Kichwa nivel 1
-
Upload
gisse-yungan -
Category
Documents
-
view
718 -
download
0
Transcript of Kichwa nivel 1
KALLARIY KICHWA SHIMI YACHAY
1. KALLARIY YUYAYTA KUNI.
(Hago mi presentación)
Alli tutamanta mashi…………………………………………………
Ñukapa shutimi kan…………………………………………………
Ñukaka…………………………………………..llamkani
Ñukaka………………………………… llamkani
2. NAPAYTA RURANCHIK.
(Realizamos el saludo)
Alli tutamanta……………………………………………
Alli chishi……………………………………………………
Alli tuta………..……………………………………………
Alli puncha ……..…………………………………………
Yupaychani………………………………………………..
3. NAPAY, RIMANAKUYTAPASH RURANCHIK.
(Desarrollamos el saludo y la conversación)
YACHACHIK YACHAKUK
YACHACHIK Alli tutamanta……………..
YACHAKUK Alli tutamanta………………
YACHACHIK Imanalla kanki
YACHAKUK Allillami kani, kikinka
YACHACHIK Ñukapash allillami kani.
YACHAKUK Maymanta shamunki.
YACHACHIK Ñukapa wasimanta shamuni.
YACHAKUK Imapak shamunki.
YACHACHIK Kikinta yanapankapak shamuni.
YACHAKUK Yupaychani yachachik.
YACHACHIK Ñukapash kanta yupaychani.
YACHACHIK, AYLLU MAMAKUPASH
(Madre de familia y maestra)
MAMAKU : Alli tutamanta yachachik.
YACHACHIK: Alli tutamanta mamaku
MAMAKU : Imanalla kanki
YACHACHIK: Allillami kani kikinka.
MAMAKU : Ñukapash allillami, kani.
YACHACHIK: Ima tukunki
MAMAKU : Ñukapa wawata rikunaman shamuni
YACHACHIK: Yupaychani mamaku.
MAMAKU: Ñukapash yupaychani.
4. KICHWA LLIKATA YACHANI.
(Aprendo el Alfabeto kichwa).
KICHWA LLIKAKA KASHNAMI KAN:
A, CH, H, I, K, L, LL, M, N, Ñ, P, R, S, SH, T, U, W, Y,
Kashanami rakirin:
UYAYWAKUNA: A, I, U.
(vocales)
UYANTINKUNA: CH, H, K, L, LL, M, N, Ñ, P, R, S, SH, T, W, Y.
(Consonantes).
5. KAY SHIMIKUNA KILLKANATA YACHANI.
(Aprendo a escribir estas palabras)
ÑAWPA KILLKA KUNAN KILLKANA
Aicha aycha
Sauna sawna
Tamia tamya
Wauki wawki
Taita tayta
Kausai kawsay
Tauri tawri
Tauka tawka
chaupi chawpi
ñaupa ñawpa
apiu apyu
maitu maytu
mauka mawka
paipa paypa
kaina kayna
ishkai ishkay
yuyai yuyay
muskui muskuy
yachai yachay
kausaipura kawsaypura (intercultural)
6. SHUTIKUNATA YACHANI.
(Aprendo los sustantivos).
6.1. KIKIN SHUTI
( Sustantivo propio)
Kay shutikunata riksini:
Chimborazo María
Colta Chambo
Cotopaxi Carlos
Sisa Toa.
Inti Nina
Shuyana Tupak
Puruhá Tzalarón
SHINAMI RIMANA:
Chimborazo marka
Colta kiti
Cotopaxi marka
Sisa warmi
Inti kuytsa
Shuyana wawa
Puruhá kawsaymarka (Nacionalidad Puruhá)
Toa wamra
Nina warmi
Tupak runa
Tzalarón ayllullakta
Tzimbuto Quinkahuan ayllullakta
(Los nombres propios y lugares históricos se escriben respetando su origen).
6.2. YANKA SHUTI.
(Sustantivo común).
KAY SHUTIKUNATA RIKSINI.
yaku yura allpa
wakra rumi wiwika
sacha urpi atallpa
chantasu apyu kuchi
yura sisa muru
misi hampatu chuchi
kuy muyu ukucha
urku wallinku allku
llakta ayllullakta kiti
kamu sara tanta
uma chaki maki
ñawi kunka shimi
wiksa rinrin ruka
llachu kaspi marka
muchiku wara ruwana
kulta kipi kuru
warmi kari yaya
mama hatun yaya hatun mama
shunku kuytsa wamra
manka anaku talpa
ushuta sinka rikra
sampi ukku chupa
sapi panka samaytu
chaka kasha larka
antawa runa wasi
7. RIMANAKUYTA RURANCHIK
(Desarrollamos la conversación)
YACHASHKA SHUTIKUNAWAN RIMANCHIK.
INTI TUPAK
TUPAK: Inti warmi, mayman rinki.
INTI : Colta kitiman rini.
TUPAK: Imaman.
INTI: Kuchita rantinaman.
TUPAK: Tantata apamunki.
INTI: aparishkami shamusha.
8. SHUTILLIKUNATA YACHANI.
(Aprendo los adjetivos)
8.1. IMASHINA SHUTILLIKUNA
(Adjetivos calificativos)
hatun wira uchilla
sinchi irki chuya
kunuk mishki chiri
puka yana yurak
ruku paya mawka
sanpa hutu millay
suni amsa uki
killu maywa alli
sumak chakishka mushuk
achik llanpu yurak
chusu pusu killu
IMASHINA SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.
