kim korkar tarih’ - pegem.net from 12 kim korkar... · Ön Söz Değerli Adaylar, Tarih Ders...
Transcript of kim korkar tarih’ - pegem.net from 12 kim korkar... · Ön Söz Değerli Adaylar, Tarih Ders...
2014
kpssTürkiye'nin en çok satan
DERS NOTLARI
tarih’ten
kim korkar
Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafi k Tasarım: Merve Koşar
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7
Şaşmaz/ANKARA
(0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifi ka No: 14749
Matbaa Sertifi ka No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
Komisyon
KPSS TARİH DERS NOTLARI
ISBN-978-605-364-053-0
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın, bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermelerini ve bandrolsüz yayınları
satın almamalarını diliyoruz.
19. Baskı: Ankara, 2013
Ön Söz
Değerli Adaylar,
Tarih Ders Notları, KPSS derslerindeki özet ders notu ihtiyacını karşılamak ve Genel Kültür Testi’nde
önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 30 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.
Yayının amacı, derslerde belirli bir sürede anlatmaya çalıştığımız aslında çok kapsamlı
olan Tarih konusunu özet bir şekilde sunarak, konular arasında bağlantı kurarak, adayların sıkılmamasını
sağlamak için şemalarla, kavram haritalarıyla, tablolarla destekleyerek konunun kalıcılığını artırmaktır.
Bu ders notları uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür.
Ders notlarının, çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle,
KPSS ve meslek hayatınızda başarılar.
PEGEM AKADEMİ YAYINCILIK
Ön Söz ................................................................................................................................................................................................... iii
Orta Asya Türk Tarihi ......................................................................................................................................................................... 1
Orta Asya Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık .................................................................................................................... 3
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 5
Türk İslam Devletleri ......................................................................................................................................................................... 7
Türkiye Tarihi ....................................................................................................................................................................................... 8
Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Diğer Türk-İslam Devletleri .................................................................................... 9
Türk İslam ve Türkiye Tarihinde Kültür ve Uygarlık ................................................................................................................ 10
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 14
Osmanlı Tarihi ..................................................................................................................................................................................... 16
Osmanlı Kültürü ve Uygarlığı ........................................................................................................................................................ 20
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 29
Osmanlı’da Yenileşme Islahat ve Demokratikleşme Hareketleri ....................................................................................... 31
İçindekiler
vi
Fransız İhtilali’ne Karşı Osmanlı Devletinin Aldığı Tedbirler ............................................................................................... 33
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 34
XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’nde Siyasi Gelişmeler ............................................................................................. 36
I. Dünya Savaşı .................................................................................................................................................................................... 38
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 44
Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi .................................................................................................................................................. 46
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 54
Kurtuluş Savaşı Muharebeler Dönemi ....................................................................................................................................... 55
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 59
İnkılâplar ............................................................................................................................................................................................... 62
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 67
Atatürk İlkeleri .................................................................................................................................................................................... 69
İlke-İnkılâp İlişkisi .............................................................................................................................................................................. 70
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 72
Atatürk Dönemi Dış Politika .......................................................................................................................................................... 74
Atatürk Dönemi Sonrası Türkiye ve Dış Politika...................................................................................................................... 75
vii
XX. Yüzyıl Başlarında Dünya ........................................................................................................................................................... 76
II. Dünya Savaşı ................................................................................................................................................................................... 77
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 78
Soğuk Savaş Dönemi ....................................................................................................................................................................... 80
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 82
Yumuşama Dönemi .......................................................................................................................................................................... 84
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 86
Küreselleşen Dünya .......................................................................................................................................................................... 88
Konu Kavrama Soruları .................................................................................................................................................................... 90
Tarih Dizini ........................................................................................................................................................................................... 92
1
Akdeniz Aral Gölü
Sibirya
Baykal Gölü
Kingan Dağları
Himalaya Dağları
Orta Asya
Anayurt
Karadeniz
Haza
r Den
izi
Basra Körfezi
Güçlü, kuvvetli
Miğfer
Töreli
Türeyen
Olgunluk çağı
Kudretli
Çoğalan
Türk
Adı
Andronova
Anav
Afanesyeva
Karasuk
Tagar
Abakan
Kalteminar
Türk
lere
Ait
Uyga
rlık
Mer
kezl
eri
ORTA ASYA’DAN YAPILAN TÜRK
GÖÇLERİ
Göçlerin NedenleriGöçlerin Sonuçları Avrupa(Balkanlar)
Anadolu
Coğ
rafy
aların
a ya
pıldı.
