1

بصنمِ:ؤمنم

بصنمِ:ؤمنم 2

رضوری::لیصفت

بصنمِ:ؤمنم : وظع

رضحِت:ادقس:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:ہیلعہللتمح:اۃنسل:یحم:خیااشمل:خیش : واظع:

ءویؾ:ہبنش1995؍دربمس:2ھمطا قب:1416؍ربج::8: وظع:::اترخیِ

اخاقنہ:ادمادہی:اھتہن:وھبؿ : اقمؾ

اصبح:داتم:رباکمہت:دمحم:ااضفؽ:ارلنٰمحرضحت:ومالان:خیش:ادحلثی: : رمبت::::

رکایچ،2البک::،:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف،:نشلگ:اابقؽ،رشن:و:ااشتعہبعش: : زریِ:اامتہؾ::::

92.316.7771051+،:92.21.34972080+راہطب::11182وپٹس:سکب::

khanqah.ashrafia@gmail.comای:لیم:

،رکایچ،:اپاتسکؿ2بتک:اخہن:رہظمی،نشلگ:اابقؽ،:::البک:ربمن : انرش

اقرنیئ:ونیبحم:ےس:زگارش

اۃنسلیحم خیااشملخیشےس:اشعی:وہےن:وایل:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:رکایچ:اجیت:ےہ:ہک:اس:ابت:یک:یتح:اولعس:وکشش:یک

ابطتع:ایعمری:وہ۔رپوػ:رڈیگن:اور:یک:اور:وماظع:اتکوبں:یک:اؾ:رضحِت:ادقس:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:ہیلعہللتمح

اشتع:ںیم:فلتخم:املعء:اور:امرہنی:نف:ۂبعشرشن:و:اادمحلہلل!::اس:اکؾ:یک:رگناین:ےک:ےیل:اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف:ےک:

دینی:ذجےب:اور:نگل:ےک:اسھت:اینپ:دخامت:رسااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ۔:اس:ےک:ابووجد:وکیئ:یطلغ:رظن:ٓاےئ:وت:ازراہ:رکؾ:

علطم:رفامںیئ:اتہک:ٓادنیہ:ااشتع:ںیم:درتس:وہ:رک:ٓاپ:ےک:ےیل:دصۂق:اجرہی:وہےکس۔:

دمحم:اامسلیع:میکح:)ومالان(

ہیلعہللتمحریبنہ:و:ہفیلخ:ُمج ز:تعیب:رضحت:واال:

انمظ:ۂبعش:رشن:و:ااشتع،اخاقنہ:ادمادہی:ارشہیف

3

بصنمِ:ؤمنم

ونعاانت

4 ............................................................................... رمبت رعضِ

5 ............................................... ؟ایگ ایک ںویک اطخب ابومعلؾ ےس یہ رمدوں

6 ............................................ اجاتےہ اچہپان ےس توصخایص یزاایتم وک امجتع

6 .................................................................... تقیقح یک ۃٰولص ااقِتم

8 .............................................................. ںیہ وفادئ ےک یہ امنز ونسمؿ

9 ......................................................... یمک ںیم واامتہؾ رکف یک امنز ونسمؿ

11 .................................................. رفس اک ہنیدم ےس اشؾ ںیم بلط یک نید

11 ....................................................... رکاںیئ یھب وک نیقلعتم اامتہؾ اک ننس

12 .................................................. اجےئایک اامتہؾ اک اذاؿ وماقف ےک تّنس

12 ................................................................ ےہ ولطمب یھب وہان اک امؽ

13 ....................................................... رےہ ںیم دؽ نید اور ںیم اہھت داین

14 ................................................... ےہ وہیتکس عمج اامرت اسھت ےک تیوال

وک دوونں بیورغ دار امؽِ 14 ..........................................اتکسےہ لم ایہٰل رقب

15 ........................................................ تحیصن اقِلب اسدیگ یک اتم انیمِ

16 ........................................................... مکح رشیع اک ہیدہ ےیل ےک احمک

س ممتہمّ 17 .........................................................مکح اک ہیدہ ےیل ےک ودمر

18 ........................................................... ربتک یک التوت یک واہعق ۂوسر

18 ............................................................... اکرمثہ ےسااطتع دیل وخش

21 ........................................................ ےہ ہضیرف اک اتم رکنمات االصِح

21 ............................................................... واہعق ٓاومز تحیصن اک االصح

22 ............................................................... ارثات رضم ےک اُوصیل ےب

23 ............................................................... وصاب ریغ وگم نکیل وگ رنؾ

24 ............................................................. رکے ولعمؾ دتریب یک االصح

25 ................................................... ہخسن ےکےیل اتم رامیب اک االتم میکح

27 ................................................................................ الکؾ الخۂص

بصنمِ:ؤمنم 4

رعِض:رمبت

َُسلًِّمام َُصلًِّیا ّوَ

م ابَْعُد ،َحاِمًدا ّوَ اَّمَ

اِتم:ہملسم:یک:لقن:ورحتک:اور:اس:ےک:اامعؽ:وااعفؽ:اےنپ:ارثات:ےک:احلظ:ےس:ڑبے:

:اےنپ:اقمؾ:وبصنم:ےک:شیپ:رظنامہ:ودور ارفنادی:واامتجیع:وصخایصت:ےک::رس:ںیہ:ہک:ارگ:وہ

اسھت:ذہم:دارویں:ےک:ےیل:اکؾ:رکیت:رےہ:وت:داین:ںیم:انم:واامؿ:،نیچ:ووکسؿ:وہاگ:۔:اجبےئ:اس:

ےک:تلفغ:وولہپیہت:اایتخر:رکے:وت:اس:ےک:ےجیتن:ںیم:رصػ:ویہ:ذتل:واناکیم:ےس:دواچر:ہن:وہیگ:

ِر:اخص:فلتخم:ونعاانت:ےس:اس:ےک:ہکلب:داین:ںیم:یھب:اسفدودباینم:ےلیھپ:یگ:۔:رقٓاِؿ:میکح:ےن:وطب

اقمؾ:ورمہبت،ارفنادی:واامتجیع:وصخایصت:وذہم:دارویں:وک:اس:رطح:رونش:ایک:سج:ےس:واحض:

وہاتےہ:ہک:ٓاج:یک:تبیصم:زدہ:داین:ےک:ےیل:اسملئ:والکشمت:اک:لح:ایس:یک:ااجنؾ:دیہ:ںیم:ےہ:۔

ولطعت:ےہ:اس:وک::اس:ےیل:املسمونں:ںیم:ومعیم::وطر:رپ:وج:اینبدی:دصقم:ےس:دوری:ومجد

اس:ےکےیلزعؾ:ووحہلص:دیپارکانوتق:یک:امہ:اؿ:ںیم:اس:اکذجہب:وداہیع:اوردور:ایک:اجےئاور

:رضحت:ومالان:اشہ:اربار:اقحل:اصبح:داتم:

ۃ

ُّنسل:ایس:ےک:شیپ:رظن:یحم:ا رضورت:ےہ،انچں:ہچ:

::ربج:8رباکمہت:ےن: : : : : : ادہی:اھتہن:وھبؿ:ء:ویؾ:ہبنش:اخاقنہ:ادم1995دربمس:2ھ:اطمقب:1416ارملبج:

ےک:وظع:ںیم:املسمؿ:رمدووخانیت:وک:اؿ:یک:ارفنادی:واامتجیع:زدنیگ:ےک:اامیین:اقتوضں:یک:رطػ:

ڑبی:دوسلزی:ےک:اسھت:وتہج:دالیئ:ےہ:۔:اس:ےک:ےیل:الہحئ:لمع:یک:یھب:اشندنیہ:یک:ےہ:۔سلجم:

ےس:شیپ:ےک:انؾ:ےس:ٓاں:دخموؾ:داتم:رباکمہت:یک:رظن:اثین:وااجزت:‘‘ بصنمِ:ؤمنم’’ اس:وک

۔ٓانیم،افش:انب:رک:رشِػ:وبقتیل:ےس:ونازے:رکریہ:ےہ۔اہلل:اعتٰیل:اس:وک:ااسنتین:ےک:ےیل:ۂخسن

واالسلؾ

دمحمااضفؽ:ارلنٰمح

اخدؾ:دمرہس:ارشػ:ادملارس:رہدویئ

ؽ:12ّ ھ1418 رعیب:االو

5

بصنمِ:ؤمنم

بصنمِ:ؤمنم

ْوِِلِ آلَْکِریِْم ُْ َعّلی َرس َونَُصّّلِ

َٗمُده ابَْعُد ، ََنْ اَّمَ

ِن فَاَُعْوُذ بِاہلِل ِمَن الّشَ ِج ْیطی ْیِ اّلَ

ِح بِْسِم ِن اّلَ ْحمی ْیِ اہلِل اّلَ

ِمنُۡو َو ۡؤُمِۡمنی َن َو ال

ۡؤُمُۡ ٓاۡولَِی اَ ُت بَۡعُضُہۡ ال

یَ ٍ بَۡعضٍٍٍ :ۡۡو ا ۡو ُُمُ ُ

َۡمۡع

ِۡف َن بِال

ۡن ۡنَہ َویَ ُمۡ َکِر َو ۡوَن َعِن ال

ُۡو ِقۡی ی

ُلی م ُ َو ۃَ َن الّصَ

تُۡو یُۡ َۃ َو واّلَکی َن ؤ

اہلَل َن ُعۡو ِطۡی ی

ۡو ُ َوَرس

ٗ اُ ٍ َِل

ِئَک َسَیۡ ول ُُہ

ُ ّنَ اہلَل ِا ٍ اہللُ َحم

1 َحِکۡیٌ ٌی َعِییۡ؎

اور:املسمؿ:رمد:اور:املسمؿ:وعرںیت:ٓاسپ:ںیم:اکی:دورسے:ےک):دینی:(رقیف:ںیہ:،کین:ابوتں:

ںیہ::اور:زۃٰوۃ:دےتی:رامنز:یک:اپدنبی:رےتھکیک:میلعت:دےتی:ںیہ:اور:رُبی:ابوتں:ےس:عنم:رکےت:ںیہ:او

ںیہ:اور:اہلل:اور:اس:ےک:روسؽ:اک:انہک:امےتن:ںیہ،:اؿ:ولوگں:رپ:رضو:راہلل:اعتٰیل:رتمح:رکے:اگ،:

البہبش:اہلل:اعتٰیل:اقدِر:)قلطم:(ےہ:تمکح:واال:ےہ:۔

اور::اس:وتق:اکی:ٓاِتی:رکہمی:یک:التوت:یک:یئگ:ےہ،:اس:ںیم:اہلل:ابترک:واعتٰیل:ےن:ومنم

ومانمت:دوونں:وک:ذرک:رفامای:ےہ۔

رمدوں:یہ:ےس:ابومعلؾ:اطخب:ویکں:ایک:ایگ؟

،::نم:اور:وم ہن:دوونں:یہ:ےک:ےیل:ںیہاپک:ںیم:وج:اعؾ:ااکحؾ:ںیہ:وہ:وم:ویں:وت:رقٓاِؿ

وکایک:بج:ااکحامت:دوونں:یہ:ےکےیل:ںیہ:وت:اظبرہ:اس:اک:اقتاضہی:اھت:ہک:اطخب:یھب:دوونں:یہ:

ت:یھب:اشلم:ںیہ:،:اس:ا:ںیم:وتسر:ےہسجابومعلؾ:رمدوں:یہ:ےس:اطخب:ایک:ایگ،:احالں:ہک:اجات

رھپ:یھب:وتسرات:وک:اس:اک:ایخؽ:زگران:اکی::،ںیہ:ےک:اطخب:ںیم:ارگہچ:اصمحل:وںیتمکح:رطح

71:التوبۃ ؎:1

بصنمِ:ؤمنم 6

ومانمت::،اپک:ںیم:زایدہ:رت:ومنینم:وک:اطخب:وہات:ےہ رطفی:ابت:ےہ:ہک:ایک:وہج:ےہ:ہک:رقٓاِؿ

:رعض:ایک::ہچ:اکی:دہعف:وتسرات:ےن:یبن:رکمی:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےس:اک:ذرک:ںیہن:ٓاات:،:انچں

ْوَن ُکَر

ْذُِن َوالنَِّساَ: ََل ی

یُقْرا

ْْوَن ِِف ال

ُکَر

ْذُُْل اّلَِجاَل ی َ

ْ2 َماِِلْ اَْس

؎

۔رمدوں:یہ:اک:ذترکہ:انسیئ:داتی:ےہ:اور:اعؾ:وطر:ےس:وعروتں:اک:ذرک:ںیہن:ےہ ںیمک:ںیمہ:وترقٓاِؿ:اپ:

:اکی:ڑبی:ٓاتی:وسراس:رپ:لقتسم ازحاب:ںیم:ارتی:۔ابت:ہی:ےہ:ہک:اؿ:ےک:ےیل:رپدے:اک:مکح::ہ

ےہ:،:اؿ:ےک:اعمالمت:رپدہ:وپیش:رپ:ینبم:ںیہ،:رھپ:ہی:ہک:اؿ:اک:انؾ:یہ:وتسرات:ےہ:سج:ےک:ٰینعم:

ً :ہن:ایل:اجےئ:اس:ےیل:ابومعلؾ:

ںیہ:ڈیکھ:وہیئ:زیچ:،اؿ:بس:ابوتں:اک:اقتاض:ہی:ےہ:ہک:اؿ:اک:انؾ:رصاح

:ایل:ایگ:،:ا ہتب: ںیہ: ںیہ:اؿ:اک:یھب:ذرک:رکدای:ایگ:ےہ۔:انچں:ہچ:اس:وتق:اطخب:ںیم:اؿ:اک:انؾ:ںیہن

سج:ٓاتی:یک:التوت:یک:یئگ:ےہ:اس:ںیم:اہلل:ابترک:واعتٰیل:ےن:ومنینم:وومانمت،ومنم:رمد:

اور:وم ہن:وعرت:دوونں:وک:ذرک:رفامای:ےہ۔

امجتع:وک:اایتمزی:وصخایصت:ےس:اچہپان:اجاتےہ:

واشنین:التبیئ:ےہ۔رہ:امجتع:یک:اگل:اگل:ھچک:اشناینں:وہیت:ںیہ،:اور:دوونں:یک:ھچک:اچہپؿ:

اایتمزی:اچہپؿ:وہیت:ےہ:ہک:اس:ےک:ذرےعی:ےس:اؿ:وک:اچہپؿ:ایل:اجاتےہ:،:ویکں:اھبیئ:!:ڈااخکہن:ےک:ٓادیم:

وک:وکیئ:تشپ:ےس:دےھکی:،:داںیئ:ابںیئ:ےس:دےھکی:اس:وک:اچہپؿ:ےل:اگ:ای:ںیہن:؟:اچہپؿ:ےل:اگ۔وپسیل:

