Kemal Gözler ÖRNEKLERĐYLE USÛLSÜZ ALINTI … · I. B LAL CANATAN K MD R? ... (20 Ekim 2013)....

Kemal Gözler

ÖRNEKLERĐYLE USÛLSÜZ ALINTI SORUNU Adnan Küçük, Ahmet Nohutçu, Bilal Canatan, Nevzat Sönmez,

Ali Rıza Çoban, … (Ankara 21. Sulh Ceza Mahkemesinin 16.01.2014 tarih ve 2014/32 D. Đş

sayılı Kararı uyarınca isim çıkarılmıştır), Fatih Dikici ve Diğerlerinin Kitapları Hakkında Eleştiriler

PARAYLA SATILAMAZ

ISBN: 978-605-63826-2-8 © 2013. Kemal Gözler. Her hakkı mahfuzdur.

Birinci Baskı: Kasım 2013 Dizgi ve Sayfa Düzeni: Kemal Gözler

Kapak: Kemal Gözler Eleştirileriniz Đçin: [email protected]

Baskı Star Ajans Ltd. Şti. 634. Sokak, Nilüfer Ticaret Merkezi, Ayaz Plaza no 24,

Nilüfer - BURSA Tel: 0224 249 23 20 Sertifika No: 15366

Yayınlayan Yayınevi yoktur.

Kitap yazarın kendi yayınıdır. Prof. Dr. Kemal Gözler

Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Gemlik - BURSA

Açık Erişim www.anayasa.gen.tr/usulsuz-alınti-sorunu.htm books.google.com/books?isbn=9786056382628

Dağıtım

Bu kitabın genel dağıtımı yapılmayacaktır. Kitap parayla satılamaz. Bu kitap, ücretsiz olarak, hukuk fakültesi kütüphanelerine, hukuk fakültelerinin kamu hukuku bölümlerinde çalışan ve adresini bulabildiğimiz öğretim üyelerine

gönderilecektir. Kitap ayrıca bölümü ne olursa olsun, kitaba ilgi göstereceğini tahmin ettiğimiz öğretim üyelerine gönderilmeye çalışılacaktır.

Kitapla ilgilenen herkes [email protected] adresine e-posta göndererek kitabın kağıt nüshasını isteyebilir. Baskısı tükeninceye kadar, kitap isteyenlere

ücretsiz olarak gönderilecektir. Kitap ayrıca Google Books’ta yayınlatılmaya çalışı-lacaktır (books.google.com’da isbn: 9786056382628 ile arama yapılabilir).

Bu Kitabın Zikrediliş Usûlü Kemal Gözler, Örnekleriyle Usûlsüz Alıntı Sorunu, Bursa, Yazarın Kendi Yayını, 2013.

Kütüphane Tasnif (LoC) LB2369.G69 2013 veya KKX1155.G69 2013

(Dewey) 001.42 GÖZ 2013 veya 346.0931 GÖZ 2013

Kemal Gözler

ÖRNEKLERĐYLE USÛLSÜZ ALINTI SORUNU Adnan Küçük, Ahmet Nohutçu, Bilal Canatan, Nevzat Sönmez,

Ali Rıza Çoban, … (Ankara 21. Sulh Ceza Mahkemesinin 16.01.2014 tarih ve 2014/32 D.

Đş sayılı Kararı uyarınca isim çıkarılmıştır), Fatih Dikici ve Diğerlerinin Kitapları Hakkında Eleştiriler

Yazarın Kendi Yayını Bursa - Kasım 2013

“Diken battığı yerden çıkar”.

Türk Atasözü1

“Eğer bir memlekette erbabı namus lâakal2 eşirra3 kadar

cesur olmazsa, o memleket behemehal batar”.

Đsmet Đnönü4

1. Ömer Asım Aksoy, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Đstanbul, Đnkılap, 1998, c.I, s.241. 2. Laakal, “en azından” demektir (Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat,

Ankara, Aydın Kitabevi, 1984, s.643). 3. Eşirra, “şer” kelimesinden gelir ve “kötülük edenler” demektir (Devellioğlu, op. cit., s.283). 4. Bu sözün aslında “cesur” değil, “sabur” kelimesinin geçtiği anlaşılmaktadır. “Arkadaşlar;

eğer bir memlekette erbabı namus lâakal eşirra kadar sabur olmazsa, o memleket beheme-hal batar” (Başvekil Đsmet Paşa, TBMM Zabıt Ceridesi, 5 Temmuz 1931, Đçtima 2, Celse 2, s.37) (http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d04/c003/b022/tbmm0400 30220037.pdf).

Bölüm 5 BİLAL CANATAN

(Anayasa Hukuku Kitabı)

Burada önce Bilal Canatan’ın özgeçmişi, sonra da Bilal Canatan’ın Anayasa Hukuku isimli kitabı hakkında bilgi vereceğiz.

I. BİLAL CANATAN KİMDİR?

Bilal Canatan’ın Kırıkkale Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakül-tesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünde öğretim görevlisi olduğu anlaşılmaktadır1. Bu Üniversitenin internet sitesinde Bilal Canatan’a ayrılan bir “Özgeçmiş” sayfası vardır. Ama buradan adı ve bölümü dışında bir bilgi-ye ulaşılamamaktadır2.

Biz Bilal Canatan’ın hangi fakülteden mezun olduğunu güvenilir bir şe-kilde tespit edemedik. Ekşi Sözlük’te Bilal Canatan’ın Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Mezunu olduğu yazmaktadır3.

Bilal Canatan’ın yüksek lisans ve doktora eğitiminin ne olduğunu da araştırdım. Ulaştığım bilgiler şundan ibaret: YÖK Ulusal Tez Kataloğundan yaptığım araştırmada Bilal Canatan’ın Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilimdalında 1997 yılında Prof. Dr. Ruşen Keleş danışmanlığında 128 sayfalık bir yüksek lisans tezi savunduğu anla-şılmaktadır4.

Bilal Canatan’ın doktora yapıp yapmadığı konusunda ise bir bilgiye ula-şamadım. YÖK Ulusal Tez Kataloğunda Bilal Canatan adına kayıtlı bir dok-tora tezi yoktur.

Görünen odur ki, Bilal Canatan, hukuk fakültesi değil, kamu yönetimi mezunudur. Keza yüksek lisansı da yine kamu yönetimi alanındadır. Anla-şıldığı kadarıyla Bilal Canatan doktora da yapmamıştır.

1. http://sbky.kku.edu.tr/yonetimbilimi/akademikkadro.php (20 Ekim 2013). 2. http://www.kku.edu.tr/akademik/goster.php?sicilno=1942 (20 Ekim 2013). 3. http://eksisozluk.com/bilal-canatan--1854188 (20 Ekim 2013). 4. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/SearchTez. Tez No: 62586 (20 Ekim 2013).

260 ÖRNEKLERİYLE USÛLSÜZ ALINTI SORUNU

Hukuk Fakültesi mezunu olmayan, hukuk yüksek lisansına sahip olma-yan, hatta herhangi bir alanda doktoraya sahip olmayan birisinin kalkıp Ana-yasa Hukuku ve İdare Hukuku kitapları yazması büyük bir cesaret örneğidir. Ciddi bir yayınevinin kalkıp, bu kişinin yazdığı Anayasa Hukuku ve İdare Hukuku kitaplarını yayınlamaya değer bulması şaşırtıcıdır. Bu Yayınevi, ki-tabını yayınlayacağı yazarın kitabı konusunda bir eğitime sahip olup olmadı-ğını araştırma gereğini hiç mi duymamıştır? Dahası bu yazarın Anayasa Hu-kuku kitabının iki baskı, İdare Hukuku kitabının kısa sürede dört baskı yap-ması tek kelimeyle hayret vericidir. Bir Yayınevi bir İdare Hukuku kitabı yayınlamadan önce, bu kitabı yazan kişinin idare hukukçusu olup olmadığını neden araştırmaz? En azından bu kişinin hukuk fakültesi mezunu olup olma-dığını neden merak etmez? Dahası, alanında lisans diplomasına dahi sahip olmayan bir kişinin yazdığı kitapları nasıl oluyor da Türk üniversite öğrenci-leri satın alıyor ve daha da acısı nasıl oluyor da Türk üniversite öğretim üye-leri, bu kişinin yazdığı kitapları tavsiye edebiliyorlar?

I. BİLAL CANATAN’IN ANAYASA HUKUKUKİTABINDAN USÛLSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ

Burada Bilal Canatan’ın Anayasa Hukuku isimli kitabı eleştirilecektir. Söz konusu kitabın ikinci bas-kısı Ankara’da Detay Yayıncılık tarafından 2012 yı-lında yayınlanmıştır. 13,5 cmx19,5 cm boyutlarında olup 218 sayfadır. ISBN’si 978-605-5681-93-7’dir. Bu kitapta benim Anayasa Hukukuna Giriş (Bursa, Ekin, 17. Baskı, 2011) isimli kitabımdan kaynağı gösterilmeksizin yapılmış alıntılar vardır. Elinizde tuttuğunuz bu kitapta bu kaynaksız alıntılara örnek-ler verilmiştir.

Bilal Canatan’ın kitabından örnek olarak alınan cümle veya paragraflar tekrar yazılmamış, bunlar scanner ile taranıp konulmuştur. Dolayısıyla bun-lar birebir kopyalarıdır. Benim kitabımdan alınan cümle veya paragraflar ise benim kitabımın word formatından alınmıştır. Dolayısıyla bunlar da benim kitabımdan bire bir alınmış metinlerdir.

Örneklere geçmeden önce şu hususun tekrar altını çizelim: Bilal Canatan’ın kitabında bana yapılmış tek bir atıf yoktur. Bilal Canatan’ın kita-bında gösterilmiş tek bir kaynak yoktur. Bilal Canatan’ın kitabında bir “bib-liyografya” dahi yoktur.

BÖLÜM 5: BİLAL CANATAN, ANAYASA HUKUKU 261

ÖRNEK 1

Bilal Canatan, Anayasa Hukuku, Ankara, Detay, 2012, s.4:

Kemal Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, Bursa, Ekin, 17. Baskı, 2011, s.15:

“Yazısız anayasa”ya, “teamülî anayasa (constitution coutumière)” veya “ge-leneksel anayasa” da denir. Bu tür anayasa, toplum içinde uzunca bir süre ke-sintisiz olarak tekrarlanan ve bağlayıcı olduğuna inanılan uygulamalardan olu-şur. Yazısız anayasanın en bilinen örneği İngiltere’dir. İngiltere’de devletin temel kuruluşunu düzenleyen kurallardan önemli bir kısmı teamülî nitelikte-dir. … Ancak yazısız anayasa sisteminde de bazı kuralların yazılı belgelerde saptanması mümkündür. Örneğin İngiltere’de anayasal nitelikte olan bazı kuralları içeren kimi belgeler vardır:… Ancak bu tür metinler, birer “anaya-sa” değil, “kanun”durlar. Çünkü onlar, normlar hiyerarşisinde normal kanun-lar ile aynı basamakta bulunurlar ve onlarla aynı usûlle değiştirilebilirler.

Görüldüğü gibi, Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı benim kitabımdan alınmıştır. Bilal Canatan’ın paragrafı ve benim paragrafım çok büyük ölçüde birbirine benzemektedir. Ben

Bu tür anayasa, toplum içinde uzunca bir süre kesintisiz olarak tekrarla-nan ve bağlayıcı olduğuna inanılan uygulamalardan oluşur

diyorum (s.15), Bilal Canatan da

diyor (s.5). Bilal Canatan’ın “toplum içinde uzunca bir süre kesintisiz olarak tekrarlanan ve bağlayıcı olduğuna inanılan uygulamalardan oluşur” şeklindeki ifadeyi benim ifademi görmeden kurmuş olması mümkün müdür?


ÖRNEK 2

Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.4-5:

Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., 2011, s.13-14:

1. Maddî Anlamda Anayasa.- “Maddî anlamda anayasa (constitution in the material sense, constitution au sens matériel)”, devletin temel organla-rının kuruluşunu ve işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünü olarak ta-nımlanmaktadır. Bu anlamda bir kuralın anayasa kuralı olup olmadığına o kuralın içeriğine, neyi düzenlediğine bakılarak karar verilir. Bir kural, içerik itibarıyla devletin temel organlarının kuruluşuyla veya işleyişiyle ilgili ise, o kural anayasal niteliktedir.

2. Şeklî Anlamda Anayasa.- “Şeklî anlamda anayasa (constitution in the formal sense, constitution au sens formel)”, normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı ve daha zor bir usûlle konulup değiştiri-lebilen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki iki paragrafı benim kita-bımdan alınmadır. Benim (s.14)

Şeklî anlamda anayasa…, normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı ve daha zor bir usûlle konulup değiştirilebilen hu-kuk kurallarının bütünü olarak tanımlanmaktadır

şeklindeki ifadem Bilal Canatan da

şeklinde aynen, kelimesi kelimesine vardır. Bilal Canatan’ın şekli ana-yasa tanımını benim tanımı görmeden yapmış olması mümkün ve muhtemel midir? Buna rağmen, bu alıntı bir aynen alıntı olarak tırnak içinde verilme-diği gibi bu alıntının kaynağı da gösterilmemiştir.


ÖRNEK 3

Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.5:

Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., 2011, s.14:

Normlar Hiyerarşisi.- Bir hukuk düzeninde mevcut olan, anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik gibi normlar, dağınık hâlde ve rasgele değil, alt-alta, üst-üste bulunur. Bu normların arasında altlık-üstlük ilişkisi vardır. Bu-na “normlar hiyerarşisi” veya “hukuk düzeni piramidi” denir (Bu teori Hans Kelsen’in görüşlerine dayanır). Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan norm geçerliliğini üst basamakta yer alan normdan alır ve dolayısıyla ona uygun olmak zorundadır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın normlar hiyerarşisine ilişkin yaptığı açıklama benim kitabımdan kaynağı gösterilmeksizin alınmıştır. Ben

Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan norm geçerliliğini üst basamakta yer alan normdan alır ve dolayısıyla ona uygun olmak zorundadır.

diyorum (s.14); Bilal Canatan da (s.5)

diyor. 16 kelimelik bir ifadeyi Bilal Canatan’ın ve benim, bir birimizden habersiz olarak aynı şekilde kurmamız, benim ve Bilal Canatan’ın geceleri aynı rüyayı görme ihtimalimizden daha düşük bir ihtimaldir.

Bir Gözlem: Yukarıdaki üç örnek, Bilal Canatan’ın kitabının 4 ve 5’nci sayfalarında geçen ardışık örneklerdir. Benim verdiğim örneklerin Bilal Ca-natan’ın kitabından cımbızla çekilmiş, özel olarak seçilmiş örnekler olduğu sanılmamalıdır.


ÖRNEK 4



TANIM: Kurucu iktidar, anayasa yapma ve değiştirme iktidarıdır.

Aslî Kurucu İktidar - Tali Kurucu İktidar Ayrımı.- Yukarıdaki ta-nımın, daha ilk bakışta iki ayrı unsurdan oluştuğu görülmektedir. Bu unsur-lardan birincisi “anayasayı yapma”, diğeri ise “anayasayı değiştirme”dir. Bu-radan, kurucu iktidarın, “aslî kurucu iktidar” ve “tali kurucu iktidar” şeklin-deki ikili ayrımı ortaya çıkmaktadır. Anlaşılacağı üzere, çok kabaca, aslî ku-rucu iktidar, yeni bir anayasa yapma, tali kurucu iktidar ise anayasayı de-ğiştirme iktidarıdır.

ÖRNEK 5



Aslî kurucu iktidar, hukuk-dışı bir iktidardır. Diğer bir ifadeyle, bu ikti-dar, “hukuk boşluğu” ortamında belirir. … Hukuk boşluğunun ve dolayısıyla aslî kurucu iktidarın başlıca ortaya çıkış halleri şunlardır:


1. Aslî kurucu iktidarın en yaygın ortaya çıkış şekli, devrim ve hükûmet darbesidir. …

2. Aslî kurucu iktidarın ortaya çıktığı diğer bir durum da savaştır….

Aslî kurucu iktidarın, “hukuk-dışılık” ve “sınırsızlık” olmak üzere başlı-ca iki özelliği vardır.

1. Hukuk Dışılık2.- Aksini düşünenler varsa da3, aslî kurucu iktidar, hukuk-dışı bir iktidardır4. Zira yukarıda belirtildiği gibi, bu iktidar, devrim ve hükûmet darbesi gibi durumlardan sonra ortaya çıkan ve hukuk boşluğu ortamında çalışan bir iktidardır. Aslî kurucu iktidar, yeni bir anayasa yapma-dan önce, varsa mevcut anayasayı ilga ederek ortadan kaldırarak hukuk boş-luğu ortamı yaratır. Bu ortamda, aslî kurucu iktidarı bağlayacak bir hukuk kuralı yoktur. Bundan sonra aslî kurucu iktidar hiçbir hukuk kuralıyla bağlı olmaksızın, yeniden, sıfırdan (ab initio) bir anayasa yapar.

