KAVRAM HARİTALARI

Kavram Haritası Nedir?

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur?

Kavram Haritalarının Yararları,Sınırlılıkları

Kavram nedir?

Kavram nedir? Kavram, bir nesnenin zihindeki soyut ve

genel tasarımıdır (Türk Dil Kurumu Komisyon, 1988).

Kavram, ortak özelliklerin nesne, olay, fikir ve davranışların oluşturduğu sınıflamaların soyut temsilcisidir (Fidan, 1986).

KAVRAM HARİTASI NEDİR?

İnsanların nasıl öğrendikleri ile anlamlı öğrenme konuları arasında köprü kuran bir öğrenme,öğretme stratejisidir. Bir kavram haritası daha geniş bir kavram başlığı altındaki kavramların birbirleriyle ilişkilerini gösteren iki boyutlu bir şemadır.

KAVRAM HARİTASI NEDİR?

Kavramların öğrencinin zihnine girmesi için

öğrencinin ön bilgisinin yeterli olması ve etkin olarak kavramları ve kavramlar arasındaki ilişkileri düşünmesi gereklidir.

KAVRAM HARİTASI NEDİR? Öğrenme,öğrencinin kendi çabası ile oluşur. Öğrenci kendi başına kavramları

düşünebilmeli ve onları ilişkilendirebilmelidir.

Bu amaçla Novak ve Gowin (1983),Ausubel’in öğrenme kuramını da temel alarak,kavram haritalarını geliştirmişlerdir.

KAVRAM HARİTASI NEDİR?

Kavram haritaları,bilginin zihinde somut ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar.

Tüm bir öğretim yılı tek bir ünite ya da bir ders içinde önemli kavramlar arası ilişkileri şematize etmede etkili bir yoldur.

Kaynak Tanım

Jonassen ve diğ. (1997) Kavram ve ilişkilerin gösterildiği bir haritadır.

Grasha (1996) Akılda tutmanın ve etkili öğrenmenin yollarından birisidir.

Maxwell (1996) Kavramları gösteren ve ilişkileri ifade eden görsel bir araçtır.

Miles ve Huberman (1994)

Kavramları ve onların nasıl bir hiyerarşide yer aldığını gösteren bir araçtır.

Anderson-Inman ve Horney (1996)

Fikirler ve bilgiler arasındaki bağlantıları gösteren resimlerdir.

McAleese (1998) Bilişsel işlemleri içinde barındıran bir yoldur.

Watters ve Zhou (1999)

Birçok bilgiyi aynı anda ve başarıyla öğreten önemli bir stratejidir.

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır?

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır? • Kavram haritası yöntemini diğerlerinden

üstün kılan öncelikli avantajı,esas fikirlerin görsel sunumunu elde edilebilir kılmasıdır. Ancak kavram haritaları gerek öğretmenlerin gerekse öğrencilerin yarattığı bütünlerdir. Bu sebeple aynı konuya yada kavrama yönelik kavram haritaları yaratıcıların özel görüşlerini yansıttıkları için farklı faklı çizilebilir.

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır? • Öğrenmeyi gözle görülür biçimde arttırır.

• Faklı öğrenme şekillerine ve öğrenciler arasındaki diğer bireysel faklılıklara hitap eder.• Pek çok değişik konu,öğretim aşaması ve not seviyesi için uygundur.• Öğrenilmesi,öğretilmesi ve kullanılması kolaydır.• Kapsam temellidir.

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır? • Kapsam oluşturulması ve bütünleştirilmesinin

değerlendirilmesinde kolaylıkla kullanılabilir.• Kavram haritaları,öğrenci merkezli,öğrenci aktif yöntemlerdir ve öğrenciyle öğretmen tartışarak bir haritayı oluşturduklarında öğretmen öğrenci etkileşimini teşvik eder.• Kavramlar arasındaki doğrusal ilişkileri tanımlanmalarına yararlı bir alternatif oluşturulur.• Bir sistem içindeki ilişkileri göstermesinde yararlı alternatiflerdir.

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır? • Az sayıda kavramdan oluşan haritalar

çocukların öğrenmesini kolaylaştırır. • Kavram haritası kavramları kolay ve kalıcı

bir şekilde beyne yerleştirmenin bir yoludur.

• Özel bir konuya hem öğrenciyi hem de öğretmenleri odaklayarak kalıcı öğrenmeleri sağlar.

Kavram Haritaları Niçin Yararlıdır? • Kavramlar arasındaki bağlantıları görsel olarak

fark etmemizi sağlar. • Bir öğrenme sona erdikten sonra ne

öğrendiğimizin bir özeti olarak da görev yapar (Novak ve Gowin, 1984).