(Realizo frases cortas con adjetivos calificativos)
……………………kuchi …………………….misi
……………………chupa …………………….wasi
……………………tuta …………………….runa
……………………yura …………………….manka
……………………sisa …………………….wawa
……………………kaspi …………………….puncha
……………………sara …………………….tuta
……………………wara …………………….rumi
……………………chantasu …………………….talpa
……………………anaku …………………….wiwika.
8.2. KIKINYACHIK SHUTILLIKUNA
(Adjetivos posesivos)
Ñukapa Mio (mi)
Kanpa tuyo (tu)
Kikinpa suyo (su)
Ñukanchipa Nuestro/a
Kankunapa vuestro/a
Kikinkunapa sus( de ustedes)
Paykunapa sus (de ellos/as)
KIKINYACHIK SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.
(Realizo frases cortas con adjetivos posesivos)
………………………….wasi ………………………..mama
………………………….allku …………………..hatun yaya
………………………….allpa ………………………..samaytu
………………………….wakra ………………………..wallinku
………………………….ushuta ………………………..ayllu
8.3. RIKUCHIK SHITILLIKUNA.
(Adjetivos demostrativos)
Kay este, esta
Chay Ese, esa, aquel, aquella
RIKUCHIK SHUTILLIWAN YUAYAYKIKUNATA RURANI.
(Realizo frases cortas con adjetivos demostrativos)
…………warmi ……………atallpa
…………runa ……………mashi
…………wanra …………..yura
…………raymi ……………kuytsa
……….. urku …………..yachachik .
8.4. YUPAY SHUTILLIKUNA:
(adjetivos numerales)
8.4.1. YUPAYKUNA.
shuk chunka patsak
ishkay ishkay chunka ishkay patsak
kimsa kimsa chunka kimsa patsak
chusku chusku chunka chusku patsak
pichka pichka chunka pichka patsak
sukta sukta chunka sukta patsak
kanchis kanchis chunka kanchis patsak
pusak pusak chunka pusak patsak
iskun iskun chunka iskun patsak
YUPAY SHUTILLIWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.
(Hago frases cortas con adjetivos demostrativos)
………………chunka wiwika.
………………chunka shuk yachakuk.
……………………..misi
Pusak………………………wakra.
……………………..kuchi.
……………………..atallpa.
Ishkay……………………..wamra.
Iskay patsak……………………..yachachik.
9. IMACHIUKKUNATA YACHANI.
(Aprendo los verbos)
Kaykunami kan:
llamkana yachachina
ruruna killkakatina
rimana llullana
charina hampina
killkana yanuna
sirana tarpuna
rikuna pakina
kayana chayana
awana munana
purina kuchuna
akllana wakana
puchkana michina
tikrana chapuna
apamuna shamuna
katuna rantina
mikuna lluchuna
charina kuyana
kaspana wañuchina
9.1. HUNINATA YACHANA
( Aprendo a conjugar)
KUYANA IMACHIKTA HUNISHA
RUNA SHUTI RANTIKUNA(Pronombres personales)
KUNANPACHA(presente)
YALLISHKA PACHA(pasado)
SHAMUKPACHA(futuro)
Ñuka Kuyani Kuyarkani KuyashaKan-kikin kuyanki kuyarkanki KuyankiPay kuyan Kuyarka KuyankaÑukanchik kuyanchik kuyarkanchik KuyashunKankuna-kikinkuna
kuyankichik kuyarkankichik Kuyankichik
paykuna kuyankuna kuyarkakuna Kuyankakuna
IMACHIKWAN YUYAYKIKUNATA RURANI.
(Hago frases cortas con verbos).
Pusu kuchita ………………………………
Yana wakrata …………………………….
Hatun yurata ………………………………
Uchilla wallinkuta………………………..
Irki misita …………………………………….
Yurak wakrata ………………………………
Ishkay apyuta ……………………………….
Kimsa chunka wakrata …………..……
Kay wawata ……………………………………
Chay warmita..…………………………………
Patsak atallpata ….………………………………
Chunka shuk kuchita………………………………….………………
Sumak chakrapi..……………………………………….………………
Ñukapa allpapi………………………………………….………………
Killu sarata… …………………………………
Kikinpa ushushita.……………………………
Sumak wasita….…………………………………
Mishki tantata…………………………………..
Chuya yakuta……………………………………
10. YACHASHKA SHIMIKUNAWAN RIMACHIK.
(Con las palabras conocidas, desarrollamos la conversación).
WARMI KUSA
KUSA: Warmiku, Riobamba llaktaman haku.
WARMI: Imapak
KUSA: Mishki, tanta, kachi, wira, sarata rantinaman.
WARMI: allimi kan
KUSA: achka kullkitami apana kanchik.
WARMI: Imapishi tikrashun.
KUSA: José mashipa antawapimi tikrashun.
KARI YACHACHIK WARMI YACHACHIK
WARMI YACHACHIK: Yaya Luis mayman rikunki
KARI YACHACHIK: Colta Monjas ayllullaktapi yachachinaman rikuni.
WARMI YACHACHIK: Allimi kan
KARI YACHACHIK: kikinka
WARMI YACHACHIK : Ñukapash Lote 4 ayllullaktapi yachachachinaman rikuni
KARI YACHACHIK: Allimi kan utka tikranki.
Mashi Raul Yungan
YACHACHIK.