2. Sınırsızlık.- Aslî kurucu iktidarın sınırlı bir iktidar olduğunu ileri sü-renler varsa da5, bu iktidar sınırsızdır. Zira hukuk-dışı niteliğini açıkladığı-mız yukarıdaki paragrafta belirttiğimiz gibi, bu iktidar devrim, hükûmet dar-besi gibi olağanüstü durumlarda ortaya çıkmakta, mevcut rejimi devirmekte, anayasayı ilga etmektedir. Böyle bir iktidarı sınırlandırabilecek herhangi bir kural veya güç yoktur.

2. Gözler, Kurucu İktidar, op. cit., s.24-54. 3. Georges Burdeau, Maurice Duverger gibi bazı yazarlar aslî kurucu iktidarın hukukî bir iktidar olduğu-

nu ileri sürmektedirler. Onların görüşlerinin açıklaması ve eleştirisi için bkz.: Gözler, Kurucu İktidar, op. cit., s.28-48.

4. Bu görüş Carré de Malberg, Esmein, Barthélemy gibi pozitivist yazarlar tarafından savunulmuştur. Onla-rın görüşlerinin açıklaması ve eleştirisi için bkz.: Gözler, Kurucu İktidar, op. cit., s.24-28.

5. Bu görüşlerin açıklanması ve eleştirisi için bkz.: Gözler, Kurucu İktidar, op. cit., s.55-62.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın aslî kurucu iktidarın özelliklerini ver-diği paragraf benim kitabımın ilgili sayfasından özetlenerek oluşturulmuş bir paragraftır. Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı benim kitabımın söz konu-su paragraflarını görmeden yazmış olma ihtimali sanıyorum yoktur. İfade biçimi değişmiş olsa da, ortada bir alıntı vardır. Bir alıntının “alıntı” olması için, alıntılandığı metin ile kelimesi kelimesine aynen olması şart değildir. “Mealen alıntı” da bir alıntıdır. Ben Bilal Canatan’ın aslî kurucu iktidarın özelliklerine ilişkin yukarıdaki paragrafının benim kitabımdan yapılmış bir “mealen alıntı” olduğunu iddia ediyorum.

Bir yazar yazdığı bir paragrafın bir başka yazardan alıntı olup olmadığı-nı araştırırken, o paragrafın içinde bulunduğu bağlama, o paragrafın öncesine ve sonrasına da bakmak gerekir. Bilal Canatan’ın yukarıda verdiğimiz “aslî kurucu iktidar” ilişkin tanımı ve özellikleri benim kitabımdan alınma olduğu gibi, bu paragrafı izleyen paragrafta verdiği “tali kurucu iktidar” tanımı da benim kitabımdan alınmadır. Herhalde paragrafların ardışık olarak gitmesi bir rastlantı olamaz.


ÖRNEK 6



Tali kurucu iktidar, bir anayasayı yine o anayasada öngörülmüşusûllerle değiştirme iktidarıdır.

Görüldüğü gibi yukarıdaki iki tanım birbirine çok yüksek oranda ben-zemektedir: benim “öngörülmüş” dediğim yerde Bilal Canatan, “belirlen-miş” benim “usullerle” dediğim yerde Bilal Canatan “usûller çerçevesinde” demektedir. Bilal Canatan bu iki kelimeyi değiştirmesi, acaba bir rastlantı mıdır? Yoksa tanımın benden alındığını gizleme gayretiyle yapılmış değişik-likler midir?

ÖRNEK 7




1. Yumuşak Anayasa

“Yumuşak anayasa (flexible constitution, constitution souple)”, normal kanunlarla aynı usûllerle ve aynı organlarca değiştirilebilen anayasa olarak tanımlanmaktadır. …

2. Katı Anayasa

“Katı anayasa (rigid constitution, constitution rigide)” veya “sert anaya-sa”, normal kanunlardan daha farklı organlarca ve daha zor usullerle değişti-rilebilen anayasa olarak tanımlanmaktadır. …

Bir anayasaya “katılık”, yani “sertlik” sağlamanın değişik yolları şunlardır:

a) Özel Meclis Usûlü.- Anayasa değişikliği, normal parlâmento tarafından değil, sırf bu amaçla oluşturulmuş özel bir meclis tarafından teklif edilebiliyor, kabul edilebiliyor veya onaylanabiliyorsa, bu anayasa bir anayasadır. …

b) Üye Tamsayısının Salt Çoğunluğu Kuralı.- ….

c) Nitelikli Çoğunluk Kuralı.- …

d) Halkoylaması.- Kanunlar için aranmadığı hâlde, bir anayasanın değiştiri-lebilmesi için değişiklik teklifinin halkoylamasına sunulması gerekiyorsa, bu anayasa katıdır. …

e) Değiştirilemeyecek Maddeler.- Bir anayasanın bazı maddelerinin değişti-rilmesi yasak ise, o Anayasa katıdır. …

f) Süre Yasağı.- Bir anayasanın kabul edilmesinden itibaren belli bir süre değiştirilmesi yasak ise o anayasa yine katıdır. …

g) Dönem Yasağı.- Bir anayasa kendisinin belirli dönemlerde veya durum-larda değiştirilmesini yasaklıyorsa, o anayasa yine katıdır. …

Görüldüğü gibi Bilal Canatan gerek yumuşak anayasa, gerekse sert ana-yasa tanımını ve keza bir anayasayı katı anayasa hâline getirmenin yollarını benim kitabımdan özetleyerek aktarmaktadır. Ortada atıf yapılmasını gerek-tirecek bir yararlanma söz konusudur. Ama bana yapılan bir atıf yoktur. Bilal Canatan tanımlarda benim bazı kelimelerimi değiştiriyor. Bir anayasayı katı anayasa hâline getirmenin yollarını verirken ise benim verdiğim sırayı değiş-tiriyor. Ama benim verdiğim yollardan başka bir yol saymıyor.


ÖRNEK 8



III. ANAYASA YARGISI MODELLERİ

Kanunların anayasaya uygunluğu denetiminin, bu denetimi yapan organ bakımından iki ayrı çeşidi vardır:

1. Amerikan Modeli4

Kanunların anayasaya uygunluğunun normal mahkemeler tarafından denetlenmesine “Amerikan modeli anayasa yargısı (American model of consti-tutional review)”5, “adem-i merkezî tipte anayasa yargısı (decentralized type of judicial control)”6 veya “genel mahkeme sistemi” denmektedir. … Amerikan modeli anayasa yargısı sistemin(de)… Mahkeme davada uygulayacağı kanunun anayasaya aykırı olduğu kanısına varırsa, bu kanunu somut olayda “ihmal” eder; onun yerine doğrudan doğruya anayasanın hükmünü uygular. Bu sistemde, Anayasaya aykırı olan kanun, aslında resmen “iptal” edilmez; o kanun “ih-mal” edilir. Dolayısıyla bu karar sadece taraflar arasında bağlayıcıdır, yani “inter partes etki”ye sahiptir. Ama stare decisis ilkesi gereği bu karar diğer davalarda da tekrarlanır ve kanun fiilen herkes için geçerliliğini yitirmişolur8.

4. Favoreu et al., op. cit., s.215-225; Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.96; Jackson ve Tushnet, op. cit.,s.456-457.

5. Louis Favoreu, Les Cours constitutionnelles, Paris, PUF, 1986, s.5-6. 6. Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.73. 7. Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.74; Jackson ve Tushnet, op. cit., s.456. 8. Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.96.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın “Amerikan modeli”ne ilişkin açıklama-sı benden alınmadır. Bilal Canatan’ın


şeklindeki cümlesi ile benim

Kanunların anayasaya uygunluğunun normal mahkemeler tarafından denetlenmesine “Amerikan modeli anayasa yargısı”.. veya “genel mahkeme sistemi” denmektedir

şeklindeki cümlem arasında ne fark var? Benim “normal” dediğim yerde Bilal Canatan “genel”; benim “veya” dediğim yerde Bilal Canatan “ya da” demektedir. Ortada benden yapılmış bir alıntı vardır. Ama alıntının kaynağı gösterilmemiştir.

Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı izleyen paragrafı da benim kita-bımın izleyen paragrafından alınmıştır. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 9



2. Avrupa Modeli9

Kanunların anayasaya uygunluğunun, genel mahkemeler tarafından de-ğil, bu işle görevlendirilen özel bir mahkeme tarafından denetlenmesine ise “Avrupa modeli anayasa yargısı”10, … veya “özel mahkeme sistemi” den-mektedir11. … Bu sistemde, kanunla anayasa arasında çatışmayı çözmeye sadece ve sadece özel bir mahkeme (anayasa mahkemesi) yetkilidir.

9. Favoreu et al., op. cit., s.225-235; Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.73-74; Jackson ve Tushnet, op. cit., s.456-457.

10. Favoreu, op. cit., s.6. 11. Cappelletti ve Cohen, op. cit., s.73.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki iki cümlesi de kelimesi ke-limesine benden alınmadır. Şu farklarla: Benim “sadece ve sadece” dediğim yerde Bilal Canatan “sadece” demekte; benim “veya” dediğim yerde Bilal


Canatan “ya da” demektedir. Acaba Bilal Canatan’ın “veya” yerine “ya da”yı tercih etmesinin sebebi kendisinin “öz Türkçeci” olması mı, yoksa başka bir sebep midir?

Bilal Canatan, “Anayasa Yargısı Modelleri” başlığını benden aktararak işlediği gibi, izleyen başlık olan “Anayasa Uygunluk Denetimi Türleri” baş-lığını da benden aktarmaktadır. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 10



IV. ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİMİNİN TÜRLERİAvrupa modeli anayasa yargısında kanunların anayasaya uygunluğunun

yargısal denetimi, denetimin yapılış zamanına göre “a priori denetim” ve “a posteriori” denetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

1. A Priori Denetim16

“Önleyici denetim (preventive type of control)” de denen “a priori dene-tim (a priori review)”, kanunun devlet başkanı tarafından “ısdar (promul-gation, resmen yayımlama)” edilmesinden önce yapılan anayasaya uygunluk denetimidir. … A priori denetimin olumlu yanı, denetlenen kanunun henüz uygulanmamış olmasıdır. … Ancak bu sistemin, kısa bir sürede denetimi so-nuçlandırmak gibi bir sakıncası vardır. Keza kanunun taşıdığı bazı anayasa-ya aykırılıklar ise ancak kanunun uygulanmasından sonra fark edilebilir.


2. A Posteriori Denetim17

“Düzeltici” veya “bastırıcı denetim (repressive of type control)” de de-nen “a posteriori denetim (a posteriori review)”, kanunun resmî gazetede yayınlanmasından sonra yapılan anayasaya uygunluk denetimidir. Türkiye, Almanya, İtalya gibi ülkelerde a posteri anayasaya uygunluk denetimi var-dır. …. Bu durumda hukukî istikrar, kazanılmış haklar vs. bakımından bir-çok olumsuz sonuç ortaya çıkar. Ancak bu sistemin bazı yararları da vardır. Kanun uygulandıktan sonra anayasaya aykırı sonuçlar çıkarıp çıkarmadığı daha iyi anlaşılır. 16. Aliefendioğlu, op. cit., s.46-47; Tunç, op. cit., s.56-57; Kaboğlu, op. cit., s.53-54. 17. Aliefendioğlu, op. cit., s.47; Tunç, op. cit., s.56-57; Kaboğlu, op. cit., s.55.

ÖRNEK 11



V. ANAYASAYA UYGUNLUK DENETİMİNİN YOLLARI18

… 1. Soyut Norm Denetimi (İptal Davası)19

“Soyut norm denetimi (abstract control of norms)” veya “iptal davası (action for annulment)” yolu, anayasada belirtilen bazı organların, yasama organı tarafından yeni kabul edilen bir kanun aleyhine doğrudan doğruya anayasa mahkemesine başvurmalarıyla gerçekleştirilen denetimdir20. Bu du-rumda kanun yeni kabul edilmiştir; kanunun uygulandığı somut bir olay ve-ya dava yoktur. Anayasaya aykırılık iddiası ve denetimi herhangi bir dava ile ilgili olmaksızın, soyut olarak gerçekleştirildiği için bu yola “soyut norm de-netimi” denmektedir21.

20. Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, op. cit., s.368. 21. Ibid.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı, neredeyse bir de-ğişiklik yapılmaksızın benim paragrafımdan alınmıştır. Ben


Anayasaya aykırılık iddiası ve denetimi herhangi bir dava ile ilgili ol-maksızın, soyut olarak gerçekleştirildiği için bu yola “soyut norm denetimi” denmektedir


diyor (s.10). Görüldüğü gibi benim 21 kelimelik cümlem, aynen noktası virgülüne kelimesi kelimesine Bilal Canatan’da da vardır. Bir cümlede 21 kelime üzerinden 21 kelimenin aynı olması bir rastlantı olabilir mi? Ortada bir “aynen alıntı” vardır. Bu alıntının tırnak içine alınıp italik ve veya girinti-li paragraf olarak verilmesi ve kaynağının gösterilmesi gerekirdi. Bilal Canatan ise ne bu alıntıyı tırnak içine almış, ne de bu alıntının kaynağını göstermiştir. Böylece Bilal Canatan bir yandan FSEK, m.35/son, diğer yan-dan da FSEK, m.71/1, b.3’ hükmünü ihlâl etmiştir.

Bilal Canatan, “soyut norm denetimi” konusu benden aktardığı gibi is-leyen paragrafta da “somut norm denetimi” konusunu da benden aktarmak-tadır. Şimdi onu görelim:

ÖRNEK 12



2. Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu)22

“Somut norm denetimi (concrete control of norms)”, “anayasaya aykırılık itirazı (contention of unconstitutionality)” veya “def’i yolu (voie d’exception)”, “bir mahkemede görülmekte olan bir davanın karara bağlanmasının, o davada kullanılacak hukuk normunun anayasaya uygun olup olmamasına bağlı olması halinde yapılan denetimdir”23. Bu denetim yoluyla yürürlükte olan ve yıllardır uygulanmış olan bir kanunun denetlenmesi sağlanabilir. Doktrinde bu denetim yolu için “itiraz” veya “def’i (exceptio) yolu” deyimleri de kullanılmaktadır.


22. Kıratlı, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi: İtiraz Yolu, op. cit., s.1966; Özbudun, Türk Ana-yasa Hukuku, op. cit., s.371-381; Armağan, Anayasa Mahkememizde..., op. cit., s.73-97; Aliefendioğlu, “Türk Anayasa Yargısında İptal Davası ve İtiraz Yolu”, op. cit., s.115-137.

23. Kıratlı, Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi: İtiraz Yolu, op. cit., s.35.

Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı, benim paragrafımdan ifade biçimi değiştirilerek yapılmış bir alıntıdır; yani bir “mealen alıntı”dır. Mealen alıntı da bir alıntıdır ve kaynağının gösterilmesi gerekir. Kaldı ki, Bilal Canatan, bu alıntıda ifadeleri değiştirmekte çok da başarılı olamamıştır: Alıntının ben-den yapıldığı kolayca teşhis edilmektedir. Bilal Canatan’ın

şeklindeki cümlesinin (s.10), benim

Bu denetim yoluyla yürürlükte olan ve yıllardır uygulanmış olan bir ka-nunun denetlenmesi sağlanabilir.

şeklindeki cümlemden (m.157) alınmış olmadığına kim inanır?

Bilal Canatan, yukarıda görüldüğü gibi soyut norm denetimini ve somut norm denetimi konularını benden aktardığı gibi, izleyen paragrafta da “bi-reysel başvuru (anayasa şikayeti) konusunu da benden aktarmaktadır. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 13



Avrupa tipi Anayasa yargısı sistemini benimsemiş bazı ülkelerde, birey-lere de anayasa mahkemesine bazı koşullarda başvurma imkânı tanınmakta-dır. Buna “anayasa şikayeti (constitutional complaint)” ismi verilmektedir25. Ancak bu başvuruyu isteyen herkes değil, sadece temel hak ve hürriyetleri ihlâl edilen kişiler belirli koşullar altında yapabilmektedir. 25. Jackson ve Tushnet, op. cit., s.521.

Görüldüğü gibi alıntı benden, ama bana atıf yok.


Diğer örneklere geçmeden önce Bilal Canatan’ın “Anayasa Yargısı” ko-nusunda neredeyse yazdığı her paragraf benim kitabımdan alınmış olduğunu belirtmek isterim. Yine belirtmek isterim ki, bu paragraflar aynen benim ki-tabımdaki plân dâhilinde verilmiştir. Hatta Bilal Canatan’ın söz konusu plan-da geçen başlıklarda geçen kelimeler aynen benim başlıklarımda geçen ke-limelerdir. Ben “Anayasa Yargısı Modelleri” diyorum; Bilal Canatan da öyle diyor. Ben “Anayasaya Uygunluk Denetiminin Türleri” diyorum; ne büyük rastlantı; Bilal Canatan da aynı başlığı atıyor.