تشپ:ےس:داتھکی:ےہ:وفراً:اچہپؿ:اتیلےہ:ہک:وپسیل:اک:ٓادیم:ےہ:۔اےسی:یہ:ومنم:یک:ھچک::واےل:وک:وکیئ

وہ:وصخایصت:دو: وصخایصت:التبیئ:ںیئگ:ہک:اس:ےک:ذرےعی:ےس:اچہپاناجاتکسےہ:ہک:ہی:ومنم:ےہ:اور

رطح:یک:ںیہ::اکی:اامتجیع،دورسے:ارفنادی:۔اس:ںیم:ےلہپ:اامتجیع:وصختیص:وک:ذرک:ایک:ایگ:ےہ:رھپ:

ادی:وک۔اس:وتق:یلہپ:تفص:وک:وت:دعب:ںیم:ایبؿ:رکوں:اگ:دورسی:وک:ےلہپ:رعض:رکاتوہں:۔ارفن

ااقِتم:ٰولصۃ:یک:تقیقح:

ومنم:اور:وم ہن:یک:اایتمزی:وصختیص:ےہ::

دارطیبۃ،(35)اَلحیاب ۃسور،6/417:یکث التفسی َلبن ؎2

7

بصنمِ:ؤمنم

ۡوَن َو ُِقۡیم

ُلی ی ۃَ الّصَ

اور:امنز:یک:اپدنبی:رےتھک:ںیہ۔:

دمعہ:ڑپےتھ:ںیہ:۔:اکی:ےہاؿ:یک:اخص:ابت:ہی:ےہ:ہک:امنز:یک:اپدنبی:رکےت:ںیہ:،:امنز:تہب:

ْ َُصّلُۃَ ی لی :ڑپےتھ:ںیہ َن الّصَ :ہکلب:رفامایہک:امنز ۡوَن :،ہی:ںیہن:رفامای ُ

ِقۡیمُلی ی ۔ۃَ الّصَ

اَقَاَم ومنم:یک:اشؿ:ےہ،ہیۃٰولص:ااقتمً ِاقَاَمۃ

ُِقْی

ُٰینعم:ںیہ:ڑھکارکان،اس:احلظ:ےس:ےکی

ۡوَن ُِقۡیم

ُلی ی رعیب:زابؿ:ںیم:اہک:اجاتےہ:وہا:وج:امنز:وک:ڑھکا:رکےت:ںیہ:،:اک:یظفل:رتہمجَۃ الّصَ

ًَ: ِاقَاَمۃ ْ ہی:اس:وتق:ےتہک:ںیہ::اَََقُْت الّّشَ

ٗ َحّقُہ

ِْفَیت

ُ3ِاَذاو

؎

ہک:بج:یسک:زیچ:وکاس:رطح:

اداایک:اجےئ:وج:اس:اک:قح:ےہ:۔

:قح:ےہ۔ںیم: :اک :اس :رکےت:ںیہ:اسیج:ہک :ڑھکا :وک :امنز :وہ :وہاہک :اب:بلطم:ہی وت

اہکرکاتوہں:ہک:اہیں:رعیب:اور:اردواک:احمورہ:لم:ایگ:،:وہ:اس:رطح:ہک:اردو:احمورہ:ںیم:ےتہک:ںیہ:ہک:

ایکوہ:اےنپ:ریپوں:رپڑھکا:ںیہن:ےہ:؟:ڑھکا:وت:ےہ:ریپوں:رپ:،احمورہ:،ایمں:اےنپ:ریپوں:رپ:ڑھکے:وہ

روہ:،:تنحم:ںیم:ںیم:اس:ےک:ٰینعم:ہی:ںیہ:ہک:اےنپ:اکومں:ںیم:وخد:لیفک:وہاجؤ،دورسوں:ےک:اتحمج:ہن:

اہمتری:رمع:اینت:وہیئگ:ےہ:۔:وت:ریپوں:رپ::؟:امکؤ،:وادلنی:ےکےیل:بک:کت:ابرونبےگ:،وگل،:اکؾ:ںیم:وگل

دورسوں::،:ڑھکے:وہےن:ےس:رماد:ہی:ےہ:ہک:اینپ:رضورایت:اور:اھکےن:ےنیپ:ںیم:وخد:لیفک:وہاجؤ

وہ،ایس:رطح:امنز:وک:ےک:اتحمج:ہن:روہ،:اظرہ:ےہ:ہک:ہی:ابت:اس:وتق:وہیگ:بج:ہک:وہ:وخد:اکلم:

وپرے:وقحؼ:ےک:اسھت:ڑھکی:رکےن:ےک:ٰینعم:ہی:وہےئ:ہک:امنز:ڑگنلی:ولیل:ہن:وہ،:ارگ:ڑگنلی:ولیل:

وہیگ:وت:ڑھکی:ہن:وہیگ:،:امنز:ےک:وج:اراکؿ:ںیہ:ایقؾ:ورقأت:،روکع:ووجسد:وریغہ:اؿ:بس:وک:اقدعہ:

ںیم:ااقتم:ٰولِصۃ:یک::ےس:ادا:ایک:اجےئ،:اؿ:ےک:وقحؼ:یک:راعتی:یک:اجےئ:بت:اجرک:حیحص:ونعمں

:تقیقح:وہیگ:۔:انچں:ہچ:دبعاہلل:اِنب:ابعس:ریض:اہلل:امہنعےس:ااقِتم:ٰولصۃ:یک:ریسفت:یہی:وقنمؽ:ےہ:

َباِل ِْقُُْشْوِع َواَل

ََْلَوِۃ َواْل ْوِد َوالّتِ

ُج ُ اّلُُکْوِع َوالّسُ

َمامْ4 َعلَْیَہا ِات

؎

:۔روکع:اور:دجسہ:اور:التوت:اوروشخع:ووضخع:وک:وپرا:رکان

سج:رطح:مہ:اھکےن:ےنیپ:ںیم:ابحتسمت:کت:اک:اامتہؾ:رکےت:ںیہ:،اھکےن:ںیم:ارگ:ذرا:اس:کمن:مک:

بیوة ،داراحیا:الرتات،(3)البقرۃ،1/115:روج المعاین ؎3ن آلکریم ،(3)البقرۃ،1/29:التفسی َلبن کثی ؎4

ی بیوة ،دارالقرا

بصنمِ:ؤمنم 8

وہاجےئ:وت:ےتہک:ںیہ:ہک:کمن:الؤ:اھبیئ:کمن:،:وھتڑی:رکش:مک:وہاجےئ:وت:ےتہک:ںیہ:ہک:ارے:اھبیئ:

اتکسےہ:،:اس:وک:اھکای:اج:،وھتڑی:یس:رکش:الان:،:احالں:ہک:اھکےن:ںیم:وھتڑا:کمن:مک:ےہ:،:رکش:مک:ےہ

:وت::،اس:ےس:ٹیپ:رھباجےئ:اگ :ڑبھ:اجےئ، :رکےت:ںیہ:اتہک:زمہ نکیل:رھپ:یھب:اس:یمک:وک:وپرا

اکؿ:ڑبایھ:،دواکؿ:اس:وک:واھکےن:ےنیپ:ںیم:رہ:زیچ:ڑبایھ:،:ایس:وک:ںیم:اہک:رکاتوہں:اکمؿ:ڑبایھ:،:د

رقٓاِؿ:اپک:اور:امنز:یھب:ڑبایھ:وہان:اچےیہ:،:اور:انؿ:یھب:ڑبایھ:،:اپؿ:یھب:ڑبایھ:اور:اذاؿ:و:التوت:ِ

ہی:ڑبایھ:ہن:وہ!:ہی:یھب:ڑبایھ:وہان:اچےیہ۔:اھکےن:ےنیپ:ںیم:سج:رطح:وھتڑی:یمک:وک:وپرارکےن:یک:

اےسی:یہ:امنز:یک:ننس:وابحتسمت:اک:اامتہؾ::،رکف:رکےت:ںیہ،اس:ےک:ابحتسمت:اک:اامتہؾ:رکےت:ںیہ

اس:ےیل:رضحات:رسفمنی::،یگاچےیہ:،:امنز:ینتج:تنس:ےک:وماقف:وہیگ:اینت:یہ:دمعہ:اور:ڑبایھ:وہ

ےن:اس:یک:ریسفت:ںیم:اھکلےہ::

ۃِ َاِھر ائِِطَہا َواَْرکَانَِہا َوِصَفاتَِہا الّظَ ُدْوِدَھا َوََشَ حُ

ِمَن ،ُُیَاِفُظْوَن َعّلی

َباِل ِْقُُْشْوِع َواَل

َْباِطَنِۃ ِمَن اْل

َْداِب َوال

ی ََْنِ َواَل الّسُ

5؎

افصت:ینعی:ننس:وابحتسمت:اور:ابینط:افصت:ینعی:امنز:ےک:وقحؼ:،رشاطئ:واراکؿ:اور:اظرہی:

وشخع:اوروضخع:اک:وپرا:اامتہؾ:اور:اپدنبی:رکےتںیہ:۔

سج:اک:الخہص:ہی:ےہ:ہک:ومنم:اور:وم ہن:تنس:ےک:وماقف:امنز:ڑپےتھ:ںیہ،:اس:ےک:وقحؼ:ادا:

رکےتںیہ:،:اس:ےک:ابحتسمت:کت:یک:راعتی:رکےت:ںیہ:۔

ونسمؿ:امنز:یہ:ےک:وفادئ:ںیہ:

::دئدئے:ںیہ:،:رقٓاِؿ:اپک:ںیم:رفامای:ایگ:امنز:ےک:تہب

لی ۃَ ِاّنَ الّصَۡنَکِر تَۡنہی

ُمَۡفۡحَشٓاِ: َو ال

ۡ6 َعِن ال

؎

ےب:کش:امنز:ےب:ایحیئ:اور:اناشہتسئ:اکومں:ےس:روک:وٹک:رکیت:ریتہ:ےہ:۔

رسوِر:اعمل:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:اراشد:رفامای::

یوةب ،یا:الرتاتداراح،(3)1/22:یالمظہریفسالت ؎5

45:العنکبوة ؎6

9

بصنمِ:ؤمنم

ِۃ لی ِِف الّصَُۃ َعْیِِنْ َّ

7قُر؎

ریمی:ٓاوھکنں:یک:ڈنھٹک:امنز:ںیم:ےہ:۔

ہی:امنز:ےک:وفادئ:ںیہ:ہک:ےب:ایحویئں:اور:رُباویئں:ےس:رویتک:ےہ:،:اس:ےس:نیچ:ووکسؿ:اتلمےہ،:

راتح:یتلم:ےہ۔:مہ:وک:ہی:تمعن:یلم:وہیئ:ےہ:ای:ںیہن:؟ارگ:یلم:وہیئ:ےہ:وت:رکش:رکان:اچےیہ:،:اور:ارگ:

:اکی:صخش:ریمخ ہ:رمواردی:اامعتسؽ:رکراہ:ےہ:اس:ےس:دؽ:ودامغ:وک:ںیہن:یلم:ےہ:وت:رکف:اچےیہ۔:

وقتتی:یتلم:ےہ:،:اس:ےن:اچر:ڈہب:اس:ےک:اھکےئ:،:اس:وک:وکیئ:دئدئہ:ںیہن:وہراہ:ےہ:،:ایک:ابت:ےہ:

:،:وت:دانھکی:اچےیہ:ہک:ریمخہ:رمواردی:؟:رکف:یک:ابت:ےہ:ہک:اچر ڈہب:اھکےئ:اور:وکیئ:دئدئہ:ںیہن:وہا

اک:انب::وہاےہ؟اہکں:اک:انب:وہا:ےہ:؟ےّچس:ومیت:ڑپے:ںیہ:ہک::کیھٹ:یھب:ےہ:ہک:ںیہن:؟سک:دوااخہن

ںیہن؟:وپرے:ازجاء:حیحص:حیحص:ڑپے:یھب:ںیہ:ای:ںیہن:؟:ایس:رطح:امنز:وج:مہ:ڑپھ:رےہ:ںیہ:وہ:یسیک:

ڑپھ:رےہ:ںیہ،:حیحص:یھب:ڑپھ:رےہ:ںیہ:ای:ںیہن:؟:وج:وفادئ:امنز:ےک:ایبؿ:ےیک:ےئگ:ںیہ:وہ:اس:امنز:

وہ:،بج:مہ:امنز:تنس:ےک:وماقف:ڑپےتھ:ںیہن:وت:وہ:وفادئ:مہ:وک:ےسیک:ےک:ںیہ:وج:تنس:ےک:وماقف:

احلص:وہاجںیئ:ےگ:؟

ونسمؿ:امنز:یک:رکف:واامتہؾ:ںیم:یمک:

امنز:ےب:ایحیئ:ےس:رویتک:ےہ۔:اکی:اصبح:ےن:وپاھچ:اھت:ہک:ینتک:ّدمت:یتگل:ےہ:؟:ےنہک:

ہکلب:ےئن:ےئن:انگ:ہ::،وھچےتٹ:ںیہنےگل:ہک:اہیں:وت:دےتھکی:ںیہ:وج:رپاےن:امنزی:ںیہ:اؿ:ےس:انگہ:وت:

رکےن:گل:اجےت:ںیہ:،وت:ںیم:ےن:اہک:ہک:وہ:یسیک:امنز:ڑپھ:رےہ:ںیہ:،:اؿ:یک:امنز:تنس:ےک:اطمقب:

ےہ:یھب:ہک:ںیہن:؟امنز:یسک:ےس:یھکیس:یھب:ہک:ںیہن:؟اور:اماشءاہلل:اہیں:ےنتج:ولگ:ےھٹیب:ںیہ:اؿ:

وخد:یہ:ہلصیف:رکںی:ہک:امنز:ڑپانھ:مہ:ےن::،ںیم:یسک:ےس:وپوھچں:اگ:ںیہن:،ںیم:ارثک:وخاص:یہ:ںیہ

اس:ںیم:عمجم:اس:اک::،یسک:ےس:اھکیس:ای:ںیہن:؟اکی:ہگج:وخاحشؽ:رھگاہن:ںیم:اکنح:یک:رقتبی:یھت

وچانگ:اھت،:دجسم:ڑبی:یھت:اور:بس:ولگ:اماشءاہلل:دیفس:وپش،:احلصےئ:رشع:ےھت:،:ارثک:ولوگں:یک:

احلص:اک:عمجم:ااسی:وت:مک:رظن:ٓاات:::ںیم:ےن:اہک۔رشیع:داڑایھں:ںیھت:،:ریمی:یھب:واہں:احرضی:وہیئگ

