KAYNAK TEKNİKLERİ VE...
Transcript of KAYNAK TEKNİKLERİ VE...
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1
HOŞGELDİNİZ
KAYNAK
TEKNİKLERİ
KAYNAK
TEKNİKLERİ
PROF. DR. HÜSEYİN UZUN
KAYNAK TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 2
DERSİN AMACI
Demir esaslı ve demirdışı metallerin birleştirilmesinde kullanılan
- Oksi-gaz, - Elektrik ark, - MIG/MAG gazaltı - TIG/WIG gazaltı - Nokta Direnç kaynak teknikleri tanıtılacaktır. Teorik olarak detaylandırılan bu kaynak teknikleri, laboratuar ortamında uygulamalı olarak gösterildikten sonra öğrencilerin uygulamalı olarak kaynak işlemlerini yapmaları hedeflenmiştir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 3
DERSİN İÇERİĞİ * Oksi-gaz , sert lehimleme, elektrik ark, MIG/MAG ve TIG/WIG kaynak yöntemlerinin tanıtılması, * Kaynak parametreleri seçimi, kaynak pozisyonları, kaynak ağızları, üfleç/torç/pense hareketleri, meydana gelen kaynak hataları ve önlenmesi, kaynakta iş güvenliği, kullanılan koruyucu gazlar ve özelikleri, kaynak dikiş formları hakkında teorik bilgiler. * Oksi-gaz , elektrik ark, MIG/MAG ve TIG kaynak teknikleri ile düşük karbonlu çeliklerin yatay, yan duvar, aşağıdan yukarı, yukardan aşağıya ve tavan pozisyonlarda ve çeşitli birleştirme dizaynlarda kaynak işlemlerinin pratik olarak uygulanması.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 4
FİNAL ŞARTI: Derslere en az % 80 Devam Etmek
DEĞERLENDİRME SİSTEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 5
KAYNAKLAR VE DERS NOTLARI
[1] http://www.askaynak.com.tr/destek-merkezi/teknik-yayinlar [2] ERKAN KOMAÇ, Teknik Eğitim El Kitabı, Askaynak yayını, 2009 [3] Anık, S., Vural, M. Gaz altı ark kaynağı Gedik yayın no:3, İstanbul [4] ERDİNÇ KALUÇ, Makine mühendisleri odası yayını, 2010 [5] Tülbeltçi, Kutsal, MIG-MAG Eriyen Elektrod ile Gaz Altı Ark Kaynağı, Gedik holding 1990, İstanbul
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 6
KAYNAĞIN ÖNEMİ
ASLINDA HERKES KAYNAKÇI OLMAYA ÖZENİR
BİLİYOR MUSUNUZ ?
BAŞBAKAN OLSA BİLE
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
KAYNAĞIN ÖNEMİ
SANATÇI VEYA REKLAMCI OLSA BİLE
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
KAYNAĞIN ÖNEMİ
GEMİ İMALATI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 9
KAYNAĞIN ÖNEMİ
TREN İMALATI
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94
KAYNAĞIN ÖNEMİ
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
UÇAK İMALATI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 11
KAYNAĞIN ÖNEMİ
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
OTOMOBİL İMALATI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 12
KAYNAĞIN ÖNEMİ
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
ASKERİ ARAÇ İMALATI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 13
TEKNOLOJİK UYGULAMALARIN HER YERİNDE MUTLAKA KAYNAK
İŞLEMİ VARDIR
ÇELİK KONSTRÜKSİYON
KAYNAĞIN ÖNEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 14
KAYNAK NEDİR?
İki veya daha fazla malzemeyi,
- ısı, basınç veya her ikisini birden uygulayarak
- aynı veya farklı özelliklerdeki metalleri
- ilave bir metal kullanarak veya kullanmaksızın
yapılan sökülemez birleştirme
veya
dolgu işlemlerine kaynak denir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 15
KAYNAK NEDİR?