Bir Gözlem.- Yukarıdaki 13 adet örnek, Bilal Canatan’ın kitabının ilk 7 sayfasından alınmıştır (s.4-10). Üstelik söz konusu kitap 13,5x19,5 cm bo-yutlarında, yani roman boyutunda bir kitaptır. Bilal Canatan’ın bu ilk yedi sayfasında benden almadan yazdığı bir paragraf neredeyse yok gibidir. Bilal Canatan bu 13 adet alıntıda bana tek bir atıf dahi yapmamaktadır. O nedenle biz bu alıntıların hukuka uygunluğunu başka şartlar açısından incelemeye gerek görmedik. Ama bir ihtimal Bilal Canatan bu alıntıların hepsinin kay-nağını göstermiş olsaydı dahi, yazdığı bu yedi sayfa hukuka uygun hâle gel-mezdi. Zira bu uzunlukta bir alıntı, kaynağı gösterilmiş olsa bile, bir yandan FSEK, m.35/1, b.1’de öngörülen iktibasın “bazı cümle ve fıkralar” ile sınırlı olması şartına, diğer yandan FSEK, m.35/1, b.3’te öngörülmüş olan “iktiba-sın maksadın haklı göstereceği nispet dahilinde ve münderacatını aydınlat-mak maksadıyla” yapılması şartına aykırı olurdu.

Bilal Canatan sadece “Anayasa Yargısı” konusunu değil, “Devlet Kav-ramı” konusunu da benim kitabımdan kaynağını göstermeksizin yaptığı alın-tılarla işlemektedir. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 14



Devleti, kısaca, belirli bir toprak parçası üzerinde egemenlik kurmuş in-san topluluğu olarak tanımlayabiliriz.

Görüldüğü gibi tanım kelimesi kelimesine benden alınma. Bilal Cana-tan’ın bu tanımın bir yandan kaynağını göstermesi, bir yandan da bunu tır-nak içinde vermesi gerekirdi.


ÖRNEK 15



Bir devletin kurulabilmesi için gerekli olan ilk şey “insan topluluğu (population)”dur. … İşte biz birbirlerine birtakım bağlarla bağlanmış insan-lardan oluşmuş topluluğa “millet (nation)” deriz.

Bilal Canatan, “millet” kavramını tanımını bu şekilde benden aldıktan sonra, “objektif” ve “sübjektif” millet anlayışları açıklamasını da benden özetleyerek almaktadır. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 16



Objektif anlayışa göre, millet birtakım objektif bağlarla birbirine bağ-lanmış insanların oluşturduğu bir topluluktur. Bu bağlar maddî, yani elle tu-tulur, gözle görülür, kısacası beş duyuyla hissedilir niteliktedir. Örneğin ırk-sal, dilsel veya dinsel bağlar bu niteliktedir….

Sübjektif millet anlayışına göre, milleti oluşturan insanlar birbirine süb-jektif, yani elle tutulamayan, gözle görülemeyen nitelikte olan bağlarla da bağlanabilir. Bu bağlar, manevî niteliktedir; birtakım duygu ve düşünceler-den oluşur. … Milleti oluşturan insanları birbirine bağlayan bu sübjektif bağ-lar arasında, mazi, hatıra, amaç, ideal, istikbal, ülkü birliği gibi hususlar yer almaktadır. …


ÖRNEK 17



Üniter devlet, devletin, ülke, millet ve egemenlik unsurları ve keza ya-sama, yürütme ve yargı organları bakımından teklik özelliği gösteren devlet şeklidir.

Görüldüğü gibi ortada noktası virgülüne benden yapılmış bir alıntı var-dır; ama bana yapılmış bir atıf yoktur.

ÖRNEK 18 Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.15:

Bilal Canatan’ın “biz,… olarak tanımlıyoruz” diyerek bu tanımı kendi-sine mal etse de gerçekte bu tanım Léon Duguit tarafından yapılmış ve Tür-kiye’de benim tarafından tanıtılmıştır. Kitabımızda Duguit’ye atfen yapılan ilgili tanım şöyledir:


Duguit’ye göre, bir devlette eğer devlet başkanı, bu makama veraset usûlüyle, yani irsî olarak geliyorsa, bu devletin şekli monarşi, yok eğer başka bir usûlle geliyorsa bu devletin şekli cumhuriyettir2.

1. Léon Duguit, Traité de droit constitutionnel, Paris, Ancienne librairie fontemoing, 3.B., 1928, c.II, s.770.

* * * Bilal Canatan, “Hükûmet Sistemleri” konusunu benim kitabımdan

özetleyerek vermektedir. Bu özetlemeye örnekler verelim:




I. KUVVETLER BİRLİĞİ SİSTEMLERİ

“Kuvvetler birliği sistemleri (systèmes de confusion des pouvoirs)”, ya-sama ve yürütme kuvvetlerinin aynı elde birleştiği hükûmet sistemleridir. Bu birleşmede iki ihtimal olabilir. Yasama ve yürütme kuvvetleri, ya yürütme organında ya da yasama organında birleşir.

A. YÜRÜTME ORGANINDA BİRLEŞME

Birinci ihtimalde, yasama ve yürütme kuvvetleri yürütme organının elinde toplanmıştır. Yani yürütme organı hem kanunları yürütmekte, hem de yürüttüğü kanunları kendisi koymaktadır. Bu tür birleşmenin mutlak monarşi ve diktatörlük olmak üzere iki şekli vardır.

1. Mutlak Monarşi…

2. Diktatörlük…

B. YASAMA ORGANINDA BİRLEŞME: MECLİS HÜKÜMETİ26

Kuvvetler birliği sistemlerinin bu çeşidinde, yasama ve yürütme kuvvet-leri yasama organında birleşmiştir. Yani yasama organı hem kanun yapmak-ta, hem de kendi yaptığı kanunları uygulamaktadır. Bu tür sisteme anayasa hukuku literatüründe “meclis hükûmeti sistemi (assembly government system,


système du gouvernement d’assemblée)” veya “konvansiyonel sistem (conven-tional system, système conventionnel)” denmektedir. …

Meclis Hükûmeti Sisteminin Yasama Organına İlişkin Özellikleri.-Meclis hükûmeti sisteminde yasama yetkisi halk tarafından seçilmiş temsil-cilerden (milletvekillerinden) oluşan bir meclise aittir. Meclis hükûmeti sis-teminin yasama organına ilişkin gösterdiği başlıca özellikler şunlardır: …

3. Meclis hükûmeti sistemlerinde, meclis ancak kendi kendini feshede-bilir32. …

4. Meclis hükûmeti sisteminde meclis, sürekli olarak çalışır33. …

…Meclis hükûmeti sistemlerinde de meclis, yürütme işi için, kendi için-den bir “heyet” 37, bir “komite” 38 seçer39. …

1. Meclis hükûmeti sisteminde, “icra heyeti”nin, meclisten ayrı bir var-lığı, kendine mahsus bir hüviyeti ve teşebbüs kuvveti yoktur40. …

6. İcra vekilleri heyeti üyeleri meclise karşı bireysel olarak sorumludur-lar. …

32. Turhan, Hükûmet Sistemleri, op. cit., s.27. 33. Ergun Özbudun, 1921 Anayasası, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayını,

1992, s.55; Özçelik, op. cit., c.I, s.292. 37. 1921 Anayasası döneminde Türkiye’deki meclis hükûmeti sisteminde bu heyetin adı, “İcra Vekilleri

Heyeti”dir. 38. 1792-1795 Fransız konvansiyonel rejimindeki bu heyet, “Kamu Selameti Komitesi (Comité de Salut

public)”dir. 39. Özbudun, 1921 Anayasası, op. cit., s.51. 40. Ibid., s.52.

Yukarıdaki iki kutunun karşılaştırılmasından görüldüğü gibi Bilal Canatan, kuvvetler birliği sistemlerini benim kitabımdan özetlemiş, ala bana atıf yapmamıştır.




II. KUVVETLER AYRILIĞI SİSTEMLERİ“Kuvvetler ayrılığı sistemleri (separation of powers systems, systèmes

de séparation des pouvoirs)”, yasama ve yürütme kuvvetlerinin ayrı ayrı or-ganlara verildiği hükûmet sistemleridir. Kuvvetler ayrılığı sistemleri kendi içinde kuvvetler ayrılığının derecesine göre “sert kuvvetler ayrılığı sistemi” ve “yumuşak kuvvetler ayrılığı sistemi” olmak üzere ikiye ayrılır. Sert kuv-vetler ayrılığı sistemi “başkanlık sistemi”, yumuşak kuvvetler ayrılığı sistemi ise “parlâmenter sistem”dir. Şimdi bunları sırasıyla görelim.

A. SERT KUVVETLER AYRILIĞI: BAŞKANLIK SİSTEMİ

“Sert kuvvetler ayrılığı sistemi (rigid separation of powers system,système de séparation rigide des pouvoirs)”nde, yasama ve yürütme kuvvet-leri birbirinden mutlak bir şekilde ayrılmış iki organa verilmiştir. …

a) Yürütme Organı Tek Kişiliktir.- … b) Başkan, Halk Tarafından Seçilir.- … c) Başkan Yasama Organını Feshedemez.- … b) Aynı Kişi Hem Yürütmede, Hem Yasamada Görev Alamaz.- …


ÖRNEK 21


Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., 16. Baskı, 20105, s.147-148:

Hürriyet, bir şeyi yapma veya yapmama, belli bir şekilde davranıp dav-ranmama erki olarak tanımlanabilir4. … Hak, hürriyetin somutlaştırılmış bi-çimidir. (2) Haklar mahkeme önünde ileri sürülebilir5. … Yani “temel hak ve hürriyetler” insan haklarının pozitif hukuk tarafından tanınmış ve dü-zenlenmiş kısmıdır6.

4. Kaboğlu, Kolektif Özgürlükler, op. cit., s.14; Uygun, op. cit., s.6. 5. Kaboğlu, Özgürlükler Hukuku, op. cit., s.13. 6. Favoreu et al., op. cit., s.780, Oliva, op. cit., s.299.

ÖRNEK 22


5. Dikkat: Bu örnekteki alıntıyı Bilal Canatan, bizim Anayasa Hukukuna Giriş isimli kitabı-

mızın 2010’da basılan 16’ncı baskısından (veya daha eski baskılarından) almıştır. 17’nci baskıdan itibaren söz konusu paragrafı biz değiştirdik.



III. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI

Temel hak ve hürriyetler, Georg Jellinek (Yelinek okunur)’in klasikleşen ayrımına göre üç gruba ayrılmaktadır: Negatif statü hakları, pozitif statü hak-ları, aktif statü hakları.

1. Negatif Statü Hakları.- “Negatif statü hakları (negative status rights)”, kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve dokunulamayacak özel alanı-nın sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir18. Örneğin konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği, din hürriyeti, düşünce hürriyeti, mülkiyet hakkı negatif statü hakkı niteliğindedir. Bu haklar devlete, “karışmama”, “gölge etmeme” ödevi yükler-ler19. Bu haklar kişiyi devlete ve topluma karşı koruyan haklar olduğu için bu haklara “koruyucu haklar” da denir20.

2. Pozitif Statü Hakları.- “Pozitif statü hakları (positive status rights), bireylere devletten olumlu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkâ-nını tanıyan haklardır21. Örneğin çalışma hakkı, sağlık hakkı, konut hakkı, sosyal güvenlik hakkı bu tür haklardandır. … Sosyal devlet anlayışının so-nuçları olduğundan bu haklara kısaca “sosyal haklar” da denir.

3. Aktif Statü Hakları.- Aktif statü hakları (active status rights), kişinin devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır22. Bu haklara bu nedenle “ka-tılma hakları” da denir23. Seçme ve seçilme hakkı, siyasî parti kurma hakkı, si-yasî faaliyette bulunma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, dilekçe hakkı aktif statü haklarına örnek gösterilebilir. Bu haklara “siyasî haklar” da denir.

18. Kapani, Kamu Hürriyetleri, op. cit., s.6; Autexier, op. cit., s.118. 19. Kapani, Kamu Hürriyetleri, op. cit., s.6.20. Gözübüyük, Anayasa Hukuku, op. cit., s.166; Alexy, op. cit., s.149; Favoreu et al., op. cit., s.790. 21. Kapani, Kamu Hürriyetleri, op. cit., s.6; Autexier, op. cit., s.118-119. 22. Gözübüyük, Anayasa Hukuku, op. cit., s.167; Alexy, op. cit., s.169. 23. Kapani, Kamu Hürriyetleri op. cit., s.6; Autexier, op. cit., s.119.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, temel hak ve hürriyetlerin negatif, pozitif ve aktif statü hakları şeklindeki ayrımını benim kitabımdan aktarmaktadır. Burada belirtmek isterim ki, söz konusu ayrım benim tarafından değil, George Jellinek tarafından yapılmış bir ayrımdır. Georg Jellinek’in yaptığı bir ayrımı Bilal Canatan bana atıf yapmaksızın aktarabilir. Ancak bunun için bu ayrımı, benim ifadelerimi kopyalamadan, kendi ifadeleriyle yapması ge-


rekir. Eğer Bilal Canatan bu ayrımı beni kopyalamadan yapsaydı ortaya ka-çınılmaz olarak çok farklı cümleler çıkardı. Oysa yukarıda görüleceği gibi Bilal Canatan’ın cümleleri ya benim cümlelerimin tamamen aynısı, ya da yüzde 90’lık bir ölçüde tekrarından ibarettir. Örneğin ben

Negatif statü hakları, kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve dokunu-lamayacak özel alanının sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir


diyor (s.20). Herhalde bu derece bir benzerlik bir rastlantı olamaz. Keza

Pozitif statü hakları, bireylere devletten olumlu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkânını tanıyan haklardır.


diyor (s.21). Dikkat edileceği gibi Bilal Canatan cümlesi benim cümle-min kopyasıdır. 16 kelimelik bu cümleyi Bilal Canatan’ın benim cümlemi görmeden kurmuş olması ihtimal dâhilinde değildir. Tüm bunlar göstermek-tedir ki, Bilal Canatan söz konusu benden alıntı yapmakta, ama bana atıfta bulunmamaktadır. Alıntılanan cümlelerin umumîleşmiş bir bilgiyi içeriyor olmasının doğuracağı bir sonuç yoktur. Umumileşmiş bir bilgiyi, yazar kendi cümleleriyle ifade etme zahmetine girmiyor, bu bilgiyi bir başkasının cümle-lerini alarak veriyorsa, bu yazara atıf yapmak zorundadır.

ÖRNEK 23




Sözleşmede tanınan temel hak ve hürriyetleri, Sözleşmeyi imzalayan bir devlet tarafından ihlâl edilen kişiler, bu devlete karşı, bu Mahkemeye “birey-sel başvuru” denen bir usûlle başvurabilirler.

Bir kişinin Mahkemeye başvurabilmesi için öncelikle aleyhine başvura-cağı devletin içinde hakkını araması, yani iç hukuk yollarını tüketmesi ge-rekmektedir (AİHS, m.35). Kişiler, iç hukukta hakkını aradıktan ve bu ko-nuda olumsuz nihaî kararı aldıktan sonra altı ay içinde yazılı olarak Strasbourg’da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvurmalıdırlar (m.35/1). …

Mahkeme başvuruyu önce ön koşullar açısından inceler. Buna “kabul edi-lebilirlik (admissibility) incelemesi” denir. Mahkeme bir eksiklik görmez ise başvurunun “kabul edilebilir (admissible)” olduğuna karar verir. Ön koşulla-rı taşımayan başvurunun ise “kabul edilemez (inadmissible)” olduğuna karar verir (m.35/2). Kabul edilemezlik kararı kesindir. Bu karara karşı başvuru yo-lu yoktur.

Mahkeme kabul edilebilirlik kararı vermiş ise “esastan inceleme safhası (merits stage)”na geçilir. Mahkeme esas hakkında kararını vermeden önce, taraflara “dostane çözüm (friendly settlement)” önerebilir (m.38). Taraflar (yani bireysel başvuru sahibi ile devlet) kendi aralarında uzlaşırlar ve bu uz-laşma da Mahkemece benimsenirse, başvuru sonuçlanmış olur (m.39).


Dostane çözüm yoluyla bir sonuca ulaşılamamışsa, mahkeme başvuruyu esastan inceler; tarafların yazılı görüşlerini alır; gerekli görürse duruşma ya-par, tanık dinler, keşif yapar. Mahkeme başvuru sahibinin Sözleşmede tanı-nan bir hakkının devlet tarafından ihlâl edildiği kanısına varırsa, “hakkaniye-te uygun bir surette, zarar gören tarafın tatminine hükmeder” (m.41). Yani Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin hükmedebileceği müeyyide, devleti “tazminat” ödemeye mahkûm etmekten ibarettir. Mahkemenin, devletin Söz-leşmeye aykırı işlemini iptal etme gibi bir yetkisi yoktur. Devlet de Mahke-me tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine aykırı bulunan eylem ve işlemini geri almak zorunda değildir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ka-rarları bağlayıcıdır (m.46). Ancak bu kararların cebrî icrası mümkün değil-dir. Mahkemenin kararlarının uygulanıp uygulanmadığı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenir (m.46).

