Kichwa nivel 1

17
KALLARIY KICHWA SHIMI YACHAY 1. KALLARIY YUYAYTA KUNI. (Hago mi presentación) Alli tutamanta mashi………………………………………………… Ñukapa shutimi kan………………………………………………… Ñukaka…………………………………………..llamkani Ñukaka………………………………… llamkani 2. NAPAYTA RURANCHIK. (Realizamos el saludo) Alli tutamanta…………………………………………… Alli chishi…………………………………………………… Alli tuta………..…………………………………………… Alli puncha ……..………………………………………… Yupaychani………………………………………………..

Transcript of Kichwa nivel 1

Page 1: Kichwa nivel 1

KALLARIY KICHWA SHIMI YACHAY

1. KALLARIY YUYAYTA KUNI.

(Hago mi presentación)

Alli tutamanta mashi…………………………………………………

Ñukapa shutimi kan…………………………………………………

Ñukaka…………………………………………..llamkani

Ñukaka………………………………… llamkani

2. NAPAYTA RURANCHIK.

(Realizamos el saludo)

Alli tutamanta……………………………………………

Alli chishi……………………………………………………

Alli tuta………..……………………………………………

Alli puncha ……..…………………………………………

Yupaychani………………………………………………..

Page 2: Kichwa nivel 1

3. NAPAY, RIMANAKUYTAPASH RURANCHIK.

(Desarrollamos el saludo y la conversación)

YACHACHIK YACHAKUK

YACHACHIK Alli tutamanta……………..

YACHAKUK Alli tutamanta………………

YACHACHIK Imanalla kanki

YACHAKUK Allillami kani, kikinka

YACHACHIK Ñukapash allillami kani.

YACHAKUK Maymanta shamunki.

YACHACHIK Ñukapa wasimanta shamuni.

YACHAKUK Imapak shamunki.

YACHACHIK Kikinta yanapankapak shamuni.

YACHAKUK Yupaychani yachachik.

YACHACHIK Ñukapash kanta yupaychani.

YACHACHIK, AYLLU MAMAKUPASH

(Madre de familia y maestra)

MAMAKU : Alli tutamanta yachachik.

YACHACHIK: Alli tutamanta mamaku

Page 3: Kichwa nivel 1

MAMAKU : Imanalla kanki

YACHACHIK: Allillami kani kikinka.

MAMAKU : Ñukapash allillami, kani.

YACHACHIK: Ima tukunki

MAMAKU : Ñukapa wawata rikunaman shamuni

YACHACHIK: Yupaychani mamaku.

MAMAKU: Ñukapash yupaychani.

4. KICHWA LLIKATA YACHANI.

(Aprendo el Alfabeto kichwa).

KICHWA LLIKAKA KASHNAMI KAN:

A, CH, H, I, K, L, LL, M, N, Ñ, P, R, S, SH, T, U, W, Y,

Kashanami rakirin:

UYAYWAKUNA: A, I, U.

(vocales)

Page 4: Kichwa nivel 1

UYANTINKUNA: CH, H, K, L, LL, M, N, Ñ, P, R, S, SH, T, W, Y.

(Consonantes).

5. KAY SHIMIKUNA KILLKANATA YACHANI.

(Aprendo a escribir estas palabras)

ÑAWPA KILLKA KUNAN KILLKANA

Aicha aycha

Sauna sawna

Tamia tamya

Wauki wawki

Taita tayta

Kausai kawsay

Tauri tawri

Tauka tawka

chaupi chawpi

ñaupa ñawpa

apiu apyu

maitu maytu

mauka mawka

paipa paypa

kaina kayna

Page 5: Kichwa nivel 1

ishkai ishkay

yuyai yuyay

muskui muskuy

yachai yachay

kausaipura kawsaypura (intercultural)

6. SHUTIKUNATA YACHANI.

(Aprendo los sustantivos).

6.1. KIKIN SHUTI

( Sustantivo propio)

Kay shutikunata riksini:

Chimborazo María

Colta Chambo

Cotopaxi Carlos

Sisa Toa.