• Bir kısım kaynak işlemleri, basınç uygulanmaksızın sadece ısı yardımıyla gerçekleştirilir.
• Bir kısım kaynak işlemleri, ısı ve basınç beraberce kullanılarak gerçekleştirilir.
• Bazı kaynak işlemleri, herhangi bir dış ısı kullanmadan sadece basınç ile gerçekleştirilir.
• Kaynak işlemi parçaların birleştirilmesi şeklinde veya ilave kaynak teli yardımıyla dolgu yapılması şeklinde gerçekleştirilir.
• Birleştirme işlemleri ya ilave kaynak teli kullanılarak veya ilave kaynak teli kullanmadan gerçekleştirilir.
• Ayni özellikteki malzemeler (çelik-çelik) veya farklı özelliklerdeki malzemeler (paslanmaz çelik-alüminyum) farklı kaynak yöntemleri ile birleştirilebilirler.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 16
KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?
- Kaynak işlemi, sökülemez bir birleştirme meydana getirir.
- Birleştirilen levhalar bir bütün haline gelir.
- Maliyet bakımından karşılaştırıldığında birleştirme teknikleri içerisinde ekonomik bir işlemdir.
- Kaynaklı birleştirmeler sadece fabrika ortamında değil aynı zamanda “sahada” da yapılabilir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
17
KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
18
KAYNAK NİÇİN ÖNEMLİDİR?
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 19
KAYNAK İŞLEMLERİNİN ZORLUKLARI
• Kaynak işlemlerinin bir kısmı elle yapılır. Bu durumda kalifiyeli düzgün el melekesine sahip kaynakçılara ihtiyaç duyulur.
• İşçilik maliyetleri bakımından pahalıya mal olur.
• Kaynak işlemleri sökülemez bir birleştirme sağlar.
• Kaynakçı kabiliyetine veya malzeme özelliklerine bağlı olarak değişik kaynak hataları meydana gelebilir.
• Kaynak hatalarının tespitinde mutlaka tahribatsız test yöntemleri kullanılır.
• Her metali tek bir kaynak yöntemi ile birleştirmek zordur.
• Farklı özelliklere sahip metalleri ergiterek birleştirmek zordur.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 20
METAL KAYNAKLARININ SINIFLANDIRILMASI
AMACA
GÖRE SINIFLAMA
UYGULAMAYA
GÖRE SINIFLAMA
İŞLEM CİNSİNE
GÖRE SINIFLAMA
BİRLEŞTİRME
Amaçlı
Kaynaklar
DOLGU
Amaçlı
Kaynaklar
EL Kaynakları Elwktrik ark, MIG/MAG,
TIG Kaynakları
YARI MEKANİZE
Kaynaklar MIG /MAG, TIG Kaynakları
TAM MEKANİZE
Kaynaklar MIG / MAG ve TOZALTI Kaynakları
OTOMATİK
Kaynaklar Robot kaynakları
BASINÇ
Kaynakları Ultrasonik kaynak
Sürtünme kaynakları
Döküm basınç kaynağı
Gaz basınç kaynağı
Elektrik direnç kaynağı
Elektrik ark basınç kaynağı
Difüzyon kaynağı
ERGİTME
Kaynakları Direnç eritme kaynakları
Gaz eritme (Oksi-Gaz) kaynakları
Ark kaynak teknikleri
Elektron ışın kaynak tekniği
Lazer ışını ile kaynak
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 21
K
A
Y
N
A
K
Y
Ö
N
T
E
M
L
E
R
İ
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMLERİ
ARK KAYNAK YÖNTEMLERİ
DİRENÇ ESASLI KAYNAK YÖNTEMLERİ
1- Oksi-asetilen kaynağı 2- Oksi-hidrojen kaynağı 3- Oksi-propan kaynağı 4- Gaz basınç kaynağı
1- Elektrik ark kaynağı 2- MIG/MAG gazaltı kaynağı-masif elektrot 3- MIG/MAG gazaltı kaynağı-özlü elektrot 4- TIG/WIG gazaltı kaynağı 5- Tozaltı ark kaynağı 6- Plazma ark kaynağı 7- Saplama ark kaynağı