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi önün-de bireysel başvuru usulünün işleyişini benim kitabımdan özetleyerek ak-tarmaktadır. Bunu yaparken benim kitabımdan bazı cümleleri atmış, bazı cümleleri ise küçük ölçüde değiştirmiştir. Ama hala hiç dokunmadan verdiği pek çok cümle vardır. Örneğin ben

Sözleşmede tanınan temel hak ve hürriyetleri, Sözleşmeyi imzalayan bir devlet tarafından ihlâl edilen kişiler, bu devlete karşı, bu Mahkemeye “birey-sel başvuru” denen bir usûlle başvurabilirler.

diyorum, Bilal Canatan da

diyor. Ben

Bir kişinin Mahkemeye başvurabilmesi için öncelikle aleyhine başvura-cağı devletin içinde hakkını araması, yani iç hukuk yollarını tüketmesi ge-rekmektedir


diyor. Ben


Kişiler, iç hukukta hakkını aradıktan ve bu konuda olumsuz nihaî kararı aldıktan sonra altı ay içinde yazılı olarak Strasbourg’da bulunan Avrupa İn-san Hakları Mahkemesine başvurmalıdırlar (m.35/1). …


diyor. Ben

Dostane çözüm yoluyla bir sonuca ulaşılamamışsa, mahkeme başvuruyu esastan inceler


diyor. Tüm bu cümleleri Bilal Canatan benim cümlelerimi görmeden kurmuş olabilir mi?

* * * Burada bir hususa dikkat çekmek isterim. Yukarıdaki 23 adet usûlsüz

alıntı örneğinin, Bilal Canatan’ın kitabının orasından burasından cımbızla seçilmiş örnekler olduğu sanılmamalıdır. Bu 23 adet örnek, Bilal Canatan’ın kitabının ilk 20 sayfasından (s.3-23) alınmıştır. Ve bütün örnekler birbirini izleyen ardışık örneklerdir. Bilal Canatan kitabının ilk 20 sayfasında nere-deyse benim kitabımdan alınmamış bir paragraf yoktur. Eğer bir ihtimal Bi-lal Canatan, bu alıntıların hepsinin sonunda bana atıf yapmış olsaydı bile, bu alıntılar hukuka uygun hâle gelmezdi. Zira, FSEK, m.35/1, b.1 uyarınca alın-tı, “bazı cümle ve fıkralar” ile sınırlı olmalı; FSEK, m.35/1, b.3 uyarınca da alıntının, “maksadın haklı göstereceği nispet dahilinde ve münderacatını maksadıyla” yapılması lazımdır. Bilal Canatan’ın kitabının ilk 20 sayfasında kendisi tarafından oluşturulmuş bir “münderacat” yoktur. Bu 20 sayfada benden yapılan alıntılar çıkarılırsa geriye 20 boş sayfa kalır.

Bu 20 sayfada Bilal Canatan’ın benden yaptığı 23 adet alıntı, FSEK, m.35’te öngörülen bütün alıntı şartları bakımından hukuka aykırıdır. (1) Yu-karıda açıklandığı gibi, bu yirmi sayfada yazılan her şey neredeyse benden alınmadır. Bu uzunlukta bir alıntı, FSEK, m.35/1, b.1’de öngörülen iktibasın “bazı cümle ve fıkralar” ile sınırlı olması şartına aykırıdır. (2) Bu uzunlukta bir alıntı FSEK, m.35/1, b.3’te öngörülmüş olan “iktibasın maksadın haklı göstereceği nispet dahilinde ve münderacatını aydınlatmak maksadıyla” ya-pılması şartına da aykırıdır. (3) Yukarıda gösterildiği gibi bu alıntıların ezici


çoğunluğu benim cümlelerimden, noktası virgülüne, kelimesi kelimesine ya-pılmış alıntılardır. Dolayısıyla bu alıntıların “aynen alıntı” formunda, yani tırnak içinde italikle veya girintili paragraf olarak yapılması lazımdır. Oysa Bilal Canatan böyle yapmamaktadır. Dolayısıyla Bilal Canatan’ın alıntıları FSEK, m.35/son’da öngörülen “iktibasın belli olacak şekilde yapılması” şar-tına da aykırılık taşır. (4) Nihayet Bilal Canatan’ın yaptığı alıntılarda kaynak göstermemiştir. Dolayısıyla alıntıları FSEK, m.35/son’da öngörülen iktibasın kaynağının gösterilmesi şartına da aykırıdır.

* * * Bilal Canatan’ın kitabının bundan sonraki kısmı “anayasa hukukunun

genel esasları”na ilişkin değil, “Türk anayasa hukuku”na ilişkindir. Bu kı-sımda büyük ölçüde anayasa hükümlerinin açıklaması yapılmaktadır. Dola-yısıyla Bilal Canatan’ın yazdığı şeyler, anayasa ve kanun metinlerinde bulu-nan şeylerdir. Bununla birlikte pek çok durumda Bilal Canatan’ın yazdığı bu şeylerin de anayasa veya kanun metinlerinden değil, gerçekte benim kita-bımdan aktarılmış şeyler gibi görünüyor. Ancak bunu kesin bir iddia olarak dile getirmek çok zor. Zira alıntılanan cümle, aynı zamanda anayasa veya kanun metninde bulundukça, bu alıntının benden yapılmış olduğunu ispat etmek, bazı istisnalar dışında imkânsızdır.

Ancak biz yine de bu yönde aşağıda bazı örnekler vereceğiz.

ÖRNEK 24



II. ÜNİTER DEVLET İLKESİ

Anayasamızın 3’üncü maddesine göre, “Türkiye Devleti, ülkesi ve mil-letiyle bölünmez bir bütündür”. Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olması, onun “üniter devlet” olması demektir. Anayasamız federaliz-


me kapalıdır. Yukarıda sekizinci bölümde genel olarak üniter devletin ne ol-duğunu görmüştük. Üniter devlet, devletin ülke, millet ve egemenlik unsur-ları bakımından teklik özelliğini gösterdiği devlet şeklidir. O hâlde Türkiye Devleti, hem ülkesi, hem de milletiyle bölünmez bir bütündür.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, Anayasamızın 3’üncü maddesini açıklı-yor olsa da, yazdıklarının pozitif bir dayanağı da olsa, yazdığı cümleler ken-di cümleleri veya Anayasanın metninde yer alan cümleler değil, benim cüm-lelerimdir. Nitekim ben (s.197)

Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olması, onun “üniter devlet” olması demektir


diye yazıyor (s.42). Görüldüğü gibi ben de, Bilal Canatan da, 13 kelime-lik cümleyi kelimesi kelimesine aynen kuruyoruz. Dahası benim tırnak için-de verdiğim iki kelimeyi, Bilal Canatan da tırnak içinde vermektedir. Bilal Canatan’ın bu cümleyi benim cümlemi görmeden kurumuş olması mümkün müdür?



VI. LÂİK DEVLET İLKESİ

1982 Anayasasının 2’nci maddesine göre, “Türkiye Cumhuriyeti... laik... bir... devlet”tir. Burada laikliğin gereklerini, yani bir devletin lâik olabilmesi için taşıması gerekli olan şartları göreceğiz. Hemen belirtelim ki, biz burada (içerik bakımından ayrıldığımız yönler olmakla birlikte), plân itibarıyla Ergun Özbudun’u izliyoruz27. Özbudun’a göre, laikliğin “din hürriyeti” ve “din-devlet işlerinin ayrılığı” olarak iki cephesi vardır.

A. DİN HÜRRİYETİ

Laikliğin birinci cephesi din hürriyetidir. Bir devletin laik olabilmesi için, o devlette din hürriyetinin tanınmış ve güvence altına alınmış olması gerekir. Din hürriyeti de kendi içinde “inanç hürriyeti” ve “ibadet hürriyeti” olarak iki-ye ayrılır.

1. İnanç Hürriyeti.- İnanç hürriyeti, kişinin istediği bir dini seçebilece-ği; hatta istiyorsa herhangi bir dini seçmeyebileceği anlamına gelir. Bir dev-letin lâik olabilmesi için, o devlette inanç hürriyeti tanınmış olmalıdır. Ana-yasamız 24’üncü maddesinin ilk fıkrasında “herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir” diyerek “inanç hürriyeti”ni tanımıştır. “İnanç hür-riyeti”ne maddenin kendisinde bir “özel sınır” veya bir “anayasal sınır” da ge-tirilmemiştir. Keza, Anayasa “kimse... dinî inanç ve kanaatleri açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz” (m.24/3) diyerek, inanç hürriyetine bir ek-güvence de getirmektedir. Anaya-samız (m.15/2) olağanüstü hallerde dahi dinî inanç hürriyetine özel olarak korumaktadır.

2. İbadet Hürriyeti.- Din hürriyetinin ikinci veçhesini “ibadet hürriye-ti” oluşturur. İbadet en geniş anlamda bir dinin gereklerini yerine getirmek demektir. O halde ibadet hürriyeti, kişinin inandığı dinin gereklerini, özellik-le ayin ve törenlerini serbestçe yerine getirebilmesi demektir. Bir devletin lâik olabilmesi için, o devlette ibadet hürriyetinin de tanınmış olması gerekir. Anayasamız ibadet hürriyetini “14’üncü madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dinî âyin ve törenler serbesttir” (m.24/2) diyerek tanımıştır. …

B. DİN VE DEVLET İŞLERİNİN AYRILIĞI

Laikliğin ikinci cephesi din ve devlet işlerinin ayrılığıdır. Bir devlette, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmış olduğunu söyleyebilmek için aşa-ğıdaki şartların yerine getirilmesi gerekir.

1. Devletin Resmî Bir Dini Olmamalıdır.- …2. Devlet Bütün Dinler Karşısında Tarafsız Olmalıdır.- …


3. Devlet Bütün Din Mensuplarına Eşit Davranmalıdır.- …4. Din Kurumları ile Devlet Kurumları Birbirinden Ayrı Olmalıdır.- … 5. Hukuk Kuralları Din Kurallarına Uymak Zorunda Olmamalıdır.- …

ÖRNEK 26


Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Yetkin, 2010, s.135:

Sosyal devlet veya refah devleti kavramı (welfare state), devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağlamak amacıyla sosyal ve ekonomik hayata aktif müdahalesini gerekli ve meşru gören bir anlayışı ifade eder.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın “sosyal devlet” tanımı kelimesi kelime-sine Ergun Özbudun’un sosyal devlet tanımından alınmıştır. Ama Bilal Canatan, Ergun Özbudun’a atıf yapmamaktadır. Sosyal devletin bu güzel ta-nımı, Ergun Özbudun tarafından yapılmıştır. Bilal Canatan bu güzel tanımı vermek istiyorsa bunu şüphesiz ki verebilirdi. Ama bunu usûlüne uygun ola-rak yapması, yani hem bu alıntının kaynağını göstermesi, hem de bu alıntıda aynen alıntı olan ifadeyi tırnak içinde italikle vermesi gerekirdi. Nitekim ben de kendi kitabımda “sosyal devlet” tanımını Ergun Özbudun’dan aldım. Ama usûlüne uygun olarak aşağıdaki şekilde yaptım:


Sosyal devlet (sozialstaat, welfare state, Etat providence) anlayışı, Ergun Özbudun tarafından “devletin sosyal barışı ve sosyal adaleti sağla-mak amacıyla sosyal ve ekonomik hayata aktif müdahalesini gerekli ve meş-ru gören bir anlayış” olarak tanımlanmaktadır38.

38. Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, op. cit., s.123.

Bilal Canatan da bunu yapabilirdi. Böyle yaparak da, kendi büyüklü-ğünden bir şey kaybetmez, Ergun Özbudun’un da hakkını teslim etmiş olur-du. Bilal Canatan’ın “sosyal devlet”i tanımladığı paragrafın son cümlesi şu şekildedir (s.62):


İlginçtir ki, Bilal Canatan bu cümleyi de benim “sosyal devlet” tanımını yaptığım paragrafımın sonunda yer alan ve Ergun Özbudun atıfla oluşturdu-ğum (s.206):

Diğer bir ifadeyle sosyal devlet, herkese insan onuruna yaraşır asgarî bir hayat seviyesi39 sağlamayı amaçlayan bir devlet anlayışı olarak tanımlanabilir. 39. Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, op. cit., s.123.

şeklindeki cümlemden almaktadır.

ÖRNEK 27


Bilal Canatan, kitabının 65 ilâ 68’nci sayfaları arasında yer alan “Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınıflandırılması” başlığını benim kitabımdan aktar-maktadır. Bu iddiamız aşırı bir iddia olarak görülecektir. Çünkü bu kısımda yapılan sınıflandırma bizzat 1982 Anayasasının kendi yaptığı sınıflandırma-dır. Söz konusu sınıflandırmalar altında benim ve Bilal Canatan’ın verdiği temel hak ve hürriyetler listeleri, aynen Anayasanın kendisinde bulunmakta-dır. Anayasanın ilgili kısmındaki maddelerin kenar başlıklarını alt alta yazan herkes bu listeleri oluşturabilir. Dolayısıyla benim söz konusu listelere sahip çıkmam haliyle mümkün değildir. Ama bu listelerin verildiği bağlam, bu lis-telerden önce veya sonra gelen paragraflar dikkate alınırsa, Bilal Canatan’ın kitabının 65 ilâ 68’nci sayfaları arasında yer alan “Temel Hak ve Hürriyetle-rin Sınıflandırılması” başlığını oluştururken benim kitabımdaki aynı başlıklı bölümden yararlandığı tahmin edilebilir. Zira bu listelerden önce ve sonra gelen paragraflar aşağıda gösterileceği gibi benim kitabımdan alınmadır. Şimdi buna örnekler verelim:

Ben “kişinin hak ve ödevleri” listesini verdikten sonra

Bu hak ve hürriyetlerin hepsi Jellinek’in haklar ayrımlamasında “negatif statü hakları” niteliğindedir.

diyorum (Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., s.217); Bilal Canatan da

diyor (Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.65). Bu cümleden sonra Bilal Canatan’ın kitabında yer alan (op. cit., s.65),


şeklindeki iki cümle de gerçekte benim kitabımda (s.140) yer alan

“Negatif statü hakları”, kişinin devlet tarafından aşılamayacak ve doku-nulamayacak özel alanının sınırlarını çizen hak ve hürriyetlerdir18. … Bu haklar devlete, “karışmama”, “gölge etmeme” ödevi yüklerler19. Bu haklar kişiyi devlete ve topluma karşı koruyan haklar olduğu için bu haklara “koru-yucu haklar” da denir20.

şeklindeki cümlelerden alınmıştır. Devam edelim: Ben “sosyal ve eko-nomik haklar ve ödevler” listesini verdikten sonra

Bu hak ve hürriyetler genel olarak Jellinek’in haklar ayrımlamasında “pozitif statü hakları”na tekabül etmektedir.


diyor (Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.65). Bu “tekabül etmektedir” lafı alıntının benden yapıldığını gösterir. Bu cümleden sonra Bilal Cana-tan’ın kitabında yer alan (op. cit., s.65),

şeklindeki cümle de gerçekte benim kitabımda (s.141) yer alan

Pozitif statü hakları, bireylere devletten olumlu bir davranış, bir hizmet, bir yardım isteme imkânını tanıyan haklardır21.

şeklindeki cümlemden alınmıştır. Devam edelim:

Ben “siyasi haklar ve ödevler” listesini verdikten sonra

Bu hak ve hürriyetler Jellinek’in haklar ayrımlamasında “aktif statü hak-ları”na tekabül etmektedir. Bu haklar ve hürriyetler, kişilerin devlet yöneti-mine katılma ve siyasal faaliyette bulunma haklarıdır.



diyor (Canatan, Anayasa Hukuku, op. cit., 2012, s.68).

ÖRNEK 28

Bilal Canatan “Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması” konusunu ay-nen benim yaptığım gibi “olağan dönemlerde” ve “olağanüstü dönemlerde sınırlanması” şeklinde ikiye ayırmakta ve her birini de benim verdiğim şart-lar dâhilinde incelemektedir. Şöyle



III. OLAĞAN DÖNEMLERDE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI SİSTEMİ(…) Görüldüğü gibi 13’üncü maddenin yeni şekli, temel hak ve hürriyetlerin

sınırlandırılmasını şu şartlara bağlamıştır: 1. Sınırlama kanunla olmalıdır. 2. Sınırlama Anayasanın ilgili maddesinde belirtilen sebeplere bağlı olmalıdır. 3. Sınırlama Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmalıdır. 4. Sınırlama demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olmamalıdır. 5. Sınırlama temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunmamalıdır. 6. Sınırlama lâik Cumhuriyetin gereklerine aykırı olmamalıdır. 7. Sınırlama ölçülülük ilkesine aykırı olmamalıdır.


Görüldüğü gibi temel hak ve hürriyetler olağan dönemlerde sınırlandı-rılmasının yedi şartı, kelimesi kelimesine olduğu gibi benim kitabımdan alınmıştır. Bilal Canatan bu alıntıyı yaparken yaptığı üç değişiklik olmuştur. Birincisi benim beşinci sırada verdiğim şartı üçüncü sırada vermektir. Haliy-le bu değişikliğin ortada bir alıntı olduğu vakıası üzerinde doğuracağı bir so-nuç yoktur. İkincisi ise şudur: Ben birinci şartı ifade ederken “Sınırlama ka-nunla olmalıdır” diyorum, Bilal Canatan ise “Sınırlama kanunla yapılmalı-dır” diyor. Bu iki ifade arasında anlam olarak bir fark yok. Kaldı ki bu “Sı-nırlama kanunla yapılmalıdır” ifadesi dahi benim kitabımdan aynı sayfasın-daki başlıktan alınmadır. Söz konusu başlığı aşağıya aynen koyuyorum (Göz-ler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., s.220):

Üçüncüsü ise şudur: Ben ikinci şartı ifade ederken “Sınırlama Anayasanın ilgili maddesinde belirtilen sebeplere bağlı olmalıdır” diyorum, Bilal Canatan ise “Sınırlama anayasanın ilgili maddesinde belirtilen sebeplere dayanmalıdır” diyor. Bu iki ifade arasında anlam olarak bir fark yoktur. Kaldı ki Bilal Canatan’ın ifadesi dahi benim kitabımın izleyen sayfasındaki aynı başlıktan kelimesi kelimesine alınmadır. Söz konusu başlığı aşağıya aynen (fotoğraf modunda) koyuyorum (Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş, op. cit., s.221):

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın olağan dönemlerde temel hak ve hürri-yetlerin sınırlandırılması şartları olduğu gibi ve aynen benim kitabımdan alınmıştır. Gerçi bu şartlar benim bulduğum şartlar değil, Anayasamızın 13’üncü maddesinden çıkan şartlardır. Dolayısıyla bu şartların pozitif temeli vardır. Ancak bu şartlar yukarıdaki ifadelerle Anayasamızın 13’üncü madde-sinde geçmemektedir. Bu şartları, Anayasanın 13’üncü maddesine dayanarak ben ifade ettim. 13’üncü madde benim tekelimde değil, 13’üncü madde de iktibas serbestisi caridir. Ama bunun için her yazarın oturup 13’üncü mad-deyi kendisinin okuması, madde metinden geçen şartları kendisinin ifade etmesi, kendi kurduğu sistem dâhilinde vermesi gerekir. Eğer Bilal Canatan emek verip bunu yapsaydı, 13’üncü maddedeki bu sınırlandırma şartlarını benim ifadelerimden farklı ifadelerle kaleme alır ve pek muhtemelen bunları farklı bir sistem dâhilinde verirdi. Ne demek istediğimiz göstermek için önce 13’üncü maddenin metinin verelim:


“Madde 13.- Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz”.

Görüldüğü gibi 13’üncü maddenin metninde benim yukarıda saydığım şartlar ayrı ayrı sayılmış değildir. Madde metninde gizli olan şartları ben kendi ifadelerimle yedi şart halinde kaleme aldım. Örneğin bende ve Bilal Canatan’da ortak olarak yer alan “Sınırlama temel hak ve hürriyetlerin özle-rine dokunmamalıdır” şeklinde bir ifade 13’üncü maddenin metninde geç-memektedir. Gerek bu ifade, gerekse yukarıda sayılan yedi şarttaki ifadeler benim ifadelerimdir. Bilal Canatan bu ifadelerden yararlanmak istiyorsa ba-na atıf yapmalıdır. Yok eğer bana atıf yapmak istemiyorsa, oturup 13’üncü maddenin metnini okumalı ve bu metinde öngörülen şartları benim ifade et-tiğim şartlardan farklı bir şekilde ifade etmelidir. Aynı şeyleri Bilal Canatan’ın verdiği olağanüstü dönemlerde temel hak ve hürriyetler sınırlan-dırılması şartları içinde söyleyebiliriz. Şimdi bunu görelim:




IV. OLAĞANÜSTÜ HAL REJİMLERİNDE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI

(…) Olağanüstü hal rejimlerinde temel hak ve hürriyetlerin sınırlandı-rılması sistemi 1982 Anayasasının “Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılma-sının Durdurulması” başlıklı 15’inci maddesinde düzenlenmiştir. … İlk önce Anayasanın 15’inci maddesinin metnini görelim:

“Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuk-tan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. …

Görüldüğü gibi, Anayasanın 15’inci maddesine göre, bazı şartlar altında “savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, temel hak ve hür-riyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir”. … Bunun için Anayasanın 15’inci maddesinde öngörülmüş şu şartlara uyulması gerekir:

1. Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerden biri mevcut olmalıdır.

2. Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemelidir.

3. Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır.

4. 15’inci maddenin ikinci fıkrasında sayılan hak ve ilkelerden oluşan çekirdek alana dokunulmamalıdır. … 1982 Anayasasının 15’inci maddesinin ikinci fıkrası, çok önemli hak ve ilkelerden oluşan bir “çekirdek alan” öngörmüştür. Anayasaya göre bu çekirdek alana, olağanüstü hallerde, hatta savaş halinde bile dokunulamaz.


Mutlak olarak korunması gereken, bu dokunulmaz hak ve ilkeler şunlardır: a) “Sa-vaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz.” b) “Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz.” c) “Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez”. d) “Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz”.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, olağanüstü hâllerde temel hak ve hürri-yetlerin sınırlandırılması sistemini benim kitabımdan kaynağını göstermek-sizin almaktadır. Söz konusu bilgilerin benim bir buluşum olmaması, bu bil-gilerin Anayasanın 15’inci maddesinden kaynaklanan bilgiler olması, ortada bir alıntı bulunduğu gerçeğini değiştirmez. Evet doğrudur: Bir anayasa mad-desinden alıntı yapmak serbesttir. Herkes, bir başka yazara atıfta bulunma-dan bir anayasa maddesinden alıntı yapabilir. Ama yapılan alıntı gerçekten bu Anayasa maddesinde bulunan hükümden ibaret olmadır. Bir yazar, bir Anayasa maddesinin öngördüğü şartları kendi ifadeleriyle dile getirmiş, bun-ları Anayasa maddesinin metninde olmayan bir şekilde sıralamış ise, ortada bir fikri eser vardır ve bu fikri eser Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun koru-ması altındadır. Böyle bir eserden ancak, FSEK, m.35’te öngörülen şartlar dâhilinde alıntı yapılabilir.

Yukarıda Bilal Canatan’ın aktardığı şartlar ise, Anayasanın 15’nci mad-desinde temeli bulunan, ama benim tarafından ifade edilmiş şartlardır. Örne-ğin 15’nci maddede

1. Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerden biri mevcut olmalıdır. 2. Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemelidir. 3. Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır.

şeklinde bir sayma yoktur. Onun yerine 15’nci maddede denilen şey şudur:

“Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuk-tan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir”.

Ben bu cümleye bakarak yukarıdaki şartları oluşturdum. Örneğin bende ve Bilal Canatan ortak olarak bulunan “Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır” diye bir cümle 13’üncü maddenin metninde mevcut değildir. Madde metninde bu konuda geçen ibare “durumun gerektirdiği ölçüde” ibaresidir. Ben bu ibareyi “Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır” şeklinde şart hâline getirdim. 13’üncü maddede geçen “durumun gerektirdiği ölçüde” ibaresi mevzuatın bir parça-sıdır; ama “Ölçülülük ilkesine uyulmalıdır” ifadesi doktrinin bir parçasıdır. Birincisi için atıf yapmak gerekmez; ama ikincisi için atıf gerekir.


ÖRNEK 29



Yasama yetkisinin genelliği, kanunla düzenleme alanının konu itibarile sınırlandırılmamış olduğunu, Anayasaya aykırı olmamak şartıyla her konu-nun kanunla düzenlenebileceğini ifade eder.

Görüldüğü gibi alıntı Ergun Özbudun’dan. Ama Özbudun’a atıf yok.

ÖRNEK 30



Meclis soruşturması, başbakan ve bakanların görevleriyle ilgili “cezai” sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, Ergun Özbudun’un 15 kelimelik bir cüm-lesini kelimesi kelimesine, noktası virgülüne almış, hatta Özbudun’un tırnak içinde verdiği kelimeyi tırnak içinde vermiş, ama maalesef Özbudun’a atıfta bulunmamıştır.

* * *

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın Anayasa Hukuku isimli kitabında yo-ğun usûlsüz alıntılar vardır. Bilal Canatan’ın diğer kitabı olan İdare Hukukuisimli kitabında da yoğun usûlsüz alıntılar vardır. Şimdi izleyen bölümde bunu görelim. ■

Bölüm 6 BİLAL CANATAN

(İdare Hukuku Kitabı)

I. BİLAL CANATAN KİMDİR?

Bilal Canatan’ın kim olduğu konusunda önceki bölümde (s.257-258) bilgi verildi. Bu konuda oraya bakılabilir.

II. BİLAL CANATAN’IN İDARE HUKUKU KİTABINDAN USÛLSÜZ ALINTI ÖRNEKLERİ

Burada Bilal Canatan’ın İdare Hukuku (Anka-ra, Detay Yayıncılık, 4’üncü Baskı, Eylül 2012, 13,5 cm x 19,5 cm, 220 sayfa İSBN: 978-9944-223-20-1) isimli kitabında benim İdare Hukuku Dersleri (Bursa, Ekin 2010) isimli kitabımdan kaynağı gösterilmeksizin yapılmış alıntılara örnek-ler verilmiştir.

Bilal Canatan’ın kitabından örnek olarak alı-nan cümle veya paragraflar tekrar yazılmamış, bunlar scanner ile taranıp konulmuştur. Dolayısıy-la bunlar birebir kopyalarıdır. Benim kitabımdan alınan cümle veya paragraflar ise benim kitabımın word formatından alın-mıştır. Dolayısıyla bunlar da benim kitabımdan bire bir alınmış metinlerdir.

Örneklere geçmeden önce şu hususun tekrar altını çizelim: Bilal Canatan’ın kitabında bana yapılmış tek bir atıf yoktur. Bilal Canatan’ın kita-bında gösterilmiş tek bir kaynak yoktur. Bilal Canatan’ın kitabında bir “bib-liyografya” dahi yoktur.

ÖRNEK 1

Öncelikle belirtmek isterim ki, Bilal Canatan’ın kitabının plânı dahi be-nim kitabımdan alınmıştır. Önce kitabının plânının ana kısımlarının nasıl be-nim kitabımdan alınmış olduğunu gösterelim.


Bilal Canatan, kitabının “İkinci Baskıya Önsöz” başlıklı IV nolu sayfa-sında plânını şu şekilde takdim ediyor:

Bilal Canatan, İdare Hukuku, Ankara, Detay, 2012, s.IV:

Ben kitabımın birinci sayfasında plânımı şu şekilde takdim ediyorum:

Kemal Gözler, İdare Hukuku Dersleri, Bursa, Ekin, 10. Baskı, 2010, s.1:

Buna göre plânımız şu şekilde olacaktır.

BİRİNCİ KISIM: İDARE VE İDARE HUKUKU Bölüm 1.- İdare Kavramı Bölüm 2.- İdare Hukuku İKİNCİ KISIM: İDARÎ TEŞKİLÂT Bölüm 3.- İdarî Teşkilâta Hâkim Olan Temel İlkeler Bölüm 4.- İdarî Teşkilât ÜÇÜNCÜ KISIM: İDARÎ İŞLEMLER Bölüm 5.- İdarî İşlem Kavramı Bölüm 6.- Bireysel İşlemler Bölüm 7.- Düzenleyici İşlemler Bölüm 8.- İdarî Sözleşmeler DÖRDÜNCÜ KISIM: İDARENİN FAALİYETLERİ Bölüm 9.- Kamu Hizmeti Bölüm 10.- Kolluk BEŞİNCİ KISIM: İDARENİN HAREKET ARAÇLARI Bölüm 11.- Kamu Görevlileri Bölüm 12.- Kamu Malları ALTINCI KISIM: İDARENİN SORUMLULUĞU Bölüm 13.- İdarenin Sorumluluğu YEDİNCİ KISIM: İDARENİN DENETLENMESİ Bölüm 14.- İdarenin Yargı Dışı Yollardan Denetlenmesi Bölüm 15.- İdarenin Yargısal Denetimi: İdarî Yargı

BÖLÜM 6: BİLAL CANATAN, İDARE HUKUKU 301

Bilal Canatan’ın plânı ile benim plânımda siyah harflerle gösterilen kı-sımlar karşılaştırılırsa Bilal Canatan’ın plânının kısım düzeyinde dahi benim plânımdan alındığı görülür. Bir kere kısım sıralaması aynıdır. Türkçe yazıl-mış pek çok idare hukuku kitabı vardır. İdare hukuku konuları az çok benzer olmasına rağmen, şimdiye kadar, bu konuları benim böldüğüm kısımlara bö-len benim dışımda (ve şimdi Bilal Canatan dışında) başka bir yazar çıkma-mıştır. Bu husus Bilal Canatan’ın plânının, kısım bölümlemesi düzeyinde dahi benim plânımdan alınma olduğunu gösterir. Dahası sadece kısımların sırası aynı değil, kısım başlıklarının ifade edilmesinde kullanılan kelimeler dahi çok büyük ölçüde aynıdır. Örneğin benim Dördüncü Kısmım “İdarenin Faaliyetleri” başlığını taşıyor; Bilal Canatan’ın Kısım IV’ü de “İdarenin Faa-liyetleri” başlığını taşıyor. Örneğin benim Beşinci Kısmım “İdarenin Hareket Araçları” başlığını taşıyor; Bilal Canatan’ın Kısım V’i de “İdarenin Araçla-rı” başlığını taşıyor. Benim Altıncı Kısmım, “İdarenin Sorumluluğu” başlı-ğını taşıyor; Bilal Canatan’ın V’nci kısmı da aynı başlığı taşıyor. Benim Ye-dinci Kısmım “İdarenin Denetlenmesi” başlığını taşıyor. Yedinci Kısmın başlığındaki farklılık yanıltmalıdır; çünkü, Bilal Canatan’ın kullandığı “İdari Yargı” başlığı da benim yedinci kısmımın ikinci bölümün başlığıdır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın plânı gerek sıralama olarak gerek baş-lıklarda kullanılan kelimeler olarak benim plânımdan alınmadır.

ÖRNEK 2

Bilal Canatan’ın plânı, sadece “Kısım”lar düzeyinde benden alınma de-ğil, aynı zamanda bölümler düzeyinde de benden alınmadır. Şimdi Bilal Canatan’ın plânını kısım+bölüm başlıkları düzeyinde verelim:


Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.V-XII:

BİRİNCİ KISIM: İDARE HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI Birinci Bölüm: Bölüm: İdare Hukukunun Tanımı İkinci Bölüm: İdare Hukukunun Anayasal Kaynakları İKİNCİ KISIM: İDARİ TEŞKİLAT Birinci Bölüm: İdari Teşkilata İlişkin Temel Kavramlar İkinci Bölüm: İdari Teşkilat

ÜÇÜNCÜ KISIM: İDARİ İŞLEM Birinci Bölüm: İdari İşlem Kavramı İkinci Bölüm: Tek Yanlı İdari İşlemler

Üçüncü Bölüm: İdarenin İki Yanlı İşlemleri (İdarenin Sözleşmeleri) DÖRDÜNCÜ KISIM: İDARENİN FAALİYETLERİ Birinci Bölüm: Kamu Hizmeti İkinci Bölüm: Kolluk

BEŞİNCİ KISIM: İDARENİN ARAÇLARI Birinci Bölüm: Kamu Görevlileri İkinci Bölüm: Kamu Malları

ALTINCI KISIM: İDARENİN SORUMLULUĞU YEDİNCİ KISIM: İDARİ YARGI

Gözler, İdare Hukuku Dersleri, op. cit., 2010, s.V-XXVII:

BİRİNCİ KISIM: İDARE VE İDARE HUKUKU Bölüm 1.- İdare Kavramı Bölüm 2.- İdare Hukuku İKİNCİ KISIM: İDARÎ TEŞKİLÂT Bölüm 3.- İdarî Teşkilâta Hâkim Olan Temel İlkeler Bölüm 4.- İdarî Teşkilât ÜÇÜNCÜ KISIM: İDARÎ İŞLEMLER Bölüm 5.- İdarî İşlem Kavramı Bölüm 6.- Bireysel İşlemler Bölüm 7.- Düzenleyici İşlemler Bölüm 8.- İdarî Sözleşmeler DÖRDÜNCÜ KISIM: İDARENİN FAALİYETLERİ Bölüm 9.- Kamu Hizmeti Bölüm 10.- Kolluk BEŞİNCİ KISIM: İDARENİN HAREKET ARAÇLARI Bölüm 11.- Kamu Görevlileri Bölüm 12.- Kamu Malları ALTINCI KISIM: İDARENİN SORUMLULUĞU Bölüm 13.- İdarenin Sorumluluğu YEDİNCİ KISIM: İDARENİN DENETLENMESİ Bölüm 14.- İdarenin Yargı Dışı Yollardan Denetlenmesi Bölüm 15.- İdarenin Yargısal Denetimi: İdarî Yargı


Yukarıdaki iki kutu karşılaştırılırsa, Bilal Canatan’ın plânının sadece kısım düzeyinde değil, kısımların altındaki bölümler düzeyinde de benim kitabımdan alındığı görülür. Tek farkla: Benim ardışık olarak numaralandırdığım bölümleri, Bilal Canatan her kısımda birden başlatarak numaralandırmaktadır. Bir plânın hem kısım düzeyinde, hem de kısım altındaki bölümler düzeyinde rastlantı so-nucu aynı olması mümkün değildir. Ben idarî teşkilât kısmını

İKİNCİ KISIM: İDARÎ TEŞKİLÂT Bölüm 3.- İdarî Teşkilâta Hâkim Olan Temel İlkeler

Bölüm 4.- İdarî Teşkilât

şeklinde iki alt bölümde inceliyorum; Bilal Canatan da İKİNCİ KISIM: İDARÎ TEŞKİLÂT Birinci Bölüm: İdari Teşkilata İlişkin Temel Kavramlar

İkinci Bölüm: İdari Teşkilat

şeklinde iki alt bölüm halinde inceliyor. Ben ÜÇÜNCÜ KISIM: İDARÎ İŞLEMLER Bölüm 5.- İdarî İşlem Kavramı Bölüm 6.- Bireysel İşlemler Bölüm 7.- Düzenleyici İşlemler

Bölüm 8.- İdarî Sözleşmeler

şeklinde bir ayrım yapıyorum, Bilal Canatan da ÜÇÜNCÜ KISIM: İDARÎ İŞLEM Birinci Bölüm: İdari İşlem Kavramı İkinci Bölüm: Tek Yanlı İdari İşlemler

Üçüncü Bölüm: İdarenin İki Yanlı İşlemleri (İdarî Sözleşmeler)

şeklinde bir ayrım yaparak konuyu işliyor. Farkı şu: benim “bireysel iş-lemler” bölümüm ile “düzenleyici işlemler” bölümlerimi tek bölüm olarak birleştiriyor. Ben “İdarenin Faaliyetleri” konusunu

DÖRDÜNCÜ KISIM: İDARENİN FAALİYETLERİ Bölüm 9.- Kamu Hizmeti Bölüm 10.- Kolluk

şeklinde ikiye ayırıyorum; Bilal Canatan da DÖRDÜNCÜ KISIM: İDARENİN FAALİYETLERİ Birinci Bölüm: Kamu Hizmeti İkinci Bölüm: Kolluk

şeklinde ikiye ayırıyor. Ben “idarenin hareket araçları” kısmınıBEŞİNCİ KISIM: İDARENİN HAREKET ARAÇLARI Bölüm 11.- Kamu Görevlileri

Bölüm 12.- Kamu Malları

şeklinde ikiye ayırıyorum; Bilal Canatan da BEŞİNCİ KISIM: İDARENİN HAREKET ARAÇLARI

Birinci Bölüm: Kamu Görevlileri İkinci Bölüm: Kamu Malları

şeklinde ikiye ayırıyor.