القدیمیۃ المکتبۃ ،النسا:باب حب ،2/93:سَن النسائی ؎7

بصنمِ:ؤمنم 11

ےہ،اماشءاہلل:دھکی:رک:یج:وخش:وہا:،:ٓاج:ںیم:یھب:ھچک:ااظتنؾ:رکےکٓاای:وہں:،:وہ:ہی:ہک:بس:وک:ھچک:

ہفحت:شیپ:رکوں:اگ:،نکیل:ویں:ںیہن:،ہکلب:وج:ہی:اتبںیئ:ےگ:ہک:مہ:ےن:امنز:ڑپانھ:اھکیس:ےہ:،:اےسی:

دہ:ابمل:وساؽ:ںیہن:رکوں:اگ،:اکی:رصتخم:اس:وساؽ:رکوں:اگ:رضحات:ڑھکے:وہاجںیئ:،:اؿ:ےس:زای

:ہک:امنز:ےک:وج:اراکؿ:ایقؾ:ورقأت:،روکع:ووجسد:اور:وعقد:ںیہ:اؿ:ںیم:ےس:یسک:اکی:یک:تّنس

وج:التبےئ:اگ:اس:وک:وساچاھت:ہک:اپچن:روہیپ:ہفحت:ںیم:شیپ:رکوں:اگ:،:ہی:ٓاج:ےس:یئک:اسؽ::،وپوھچں:اگ

وک:ھچک:ےتھجمس:ےھت،ٓاج:لک:وترگاین:ےہ:اپچن:روہیپ:وک:ومعمیل::ےلہپ:یک:ابت:ےہ:بج:اپچن:روہیپ

:،ےتھجمس:ںیہ:،:اکی:صخش:یھب:ںیہن:ڑھکا:وہا:،:اس:ںیم:اسھٹ:اسھٹ:اسؽ:یک:رمع:کت:ےک:ولگ:ےھت

اؿ:ےس:وپاھچ:ہک::،رگم:وکیئ:اکی:یھب:ںیہن:ڑھکا:وہا:،اسےنم:اکی:ڑبی:رمع:ےک:اصبح:ےھٹیب:ےھت

دئہحت:ےک:ٰینعم:اید:ںیہ؟:ۂھٹسنیپ:اسؽ:،:اؿ:ےس:وپاھچ:ہک:وسر::اہکےن::اوہنںٓاپ:یک:رمع:ینتک:ےہ:؟:

َۡمُد ہلِلِ ۔ےگل:ںیہن:ےنہکۡلَِم اَۡل عی

َۡ َرّبِ ال

ٰۡینعم:اید:ںیہ؟:ےنہک:ےگلںیہن۔ٓاج:اسلکیئ:ےک ی

اہجز:ایھچ:الچےتیل:ںیہ:،ومرٹ:اسلکیئ::وخب:دمعہ:الچےتیل:ںیہ:،رٹرٹکی:الچےتیل:ںیہ:،رلی::اگڑی:اور:وہایئ:

اس:ےیل:ہک::،:ےک:وماقف:امنز:ںیہن:ڑپھ:اپےتاور:تّنس:،اس:ےیل:ہک:اھکیس:ےہ:،ےتیل:ںیہیھب:الچ

وہایئ:اہجز::،ومرٹاسلکیئ:وپیج:الچانیل:ٓااسؿ:۔اھکیس:ںیہن،:ایک:ابت:ےہ:؟رکف:واامتہؾ:یک:یمک:ےہ

:ےک:وماقف:امنز:ںیہن:ڑپھ:نکیل:مہ:وخد:تّنس:،اس:ےیل:ہک:اس:وک:الچان:اھکیس:ےہ:،الچانیل:ٓااسؿ

اپےت:،:ہی:ایک:ابت:ےہ:؟:اھکیس:ںیہن:۔

دنی:یک:بلط:ںیم:اشؾ:ےس:دمہنی:اک:رفس:

امنز:بس:ےس:ڑبایھ:زیچ:ےہ،:مہ:اس:وک:ےتھکیس:ںیہن:،:ےلہپ:زامےن:ںیم:ولگ:اس:اک:انتک:

اامتہؾ:رکےت:ےھت،:رضحت:رمع:ریض:اہلل:اعتٰیل:ہنع:ےک:زامےن:ںیم:اکی:اصبح:اؿ:یک:دختم:

:::انچں:ںیم:احرض:وہےئ،:وعض:عطق:اور: ہچ:وگتفگ:ےس:ادنازہ:وہیہ:اجاتےہ:ہک:ٓادیم:سک:کلم:اک:ےہ،:

بج:وہ:دختم:ںیم:احرض:وہےئ:وت:ٓاپ:ےن:وپاھچ:ہک:اہکں:ےس:ٓاےئ:وہ؟اوہنں:ےن:اہک:کلمِ:

اشؾ:ےس:ٓاای:وہں،:ٓاپ:ےن:وپاھچ:ےسیک:ٓاےئ:؟:اوہنں:ےن:اہک:ہک:روسؽ:اہلل:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:

اہجز؟:ےسیج:اایحتلت:ڑپاھ:رکےت:ےھت::وہ:ےنھکیس:ٓاایوہں:،:اس:زامےن:ںیم:اہک:ں:رلی:اگڑی:،:اہکں:وہایئ:

مۃ:ےس:دمہنی:ہبیط:ابرہ:وچدہ:دؿ:ںیم:ےتچنہپ:ےھت:،:اب:

عظم

دیپؽ:اور:اوٹن:اک:رفس:وہات:اھت،::ےلہپ:ہکم:

11

بصنمِ:ؤمنم

:چنہپ:اجےت:ںیہ،وہایئ:اکر:ےک:ذرےعی:اچر:ےٹنھگ:ںیم:چنہپ:اجےت:ںیہ:،:وسبں:ےک:ذرےعی:ھچ:ےٹنھگ:ںیم

اوہنں:ےن:کلمِ:اشؾ:ےس:دمہنی:چنہپ:اجےت:ںیہ،رغہکیضےسدمہنیںیم:ہکمٹنمسیتنیپاہجزےس

:ےک:اک:اانت:ابمل:رفس:اور:اس:ےک:ےیل:تقشم:ربداتش:یک:رصػ:اایحتلت:ےنھکیس:ےک:ےیل،:تّنس

اعتٰیل:ہنع:رپاؿ:ےک:اطمقب:دہشت:ےنھکیس:ےک:ےیل۔:انتک:اامتہؾ:اور:ذجہب:اھت۔:رضحت:رمع:ریض:اہلل:

ںیم:اھکل:ےہ::بدائع الصنائع ِف ترتیب الرشائع اس:ذجےب:اک:ایک:ارث:وہا،:

َحّتَ َُّ قَاَل فََبٰکی ُعََم

ُُمَٗیُتہ ِۡلْ

ْ : ابَْتلَّت

ْْو ِمَن اہلِل اَن ََلَْرجُ

ْ بََک اَبًَدا َواہلِل ِایّنِ َُعّذِی َّلَ

رھپ:رفامای::اہلل:یک::،رضحت:رمع:روےن:ےگل:،اہیں:کت:ہک:ٓاپ:یک:داڑیھ:ٓاوسنؤں:ےس:رت:وہیئگ

ب:ںیہن:دے:اگ:۔مسق!:ےھجم:اہلل:یک:ذات:ےس:ادیم:ےہ:ہک:مت:وک:یھبک:ذعا

ننس:اک:اامتہؾ:نیقلعتم:وک:یھب:رکاںیئ:

امنز:ڑپےنھ:اک:مکح:رمدوں:ےک:ےیل:یھب:ےہ:،:وعروتں:ےک:ےیل:یھب،:یتشہب:زویر:ںیم:

:یھب:امنز: :وتسرات:وک:اچےیہ:ہک:اس:ےک:وماقف:وخد :اک:رطہقی:ھکل:دای:ایگےہ، وعوتں:یک:امنز

:ےک:ایھب:ےس:اعدت:ڈاںیل۔اؿ:وک:تّنس:ڑپںیھ:اور:ویچبں:وک:یھب:ڑپاھ:ںیئ:۔:وھچےٹ:وچبں:یک

:ےک:وماقف:وسےن:یک:ایھب:ےس:اعدت:ڈاںیل۔:وخد:یھب:لمع:رکںی،:وماقف:اھکان:اھکےن:یک،:تّنس

وخد:یھب:اید:رکںی:،:اؿ:وک:یھب:اید:رکاںیئ۔:امہرے::تّنساؿ:ےس:یھب:لمع:رکواںیئ۔:اکی:اکی:

دنپرہ:اہیں:دمرےسںیم:وھچےٹ:وھچےٹ:ےچب:یھب:ںیہ:اؿ:وک:یھب:اھکےن:یک:

ّن

سن

ں:اید:رکادی:یئگ: ن

: ںیہ:،:ایس:رطح:ووض:یک:ریتہ

ّن

سن

ں:،:امنز:یک:اایکوؿ: ن

ّن

سن

ں:التبدی:ںیئگ:،:اؿ:ےس:وپےتھچ:ںیہ: ن

ایک:ےہ؟::وہ:اماشءاہلل:رفرف:انسےت:ںیہ۔:اس:یک:ٓااسؿ:وصرت:ہی:ےہ::تّنسالفں:زیچ:یک:الفں:ربمن:

ھکیس::تّنس،:ڑبے:اور:ےچب:اہیں:وج::التبدی:اجےئ:تّنسہک:دجسم:اور:دمرےس:ںیم:روزاہن:اکی:اکی:

ورک:اجںیئ:وہ:رھگ:ںیم:وتسرات:وک:التبدںی:،:ینتک:ٓااسین:ےس:

ّ

ں:اک: مل:اور:اس:یک:ااشتع:وہیتکس:س

اس:اک:ااظتنؾ:رمد:ولگ:رکےتںیہ:،:وت:ےہ۔رھگ:ںیم:داؽ:،:رتاکری:،ڑکلی،اھکےن:ےنیپ:اک:اسامؿ:اور

ورھپ:

ّ

:ہی:یھب:وت:رمدوں:یک:ذہم:داری:ےہ:۔ں:اک:ااظتنؾ:وکؿ:رکےاگ:؟:وسوچ:اھبیئس

بصنمِ:ؤمنم 12

ےک:وماقف:اذاؿ:اک:اامتہؾ:ایکاجےئ::تّنس

:یہ:ےک:اقلعتمت:ںیم:ےس:اذاؿ:یھب:ےہ :۔امنز ےک:اطمقب:امنز::تّنسسج:رطح

ےک:وماقف:اذاںین::تّنسےک:وماقف:وہان:رضوری:ےہ:،ٓاج::تّنسولطمب:ےہ:ایس:رطح:اذاؿ:یھب:

اندر:ںیہ:،:اذاںین:حیحص:ںیہن:یتلم:،ںیم:اہجں:اجاتوہں:وغر:ےس:اذاںین:اتنسوہں:،اہجں:اجات:وہں:

واہں:ےک:ربخمنی:االطع:دے:دےتی:ںیہ:ہک:اذاؿ:یسیک:وہ:ریہ:ےہ:،:وہ:ربخمنی:ٓاہل:ُ َک م

ُ ّ ِة ْو الّصَ ِب

اؿ:یسیک:وہریہ:ےہ،:اہکں:ذرےعی:ےس:اتپ:لچ:اجاتےہ:ہک:اہکں:اذ:ےک )الؤڈارکیپس(ںیہ:ہک:اؿ

اذاؿ:یسیک:وہریہ:ےہ:،اس:وک:نس:رک:دؽ:رواتراتہےہ:،:اور:رجف:ںیم:وتدؽ:اور:رواتراتہےہ:،:وکیئ:

ۃِ الّصَ َعَّل َحَّ ےہ:،وکیئ:یسیک:اتہکےہ:،وکیئ: یسیک:اتہکےک:ایےک:زربوکاتچنیھکےہ:،وکیئ::ںیم:یحّ:لی

َ َ ِا ںیم: اہللُ ِاَّلَ ََلِاِلی قُۡل ُھَو اہللُ ےہ،اور:ا ظ:اہلل:وک:وت:تہب:تڑاڑےتںیہ:،:ےک:افل:وک:اتچنیھک:ِلی

ٌَمُد اَ ںیم:وکیئ:ا ظ:اہلل:وک:ےچنیھک:،اََحد اس:رپ::؟اہلل:وک:ےچنیھک:وت:روےتک:وہہک:ںیہن:ا ظ:ںیم:ہللُ الّصَ

اور:اھبیئ:ےھجم:؟:اس:ںیم:ویکں:تڑاڑےتوہ:،ےہ:اہللوٹےتکوہ:ہک:ںیہن،وت:رھپ:اذاؿ:ںیم:یھب:وت:ویہ:ا ظِ

وت:اس:ےس:تہب:فیلکت:وہیت::ےہ:ہک:بج:وکیئ:ا ظ:اہلل:وک:تڑاڑاتےہ:وتولعمؾ:وہاتےہ:ہک:یسک:ےن:ریت:

ٓاج:لک:اذاؿ:ںیم:چنیھک:اتؿ:اک:رواج:ڑپایگ:ےہ:،:اس:یک:االصح:یک:تخس:رضورت:ےہ:،:اس:۔امردای:

ت:ےہ:ررضو:ےک:ےیل:وقادع:ووضاطب:ںیہ:اس:ےک:وماقف:ےنھکیس:یک:رضورت:ےہ،قشم:رکےن:یک

وت:رعض:ہی:رکراہاھت:ہک:ومنم:یک:یلہپ:وصختیص:ہی:ےہ::۔ےک:وماقف:اذاونں:اک:رواج:وہ:تّنساتہک:

ہک:امنز:ںی:ڑبایھ:ڑپےتھ:ںیہ:۔

امؽ:اک:وہان:یھب:ولطمب:ےہ:

تُۡوَن َو دورسی:تفص:ۡؤُو ی ۃَ اّلَکی

اور:زۃٰوۃ:دےتیںیہ۔:امؽ:یک:زۃٰوۃ:ادا:رکےت:

اچوسیلاں:ہصح::ےس:رکےت:ںیہ:،ینتک:تنحم:ےس:امؽ:امکےت:ںیہ:رھپ:اس:ںیمںیہ:،:زۃٰوۃ:اک:ڑبااامتہؾ:

:،:اس:ےس:ولعمؾ:وہا:ہک:امؽ:ودوتل:اک:وہان:ہی:رُبا:ںیہن:ےہ۔اہلل:ےک:راےتس:ںیم:رخچ:رکےتںیہ:

اس:ےیل:ہک:روہیپ:ہسیپ:اپس:ہن:وہ:وت:رھپ:زۃٰوۃ:اہکں:ےس::،ہکلب:رشتعی:ںیم:اس:اک:وہان:ولطمب:ےہ