1- Direnç nokta kaynağı 2- Direnç dikiş kaynağı 3- Direnç alın kaynağı 4- Kabartılı direnç kaynağı 5- Yüksek frekans direnç kaynağı
BASINÇ KAYNAK YÖNTEMLERİ
1- Sürtünme kaynağı 2- Sürtünme karıştırma kaynağı 3- Patlamalı kaynak 4- Dövme kaynağı 5- Ultrasonik kaynak 6- Soğuk basınç kaynağı
ÖZEL KAYNAK YÖNTEMLERİ
1- Lazer ışın kaynağı 2- Elektron ışın kaynağı 3- Elektro-curuf kaynağı 4- Termit kaynağı 5- İndüksiyon kaynağı 6- Difüzyon kaynağı
SERT LEHİMLEME YÖNTEMLERİ
1- Üfleç ile sert lehimleme 2- Fırında sert lehimleme 3- İndüksiyonla sert lehimleme 4- Daldırma ile sert lehimleme 5- Direnç sert lehimlemesi 6- Elektron ışını sert lehimlemesi 7- Lazer ışını sert lehimlemesi 8- Ark sert lehimlemesi 9- Optik sert lehimlemesi
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 22
KAYNAĞIN GELİŞİM TARİHÇESİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 23
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
TANIM: Bir yanıcı gaz (asetilen vs.) ile bir yakıcı gazın (oksijen) belirli karışım oranlarında ayarlanarak hamlaç adı verilen cihazlarda yakılarak meydana gelen alev ile ergitmenin sağlandığı birleştirme tekniğidir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 24
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 25
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 26
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
YANICI GAZLAR YAKICI GAZLAR
ASETİLEN (C2H2) PROPAN (C3H8) HİDROJEN (H2) DOĞAL GAZ METAN (CH4) BÜTAN (C4H10) PROPAN- BÜTAN karışımı (C3H8 -C4H10) HAVAGAZI BENZİL VE BENZOL BUHARI
OKSİJEN
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 27
* Yüksek bir ısıl değer * Yüksek bir alev sıcaklığı * Yüksek bir tutuşma hızı * Kaynak banyosunu havaya karşı koruma * Artıksız bir yanma * Ucuz ve kolay üretilebilme
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
GAZ SEÇİMİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN GAZ ÖZELLİKLERİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 28
En iyi şartları yerine getiren gaz, asetilendir. Bu nedenle oksi-gaz kaynağında yaygın olarak asetilen gazı kullanılır. Bu kaynak yöntemine de "oksi-asetilen kaynağı” da denir.
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
EN İDEAL YANICI GAZ HANGİSİDİR?
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 29
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
► Yüksek bir ısı derecesine sahiptir. ► Tutuşma hızı yüksektir. ► Yüksek bir alev sıcaklığına sahiptirler. ► Kaynak yerini havaya karşı korur. ► Kesiksiz bir yanma verir. ► Ucuz ve kolay elde edilir.
Oksi-asetilen kaynağında asetilen gazının kullanılması özellikle
alev sıcaklığı ile tutuşma hızının diğer gazlara nazaran daha fazla olmasındandır.
ASETİLEN GAZININ ÖZELLİKLERİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 30
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Karpitin su ile teması sonucunda elde edilen bir gazdır. Özgül ağırlığı gaz halinde 1.17 kg/m3 olup, havadan hafiftir. Özgül ağırlığı sıvı halinde 0.545 kg/dm3 Asetilen, içerisindeki fosforlu hidrojen sebebiyle sarımsağımsı bir kokuya sahiptir. Asetilen atmosferik basınçta 80°C'de sıvı ve -83°C'de katı hale geçer.