Mezopotamyave Mısır
Farklı coğrafyalarda güçlü Türk devletleri kuruldu.
Türk tarihini incelemek zorlaştı.
Kültürel etkileşime neden oldu.
Kavimler Göçü’ne neden oldu.
Bazı Türk boyları zamanla özbenliklerini kaybettiler.
Olumsuz iklim koşulları
Salgın hastalıklar
Nüfus artışı
Boylar arasındaki mücadeleler
Dış güçlerin baskısı (Çin-Moğol)
Bağımsız yaşama düşüncesi
Yeni yerleri ele geçirme düşüncesi
Ekonomik ve
Sosyal
Siyasi
Cihan Hakimiyeti Düşüncesi
Türklerin Tarihte
Kurdukları Devletler
161
2
3
4
5
6
789
10
11
12
13
14
15
Osmanlı İmparatorluğu Büyük Hun
İmparatorluğu
Batı Hun İmparatorluğu
Avrupa Hun İmparatorluğu
Ak Hun İmparatorluğu
Göktürkİmparatorluğu
Avarİmparatorluğu
Hazarİmparatorluğu
Uygur DevletiKarahanlılar
Devleti
Gazneliler Devleti
Büyük Selçuklu İmparatorluğu
Harzemşahlar Devleti
Altın Orda Devleti
Büyük Timur İmparatorluğu
Babür İmparatorluğu
ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
2
AVRUPA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI
Merkezi Avrupa’da olan ilk Türk
devletidir.
En önemli hükümdarı Atilla’dır.
AVRUPA HUN
DEVLETİ
AVARLAR
PEÇENEKLER
SABİRLER
KIRGIZLAR OĞUZLAR HAZARLAR KARLUKLAR İSKİTLER
TÜRGİŞLER
KIPÇAKLAR
(KUMANLAR)
ASYA HUN
DEVLETİ
I. GÖKTÜRK
II. GÖKTÜRK
(KUTLUK)
UYGURLAR
TÜRK GÖÇLERİ
SONRASI
BULGARLAR - MACARLARKavimler Göçü’ne neden
olan Türk devletidir.
Orta Avrupa’ya devlet ve
ordu teşkilatlanmasında
örnek oldular.
Bizans ordusunda
paralı askerlik
yaptılar.
Oğuzlarla mücadele ettiler.
Bu mücadeleleri Dede Korkut
Hikayeleri’ne konu oldu.
Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
İlk hükümdarları Teoman’dır.
Ötüken’de kuruldular.
Avar hakimiyetine son vererek
Ötüken de kuruldular. İlk hü-
kümdarları Bumin Kağan’dır. Türk
adıyla kurulan ilk Türk devletidir.
Türkler ikinci kez bir bayrak
altında toplandılar.
Bağımsızlık mücadelesi
vererek kurulan ilk Türk
devletidir. İlk hükümdarla-
rı Kutluk - İlteriş Kağan’dır.
Çin’le etkileşim sonucun-
da Maniheizm inancını
benimsediler.
Orhun ve Selenga ırmakları
civarında kurulmuştur. İlk
hükümdarı Kutluk Bilge Kül
Kağan’dır.
Bu din, savaşmayı ve et
yemeyi yasakladığı için
alternatif bir geçime yönelip
tarımsal üretime başladılar.
Buna bağlı olarak yerleşik
hayata geçen ilk Türk devleti
oldular.
Şehirler ortaya çıktı. Mimari
gelişti, çinicilik ve fresko
sanatları gelişti.
Moğolların Türkleşmesinde
etkili oldular.
İlk Müslüman Türk Devleti
olan Karahanlılar’la savaştılar.
Kırgızlar tarafından yıkıldılar.
18 harfl i Uygur alfabesine sahip
olup hareketli matbaayı kullandı-
lar. Minyatür sanatında geliştiler.
Töreyi yazılı hâle getirdiler.
Türklere ait ilk yazılı eser
olan Orhun Kitabeleri’ni
oluşturdular.