Inti Nina

Shuyana Tupak

Puruhá Tzalarón

SHINAMI RIMANA:

Page 6: Kichwa nivel 1

Chimborazo marka

Colta kiti

Cotopaxi marka

Sisa warmi

Inti kuytsa

Shuyana wawa

Puruhá kawsaymarka (Nacionalidad Puruhá)

Toa wamra

Nina warmi

Tupak runa

Tzalarón ayllullakta

Tzimbuto Quinkahuan ayllullakta

(Los nombres propios y lugares históricos se escriben respetando su origen).

6.2. YANKA SHUTI.

(Sustantivo común).

KAY SHUTIKUNATA RIKSINI.

yaku yura allpa

wakra rumi wiwika

sacha urpi atallpa

Page 7: Kichwa nivel 1

chantasu apyu kuchi

yura sisa muru

misi hampatu chuchi

kuy muyu ukucha

urku wallinku allku

llakta ayllullakta kiti

kamu sara tanta

uma chaki maki

ñawi kunka shimi

wiksa rinrin ruka

llachu kaspi marka

muchiku wara ruwana

kulta kipi kuru

warmi kari yaya

mama hatun yaya hatun mama

shunku kuytsa wamra

manka anaku talpa

ushuta sinka rikra

sampi ukku chupa

sapi panka samaytu

chaka kasha larka

antawa runa wasi

Page 8: Kichwa nivel 1

7. RIMANAKUYTA RURANCHIK

(Desarrollamos la conversación)

YACHASHKA SHUTIKUNAWAN RIMANCHIK.

INTI TUPAK

TUPAK: Inti warmi, mayman rinki.

INTI : Colta kitiman rini.

TUPAK: Imaman.

INTI: Kuchita rantinaman.

TUPAK: Tantata apamunki.

INTI: aparishkami shamusha.

8. SHUTILLIKUNATA YACHANI.

(Aprendo los adjetivos)

8.1. IMASHINA SHUTILLIKUNA

(Adjetivos calificativos)

Page 9: Kichwa nivel 1

hatun wira uchilla

sinchi irki chuya

kunuk mishki chiri

puka yana yurak

ruku paya mawka

sanpa hutu millay

suni amsa uki

killu maywa alli

sumak chakishka mushuk

achik llanpu yurak

chusu pusu killu

IMASHINA SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.

(Realizo frases cortas con adjetivos calificativos)

……………………kuchi …………………….misi

……………………chupa …………………….wasi

……………………tuta …………………….runa

……………………yura …………………….manka

……………………sisa …………………….wawa

……………………kaspi …………………….puncha

……………………sara …………………….tuta

……………………wara …………………….rumi

Page 10: Kichwa nivel 1

……………………chantasu …………………….talpa

……………………anaku …………………….wiwika.

8.2. KIKINYACHIK SHUTILLIKUNA

(Adjetivos posesivos)

Ñukapa Mio (mi)

Kanpa tuyo (tu)

Kikinpa suyo (su)

Ñukanchipa Nuestro/a

Kankunapa vuestro/a

Kikinkunapa sus( de ustedes)

Paykunapa sus (de ellos/as)

KIKINYACHIK SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.

(Realizo frases cortas con adjetivos posesivos)

………………………….wasi ………………………..mama

………………………….allku …………………..hatun yaya

………………………….allpa ………………………..samaytu

………………………….wakra ………………………..wallinku

………………………….ushuta ………………………..ayllu

Page 11: Kichwa nivel 1

8.3. RIKUCHIK SHITILLIKUNA.

(Adjetivos demostrativos)

Kay este, esta

Chay Ese, esa, aquel, aquella

RIKUCHIK SHUTILLIWAN YUAYAYKIKUNATA RURANI.

(Realizo frases cortas con adjetivos demostrativos)

…………warmi ……………atallpa

…………runa ……………mashi

…………wanra …………..yura

…………raymi ……………kuytsa

……….. urku …………..yachachik .