ASETİLEN GAZI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 31
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Asetilen hava ve oksijenle çok tehlikeli karışımlar meydana getirir ve bu karışımların patlaması, büyük zararlara yol açar. Asetilenin hava ve oksijenle yaptığı patlayıcı gaz karışımları aşağıdaki oranlardadır:
ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ
Oksijen ile % 2,3 - % 93 nispetinde asetilen
Hava ile % 1,5 - % 82 nispetinde asetilen
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 32
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
* Asetilen kararsız bir karbonlu hidrojen olduğu için, ayrışma meyli fazladır. 1,5 atmosferden daha yüksek bir basınçla sıkıştırıldığı ve sıcaklığı da arttığı zaman, kendisini oluşturan karbon ve hidrojene ayrılır. * Bu esnada tutuşma ve yanma olmadan, 11 misli bir basınç artışıyla infilak eder. Bu sebepten asetilen cihazlarında 1,5 atmosferden yüksek basınçlara izin verilmez. * Basınç 2 atmosferi aştığı zaman özel emniyet tedbirleri alınmadığı takdirde, bir noktadan başlayan ayrışma bütün gaz kütlesine yayılır.
ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 33
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Diğer taraftan sıcaklığında fazla yükselmesine izin verilmemelidir. Basınç ve sıcaklık için kabul edilen sınırlar, 1,5 atmosferde 60°C'dir.
ASETİLEN GAZININ PATLAMA TEHLİKESİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 34
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Asetilen, kimyada kalsiyum karbür (CaC2) denilen karpitin su ile temasından elde edilir.
ASETİLEN GAZININ ELDE EDİLMESİ
ASETİLEN KAZANI
CaC2 + 2 H2O C2H2 + Ca(OH)2 + ısı Kalsiyum karbür Su Asetilen Sönmüş kireç 400 kcal
Pratikte 1 kg KALSİYUM KARBÜRDEN (karpitten) 250 litre asetilen elde edilir. Reaksiyon neticesinde meydana gelen 400 kcal'lık ısı ile, 10 litre su 40 °C ısıtılabilir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 35
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
ASETİLEN GAZININ TÜPLERE DOLDURULMASI
Asetilen gazı önceleri atölye ve işyerlerinde karpit kazanı kullanılarak üretilirken, günümüzde gaz doldurma fabrikalarında üretilerek tüplere doldurulup atölyelere sevk edilmektedir.
Tüpün % 25 lik bölümüne gözenekli madde yerleştirilmiştir. Tüpün 1/3 ü aseton ile doludur. Aseton, gözenekli madde tarafından emilir. Asetilen, aseton içerinde eriyerek sıvı hale dönüşür. Tüpün hacimsel olarak % 8’lik kısmı emniyet için boş bırakılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 36
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Normal endüstriyel tüplerde 15 litre aseton bulunur ve 15 atmosfer basınçta 1 litre asetonda 400 litre asetilen erir. Buna göre 15 atmosferlik basınçta doldurulan bir asetilen tüpü, 15x400 = 6000 litre asetilen ihtiva eder. Bu asetilen erimiş haldedir. 6000 litre erimiş asetilen ihtiva eden normal tüpler 40 litreliktir.
ASETİLEN GAZININ TÜPLERE DOLDURULMASI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 37
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Atom ağırlığı 16 olan renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Oksijen sıvılaşınca mavi renk alır. Oksijen yakıcı görevi görür. Kaynakta kullanılan yanıcı gazların yakılmasında oksijen kullanılır.
