaz kazdığı neojen eşik arazisinin

güneydoğusunda kalan kesim Kırkağaç Havzası olarak isimlendirilmektedir.

Bakırçay depresyonunun en doğuda kalan bu kesimi üçgen çeklinde bir havza

olup, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanmakta ve güneydoğuda havzanın

tabanı genişlemektedir. Tabanının denizden yüksekliği 200 metreye varmayan, en

fazla 10 km genişlikteki Kırkağaç havzasının başlıca ekonomik faaliyeti tarımdır.

Sulanamayan alanlarda tahıl, yamaçlarda ve ovada zeytin, yerleşim alanları

çevresinde bağ ve bostan, akarsu boylarında ise pamuk alanları geniş yer

kaplamaktadır. Kavunlarıyla ün salmış Kırkağaç (25686), başlangıçta Yund

Dağı'nın doğu yamacına kurulmuş, sonra ovaya inmiştir. Zeytinyağı-çırçır

fabrikalarının içerisinde yer aldığı ve aynı zamanda çevresinin zirai pazarı

durumunda olan bu büyük kasaba, Manisa iline bağlı bir ilçe merkezidir. İzmir'i

Bandırma'ya bağlayan demiryolu Kırkağaç’tan geçmektedir.

SOMA NEOJEN EŞİK ALANI :

Bakırçay depresyonu'nun en dar kesimini Soma batısındaki neojen

dolgu alanı oluşturmaktadır. Bu kesimde Bakırçay dar bir yatak

içerisinden akmaktadır. Linyit yatakları ile dolu olan bu neojen alanı

ekonomik bakımdan ayrı bir öneme haizdir. Soma Kömürü olarak

bilinen linyit yatakları Soma şehri yakınlarındaki neojen araziden

açık işletmeler şeklinde çıkartılmaktadır. Elde edilen linyitin büyük

kısmı Soma'daki termik santralde tüketilmektedir. Geriye kalanı ise

bu bölge içerisindeki yerleşmeler veya yakın bölgelere yakıt olarak

satılmaktadır. Bugün nüfusu 76305'e erişen Soma şehri, Manisa iline

bağlı bir ilçe merkezi olup, çevresindeki yerleşmelerin idari ve ticari

merkezi durumundadır.

BERGAMA OVASI :

Batıdaki Bakırçay deltası ile Soma civarındaki neojen eşik alanı arasında uzanan kesim Bergama Ovası

olarak isimlendirilmektedir. Tabanı alüvyal malzeme ile örtülü olan Bergama Ovası, bir tahıl ve pamuk

alanı durumundadır. Bu kesimde Bakırçay depresyonunun yamaçları bağlar ve zeytinliklerle kaplıdır.

Ovanın demiryoluna yakın kesimlerinde son yıllarda şeker pancarı da yetiştirilmeye başlanmıştır. Elde

edilen şeker pancarı Susurluk şeker fabrikasına gönderilmektedir. Bergama Ovası'nın başlıca büyük

yerleşim merkezlerini Kınık ve Bergama oluşturmaktadır. Antik Çağ'da ovaya hakim bir tepe üzerine

inşa edilen Bergama şehri, MÖ. 4. asırda kurulduktan sonra son kralın vasiyetiyle Roma

imparatorluğuna geçmiştir. Bergama Krallığı’nın yönetim merkezi olunca abidevi eserlerle süslenmiştir.

30.000 kişilik tiyatrosu o dönemden kalmıştır. O sırada 200.000 ciltlik kütüphanesi ile dünyanın sayılı

kültür merkezlerinden olan Bergama'da dericilikte ileri bir durumdaydı. Ayrıca kap kacak ve parfüm de

imal edilmekteydi. Bergama zamanla gelişerek kurulduğu tepenin eteğinden ovaya doğru uzanan

birikinti konileri üzerine yayılmıştır. Kültür turizmi yönünden önemli bir merkez olan Bergama şehri

(61406), idari bakımdan İzmir iline bağlı bir ilçe merkezidir. Bergama, son yıllarda Euro Gold

Şirketi'nin işletmeye çalıştığı altın madeni ile kamuoyunun dikkatini çekmiştir.

Önceleri sıtma salgını olduğu için, depresyon tabanındaki bataklık alandan kaçarak Yund Dağı'nın

kuzey eteğine yerleşen Kınık, İzmir iline bağlı bir ilçe merkezi olup, 11789 nüfuslu bir kasaba

yerleşmesidir.

BERGAMA OVASI

Yund Dağı'nın kuzey eteğine yerleşen Kınık

BAKIRÇAY DELTASI

Bergama Ovası ile Çandarlı Körfezi arasında kalankesimde Bakırçay Irmağı belli belirsiz küçük birdelta oluşturarak Ege Denizi'ne dökülmektedir.Bakırçay oluğu aslında Dikili Körfezinde sonaermektedir. Bakırçay Irmağı bu doğal oluğu takipetmeyerek Dikili güneyindeki Karadağ ile YundDağı arasındaki neojen boğazı geçip deltasınıÇandarlı körfezine kayar. Bu delta sadeceBakırçay'ın değil Madra Dağından gelenSarıazmak Deresi'nin de eseridir.

Sarıazmak Deresi'nin Madra Dağı'ndan indirdiği alüvyonlar, Bakırçay'ı güneye

yönlendirdiği için, delta alanı Dikili Körfezi kıyısında oluşamamıştır. Bakırçay ilk önce

Çandarlı Körfezinin kara içerisine sokulan kısmının gerisindeki boğazı (Karadağ ile Yund

Dağı arasındaki çukur alanı) doldurmakla vakit geçirmiş, boğazın dolmasından sonra

Çandarlı Körfezi kıyısındaki deltasını inşa etmeye başlamıştır. Bu nedenle Bakırçay deltası

kıyıda dar bir alana sahiptir. Depresyon alanı içerisinden akarak deltanın oluşumunda

büyük payı bulunan Bakırçay'ın yıllık ortalama akımı 14 m3/sn' dir. Bu akım değeri Şubat

ayında 49 m3/sn'ye çıkmakta; Ağustos'ta 0.25 m3/sn'ye inmektedir. Rejimdeki bu özellik

Ege Bölgesi yağış rejimiyle büyük uygunluk göstermektedir. Bakırçay ve kolları kar

yağışlarının önemsiz olduğu ortalama yükseltisi 500-750 m. arasında değişen platoların

suyunu taşımaktadır. Bu nedenle, kar örtüsü yağmurun etkisini bozacak değerde değildir.

Dolayısıyla, Bakırçay yağmurlu Akdeniz rejiminin bütün özelliklerine sahiptir.

Bakırçay deltasının sulanan kesimleri pamuk, bostan; kuru zeminleri ise tütüntarlalarıyla kaplıdır. Yamaçlarda ise zeytinlikler ve bağlar geniş yerkaplamaktadır. Bu ünitenin başlıca yerleşmeleri kıyıdaki Çandarlı (5161) ilebiraz içerideki Zeytindağ (3079) kasabalarıdır. Çandarlı kasabası Dikili ilçesinin,Zeytindağ ise Bergama ilçesinin sınırları içerisinde bulunmaktadır.