• Kavram haritası kullanımının, öğrencilerin düşünme, analiz etme, problem çözme ve yaratıcılık yeteneklerini geliştirdiği birçok araştırmacı tarafından belirtilmiştir (Novak, Gowin ve Johansen, 1983; Ault, 1985). Jegede, Alaiyemola ve Okebukola (1990) ile Briscoe ve LaMaster (1991)

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur?

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur?

• Öğretilecek konunun kavramları listelenir. Kavramlarla ilgili açıklama gerekmez.Olayların tekil örnekleri,özel adlar kavram olmadıkları için bu listeye alınmaz. İlkeler ve kavramlar arası ilişkiler de bu listeye dahil değildir.

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur? • Kavramlar listesinden en genel veya en üst

düzeyde olan sözcük sayfanın başına yazılır. Bu bir kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir. Bundan sonra öğretilmek istenen ilişkili kavramlar aşamalı bir düzende sayfaya yerleştirilir. Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte,eşit genellikteki kavramlar aynı satırda,diğerleri genellik derecelerine göre azalan sırda sayfanın altına doğru sıralanır

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur?

• Kavramlar haritadaki diğer sözcüklerden kolayca ayırt edilebilmelidir. Bunun için kavramlar kutu veya yuvarlak içine alınır.• Öğretilmek istenilen kavramlar arası ilişkiler genelleme ve ilkeler ayrıca listelenir.

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur?• Kavram haritasında iki kavram arasındaki ilişkiyi

göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır. İlişki bu çizginin üzerine birkaç kelimelik bir ibareyle yazılır. Bu ilişki haritadaki kavramlardan en az birini ilgilendiren bir önermedir. İlişkiler ve ilkeler kutulanmaz. Bazı hallerde ilişkinin yönü önemli olduğu için belirtilecek ilişki yönü ok ile gösterilir.

Kavram Haritaları Nasıl Oluşturulur? • Bu aşamalardan sonra kavram haritası

tamamlanmış olur. Ancak bu süreç içerisinde dikkat edilmesi gereken

bazı konular vardır. Tüm harita genelinde oradan oraya atlanmamalıdır,güçlü temeli olmayan başlıklar seçilmemelidir. Bu başlıklar seçilirken aranacak en güçlü sebep öğrencilerin daha önceden edindiği bilgilerin devamı niteliğinde olmasıdır. Dersin uygun aşamaları süresince önceden öğrenilmiş bilgilerle yeni kavramların ilişkilendirilmesi sağlanmalıdır.

Kavram haritası kullanımında karşılaşılan zorluklar1. Karmaşık kavram haritaları birçok bağıntı

ve çizgi içermesi dolayısıyla öğrencilerin zihninde karmaşaya yol açabilir.

2. Kısıtlı öğrenme zamanları olan öğretmenler için kavram haritalarını yapılandırmak ve değerlendirmek bir zaman kaybı olarak görülebilir (Uzuntiryaki, 1998).

3. Kavram haritasının uygulanacağı yaş grubu önemlidir. Özellikle küçük yaş gruplarında kavram yanılgıları oluşabilir.

4. Kavram haritaları öğretmen tarafından iyi tanımlanmamış olabilir. Öğrenciler öğrenilmesi istenen öğrenmelere değil de başka konulara yönelebilir.

5. Öğretmen kavram haritası ile ilgili olarak yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Bu durum öğrencilerin motivasyonunu azaltabilir.

6. Öğretmen rehber niteliğini doğru uygulamayabilir. Öğrencilerin doğru ve yanlışlarına sık sık müdahale ederek öğrencinin kendi yapılandırmasını bozabilir.

7. Sınıf mevcutlarının fazla olması kavram haritaları için en büyük engellerden birisidir.

Kaynakca Ausubel, D.P. (1968). The Psychology of Meaningful Verbal

Learning. New York: Grune & Stratton, Inc Novak, J. D., Gowin, D. B. ve Johansen, G.T. (1983). The use of

concept mapping and knowledge vee mapping with junior high school science students. Science Education,67 (5) 625-645

Tezbaşaran, A. (2001), Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Bilimleri Paneli. Hzl:K.Karakütük, AÜ Eğitim Bilimleri Fak., Yay. No:185, Ankara s.37-53

Açıkgöz,K(2007 Ocak) Aktif Öğrenme,Biliş Yay.İzmir s.113-117 Fidan, N. (1986). Okulda Öğrenme, Öğretme. Kavramlar, İlkeler ve

Yöntemler, Alkım Yayınevi: Ankara.