OKSİJEN GAZI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 38
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
150–200 bar basıncında oksijenin depolanmasını, taşınmasını ve kaynak yerinde kullanılmasını sağlayan silindir biçimli depolara oksijen tüpü denir. Oksijen tüpleri dikişsizdir. Yüksek özellikli çeliklerden özel çekme tezgâhlarında yapılır. Kısa ve uzun boyludur. Tüplerin deney basıncının 250 bar basınca dayanması gerekmektedir. Kısa tüpler 40 lt, uzun tüpler 50 lt hacimlidir. Normal olarak tüplerin ağırlıkları 65-75 kg arasında değişmektedir. Tüp basıncı 1 kg/cm2 iken tüpte 40 lt oksijen vardır. Tüpteki oksijen miktarı, 40 X Tüp Basıncı‟ dır. Boyle-Maryot kanununa göre 40 litrelik tüpteki oksijen miktarı: P.V.= 40 x 150 = 6000 litre = 6 m3
Oksijen tüpleri maviye boyanır.
OKSİJEN TÜPLERİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 39
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
TÜP RENKLERİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 40
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
TÜP RENKLERİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 41
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
TÜPLERİ KULLANIRKEN YAPILMAYACAK HUSUSLAR
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 42
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
TÜPLERİ KULLANIRKEN YAPILMAYACAK HUSUSLAR
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 43
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Tüpün basıncının (150 veya 200 atmosfer) kaynak için gerekli alevin meydana getirildiği üfleçteki kullanma basıncına düşürülmesinde "basınç düşürme manometrelerinden " faydalanılır. Manometreler tek veya iki kademeli olabilir. İki kademeli manometrelerde basınç önce 20 atmosfere, daha sonra da kullanma basıncına düşer
BASINÇ REGÜLATÖRLERİ
Tüp içerisindeki basınç değişse de ayarlanan kullanma basıncı değişmez. Basınç regülâtörleri üzerinde “manometre” bulunur. Manometre ölçme yapar, basınç regülâtörü ise basıncı istenilen seviyede ayarlamaya yarar.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 44
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
BASINÇ REGÜLATÖRLERİNİN YAPISI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 45
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
İki tür basınç regülâtörü vardır. * Asetilen basınç regülâtörü * Oksijen basınç regülatörü
BASINÇ REGÜLATÖRLERİNİN TÜRLERİ
Asetilen basınç regülâtörü, asetilen tüpündeki yüksek basıncı düşürerek hortuma gönderen basınç ayarlayıcısıdır. 25 bar çalışma basıncında çalışır. 40 bar deneme basıncına dayanıklıdır. Konik rakorlu olarak üretilen basınç regülâtörü tüpün vanasına doğrudan bağlanır. Tüpün vanasını açtıktan sonra sabun köpüğü ile sızdırmazlık testi yapıldıktan sonra çalışma basıncı ayarı yapılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 46
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
OKSİJEN REGÜLATÖRLERİ
150 bar basıncındaki oksijen tüplerinde kullanılır. Oksijen regülatörünün tüpe bağlantısı düz ve konik rakorlu yapılır. Düz rakorlularda sızdırmazlığı sağlamak için conta kullanılır. 1,5-5 bar kullanma basıncı kaynağa yeterlidir. Basınç regülâtöründeki kelebeğin ve musluğun kapalı olup olmadığı kontrol edilerek tüp vanası açılmalıdır. Aksi takdirde hortumlara yüksek basınçlı oksijen gidebilir. Bu da hortumların patlamasına neden olabilir. Tüpün vanası açıldıktan sonra çalışma basıncı ayarlanmalıdır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 47
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Üfleçler (Hamlaçlar – şalomalar)
Oksijenle asetileni emniyetli bir şekilde karıştırıp, kaynak alevi oluşmasını ve kontrol altında tutulmasını sağlayan hamlaçtır. Hamlaçlar genellikle pirinç malzemeden yapılır. Yan yana iki giriş ucundan asetilen ve oksijen girer. Hamlaç üzerinde iki adet musluk (valf) vardır. Bunlardan biri asetileni, diğeri oksijeni kumanda eder.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 48
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Üfleç uçlarına takılan (değişik büyüklükteki) eğik borulara bek denir. Hamlaç çıkışında oksijen ve asetilen karıştırılarak bek ucundan çıkar ve bir kıvılcımla bek ucunda alev oluşturur.
