ระบบขบถายปสสาวะระบบขบถายปสสาวะ

(Kidney and Urinary bladder(Kidney and Urinary bladder system: KUB)

พญ. ละ ออ ชมพกตรญ

ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

อาการและอาการแสดงของโรคในระบบ KUBอาการและอาการแสดงของโรคในระบบ KUB

• Hematuria

• Proteinuria• Nocturia

• Dysuriaote u a

• PolyuriaDysuria 

• Uremia• Oliguria

• Anuria• Retention and incontinence of Anuriaurine

โรคอนๆ ในระบบทางเดนปสสาวะโรคอนๆ ในระบบทางเดนปสสาวะ

ป ป• ความผดปกตแตกาเนดของระบบทางเดนปสสาวะ

• โรคถงนาทไมไดเกดจากกรรมพนธ

• โรคนว

• โรคตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ

• โรคมะเรงในระบบทางเดนปสสาวะโรคมะเรงในระบบทางเดนปสสาวะ

ส ปสส ป ป 2 ป สามารถแบงปสสาวะผดปกตเปน 2 ประเภทคอ

สวนประกอบของปสสาวะผดปกต และจานวนปสสาวะผดปกต ดงน

1 สวนปร กอบของปสสาว ผดปกต ( b l tit t f th i ) ท1. สวนประกอบของปสสาวะผดปกต (abnormal constituents of the urine) ท

พบบอยคอ

โปรตนในปสสาวะ ( t i i )-โปรตนในปสสาวะ (proteinuria)

- นาตาลในปสสาวะ (glucosuria)

เมดเลอดแดงในปสสาวะ (h t i )- เมดเลอดแดงในปสสาวะ (hematuria)

- เมดเลอดขาวในปสสาวะ (pyuria)

2 จานวนปสสาวะผดปกต2. จานวนปสสาวะผดปกต

- ปสสาวะมาก (polyuria)

ปสสาวะนอย ( li i ) ปสสาวะไดนอยกวาวนละ 400 มลลลตร - ปสสาวะนอย (oliguria) ปสสาวะไดนอยกวาวนละ 400 มลลลตร

- ถาปสสาวะนอยกวาวนละ 100 มลลลตรเรยกวา "anuria"

Renal FailureRenal Failure

ไ ไ • ไตลมเหลว เปนภาวะทไตเสยหนาทในการขบของเสยทเกดจากการ

เผาผลาญอาหารออกจากกระแสเลอด จงสงผลใหเกดการสญเสยความ

สมดลของสารนา electrolytes และกรดดางในรางกาย ไตวายแบงไดเปน

2 ชนดคอ 2 ชนดคอ

1.ไตลมเหลวเฉยบพลน (Acute renal failure)

ไ 2.ไตลมเหลวเรอรง (Chronic renal failure)

Acute renal failure (ARF)Acute renal failure (ARF)

ไ • เปนภาวะไตสญเสยหนาททนททนใดทาใหมการคงของของเสยใน

รางกาย สงผลกระทบตอระบบประสาท หวใจ หายใจ

นาและ electrolytes หากไดรบการรกษาทนทวงท ไตกจะสามารถ

กลบมาทาหนาทไดอยางเดม กลบมาทาหนาทไดอยางเดม

Chronic renal Failure (CRF)Chronic renal Failure (CRF)• ไตลมเหลวเรอรง เปนภาวะทไตสญเสยหนาทอยางชาๆ ญ ๆ

และเปนไปอยางถาวร มการทาลายเนอไตตดตอกนเปนเวลานานไมสามารถ

สส ป ไ กลบคนสสภาพปกตได

• สาเหต แบงไดเปน 2 ชนด คอ

1 โรคไต ทพบบอยคอ การอกเสบทไตอยางเรอรง กรวยไตอกเสบ การ1.โรคไต ทพบบอยคอ การอกเสบทไตอยางเรอรง กรวยไตอกเสบ การ

อดตนของทางเดนปสสาวะ

โ ไ โ โ 2.โรคของระบบอนทมผลตอไต เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง

ผลจากยา สารพษ เชนยาฆาแมลง เหดพษ หรอภาวะตดเชอ เปนตน

การรกษาภาวะไตวาย

• Hemodialysis เปนการบาบดไตโดยใชเครองไตเทยมมาฟอกเลอดขจดของHemodialysis เปนการบาบดไตโดยใชเครองไตเทยมมาฟอกเลอดขจดของเสยเพอรกษาสมดลของ นาและกรดดางในรางกาย

• Continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD) เปนการทา dialysis Continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD) เปนการทา dialysis วธหนงทผปวยทาดวยตนเองทบานได โดยใชผนงเยอบชองทองเปนตวกรองของเสย นาและเกลอแร

• Renal transplantation การผาตดเปลยนถายไต เปนวธการรกษาทดทสดเพราะสามารถสงเคราะหวตามนด และฮอรโมน Erythropoetin ได แตผปวยy p จะตองมชวตอยไดโดยไดรบยากดภมคมกนภายหลงผาตดเพอปองกนภาวะ Rejection สงผลใหตดเชองาย

HematuriaHematuria

ป ป ป ป • ปสสาวะเปนเลอด คอการมเมดเลอดแดงปนออกมากบปสสาวะ อาจเหนชดเปนเลอดสด ๆ (Gross hematuria) หรอเหนเมอดจากกลองจลทรรศน ( )(Microscopic hematuria)

• นยาม คอปสสาวะทเกบดวยวธทถกตอง แลวมเมดเลอดแดงมากกวา 3 ตว ตอหนงชองการดจากกลองจลทรรศนกาลงขยาย 40 เทา (RBC > 3 cells/hpf)

• สาเหตมการบาดเจบทไต ทอไตและกรวยไต กระเพาะปสสาวะ ตอมลกหมาก และทอปสสาวะ

การวนจฉยแยกโรคทมาดวยปสสาวะเปนเลอดการวนจฉยแยกโรคทมาดวยปสสาวะเปนเลอด

ดจากลกษณะเลอดออก • เปนๆ หายๆ: อบตเหต นว หรอกระเพาะปสสาวะอกเสบ โดยเฉพาะถาม

อาการแสบขดทชองทางเดนปสสาวะ หรอมไขรวม • เปนตลอด สมาเสมอ ตรวจเมอไรกเจอ:โรคของไตบางอยาง ถงนาทไต

หรอมะเรง • ออกมากเหนชดและอาจมกอนหรอลม ๆ ดวย มกเกดจากสวนลาง ๆ ของ

ทางเดนปสสาวะเชน กระเพาะปสสาวะ ตอมลกหมาก ป ป ไ • ถาปวดเอวดวย: นวอดทอทางเดนปสสาวะ หรอมการตดเชอไตอกเสบ

• ถาออกแบบไมมขด ไมปวด ไมไข แตออกมาก: มะเรง หรอโรคไตเชน glomer lar disease glomerular disease

ProteinuriaProteinuria• Proteinuria หมายถงภาวะทมโปรตนในปสสาวะมากกวา 150 มลลกรมตอวน Proteinuria หมายถงภาวะทมโปรตนในปสสาวะมากกวา 150 มลลกรมตอวน

ในทางปฏบตอาจอนโลมใชการตรวจโปรตนในปสสาวะในเชงกงปรมาณ

วเคราะห โดยใชแผนทดสอบเทยบส ตรวจพบตงแต 1 + ขนไปวเคราะห โดยใชแผนทดสอบเทยบส ตรวจพบตงแต 1 + ขนไป

• Transient proteinuria หมายถง การพบโปรตนในปสสาวะชวคราว ในขณะท

ป ไ ผปวยมภาวะอนๆ อย เชน ไข, หลงออกกาลงกาย, หลงการชก, หรอเกดตามหลง

ภาวะหวใจลมเหลว ฯลฯ ซงภาวะนไมมความผดปกตในไต

• Persistent proteinuria หมายถง การพบโปรตนในปสสาวะทกครงทมการ

ตรวจปสสาวะ โดยทผปวยไมมภาวะดงกลาวขางตน

ProteinuriaProteinuria

ป ป ใ ป • อาจเปนสญญาณบอกถงความผดปกตในระบบทางเดนปสสาวะตงแตเนอไต จนถงทางเดนปสสาวะสวนลาง ซงอาจเกดจากหลายสาเหต เชน จาก

ส ไ ป ช ขบวนการอกเสบ หรออาจไมพบความผดปกตทชดเจน ฯลฯ

• แพทยอาจตรวจพบ proteinuria โดยไมมอาการได เชน การตรวจ ป สขภาพกอนทางาน หรอตรวจกอนเขารบประกนสขภาพ

• ลกษณะปสสาวะ มกจะเปนฟอง

พยาธกาเนด พยาธกาเนด ความผดปกตททาใหมโปรตนในปสสาวะ อาจเกดจาก

1. การเปลยนแปลงของ glomerular hemodynamic

2. ความผดปกตของหลอดเลอดฝอยท glomerulus2. ความผดปกตของหลอดเลอดฝอยท glomerulus

3. ความผดปกตททอไตสวนตน ซงเสยหนาทในการดดกลบโปรตนหรอ

โป ป มการหลงโปรตนมากผดปกต

4. ความผดปกตเนองจากระดบโปรตนบางชนดในเลอดสงขน เชน

paraprotein ในรายทเปน multiple myeloma ฯลฯ

ปสสาวะบอยและมาก Polyuriaปสสาวะบอยและมาก Polyuria

• ภาวะทมปสสาวะปรมาณมากกวาปกต

มปรมาณมากกวา 2,500 มลลลตรตอวน

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

- การไดรบนามากเกนไป

โ- โรคเบาหวาน (Diabetes mellitus)

- โรคเบาจด (Diabetes insipidus)

- ไดรบยาขบปสสาวะ (diuretics)

-ไดรบเครองดมพวกชา กาแฟ แอลกอฮอล

ปสสาวะนอย Oliguriaปสสาวะนอย Oliguria

ไ • ปสสาวะไดนอยกวาวนละ 400 มลลลตร หรอ 30 มลลลตร/ชวโมง

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

หนาทการทางานของไตไมด- หนาทการทางานของไตไมด

- ภาวะขาดนา หรอ ไดรบนานอย

ไมมปสสาวะ Anuriaไมมปสสาวะ Anuria

• การทปสสาวะออกนอย ไมมปสสาวะ หรอจานวนปสสาวะนอยการทปสสาวะออกนอย ไมมปสสาวะ หรอจานวนปสสาวะนอย

กวา 100 มลลลตรตอวน ผปวยไมรสกอยากถายปสสาวะ

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

- หนาทการทางานของไตไมด

- ชอค ชอค

- ภาวะขาดนาหรอไดรบนานอย

ปสสาวะกลางคน Nocturiaปสสาวะกลางคน Nocturia

• ภาวะมปสสาวะมากกวา 2-3 ครงในเวลากลางคน

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

ไดรบเครองดมประเภทกาแฟ แอลกอฮอลกอนเขานอน- ไดรบเครองดมประเภทกาแฟ แอลกอฮอลกอนเขานอน

- โรคไต

โ ใ - โรคหวใจและหลอดเลอด

- ไดรบยารกษาภาวะหวใจลมเหลว (Congestive heart failure)

- ผสงอายชายทมตอมลกหมากโต (Benign Prostatic Hypertrophy: BPH)

ปสสาวะลาบาก Dysuriaปสสาวะลาบาก Dysuria• ปสสาวะลาบาก ปวดขณะถายปสสาวะ ปสสาวะบอยปสสาวะลาบาก ปวดขณะถายปสสาวะ ปสสาวะบอย

(frequency) และอยากถายปสสาวะทนททนใด(urgency) อาการปวดมก

สมพนธกบการบบตวของกระเพาะปสสาวะสมพนธกบการบบตวของกระเพาะปสสาวะ

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

- การอกเสบของกระเพาะปสสาวะ

- การอกเสบของทอปสสาวะ

ทอปสสาวะไดรบอนตราย- ทอปสสาวะไดรบอนตราย

- อาจเกดขนชวคราวภายหลงรวมเพศ

ปสสาวะไมออก Retention of urineปสสาวะไมออก Retention of urine• การทมปสสาวะคงอยใน กระเพาะปสสาวะ

ไมสามารถทาใหกระเพาะปสสาวะวาง หรอภาวะทไมมการถายปสสาวะภายใน 8 - 10 ชวโมง ของการถายปสสาวะครงสดทาย

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของสาเหตหรอปจจยทเกยวของ- การบวมบรเวณทอปสสาวะ- ตอมลกหมากโต ตอมลกหมากโต- กระเพาะปสสาวะอกเสบ- ระบบประสาทเสยหนาท (เชนไดรบบาดเจบบรเวณไขสนหลง)- ระบบประสาทเสยหนาท (เชนไดรบบาดเจบบรเวณไขสนหลง)- เกดชวคราวในผปวยหลงทาผาตด ดมยาสลบ/ฉดยาเขาเสนประสาทไขสนหลง หญงหลงคลอดบตรสนหลง หญงหลงคลอดบตร

กลนปสสาวะไมได Urinary lncontinenceกลนปสสาวะไมได Urinary lncontinence

• ไ ป ไ • ภาวะทไมสามารถควบคมการขบถายปสสาวะได พบวาม

แรงดนเพมขนภายในกระเพาะปสสาวะสาเหตหรอปจจยท

เกยวของขนอยกบชนดของการเกดภาวะกลนปสสาวะไมอย

ปสสาวะคาง Residual urineปสสาวะคาง Residual urine• จานวนปสสาวะทคางหลงเหลออยในกระเพาะปสสาวะจานวนปสสาวะทคางหลงเหลออยในกระเพาะปสสาวะ

ภายหลงจากถายปสสาวะแลว (ปกตมปรมาณไมเกน 50 มล.)

• สาเหตหรอปจจยทเกยวของ

- เยอบกระเพาะปสสาวะไดรบการระคายเคอง หรอเกดการอกเสบจาก

การตดเชอ

- ทอปสสาวะเกดการอกเสบหรอไดรบอนตราย

Neurogenic bladder- Neurogenic bladder

- ตอมลกหมากโต

UremiaUremia

ใ ไ • อาการเปนพษในเลอดทเกดจากสาร อนไดแก Urea/Creatinine ตกคาง

อยในเลอด โดยเฉพาะอยางยง Urea อาการเปนพษดงกลาวมกเปนผลสบ

เนองมาจากการปวยเปนโรคไตในขนรายแรง ทาใหรางกายไมสามารถ

ขบ Urea ออกไดขบ Urea ออกได

• นอกจากนยงสงผลใหผปวยมอาการผดปกตทางสมอง รางกาย

ไ ป ออนเพลย เบออาหาร คลนไสอาเจยน ปวดศรษะ กระสบกระสาย

กลามเนอกระตก และอาจชกหมดสตได

• Glycosuria ภาวะทมนาตาลขบออกมาในปสสาวะมากผดปกต

หากตรวจพบวา มนาตาลในปสสาวะ แสดงวาอาจจะเปนโรคเบาหวาน หากตรวจพบวา มนาตาลในปสสาวะ แสดงวาอาจจะเปนโรคเบาหวาน

• K t i มคโตนในปสสาวะ คโตนเปนสารทไดจากการเผาผลาญไขมนใหมาเปน• Ketonuria มคโตนในปสสาวะ คโตนเปนสารทไดจากการเผาผลาญไขมนใหมาเปน

พลงงานแทนพลงงานไดจากกลโคส พบไดในผปวยเบาหวานทควบคมระดบนาตาลไมดหรอไมไดรบการรกษาตอเนอง และผทขาดอาหารอยางรนแรง ผปวยจะอยในภาวะเปนหรอไมไดรบการรกษาตอเนอง และผทขาดอาหารอยางรนแรง ผปวยจะอยในภาวะเปนกรดเรยกวา metabolic acidosis พบคโตนถกขบออกมาทางปสสาวะ หากไมไดรบการรกษาจะหมดสตและตายได

• Bilirubinuria ปสสาวะมสเหลองปนนาตาลของบลรบน แสดงวามการอดตนของทอ• Bilirubinuria ปสสาวะมสเหลองปนนาตาลของบลรบน แสดงวามการอดตนของทอ

นาดจากตบสลาไสเลก ทาใหนาดไหลยอนกลบ และถกตบเปลยนสภาพใหเปนเกลอชนดทสามารถละลายนาไดขบออกมาทางปสสาวะ จงทาใหปสสาวะมสนาตาลเขมของนาดทสามารถละลายนาไดขบออกมาทางปสสาวะ จงทาใหปสสาวะมสนาตาลเขมของนาด

ความผดปกตแตกาเนดในระบบทางเดนปสสาวะ

Congenital anomalies

• Renal agenesis: ภาวะไมมการสรางไต• Renal agenesis: ภาวะไมมการสรางไต

• Renal hypoplasia: ภาวะทสรางไตนอยกวาปกตyp p

• Ectopic kidney

• Horseshoe kidney

C ti di f th kid• Cystic diseases of the kidney

ไตอยผดตาแหนง Ectopic kidney• อาจจะเปนหนงขางหรอ สองขาง

• มหลายชนดขนกบตาแหนงทอยผดทเชน thoracic abdominal• มหลายชนดขนกบตาแหนงทอยผดทเชน thoracic, abdominal, lumbar, pelvic

• ไตมขนาดปกตหรอเลกกวาปกตเลกนอย

• มกไมมอาการผดปกต ยกเวนมการกดทบหรอคดงอของทอไต ทาใหตดเชอมกไมมอาการผดปกต ยกเวนมการกดทบหรอคดงอของทอไต ทาใหตดเชอ

ไดงาย

ไตเชอมกนเปนรปเกอกมา ไตเชอมกนเปนรปเกอกมา

Horseshoe kidneyy• การเชอมกนของไตสองขางตงแตกาเนด โดยมากมกเปนขวลางเชอมกน

• สวนใหญไมมอาการ มกพบโดยบงเอญในรายททาการผาชนสตรศพ• สวนใหญไมมอาการ มกพบโดยบงเอญในรายททาการผาชนสตรศพ

• อาจทาใหเกดการตดเชอไดบอยหรอทาใหเกดนวไดงาย

• อาจพบความผดปกตอนรวมไดเชน double ureterอาจพบความผดปกตอนรวมไดเชน double ureter

Cystic renal dysplasiaCystic renal dysplasia

Autosomal dominant (adult) polycystic kidney diseasepolycystic kidney disease

( ADPKD )( ADPKD )

โรคถงนาในไตของผใหญ ADPKD

• อบตการณ 1:400 to 1:1000 

• ครงหนงของผปวยจะกลายเปนไตวายเรอรง

• มกพบความผดปกตอนรวมดวยเชน liver cyst cerebral• มกพบความผดปกตอนรวมดวยเชน liver cyst, cerebral berry aneurysm, mitral valve prolapse, HT, 

h dcoronary heart diseases 

• 15% ruptured aneurysm >> SAH , HT brain15% ruptured aneurysm   SAH , HT brain hemorrhage

ADPKD

Hepatic cystRenal cysts

Autosomal recessive polycystic kidney diseasepolycystic kidney disease

( ARPKD )( ARPKD )

โรคถงนาทไตในเดก ARPKDโรคถงนาทไตในเดก ARPKD

• มอาการตงแตแรกเกด และมกเสยชวตในชวงหนงเดอนแรก จากภาวะไต

วายเฉยบพลนวายเฉยบพลน

• อบตการณ 1:10,000 to 1:50,000 

• ไ ใ ส (longitudinal• พบไตมขนาดใหญสองขาง มถงนาตามแนวยาว (longitudinal cysts) 

• อาจพบความผดปกตอนรวมดวย เชน ถงนาทตบ ตบมพงผด

ARPKDARPKD

Dialysis- associated cystic change

ถงนาธรรมดา Simple cysts

• อาจพบหนงถงหรอหลายถงนา ไมเกยวของกบพนธกรรม

• Cortical cysts, ขนาด 1‐5 cm.อาจมากถง 10 cm• มกไมมอาการ พบโดยบงเอญ บางคนอาจมปวดบรเวณไต ปสสาวะมเลอดมกไมมอาการ พบโดยบงเอญ บางคนอาจมปวดบรเวณไต ปสสาวะมเลอด

ปน หรอพบ calcification ได• การรกษา ตดตามอาการ อลตราซาวนด

โรคนว (stones/calculi)ในระบบทางเดนปสสาวะโรคนว (stones/calculi)ในระบบทางเดนปสสาวะ• นวในไต อาจเปนกอนหนแขงเมดเดยว หรอหลายเมด อยในกรวยไต หรอ calyces 

อาจอยในกรวยไตและมกงกานยนเขาไปใน calyces มากกวา 1 calyx เรยกวานวเขากวาง หรอ staghorn stone นวในไตอาจมทงนวทบแสง และไมทบแสง ไ ไ คอไมสามารถจะเหนไดดวยเอกซเรย

• หนปนทอยในเนอไตแตไมไดอยในกรวยไตหรอ calyces เรยกวา

nephrocalcinosis

• สามารถจาแนกไดเปน 2 ชนด ตามตาแหนงทพบในทางเดนปสสาวะ ดงน

1.โรคนวทางเดนปสสาวะสวนบน คอ นวทพบบรเวณ กลบกรวยไต (renal calyces)

กรวยไต (renal pelvis) และทอไต (ureter)กรวยไต (renal pelvis) และทอไต (ureter)

2. โรคนวทางเดนปสสาวะสวนลาง คอ นวทพบบรเวณ กระเพาะปสสาวะ (bladder)

ปสส ( h )และบรเวณทอปสสาวะ (urethra)

Renal calculiRenal calculi

• กอนนวทพบสวนมากประมาณรอยละ 75 เปนเกลอแคลเซยม เชน

calcium oxalate, calcium phosphate หรอสวนผสมระหวาง oxalate และ

phosphate รอยละ 14 เปนเกลอ magnesium ammonium phosphate ซง

เรยกวา struvite รอยละ 10 เปน uric acid-based และอกรอยละ 1 เปน เรยกวา struvite รอยละ 10 เปน uric acid based และอกรอยละ 1 เปน

cystine-based ซงการเกดผลกมกพบเมอในรางกายมสาร calcium,

ti i id t it หรอ l t อยในภาวะอมตวยงยวดcystine, uric acid, struvite หรอ oxalate อยในภาวะอมตวยงยวด

Renal calculiRenal calculi

• Calcium stone ไดแก calcium oxalate calcium phosphate นวใด ๆ ทมCalcium stone ไดแก calcium oxalate, calcium phosphate นวใด ๆ ทม

แคลเซยมเปนองคประกอบมกจะทบตอแสงเอกซเรย

• Struvite stone หรอ Infectious stone มกพบรวมกบมการอกเสบเรอรงของ

ระบบทางเดนปสสาวะ แบคทเรยทเปนสาเหตมกเปนพวก urease ทาให

ปสสาวะมฤทธเปนดาง มผลตามมาทาให magnesium ammonium

phosphate และ calcium carbonate ทละลายอยตกตะกอนไดงาย จลชพทphosphate และ calcium carbonate ทละลายอยตกตะกอนไดงาย จลชพท

พบเปนสาเหตบอยทสดไดแก Proteus เชอตวอนไดแก Pseudomonas,

Kl b i ll E li S h l Klebsiella, E.coli, Staphylococcus

Staghorn stone

อาการและอาการแสดง อาการและอาการแสดง

• โรคนวในทางเดนปสสาวะสวนบน ไดแก

- นวในไต มกมอาการปวดตอๆ หรอปวดรนแรงบรเวณบนเอว อาจถายป ป ไ ปปสสาวะเปนเลอดนวเขากวาง อาจจะไมมอาการ ถามการตดเชอรวมดวย จะปวดหลงหรอสขางมากขน มไขสงหนาวสน หรอมอาการของกระเพาะปสสาวะอกเสบ ถามการอกเสบทไตมกกดเจบบรเวณไตขางนนในรายทเปนเรอรงอาจคลาไตได

- นวในทอไต จะมอาการปวดบรเวณสขางและหลงกรณนวอยบนของทอไตนวท ไ อยตรงกลาง หรอสวนลางของทอไต มกปวดราวมาทองนอย หนาขา ถงอณฑะ

หรอแคมอวยวะเพศหญงปสสาวะเปนเลอด คลนไส อาเจยน นวทคางอยสวนปลายทอไต ทาใหปสสาวะบอย ปวดเบงเวลาปสสาวะ ถามการตดเชอรวมดวย ทาใหมทอไต ทาใหปสสาวะบอย ปวดเบงเวลาปสสาวะ ถามการตดเชอรวมดวย ทาใหมไข ปสสาวะขน

อาการและอาการแสดงอาการและอาการแสดง

โ ไ • โรคนวทางเดนปสสาวะสวนลาง ไดแก

- นวในกระเพาะปสสาวะ สวนมากจะมอาการปวดปสสาวะ

ปสสาวะบอย สะดด เปนเลอด อาจปวดบรเวณหวเหนารวมดวย

- นวในทอปสสาวะ ถายปสสาวะไมออก หรอเปนหยด ปวด นวในทอปสสาวะ ถายปสสาวะไมออก หรอเปนหยด ปวด

ขณะปสสาวะ

การรกษาการรกษา

หลกการรกษานวในไต แบงไดเปน 2 ประเภท

1. การรกษาแบบประคบประคอง (conservative treatment) เพอคงไวซง. (co se vat ve t eat e t)

การทาหนาทของอวยวะในระบบทางเดนปสสาวะใหเปนปกต หลกการ

รกษาคอ รกษาคอ

- การดมนาอยางนอยวนละ 3,000 cc

- จากดอาหารทมกรดยรกหรอแคลเซยมสง

- ใหยาแกปวดและยาปฏชวนะหากมการตดเชอ

- ตดตามดการเปลยนแปลงนวเปนระยะ ๆ

การรกษา

2. การรกษาทางศลยกรรม มดงน E t l h k lith t i (ESWL ) คอการสลายนว- Extracorporeal shock wave lithotripsy (ESWL ) คอการสลายนว

โดยใชคลนเสยงความถสง T t l lith l คอการขบนวในกระเพาะปสสาวะ โดย- Transuretral litholapaxy คอการขบนวในกระเพาะปสสาวะ โดย

การสอดเครองมอเขาทางทอ ปสสาวะ N h li h ไ- Nephrolithotomy คอการผาตดนวออกจากไต

- Ureterolithotomy คอการผาตดนวออกจากทอไต ป- Cystolithotomyคอการผาตดนวออกจากกระเพาะปสสาวะ

- Nephrectomy คอ การผาตดไตออก ไ ใ - Percutaneous nephrostomy คอ การเจาะผานผวหนงเขาสไต ใส

ทอเพอระบายปสสาวะ เลอด หนอง

HydronephrosisHydronephrosis

ไ • ไตบวมคอ การม dilatation ของ renal pelvis และ collecting system ซง

เกดจาก obstruction

• เชนกอนนวอดตนทาใหนาปสสาวะคงอยในทอทอยเหนอการอดตนนน

มผลทาใหเกดทอไตโปงพอง (hydroureter) และไตบวม มผลทาใหเกดทอไตโปงพอง (hydroureter) และไตบวม

(hydronephrosis) ตามมาได

Hydronephrosis

Urinary tract infection (UTI)Urinary tract infection (UTI)

ใ ป ป • การตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะพบบอยเปนอนดบทสอง รองจากการตดเชอ

ในระบบทางเดนหายใจ พบบอยในผหญงมากกวาชาย

• การตดเชอเกดขนเมอเชอแบคทเรยจากระบบทางเดนอาหารมาททางเปดของทอ

ปสสาวะและแบงตวเพมจานวนขน การตดเชอมกพบวาเกดจากแบคทเรยเพยงครง

ละชนดเดยว เชน Escherichia coli (E. coli) ซงตามปกตอาศยอยในลาไสใหญ

• ในสวนใหญแบคทเรยจะอยททอปสสาวะ การตดเชอททอปสสาวะเรยกวา ญ

urethritis และยอนขนไปถงกระเพาะปสสาวะ เกดการตดเชอของกระเพาะ

ปสสาวะเรยก cystitisy

• ถาไมไดรบการรกษาทนทวงทการตดเชอตอขนไปถงทอสายไตไปทไต การตดเชอ

ทไตเรยกวา pyelonephritis ทไตเรยกวา pyelonephritis

อาการของ UTIอาการของ UTI

ไ ไ• ในบางคนกไมมอาการ แตสวนใหญจะมอาการ dysuria คออยากไป

ปสสาวะบอยๆ ปวดรอนบรเวณกระเพาะปสสาวะ ปวดกระเพาะ

ปสสาวะและทอปสสาวะขณะปสสาวะ ปวดบรเวณกระดกหวหนาว

และตงบรเวณทวารหนก ปสสาวะมครงละนอย ปสสาวะขน บางครงและตงบรเวณทวารหนก ปสสาวะมครงละนอย ปสสาวะขน บางครง

อาจมเลอดปน

ไ ไป ไ ป ใ • อาการไขแสดงถงวามการตดเชอไปถงไต อาจปวดหลงบรเวณใตกระดก

ซโครง คลนไส อาเจยน

• การวนจฉย: Urine analysis/culture, film KUB

• ใ ป ไ• การรกษา ใหยาปฏชวนะ แกไขสาเหต

โรคมะเรงของระบบทางเดนปสสาวะโรคมะเรงของระบบทางเดนปสสาวะ

ไ l ll• มะเรงไต: Renal cell carcinoma

• มะเรงกรวยไต: Urothelial carcinoma

• มะเรงทอไต: Urothelial carcinoma

• มะเรงกระเพาะปสสาวะ: Urothelial carcinoma

Renal cell carcinomaRenal cell carcinoma

• มกพบในเพศชาย (ชาย:หญง = 2:1) อายมากกวา 50 ป• ป ส : tuberous sclerosis von Hippel Lindau• ปจจยเสยง: tuberous sclerosis, von Hippel-Lindau

disease, renal transplantation, dialysis, สบบหร• อาการมกมาดวย เจบแถวชายโครงดานหลง คลาไดกอน ปสสาวะเปน

เลอด

• บางรายอาจมาดวยอาการของ paraneoplastic syndrome (hypercalcemia, hypertension, Cushing’s syndrome)y )

Tumor of renal pelvis Tumor of ureter

Urinary bladder carcinomay• พบในเพศชายมากกวาเพศหญง

• อาการ ปสสาวะเปนเลอด ไมคอยปวด (painless hematuria)• ส :• สาเหต:

– สบบหร (50-80% of cancers)– Arylamines (2-naphthylamine)– Schistosoma haematobium (ova are deposited inSchistosoma haematobium (ova are deposited in

bladder wall and cause chronic inflammatory response squamous metaplasia dysplasia; 70% areresponse, squamous metaplasia, dysplasia; 70% are squamous cell carcinomas)

Bladder carcinomaBladder carcinoma

ความผดปกตของระบบสบพนธ

พญ ละออ ชมพกตร พญ. ละออ ชมพกตร

ภาควชาพยาธวทยาและนตเวชศาสตร

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

เนอหาเนอหา

• ความผดปกตทางการเจรญเตบโตทางเพศ

ป • ความผดปกตของระบบสบพนธหญง

• ป • ความผดปกตของระบบสบพนธชาย

ความผดปกตทางการเจรญเตบโตทางเพศความผดปกตทางการเจรญเตบโตทางเพศ

• การเปลยนแปลงทางรางกายเมอเขาสวยรน

• ภาวะทเตบโตเปนหนมสาวชากวากาหนด (Delayed• ภาวะทเตบโตเปนหนมสาวชากวากาหนด (Delayed puberty)

• ภาวะทเตบโตเปนหนมสาวไวกวากาหนด (Precocious puberty)puberty)

เดกหญง เดกหญง

ใ ป ป ป • วยรนตอนตน เดกผหญงอยในชวงอาย 10-14 ป มการเปลยนแปลงดงน

• มการเจรญเตบโตของเตานม เรมอาย 9-11 ป ญ

• ขนทหวหนาว เรมอาย 11-12 ป

• นาเมอกจากชองคลอดเปลยนฤทธจากดางเปนกรด เรมอาย 11-12 ป

• ขนรกแร เรมอาย 12-14 ป ขนรกแร เรมอาย 12 14 ป

• ประจาเดอนครงแรก เรมอายประมาณ 12 ป

เดกชายเดกชาย

ใ ป ป ป • เดกผชายอยในชวงอาย 12-16 ป มการเปลยนแปลงดงน

• มการเพมของขนาดลกอณฑะและถงอณฑะ เรมอาย 10-12 ป

• ตอมลกหมากเรมทางาน เรมอาย 11-12 ป

• นมแตกพาน เรมอาย 13-14 ป

• มขนทหวหนาวและรกแร เรมอาย 14-16 ปมขนทหวหนาวและรกแร เรมอาย 14 16 ป

• เสยงหาว เรมอาย 14-16 ป

• ตวอสจโตเตมท เรมอาย 14-16 ป

ภาวะวยสาวลาชา (Delayed puberty)ภาวะวยสาวลาชา (Delayed puberty)

ป เกณฑการประเมนภาวะวยสาวลาชา

1. อาย 16 ป ยงไมมระดครงแรก (Menarche) ( )

2. อาย 13‐14 ป ยงไมเรมมอาการแสดงของพฒนาการของวยสาว

3. มการพฒนาการของเตานมหรอขนอวยวะเพศแลว 3 ป ยงไมมระดตามมา

4. ความสงหรอนาหนกนอยกวามาตรฐานทควรจะเปนตามอายจรงอยาง

มนยสาคญมนยสาคญ

สาเหตของ Delayed pubertyสาเหตของ Delayed puberty

• ความผดปกตของ hypothalamus, pituitary, ovaries/testesovaries/testes

• เชอวาปจจยทางพนธกรรมมสวนสาคญในการกาหนด

จดเรมตนของการเขาสความเปนหนมสาว บางคนอาจม

โครโมโซมผดปกต เชน 45 XO (T d )โครโมโซมผดปกต เชน 45, XO (Turner syndrome)

• ความผดปกตในการสงเคราะหสเตยรอยดความผดปกตในการสงเคราะหสเตยรอยด

• การเจบปวยเรอรง

Precocious pubertyPrecocious puberty• ในภาวะทเดกเปนหนมสาวกอนวย หมายถง มการเปลยนแปลงทางในภาวะทเดกเปนหนมสาวกอนวย หมายถง มการเปลยนแปลงทาง

รางกาย ทแสดงถงการเจรญเตบโตทางระบบสบพนธทเรวกวาอายจรงของ

เดก ซงจะใชเกณฑ กอนอาย 8 ขวบในเดกผหญง และอาย 9 ขวบในเดก ซงจะใชเกณฑ กอนอาย 8 ขวบในเดกผหญง และอาย 9 ขวบใน

เดกผชาย

• ภาวะผดปกตนพบบอยในเดกหญงมากกวาในเดกชายถงประมาณ 10 เทา

• สาเหตของการเกดความผดปกตนอาจเปนไดหลายอยาง ดงนคอ สาเหตของการเกดความผดปกตนอาจเปนไดหลายอยาง ดงนคอ

– ปจจยภายในตวของเดกเอง เชน ความผดปกตในสมอง ฮอรโมน เนองอกของ

ไ / รงไข/อณฑะ กรรมพนธ

– ปจจยภายนอก เชน ยาคมกาเนด ยาเสตยรอยด เปนตน

Precocious pubertyPrecocious puberty

ใ ใ • ในเดกผหญง

– อายนอยกวา 8 ขวบ

• ในเดกผชาย

– อายนอยกวา 9 ขวบ

– มการเจรญเตบโตของรางกาย

โดยเฉพาะระบบสบพนธทแสดงวาเขาส

ส ช ใ

– ขนาดของลกอณฑะใหญขน, มอวยวะ

เพศใหญขน, มขนขนทบรเวณอวยวะ

ศ ส ส วยสาว เชน เตานมขยายใหญขน, มขน

ขนทบรเวณอวยวะเพศ, มการ

เจรญเตบโตของอวยวะเพศภายนอก, ม

เพศ, มสวขน, เสยงแตกหนม

– และมการแขงตวของอวยวะเพศได

และบางรายมการหลงนาอสจได หรอญ ,

ขนรกแรขน

– มประจาเดอน ซงจะมการตกไข และ

และบางรายมการหลงนาอสจได หรอ

ทเรยกวา “ฝนเปยก” หรอแมแตม

เพศสมพนธได (เคยมรายงานวาเดกท

สามารถตงครรภได (มรายงานวาเดกท

เปนเชนนตงครรภไดตงแตอาย 6 ขวบ)

เปนเชนน มการสรางเชออสจไดตงแต

อาย 5 ขวบ)

Precocious pubertyPrecocious puberty

ไ ป ใ • ไมวาเดกหญงหรอเดกชายทมภาวะผดปกตน ในตอนแรกๆจะดเหมอน

เจรญเตบโตสงใหญกวาเดกคนอนๆ แตในเวลาตอมาจะพบวาจะหยด

สงไดเรว เนองจากการมระดบฮอรโมนทผดปกตจะทาใหมการปดของ

สวนกระดกททาหนาทในการเตบโต (Growth plate) หยดทางานสวนกระดกททาหนาทในการเตบโต (Growth plate) หยดทางานเรว ทาใหเมอเวลาผานไป เดกเหลานจะมปญหาตวเตย กวาเดกคนอนๆ

ทมอายเทากนทมอายเทากน

ความผดปกตของระบบสบพนธหญงความผดปกตของระบบสบพนธหญง

• Dysmenorrhea

• AmenorrheaAmenorrhea

• Abnormal uterine bleeding

• Premenstrual syndrome

• Postmenopausal syndromePostmenopausal syndrome

• Female tumor• Ectopic pregnancy

Dysmenorrhea (ปวดประจาเดอน)Dysmenorrhea (ปวดประจาเดอน)

ป ป ไ ป 70• อาการปวดทองขณะมประจาเดอน พบไดประมาณ 70 % ของผหญงในวยทมประจาเดอน

• สวนใหญจะปวดไมมากและสามารถทางานไดตามปกต สวนนอยเทานนทอาจปวดรนแรงจนตองพกงาน

• อาการปวดประจาเดอนแบงไดเปนปวดประจาเดอนปฐมภม–ปวดประจาเดอนปฐมภม

–ปวดประจาเดอนทตยภม; endometriosis

DysmenorrheaDysmenorrhea

อาการ

• จะเรมมอาการกอนมประจาเดอนไมกชวโมง และเปนอยตลอดชวง 2‐3 วนแรกของประจาเดอน โดยมอาการปวดบดเปนพก ๆ ทบรเวณทองนอย

• บางคนอาจมอาการปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ทองเดน ใจคอหงดหงดรวมดวย ถาปวดรนแรงอาจมอาการเหงอออกตวเยน มอเทาเยนไดรวมดวย ถาปวดรนแรงอาจมอาการเหงอออกตวเยน มอเทาเยนได

• การรกษา ใหยาแกปวด แกไขสาเหต

AdenomyosisAdenomyosisคอภาวะทเยอบมดลก

เจรญภายในกลามเนอ

มดลก ทาใหเกดอาการปวดมดลก ทาใหเกดอาการปวด

ประจาเดอน

Endometriotic cyst/ Chocolate cysty y

เปนภาวะทเยอบมดลกเจรญทรงไข ทาใหมเลอดออกทรงไข เมอเลอดเกาขนจะมส

นาตาลดาคลายสชอกโกแลต

Amenorrhea (ภาวะไมมประจาเดอน)Amenorrhea (ภาวะไมมประจาเดอน)

ไ ไ • หมายถงภาวะซงไมประจาเดอน 3 เดอนตดตอกนจะแบงออกไดดงน

• Primary amenorrhea หมายถงเดกหญงเมออายถง 16 ปแลวยงไมมประจาเดอน ประจาเดอนของเดกแรกๆอาจจะมไมมากและแลวยงไมมประจาเดอน ประจาเดอนของเดกแรกๆอาจจะมไมมากและ

ระยะเวลาไมสมาเสมอ

• Secondary amenorrhea หมายถงภาวะทประจาเดอนไมมา

ตดตอกน 3 รอบเดอน

สาเหตของภาวะไมมประจาเดอนสาเหตของภาวะไมมประจาเดอน

ป • การตงครรภเปนสาเหตทพบบอยทสด

• ยาคมบางชนดทาใหประจาเดอนไมมา เมอหยดยาคมกาเนดไป 3‐6 ป ป เดอนประจาเดอนจะมาตามปกต

• การใหนมบตร

• ความเครยด • ยาบางชนดอาจจะทาใหประจาเดอนไมมาไดแก corticosteroids,ยาแกโรคซมเศรา antidepressants, antipsychotics, ยารกษาโรคธยรอยดและเคมบาบดบางชนด

• เจบปวยเรอรง การขาดอาหาร • การออกกาลงกายมากเกนไปทาใหระดบฮอรโมนเพศลดลง

สาเหตของภาวะไมมประจาเดอนสาเหตของภาวะไมมประจาเดอน• นาหนก คนอวนมความผดปกตของประจาเดอนไดเนองจากเซลลไขมน

t ใ จะสราง estrogen ทาใหรอบเดอนถกรบกวน

• โรคธยรอยด

• Polycystic ovarian syndrome (PCOS) การทรงไขมถงนาy y y (cyst) มการสรางฮอรโมนเพศชาย (androgen,testosterone )ออกมามากทาใหผหญงมลกษณะ

โของผชาย เชนมหนวดเครา ขนดก มสวเสยงแหบ เนองจากมฮอรโมนเพศชายมากทาใหไมมไขตกผลคอไมมประจาเดอน

• มเนองอกในสมองทสรางฮอรโมน Prolactin ทาใหไมมประจาเดอน เปนหมน มนานมหลงโดยทไมมบตร

Abnormal uterine bleeding (AUB)Abnormal uterine bleeding (AUB)• อาการเลอดออกผดปกตทางชองคลอด เปนกลมอาการทพบไดบอย

มากในผหญง แบงอาการออกเปนดงน

1. การตกเลอดจากโพรงมดลก คอ จดเลอดทออกอยในโพรง1. การตกเลอดจากโพรงมดลก คอ จดเลอดทออกอยในโพรง

มดลก เชน การแทง การมเลอดระดออกมากหรอผดปกต หรอ

โรคมะเรงของเยอบมดลกโรคมะเรงของเยอบมดลก

2 ไ ใ ไ2. การตกเลอดทอวยวะสบพนธทไมใชมดลก คอเลอดไหลออกทางชองคลอดโดยทจดเลอดออกไมไดเกดในโพรงมดลก แตอยตาลง

มา ไดแก ปากมดลกหรอในชองคลอด เชน มะเรงปากมดลก แผล

ฉกขาดในชองคลอด

Premenstrual syndrome (PMS)Premenstrual syndrome (PMS)อาการกอนมประจาเดอน PMS อาจแบงไดเปน 3 กลมใหญๆ

• อาการปวยทางอารมณ ไดแก หงดหงด ขโมโห เครยด คดมาก กงวล ทอแท หลงลม บางคนอาจมอารมณแปรปรวนมากกวาน เชน ซมเศรา เพอ คลมคลง หรออาจทารายตวเอง

• อาการปวยทางรางกาย ไดแก อาการปวดหรอเจบตามบรเวณตางๆ อาการปวยทางรางกาย ไดแก อาการปวดหรอเจบตามบรเวณตางๆ เชน เจบทรวงอก ตอมนานม หรอหวนม เรยกอาการนวาmastalgia นอกจากนยงมอาการปวดเมอยกลามเนอ ปวดหลง บวม ทองอด นอกจากนยงมอาการปวดเมอยกลามเนอ ปวดหลง บวม ทองอด วงเวยนศรษะ เปนสว ออนเพลย

ป ป • อาการเปลยนแปลงทางกายภาพ เชน หนาทองขยาย รางกายสะสมนาเพมขน ทาใหนาหนกเพม ผหญงบางคนอาจมนาหนกเพมไดถง 1‐2 โ ใ ป ไ กโลกรมในชวงกอนมประจาเดอนหลงจากนนนาหนกจะลดลงไดเอง

สาเหตของการเกด PMSสาเหตของการเกด PMS• Reproductive Hormones and Neurotransmitters เมอใหยาทลดการสราง estrogen สามารถทาใหอาการดขนจงเชอวาทลดการสราง estrogen สามารถทาใหอาการดขนจงเชอวา

ความสมพนธระหวางฮอรโมนเพศกบสารทหลงในสมอง ไดแก

– ระดบ serotonin ทตาจะสมพนธกบอาการซมเศรา

– การขาดสาร GABA จะทาใหเกดความวตกกงวล

• เสยสมดลของ Calcium และ Magnesium โดยพบวาคนทขาด

i l i ส ไ magnesium และมระดบ calcium สงจะเกดอาการไดงาย

• เกดจากความเครยดทาใหมการหลงฮอรโมนทเกยวกบความเครยดออกมา

ไดแก cortisol ทาใหกระตนเกดอาการขนมา

PMSPMS การรกษาโดยไมใชยา

– หลกเลยงอาหารเคม นมสด หลกเลยงเนอแดง แนะนาใหรบประทานอาหารมอละนอยๆ อยารบประทานครงละมากๆ รบประทานอาหารใหเปนเวลาเพอป ปองกนทองอด

– ออกกาลงกายควรวนละ 30 นาทไมจาเปนตองออกกาลงกายอยางหนกเพราะจะทาใหประจาเดอนผดปกต จะทาใหประจาเดอนผดปกต

– หลกเลยงของหวาน กาแฟ บหร สรา

ป ไ – รบประทานผกสด ผลไม ธญพช

การรกษาโดยใชยา ‐ กลมยาทรกษาอาการซมเศรา, ยาทลดการสราง estrogen, ยาเมด ป คมกาเนด, ยาแกปวด

Postmenopausal syndromePostmenopausal syndrome

โ โ • โรควยทอง โรคของหญงวยหมดประจาเดอน

• มกพบในผหญงทใกลหมดประจาเดอนหรอหมดไปแลว ( อายประมาณ ญ (

45 - 55 ป ) เรยกวา perimenopausal age• ป ป โ ใ • มสาเหตจากความเปลยนแปลงของฮอรโมนในรางกาย รวมกบความ

แปรปรวนทางดานจตใจ และอารมณ

• ผหญงในวยนประมาณ 25 % จะไมมอาการใด ๆ ทงสน ประมาณ 50

% อาจมอาการเพยงเลกนอย และอก 25 % จะมอาการไมสบายตาง ๆ % อาจมอาการเพยงเลกนอย และอก 25 % จะมอาการไมสบายตาง ๆ

Postmenopausal syndromePostmenopausal syndrome

• อาการ

– กอนประจาเดอนจะหมดอยางถาวร มกมประจาเดอนมาไมสมาเสมอ

หรอประจาเดอนมานอย แลวตอมาผปวยจะมอาการรอนซซาตามผว

กาย ( เชน บรเวณหนาอก คอ และใบหนา ) มเหงอออก ใจสน ปวดกาย ( เชน บรเวณหนาอก คอ และใบหนา ) มเหงอออก ใจสน ปวด

ตามขอ ปวดศรษะ

– บางคนอาจมอาการหงดหงด โมโหงาย ขวตกกงวล ซมเศรา ไมมสมาธ

และนอนไมหลบ อาการอาจเปนอยเพยง 2‐3 สปดาห หรอนานทสด

ถง 5 ป (เฉลยประมาณ 2‐3 ป) แลวจะหายไปไดเอง

Postmenopausal syndromePostmenopausal syndrome

การรกษา

• ถาผปวยมอาการเพยงเลกนอย ไมตองใหยารกษาแตอยางใด ถาม

อาการไมสบายมาก ใหยารกษาตามอาการ

• ไ • ถาอาการไมดขน หรอสงสยวามสาเหตอน ตองทาการตรวจพเศษ

เพมเตม ถาเปนโรคของหญงวยหมดประจาเดอน อาจใหยาฮอรโมน

ไดแก ยาเมดคมกาเนด

• ระวงภาวะกระดกพรน โรคหลอดเลอดอดตนระวงภาวะกระดกพรน โรคหลอดเลอดอดตน

Female neoplasmFemale neoplasm

• Breast tumor:– Fibroadenoma: เนองอกไมรายแรงของเตานม– Fibrocystic change: พงผดและถงนาในเตานม– Breast cancer: มะเรงเตานม

• Uterine tumor:– Myoma uteri: เนองอกไมรายแรงของมดลก– Myoma uteri: เนองอกไมรายแรงของมดลก– Cervical cancer: มะเรงปากมดลกE d t i l โ– Endometrial cancer: มะเรงเยอบโพรงมดลก

– Ovarian cancer: มะเรงรงไข

โรคทเปนสาเหตของกอนทเตานมชนดทไมใชมะเรงทพบบอยๆไดแก โรคทเปนสาเหตของกอนทเตานมชนดทไมใชมะเรงทพบบอยๆไดแก

b h• Fibrocystic change – เปนชนดทพบไดบอยทสดไมเปนมะเรง กอนนเกดจากการกระตนของฮอรโมน

ทาใหมถงนา มกจะมอาการปวดบรเวณกอนกอนมประจาเดอน ชวงอาย 30-

50 ป มกจะเปนสองขาง

• Fibroadenomas มกจะเกดในชวงอาย 20-40 ปไมปวด กอนเคลอนไปมา การรกษาผาเอาออก เคลอนไปมา การรกษาผาเอาออก

• Traumatic fat necrosis เกดจากการทเตานมไดรบการกระแทกและมเลอดออกในเตานม ไขมนเกดการอกเสบรวมกนเปนกอน

ซงอาจจะปวดหรอไมกได

FAD

FCD

อาการของมะเรงเตานมอาการของมะเรงเตานม

ใ ไ ป โ ใ • มะเรงในระยะเรมตนจะไมมอาการเจบหรอปวด เมอกอนโตขนจะทาให

เกดอาการดงตอไปน

• คลาพบกอนทเตานมหรอใตรกแร

• ป ป • มการเปลยนแปลงของขนาดเตานม

• มนาไหลออกจากหวนม หรอเจบ หวนมถกดงรงเขาในเตานม

• ผวทเตานมจะมลกษณะเหมอนเปลอกสม

มะเรงเตานม (Breast cancer)มะเรงเตานม (Breast cancer)

ป ใ ไ โ ป • เปนมะเรงทพบบอยในผหญงไทย โดยพบมากเปนอนดบ 2 รองจาก

มะเรงปากมดลก

• โรคมะเรงเตานมเกดจากเนอเยอของเตานมมการเปลยนแปลงเปน

เซลลมะเรง อาจจะเกดเปนมะเรงเตานมทเกดกบทอนานม หรอเกดกบเซลลมะเรง อาจจะเกดเปนมะเรงเตานมทเกดกบทอนานม หรอเกดกบ

ตอมนานม

• ปจจยเสยง ไดแก อายมากกวา 40 ปขนไป มประวตคนในครอบครว

เปนมะเรงเตานม ไมเคยมบตร การกลายพนธของยน เชน การเกดการ

กลายพนธของยน BRCA1 หรอ BRCA2 ทมประจาเดอนมาตงแตอาย

กอน 12 ป หรอ ประจาเดอนหมดชาหลงอาย 55 ป การสบบหรกอน 12 ป หรอ ประจาเดอนหมดชาหลงอาย 55 ป การสบบหร

การตรวจหามะเรงเตานมการตรวจหามะเรงเตานม

• ตรวจเตานมดวยตนเอง ควรจะตรวจอยางนอยเดอนละครงระยะเวลา

เหมาะสมทจะตรวจคอหลงหมดประจาเดอน

• ตรวจเตานมโดยแพทย ควรตรวจตงแตอาย 20 -39 ป ขนไปโดยตรวจ

ทก 3 ป สวนผทอายมากกวา 40 ปควรตรวจดวยแพทยทกป ทก 3 ป สวนผทอายมากกวา 40 ปควรตรวจดวยแพทยทกป

• การตรวจ Mammography เปนวธทดทสดทจะคนพบมะเรงในระยะเรมแรก แนะนาใหตรวจทก1-2 ปสาหรบผหญงอายมากกวา 40 ป

สาหรบคณผหญงทอายนอยกวานหรอมปจจยเสยงควรปรกษาแพทย ญ

Breast carcinoma

Paget disease of the Paget disease of the nipplenipplenipplenipple

Extension of DCIS cell toExtension of DCIS cell toExtension of DCIS cell to Extension of DCIS cell to epidermis without epidermis without crossing basementcrossing basementcrossing basement crossing basement membranemembrane

เนองอกของกลามเนอมดลกเนองอกของกลามเนอมดลก

• Leiomyoma/ Myoma uteri• เนองอกของมดลก เปนเนองอกชนดธรรมดา พบไดประมาณ 25% ของ

ผหญงทมอายมากกวา 35 ปขนไป

• ใ ป ใ ไ • มกพบในผหญงอาย 35-45 ป แตอาจพบในหญงสาวกได เนองอกอาจ

มขนาดตาง ๆ กนไป

• อาจเกดอยในชนกลามเนอของมดลก หรออยทผนงดานใน หรอดาน

นอกของมดลกกไดนอกของมดลกกได

เนองอกของกลามเนอมดลกเนองอกของกลามเนอมดลก

ไ ไ โ • ถากอนขนาดเลก อาจไมมอาการอะไร แตตรวจพบโดยบงเอญ

• ถากอนขนาดโต มกมเลอดออกมาก หรอกะปรดกะปรอยและมกจะม

อาการปวดประจาเดอน

• ป • บางคนอาจมอาการปสสาวะบอย

• ถากอนโตมาก ๆ อาจคลาไดกอนทบรเวณทองนอยๆ

• อาจทาใหเลอดออกมากจนซด (โลหตจาง)

ใ • อาจทาใหตงครรภยาก หรอแทงบตร หรอคลอดลาบาก

L iLeiomyomas

Leiomyosarcoma of uterus

คอเนองอกชนดรายแรงของ

กลามเนอมดลก

มะเรงปากมดลกมะเรงปากมดลก

ใ ไ ใ ป• พบมากทสดของมะเรงในสตรไทย พบมากในชวงอาย 35-60 ป

• สามารถตรวจพบไดตงแตระยะกอนมะเรงดวยการทา Pap smearpโดยการเกบเอาเซลลเยอบบรเวณปากมดลกไปตรวจหาเซลลมะเรง ซง

การรกษาจะไดผลดมากหากเปนมะเรง ทตรวจพบในระยะแรกการรกษาจะไดผลดมากหากเปนมะเรง ทตรวจพบในระยะแรก

• มะเรงปากมดลกสวนใหญเปนชนด Squamous cell ประมาณรอยละ 80% ‐ 90% สวนทเหลอประมาณรอยละ 20 จะเปนชนด

AdenocarcinomasAdenocarcinomas

อาการของมะเรงปากมดลกอาการของมะเรงปากมดลก

ป – มเลอดออกผดปกต เชนเลอดออกหลงจากมเพศสมพนธ ม

เลอดออกหลงจากหมดประจาเดอนแลว เลอดออกเปนระยะ

ประจาเดอนมานานผดปกต เลอดออกหลงจากตรวจภายใน

– มอาการตกขาวซงอาจจะมเลอดปน– มอาการตกขาวซงอาจจะมเลอดปน

– มอาการเจบขณะรวมเพศ

ปจจยเสยงของมะเรงปากมดลกปจจยเสยงของมะเรงปากมดลก

• การตดเชอ HPV เปนปจจยเสยงทสาคญทสด• การสบบหร หรอผใกลชดเปนผตดบหร

• มเพศสมพนธตงแตอายยงนอย ตากวา 18 ป

• เปลยนคนอนบอย สามหรอคนอนสาสอนทางเพศ

Squamous cell carcinoma of cervix

มะเรงเยอบโพรงมดลกมะเรงเยอบโพรงมดลก

โ• เกดจากเซลลมะเรงจากเยอบโพรงมดลก

• การรบประทานยาตานฮอรโมน (Tamoxifen) ในการรกษามะเรง( )เตานม หรอการรบประทานฮอรโมนเอสโตรเจนอยางเดยว (ไมได

รบประทานโปรเจสเตอโรนรวมดวย) อาจทาใหเสยงตอโรคมะเรงเยอบรบประทานโปรเจสเตอโรนรวมดวย) อาจทาใหเสยงตอโรคมะเรงเยอบ

โพรงมดลก

• อาการทสาคญคอ มเลอดออก หรอมสารคดหลงผดปกตออกจากชอง

คลอด(โดยไมเกยวกบชวงมประจาเดอน)

• การวนจฉย คอขดหรอตดชนเนอไปตรวจ

E d i lEndometrial carcinoma

Ovarian tumorOvarian tumor

ไ ป • พบไดบอย และผปวยมกมาพบแพทยเมอมะเรงลกลามแลว เพราะ

เรมแรกมกไมมอาการผดปกต และไมสามารถตรวจคดกรองได

• พบมากในชวงอาย 40‐60 ป

20 ป ป G ll• ชวงอาย < 20 ปมกเปน Germ cell

• ชวงอายหลงหมดระด มกเปน epithelial cell ซงสตรทมความเสยง pสงไดแก ผทไมมลก หรอมลกเมออายมาก

• ปจจยอนทเกยวของ เชน พนธกรรม เชอชาต• ปจจยอนทเกยวของ เชน พนธกรรม เชอชาต

• การรกษา ขนกบระยะและชนดของมะเรง มทงการผาตด เคมบาบด ฉาย

แสง

อาการของ Ovarian tumorอาการของ Ovarian tumor

ป ใ • สวนมากผทมอาการมกเปนระยะทมะเรงแพรกระจายในชองทองแลว

• อาการทพบบอยไดแก ปวดทอง ทองโตขนหรออดแนนทอง อาการท

กอนเนอไปกดเบยดอวยวะขางเคยงเชนปสสาวะบอย ทองผก เปนตน

• ป ไ ใ • บางรายมาดวยเลอดออกผดปกตทางชองคลอด ซงพบไดในมะเรงเยอบ

ผวรงไขหรอเนองอกกลมทสรางฮอรโมน estrogen มากระตนเยอบโพรงมดลก หรอพบในกรณทมะเรงกระจายมายงมดลก

Mature cystic teratomaMature cystic teratoma

orororor

Dermoid cyst of the ovaryDermoid cyst of the ovary

Serous cystadenocarcinomacystadenocarcinoma of the ovary

Ectopic pregnancyEctopic pregnancy

ฝ ไ• การตงครรภนอกมดลก หมายถงการตงครรภทเกดจากการฝงตวของไข

ทถกผสมแลวนอกโพรงมดลก รอยละ 95 เกดขนททอนาไข นอกจากนน

อาจพบไดทรงไข ปากมดลก และในชองทอง

• สาเหตชวนใหเกด เชน ความผดปกตของทอนาไขทาใหเกดสภาพการณ• สาเหตชวนใหเกด เชน ความผดปกตของทอนาไขทาใหเกดสภาพการณ

ทขดขวางและหนวงเหนยวมใหไขทถกผสมแลวเดนทางเขาสโพรงมดลก

ไ ไ โ ได การอกเสบเรอรงของทอนาไข มอบตการณของโรคตดตอทาง

เพศสมพนธมากขน

Ectopic pregnancyEctopic pregnancy

ไ • อาการ ประกอบไปดวยอาการปวดทอง ขาดประจาเดอน และเลอดออกทางชองคลอด

• อาการแสดงอาจพบไดตงแตตรวจไมพบอะไร จนถงผปวยมาดวยภาวะ

ชอกจากการเสยเลอด ชอกจากการเสยเลอด

• ภาวะอนๆ ทตองวนจฉยแยกโรคจากการตงครรภนอกมดลกคอ1.โรคแทรกของการตงครรภในมดลก เชนการแทงบตร

2.โรคทางนรเวชทไมใชการตงครรภ เชน ปกมดลกอกเสบ มการแตกของไข หรอม

การบดหมนของปกมดลก

3. ภาวะอนๆ ทไมใชโรคทางนรเวช เชน กระเพาะลาไสอกเสบ ไสตงอกเสบ เปนตน ๆ

Ectopic pregnancyp p g y

Ectopic pregnancy

ความผดปกตของระบบสบพนธชายความผดปกตของระบบสบพนธชาย

• ตอมลกหมากโต (BPH)ตอมลกหมากโต (BPH)

• Paraffinoma: การฉดพาราฟนเพมขนาดอวยวะเพศ

• Male cancer

• Gynecomastia• Gynecomastia

• Torsion testis• Cystic lesion in paratesticular region

ตอมลกหมากโต Benign prostatic hyperplasia (BPH) 

ไ • ชายอาย 40 ปขนไปมโอกาสเปนมากขน

• ตอมลกหมาก จะเรมโตจากดานในดงนนกจะกดทอปสสาวะทาใหตอมลกหมาก จะเรมโตจากดานในดงนนกจะกดทอปสสาวะทาให

ปสสาวะลาบาก เมอปสสาวะลาบากทาใหปสสาวะออกไมหมดเหลอ

ปสสาวะบางสวนในกระเพาะปสสาวะ เกดการตดเชอทางเดนปสสาวะปสสาวะบางสวนในกระเพาะปสสาวะ เกดการตดเชอทางเดนปสสาวะ

• ตอมลกหมากโตเปนเพยงมเซลลเพมขนไมใชมะเรงตอมลกหมาก ผปวย

สวนมากแมจะมตอมลกหมากโตแตกไมมอาการ

BPHBPH

โอาการของตอมลกหมากโต

• ปสสาวะไมสดเหมอนคนทยงไมไดปสสาวะ

• ปสสาวะบอย

• ปสสาวะสะดดขณะปสสาวะ • ปสสาวะสะดดขณะปสสาวะ

• อนปสสาวะไมอย

• ปสสาวะไมพง

• ปสสาวะตองเบงเมอเรมปสสาวะ ปสสาวะตองเบงเมอเรมปสสาวะ

• ตองตนกลางคนเนองจากปวดปสสาวะ

BPHBPH

• การรกษาดวยยา

– Alfa blocker drug treatment เปนยาททาใหกลามเนอในตอมgลกหมากคลายตว ยานไมไดทาใหตอมลกหมากมขนาดลดลง ตวอยางเชน

doxazosin , prazosin p

• ขอบงชในการผาตดตอมลกหมากโต: ปสสาวะไมออก,ปสสาวะลนไปทไตทาใหไตเสอม มการตดเชอปสสาวะบอย มเลอดออกทางเดนไปทไตทาใหไตเสอม, มการตดเชอปสสาวะบอย, มเลอดออกทางเดนปสสาวะ, มนวทางเดนปสสาวะ

Benign prostatic hyperplasia/ BPH

Paraffinoma of penisParaffinoma of penis

b d l f• Foreign body granuloma of penis• การฉดสารแปลกปลอมเขาไปในอวยวะเพศชาย เชน พาราฟน นามน

มะกอก เปนตน

• ป • สวนมากผปวยจะมาดวยภาวะแทรกซอน เชน ตดเชอ ผวหนงบวมเนา

อวยวะเพศแขงตวไมได ใชรวมเพศไมได

• ทาการรกษาโดยการผาตดเลาะเอาผวหนงและเนอเยอใตผวหนงออก

ทงหมด แลวปลกถายผวหนงใหมทงหมด แลวปลกถายผวหนงใหม

Male cancerMale cancer

l• Penile carcinoma: มะเรงของ penis

• Testicular tumor: มะเรงอณฑะ

• Prostatic adenocarcinoma: มะเรงตอมลกหมาก

มะเรงองคชาต (Penile carcinoma)มะเรงองคชาต (Penile carcinoma)

ป • เปนมะเรงทเกดจากเนอเยอขององคชาต

• การตดเชอไวรส humanpapilloma อาจเพมความเสยงตอการp pเปนมะเรงองคชาต

• • มอาการแดง คน หรอเจบบรเวณองคชาต มเลอดออก มกอนทบรเวณ

องคชาต

• การวนจฉย คอ ตดชนเนอ

Squamous cell carcinoma of penis

มะเรงของอณฑะมะเรงของอณฑะ

• เปนมะเรงทเกดจากเนอเยอในอณฑะ แบงเปน ชนด Seminoma  และ Non seminoma

• Seminoma จะมการพยากรณโรคดกวา และตอบสนองตอรงสได

ดกวาดกวา

• Non seminoma  จะมการเจรญและแพรกระจายไดเรวกวา เชน

Embryonal carcinoma, Yolk sac tumor, ChoriocarcinomaChoriocarcinoma

มะเรงอณฑะมะเรงอณฑะ

ป ปจจยเสยง

• ลกอณฑะไมลงถงอณฑะ

อาการ

• คลาไดกอนลกอณฑะไมลงถงอณฑะ

(ทองแดง

cryptorchidism)

คลาไดกอน

• ปวดหนวง ๆ บรเวณหวหนาว

cryptorchidism)

• มประวตครอบครวเปนมะเรง

หรอขาหนบ

• มนาในถงอณฑะขนมาอยางอณฑะ

• เปนโรคกลมอาการ

ฉบพลน

• ป ใ เปนโรคกลมอาการ

Klinefelter xxy• ปวดในถงอณฑะ

Embryonal carcinomaSeminoma of the testis

Embryonal carcinoma

มะเรงตอมลกหมากมะเรงตอมลกหมาก

ใ ป• เกดในผชายสงอาย ทพบบอยคอมากกวา 60 ป

• สาเหตของมะเรงตอมลกหมากทแทจรงยง ไมมใครทราบ หลายคนเชอวา

ฮอรโมนเพศชายจะเปนตนเหตสาคญ

• ใ ไ โ • อาหารอาจ มสวนใหเกดมะเรงตอมลกหมากไดดวยโดยเฉพาะอาหารทม

ไขมนสง

• นอกจากนนสาเหตของมะเรง ตอมลกหมากยงเกยวของกบกรรมพนธ

• ผปวยสวนใหญมกจะมาพบแพทยในระยะลกลามซงทาใหการรกษาไม • ผปวยสวนใหญมกจะมาพบแพทยในระยะลกลามซงทาใหการรกษาไม

สามารถทาใหหายขาดได

การวนจฉยมะเรงตอมลกหมากการวนจฉยมะเรงตอมลกหมาก

ป ไป ไ ป • ผชายทม อาย 50 ปขนไป ถงแมจะไมมอาการผดปกตของ ทางเดน

ปสสาวะใดๆควรจะไปรบการตรวจหามะเรงตอมลกหมากจากแพทย

และหากมประวตญาต ใกลชดเปนมะเรงตอมลกหมาก ควรจะมารบ

การตรวจหามะเรงตอมลกหมากทกป ตงแตอาย 40 ขนไป

• การตรวจทางทวารหนก และ การเจาะเลอดเพอหาสารบงชมะเรง

คอ พ เอส เอ ( Prostatic specific antigen / PSA)( p g / )

Location of BPH and CA prostateLocation of BPH and CA prostate

BPH

CA

GynecomastiaGynecomastia

ภาวะนมโตในเพศชายอาจเกดจาก

‐ รางกายผลตฮอรโมนเทสโทสเตอโรนไดนอย หรอเทสโทสเตอโรน

ออกฤทธไดนอย ไดแก Klinefelter syndrome

‐ รางกายผลตฮอรโมนเอสโตรเจนมากกวาปกต หรอเอสโตรเจนออกฤทธมากกวาปกต ไดแกเนองอกของอณฑะ เอสโตรเจนไดมากขน ในฤ

โรคตบเรอรง

‐ การใชยาบางชนด ยาพวกเอสโตรเจน Digitalis ACE inhibitors การใชยาบางชนด ยาพวกเอสโตรเจน Digitalis, ACE inhibitors

Gynecomastia (ภาวะเตานมโตในเพศชาย)Gynecomastia (ภาวะเตานมโตในเพศชาย)

ขวอณฑะบด Tortion testisขวอณฑะบด Tortion testis

ใ • มกพบในชวงวยรน

• มอาการปวดอณฑะฉบพลนทนททนใด อฑะบวม อาจมคลนไสอาเจยน

รวมดวย

• ป • ตรวจรางกาย ผปวยจะเจบอณฑะมาก ลกษณะอณฑะบวม อยผด

ตาแหนง อยในแนวขวางของถงอณฑะ อาจมสคลา

• การวนจฉย ทาอลตราซาวนด

• การรกษา รบผาตดคลายขวทบด และเยบปองกนการบด บางรายอาจ• การรกษา รบผาตดคลายขวทบด และเยบปองกนการบด บางรายอาจ

ตองเยบอณฑะอกขางเพอปองกนการบด

Cystic lesion in paratesticular regionCystic lesion in paratesticular region

• Hydrocele of tunica vaginalis

• Varicocele of spermatic cord veins

• Spermatocele of epididymis

Hydrocele of tunica vaginalisHydrocele of tunica vaginalis

Hydrocele

T ill i ti Transillumination test

Varicocele of spermatic cord veinsVaricocele of spermatic cord veins

Local accumulation of blood within dilated vein in

dspermatic cord

Spermatocele of epididymisSpermatocele of epididymis

Local Local accumulation of semen in dilated semen in dilated duct in head of epididymisepididymis