8.4. YUPAY SHUTILLIKUNA:

(adjetivos numerales)

8.4.1. YUPAYKUNA.

shuk chunka patsak

ishkay ishkay chunka ishkay patsak

kimsa kimsa chunka kimsa patsak

chusku chusku chunka chusku patsak

Page 12: Kichwa nivel 1

pichka pichka chunka pichka patsak

sukta sukta chunka sukta patsak

kanchis kanchis chunka kanchis patsak

pusak pusak chunka pusak patsak

iskun iskun chunka iskun patsak

YUPAY SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.

(Hago frases cortas con adjetivos demostrativos)

………………chunka wiwika.

………………chunka shuk yachakuk.

……………………..misi

Pusak………………………wakra.

……………………..kuchi.

……………………..atallpa.

Ishkay……………………..wamra.

Iskay patsak……………………..yachachik.

9. IMACHIUKKUNATA YACHANI.

(Aprendo los verbos)

Kaykunami kan:

llamkana yachachina

Page 13: Kichwa nivel 1

ruruna killkakatina

rimana llullana

charina hampina

killkana yanuna

sirana tarpuna

rikuna pakina

kayana chayana

awana munana

purina kuchuna

akllana wakana

puchkana michina

tikrana chapuna

apamuna shamuna

katuna rantina

mikuna lluchuna

charina kuyana

kaspana wañuchina

9.1. HUNINATA YACHANA

( Aprendo a conjugar)

KUYANA IMACHIKTA HUNISHA

Page 14: Kichwa nivel 1

RUNA SHUTI RANTIKUNA(Pronombres personales)

KUNANPACHA(presente)

YALLISHKA PACHA(pasado)

SHAMUKPACHA(futuro)

Ñuka Kuyani Kuyarkani KuyashaKan-kikin kuyanki kuyarkanki KuyankiPay kuyan Kuyarka KuyankaÑukanchik kuyanchik kuyarkanchik KuyashunKankuna-kikinkuna

kuyankichik kuyarkankichik Kuyankichik

paykuna kuyankuna kuyarkakuna Kuyankakuna

IMACHIKWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.

(Hago frases cortas con verbos).

Pusu kuchita ………………………………

Yana wakrata …………………………….

Hatun yurata ………………………………

Uchilla wallinkuta………………………..

Irki misita …………………………………….

Yurak wakrata ………………………………

Ishkay apyuta ……………………………….

Kimsa chunka wakrata …………..……

Kay wawata ……………………………………

Chay warmita..…………………………………

Page 15: Kichwa nivel 1

Patsak atallpata ….………………………………

Chunka shuk kuchita………………………………….………………

Sumak chakrapi..……………………………………….………………

Ñukapa allpapi………………………………………….………………

Killu sarata… …………………………………

Kikinpa ushushita.……………………………

Sumak wasita….…………………………………

Mishki tantata…………………………………..

Chuya yakuta……………………………………

10. YACHASHKA SHIMIKUNAWAN RIMACHIK.

(Con las palabras conocidas, desarrollamos la conversación).

WARMI KUSA

KUSA: Warmiku, Riobamba llaktaman haku.

WARMI: Imapak

KUSA: Mishki, tanta, kachi, wira, sarata rantinaman.

WARMI: allimi kan

KUSA: achka kullkitami apana kanchik.

WARMI: Imapishi tikrashun.

Page 16: Kichwa nivel 1

KUSA: José mashipa antawapimi tikrashun.

KARI YACHACHIK WARMI YACHACHIK

WARMI YACHACHIK: Yaya Luis mayman rikunki

KARI YACHACHIK: Colta Monjas ayllullaktapi yachachinaman rikuni.

WARMI YACHACHIK: Allimi kan

KARI YACHACHIK: kikinka

WARMI YACHACHIK : Ñukapash Lote 4 ayllullaktapi yachachachinaman rikuni

KARI YACHACHIK: Allimi kan utka tikranki.

Mashi Raul Yungan

YACHACHIK.

Page 17: Kichwa nivel 1