Kül Tiğin
Bu kitabaler,
Tonyuluk
Bilge Kağanadına dikilmiştir.
Uygur, Basmil ve Karlukların
ayaklanmalarıyla yıkıldılar.
Sasani ve Bizans’la olan müttefik-
liklerini İpek Yolu için yaptılar.
Çin entrikalarıyla yıkıldılar.
Kendilerine ait 38 harfl i
alfabeleri vardır.
İslamiyet öncesi kurulan Türk
devletlerinin en güçlüsüdür.
Türkleri ilk kez bir bayrak altında
toplamayı başaran devlettir.
Çin Hun mücadelesinin
en önemli nedeni İpek Yolu
hakimiyetidir. Çinlilerle ilk siyasi
anlaşmayı yaptılar.
Mete, ilk düzenli orduyu
oluşturdu. (onluk sistem)
Teoman zamanında Çinliler, Hun akınlarına
karşı Çin Seddi’ni yapmışlardır.
Çinliler, savaşarak yenemedikleri
Hunları entrikalarıyla yıktılar.
• Bu devletler Avrupa’yı askeri ve idari alanda etkilediler.
• Avrupa’ya maden işlemeyi öğrettiler.
• Çoğunluğu Hristiyanlığı benimseyip, Avrupa kültürü içinde asimile oldular.
Rusların İgor destanının
konusunu da oluşturdular.İstanbul’u kuşatan ilk Türk
topluluğudur.
İtil (İdil) Bulgarları
Müslümanlığı
benimsediler.
Sibirya’ya adlarını
bıraktılar. En uzun destan olan
Manas destanına
sahiptirler.
Büyük Türk devletleri
kurdular.
Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir. Hz.
Osman’la savaşarak İslamiyet’in Karadeniz’in
kuzeyine yayılmasını engellediler.
İslamiyet’i kabul eden
ilk Türk topluluğudur.
Tarihte bilinen ilk Türk
topluluğudur.
Emevilerle savaşarak
İslamiyet’in Orta Asya’ya ya-
yılmasını engellediler. Yerleşik
yaşama geçen ilk Türk boyudur.
Tuna Bulgarları
Hristiyanlığı
benimsediler.
Hristiyanlığı
benimsediler.
Latin kültürüyle
kaynaşıp öz
benliklerini
kaybettiler.
Krallıklar güç kaybetti.
Orta Çağ başladı.
Roma ikiye ayrıldı. (Doğu ve Batı)
Skolastik zihniyet ortaya çıktı.
Avrupa’nın etnik yapısı değişti.
Feodalitenin temeli atıldı.
ORTA ASYA TÜRK TARİHİKa
vim
ler G
öçü
(375
)
ORTA ASYA’DA KURULAN DİĞER TÜRK DEVLETİ
3
DEVLET YÖNETİMİ
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
Türklerde devlet şu şekilde
oluşmuştur.
Oguş (Aile)
Urug (Soy)
Bod (Boy)
Budun (Millet)
İl (Devlet)
Bir devletin kurulmasında
gözetilmesi gereken ilkeler
DEVLET ANLAYIŞI
Hükümdarın Tanrı tarafından
görevlendirilmesi inancıdır.
Kut, kan yoluyla babadan oğu-
la geçmektedir. Bu durum taht
kavgalarına neden olmuştur.
KUT ANLAYIŞI
Ülkenin ikiye ayrılarak
yönetilmesidir.
İlk olarak Hunlarda ortaya
çıkmıştır.
Doğu (merkez)
Hakan
Tam bağımsız
Batı
Yabgu
Yarı bağımsız (İç işlerinde
serbest, dış işlerinde
merkeze bağlıdır.)
İKİLİ SİSTEM
Hakanın eşidir.
Elçi kabulünde bulunurdu.
Kurultay toplantılarına
katılabilirdi.
Devlet yönetiminde söz
sahibiydi.
HATUN
Ülke hanedanın ortak
malıdır.
Türklerde tam olarak belirli
bir veraset sistemi yoktur.
Verasetin belirsizliği taht
kavgalarına neden olmuştur.
Bu nedenle devletler kısa sürede
parçalanmıştır.
Bu nedenle devletler kısa
sürede
parçalanmıştır.
VERASET SİSTEMİ
Devlet işlerinin görüşüldüğü meclis-
tir. (Toy olarak da isimlendirilir.)