Bunlar hep bir rastlantı olabilir mi? Dikkat edileceği gibi, bölümlerin sadece sırası aynı değil, bölüm başlıklarında kullanılan kelimelerin neredey-se tamamı aynıdır.

İyi niyetli okuyucular, benzer plânların idare hukuku kitaplarında oldu-ğunu söyleyeceklerdir. Ancak benim ve Bilal Canatan’ın kitabındaki plân benzerliği oranında, başka iki idare hukuku kitabında bu derece bir benzerlik kesinlikle yoktur. Aksini iddia edenleri Bilal Canatan’nın kitabının plânının benim kitabıma benzediği oranda, bir başka idare hukuku kitabının plânına da benzediğini ispatlamaya çağırıyorum. Türk idare hukukunda, benim ve Bilal Canatan kitaplarının plânları arasındaki benzerlik oranında birbirine benzeyen başka iki kitap yoktur.

Bilal Canatan’ın plânının benim kitabımın plânından alındığı konusunda hâlâ ikna olmamış birileri var ise, biraz sabretsin, onlara da aşağıda her bö-lümde yeri geldikçe, her bölümün kendi içindeki plânın, yani bölümün için-deki alt başlıkların dahi benim kitabımdan alındığını göstereceğim.

ÖRNEK 3

Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.5:

Gözler, İdare Hukukuna Giriş, op. cit., 2011, s.24-25:

(…)“İdare hukukunun uygulama alanı”nın tespiti için iki ölçüt kullanılmak-tadır: Kamu gücü ölçütü ve kamu hizmeti ölçütü. Bu ölçütlerden doğru olanı kamu gücü ölçütüdür. (…)

Kamu Gücü Ölçütü.- Maurice Hauriou (“Moris Oryu” okunur)7 tarafın-dan ortaya atılmış olan “kamu gücü ölçütü (critère de puissance publique)”ne


göre, idarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işler idare hukukuna tâbidir. Bu işlerden doğan uyuşmazlıklara da idarî yargıda bakılır. (…)

Ancak burada şu hususu belirtmek gerekir: Günümüzde “kamu gücü (puissance publique)”nden kastedilen şey, 1800’lerdeki yazarların kastettiği gibi “emredici güç (puissance commandante)” veya “otorite faaliyeti (activité d’autorité)” değil, “genel hükümleri aşan şartlar (conditions exorbitantes du droit commun)”, yani “özel hukukta görülmeyen ayrıcalık ve yükümlülükler (prérogatives et sujétions exorbitantes du droit commun)”dir. (…)

Kamu Gücü Ayrıcalık ve Yükümlülükleri.- (…) Bunlar örnek olarak şunlardır:

1. Tek yanlı işlemler yapma yetkisi (…) 2. Re'sen icra (…)3. Hukuka uygunluk karinesi (…)10. Yükümlülükler.- İdare sadece birtakım ayrıcalıklardan yararlanmaz.

İdare aynı zamanda birtakım “yükümlülükler (sujétions)”e de tâbi kılınmış-tır. (a) Örneğin özel hukuk kişileri irade serbestisi çerçevesinde hareket eder-ler. Bir sözleşme yapıp yapmamakta veya sözleşmeci tarafı seçmekte ser-besttirler. Buna karşılık idarenin bu gibi serbestlikleri yoktur. Örneğin Söz-leşmeci tarafı seçmek için kamu ihalesi düzenlemek zorundadır. (b) Aynı şekilde bir özel kişi, istediği kişileri işe almakta serbesttir. Buna karşılık ida-re personel seçmekte serbest değildir. Sınav düzenlemek ve sınavda başarılı olanları almak durumundadır. (…) 7. Maurice Hauriou, Précis de droit constitutionnel, Paris, Sirey, İkinci Baskı, 1929, s.103-119; Maurice

Hauriou, Précis de droit administratif, Paris, Sirey, Onbirinci Baskı, 1927, s.VII-XV

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın idare hukukunun uygulama alanının belirlenmesine ilişkin yaptığı açıklamalar benim kitabımdan özetlenmiştir. Belki iyiniyetli bir okuyucu bu bilgilerin atıf yapmayı gerektirmeyen genel bilgiler olduğunu düşünebilir. Bu doğru değildir. Kamu gücü ölçütü bu şe-kilde ve bu örneklerle Türk doktrininde ilk defa benim tarafından dile geti-rilmiştir. Kaldı ki, bir ihtimal bu bilgilerin genel bilgiler olduğu düşünülse bile, bir genel bilgiyi aktaran bir yazar bu bilgiyi kendi cümleleriyle, kendi örnekleriyle aktarmalıdır. Bir yazarın cümlelerini taklit ederek ve o yazara atıf yapmaksızın bir genel bilgi aktarılamaz. Bilal Canatan’ın yaptığı şey ta-mı tamına budur. Şöyle: Ben (s.23)

idarenin kamu gücü kullanarak yaptığı işler idare hukukuna tâ-bidir. Bu işlerden doğan uyuşmazlıklara da idarî yargıda bakılır.



diyor (s.5). Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın cümlesi ile benim cümlem arasında “ve” dışında bir fark yoktur. Benim nokta koyduğum yere Bilal Canatan “ve” koymuştur. Bu “ve” dışında Bilal Canatan’ın cümlesinde ge-çen 16 kelimenin 16’sı da benim cümlemde aynı sırayla geçmektedir. Bilal Canatan’ın benim cümlemi görmeden, benim kullandığım 16 kelimeyi bir rastlantı sonucu kullanmış olması mümkün müdür? Şimdi de izleyen cümle-nin benden nasıl alındığını gösterelim: Ben

Günümüzde “kamu gücü”nden kastedilen şey, ... “genel hükümleri aşan şartlar”, yani “özel hukukta görülmeyen ayrıca-lık ve yükümlülükler”dir.


diyor (s.5). Görüldüğü gibi alıntı kelimesi kelimesine benden: Öylesine benden ki, benim tırnak içinde verdiğim kelimeleri, Bilal Canatan da tırnak içinde veriyor. Devam edelim: Bilal Canatan sadece benim yaptığım tanım-ları almakla yetinmiyor; benim bu tanıma verdiğim örnekleri de alıyor: Ka-mu gücü ayrıcalıklarına verdiği örnekler (tek yanlı işlemler yapma yetkisi, re'sen icra, hukuka uygunluk karinesi) ve keza kamu gücü yükümlülüklerine verdiği örnekler (sözleşme serbestisinin ve personel seçme serbestisinin ida-re hukukunda geçerli olmaması) de benim kitabımdan (s.24-25) alınmadır. Tanım benden, örnekler benden. Ama bana atıf yok. Ortada mükemmel bir “kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma” durumu vardır.

ÖRNEK 4


Gözler, İdare Hukukuna Giriş, op. cit., 2011, s.23:

Örneğin idare, ihtiyacı olduğu bir binayı bir özel kişiden, kira sözleşme-si yaparak kiralayabilir. Burada yapılan kira sözleşmesi, idare hukukuna de-ğil, borçlar hukukuna tâbi olur. Bu sözleşmeden dolayı ortaya çıkacak uyuşmazlıklara da idarî yargıda değil, adlî yargıda bakılır.


Bilal Canatan, yukarıdaki örneği benim yukarıdaki paragrafımı okuma-dan vermiş olabilir mi? Benim paragrafımdan yararlanmadan yukarıdaki iki cümleyi yazmış olması mümkün değildir. Peki ama o zaman neden Bilal Canatan bana atıfta bulunmamaktadır?

ÖRNEK 5


Gözler, İdare Hukukuna Giriş, op. cit., 2011, s.38:

Devlet üstlendiği kamu hizmetlerini konularına göre bölmüş; bu “bö-lüm”lerden her birini de ayrı bir “bakanlık” şeklinde örgütlendirmiştir. An-cak bakanlıkların ayrı bir tüzel kişiliği yoktur. Tek bir tüzel kişilik vardır; o da “devlet tüzel kişiliği”dir. Her bir bakanlık kendi görev alanında devlet tü-zel kişiliğini temsil eder.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki dört cümlesi benim yukarı-daki dört cümlemden aynen, noktası virgülüne alınmıştır. Ama bana atıf yoktur. Dolayısıyla söz konusu alıntı, FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma” durumunu oluşturur. Ayrıca be-lirtelim ki, ortada bir “aynen alıntı” olduğuna göre, söz konusu alıntının tır-nak içinde italikle veya girintili paragraf olarak verilmesi gerekirdi. Dolayı-sıyla söz konusu alıntı sadece FSEK, m.71/1, b.3’e değil, aynı zamanda FSEK, m.35/son’da öngörülen “iktibasın belli olacak şekilde yapılması” şar-tına da aykırılık taşır.


ÖRNEK 6


Gözler, İdare Hukuku Dersleri, op. cit., 2010, s.76-77:

“Adem-i temerküz (déconcentration)” veya günümüz Türkçesindeki yerleşik ismiyle “yetki genişliği (tevsi-i mezuniyet)”23, merkezden yönetimin yukarıda sayılan sakıncalarını gidermek, özellikle kırtasiyeciliği bertaraf et-mek için geliştirilmiş bir ilkedir. (…)

Adem-i temerküz veya yetki genişliği ilkesi, merkezî idarenin (devlet idaresinin) taşra teşkilâtının başındaki amirlerin, yani valilerin merkeze da-nışmadan, merkezden emir ve talimat beklemeksizin, kendi başlarına merkez adına karar alabilme yetkilerine denir24. Bu ilke, valilerin yetkilerinin geniş-letilmesini öngörmektedir. Yani “genişletilen” yetki, başkentin yetkisi değil, valilerin yetkisidir25. Adem-i temerküz yani yetki genişliği ilkesinin, kabul edildiği durumlarda, vali, kendi ilinin sınırları içinde, bakana sormadan, ba-kanın kullanabileceği yetkileri kullanabilir26.


Türk idare sisteminde, valiler yetki genişliği ilkesinden yararlanırlar. Ancak, kaymakamlar ve bucak müdürlerinin kural olarak böyle bir yetkisi yoktur27. (…)

Yetki genişliği ilkesinin özellikleri şunlardır: (1) Kullanılan yetki mer-keze aittir28. Vali bu yetkiyi kendi adına değil, merkez adına kullanır29. (2) Bu yetki bir millî kamu hizmetinin ifasında kullanılmaktadır. Yani yürütülen hizmet merkezî bir hizmettir30. (3) Bu yetki, merkezin bir memuru (vali) ta-rafından kullanılmaktadır. Vali, merkeze danışmadan karar alabilse de, mer-kezin hiyerarşine tâbidir31. (4) Yetkinin kullanılmasıyla ilgili tüm gelir ve giderler merkeze aittir32.

24. Günday, op. cit., s.60. 25. Özay, op. cit., s.173. 26. Ibid. 27. Günday, op. cit., s.61. 28. Onar, op. cit., c.II, s.598; Özyörük, op. cit., s.158; Günday, op. cit., s.61. 29. Onar, op. cit., c.II, s.598; Özay, op. cit., s.174. 30. Özyörük, op. cit., s.158. 31. Vlachos, op. cit., s.249; Özyörük, op. cit., s.158; Günday, op. cit., s.61; Özay, op. cit., s.174. 32. Özyörük, op. cit., s.158; Günday, op. cit., s.61. 33. Günday, op. cit., s.61. 34. Özyörük, op. cit., s.160-161.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın “yetki genişliği” konusunda yazdığı her şey benim kitabımdan aktarılmıştır. Bunu yaparken de bana tek bir atıf dahi yapmamıştır.

* * * Burada şunu belirtmek isterim ki, Bilal Canatan’ın yazdığı her şey kay-

nak gösterilmeksizin yazılmıştır; ama yazılan her şey benim kitabımdan alınmış değildir. Bazıları Metin Günday’ın İdare Hukuku (Ankara, İmaj, 10. Baskı, 2011) isimli kitabından alınmıştır. Yeri geldikçe aşağıda örnek verile-cektir. Hemen bir örnek verelim:

ÖRNEK 7


Metin Günday, İdare Hukuku, Ankara, İmaj, 10. Baskı, 2011, s.73:


Görüldüğü gibi toplam 31 kelimelik iki cümle, Metin Günday’ın kita-bında ve Bilal Canatan’ın kitabında aynen kelimesi kelimesine geçiyor. Bu-na rağmen Bilal Canatan, Metin Günday’a bir atıf yapmıyor. Bu bir “kay-naksız alıntı” değil de nedir?

ÖRNEK 8


Metin Günday, İdare Hukuku, Ankara, İmaj, 10. Baskı, 2011, s.73:

Görüldüğü gibi 48 kelimelik bir paragraf Metin Günday’da ve Bilal Canatan’da, noktası virgülüne, kelimesi kelimesine aynıdır. Buna rağmen Bilal Canatan, Metin Günday’a bir atıf yapmamaktadır.

Görünen odur ki, Bilal Canatan önüne benim ve Metin Günday’ın İdare Hukuku kitaplarını açmış ve yeni bir idare hukuku kitabı yazmıştır!


ÖRNEK 9


Gözler, İdare Hukuku Dersleri, op. cit., 2010, s.83:

(…) hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları ile yer yönünden yerinden yönetim kuruluşları arasında şu farklar da vardır:

a) Hizmete Tüzel Kişilik Tanınması-İnsan Topluluğuna Tüzel Kişilik Ta-nınması.- Hizmet yönünden yerinden yönetimde belli bir hizmet, onu yürüt-mek için gerekli olan mallarla birlikte tüzel kişilik hâline getirilmiştir61. Oy-sa yer yönünden yerinden yönetimde, il, belediye, köy gibi insanların bir arada yaşayarak oluşturduğu topluluklara tüzel kişilik tanınmıştır.

b) Mal Topluluğu-Kişi Topluluğu.- Yer yönünden yerinden yönetim ku-ruluşları birer “kişi topluluğu”dur. Buna karşılık hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları birer “mal topluluğu”dur. Bunlar bir malvarlığının belli bir hizmete tahsis edilmesiyle kurulmuşlardır62.

c) Organlarının Göreve Geliş Şekli.- Yer yönünden yerinden yönetim kuruluşlarının (il özel idaresi, belediye, köy) karar organları seçimle belirle-nir. Oysa, hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları birer “mal toplulu-ğu” olduğu ve tüzel kişilik hâline getirilen şey hizmet olduğu için, bu kuru-luşların yönetim organları seçimle belirlenemez. Buradan yola çıkarak şunu da not edelim ki, demokrasi, hizmet kuruluşları için değil, birer kişi toplulu-ğu olan devlet (merkezî idare), il özel idaresi, belediye ve köy için söz konu-su olabilir ve bunlar için gereklidir. 61. Özyörük, op. cit., s.171. 62. Ibid.


Görüldüğü gibi Bilal Canatan, hizmet yönünden yerinden yönetim kuru-luşları ile yer yönünden yerinden yönetim kuruluşları arasındaki karşılaştır-mayı benim kitabımdan yararlanarak yapmakta, ama bana atıf yapmamaktadır.