ہی:اس:وتق:وہاگ:بج:ہک:ٓادیم:ےک:؟:راےتس:ںیم:رخچ:اہکں:ےس:رکےاگ::اہلل:ےک؟:ادارکے:اگ

13

بصنمِ:ؤمنم

وج:امؽ:اس:ےیل:امکےئ:ہک:اس:۔یک:ااجزت:اور:اس:اک:مکح:ےہامکےن:وت:داین:،روہیپ:وہ،اپس:امؽ:وہ

ےس:ابؽ:وچبں:یک:افکتل:رکے:،:رضورایت:وپرا:رکے:،:وساؽ:ےس:ےچب:،اومِر:ریخ:ںیم:رخچ:

:واواب:ےہ،:اہجں:ہی:ےہ:واہں:ہی:یھب:ےہ::ارج:اس:تین:ےس:امکان:ہی:ابثعِ:،رکے

ِبّیِ ُ َمَْل الّنَْ

َِمیُْدْوُق اَل ُ الّصَ

اِجر َہَدا:ِ اَلّتَ َ َوالّشُْ

یِْقی ّدِ َ َوالّصِْ

8ی؎

چس:وبےنل:واےل:اامتن:دار:اترج:اک:رشح:اایبنء:اور:دصنیقی:اور:دہشاء:ےک:اسھت:وہاگ:۔

اوردورس:ی:دحثی:ںیم:ٓااتےہ::

ُیَُّار َوَصَدَق بَعثُ اَلّتُ َّ

َِن اتَّٰقی َوبَرِقَیاَمِۃ ُفَّاًرا ِاَّلَ م

ْ9ْوَن یَْوَم ال

؎

اترج:ولگ:ایقتم:ےک:دؿ:دئرج:)انرفامؿ(ااھٹےئ:اجںیئ:ےگ،:رگم:وہ:اترج:سج:ےن:وقتٰی:اایتخر:

ایک:،یکین:یک:اور:چس:وبال۔

داین:اہھت:ںیم:اور:دنی:دؽ:ںیم:رےہ:

: تبح:عنم:ےہ:،اس:ےس:دؽ:ناگان:اور:دؽ:ںیم:داین:امکےن:یک:اممتعن:ںیہن:ےہ،:اس:یک

اےس:ہگج:دانی:عنم:ےہ:،:اس:ےک:وقحؼ:ہن:ادارکان:ہی:رُباےہ:۔سج:رطح:اپین:ےک:ریغب:یتشک:لچ:ںیہن:

یتکس:،یتشک:ےک:ےنلچ:ےک:ےیل:اپین:اک:وہان:رضوری:ےہ،ایس:رطح:رضورایت:ےک:ےیل:دقبِر:رضورت:

بت:وت:یتشک:ےلچ:یگ،:ارگ:اپین:یتشک:ںیم:ٓاےن:گل:اجےئ:وت:داین:وہان:اچےیہ،:اپین:یتشک:ےک:ابرہ:ابرہ:رےہ:

:دنی:دؽ:ںیم:رےہ:رتیق:رکات:الچاجےئ:اگ۔: ویہ:ڈوبدے:یگ،ایس:رطح:داین:اہھت:ںیم:رےہ:اور

امہرے:اکی:اسیھت:ومولی:ومحمد:اصبح:روگنین:ےھت:،مہ:ےس:اکی:اتکب:ںیم:ٓاےگ:ےھت:،رضحت:

رکےت:ےھت:،:اؿ:ےک:وادل:داؤد:اہمش:اصبح:ٓاج:ےس::راہلل:رمدقہ:ےٗک:اہیں:ٓاایواال:میکح:االتم:ونّ

:اس:زامےن:ںیم:اچسیل:زہار:زۃٰوۃ:اکنالرکےتےھت،ربامںیم -اسھٹ:اسؽ:ےلہپ:بج:اتسس:زامہن:اھت:وہ

اور:اس::یک:زۃٰوۃامؽہکوچںےھت،ٓاےتےلچدنبرکےکرپدواکںینومعقٓاای،اساالقنبدورمہبت

اک:قح:ادا:رکےت:ےھت،:اس:یک:ربتک:ہی:وہیئ:ہک:اؿ:یک:دواکؿ:ےک:اتےل:یھب:ںیہن:وٹےٹ:،اکمؿ:

ایج ایم سعید،باب ماجا: ِف الُتّار وتسمیۃ النیب صّل اہلل علیہ وسلم ایامہ،1/229:جامع الرتمذی ؎8

ایج ایم سعید،اہلل علیہ وسلم ایامہ باب ماجا: ِف الُتّار وتسمیۃ النیب صّل،1/232:جامع الرتمذی ؎9

بصنمِ:ؤمنم 14

یک:اکی:رکیس:یھب:ںیہن:یئگ:،اماشءاہلل!:اؿ:ےک:ڑلےک:واہں:یتفم:یھب:ںیہ:اور:اکروابر:یھب:رکرےہ:

ںیم:انگوہں::ںیہ،:وت:داین:امکؤ:رگم:دؽ:ںیم:اس:یک: تبح:ہن:وہ،دؽ:ںیم:ہگج:ہن:وہ۔ارگاناجزئ:اکومں

الّدُ ّبُ ُمِ ںیم:رخچ:رکاتےہ:وت:وہ:ْوہاجےئ:اگ:،اور:ارگ:اجزئ:اکومں:ںیم:رخچ:رکاتےہ:وتویہ:ا َی ن

؎: وہاجےئاگ:۔ایس:وک:وخاہج:اصبح:ےن:رفامای:ےہ:::::اہللِ ّبُ ُمِ

بسکِ::داین:::وت::رک::وہس::::مک::::رھک

رھک اس:::رپ:::وت:::دنی::::وک::::دقمؾ:::

ےہ::دوھاں::ہی::رچاغدےنی::اتگل:

: اس:::یک:::ول::وک:::: : وت:: رھک دممھ:: ذرا:

والتی:ےک:اسھت:اامرت:عمج:وہیتکس:ےہ:

:نوھ ک:دے:،داین:امکؤ،اقدعے:ےس:امکؤ،اقدعے:رچاغ:یک:ولوک:اانت:ہن:ڑباھ:ؤ:ہک:رپھچ

ےس:رخچ:رکو،رشتعی:ےن:اس:ےک:رطےقی:التبےئ:ںیہ،:اؿ:یک:اپدنبی:رکےت:وہےئ:امکؤ۔اس:

ےن:ےس:اکی:ااسنؿ:اہلل:اک:اخص:دنبہ:یھب: ن:اتکسےہ:اوراسھت:ںیم:دوتل: دن:یھب:رطح:امک

وہاتکسےہ۔بج:وبنت:اور:ابداشتہ:عمج:وہیتکس:ےہ:وتوالتی:واامرت:ویکں:ںیہن:عمج:وہیتکس:

ںیم:اھکل:ےہ:ہک:رخااسؿ:ںیم:‘‘ املعےئ:فلس’’ےہ:؟اس:رطح:ےک:ولگ:وہےئ:ںیہ:اور:ںیہ۔

اؿ:اک:اقمؾ:ہی:اھت:ہک:بس:ےس:ڑبے:اعمل:ےھت،اؿ:یہ:اک:وتفٰی::اکی:اعمل:ےھت:،دینی:اابتعر:ےس

ا ر:ےھت:۔اؿ:ےک:ّج ج

ُّ

لتاماناجاتاھت،دینی:احلظ:ےس:وت:ہی:اقمؾ:اھت:۔دورسی:رطػ:امؽ:دار:اےنت:ہک:کلَم:ا

احالت:ںیم:اھکل:ےہ:ہک:اوہنں:ےن:اےنپ:وکنیت:دہعف:وسےن:ےس:وتؽ:رکاسراوسان:ریخات:ایک۔:

:ہک:ےنتک:دوتل:

ے

دن:ےھت:،اؿ:ےک:اپس:دوونں:زیچںی:ںیھت:۔ادنازہ:ناگی

:ایہٰل:لم:اتکسےہ:ِ امؽ:دار:ورغبی:دوونں:وک:رقب

ااسی:ںیہن:ےہ:ہک:وجامؽ:دار:وہ:وہ:ددنیار:ںیہن: ن:اتکسےہ:،ہکلب:اہلل:اعتٰیل:اک:اخص:دنبہ:

ےننب:ےکےیل:ہن:دوتل: دن:وہان:رشط:ےہ:ہن:یہ:رغبی:وہان:،ااسنؿ:دوونں:احؽ:ںیم:ویل:اہلل: ن:

15

بصنمِ:ؤمنم

اتکسےہ۔ٓاج:ایک:وہراہےہ،:ضعب:رغبی:ےتہک:ںیہ:ہک:وجامؽ:دار:ںیہ:وہ:اہلل:یک:دنبیگ:رکںی،:ںیمہ:

ہی:رپاشیین:ےہ،ہی:یگنت:ےہ:،ضعب:امؽ:دار:ےتہک:ںیہ:ہک:مہ:ےن:اینپ:تنحم:ےس:روہیپ:ہسیپ:امکای:ےہ،:

رسے:وعنذ:ابہلل!ہی:ایک:زیچ:ےہ۔:ےلہپ:زامےن:ںیم:اکی:دو:۔ںیمہ:امنز:روزے:یک:ایک:رضورت:ےہ

:ںیم:اکی: :ٓاج:دنی:ےک:اجبےئ:داین ےس:دنی:ںیم:ٓاےگ:ڑبےنھ:یک:وکشش:رکےت:ےھت:،اور

دورسے:ےس:ٓاےگ:ڑبےنھ:یک:وکشش:رکرےہ:ںیہ،اور:لمع:ےک:ےلسلس:ںیم:ہی:اعمہلم:رکراھکےہ:

ہک:وکیئ:اتہکےہ:ہک:دنی:رپ:وہ:ںیلچ:ںیمہ:ایک:رضورت:ےہ:،ہی:رپاشیین:ےہ:،وکیئ:اتہکےہ:ہک:مہ:ےن:

شش:ےس:ہی:بس:احلص:ایک:ںیمہ:لمع:یک:ایک:رضورت:،احالں:ہک:ااسنؿ:سج:اینپ:تنحم:ووک

:یھب:یتنج: :رک :زگار :زدنیگ :اشاہہن :رطح :یتنج:وہاتکسےہ:،ایس :رک :زگار :زدنیگ :ریقفاہن رطح

رہ:َ

ش

َ:اخص:احلص:رکاتکسےہ:،انچں:ہچ:ع

ِوہاتکسےہ:،رہ:احؽ:ںیم:دنی:رپ:لمع:رکےک:اہلل:اک:رقب

ررہ:ںیم:دےیھکیّ

ش

جشنُم

رکاؾ:ریض:اہلل:مہنع:ںیہ،رسوِر:اعمل:یلص:اہلل:::ےک:رضحات:باحۂ:ہک:دوونں:مسق

ہیلع:وملس:ےن:نج:دس:رضحات:وک:یتنج:وہےن:یک:اشبرت:دی:اؿ:ںیم:اکی:رطػ:ارگ:رضحت:

دبعارلنٰمح: ن:وعػ:اور:رضحت:امثعؿ:ینغ:ےسیج:رؤاس:ںیہ:وت:دورس:ی:رطػ:رضحت:اوب:دیبعہ:ا ن:

ی:یئگ:وج:ہک:تہب:اسدیگ:یک:زدنیگ:زگارےن:واےل،:ارجلاح:یھب:ںیہ:ہک:نج:وک:تنج:یک:اشبرت:د

راہےہ:نج:وک:امہری:االطصح:ںیم:ریقفاہن:زدنیگ:زگارےن:واےل:ےتہک:ںیہ:۔وج:اشاہہن:زدنیگ:زگار

رشعہ:رشبمہ:ںیم:ےس:اوروج:ریقفاہن:زدنیگ:زگارے:وہ:یھب:یتنج:۔اوروہ:یھب:یتنج:

انیمِ:اتم:یک:اسدیگ:اقِلب:تحیصن:

اس:ےس:ناگای:اجاتکسےہ:ہک:رضحت:رمعریض:اہلل:ہنع:ےن:بج::اؿ:یک:اسدیگ:اک:ادنازہ

:اشؾ:اک:دورہ:ایک:ہی:اس:وتق:واہں:ےک:اریم:ینعی:وگررن:ےھت،:اؿ:ےس:رضحت:رمعریض:اہلل: کلمِ

اعتٰیل:ہنع:ےن:اہک:ہک:مت:ںیمہ:اےنپ:اکمؿ:ںیم:ےل:ولچ،اینپ:اجےئ:ایقؾ:اہجں:مت:رےتہ:وہ:واہں:ےل:

:وساےئ:اوسفس:واریم:اوملنینم:و:ولچ،اوہنں:ےن:اہک روےن:ےک:ایک:اہں:اجرک:ایک:رکںی:ےگ؟

احلص،:رہباحؽ:وہ:اریم:ےھت،:رگناں:ےھت،رگناین:رکان:اؿ:یک:ذہم:داری:یھت:۔امتحت:رضحات:یک:

دھکی:اھبؽ:رکان:یھب:رضوری:ےہ:،اکؾ:رکےن:واےل:ےنتک:یہ:یقتم:وہں:اؿ:یک:یھب:رگناین:رکان:اچےیہ،:

وہات:ہک:وکیئ:یطلغ:وہ:وت:اس:رپ:وماذخہ:اور:االصح:یک:ویکں:ہک:رگناین:اک:دصقم:رصػ:یہی:ںیہن:

بصنمِ:ؤمنم 16

اجےئ،ہکلب:ہی:دصقم:یھب:وہاتےہ:ہک:اکؾ:ااھچ:وہ:وترسمت:وہ،:وخیش:اک:ااہظر:ایکاجےئ:۔:رضحت:

وج:اشؾ:ےک:وگررن:ںیہ:اؿ:اک:ایقؾ:سج:ہگج:اھت:وہ:وکیئ:وکیھٹ:ای:ہلگنب:ںیہن:اھت،:ہکلب::اوبدیبعہ:ریض:اہلل:ہنع

اکی:ی:ہہک:ےتکس:ںیہ،:ٓاپ:واہں:رشتفی:ےلےئگ،:داھکی:ہک:اس:ںیم:وک:وکڑھٹامہری:االطصح:ںیم:اس:

اعتٰیل:ہنع:دمنہ:اھچب:وہاےہ:،:اکی:زیکشمہ:اکٹل:وہاےہ:،ہی:لک:اسامؿ:اشؾ:ےک:وگررن:اک:اھت:،:رمع:ریض:اہلل:

ھٹیب:ےئگ،:رفامای:ہک:ںیمہ:ھچک:الھکؤ:،اوہنں:ےن:یٹم:یک:اہڈنی:ےس:رویٹ:ےک::وسےھک:ڑکٹے:اکنےل:

ی:ےک:ےلاےل:ںیم:رےھک:،ک ک:اک:اپین:ڈاؽ:دای،:اشدی:کمن:وریغہ:یھب:وہ،:بج:رویٹ:گی:اورڑکل

یئگ:وت:رفامای::اریم:اوملنینم:اس:وتق:ہی:احرض:ےہ۔:اس:وصرت:احؽ:وک:دھکی:رک:رضحت:رمع:ریض:

اہلل:اعتٰیل:ہنع:روڑپے،:رضحت:اوبدیبعہ:ا ن:ارجلاح:ریض:اہلل:ہنع:ےنرفامای::ںیم:وت:ےلہپ:یہ:اتہک:

:ہک:ٓاپ:واہں:اجرک:روںیئ:ےگ۔::رضحت:رمعریض:اہلل:اعتٰیل:ہنع:ےن:رفامای:اھت

َ بَاُعَبْیَدۃَ َك یَا أ ََْیا کُلََّنا َغی

ْن َناالّدُ

ْت َ َغّیَ

12؎

وکدبؽ:دای:)اجزئوطر:رپ:(،زجب:اہمترے:ہک:مت:رپوکیئ:ارث:ںیہن:وہا۔بس:اے:اوب:دیبعہ!داین:ےن:مہ:

:وطررپ:ھچک:ہن:ھچک: ریغ:وہایگ،:رگم:مت:ایس:اسدیگ:رپ:وہ:اسیج:ہک:اؿ:وتفاحت:یک:وہج:ےس:مہ:ںیم:وت:اجزئ

وضحر:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےک:زامےن:ںیم:ےھت۔:رسوِر:اعمل:یلص:اہلل:ہیلع:وملس:ےن:اؿ:وک:وصخیص:

ِۃ بقل: ُّمَِْذِه اَل ُ ھی

ْیگنت:۔اک:دای:اھت:ہک:وج:احتل:ےہ:ایس:رپ:انیم:ںیہ:ہک:وکیئ:ردودبؽ:ںیہن::اَِمی

رشعہ:رشبمہ:ںیم:ےس:ںیہ:اور:احمک:یھب:۔یھب:ویہ:احتل:،رفایخ:ںیم:یھب:ویہ:احتل::ورتیش:ںیم

ںیہ:رگم:احتل:ہی:ےہ:۔

احمک:ےک:ےیل:دہہی:اک:رشیع:مکح:

:ذرک:انمبس :ابت:اک :وہاتےہ:ہک:اریماوملنینم:رضحت:رمع::اہیں:اکی:اور ولعمؾ

رضحات:اہقف:ےن:۔رکان:اجزئ:ںیہنریض:اہلل:ہنٗع:ارسف:اور:احمک:ےھت:،ارسف:ےک:ےیل:دہہی:وہفحت:وبقؽ:

َھِد یھب:اھکل:ےہ:َُبل

ْ َوََلیَق

ً11یَۃ؎

اور:دہہی:ہن:وبقؽ:رکے:۔

اہں:ارگ:احمک:ےننب:ےس:ےلہپ:ٓاسپ:ںیم:

:نیل:دنی:وہات:اھت:،:دہہی:اک:اعمہلم:وہاتاھت:وت:احمک:ےننب:ےک:دعب:یھب:اس:یک:ااجزت:ےہ:

حلان،دارالمشکاۃ ،من خب ایب عبیدۃ،(115)1/126:داؤد الھدَلیب ؎12

بیوة ،دارآلکتب العلمیۃ،کتاب أدب القایض 1/225:خمترص القدوری ؎11

17

بصنمِ:ؤمنم

ٗ َعاَدتُہ

ْة

ََقَضااَْوِمَّْن َجر

ْ الَء قَْبل

12؎

۔ای:اس:صخش:اک:دہہی:ےل:سج:یک:دہہی:یک:اعدت:ےلہپ:ےس:اجری:وہ

امؿ:ول:اکی:صخش:ےلہپ:ےس:دووتسں:ںیم:اھت،اس:وک:دہہی:ںیم:سیب:ٓاؾ:داتی:اھت:،اب:وہ:ارسف:وہ:رک::

:امہرے:رہش:ںیم:ٓاایےہ:وت:سیب:ٓاؾ:وبقؽ:رکان:اجزئ:وہاگ،:اچسیل:واچپس:ٓاؾ:ہی:درتس:ںیہن

یَِییَْد َعَّل َّلََْعاَدِۃ َواَن

ْ13 ال

؎

ینتج:اعدت:یھت:اس:رپ:ااضہف:ہن:رکے۔

:ابت:ہی:ےہ:ہک:ےلہپ:ےس:: :ارسف:ےھت:رھپ:ےسیک:رفامشی:یک:؟وت :وت :ہک:وہ ہی:ںیم:ےن:اس:ےیل:اتبای

ےبیفلکت:یھت:،وہ:یھب:باحیب:ہی:یھب:باحیب:،دوونں:رشعہ:رشبمہ:ںیم:ےس:ںیہ:،ٓاسپ:ںیم:ےلہپ:ےس::

اعمہلم:ایک:وج:ہک:رشًاع:درتس:ےہ:۔ےبیفلکت:یھت،:اس:ےیل:اس:رطح:اک:

س:ےک:ےیل:دہہی:اک:مکح:ّ ممتہم:ودمر

اک:ممتہم:اور:انمظ:یھب:ےہ:)ارگ:یسک:یک:قیقحت:اس::مک:وارسف:یہ:ےک:مکح:ںیم:دمرےساح

وک:::دہہی:وہفحت:انیل:اجزئ:ںیہن:،ےچبےک:الخػ:وہوت:التبدے:(اس:وک:یھب:ةلطء:وامتحت:رضحات:ےس

:ٓارےہ:ںیہ:،ہی:ہفحت:ےہ:ھت:ںیم:رس:رپتس:اصبح:ہفحت:یھب:ےیلٓاےئ:اور:اسےل:ےک:ےیل::داےلخ

دمرنیس:وک:وت:دے:ےتکس:ںیہ:رگم:اس:ےک:ٓاداب:۔وصرًات:اور:ًاتقیقح:روشت:ےہ:،انیل:درتس:ںیہن:

ںیہ:اس:یک:راعتی:رضوری:ےہ:،ضعب:اواقت:اس:یک:راعتی:بج:ںیہن:وہیت:وت:اس:ےس:افمدس:

ںیم:ڑلےک:رہ:رطح::اافخ:ےہ،دمرےس:داب:ںیم:ےسدیپاوہےت:ںیہ:،اثمؽ:ےک:وطر:رپ:دہہی:ےک:ٓا

اظرہ:ےہ:ہک::،ضعب:ہبلط:ذنیہ:ویتنحم:وہےت:ںیہ:اؿ:یک:اکشتی:یھبک:اھبکر:ٓایت:ےہ:،ےک:وہےت:ںیہ

وہات:ےہ:،:ضعب:ےچب:رشری:وہےت:ںیہ:،اؿ:یک: اس:رطح:ےک:وچبں:یک:اکشتی:رپ:اعمہلم:دورسا

،وج:ہچب:ذنیہ:ویتنحم:ےہ:اس:ےک:اکشتی:ابرابر:ٓایت:ےہ:،اب:اؿ:ےک:اسھت:اعمہلم:دورسا:وہاتےہ:

یہ:ےک:ےچب:یک:اکشتی:ٓایئ:اس:وک::رپ:تس:ےن:دہہی:ولوگں:ےک:اسےنم:دای:اور:اافتؼ:ےس:اؿرس

وت::،س:رپ:ھچک:اس:وک:ہیبنت:واتدبی:یک:یئگررکدای:،اور:ایس:رطح:یک:اکشتی:رشری:ےچب:یک:ٓایئ:ادرزگ

بیوة ،دارآلکتب العلمیۃ،کتاب أدب القایض ،1/225:خمترص القدوری ؎12 دارالمۡعفۃ،کتاب القضا:،6/3245:الحبرالائق ؎13

بصنمِ:ؤمنم 18

ؿ::اؿ:وک:اعمػ:رکدای:،اور:ا:اؿ:ےک:وادل:ہفحت:دےتی:ںیہ:اس:ےیلوعاؾ:اور:ةلطء:ایک ںیہ:ےگ:ہک

دہہی:دےنی:ںیم::ےیلاس::واتدبی:رکدی۔:اؿ:یک:ہیبنتےک:رسرپتس:دہہی:ںیہن:دےتی:اس:ےیل

اس:یک:راعتی:رضوری:ےہ:ہک:اافخوہ۔

ربتک:واہعق:یک:التوت:یک:ۂوسر

ابت:ہی:لچ:ریہ:یھت:ہک:داین:امکےئ:اقدعے:ےک:اطمقب:اور:اقدعے:ےک:وماقف:

رخچ:رکے:،ںیم:وت:اےنپ:اةحب:اور:اکروابر:رکےن:واےل:رضحات:ےساہکرکاتوہں:ہک:اب:کت:

وت:ںیمہ: ںیہ:ہی:ںیہن:الم:ہک:الفں:ہشیپ:رکوےگ:ای:الفں:اکروابر:رکوےگ:وترضور:اکایمیب:وہیگ:،ہی:وت:

ااسنؿ:اایتخر:رکاتےہ:،ضعب:ولگ:اکروابر:رکےتںیہ:اس:ںیم:اکایمیب:وہیت:ےہ:اابسب:ںیہ:اس:وک

اور:اناکیم:یھب:وہیت:ےہ۔سج:اکؾ:رپ:اکایمیب:ےنلم:اک:ودعہ:ںیہن:اس:ےک:ےیل:وتتنحم:ووکشش:یک:

اجیت:ےہ:،نکیل:سج:ےک:ےیل:رفامای:ایگ:دحثی:ںیم:ہک:اُس:ےک:رکےن:ےس:دئہق:ںیہن:وہاگ:اس:وک:

واہعق:رغمب:ےک:دعب:ۂاکیھب:اامتہؾ:اور:اپدنبی:رکان:اچےیہ،:اور:وہ:ےہ:وسر:ویکں:ںیہن:رکےت:،:اس

وھتڑے:ےس:اامتہؾ:ورکف:یک:رضورت:ےہ:،دحثی:ںیم:ےہ::؟ڑپانھ:۔ایک:لکشم:ےہ

اَبًَدا ٌِ لَْیلٍَۃ لَْم تُِصْبُہ فَاقَۃ

َّواِقَعِۃ ِِفْ کُل

ْْوَرَۃ ال

ُأَس

ََْن قَر

؎14م

اس:وک:یھبک:دئہق:ہن:وہاگ۔وج:صخش:رہ:بش:وک:وسرۃ:اولاہعق:ڑپےھ:

:وہاگ۔: :رکےل:،اپدنبی:ےس:ڑپےھ:،رھپ:اس:ےک:دئدئے:اک:یھب:اشمدہہ :رکےک:اید :وھتڑا وھتڑا

وتومنم:یک:دورسی:تفص:ہی:ےہ:ہک:وہ:زۃٰوۃ:اپدنبی:ےس:ادارکےت:ںیہ۔

وخش:دیل:ےسااطتع:اکرمثہ

اؿ:یک:رسیتی:اخص:تفص:ےہ::

ِطۡیُعۡوَن َو ُ اہلَل ی

ٗۡوَِل

ُ َو َرس

اہلل:اور:اس:ےک:روسؽ:اک:انہک:امےتن:ںیہ:۔اور:

ےہ:،ہی:اہلل:وروسؽ:اک:مکح:ےہ:وت:اس:رپ:وخش:دیل:ےس:لمع:رکےت::تّنساںیہن:ولعمؾ:وہاجےئ:ہک:ہی:

مکتبۃ الشد ،(2269)4/119:شعب اَلیمان ؎14

19

بصنمِ:ؤمنم

وہ:اچاتہےہ:ہک:امہرا::،:اکی:صخش:المزؾ:ےہ۔ٰینعم:ںیہ:دؽ:ےس:وخیش:وخیش:انہک:امانن۔ااطتع:ےکںیہ

ابتدہل:رفظم:رگن:وہاجےئ:،اور:ابتدہل:یھب:وںیہ:وہ:اجےئ:وت:ینتک:یسنہ:وخیش:اجےئ:اگ:،اور:ارگ:ابتدہل:

ابتدہل:سج:رطح:وہےن:رپ:یسنہ: اشنم:بسحِ۔ریمھٹ:وہاجےئ:وت:اجےئ:اگوت:رگم:وہ:ابت:وت:ہن:وہیگ:

اطتع:رکان:ہی:ومنم:یک:اشؿ:یک:اوخیش:اجاتےہ:ایس:رطح:وخش:دیل:ےس:اہلل:اور:اس:ےک:روسؽ:

رہ:ومعق:رپ:دنی:وک:دقمؾ:رکے:،وخاحشیل:وہایگنت:دیتس::،رہاحؽ:ںیم:رشتعی:رپلمع:رکے ،ےہ

وہ:وج:مکح:وہ:اس:ےک:وماقف:اعمہلم:رکے:،وت:رھپ:اہلل:اعتٰیل:یک:رطػ:ےس:رصنت:وہیت:ےہ:اور:

اس::۔وااعقت:ںیہ:اس:ےک:بیجع:بیجع:،ٓااساینں:دیپاوہاجیت:ںیہ:،ےسیک:ےسیک:ااعنامت:ےتلم:ںیہ

،:اس:رطح:ےک:وتق:دغباد:اک:واہعق:اید:ٓاایہک:اکی:اصبح:زمدور:ہشیپ:ےھت:،زمدوری:رکےت:ےھت

ہچ:اؿ:ےک:اہیں:اکی:دؿ:دئہق:وہایگ۔دورسے:،انچں:ھچک:یگنت:ریتہ:ےہ::ولوگں:ےک:اہیں:ومعًام

مہ:ےن::،اشیین:اور:وہیگ،:اجرک:زمدوری:ےیجیٓاپ:رھگ:ںیم:ڑپے:رںیہ:ےگ:وت:رپ::دؿ:ویبی:ےن:اہک

:وت:اےس:ڑپھ:ےل:،وہ:داعہی:ےہ::زبروگں:ےس:اکی:داعینس:ےہ:ہک:بج:رھگےس:اییسک:ہگج:ےس:ےلکن

ُت َعَّل اہلِل ْ15بِْسِم اہلِل تََوکَّل

؎

اہلل:ےک:انؾ:ےک:اسھت:اہلل:رپ:رھبوہس:ایک:ںیم:ےن:

،:وہ:اصبح:اس:داع:وک:ڑپھ:رک:رھگ:ےس:ےلکن:،اب:ہی:رھگ:ےس:زمدوری:ےک:ارادے:ےس:لچ:دےی

جً :سیب:دقؾ:ےک:دئےلص:رپےہٓارک:واہں:داھکیہک: بج:اےنپ:رھگ:یک:یلگ:ےس:ڑبی:ڑسک:رپ:وجہک:رقتی

اکی:رطػ:وک:اکی:یلیھت:ڑپی:وہیئ:ےہ،:ٓااثر:ےس:اس:وک:اچہپؿ:ایل:اور:یلیھت:وک:وھکؽ:رکداھکی:اس:

:یگنت:ںیم:درمہ:ےھت:،درمہ:یھب:زہار:ےھت:،اس:وک:دنبایک:اور:اےنپ:رھگٓاےئگ:،ویبی:ےس:اہک::دوھکی

یھت:،زمدوری:رپ:اجرےہ:ےھت:،ااظتنؾ:وہایگ،:ہی:یلیھت:لم:یئگ:،اظرہ:ابت:ےہ:ہک:بج:وشرہ:وک:دئہق:

وہاگ:وت:ویبی:وک:یھب:دئہق:وہاگ،اےسی:ومعق:رپ:رضورت:یھب:ےہ:رگم:اعمہلم:ایک:وہا،ہی:الصتیح:یک:

ٓاپ:وک:ہلئسم::ابت:یھت:،ٓاج:لک:وہات:وت:ایک:وہات:وسےنچ:یک:ابت:ےہ:،ویبی:ےن:وشرہ:ےس:اہک:ہک

ولعمؾ:ںیہن:ہک:وکیئ:زیچ:لم:اجےئ:وت:اس:اکاالعؿ:رکان:اچےیہ:ہک:یسک:یک:وکیئ:زیچ:رگیئگ:وہ:وت:وہ:اس:

:اور:االعؿ:رکںی

ے

وہ::۔یک:اشنین:وریغہ:اتبرک:ےل:ےل:،ہی:وت:امہرے:ےیل:اجزئ:ںیہن:ےہ،ابزار:اجی

ایج ایم سعید،باب مایقول اذاخرث من بیتہ،2/181:جامع الرتمذی ؎15

بصنمِ:ؤمنم 21

:ایک:ہک:اھبیئ:یلیھت :اوہنں:ےن:االعؿ :ڑسک:ےک:انکرے:اجرک :ےہ:سج:یک:وہ:ےلچ:ےئگاور

:اور:ےنہک:ےگل:ہک:ہی:یلیھت:ریمی:ےلےل ،ہی:االعؿ:رکان:اھت:ہک:اکی:رمعم:دیفس:وپش:صخش:ٓاےئ:

ےہ،اس:یک:اچہپؿ:ہی:ےہ:،وہ:یلیھت:اںیہن:دےرک:رھپ:ڑھکے:ںیہن:وہےئ:،دے:رکلچ:دےی،:

بج:دس:دقؾ:ےک:رقبی:لچ:ےکچ:وت:اس:دیفس:وپش:اصبح:ےک:اسھت:اکی:اخدؾ:ےھت،:اؿ:ےک:

:الب:رک:اکی:اگل:ہگج:رپ:ھٹیب:ےئگ،:رھپ:ےنہک:ےگل:ہک:ہی:یلیھت:ٓاپ:ےک:ےیل:ہفحت:ےہ:،رھپ:ذرےعی:اؿ:وک

اکی:اور:یلیھت:اکنیل:اور:اہک:ہک:ہی:یھب:ٓاپ:ےک:ےیل:ہفحت:ےہ:،ایس:رطح:دس:ایلیھتں:شیپ:ںیک،:

اکی:ہی:اور:ون:ایلیھتں:اور:اکنؽ:رکشیپ:ںیک:،اب:ہی:ےباچرے:وسچ:رےہ:ےھت:ہک:ہی:وکیئ:وخاب:

رےہ:ںیہ،ہی:ایک:وہراہےہ:،بت:اوہنں:ےن:اہک:ہک:بجعت:ہن:رکو،ابت:ہی:ےہ:ہک:ٓاپ:ےک:اہیں::دھکی

وج:الفں:اترج:ںیہ،:اوہنں:ےن:اہک:ہک:ٓاج:دغباد:ےک:املسمونں:ےکدنی:اک:ااحتمؿ:ںیل:ےگ:،اؿ:ںیم:

:دنی:داری:اور:اامتن:داری:ینتک:ےہ:،اس:ااحتمؿ:ےکےیل:ہی:رمق:ےھجم:دی:اور:اہک:ہک:اجؤ:،ہی:یلیھت

ںیہ:اکی:انکرے:رپ:ڈاؽ:دو،وج:صخش:اس:یلیھت:وک:ااھٹےئ:اور:االعؿ:رکدے،:اس:وک:ہی:بس:

:ارگ:ااھٹےن:واال:ےل:رکلچ:دے: ایلیھتں:ریمی:رطػ:ےس:ہفحت:ںیم:شیپ:رکدی:اجںیئ:،اور

وتااظتنر:رکان:ٓادھ:ہٹنھگ:اکی:ہٹنھگ:کت،:ارگ:وہ:ٓارک:ےک:رھپ:االعؿ:رکدے:وت:یھب:دے:دانی:،اور:ارگ:

ٓاےئ:وت:اس:ےک:ےیل:وہ:ابمح:رک:ےک:ےلچ:ٓاان:،مت:ےن:بج:یلیھت:ااھٹیئ:وت:مہ:انکرے::واسپ:ہن

:،نکیل:مت:ےل:: :رےہ:ےھت:ہک:مت:االعؿ:رکدو رپڑھکے:وہےئ:دھکی:رےہ:ےھت:اور:مہ:ول:گ:اچہ

رکلچ:دےی:وت:مہ:اہمترے:ےیل:داع:رکرےہ:ےھت:ہک:مت:وک:اہلل:وتقیف:دے:ہک:الرک:االعؿ:رکدو:

اجےئ:۔ااھچ:وہا:ہک:مت:واسپ:ٓاےئگ:اور:االعؿ:رکدای،اب:ہی:ایلیھتں:ےل:رک:رھگ::اتہک:اانت:ااعنؾ:لم

ٓاےئ:،ویبی:ےک:اسےنم:ےل:اجرک:ایلیھتں:رھک:دںی:اور:اہک:ہک:مت:ےن:ہلئسم:اتبای:اور:مہ:ےن:اس:رپ:

لمع:ایک،اس:رپ:اہلل:اعتٰیل:ےن:اانت:دے:دای:۔اکی:ےلئسمرپ:لمع:ایک:اس:یک:ہی:ربتک:وہیئ:۔

ںیم:رفامای:ایگ:اپک::رقٓاِؿ

ۡن َِق َو م اہلَل یَّّتَ

َعۡل َیۡۡ خَم

ٗ ًجاِّلََ یَۡر ّوَ ﴾ ۲﴿ٍ ر

ۡ16ٍ تَِسُب َُیۡ ََل ُث ۡی َح ِمۡن ُہ ُزق

؎

اور:وج:صخش:اہلل:ےس:ڈراتےہ:اہلل:اعتٰیل:اس:ےک:ےیل:)رضموتں:ےس:(اجنت:یک:لکش:اکنؽ:

یھب:ںیہن:وہات۔داتیےہ:اور:اس:وک:ایسی:ہگج:ےس:رزؼ:اچنہپاتےہ:اہجں:اس:اک:امگؿ:

2،3:الطَلق ؎16

21

بصنمِ:ؤمنم

وج:اکلم:وقتٰی:اایتخر:رکاتےہ:،دنی:رپ:لمع:رکاتےہ:،ااطتع:رکاتےہ:مہ:اس:وک:اےسی:رطےقی:ےس:

رزؼ:دےتی:ںیہ:ہک:اس:وک:ومہ:وامگؿ:یھب:ںیہن:وہات۔وقتٰی:ےک:ٰینعم:ںیہ:انگوہں:ےس:انچب:،وت:ومنم:

نی:رپ:ےتلچ:ںیہ:۔یک:اخص:تفص:ہی:ےہ:ہک:وہ:وخش:دیل:ےس:اہلل:اور:روسؽ:یک:ااطتع:رکےت:ںیہ:،د

االصِح:رکنمات:اتم:اک:رفہضی:ےہ:

ین:ےہ::اؿ:یک:یلہپ:وصختیص:ےہ:،اراشِد:راّب

ۡوَن ُُمُۡۡوِف َو یَا

َُۡمۡع

ۡۡنَکرِ یَۡنَہۡوَن بِال

ُمۡ َعِن ال

کین:ابوتں:یک:میلعت:دےتی:ںیہ:اور:رُبی:ابوتں:ےس:روےتک:ںیہ:۔

ٓاج:لک:امومرات:رپ::،اِتم:ہملسم:اک:دینی:رفہضی:ےہااھچویئں:وک:الیھپان:اور:رُباویئں:ےس:روانک:ہی:

تنحم:وہریہ:ےہ:،اس:ےک:ےیل:امہرے:زبروگں:یک:رطػ:ےس:امجتع:یک:وصرت:ںیم:اکی:اظنؾ:

:ںیم:اکؾ:وہراہےہ:،اماشءاہلل:اس:ےک:وفادئ:اظرہ:وہرےہ:ںیہ،:دمارس:یھب:اقمئ:ےہ:،اسرے:اعمَل

اویئں:وک:ناٹےن:ےک:ےیل: یسی:تنحم:نکیل:رُب،واکمبت:لھک:رےہ:ںیہ:،اسمدج:ریمعت:وہریہ:ںیہ

اچےیہ:ویسی:ںیہن:وہریہ:ےہ:،ہی:اکؾ:یھب:رفض:افکہی:ےہ۔سج:رطح:اسمدج:اور:دمارس:ےک:

ایس:رطح:رکنمات:یک:االصح:اور:رُباویئں:ےکناٹےن:ےکےیل: ےیل:ایٹیمکں:وہیت:ںیہااظتنؾ:ےک:

رضوری:ےہ:۔:یھب:امجتع:وہین:اچےیہ،اس:ےک:ےیل:امجیتع:تنحم:رکان:اِتم:ہملسم:ےک:ےیل

االصح:اک:تحیصن:ٓاومز:واہعق:

:وعروتں:ںیم:یھب:اس:یک:یمک:وہیئگ: ٓاج:رمدوں:ںیم:یھب:اس:یک:یمک:وہیئگ:ےہ:اور

ےہ،اس:ذہم:داری:ےس:تلفغ:اک:وج:ہجیتن:ےہ:وہ:بس:ےک:اسےنم:ےہ:،ےلہپ:امہری:وتسرات:ںیم:

اک:اکی::رکیت:ںیھت:۔ایس:العےقالصح:اک:اکؾ:دتریب:ےس:ا:یھب:اس:اکؾ:اکانتک:ذجہب:اھت:اور:یسیک:ِنسُح

الچ::اک:اکی:ہگج:رہتش:ےط:وہایگ،بت:اتپ:رپاان:واہعق:ےہ:ہک:اکی:ددنیار:رھگاےن:یک:رتتیب:ایہتف:یچب

دار:ںیہ:،ددنیار:ںیہ:رگم:روشت:یھب:ےتیل: ،لیصحتوہ:احمک:وارسف:ںیہہک:نج:ےس:رہتش:ےط:وہا:ےہ:

رکف:یھت:،رھگواولں:وک:وج:::ںیہ:ہی:زیچ:اقِلبروشت:ےتیلںیہ:،احمک:وہان:وتوکیئ:ایسی:ابت:ںیہن:،وہ:وج

بصنمِ:ؤمنم 22

ابت::رکفتم:وہےئ:ہک:اب:ایک:رکںی:،ابت:وہیکچ:ےہ:،یچب:وک:یھب:ہی::،ولعمؾ:وہا:وتوہ:رپاشیؿ:وہےئ

:، ھج:ےس:اہجں:رپ:رہتش:ےیجی:اہلل:ےک:رھبوےس،:اس:ےن:اہک:ہک:ٓاپ:ولگ:رہتش:ےیجیولعمؾ:وہیئ:وت

رصتخم::،رحاؾ:امؽ:ےس:ےنچب:یک:یھب:وکشش:رکوں:یگ:کت:وہےکس:اگ:االصح:یک:وکشش:رکوں:یگ:اور

ہی:ہک:رقمرہ:اترخی:رپ:اکنح:وہایگ، یھب:وہیئگ:،بج:اےنپ:وشرہ:ےک:رھگ:رتصخ:وہرک:یئگ:،وت::یتصخر

:واےل:ےک:ذہم::ٓاںیئ:،وچں:ہک:مکح:ےہ:ہک:ٓاےناس:وک:وساری:ےس:ااترےن:ےک:ےیلاسس:اور:دنن

:ایک:،اؿ:ولوگں:وک:ہی:ابت:بیجع:ولعمؾ:وہیئ:ہک::بس:ےس:ےلہپ:اس:ےن:السؾالسؾ:رکان:ےہ:اس:ےیل

رھ:ےہ:؟: تررت:اخہن::وتاینپ:دنن:ےس:اہک:ہک:ہط : تررت:اخہن:دوبیتل:وہیئ:وہب:،بج:وہ:ادنر:یچنہپ

امنز:ڑپیھ:وت:دئرغ:وہرک:ٓایئ:،رصع:ےک:رقبی:یچنہپ:یھت:،امنز:ےک:ےیل:ووض:ایک،:واہں:ےسالتبدای:ایگ،

،ای:وت:اہک:ہک:اچےئ:ںیہن:ںیئپ:ےگڑپی:،بج:اچےئ:اک:وتق:ٓااس:یک:وہج:ےس:بس:وک:امنز:ڑپانھ:

: اس:ےیل:ااکنر:رکےن:یک:وہج:ےس:یسک:ےن:وکیئ:وتہج:یھب:،وضعبں:وک:اس:یک:اعدت:ںیہن:وہیت

،بج:رغمب:ےک:دعب:اھکےن:اک:ربمن:ٓاای:وتاسس:ےن:اہک:ہک:یٹیب:اھکان:اھکول:،اس:ےن:اہک:ہک::یکںیہن

:ےگ:وت:اھکؤں:یگ:ورہن:ںیہن،:ایک:وت:اہک:ہک:ریمے:وشرہ:الھکان:اچںیہںیہن:اھکںیئ:ےگ:،بج:ارصار:

ےن:اھکےن:ےک:ےیل:اہک:،وتاس:یچب::ےناہک:ہک::اوہنںاحؽ:وشرہ:اصبح:وک:البای:ایگ،وہ:ٓاےئ:اور:رہب

ےھجم:ولعمؾ:وہا:ےہ:ہک:ٓاپ:روشت:ےتیل:ںیہ:،ارگ:ٓاپ:روشت:ےس:وتہب:رکےت:ںیہ:وتٓاپ:ےک:رھگ:

ارہ:رکولں:یگ:،اس:رویٹ:ےک:ڑکٹے:الیئ:وہں:ایس:رپ:زگ::اےنپ:رھگ:ےساھکان:اھکؤں:یگ:،ورہن:ںیم

:انچں:ہچ:،دار:ےھت:دعب:ںیم:رٹکلک:وہےئگ:ےھت:،اس:ابت:وک:نس:رکاب:وہ:ایک:رکےت وتق:وہ:لیصحت

ےسامہری:ویٹیبں:ےن:االصح:یک۔:ایس:وتق:اوہنں:ےن:اس:ےس:وتہب:یک۔اس:رطےقی

ےب:اوُصیل:ےک:رضم:ارثات

::رُبی:ابوتں:ےس:روانک:،اس:ےک:ٓاداب:ورطےقی:ںیہ،:اس:وک:ولعمؾ:رکو:ایھچ:ابوتں:وک:انہک

وھکیس۔ضعب:ولگ:ےتہکںیہ:ہک:رکنمات:یک:االصح:اک:اکؾ:رکںی:ےگ:وت:ااشتنر:وہاگ،ہنتف:وہاگ،اس:

رطح:اک:ایخؽ:حیحص:ںیہن:ےہ:،اس:ےیل:ہک:اہلل:اعتٰیل:ےنتف:وک:دنسپ:ںیہن:رکات،اور:رسوِر:اعمل:یلص:اہلل:

:وت:رھپ:ےسیک:یسک:اےسی:اکؾ:ےک:رکےن:اک:مکح:ہیلع:وملس:وک: ہنتف:واسفد:ےک:متخ:رکےن:ےکےیل:اجیھب:ایگ،:

ہنتف:بج:یھب:اس:اکؾ:ےس:وہاگ:وت:اس:اک:ببس:ہی:اکؾ:ںیہن::؟دایاجاتکسےہ::ہک:سج:ےس:ہنتف:دیپاوہ

23

بصنمِ:ؤمنم

:وہاگ،:ہکلب:ےب:اوُصیل:اور:دحود:یک:راعتی:ہن:رکےن:یک:انب:رپ:وہاگ،اکؾ:ارگ:اقدعے:ےسایک:اجےئ:وت

امومرات:ےک:اکؾ:ںیم:یھب:وھتڑا:تہب:ااشتنر:رھپ:اؿ:اشءاہلل:دیفم:اتنجئ:اظرہ:وہں:ےگ:،اور:ویں:وت

:ںیہن: :صخش:ٓارپنشی :،رہ :ےہ :وہیت :رضورت :ےنھکیس:یک :ےیل :ےک :رکےن وہاتےہ،ٓارپنشی

رکاتکس،ٓارپنشی:بک:رکے:،رتشن:انتک:ناگےئ:؟ہی:بس:زیچںی:ےنھکیس:یک:وہیت:ںیہ:،ایس:رطح:ہی:یھب:

،اؿ:یک:راعتی:رکےک::ےہ:،اس:ےک:یھب:دحود:وٓاداب:ںیہاابتعر:ےس:اکی:رطح:اک:ٓارپنشیدینی:

اکؾ:ایک:اجےئ۔

رنؾ:وگ:نکیل:وگم:ریغ:وصاب

:ہن:

ش

ّ:ایخؽ:رانھک:اچےیہ،ونعاؿ:ااسی:وہہک:سج:ےس:وتح اس:ےلسلس:ںیم:ونعاؿ:اک:ڑبا

ڑپاتےہ:،ایھچ:ابت:یھب:وہ،رنؾ:ونعاؿ:اور:اےھچ:ونعاؿ:ےس:ابت:رکین:اچےیہ،ونعاؿ:اکڑبا:ارث:

ارگ:وھبڈنے:رطےقی:ےس:یہک:اجےئ:وت:اس:ےک:طلغ:ارثات:ڑپےت:ںیہ،:اثمؽ:ےک:وطر:رپ:یسک:یک:

دوعت:رکان:اور:اھکان:الھکان:ایھچ:ابت:ےہ:دمعہ:زیچ:ےہ،:نکیل:اس:ےکےیل:ادنازوھبڈنا:اایتخر:ایکوت:

: :زبرگ :رھگ:ںیم:وکیئ :وہاجےئ:یگ۔ :رکےن:ےک:تعیبط:دکمر :وبقؽ رشتفی:اجبےئ:دوعت

الےئ،دورہپ:اک:وتق:ےہ،:ولگ:ےنلم:ےک:ےیل:ٓاےئ:اور:ھٹیب:ےئگ:،اب:اھکےن:اک:وتق:ٓاایگ:وت:

احرضنی:وکاھکےن:ںیم:زبرگ:ےک:اسھت:رشتک:یک:دوعت:دےنی:ےک:ےیل:ویں:ےہک:ہک:ااھچ:

:!

ے

اھبیئ!:ٓاپ:ولگ:ےمج:ےھٹیب:ںیہ،:اےنھٹ:اک:انؾ:ںیہن:ےتیل،:وت:ٓاپ:ولگ:یھب:اہھت:دوھںیل۔اتبی

اؿ:ےس:ےنتک:ولگ:اھکےن:ںیم:رشکی:وہں:ےگ؟:وکیئ:یھب:رشکی:ںیہن:وہاگ:،ہکلب:ارگ:اس:ونع

وھبک:یھب:یگل:وہیگ:رھپ:یھب:رشکی:ںیہن:وہاگ۔:ابت:ایک:ےہ؟:ےب:ہقیلس:ادناز:اایتخر:ایک:۔اور:ارگ:

ایس:ابت:وک:اس:رطح:ےہک:ہک:ٓاپ:ولوگں:یک:دوعت:رکان:اچاتہاھت،ہی:ومعق:ااھچ:ےہ،:ٓاپ:ولوگں:

:انتوؽ:رفامےن:یک:زگارش:ےہ۔اس:ونعاؿ:ےس:ایک:وہاگ:ہک:نج:وک:وخا ش:ہن:یھب:ےس:یھب:امرضح

اکی:صخش:ےک:!وہیگ:وہ:یھب:اھکےن:ںیم:رشکی:وہاجںیئ:ےگ:۔:داھکی:ونعاؿ:اک:ارث:ایک:وہاتےہ

اھبیئ:اکانؾ:دبعارلنٰمح:ےہ:،اب:وہ:اینپ:وادلہ:ےس:ویں:ےہک:دبعارلنٰمح:یک:امں:اپین:دےدو،ایویں:

:!ی:اپین:دے:دو:،ایدادا:یک:وہباپین:دےدو،:وت:التبےیئ:ہی:ونعاؿ:انتک:فیلکت:دہ:ےہاابیک:ویب:ہک:ےہک

:ڑپے:اگ :ایک :ارث :اک :دے:دےیجی،اس:ونعاؿ :اپین :یج :اامں :ہک :اکی:ہی :ارث:!اور :ڑبا :اک وتونعاؿ

بصنمِ:ؤمنم 24

؎ ڑپاتےہ۔رنؾ:ونعاؿ:ےس:ابت:رکان:اچےیہ۔ایس:وکومالان:روؾ:ےن:رفامای::::::

رنؾ:وگنکیل:وگم:ریغ:وصاب:

رقأت:ںیم:اانت:امرہ:اھت::وتق:اھت:،تہب:میلح:اھت، مل:اک:ذوؼ:اھت،:نفِ:ومؿ:ردیش:اک:واہعق:اید:ٓاای:،ۂفیلخام

ہک:ااتسذرتحمؾ:رضحت:یتفم:ومحمد:نسح:اصبح:داتم:رباکمہت:ےن:انسای:ہک:اامؾ:اسکیئ:وجہک:وہشمر:

وہےت:ںیہ:وت:ںیم::اقری:ںیہ:وہ:ےتہک:ںیہ:ہک:اشعء:یک:امنز:ںیم:بج:ہفیلخ:امومؿ:ردیش:ریمے:ےھچیپ

ْج َۡ

َك ںیہن:ڑپاتھ،ویکں:ہک:اس:ںیم:اَلَۡم نرَشَرَۡقَض َظہ

ۡےہ،:ض:اور:ظ:یک:ٓاواز: ںیہ:اس:یک:اَن

ادایگیئ:ںیم:وچک:اجؤں:وت:امومؿ:ردیش:ڑکپ:ںیل:ےگ۔:اکی:رمہبت:اس:وک:اکی:اعمل:ےن:یسک:ابت:رپ:

داتش:رکاتراہ:،ہی:اس:اک:امکؽ:تحیصن:رکان:رشوع:یک:،اس:ںیم:ہجہل:زیتوہ:ایگ:،:تخس:وتسس:اہک،:وہ:رب

اھت:،بج:وہ:ہہک:ےکچ:وتامومؿ:ردیش:ےن:اہک::ٓاپ:یک:بس:ںیتحیصن:ںیم:درتس:اماتنوہں،:نکیل:ریمی:

اکی:زگارش:ےہ:ہک:ٓاپ:اک:ہجہل:تخس:وہایگ:، ھج:ےس:دبراہجدبرت:ینعی:رفوعؿ:ےک:اپس:بج:ٓاپ:

:ےک:ےیل:اجیھبایگ:وتمکح:وہا:ےس:دبراہج:رتہب:رضحت:ومٰیس:ورضحت:اہروؿ:امہیلع:االسلؾ:وک:غیلبت

َّ لً قَۡوَل

ًٗنافَُقۡوََل َِل ّیِ

ٗ لََّعّّلَُّشی اَۡو یََتَذکَّر

ۡ17﴾ ۴۴﴿ ََی

؎

ای::::::::::::::::::::::::::::رھپ:اس:ےس:رنیم:ےک:اسھت:ابت:رکان:اشدی:وہ:)ربتبغ(تحیصن:وبقؽ:رکے:،

ِ ۔ےس(ڈراجوےایہٰل::)ذعاب

:ےہ:ہک:ہجہل:رنؾ:وہ:،ونعاؿ:ااھچوہ،ریخ:وخایہ:اک:ذجہب:وہ،اوُصؽ:: :غیلبت:ںیم:ےس:ِاس:ےیل:ٓاداب

ےک:وماقف:اکؾ:ایک:اجےئ:۔دحود:یک:راعتی:ریھک:اجےئ۔

االصح:یک:دتریب:ولعمؾ:رکے

:یھب: :یک:اجےئ،اس:وک سک:ومعق:رپ:ایکاعمہلم:ایکاجےئ،االصح:یک:دتریب:ایکاایتخر

:االصح:وہیگ۔: :اور :دلج:عفن:وہاگ :رھپ:اس:ےک:وماقف:وکشش:رکےوت :رکےوپےھچ، ولعمؾ

امہرے:اکی:دوتس:ںیہ:،اؿ:یک:ہط :اک: ھج:ےس:االصیح:قلعت:ےہ:طخ:و:اتکتب:اک:ہلسلس:ریتھک:

ایگ:رھپ:اس:ےک:دعباؿ:وک:ارم ہک:اجان:ڑپا،اؿ::ےک: رس:اصبح:ےہ،::اؿ:اک:رہتش:دیحرٓاابد:دنک:وہ

ہی ؎17 44:طی

25

بصنمِ:ؤمنم

وت:ہعمج:یک:امنز:ڑپھ:ےتیل:ےھت:اور:وشرہ:اس:ںیم:یھب:وکاتیہ:رکےت:ےھت:،امنز:یک:یھب:اپدنبی:ںیہن:

رکےت:ےھت:،اس:ےن:ےھجم:طخ:اھکل:ہک:اےسی:اموحؽ:ںیم:ٓاان:وہا:ںیم:ایک:رکوں:؟ںیم:ےن:اؿ:وک:اھکل:ہک:

:ڑپہ ی:وہ:اس:وک:واہں:رھک:دو:،اؿ:وک:ڑپےنھ:ےک:ےیل:ہن:ب،و،ک :اتکںیب:اؿ:مت:وجزبروگں:یک:اتکںیب

ےک:اپس:رھک:دو:اور:ااطتع:ودختم:ںیم:یمک:ہن:رکان:،اؿ:اکلمع:اؿ:ےک:اسھت:ےہ:،ھچک:دونں:

ےک:دعب:اؿ:اک:طخ:ٓاای:ہک:ںیم:ےناتکںیب:اؿ:ےک:اپس:رھک:دںی:،اد رھ:ہی:وہا:ہک: رس:اصبح:یک:

وہج:ےس:رھگ:ںیم:ٓاراؾ:ےک:ےیل:رانہ:ڑپا:،اب:ایک:رکںی:،ھچک:اکؾ:وت:ےہ:تعیبط:رخاب:وہیئگ،اس:یک:

انسان::اوھتڑ:اں:وھتڑاتکوبیہ:ںیہن:،وت:اوہنں:ےن:اہک:ہک:مت:ھچک:اتکب:انسؤ،انچں:ہچ:ںیم:ےن:اؿ:

رک:وھتڑے:دونں:ںیم: رس:اصبح:امنزی:وہےئگ،:لسلسم:وکشش:نس:،اس:وک:نس:رشوع:ایک

:ےن:اب:امنِز:ہعمج:ڑپانھ:رشوع:رکدای:ےہ،:تنحم:رکیت:ریہ:وت:رکیت:رںیہ:ہک:رھپ:طخ:ٓاای:ہک:وشرہ

اپدنبِامنز:وہےئگ،ایس:رطح:ھچ:اسؽ:لسلسم:تنحم:ےک:دعب:ہی:ارثات:وہےئ:ہک:رشیع:داڑیھ:یھب:

رھک:یل:اورجح:ںیم:اسھت:ےل:رکٓایئ:یھت:،اد رھ:وت:ہی:وکشش،:ایس:ےک:اسھت:ےچب:یک:رتتیب:یھب:

وہیئ:وت:وہ:نشم:اوکسؽ:ںیم:ڑپےنھ:ایگ:،واہں:انہتش:وریغہ:اک:ایسی:یک:ہک:بج:اس:یک:رمع:ھچ:اسؽ:یک:

یھب:ااظتنؾ:وہاتےہ:،بج:واہں:یک:ذہم:داروعروتں:ےن:اس:ےچب:وک:اھکےن:یک:زیچںی:دںی:وت:اس:

:ایک:ابت:ےہ: ےن:اھکےن:ےس:ااکنر:رکدای،اؿ:وعروتں:ےن:وفؿ:ایکہک:اہمتراہچب:ھچک:اھکاتںیہن،

دےیھکی:ہک:الخِػ:اموحؽ:۔ہک:واہں:اھکان:انیپ:کیھٹ:ںیہن:؟اوہنں:ےن:اہک:ہک:ںیم:ےنعنم:رکدایےہ:

ںیم:اکی:ہچب:ےہ:وہ:اھکات:اتیپ:ںیہن،ایک:زیچےہ؟رتتیب:اک:ارثےہ۔ریمے:دووتسزعزیو!:لسلسم:

وکشش:رکے:،ناگرےہ:،تمہ:ہن:اہرے:۔بج:ااسنؿ:ناگراتہےہ:وت:رھپ:اس:اک:دئدئہ:وہاتےہ:۔

میکح:االتم:اک:امیبر:اتم:ےکےیل:ہخسن:

:یھب:وہان:ابت:ہی:رع :اکؾ :اک ض:رکراہاھت:ہک:امجیتع: تیثی:ےس:رکنمات:یک:االصح

اچےیہ،:اس:یک:یمک:وسحمس:وہریہ:ےہ۔دنی:ےک:اکؾ:وخب:وہرےہ:ںیہ:،:فلتخم:رطوقیں:ےس:

دنی:یک:تنحم:وہریہ:ےہ:،نیصلخم:یھب:ےگل:وہےئ:ںیہ،:رگم:اتم:یک:احتل:ںیم:دبتیلی:ںیہن:

اجری:ےہ،:اس:ےس:اظرہ:وہا:ہک:اتم:ںیم:الصح::وہریہ:ےہ،:اسرے:اعمَل:ںیم:اصمبئ:اک:ہلسلس

والفح:ےک:ےیل:االصیح:ےخسن:ںیم:یسک:دوا:یک:رضورت:ےہ:،وہ:ہی:ہک:امجیتع: تیثی:ےس:االصِح:

بصنمِ:ؤمنم 26

رکنمات:اک:وج:اکؾ:ںیہن:وہراہےہ:اس:وک:رکان:اچےیہ:۔

انچں:ہچ:دحثیِ:اپک:ںیم:مسق:اھکرک:رفامای::

ّنَ ُْوِف َولََتْنَہو

َُْمۡع

ّْنَ بِال ُُمُ

ْ لََتا

ُْوِشَکّنَ اہلل ُ

ْنَکِراَْولَیُمْ یَّ َعِن ال

ْْبَعَث اَن

فَََل یُْسَتَاُب ٓلَُکْم ُٗعْونَہ

َّْ تَد

ْنُہ ُُم َعلَْیُکْم ِعَقابًاِمّ 18؎

مت:ولگ:ارم:ابرعملوػ:اور:یہن:نع:ارکنمل:رکےت:روہ،:ورہن:اہلل:اعتٰیل:مت:رپ:اانپ:ذعاب:طلسم:رکدںی:

وبقؽ:ہن:وہیگ:۔ےگ:رھپ:مت:داع:یھب:اموگن:ےگ:وت:

ںیم:دحثی:ربمن:اکی:ات:‘‘ غیلبت:اضفلئِ’’یک:اتکب:: لیصفت:اس:یک:رضحت:خیش:ونر:اہلل:رمدقہٗ

:اس:ےیل:وہا::۔۔۔:سلجم:دابوصخلص:دحثی:ربمن:اپچن:وک:ڑپےیھ،است:دےیھکی :ایقؾ :اقحل:اک وعۃ

:اس::،اؿ:اک:اقتاض:ایک:اھتسج:وتق:اس:سلجم:وک:اقمئ:ایک:ایگاس:وتق:ےسیک:احالت:ےھتاھت۔ ،

لمع:ےس::اسفدِ ::رفامےت:ںیہ:راہلل:رمدقہٗںیم:وخد:رضحت:واال:میکح:االتم:ومالان:اھتونی:ونّےلسلس

اس:دقر:روامن:وہایگ:ےہ:ہک::االتباصمبئ:ںیم::املسمونں:اک:رہ:مسق:اک:اظرہی:وابینط:زنتؽ:اور:اوناعِ

:ہک:دخا :وقؾ:نم:ثی:یکہن:رکے:املسمونں:دلجی:اس:اک:دتارک:ہن:ایک:ایگ:وت:وقی:ادنہشی:ےہ:

اخص:ااظتنؾ:ایک:اجےئ۔::اس:ےیل:تخس:رضورت:ےہ:ہک:تہب:دلج:اس:اک،یگاالالسؾ:انف:وہاجوے

: اہلل:اعتٰیل:ےن:اینپ:رتمح:ےس:اےسی:انزک:وتق:ںیم:دریگتسی:رفامیئ:ہک:اےنپ:ضعب:ادمحلہلل!

س:ےک:قیف:اطعرفامیئ:ہک:وہ:اےب:رسواسامؿ:دنبوں:وک:اس:ااسحس:اور:ااسحس:ےک:اسھت:اس:یک:وت

ےن:اس:یک:لیمکت:ےک::یک:ااجنؾ:دیہ:ےک:ےیل:ڑھکے:وہےئگ،اوہنں:رپ:اس:دختم:رھبوےس

ےیل:اکی:سلجم:دوعۃاقحل:ےکانؾ:ےس:انبیئ:،اظرہ:ےہ:ہک:اس:وتق:ےس:وت:اب:زنتؽ:اور:زایدہ:

اس:!ہلل:ءااماش۔:وہایگ:،تڑاڑ:اور:زایدہ:وہایگ،اس:ےیل:اس:اکؾ:یک:رضورت:اور:اتیمہ:زایدہ:وہیئگ

ےس:اخص:قلعت:وناگؤ:ےہ،:راہلل:رمدقہ:ٗ وخیش:وہیئ:ہک:ٓاپ:رضحات:وکرضحت:واال:ونّابت:ےس:وت:

:اور:رضحت:یک:ایک:انمت:یھت:وہ:یھب:ٓاپ:ےک:اسےنم: اور:ایس:قلعت:یک:انبرپ:اہیں:رشتفی:الےئ:،

اشءاہلل:اتم:یک:الصح:والفح:ےہ:،ٓاپ:اس:ےیل:اس:اکؾ:وک:ایک:اجےئ،اس:ںیم:اؿ:،ٓایکچ:ےہ

نکیل:وھتڑے:یہ:دونں:ںیم::،ںیم:ہی:ںیہن:ہہک:اتکسہک:ےنتک:دؿ:ںیگل:ےگ:،اس:اکؾ:ںیم:ںیگل

سعید،باب ماجا: ِف اَلُم بالمۡعوف والنہ عن المنکر،ایج ایم 2/42:جامع الرتمذی ؎18

27

بصنمِ:ؤمنم

ایھب:دس:ربس:وہےئ:دؽ:ںیم:ٓاای:اکؾ:وہراہےہ،۔اشءاہلل:امنایں:رفؼ:وسحمس:وہےن:ےگل:اگاؿ

جً :ںیماکی:اسؽ:وہا:انتک:رفؼ:وہا،ڈاھہک::ایھب:،بس:ےس:زایدہ:اکؾ:ہلگنب:دشی:ںیم:وہراہےہ :رقتی

:ٓاابدی:وہیگ :ہک:ٓادےھ:ڈاھہک:ےک:ادنر:،،واہں:اکؾ:ایک:ایگاکی:رکوڑ ضعب:رضحات:ےناتبای

ےک:اطمقب:وہںیئگ:،املعء:ےن:وکںیشش:ںیک:،املعء:اجےتںیہ:تشگ:رکےت::تّنساذاںین:وااقںیتم:

:ںیم:عمج:رکےت:ںیہ،وھتڑی:دری:ابت:وہیت:ےہ ،اذاںین:وااقںیتم:درتس:رکاےت:ںیہ:،دجسم:

ں:ےک:ولگ:ےتہکںیہ:ہک:اب:کت:ٓاپ:ولگ:اہکں:واہ:۔،امنز:اک:ونسمؿ:رطہقی:اتبےت:ںیہںیہ

۔اس:ےیل:ٓاپ:ولگ:اےنپ:ںیمہ:وخدیہ:وتہج:ںیہن:یھت:!ےھت؟ہی:ولگ:ےتہکںیہ:ہک:اھبیئ:ایک:اتبںیئ

۔اشءاہلل:اس:ےک:دئدئے:وسحمس:وہں:ےگ:ںیم:اجںیئ:اور:اس:اکؾ:وک:رکںی:،اؿ:اےنپ:العےق

الکؾ::الخۂص

:یک:اچر:افصت:اور:اؿ:یک:اچر:وت:اس:وتق:ایبؿ:اک:الخہص:ہی:وہ:ا:ہک:ومنم: اور:وم ہن:

ےک:وماقف:ڑپےتھ:ںیہ۔دورسے:ہی:ہک:زۃٰوۃ:اپدنبی::تّنسوصخایصت:ںیہ::اکی:ہی:ہک:امنز:وک:

ےس:ادارکےت:ںیہ۔رسیتے:ہی:ہک:اہلل:اور:اس:ےک:روسؽ:یک:ااطتع:وخش:دیل:ےس:رکےتںیہ:

اک:مکح:رکےتںیہ::اور:ٓارخںیم:وصختیص:ےس:سج:ابت:یک:رطػ:وتہج:دالیئ:یئگ:ہک:ایھچ:ابوتں

اور:رُباویئں:ےس:روےتک:ںیہ۔:ہی:افصت:ارگ:وموجد:ںیہ:وت:اقِلب:رکش:ابت:ےہ:اور:ارگ:ںیہن:ےہ:وت:

اقِلب:رکف:ابت:ےہ۔اؿ:افصت:وک:اےنپ:ادنر:دیپا:رکےن:یک:رکف:ووکشش:رکان:اچےیہ۔اب:داع:رکیل:

۔ٓانیم:،ےئ:اجےئ:ہک:اہلل:اعتٰیل:اؿ:ابوتں:وک:وبقؽ:رفامےئ:اور:لمع:یک:وتقیف:اطعرفام

وی ْ َدع

ُِخر

یعی َوا

َْْمُد ہلِلِ َرّبِ ال

َْ نَا اَِن اۡل

ْ لَِمی

أأأ أ

بصنمِ:ؤمنم 28

االصح:اک:ٓااسؿ:ہخسن

:رضحت:ومالان:اشہ:دمحم:ارشػ:یلع:اصبح::اھتونی:

ملتل

ہیلعہللتمحمیکح:االتم:دجمد:ا

دو:رتعک:لفن:امنز:وتہب:یک:تین:ےس:ڑپھ:رک:ہی:داع:اموگن::

تخس:انرفامؿ:دنبہ:وہں۔:ںیم:رفامں:ربداری:اک:اے:اہلل!:ںیم:ٓاپ:اک:‚

ارادہ:رکات:وہں:رگم:ریمے:ارادے:ےس:ھچک:ںیہن:وہاتاور:ٓاپ:ےک:ارادے:ےس:

بس:ھچک:وہاتکس:ےہ۔ںیم:اچاتہ:وہں:ہک:ریمی:االصح:وہ:رگم:تمہ:ںیہن:وہیت۔:

تخس::۔ٓاپ:یہ:ےک:اایتخر:ںیم:ےہ:ریمی:االصح۔اے:اہلل!ںیم:تخس:انالقئ:وہں

:اگرانگتخس:۔ثیبخ:وہں :دمد:۔وہںہ :وہں،ٓاپ:یہ:ریمی :وہراہ :اعزج ںیم:وت

:وقت:ںیہن:ےہ،:ٓاپ:یہ:رفامےیئ۔:ریما:بلق:فیعض:ےہ۔:انگوہں:ےس:ےنچب:یک

ریمی:اجنت:اجنت:ںیہن،:ٓاپ:یہ:بیغ:ےس::۔:ریمے:اپس:وکیئ:اسامِؿ وقت:دےیجی

۔اے:اہلل!:وج:انگہ:ںیم:ےن:اب:کت:ےیک:ںیہ:اںیہن:ٓاپ:اینپ:اک:اسامؿ:دیپا:رکدےیجی

ہ:اؿ:انگوہں:وک:ہن:رکوں:دنیرتمح:ےس:اعمػ:رفامےیئ۔:وگ:ںیم:ہی:ںیہن:اتہک:ہک:ٓا

‛ہ:رھپ:رکوں:اگ:نکیل:رھپ:اعمػ:رکاولں:اگ۔دنیاگ،:ںیم:اجاتن:وہں:ہک:ٓا

رغض:ایس:رطح:ےس:روزاہن:اےنپ:انگوہں:یک:اعمیف:اور:زجع:اک:ارقار،:اینپ:االصح:یک:داع:

ہہک:ایل:رکو۔:رصػ:دس:ٹنم:روزاہن:ہی:اکؾ:رکایل:رکو۔:ول:اور:اینپ:انالیقئ:وک:وخب:اینپ:زابؿ:ےس:

:کمن:اک:اامعتسؽ::،اھبیئ:دوا:یھب:تم:ویپ دبرپزیہی:یھب:تم:وھچڑو۔:رصػ:اس:وھتڑے:ےس:

:ےس:ااسی: وہ:اجےئ:اگ:ہک:ااظتنؾ::وسےت:وتق:رک:ایل:رکو۔:ٓاپ:دںیھکی:ےگ:ہک:ھچک:دؿ:دعب:بیغ:

ّ

ٹ

ےگل:اگ:اور:دوشارایں:یھب:شیپ:ہن:ٓاںیئ:یگ۔::یھب:ہنتمہ:یھب:وقی:وہ:اجےئ:یگ،:اشؿ:ںیم:بج

رغض:بیغ:ےس:ااسی:اسامؿ:وہاجےئاگ:ہک:وج:ٓاپ:ےک:ذنہ:ںیم:یھب:ںیہن:ےہ۔

أ أ أ أ

عرضِ مرتبمردوں ہی سے بالعموم خطاب کیوں کیا گیا؟جماعت کو امتیازی خصوصیات سے پہچانا جاتاہےاقامتِ صلوٰۃ کی حقیقتمسنون نماز ہی کے فوائد ہیںمسنون نماز کی فکر واہتمام میں کمیدین کی طلب میں شام سے مدینہ کا سفرسنن کا اہتمام متعلقین کو بھی کرائیںسنّت کے موافق اذان کا اہتمام کیاجائےمال کا ہونا بھی مطلوب ہےدنیا ہاتھ میں اور دین دل میں رہےولایت کے ساتھ امارت جمع ہوسکتی ہےمال دار وغریب دونوں کو قربِ الٰہی مل سکتاہےامینِ امت کی سادگی قابلِ نصیحتحاکم کے لیے ہدیہ کا شرعی حکممہتمم ومدرّس کے لیے ہدیہ کا حکمسورۂ واقعہ کی تلاوت کی برکتخوش دلی سےاطاعت کاثمرہاصلاحِ منکرات امت کا فریضہ ہےاصلاح کا نصیحت آموز واقعہبے اُصولی کے مضر اثراتنرم گو لیکن مگو غیر صواباصلاح کی تدبیر معلوم کرےحکیم الامت کا بیمار امت کےلیے نسخہخلاصۂ کلام