Üyeleri
Hakan Hatun Boy beyleri Hanedan
üyeleri
YabguKurultay üyelerine Toygun denir.
Kurultay hakanın belirlemesinde
ve töre üzerinde etkili olup, hay-
van ve insan sayımı da yapardı.
Kurultayda son söz hakanındır.
Kurultay karar verme değil danışma meclisidir.
Şad Tigin
KURULTAY
Bağımsızlık HalkÜlke KanunKurultayda hakanın kararlarının sorgulanabilmesi ve herkesin özgürce
fikrini söylemesi kurultayın demokratik bir özelliği olduğunu gösterir.
Kurultayın yanı sıra Keneş adı verilen bir meclis de vardı.
HÜKÜMDAR
Orduyu komuta etmek
Töreyi uygulamak
Siyasi birliği sağlamak
Halkın ihtiyaçlarını gidermek
GÖREVLERİ
Han
Hakan
Kağan
İlteber
İlteriş
İdikut
Tanhu
Şanyu
UNVANLARI
Otağ (Kağan çadırı)
Örgin (Taht)
Tuğ (Bayrak)
Davul
Kotuz (sorguç)
Yay
SEMBOLLERİ
Buyruklar Bakanlar
Yabgu Ülkenin batı bölümünü yöneten kişi (hükümdar kardeşi)
Tigin (Tekin) Şehzade
Ayukı Hükümet
Aygucu Başbakan
Bitigçi Yazışmaları yürüten görevli (katip)
Tarhan (Tarkan) Komutan
Tudun Vergi ve denetim işlerinden sorumlu kişi
Yargucı Yargıç
Tamgacı Mühürdar
DEVLET GÖREVLİLERİ
4
Ordu - millet anlayışı hakimdir. (Kadın - erkek herkes asker sayılırdı.)
Mete, Onluk Sistemi getirmiştir. (İlk düzenli ordu)
Hilal - Turan savaş taktikleridir.
En önemli silahları: ok, yay, mızrak, kılıç, süngü, kargıdır.
Bayrak yerine “tuğ” kullanılır.
Başa takılan şapkaya “tolga” denir.
Temel geçim kaynağı hayvancılıktır.
Hayvancılığa bağlı olarak dokumacılık gelişmiş-
tir.
Hayvansal ürünler (kurutulmuş et, deri, canlı
hayvan) ihraç edilmiştir.
İpek Yolu ve Kürk Yolu Orta Asya’nın önemli
ticaret yollarıdır.
Türklerin dilleri Ural - Altay dil grubuna girmektedir.
Sözlü edebiyat göçebeliğin sonucu olarak gelişmiştir.
Sav: Atasözleri
Sagu: Ağıt
Koşuk: Saz (Kopuz) eşliğinde söylenen şiirler
Dede Korkut Hikayeleri: Oğuz Kıpçak (Kuman) mücadelelerini anlatır.
Destanlar
Uygurlar - Maniheizm
Uygurlar ve Türgişler - Budizm
Hazarlar - Musevilik (Yahudilik)
Karluklar - İslamiyet
Bulgarlar, Macarlar - Hristiyanlığı seçtiler.
Toplumun temelini aile (oguş) oluştururdu.
Aile reisi erkekti. Tek eşle evlilik hakimdi.
Küçük aile tipleri göçebeliğin sonucu olarak benimsenmiştir.
Sosyal sınıf kavramına göçebelikten dolayı rastlanmazdı.
İslamiyetten önce Türk devletlerinde dini ve milli bakımdan önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlerere “şölen” denir.
Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle şehirler (balık) kuruldu.
Toprak devletindir bu yüzden toprak aristokrasi-sine rastlanmazdı.
Geleneklerden oluşan yazısız kuralları vardır. (Töre)Töre zamana ve şartlara göre değiştirilebilir.
Hükümdarın yetkilerini yalnızca töre sınırlandırabilir.
Halk, hakan ve kurultay, törenin kaynağını oluşturur.
Hakan bile töreye aykırı hareket edemez.
Yargu - Mahkeme
Yargucu - Yargıç
Ağır suçlar idam cezasına çarptırılır. (Adam öldürmek, ordudan kaçmak, tecavüz gibi)
Hapis cezaları kısa sürelidir. (Göçebe hayat tarzlarından dolayı)
İlk yazılı hukuk kuralları Uygurlar Dönem’inde oluştu-rulmuştur. (Bu gelişme yerleşik yaşamın bir sonucudur.)
En eski inançları Totem’dir. (kurt ve kartala saygı
duyulması)
Umay adı verilen ve tabiat olaylarını düzenledi-
ğine inanılan tanrıçaları vardı.
Yada Taşı’nın şans getirdiğine inanılırdı.
Ataların mezarlarına saygı duyulmasına “Atalar
Kültü” denirdi.
Ahiret inancının varlığını, ölülerin eşyalarıyla
gömülmesi ve Cennet (uçmağ) Cehennem
(tamu) anlayışlarını göstermektedir.
Şamanizm, dinden daha çok sihir, büyü, gizli
güçlere inanma biçiminde ortaya çıkmıştır.
Mezarlarına (Kurgan)
Mezar taşlarına (Balbal)
Cenaze törenine (Yuğ)
Ölülerin ardından yapılan ağıta (Sagu) denilmiş-
tir.
Din adamlarına Şaman, Kam, Baksı adı veril-
miştir.
İskitler
Alp Er Tunga Oğuz Kağan Manas
(En uzun destan)
Bozkurt ve
Ergenekon
Türeyiş ve Göç
Hunlar Kırgız Göktürk Uygur
ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK
Yazılı edebiyat
II. Göktürkler’e aittir.
Bilge Kağan (735), Kültiğin (732) ve Vezir Tonyukuk
(732) adına yazılmıştır.
Orhun Alfabesi’yle Yollug Tigin tarafından yazılmıştır.
Çözümleyen W. Thomsen’dır.
“Türk milleti” adının geçtiği ilk Türkçe metindir.
Siyasetname özelliği taşır.
Yenisey Yazıtları → Kırgızlara aittir.
Karabalgasun Yazıtları → Uygurlara aittir.
Sine Uşi Yazıtları → Uygurlar’a aittir.
On İki Hayvanlı Türk Takvimi
Celali Takvim
Hicri Takvim
Rumi Takvim
Miladi Takvim
Türkler, Güneş yılını bugünkü değerlere çok yakın bir şekilde hesaplamışlardır.
İlk kez kağıt ve matbaayı Uygur Türkleri kullanmışlardır.
Göçebe Türklerin sanat eserleri taşınabilir malzemelerdendir.
Göçebe Türklerin sanat eserlerinde av ve savaş sahneleri fazlaca mevcuttur.
Uygurlarla birlikte sulama kanalları, evler, saray ve tapınaklar yapılmıştır.
Uygurlarda Mani dininin etkisiyle minyatür, çinicilik ve fresko sanatları gelişmiştir.
Hunlar Dönemi’ne ait “Pazırık Halısı” dünyanın en eski halısıdır.
Orh
un K
itab
eler
i
Tak
vim
ler
Türk
leri
n Ku
lland
ıkla
rı
Alfa
bele
r
Diğ
er K
itab
eler
Bili
m, S
anat
, Mim
ari
Göktürk, Uygur milli alfabe-
leridir.
Kiril, Sogd, Arap, Latin kulan-
dıkları alfabelerdir.
ORDU EKONOMİK HAYAT
TOPLUMSAL YAPI VE HUKUKDİN VE İNANIŞ
DİL, EDEBİYAT, BİLİM, SANAT VE MİMARİ
DESTANLAR
5
KONU KAVRAMA SORULARI
1. İslamiyetten önce Orta Asya’daki Türkler genellikle komşuları-
na canlı hayvan, kösele, deri, kürk ve silah satmışlar, karşılığın-
da hububat almışlardır.
Bu durum Orta Asya’daki Türklerin aşağıdaki alanların
hangisinde ilerlememiş olduklarını gösterir?
A) Hayvancılık B) Maden işleme C) Tarım
D) Askerlik E) Ticaret
Çözüm: Orta Asya’da Türkler, göçebe yaşam tarzının sonucu eko-
nomik faaliyet olarak, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Bu nedenle
tarım alanında çok fazla ilerleyememişlerdir. Maden işleme,
askerlik, ticaret, hem göçebe yaşam tarzında hem de yerleşik
hayatta görülür.
Cevap C
2. İslamiyet’ten önceki Türklerde, dini ve millî bakımdan
önemli olan günlerin milletçe kutlanması törenlerine ne
ad verilirdi?
A) Töre B) Şölen C) Buyruk
D) Kurultay E) Yabgu
Çözüm: İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde dini ve millî
bakımından önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere
şölen denirdi. Şölenler toplumsal dayanışmayı, birlik ve beraber-
liği sağlardı.
Buyruk: Bakan anlamına gelir.
Kurultay (Toy): Önemli konuların görüşülüp karara bağlandığı
yer.
Töre: Sosyal hayatı düzenleyen yazısız hukuk kuralları.
Yabgu: Ülkenin batısını yöneten hanedan üyesi.
Cevap B
3. Aşağıdakilerden hangisi, Uygurların yerleşik hayata geç-
tiklerine bir kanıt sayılabilir?
A) Kendilerine özgü alfabelerinin olması
B) Dini inançlarının sanat anlayışlarını yönlendirmesi
C) Ticaret yapmaları
D) Yazılı belge bırakmış olmaları
E) Halktan toprak, ev ve hayvan vergisi almaları
Çözüm: Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’dır. Bir
devletin yerleşik hayata geçtiğinin kanıtı olarak mimari kalıntı-
lar, mesken (ev) vergisi alınması, duvar resmi (fresk) ve sulama
kanalları gösterilebilir. Alfabe kullanılması, ticaret yapılması,
yazılı belge bırakılmış olması yerleşik hayatın kanıtı değildir.
Çünkü Göktürkler yukarda sıraladığımız özellikleri taşıyorlardı.
Göktürkler, Uygurlardan önce kurulan bir devlet olduğuna göre
A,B,C,D seçenekleri yerleşik hayatın kanıtı olamaz.
Cevap E
4.
I. Orhun Kitabeleri
II. Manas Destanı
III. Karabalgasun Kitabesi
Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler Dönemi’ne aittir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
Çözüm: Orhun Kitabeleri, II. Göktürk (Kutluk) Devleti
Dönemi’nde Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk
adına yazılmıştır. Manas Destanı Kırgızlar’a, Karabalgasun Kita-
beleri Uygurlar’a aittir.
Cevap A
5. I. Toy
II. Kurultay
III. İl
Yukarıdakilerden hangileri, İslamiyet’ten önce kurulan
Türk devletlerinde, devletin siyasi, ekonomik ve kültürel
işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise verilen
adlar arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk tarihinde meclise toy veya kurul-
tay adı verilirdi. İl-el, devlet anlamına gelmektedir.
Cevap D
6. I. Kopuz
II. Keman
III. Kanun
Yukarıdakilerden hangileri, Türklere özgü müzik aletleridir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
Çözüm: Kopuz, Orta Asya’dan itibaren Türklerin kullandığı bir
çalgıdır.
Cevap A
7. İslamiyet’ten önceki Türklerin kendilerinden farklı
inanışlara sahip insanlarla bir arada yaşaması, Türklerde
aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?
A) Ülke sorunlarının görüşüldüğü meclis kurduklarına
B) Ülkeyi iki bölüm hâlinde yönettiklerine
C) Birden fazla devlet kurduklarına
D) Hoşgörülü olduklarına
E) Yerleşik hayata geçtiklerine
Çözüm: Türklerin farklı inanışlara sahip insanlarla bir arada
yaşaması, Türklerin farklı inanışlara saygı duyduklarının yani
hoşgörülü olduklarının kanıtıdır. A seçeneği kurultayla, B seçe-
neği ikili teşkilatla, C seçeneği teşkilatçı yapıyla, E seçeneği ise
Uygurlarla ilgilidir.
Cevap D
8. Uygurlar Dönemi’nde, ticari ilişkilerin gelişmesiyle kişiler
arasındaki anlaşmalar yazılı hâle getirilmiştir.
Bu durum, aşağıdaki alanlardan hangisiyle ilgili belgele-
rin oluşturulduğunu gösterir?
A) Hukuk B) Sanat C) Edebiyat
D) Askerlik E) Siyaset
Çözüm: Uygurlarda ticari ilişkilerin yazılı hale getirilmesi belli
kuralların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum hukuk alanın-
da belgelerin oluştuğunu gösterir.
Cevap A