ÖRNEK 10



Parçalı bir yapıda olan idarenin bütünlüğünü sağlamaya yönelik iki hu-kukî araç vardır: Hiyerarşi ve vesayet. (…) Hiyerarşi, tek bir kamu tüzel ki-şisinin kendi içinde bütünlüğünü sağlamaya yöneliktir. Biraz sonra görece-ğimiz vesayet ise, merkezî idare (devlet) ile yerinden yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yöneliktir. Diğer bir ifadeyle, hiyerarşi iliş-kisi, tek bir tüzel kişilik içinde, vesayet ilişkisi ise iki ayrı tüzel kişi arasındabir ilişkidir129.129. Özay, op. cit., s.167.

Görüldüğü bibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki iki cümlesi benim yukarı-daki açıklamamdan özetlenmiştir. Ama bana atıf yoktur.

ÖRNEK 11



“İdarî vesayet (tutelle administrative)”, merkezî idare (devlet) ile yerin-den yönetim kuruluşları arasındaki bütünlüğü sağlamaya yönelik bir hukukî araçtır159. 159. Günday, op. cit., s.71.


ÖRNEK 12 Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.28:


Merkezî idare (devlet), bakanlıklar şeklinde örgütlenmiştir. Bakanlığın başında “bakan” bulunur. Anayasaya göre, her bakan “kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden de sorumludur” (m.112/2). Sorumluluk yetkiyi gerektirdiğinden, her bakan, kendi bakanlığın-daki en yüksek yetkilidir. Bu şu anlama gelmektedir ki, her bakan kendi ba-kanlığına bağlı örgüt ve memurların en yüksek hiyerarşik amiri durumunda-dır123. (…)

(aa) Yer yönünden yerinden yönetim kuruluşları, yani mahallî idareler-de en yüksek hiyerarşik amir şunlardır: İl özel idaresinde en yüksek hiyerar-şik amir vali, belediyede belediye başkanı, köyde muhtardır. (bb) Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşlarında ise en yüksek hiyerarşik amir, o kuruluşun baş yöneticisidir. Bu kişi o kuruluşla ilgili mevzuatta gösterilmiş-tir126. Örneğin üniversitenin en yüksek hiyerarşik amiri “rektör”dür. TRT’nin en yüksek hiyerarşik amiri ise “TRT Genel Müdürü”dür.

123. Özay, op. cit., s.168 126. Günday, op. cit., s.72.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın hiyerarşik amirler konusunda yaptığı açıklama benim kitabımdan alınmıştır. Bilal Canatan’ın yukarıdaki birinci paragrafının üçüncü cümlesinin kendi cümlesi olduğu sanılmamalıdır. Bu cümle de benim kitabımın 108’nci sayfasının dördüncü paragrafında özet-lenmiştir.


ÖRNEK 13



b) Hiyerarşi yetkisi, bir “genel yetki”dir. İdare teşkilâtı içinde bir ma-kam, diğer makamın üstü konumundaysa, o makam hiyerarşi yetkisine “bi-hakkın (de plein droit)” sahiptir147. Hiyerarşi yetkisi, hiyerarşik amirin biza-tihi bu niteliğinden kaynaklanır. Hiyerarşi yetkisi, kanundan değil, bir du-rumdan doğan bir yetkidir148. Hiyerarşik amirin bu yetkiye sahip olması için, bu yetkinin kanunla öngörülmüş olmasına, bu yetkinin ona kanunla verilme-sine gerek yoktur. (…)

c) Hiyerarşi yetkisi, kendiliğinden veya ilgililerin başvurusu üzerine kul-lanılabilir. Üst, astı üzerinde sahip olduğu hiyerarşi yetkisini, ilgili kişilerin başvurusu üzerine kullanabileceği gibi kendiliğinden (spontanément) de kul-lanabilir151.

147. Chapus, op. cit., c.I, s.396. 148. De Forges, op. cit., s.107. 151. Chapus, op. cit., c.I, s.396; Rougevin-Baville, Denoix de Saint Marc ve Labetoulle, op. cit., s.282.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, hiyerarşi yetkisinin özelliklerini benim kitabımdan özetleyerek aktarmaktadır. Ama bana atıf yapmamaktadır.


ÖRNEK 14 Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.28-29:


Günday, İdare Hukuku, op. cit., 2011, s.83-84:


Görüldüğü gibi Bilal Canatan, bir sayfadan fazla yer kaplayan “hiyerarşi yetkisinin kapsamı” konusunu, paragraf paragraf, cümle cümle ve hatta ke-lime kelime Metin Günday’dan aktarmaktadır. Buna rağmen Metin Günday’a tek bir atıf dahi yapmamaktadır. Belki Bilal Canatan, bir savunma olarak “Hiyerarşi Yetkisinin Kapsamı” konusunda verilen bilgilerin idare hukukunda anonimleşmiş bilgiler olduğunu iddia edecektir. Anonimleşmişbilgileri dahi her yazar, kendi cümleleriyle ifade etmelidir. Mevcut bir bilgi-yi aktarırken hiç olmazsa emek vermeli, bunu kendi cümleleriyle ifadesiyle ifade etmelidir. Bir anonim bilginin yazarın kendisi tarafından ifade edilme-yip, atıfsız olarak bir başka yazardan aktarılması, o yazarın emeğinin sömü-rülmesi anlamına gelir. Eğer bir yazar, söz konusu anonim bilgiyi bir yazarın emeğini sömürmeden, kendisi de emek vererek kaleme alırsa, ortaya çıkan cümle, iki ayrı elden çıkacağı için, kaçınılmaz olarak birbirinden farklı olur. Oysa Bilal Canatan’ın cümleleri ile Metin Günday’ın cümleleri arasında ne-redeyse bir sayfa boyunca bir fark yoktur. Bir örnek: Metin Günday

diyor (s.83); Bilal Canatan’da (s.29)

diyor (s.29). Metin Günday’ın kurduğu 59 kelimelik birinci paragrafı Bilal Canatan aynen, noktası virgülüne kurabilmektedir. Ne kadar ilginç! Metin Günday’ın parantez açtığı yerde Bilal Canatan da parantez açıyor. Dahası Metin Günday’ın yanlış yerde kullandığı noktalı virgülü, Bilal Canatan da yanlış yerde kullanıyor. Tüm bunlar bir rastlantı olabilir mi? Eğer Bilal Canatan, emek verip, bu anonim bilgiyi kendisi ifade etseydi, or-taya çıkan paragraf kaçınılmaz olarak farklı olurdu. Gerçek şu: Ortada kay-


nağı gösterilmeden yapılmış bir alıntı vardır. Bilal Canatan’ın yaptığı şey, FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin iktibasta bu-lunma” durumuna tipik bir örnek teşkil eder.

Ayrıca belirtelim ki, bu alıntı bir “aynen alıntı”dır. Yani noktası virgü-lüne, kelimesi kelimesine yapılmış bir alıntıdır. Dolayısıyla bu alıntının FSEK, m.35/son’da öngörülen “iktibasın belli olacak şekilde yapılması” şartı uya-rınca tırnak içinde italikle veya girintili paragraf olarak verilmesi gerekirdi.

ÖRNEK 15




Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın birinci paragrafı, Metin Günday’dan yukarıdaki kutudaki birinci paragrafı ile kelime kelime, noktası virgülüne aynıdır. Aynı şekilde Bilal Canatan’ın ikinci paragraf yukarıdaki kutudaki ikinci paragraf ile aynıdır. Bilal Canatan, Metin Günday’dan alıntı yapmakta ama bunun kaynağını göstermemektedir. Ayrıca belirtelim ki, bu alıntı sade-ce kaynağı gösterilmediği için FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kay-nak göstermeksizin iktibasta bulunma” şartına aykırı değildir; aynı zamanda bir “aynen alıntı” olduğu ve tırnak içinde italikle veya girintili paragraf ola-rak dizilmediği için FSEK, m.35/son’da öngörülen “iktibasın belli olacak şe-kilde yapılması” şartına da aykırılık taşır.

ÖRNEK 16



TANIM: İdarî işlem, hukukî sonuç doğurmaya yönelik, kamu gücü ayrıcalığına dayanan irade açıklamalarıdır.

(…) bir hukukî işlemin “idarî” nitelikte olmasının doğurduğu iki sonuç vardır: (1) İdarî işlemler, idare hukukuna tâbidir. (2) İdarî işlemlerden kay-naklanan uyuşmazlıklara idarî yargıda bakılır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın idarî işlem tanımı ve bir işlemin idarî işlem olarak nitelendirilmesinin doğuracağı sonuçlar olduğu gibi benim kita-bımdan aktarılmıştır. Bu aktarmanın benim kitabımdan yapıldığı çok açıktır. Bilal Canatan’ın yukarıdaki kutudaki

şeklindeki son cümlesi, benim (s.111)

(1) İdarî işlemler, idare hukukuna tâbidir. (2) İdarî işlemlerden kaynak-lanan uyuşmazlıklara idarî yargıda bakılır.

şeklindeki iki cümlemin birleştirilmesinden başka bir şey değildir.


ÖRNEK 17



İdarenin Her İşlemi İdarî İşlem Değildir (İdarenin Bazı İşlemleri Özel Hukuk İşlemidir).- İdarenin hukukî sonuç doğurmaya yönelik her irade açık-laması bir “hukukî işlem”dir; ama bir “idarî işlem” değildir. … Diğer bir ifadey-le, idarenin yaptığı her işlem her zaman bir “idarî işlem” değildir2. (…) O hâlde, idarenin (bir kamu tüzel kişisinin), kamu gücüne dayanmayan, kamu gücü ayrı-calıkları8 içermeyen işlemlerinin bir “idarî işlem” değil, “özel hukuk işlemi” ol-duğunu söyleyebiliriz.

İdarî İşlemin Mutlaka İdareden Çıkması Şart Değildir (Özel Hukuk Tüzel Kişilerinin Bazı İşlemleri İdarî İşlem Olabilir).- (…) Özel hukuk tüzel kişilerinin kamu gücüne dayanan işlemleri birer idarî işlemdir. 2. Chapus, op. cit., c.I, s.533.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı benim kitabımdan kaynağı gösterilmeksizin alınmıştır.

ÖRNEK 18



“Yetki (compétence)”, bir idarî makamın belirli bir işlemi yapabilme eh-liyeti olarak tanımlanabilir163. … Peki ama, idare adına irade açıklamaya kim yetkilidir? Bunun basit bir cevabı vardır: Hukuk kurallarıyla kendisine bu


konuda yetki verilmiş kişi veya kişiler idare adına irade açıklayabilirler. Do-layısıyla yetkili kişiler, Anayasa ve kanunla belirlenir. 163. Ricci, op. cit., s.63; Bénoit, op. cit., s.470.

Belki bazı iyi niyetli okuyucular, “yetki bir idarî makamın belirli bir iş-lemi yapabilme ehliyeti” şeklindeki dokuz kelimelik bu ifadedeki ortaklığın bir rastlantı sonucu olduğunu düşünebilirler. Eğer ortada bir rastlantı var ise, benzer rastlantının “yetki” tanımı yapan diğer yazarlarda da olması gerekir. Söz konusu dokuz kelimelik ifadenin yeri, bu ifadeden önceki ve sonraki cümlelere de bakılırsa bu ifadenin benim kitabımdan alındığı anlaşılır.

ÖRNEK 19 Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.89:


TANIM.- “Sebep (motif)”, idareyi bir işlem yapmaya sevk eden hukukî veya fiilî etkenlerdir475.

475. Auby ve Drago, op. cit., c.II, s.358. Mükbil Özyörük, “sebep, idarî otoriteyi, bir tasarrufu ittihaza yönelten dürtüdür” diyor (Özyörük, İdarî Yargı, op. cit., s.139).

ÖRNEK 20


Günday, İdare Hukuku, op. cit., 2011, s.157:

Bir hukukî işlemin konusu onun doğurduğu hukukî sonuç, hukuk ale-minde meydana getirdiği değişikliktir. Örneğin… memur atama işleminin konusu, bir kimsenin memurluk statüsüne sokulması(dır)”.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın “konu” tanımı kelimesi kelimesine Me-tin Günday’dan alınmıştır. Sadece tanım değil, tanıma verilen örnek de nok-tası virgülüne Metin Günday’dan alınmıştır. Ama Metin Günday’a atıf yoktur.


Muhtemelen Bilal Canatan cevap olarak hukuk işlemin konu unsurunun tanımının umumileşmiş bir bilgi olduğunu ve bu memur atama işlemi örne-ğinin de bir özellik göstermediğini, bu örneği kendisinin verebileceğini iddia edecektir. Bu bilginin ve örneğin umumileşmiş olduğu iddiası doğrudur. Ama yukarıda pek çok defa dediğimiz gibi umumileşmiş bir bilgi dahi, belli bir yazarın ifadeleri ve örnekleriyle aktarılıyorsa o yazara atıf yapılması ge-rekir. Aksi takdirde o yazarın emeği sömürülmüş olur. Örneğin benim kita-bımdaki “konu” unsuru tanımı da benzer ifadelerle tanımlanmış ve benzer örnek verilmiştir. Ama bunu yaparken tanım için s.348, dipnot 513’te, örnek için de dipnot 518’de Özyörük ve Günday’a gerekli atıfları yaptım. Bilal Canatan’ın da aynı şeyi yapması gerekirdi. Kurduğunuz iki cümlede geçen 23 kelimeyi aynen bir yazardan alacaksınız ve o yazara atıf yapmayacaksı-nız. Haliyle böyle bir şey olamaz.


Bir hukukî işlemin “konu (objet)”su, onun doğurduğu hukukî sonuç, ya-ni hukuk âleminde meydana getirdiği değişikliktir513. Örneğin … memur atama işleminin konusu, bir kimsenin memurluk statüsüne sokulması(dır) 518.

513. Özyörük, İdarî Yargı, op. cit., s.143; Günday, op. cit., s.124; Onar, op. cit., c.I, s.311. 518. Örnekler Günday, op. cit., s.123-124, Özyörük, İdarî Yargı, op. cit., s.143 ve Gözübüyük ve

Tan, op. cit., c.II, s.489’dan alınmıştır.

Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafını izleyen paragraflar da Metin Günday’dan alınmıştır. Şimdi onları görelim:

ÖRNEK 21



Özel hukuk işlemleri gibi idarî işlemlerin de sıhhatli ve geçerli olabil-mesi için, bu işlemlerin konularının öncelikle mümkün ve meşru olması ge-rekir. (…)


İdari işlem ve kararın konusu imkansız ise ya da meşru değil ise, konu öğesi yönünden hukuka aykırılık söz konusu olur… Örneğin daha önce öl-müş bulunan bir kişinin memur olarak atanması halinde, atama işlemi konu unsuru yönünden hukuka aykırı ve sakat olur. … Şimdi bir öğretmene öğre-timin yapıldığı aylarda yıllık izin verilmesi halinde, bu işlem konu öğesi yö-nünden hukuka aykırı olacaktır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıda kutu içinde verilen iki parag-rafındaki teorik bilgi aynen, kelimesi kelimesine Metin Günday’dan alınmış-tır. Keza bu teorik bilgiye verdiği iki örnek de yine aynen Metin Günday’ın kitabından alınmıştır. Tüm bunları yaparken Bilal Canatan, Metin Günday’a tek bir atıf dahi yapmamaktadır. Ortada tipik bir FSEK, m.71/1, b.3’te hük-me bağlanan “kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma” durumu vardır.

ÖRNEK 21



Kanun, belirli bir durumda idarenin belirli bir kararı almasını emredi-yorsa ortada “bağlı yetki (compétence liée)” vardır544. Diğer bir ifadeyle, ida-re, bağlı yetki olduğu durumlarda alınabilecek muhtemel kararlar arasında seçme imkânına sahip değildir545; idarenin yapacağı tek şey, kanunun öngör-düğü kararı almaktan ibarettir. (…)

O hâlde takdir yetkisini şu şekilde tanımlayabiliriz: İdarenin belli bir konuda karar alıp almama veya birden fazla karar arasında seçim yapma im-kânına idarenin takdir yetkisi denir546.

544. Lino di Qual, La compétence liée, Paris, LGDJ, 1964, s.130. 545. Chapus, op. cit., c.I, s.1058. 546. Benzer tanımlar için bkz.: Chapus, op. cit., c.I, s.1056; De Laubadère, Venezia ve Gaudemet,

op. cit., c.I, s.691; Vedel ve Delvolvé, op. cit., c.I, s.529; Vlachos, op. cit., s.88.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan, bağlı yetkinin de, takdir yetkisinin de ta-nımını benim kitabımdan almakta, ama bana atıf yapmamaktadır. Bağlı yet-kinin tanımında bir iki küçük ifade değişikliği yapmış olması ortada bir alıntı


olduğu gerçeğini değiştirmez. Zira bir cümlenin alıntı olabilmesi için, o cümlenin kelimesi kelimesine aktarılması şart değildir. Zira fikir aynı kal-dıkça, değişik ifadeler kullanılmış olsa bile ortada bir “alıntı” vardır. Bu alın-tı bir “aynen alıntı” değil, bir “mealen alıntı”dır. Ama mealen alıntılar için de kaynak gösterilmesi zorunludur. Kaldı ki Bilal Canatan’ın yukarıdaki pa-ragrafın ikinci cümlesi de benim cümlemden aynen kelimesi kelimesine ya-pılmış bir aktarmadır. Ben

İdarenin belli bir konuda karar alıp almama veya birden fazla karar arasında seçim yapma imkânına idarenin takdir yetkisi denir.


diyor (s.94). Görüldüğü gibi benim kurduğum tam 20 kelimelik bir cüm-leyi Bilal Canatan da aynen aynı şekilde kurabilmektedir. (Tek farkla: Benim “veya” bağlacım yerine Bilal Canatan “ya da” bağlacını kullanmaktadır). Bilal Canatan benim 20 kelimelik cümlemi görmeden bu cümleyi aynen kurma ihtimali lotodan 49 üzerinden 6 tutturma ihtimalinden daha düşük bir ihtimaldir.

ÖRNEK 22



“Geri alma (retrait)”, bir idarî işlemin yine idarenin yapacağı bir işlem-le geçmişe etkili olarak kaldırılmasıdır813.813. Long et al., op. cit., s.244; Chapus, op. cit., c.I, s.1151.

Görüldüğü gibi yine benden kaynağı gösterilmeksizin kelimesi kelime-sine alınmış bir tanım var. Bilal Canatan benim tanımımı görmeden bu 15 kelimelik cümleyi aynen benim gibi kurması mümkün müdür?


Bilal Canatan sadece “geri alma” kavramını benden almakla yetinme-mekte, izleyen paragrafta da “ilga (kaldırma)” kavramını benden almaktadır. Şimdi bunu görelim:

ÖRNEK 23



“İlga (kaldırma, abrogation)”, idarî işlemin yine idarenin alacağı bir ka-rarla geleceğe yönelik olarak yürürlükten kaldırılmasıdır789.789. Chapus, op. cit., c.I, s.1151.

Görüldüğü gibi yine benden kelime kelime, noktası virgülüne alınmışbir tanım var. Hatta Bilal Canatan benim parantez içinde yazdığım kelimeyi dahi parantez içinde yazıyor. Alıntı benden. Ama bana atıf yok.

ÖRNEK 24



İdarenin bir özel kişi ile yaptığı sözleşme uyarınca, belli bir kamu hiz-metinin; masrafları, kar ve zararı özel kişiye ait olmak üzere, özel kişice ku-rulması ve/veya işletilmesi usûlüdür. Bu usûlde İdareye imtiyaz veren, hiz-meti gören özel kişiye ise imtiyaz sahibi veya imtiyazcı denir.

Görüldüğü gibi imtiyaz usûlünün tanımı olduğu ve aynen gibi Metin Günday’dan alınmadır. Ama Metin Günday’a yapılan bir atıf yoktur.


ÖRNEK 25



Görüldüğü gibi imtiyaz, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi olarak adlan-dırılan bir idarî işlem ile verilmekte ve bu sözleşme ya belli bir kamu hizme-tinin kurulması ve belli bir süre işletilmesi ya da kurulmuş bulunan bir kamu hizmetinin sadece işletilmesi için yapılmaktadır. Buna karşılık, belli bir ka-mu hizmetinin salt kurulması için yapılan sözleşmelerin, örneğin bayındırlık işlerine ilişkin sözleşmelerin yargı içtihatlarında idarî sözleşme sayılmayıp, özel hukuk sözleşmeleri sayıldıklarını daha önce görmüştük.

Yukarıdaki iki kutu karşılaştırılırsa bunların arasında rastlantıyla açıkla-namayacak derecede benzerlik olduğu görülür. Bilal Canatan’ın paragrafı Metin Günday’dan alınmıştır. Ama Metin Günday’a atıf yoktur.

ÖRNEK 24

Canatan, İdare Hukuku, op. cit., 2012, s.106-107:


Emanet usûlü, kamu hizmetlerinin kamu kesiminde yer alan tüzel kişile-re gördürülme usûlüdür. Bir başka anlatımla emanet, bir kamu hizmetinin Devlet ve öteki kamu tüzelkişileri tarafından doğrudan doğruya ve kendi ör-güt ve hizmete tahsis ettikleri ayni ve şahsi vasıtalarla gördürülme usûlüdür.


Görüldüğü gibi Bilal Canatan, emanet usûlünün tanımını olduğu gibi Metin Günday’dan almakta, ama Metin Günday’a bir atıf yapmamaktadır. Ortada FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin ikti-basta bulunma” durumu söz konusudur.

ÖRNEK 25



2. Dirlik ve Esenlik

… dirlik ve esenlik, yaşamın normal seyrini olumsuz yönde etkileyebi-lecek her türlü düzensizlik ve karışıklığın yokluğudur. Bu anlamda dirlik ve esenlik,, bireylerin normal yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilecek olan toz, gürültü, duman, pislik vs. gibi her türlü düzensizlik ve karışıklıktan uzak olarak, rahat, huzur içinde yaşamalarını ifade eder.

3. Sağlık

Sıhhat olarak da anılan sağlık, toplumun bulaşıcı ve yaygın hastalıklar-dan uzat tutulmasını, toplumun sağlık koşulları içinde yaşamasını sürdürme-sini ifade eder.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki iki paragrafı Metin Gün-ay’dan alınmadır.


ÖRNEK 26



Görüldüğü gibi alıntı Metin Günday’dan; ama Günday’a atıf yok.

ÖRNEK 27



TANIM: Kamu malları, kamu tüzel kişilerinin kamu yararına tahsis edilmiş olan mallarıdır.


11 kelimelik bir cümle, benim kitabımda ve Bilal Canatan’ın kitabında aynı. Bu bir rastlantı olabilir mi? Aksini düşünen var ise, bu tanımın benim kitabımın ilk baskısının yayınlandığı 2002 yılından önce hangi Türk idare hukuku kitabında aynen bulunduğunu göstermeye çağırıyorum.

ÖRNEK 28



1. Hizmetin kötü işlemesi

Hizmetin kötü işlemesi, onun gereği gibi yürütülmemesi anlamına gel-mektedir. …

2. Hizmetin geç işlemesi

Hizmetin oğlan sayılamayacak bir gecikme ile yerine getirilmesi hizme-tin geç işlemesi sayılmaktadır. …

3. Hizmetin hiç işlememesi

Nihayet hizmetin hiç işlememesi halinde de hizmet kusurunun varlığı kabul edilmektedir.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki üç paragrafı, kaynağı göste-rilmeksizin, Metin Günday’ın yukarıdaki üç paragrafından alınmıştır. Bilal Canatan verdiği örneklerin kendisinin bulduğu orijinal örnekler olduğu sa-nılmamalıdır. Bu örnekler de Metin Günday’ın kitabının 370 ve 371’inci sayfalarında dipnotlarda verdiği örneklerden alınmıştır.


ÖRNEK 29




Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki dört madde halinde açıkla-ması, olduğu gibi Metin Günday’dan alınmıştır. Ama maalesef Metin Günday’a yapılmış bir atıf yoktur.

* * *

Bilal Canatan’ın kitabının 153 ilâ 186’nci sayfaları arasında yer alan “İdarî Yargı” başlıklı kısım, gerek plân, gerekse içerik olarak çok büyük ölçüde benim kitabımın 812 ilâ 851’inci sayfaları arasında yer alan “İdari Yargı” başlıklı bölüme benzemektedir. Ancak bu benzerliğe bakarak söz ko-nusu bölümün benim kitabımdan alındığını iddia etmek, daha doğrusu bu id-diayı ispatlamak çok zor. Çünkü söz konusu bölümdeki neredeyse bütün bil-giler doğrudan doğruya 2577 sayılı İdarî Yargılama Usûlü Kanununda bulu-


nuyor. Benden alındığını iddia ettiğim her cümleye karşı, bu cümle İdarî Yargılama Usûlü Kanununun falanca maddesinde bulunuyor şeklinde bir sa-vunma ileri sürülecektir. Aslında verilen bütün bilgiler bir kanunda yer alı-yor olsa bile, bu bilgilerin veriliş sırası, verildikleri bağlam, takdim edilmele-ri de bir fikri eserdir; bunlar da Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun korunma-sı altındadır. Ancak 30 kelime üzerinden 28 kelimenin aynı olduğu bir pa-ragrafın dahi bir alıntı olup olmadığının tartışıldığı bu ülkede, temeli kanun-larda olan bilgilerin dahi gerçekten kanundan değil, benim kitabımdan akta-rıldığını iddia etmek, ispatı imkânsız bir iddia olarak kalacak. O nedenle bu-rada, böyle kapsamlı bir iddiada bulunmak yerine Bilal Canatan’ın “İdari Yargı” başlıklı bölümünden bir kaç somut örnek vermekle yetinilecektir.

ÖRNEK 30



“Görev”, mahkemenin dava konusu bakımından yetkili olması demektir. Diğer bir ifadeyle görev, davanın hangi mahkemede çözümleneceği sorunu-nu ifade etmektedir.

Görüldüğü gibi, 19 kelimelik iki cümle, benim kitabımda ve Bilal Canatan’ın kitabında noktası virgülüne aynen vardır. Herhalde Bilal Canatan bu iki cümleyi benim cümlelerimi görmeden yazmış olamaz. Ortada FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin iktibasta bulunma” durumu vardır.

ÖRNEK 31




Usûl hukukunda “görev”, mahkemenin dava konusu itibarıyla yetkili olup olmadığını ifade eder. (…)

(İ)darî yargı alanında genel görevli mahkeme, idare mahkemeleridir. Yani, bir idarî dava, vergi mahkemelerinin ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştayın görevine girmiyorsa, o dava, idare mahkemesinin görevine girer; dolayısıyla idare mahkemesinde açılmalıdır.

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafları ile benim pa-ragraflarım arasında içerik olarak tam bir ayniyet, kullanılan kelimeler ba-kımından ise % 90’dan fazla bir benzerlik vardır. Benim “yani” dediğim yerde Bilal Canatan “dolayısıyla”, benim “açılmalıdır” dediğim yerde “açı-lır” demektedir. 38 kelimelik bu cümle de kaç tane farklı kelime var?

ÖRNEK 32



Dilekçe verilirken mahkemenin yazı işlerinde harç ve posta ücreti he-saplanır (İYUK, m.6). Harç ve posta ücreti yatırıldıktan sonra, mahkeme başkanı tarafından dilekçenin arkasına tarih ve paraf atılarak yazı işlerine havale edilir. Bundan sonra dilekçe deftere kaydedilir. Dava deftere kayıt ta-rihinde açılmış sayılır (İYUK, m.6).

Görüldüğü gibi toplam 40 kelimelik üç cümle, Bilal Canatan’ın kitabın-da ve benim kitabımda aynen vardır. Söz konusu cümle, kanundan aynen alınmış bir cümle olsaydı, benim, Bilal Canatan’ın bu cümleyi Kanundan değil de, benim kitabımdan aldığını iddia etmem imkânsız olurdu. Ama gel-gelelim, somut örnekte, Bilal Canatan’ın söz konusu cümleleri Kanundan değil, benim kitabımdan aldığını ispatlamam mümkündür. Çünkü yukarıdaki ifadelerin sadece bir kısmı kanunda vardır. Ne demek istediğimizi göstermek için önce Kanun maddesini verelim:


2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu

Madde 6 – Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına ve-ya 4 ncü maddede yazılı yerlere verilen dilekçelerin harç ve posta ücretleri alındık-tan sonra deftere derhal kayıtları yapılarak kayıt tarih ve sayısı dilekçenin üzerine yazılır. Dava bu kaydın yapıldığı tarihte açılmış sayılır.

Görüldüğü gibi, benim ve Bilal Canatan’ın ilk cümlesinde geçen “Di-lekçe verilirken mahkemenin yazı işlerinde harç ve posta ücreti hesaplanır” şeklinde bir cümle Kanun metninde yoktur. Kanunda geçen ifade “verilen dilekçelerin harç ve posta ücretleri alındıktan sonra” ifadesidir. Ben bu ifa-deye dayanarak “Dilekçe verilirken mahkemenin yazı işlerinde harç ve posta ücreti hesaplanır” şeklinde bir cümle kurmuşum, Bilal Canatan da aynı cüm-leyi kuruyor.

Kanunda “…harç ve posta ücretleri alındıktan sonra deftere derhal ka-yıtları yapılarak kayıt tarih ve sayısı dilekçenin üzerine yazılır” deniyor; ben “Harç ve posta ücreti yatırıldıktan sonra, mahkeme başkanı tarafından di-lekçenin arkasına tarih ve paraf atılarak yazı işlerine havale edilir” diye yazmışım. Bilal Canatan da aynı cümleyi yazıyor. Bilal Canatan’ın bu cüm-leyi benden almadan yazmış olması mümkün değildir. Böyle bir cümle Ka-nunda yoktur. Kaldı ki, kitabımın ilk baskısını hazırlarken yazdığım bu cüm-le günümüzdeki uygulama bakımından doğru da değildir1.

Kanunda “dava bu kaydın yapıldığı tarihte açılmış sayılır” deniyor. Ben “dava deftere kayıt tarihinde açılmış sayılır” demişim; Bilal Canatan da “dava deftere kayıt tarihinde açılmış sayılır” diyor.

Tüm bunlar göstermektedir ki, Bilal Canatan’ın yukarıdaki paragrafı kanundan alınma değil, benim kitabımdan alınmadır. Ama maalesef bana yapılan bir atıf yoktur.

1. Günümüzde uygulamanın değiştiği anlaşılıyor: http://www.hukukiyardim.gov.tr/sayfalar/

idaridava.htm


ÖRNEK 34



C. İPTAL DAVASININ SONUÇLARI

İdare mahkemesi iptal davası sonucunda başvuruyu reddeder, ya da da-va konusu işlemi iptal eder. … İptal kararı dava konusu işlemi yapıldığı an-dan itibaren ortadan kaldırır. Yani iptal kararları geçmişe etkilidir. İptal kara-rıyla birlikte işlem yapılmamış gibi eski durum geriye gelir. … Düzenleyici işlemler (tüzük, yönetmelik) iptal edilmişse bundan üçüncü kişiler de yarar-lanır. Zira iptalden sonra bu işlemler yürürlükten kalkarlar. Ancak, bir birey-sel idarî işlem iptal edilmişse, bundan kural olarak sadece davacı yararlanır; iptal kararı aynı veya benzer durumda olan dava açmamış üçüncü kişileri ku-ral olarak etkilemez.

Görüldüğü gibi, Bilal Canatan’ın yukarıdaki dört cümlesi de benim ki-tabımdaki cümleler ile noktası virgülüne, kelimesi kelimesine aynıdır. Orta-da bir “aynen alıntı” vardır. Bu alıntının kaynağının gösterilmesi gerektiği gibi, tırnak içinde de verilmesi gerekir. Oysa Bilal Canatan bu alıntıyı ne tır-nak içinde vermekte, ne de alıntının kaynağını göstermektedir. Ortada FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin iktibasta bu-lunma” durumu vardır.


ÖRNEK 35



“Kanun yolları” veya İdarî Yargılama Usûlü Kanununun da kullanılan deyimle “kararlara karşı başvuru yolları”, yanlış olduğu iddia edilen mah-keme kararının yeniden incelenmesi ve değiştirilmesi amacıyla davanın ta-raflarına tanınan başvuru yollarıdır23. Kanun yolları, “olağan kanun yolları” ve “olağanüstü kanun yolları” olmak üzere ikiye ayrılır.

Olağan kanun yolları, henüz kesinleşmemiş hükümlere karşı; olağanüstü kanun yolları ise kesinleşmiş hükümlere karşı gidilen bir yoldur. İdarî yargı-da olağan kanun yolları itiraz, temyiz ve karar düzeltme olmak üzere üç ta-nedir. Olağanüstü kanun yolu ise yargılamanın yenilenmesidir.

23. Baki Kuru, Ramazan Arslan ve Ejder Yılmaz, Medenî Usûl Hukuku, Ankara, Yetkin, 2002, s.725.

Görüldüğü gibi, Bilal Canatan’ın yukarıdaki iki paragrafı aynen, benim kitabımdan alınmıştır. Özellikle 37 kelimelik ikinci paragraf, noktası virgü-lüne benim paragrafım ile aynıdır. Bilal Canatan’ın rastlantı sonucu toplam 37 kelimelik bir cümleyi aynen benim gibi kurma ihtimali var mıdır? Demek ki yukarıdaki paragraf benim kitabımdan alınmıştır. Ama bana atıf yoktur. Ortada FSEK, m.71/1, b.3’te hükme bağlanan “kaynak göstermeksizin ikti-basta bulunma” durumu vardır.

* * *

Görüldüğü gibi Bilal Canatan’ın Anayasa Hukuku isimli kitabında oldu-ğu gibi, İdare Hukuku isimli kitabında da yoğun usûlsüz alıntılar vardır. Kı-rıkkale Üniversitesinde öğretim görevlisi olan Bilal Canatan’ın hukuk fakül-tesi mezunu olmadığını, hukuk yüksek lisansı ve doktorası yapmadığını bir kez aha hatırlatalım. ■

Kemal Gözler ÖRNEKLERĐYLE USÛLSÜZ ALINTI … · I. B LAL CANATAN K MD R? ... (20 Ekim 2013)....

Documents

Transcript of Kemal Gözler ÖRNEKLERĐYLE USÛLSÜZ ALINTI … · I. B LAL CANATAN K MD R? ... (20 Ekim 2013)....