BEKLER
Bek
Üfleç
Meme
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 49
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Bek Birleştirilecek numarası levha kalınlığı 1 (0,5-1mm), 2 (1-2mm), 4 (2-4mm), 6 (4-6mm), 9 (6-9mm), 14 (9-14mm), 20 (14 - 20mm), 30 (20-30mm)
KAYNAK BEK NUMARALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 50
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 51
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Kaynak alevinin elde edilmesi için önce hamlaç üzerinde bulunan oksijen musluğu (valf) açılır. Ardından asetilen musluğu açılır ve zaman kaybedilmeden ateş (çakmak, kibrit) yardımıyla karışımın alev alması sağlanır. Bu kuraldır. Oksijen musluğu açılmadan asetilen musluğunu açıp yanmayı gerçekleştirseniz bile başarılı bir yanma elde edemezsiniz; Hemen oksijeni açsanız bile alev çoğu zaman sönecektir.
KAYNAK ALEVİNİ TUTUŞTURMA VE SÖNDÜRME
Söndürme işleminde ise öncelikli olarak yanıcı gaz olan asetilen musluğu kapatılır. Daha sonra oksijen musluğu kapatılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 52
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
Hava-Asetilen karışımının alev sıcaklığı 2200 °C civarındadır. Asetilen, saf Oksijen ile yakıldığı zaman alev sıcaklığı 3166 °C ye kadar yükselir, ancak alev sıcaklığı ve üretilen ısı mıktarı oksijen miktarına bağlıdır.
Bek ucunda meydana gelen alevin sıcaklığı 3250°C civarındadır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 53
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
ALEV AYARI
1- Yumuşak /Redükleyici alev (asetileni fazla) 2- Normal /Nötr alev 3- Sert /Oksitleyici alev (oksijeni fazla)
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 54
Nötr Alev Asetilen Fazlası Alev
(Karbürleyici Alev)
Oksijen Fazlası Alev
(Oksitleyici Alev)
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 55
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
NORMAL ALEV
Oksijen ve asetilenin eşit miktarda karışımının sağlandığı alev ayarıdır. Çelik boruların kaynağında normal alev ayarı kullanılmaktadır.
Bu alev çelik döküm ve DÜŞÜK karbonlu çeliklerin kaynağında kullanılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 56
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
ASETİLEN FAZLASI ALEV
üfleçteN çıkan asetilen oranı fazla olan alevdir. Asetilen fazlası aleve, karbon verme yeteneğinden dolayı karbonlayıcı (karbürlü) alev de denir. Asetilen miktarı, oksijene göre fazladır. Alevin rengi kırmızı, turuncu ve sarıya yakındır. Çok yumuşaktır. Beyaz çekirdek dışında uzun gölge oluşur
İnce kalınlıktaki çelikler, nikelli çeliklerde, alüminyum ve alaşımlarında, dökme demir ve kurşun gibi oksitlenmeye hassas MALZEMELERİN KAYNAĞINDA kullanılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 57
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
OKSİJEN FAZLASI ALEV
Normal alevden daha koyu renkte ve daha kısa alev boyu vardır. Böyle bir alevde çekirdek kısa ve koyu mavi renktedir. Hışırtı sesi tiz ve fazladır, sert lehimde (pirinç kaynağı) kullanılır. Sert bir alevdir. Oksitleyici bir niteliktedir. Bu nedenle bu aleve oksitleyici alev de denir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 58
OKSİ-GAZ KAYNAK YÖNTEMİ
KAYNAK İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 59
OKSİ-GAZ KESME YÖNTEMİ
KESME BEKLERİ
Çeliğin oksijenle oksitlenerek kesilmesine oksijenle yakarak kesme denir. Çelik döküm, çelik ve çelik alaşımları yakarak kesilebilir. Basınçlı oksijen, erimiş gereç moleküllerini kesme alanından uzaklaştırır. Oksijenle kesme işlemi, serbest elle veya aparatla yapılır.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 60
KESME BEKLERİN NUMARALARI
Bek Kesilecek Numarası levha kalınlığı 50 (5-50 mm), 100 (50-100 mm), 200 (100-200 mm), 300 (200-300 mm)
OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 61
KESME İŞLEMİ
Kesilecek yer, yeterli miktarda ısıtılır. Isıtma alevi parça üstüne 90º tutularak ön ısıtma yapılır. Kesme işlemine, oksijen verme koluna basılarak devam edilir. Alevin kesmeye başlamasıyla kesme yönünde üflece (şalome) 75–80º kadar eğim verilir.
OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 62
KESME İŞLEMİ
OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 63
KESME LÜLESİ (MEMESİ)
KAYNAK LÜLESİ (MEMESİ)
KESME LÜLESİ (MEMESİ)
OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 64
Oksijenle sert, çelik türü gereçlerin hızlı oksitlenip yanmasından yararlanılarak kesme yapılır. Birçok çelik türü, 1100 ºC civarında şekillendirme sıcaklığındadır. Bu sıcaklığa kadar ısıtılan gereç, saf oksijen içinde kalarak hızla yanmaya başlar. Bu yanma sonunda cüruf ve ısı açığa çıkar. Çelik 1500 ºC ‘de erime sıcaklığına ulaşır. Basınçlı oksijenin itme gücü sayesinde oksit tabakası, kesme alanından uzaklaştırılır
OKSİ-GAZ İLE KESME İŞLEMİ
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 65
OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK
SERT LEHİMLEME TEKNİĞİ Aynı cins veya farklı cins metalleri bir ısı kaynağı altında, lehimlenecek ana malzemeler ergitilmeden, sadece ilave lehim metalini ergiterek lehim aralığını doldurmasını ve metalurjik bir bağ oluşturmasını sağlayarak yapılan birleştirme işlemlerine lehimleme denir. İlave lehim telinin ergime sıcaklığı 450°C üzerinde ise lehimleme işlemine sert lehimleme (brazing) adı verilir. İlave lehim telinin ergime sıcaklığı 450°C altında ise lehimleme işlemine yumuşak lehimleme (soldering) adı verilir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 66
Sert lehimlemede en sık kullanılan birleştirme çeşitleri
OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 67
OKSİ-GAZ İLE SERT LEHİMLEME YAPMAK
Sert lehimlemede işlem basamakları
1- Lehimlenecek levhaların birleştirme bölgeleri iyice temizlenmelidir. 2- Lehimlenecek bölgeye dekapan adlı temizleyici sürülmeli veya dökülmelidir. 3- Lehimlenecek bölge, lehimleme sıcaklığına kadar homojen ısıtılmalıdır. 4- Lehimleme aralığını ilave lehim telinin doldurması sağlanarak, birleştirme işlemi gerçekleştirilmelidir. 5- Lehimleme sonrası mekanik veya kimyasal maddelerle dekapan artıkları temizlenmelidir.
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 68
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
TELSİZ KENETLİ BİRLEŞTİRMELER
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 69
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
TELSİZ KENETLİ BİRLEŞTİRMELER
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 70
TELLİ KÜT ALIN BİRLEŞTİRMELER
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 71
TELLİ KÜT ALIN BİRLEŞTİRMELER
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 72
TELLİ BİNDİRME BİRLEŞTİRMELER
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 73
TELLİ DIŞ KÖŞE BİRLEŞTİRMELER
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 74
TELLİ BİRLEŞTİRMELER
OKSİ-GAZ KAYNAK UYGULAMALARI
Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi
/94 Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİM