Kary i środki karne -...

KATOWICE 2013

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE 13

Kary i środki karne w kodeksie karnym

i kodeksie wykroczeń

Kary i środki karnew kodeksie karnym

i kodeksie wykroczeń

podinsp. Jarosław Plutaasp. sztab. Mirosław Karkocha

Zakład Służby Kryminalnej

Katowice 2013

Redakcja:mł. insp. Jacek Słobosz

Redakcja techniczna i korekta:Paweł Mięsiak

© Szkoła Policji w Katowicach, Katowice 2013. Pewne prawa zastrzeżone.

Niniejsza publikacja w całości stanowi materiał dydaktyczny Szkoły Policji w Katowicach.Publikacja dostępna jest na licencji:Creative Commons – Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych3.0 Polska (CC-BY-NC-ND) 3.0. Polska.

Postanowienia licencji są dostępne pod adresem:http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/legalcode

Wstęp .............................................................................................................................. 4

1. Charakterystyka kary w polskim prawie karnym .......................................................5

1.1. Definicja kary .........................................................................................................5

1.2. Cele i funkcja kary .................................................................................................6

1.3. Teorie kary ...........................................................................................................10

2. Katalog kar i środków karnych ..................................................................................12

2.1. Katalog kar i środków karnych w kodeksie karnym .............................................12

2.1.1. Kary ..........................................................................................................13

2.1.2. Środki karne .............................................................................................19

2.2 Katalog kar i środków karnych w kodeksie wykroczeń ........................................35

2.2.1. Kary ..........................................................................................................35

2.2.2. Środki karne .............................................................................................40

Zakończenie ..................................................................................................................46

Literatura .......................................................................................................................46

Spis treści

4 Materiały dydaktyczne Szkoły Policji w Katowicach

Wstęp

W życiu codziennym społeczeństwo ma styczność z wieloma rodzajami kar, wśród

których ma również miejsce kara kryminalna. Można powiedzieć, że wszystkie

rodzaje kary łączy wspólny mianownik – są one z pewnością reakcją na określone

negatywne zachowanie jednostki wobec społeczeństwa. Można nawet pokusić się

o stwierdzenie, że są pewną dolegliwością dla sprawcy. Jakakolwiek kara dla kogo-

kolwiek jest więc z pewnością negatywną reakcją w społeczeństwie w odróżnieniu

od wyróżnienia, nagrody.

W tym zakresie autorzy dokonali podziału pracy na dwa rozdziały. W pierwszym

rozdziale autorzy postarają się zdefiniować pojęcie kary, jak również wytłumaczyć

cel i funkcję kary. Przede wszystkim autorzy odniosą się do celów i funkcji kary

kryminalnej, a także teorii kary.

Drugi rozdział poświęcony jest przybliżeniu czytelnikowi funkcjonujących

na podstawie dwóch ustaw kar i środków karnych. Ponadto w tym rozdziale autorzy

scharakteryzują poszczególne kary pod kątem sposobu ich wymierzania, czasu ich

trwania czy też właśnie celu ich stosowania. W podobny sposób odniosą się do środ-

ków karnych na gruncie prawa karnego i prawa wykroczeń.

Niniejszy skrypt przeznaczony jest przede wszystkim dla słuchaczy szkolenia

podstawowego zawodowego realizowanego między innymi w Szkole Policji w Kato-

wicach. Celem tego skryptu jest zapoznanie słuchaczy policjantów z obowiązującymi

karami i środkami karnymi występującymi w prawie karnym oraz wykroczeń. Mamy

nadzieję, że będzie on pomocny w ukształtowaniu podstawowej wiedzy z prawa

karnego materialnego oraz prawa wykroczeń.

Kary i środki karne w kodeksie karnym i kodeksie wykroczeń 5

Rozdział 1.Charakterystyka kary w polskim prawie karnym

1.1. Definicja karyKara jest to sankcja, rodzaj rekompensaty za wyrządzenie krzywdy drugiej osobie.

Uważam, że każda osoba, która schodzi na złą drogę i tym samym wyrządza krzywdę

drugiemu człowiekowi, powinna mimo wszystko być ukarana. To, jaką karę otrzyma,

będzie przede wszystkim zależało od rodzaju przestępstwa, czynu zabronionego

jaki popełniła. Należy również wziąć pod uwagę okoliczności kiedy czyniła zło, kim

dana osoba jest i dlaczego podjęła tak okrutny krok. Być może większość się ze mną

nie zgodzi, ale postawie na swoim i powiem, że kara to najskuteczniejszy środek

nauczenia takiego sprawcy, czym różni się dobro od zła.

Wszystkie rodzaje kar, które spotykamy w społeczeństwie łączy wspólny element

– są one określonymi reakcjami społecznymi na zachowanie się jednostki, głównie

reakcjami negatywnymi. Oznacza to, że mają one zawierać pewną dolegliwość dla

karanego1.

W polskiej literaturze możemy spotkać się z wieloma definicjami pojęcia kary,

w zależności z jakiego punktu widzenia będziemy ją rozpatrywać. Czy to z punktu

socjologicznego, psychologicznego, filozoficznego, pedagogicznego, czy też prawne-

go. W kontekście prawnym mówimy np. o karach umownych, w prawie cywilnym

o karach dyscyplinarnych, karach administracyjnych, karach taryfowych, karach

za wykroczenia, karach porządkowych itd. W prawie karnym mówiąc o karze, mamy

na myśli tzw. karę kryminalną2.

1 W. Świda, Prawo karne [online], Warszawa: PWN, 1989 r. [dostęp: 15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].

2 L. Gardocki, Prawo karne wyd. 12 [online], Warszawa: C.H. Beck, 2006 r. [dostęp: 15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].


Kara kryminalna zajmuje tu miejsce szczególne, a różni się od innych kar tym,

że: jest uregulowana w prawie karnym, jest najostrzejszym środkiem przymusu

państwowego stosowanym w walce z przestępstwami, jest wymierzana w imieniu

państwa przez sądy, ma charakter ściśle osobisty3.

Lech Gardocki pojęcie kary kryminalna zdefiniował, że jest „to osobista dolegliwość

ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potę-

pienie popełnionego przez niego czynu i wymierzona w imieniu państwa przez sąd”4.

A. Marek również ma podobną definicję: „kara kryminalna to osobista dolegliwość

ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potę-

pienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd”5.

Podsumowując, karę zdefiniować można jako „osobistą dolegliwość zadaną

sprawcy przestępstwa, będącą reakcją na popełnione przestępstwo, wyrażającą

potępienie przestępstwa, wymierzoną przez konstytucyjnie uprawniony do tego

organ państwa”6.

1.2. Cele i funkcja karyPrzystępując do scharakteryzowania kary powinniśmy przybliżyć pojęcia, celu i funkcji

kary. W prawie karnym możemy mieć niekiedy styczność z tymi pojęciami użytymi

zamiennie. Pojęciom „funkcja” i „cel” przypisuje się różne znaczenie.

Wyraz „cel” w języku polskim oznacza „to, do czego się dąży”, „to co ma czemuś

służyć”7, natomiast słowo „funkcja” stanowi „działanie, funkcjonowanie, rolę, zadanie

czegoś”8. W przeniesieniu znaczenia tych słów na grunt prawa karnego jest podob-

nie, jednak należy odróżnić ich znaczenie. Celem kary kryminalnej będą określone

3 H. Popławski, Podstawy prawa karnego [online], Gdańsk, Uniwersytet Gdański, [dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].

4 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa: C.H Beck, 2000, s. 150. 5 A. Marek, Prawo karne wyd. 10, Warszawa: C. H. Beck, 2011, s. 276.6 W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne-część ogólna, Kraków: Znak, 2010, s. 412.7 M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I A-K, Warszawa: PWN, 1998, s. 235.8 M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I, Warszawa: PWN, 1978, s. 235.


skutki, które poprzez jej zastosowanie będziemy chcieli osiągnąć, natomiast funkcję

kary rozumiemy jako faktyczne skutki, które zaistniały w wyniku zastosowania kary.

Istoty kary nie można objaśnić bez wskazania na cele kary, które ma ona

do spełnienia. Celami tymi są:

– zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości – cel sprawiedliwościo-

wo-retrybutywny,

– dodatnie, zapobiegawcze oddziaływanie na ogół społeczeństwa – cel ogól-

noprewencyjny,

– wychowawcze i zapobiegawcze oddziaływanie na sprawcę przestępstwa – cel

szczególnoprewencyjny. Współcześnie do celów zalicza się również naprawie-

nie szkody lub usatysfakcjonowanie pokrzywdzonego – cel kompensacyjny9.

Zadaniem celu sprawiedliwościowo-retrybutywnego kary jest, aby była ona

współmierna do ciężkości popełnionego przestępstwa, wówczas będzie karą spra-

wiedliwą. Sąd orzekając karę, powinien ustalić stopień społecznej szkodliwości czynu

na podstawie art. 115 § 2 k.k. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd

bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub

grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez

sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naru-

szonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia10. Cel ten polega na zadośćuczy-

nieniu, sprostaniu społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Waga sprawiedliwej kary

jest o tyle ogromna, że tylko kara sprawiedliwa może oddziaływać prewencyjnie nie

tylko na osobę sprawcy przestępstwa, ale także na ogół społeczeństwa11.

Cel ogólnoprewencyjny kary ma za zadanie zapobiegawcze oddziaływanie

na społeczeństwo, zapobieganie przed popełnianiem przestępstw przez potencjalnych

sprawców. Można powiedzieć, iż dotyczy on ogółu społeczeństwa, czyli wszystkich

9 M. Cieślak, O węzłowych pojęciach związanych z sensem kary, w: Kodeks karny. Komentarz, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2012, s. 139.

10 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553z późn. zm.).11 Z. Sienkiewicz, Pojęcie oraz cele kary kryminalnej, w: Prawo karne materialne część ogólna

i szczególna, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2010, s. 292.


ewentualnych sprawców. Oznacza to informowanie społeczeństwa o normach prawnych

oraz o karach za ich naruszenie, umacnianie i kształtowanie postaw poszanowania

prawa, budzenie zaufania do porządku prawnego oraz kształtowanie świadomości

zadośćuczynienia poczuciu sprawiedliwości12.

Orzeczona kara powinna przede wszystkim wywierać wpływ na środowisko

sprawcy oraz na krąg osób należących do środowiska, z którego wywodzi się po-

krzywdzony13.

Cel szczególnoprewencyjny kary w odróżnieniu od ogólnoprewencyjnego, wyraża

się w zapobiegawczym i wychowawczym oddziaływaniu na sprawcę, zmierzającym

do zapobieżenia jego powrotowi do przestępstwa. Cel ten można osiągnąć poprzez

uniemożliwienie lub utrudnienie popełnienia ponownego przestępstwa (wymierzenie

kary długoterminowej lub pozbawienie praw), jak i poprzez wychowanie sprawcy, tj.

kształtowanie u niego postawy poszanowania norm prawnych obowiązujących w spo-

łeczeństwie14. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia za pomocą różnych działań. Należą

do nich: oddziaływanie wychowawcze (resocjalizacyjne) na sprawcę, unieszkodliwienie

lub uniemożliwienie, a także utrudnienie (kary długoterminowe, pozbawienie praw)15.

Obecny kodeks karny reguluje obowiązek orzeczenia przez sąd, na wniosek

pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, środka karnego, w postaci obowiąz-

ku naprawienia szkody, „w razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci,

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju

zdrowia, przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwa prze-

ciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu lub przestępstwa przeciwko

12 Kodeks karny. Komentarz, red.: Z. Sienkiewicz [i in.], Gdańsk, ARCHE, 2012, s. 491.13 Wyrok SN z dnia 6.04.1978 r., RW 122/78, OSNKW 1978, nr 6, poz. 65.14 A. Marek, Prawo karne, wyd. 3, Warszawa: C.H. Beck, 2001, s. 242.15 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa: C.H. Beck, 2000, s. 236.


prawom osób wykonujących pracę zarobkową”16. Natomiast zgodnie z § 2 tegoż arty-

kułu, poszkodowany zamiast obowiązku określonego w § 1, może liczyć na nawiązkę17.

Można pokusić się o stwierdzenie, że naprawienie szkody przez sprawcę jest

czymś pozytywnym. Uzmysławia mu fakt ponoszenia konsekwencji jego zachowania,

a przenieść się powinno na zrozumienie jego odpowiedzialności, a zarazem nieopła-

calności popełnionego czynu. Kompensacja ponadto działa na większy krąg adresatów,

innych ewentualnych sprawców m.in. poprzez ugruntowanie istoty prawnej związanej

z naprawieniem szkody. W rezultacie naprawienie szkody pomaga w zadowoleniu

społecznego poczucia sprawiedliwości18.

Ponadto istnieje jeszcze jedna możliwość naprawienia szkody, jaką daje ustawa

Kodeks postępowania karnego. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator,

może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego skierować sprawę

do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania

mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym19. Na podstawie tegoż zapisu

sprawca uzyskuje możliwość zawarcia ugody, porozumienia z pokrzywdzonym.

Podsumowując analizowanie celów kary, należy stwierdzić, że wykonywanie

kary ma trójstopniowy charakter związany ze złożonością pojęcia kary. Trójstopniowy

charakter polega na: zabranianiu (ustawowy wymiar kary), orzekaniu przez sady kary

(sądowy wymiar kary) oraz wykonywaniu orzeczonej kary20. Można także zauważyć,

że opisane cele mają jakiś wspólny mianownik, jakim jest pewnego rodzaju zgodność.

Nie wszystkie kary są w stanie w jednakowym stopniu realizować poszczególne cele.

Niekiedy, między celami wystąpić może również kolizja. Ma to miejsce zwłaszcza

w przypadku celu prewencji indywidualnej i celu sprawiedliwościowego (zależnie

16 Ustawa Kodeks karny (…), art. 46.17 Tamże, art. 46.18 A. Muszyńska, Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

Wolters Kluwer, 2010, s. 135-136.19 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997 r. nr 89, poz. 555) – art.

23a § 1.20 L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa: C.H. Beck, 2000, s. 236.


od stopnia surowości kary może ona tylko odstraszać zamiast wychowywać lub

w ogóle nie zaspokajać poczucia sprawiedliwości w społeczeństwie)21.

1.3. Teorie karyPosługiwanie się karą jako sposobem reakcji społecznej na niepożądaną postawę

sprawcy występowało już w najdawniejszych społeczeństwach. Oczywiście, formy

reakcji karnej były różne i różne też były motywacje karania (tj. tłumaczenia sensu

wyrządzonej za pomocą kary dolegliwości), czyli tzw. racjonalizacje kary. Pojęcie

racjonalizacji kary zostało ugruntowane w polskiej literaturze prawa karnego przez

B. Wróblewskiego m.in. w pracy „Penologja” wydanej w 1926 r.22. Autor ten wyróżnił

racjonalizację religijną, sprawiedliwościową i celowościową. Racjonalizacja religijna

oznaczała karanie w celu przebłagania bóstwa, uniknięcia gniewu bogów. Racjonali-

zacja sprawiedliwościowa widzi uzasadnienie karania w zasadzie odpłacania złem

za zło. Racjonalizacja celowościowa ma na względzie zapobieżenie popełnianiu prze-

stępstw. Poza racjonalizacją religijną, która ma już charakter historyczny, pozostałe

dwie zachowują znaczenie po dzień dzisiejszy23.

I. Andrejew wyraża pogląd, zgodnie z którym rozwiniętą postacią racjonalizacji

kary są jej teorie24. Rozmaitość teorii kary oraz ich niespójność wewnętrzna powo-

dują poważne trudności w ich uporządkowaniu. W podręcznikach prawa karnego

przyjmuje się często zaproponowany w 1801 r. przez K. S. Zachariae’go podział

teorii kary kryminalnej na bezwzględne i względne. Klasyfikacja ta została później

uzupełniona o tzw. teorie mieszane25.

21 P. Petasz, Sens, istota i cele kary kryminalnej, Gdańsk, Gdańskie Studia Prawnicze, 2005, s. 1128.22 L. Lernell, Podstawy nauki polityki kryminalnej [online], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1967,

[dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].23 K. Buchała, Prawo karne materialne, Warszawa: PWN, 1989.24 I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie [online], Warszawa: PWN, Warszawa 1976,

[dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].25 T. Bojarski, Prawo karne [online], Lublin, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, 1994 r. [dostęp:

15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].


L. Gardocki również zauważył, że pierwsze wypowiedzi teoretyczne na ten

temat zawdzięczamy starożytnym filozofom greckim. Od początku zaznaczyło się

występowanie dwóch zasadniczych nurtów, dwóch grup teorii kary. Jedne z nich,

zwane teoriami bezwzględnymi (absolutnymi), kładły nacisk na to, że kara ma być

odpłatą za przestępstwo, jest wymarzona dlatego, by stało się zadość sprawiedliwości

i żadnych dodatkowych uzasadnień nie potrzebuje26.

W przeciwieństwie do tego teorie względne (utylitarne) akcentują celowy cha-

rakter kary, która powinna zmierzać do osiągnięcia pewnych rezultatów w przeszłości,

głównie powinna służyć zapobieżeniu popełnianiu przestępstw przez ukaranego

i inne osoby. Ponieważ teorie absolutne zwrócone są w przeszłość (karzemy, ponie-

waż popełniono przestępstwo), zaś teorie względne w przyszłość (karzemy, aby nie

popełniono przestępstw), niektórzy autorzy określają te pierwsze jako retrospek-

tywne, a te drugie jako prospektywne27.

Trzecią grupę stanowią teorie mieszane, których zwolennicy próbują pogodzić

w jednej koncepcji ideę kary jako sprawiedliwej odpłaty z ideą kary celowej28.

Stanowiska, które zostały wyżej przedstawione uzasadniają wprawdzie rację

bytu kary w wyraźnie odmienny sposób, ale wszystkie są zgodne co do tego, że kara

jest potrzebna lub wręcz konieczna. Warto jednak dodać, że nie jest to pogląd po-

wszechny, albowiem istnieją i takie teorie, które zdecydowanie odrzucają lub przy-

najmniej poddają w wątpliwość sens kary kryminalnej. Kara jest w świetle tych teorii

złem samym w sobie, aktem godzącym w ideę wolności człowieka bądź działaniem

sprzecznym z nakazami moralności. Często wysuwanym argumentem przeciwko

karze kryminalnej ma być jej bezskuteczność w walce z przestępczością29.

26 L. Gardocki, Prawo karne, wyd. 12,Warszawa: C.H. Beck, 2006, s. 154-155.27 Tamże.28 Tamże.29 M. Ciosek, Psychologia sądowa i penitencjarna [online], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

LexisNexis, 2003 r. [dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].


Rozdział 2.Katalog kar i środków karnych

2.1. Katalog kar i środków karnych w kodeksie karnymUstawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, w stosunku do kodeksu karnego

z 1969 r. dokonała zmian nazwy środków reakcji na czyny zabronione, w ten sposób

że istniejący podział na „kary zasadnicze” i „kary dodatkowe” zastąpiono odpowied-

nio podziałem na „kary” i „środki karne”. Obowiązujące więc w kodeksie karnym

z 1969 r. „kary zasadnicze” zastąpiono słowem „kary”, co rzeczowo nic nie zmienia,

ale pozwala na łagodniejsze określenie kar dodatkowych. Kary dodatkowe mogą

być orzekane samodzielnie, ale nie tylko obok kar zasadniczych. Również poprzed-

ni kodeks na to pozwalał, jednakże nowa nazwa bardziej podkreśla samodzielność

środków karnych. Określenia „kary” i „środki karne” przez lata były używane jako

słowa zamienne, jako formy reakcji na czyny zabronione. Jest to pewna wadliwość

sformułowania określenia, gdyż poprzez używanie słowa „środki karne” ustawa

stanowi przeciwieństwo karom. Na podstawie takiego określenia można by było

stwierdzić, że w ustawie mamy do czynienia z karami i zarazem „niekarami”. Wnio-

skowanie takie jest błędne, gdyż w kodeksie karnym znajdziemy katalog kar różnego

rodzaju, które mogą być stosowane za popełnione czyny zabronione.

W nowym kodeksie karnym katalog kar został całkowicie zmieniony. Przede

wszystkim została usunięta kara śmierci. Warto jednak zaznaczyć, że od 1988 r. nie

była ona wykonywana, natomiast w kodeksie z 1969 r. nie było kary dożywotniego

pozbawienia wolności, jednakże w 1995 r. karę tę wprowadzono w związku z usta-

nowieniem moratorium na wykonywanie kary śmierci.

Ponadto obecny kodeks w przeciwieństwie do poprzedniego usystematyzował

rodzaje kar w kolejności od najłagodniejszej, jaką jest kara grzywny do najsurowszej

jaką jest dożywotnie pozbawienie wolności.


2.1.1. Kary

grzywna ograniczeniewolności

pozbawienie wolności

25 lat pozbawienia

wolności

dożywotnie pozbawienie

wolności

Kary w kodeksie karnym

Rys. 1. Katalog kar (źródło: opracowanie własne)

Kara grzywny

Polski kodeks karny wzorowany na większości krajów Europy przyjął, iż kara

grzywny będzie wymierzana w systemie stawek dziennych. Obecny kodeks karny

pozwala organom orzekającym wymierzyć grzywnę w najmniejszej liczbie 10 stawek

dziennych, a najwyższą 54030. Jednakże w przypadku zastosowania przez sąd kary

łącznej, ma wówczas zastosowanie zwiększonej liczby stawek dziennych do 81031.

Wysokość stawki dziennej, sąd ustala na podstawie osiąganych przez sprawcę

dochodów, warunków osobistych, rodzinnych, stosunki majątkowe oraz możliwości

zarobkowe. Wysokość jednej stawki dziennej jest bardzo elastyczna i może wynosić

od 10 do 2000 zł32. Warto zaznaczyć, że grzywna może być wymierzona także z karą

pozbawienia wolności, w przypadku gdy sprawca dopuścił się popełnienia czynu

w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął33.

Istotą kary grzywny jest zadanie sprawcy dolegliwości polegającej na uszczupleniu

jego majątku oraz na niedopuszczeniu, aby sprawca osiągnął korzyść z popełnionego

przestępstwa. Kara grzywny ma wiele zalet, m.in. można dostosować jej wysokość

do winy i stanu majątkowego sprawcy, nie izoluje sprawcy od społeczeństwa, jest

łatwa w stosowaniu, a przede wszystkim może spełniać eksponowaną w rozwiąza-

niach kodeksu kompensacyjną funkcję w stosunku do społeczeństwa34.

30 Ustawa Kodeks karny (…), art. 31 § 1.31 Tamże, art. 38 § 2.32 Ustawa Kodeks karny (…), art. 33 § 3.33 Tamże, art. 33 § 2.34 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wyd. Prawnicze LexisNexis 2012, str. 140.


Kara ograniczenia wolności

Kara ograniczenia wolności została wprowadzona do kodeksu karnego po raz pierw-

szy w 1969 r. Można powiedzieć, że kara ta zastępuje karę pozbawienia wolności

w tym odróżnieniu, że przy zastosowaniu kary ograniczenia wolności, sprawca nie

zmienia swojego miejsca stałego pobytu. Warto pokusić się na stwierdzenie, że za-

stosowanie tejże kary pozwala na niezapełnianie już tak pełnych zakładów karnych,

lecz nałożenie pewnych obciążeń na wolności. Kara ograniczenia wolności może być

orzeczona w wymiarze od miesiąca do 12 miesięcy i orzekana jest w miesiącach35.

W wyjątkowych przypadkach można wymierzyć karę ograniczenia wolności

do 2 lat. Ustawa przewiduję taką sytuację w razie nadzwyczajnego obostrzenia

kary – art. 38 § 2 k.k., w przypadku orzeczenia kary ograniczenia wolności zamiast

kary pozbawienia wolności za przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności

nieprzekraczającą 5 lat – art. 58 § 3 k.k. oraz w razie wymiaru kary łącznej – art.

86 § 1 k.k. Wówczas karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach36.

Kiedy sprawca nie realizuje kary ograniczenia wolności, sąd zamienia tę karę

na zastępczą karę grzywny, przyjmując że jeden dzień kary ograniczenia wolności

odpowiada jednej stawce dziennej. Wysokość tej stawki sąd określa na podstawie

wskazówek zawartych w art. 33 § 3 k.k. Uchylaniem się może być również uporczywe

naruszanie ciążących na nim obowiązków, jak też uchylanie się od dozoru37.

nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca

stałego pobytu

jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd

ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących

przebiegu odbywania kary

Ograniczenia skazanego

Rys. 2. Ograniczenia skazanego w trakcie odbywania kary ograniczenia wolności (źródło: opracowanie własne)

35 Ustawa Kodeks karny (…), art. 34 § 1.36 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2012,

s. 149.37 Ustawa z dnia 5 sierpnia 1997 Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. z 1997 r. nr 90, poz. 557 z późn.

zm.), art. 65 § 1.


Wyżej wymienione ograniczenia skazanego w trakcie odbywania kary są ograni-

czeniami swobody osobistej dla sprawcy poprzez nałożenie na niego rygorów, które

są ujęte w art. 34 § 2 pkt 1-3 k.k.38. Kodeks karny ustanawia dwie zasady związane

ze świadczeniem pracy, które są wymienione w art. 35 § 2 k.k.

Wydaje się, że wymierzenie nieodpłatnej pracy ma istotne znaczenie społeczne

i wychowawcze. Zakres możliwych prac do wykonania przez skazanego wykazuje

wyraźnie ich społeczny sens i pożytek dla różnych placówek i instytucji, tj. służby

zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną

lub na rzecz społeczności lokalnej. Forma polegająca na potrąceniu od 10 do 25%

wynagrodzenia za pracę na cele społeczne wskazane przez sąd jest znacznie prostsza,

ale również zabezpiecza kontrolowanie skazanego w środowisku pracowniczym.

Wymienione formy przynoszą społeczny pożytek, jak również pewną dolegliwość

dla sprawcy, co w sumie jest istotą kary.

wykonaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze od 20 do 40 godzin w stosunku

miesięcznym

wobec osoby zatrudnionej można orzec potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd,

a w okresie odbywania kary skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy

Zasady wykonania obowiązku pracy wskazanej przez sąd polegają na:

Rys. 3. Zasady wykonywania obowiązku pracy (źródło: opracowanie własne)

W chwili wymierzania kary ograniczenia wolności sąd może orzec wobec

skazanego obowiązki związane z ograniczeniem wolności, wymienione w art. 7239.

38 Ustawa Kodeks karny (…), art. 34 § 2.39 Ustawa Kodeks karny (…), art. 36 § 2.


Zawieszając wykonywanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do:

1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,

2) przeproszenia pokrzywdzonego,

3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,

4) wykonywania pracy zarobkowej do nauki lub przygotowania się do zawodu,

5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środ-

ków odurzających,

6) poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu

albo oddziaływaniom terapeutycznym,

6a) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,

7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi

osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub

innych osób,

7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

8) innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec

popełnieniu ponownie przestępstwa40.

Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub

groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w pkt 7b, sąd

określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym. Ponadto sąd może zobowiązać

skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny

wymieniony w art. 39 pkt 5 k.k. (obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia

za doznaną krzywdę) albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7

(świadczenie pieniężne)41.

Sąd posiada również uprawnienia do zmiany katalogu wymienionych obo-

wiązków. Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd wobec skazanego

40 Tamże, art. 72 § 1.41 Tamże, art. 72 § 1a i 2.


na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania może

w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki wymienione w art.

72 § 1 pkt 3-8 k.p.k. albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjąt-

kiem obowiązku wymienionego w art. 72 § 2 k.p.k., jak również oddać skazanego

pod dozór albo od dozoru zwolnić42.

Osoba skazana na karę ograniczenia wolności może zostać zwolniona z części

tej kary, jeżeli jego postawa zasługiwać będzie na pozytywną ocenę. Zwolnienie takie

może jednak nastąpić po odbyciu co najmniej połowy orzeczonej kary – art. 83 k.k.

Kara pozbawienia wolności

Kara pozbawienia wolności jest karą stosunkowo młodą. Patrząc na obowiązujące

kary w kodeksie karnym można stwierdzić, że są one ujęte pod kątem dolegliwości

od najłagodniejszej do najsurowszej. Kara pozbawienia wolności znajduje się na trze-

cim miejscu w tym katalogu i występuje w jednej z trzech form:

– trwającą najmniej jeden miesiąc, a najdłużej 15 lat,

– 25 lat pozbawienia wolności

– dożywotniego pozbawienia wolności.

W obecnym kodeksie karnym pozbawienie wolności może trwać najkrócej mie-

siąc, a najdłużej 15 lat. W przeciwieństwie do ograniczenia wolności kara pozbawienia

wolności wymierzana jest w miesiącach i latach. Ponadto kodeks karny wykonawczy43

w art. 46 § 1 przewiduje możliwość określenia kary pozbawienia wolności w dniach

w wypadku zastępczej kary pozbawienia wolności za nieuiszczoną karę grzywny.

Celem kary pozbawienia wolności jest kształtowanie społecznie pożądanej postawy

skazanego, a tym samym powstrzymanie go od powrotu do przestępstwa. Aby osiągnąć

ten cel prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie, które odbywa się w ramach

różnych systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych44.

42 Ustawa Kodeks karny (…), art. 72 § 1a i 2.43 Ustawa Kodeks karny wykonawczy (...).44 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wyd. Prawnicze LexisNexis 2012, s. 141.


Kara 25 lat pozbawienia wolności

Kara ta istnieje w naszym ustawodawstwie karnym od 1970 r. Została ona wpro-

wadzona przez kodeks karny z 1969 r., ale już w latach pięćdziesiątych pojawiła się

propozycja jej wprowadzenia. Kara 25 lat pozbawienia wolności miała być szczególną

odmianą kary pozbawienia wolności, a nie odrębną rodzajowo karą zasadniczą45.

Ewolucja kary od tego momentu miała różny charakter. W aktualnym ustawo-

dawstwie polskim kara ta orzekana jest wobec sprawców popełniających najcięższe

przestępstwa ze względu na charakter określane jako zbrodnie. Obecna ustawa

Kodeks karny w swojej części szczególnej przewiduje w niektórych sankcjach karę

25 lat pozbawienia wolności i jest przewidziana za przestępstwa, np. art.: 117 § 1 k.k.,

118 § 1 i 2 k.k., 120 k.k., 122 § 1 k.k., 123 § 1 i 2 k.k., 127 § 1 k.k., 130 § 4 k.k., 134 k.k.,

148 § 1 k.k., 166 § 3.k.k., 310 § 1 k.k. Występuje ona zamiennie z karą pozbawienia

wolności o dolnym zagrożeniu, nie mniejszym jak 8 lat oraz z karą dożywotniego

pozbawienia wolności.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami skazany za na karę 25 lat pozbawienia

wolności może być warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary (art. 78 § 3 k.k.),

a okres próby przy warunkowym zwolnieniu nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuż-

szy jak 5 lat (art. 80 § 1 k.k.). Zabronione jest orzekanie tej kary w postaci grzywny.

Dopuszczalne jest natomiast stosowanie środków karnych.

Kara dożywotniego pozbawienia wolności

Patrząc na katalog kar w kodeksie karnym, można pokusić się o stwierdzenie, że kara

dożywotniego pozbawienia wolności zaliczana jest obok kary śmierci oraz kary 25 lat

pozbawienia wolności do tzw. kar najsurowszych. W abstrakcyjnie ujętej hierarchii

tych kar zajmuje ona drugie miejsce za karą śmierci, a zarazem pośrednie – przed

karą 25 lat pozbawienia wolności. W aktualnym natomiast stanie prawnym, w którym

45 System Prawa Karnego, Kary i środki karne Poddanie sprawcy próbie. Tom 6, red.: M. Melezini [i in.], Warszawa: C.H. Beck, 2010, s. 138.


kara śmierci nie funkcjonuje, faktycznie najsurowszą karą jest właśnie dożywotnie

pozbawienie wolności46.

Powodem wprowadzenia do kodeksu karnego kary dożywotniego pozbawienia

wolności była rezygnacja z kary śmierci, a także eliminacja z życia społecznego naj-

bardziej niebezpiecznych przestępców, którzy dopuścili się zbrodni np. przeciwko

pokojowi (art. 117 § 1 k.k.), przeciwko ludzkości (art. 118 § 1 k.k.), wojennych (art.

120 i 123 § 1 k.k.) i zabójstwa człowieka (art. 148 § 1 k.k.). Można powiedzieć, że ce-

lem zastosowania tej kary przez sąd jest:

– zabezpieczenie społeczeństwa przed najgroźniejszymi przestępcami,

– zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości w razie popełnienia

najcięższych zbrodni.

2.1.2. Środki karneŚrodki karne, zwane inaczej karami dodatkowymi, mają przede wszystkim obok

zasadniczych kar znaczącą rolę w przeciwdziałaniu przestępczości, a także jej skut-

kom. Zaznaczyć należy, że to kary zasadnicze wymienione w art. 32 k.k. odgrywają

podstawową rolę w przeciwdziałaniu przestępczości i reakcji na jej skutki, natomiast

wspomniane środki karne pełnią w prawie karnym rolę drugoplanową, uzupełniają

działanie kar zasadniczych. W nieznacznym stopniu mogą one występować samoist-

nie, lecz ich rola nie będzie znacząca ze względu na zbytnią „słabość” i niemożliwość

zastąpienia w szerszym zakresie kary. Można wręcz powiedzieć, że przegrywają one

konkurencję z warunkowym umorzeniem postępowania, karą grzywny i ogranicze-

nia wolności. Środki karne, które są orzekane obok kar zasadniczych, pełnią funkcję

profilaktyczną, kompensacyjną, represyjną47.

Obowiązujący katalog środków karnych został zmieniony i w pewnym stop-

niu poszerzony. Zostały usunięte środki w postaci utraty praw rodzicielskich lub

46 Tamże, s. 111.47 Kodeks karny. Komentarz wyd.2, red.: T. Bojarski [i in], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

LexisNexis, 2008, s. 99-100.


opiekuńczych. Możliwość zastosowania tych kar przekazano do właściwości sądów

rodzinnych. Do katalogu środków karnych zostały wprowadzone natomiast dodatkowe

kary w postaci naprawienia szkody oraz nawiązki, które już wcześniej w kodeksie

karnym występowały. Nawiązka nie była włączona do katalogu kar, lecz występo-

wała jako kara samoistna, natomiast obowiązek naprawienia szkody występował

w związku z warunkowym zawieszeniem wykonywania kary pozbawienia wolności

i karą ograniczenia wolności. Całkiem nowym środkiem karnym wprowadzonym

do obowiązującej ustawy jest świadczenie pieniężne. Ponadto w katalogu środków

karnych została poszerzona grupa zakazów, jak również zmieniono nazwę „przepadek

przedmiotów” na „przepadek”. Ponadto zostały wprowadzone środki karne przezna-

czone do ochrony małoletnich przed pokrzywdzeniem przestępczością seksualną48.

W polskich przepisach karnych funkcjonuje także system środków probacyjnych,

związanych z poddaniem sprawcy próbie, który obejmuje warunkowe umorzenie

postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary oraz wa-

runkowe przedterminowe zwolnienie (rozdz. VIII k.k.) To również są środki karne, przy

czym dwa pierwsze mają charakter samoistny – jako forma reakcji na przestępstwo,

trzeci zaś jest w istocie korektą kary w toku jej wykonania, tyle że opartą na mecha-

nizmie probacyjnym. Odgrywają one istotną rolę jako wzbogacenie i uelastycznienie

systemu reakcji prawnokarnej na przestępstwo i zakorzeniły się one w polskim

wymiarze sprawiedliwości49. Orzekane przez wymiar sprawiedliwości środki karne

mogą mieć charakter terminowy – wymierny w czasie, tj. zakazy, pozbawienie praw

(art. 43 k.k.) lub też jednorazowy (art. 39 pkt 4-8 k.k.).

48 Kodeks karny. Komentarz wyd.2, red.: T. Bojarski [i in], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2008, s. 100.

49 A. Marek, Kodeks karny. Komentarz wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze Lex, 2007, s. 102-103.


1) pozbawienie praw publicznych

2c) zakaz wstępu na imprezę masową

3) zakaz prowadzenia pojazdów

4) przepadek

6) nawiązka

7) świadczenie pieniężne

8) podanie wyroku do publicznej wiadomości

5) obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia

określonej działalności gospodarczej

2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich

lub z opieką nad nimi

2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi

osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu

2d)zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestniczenia w grach hazardowych

2e) nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym

Środki karne w kodeksie karnym

Rys. 4. Katalog środków karnych (źródło: opracowanie własne)


Pozbawienie praw publicznych

Środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych jest najsurowszym środkiem

o charakterze represyjnym, który jest orzekany za popełnione ciężkie przestępstwa.

Pozbawienie praw publicznych obejmuje:

1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do:

– organów władzy publicznej np. Sejmu, Senatu, rad gmin;

– organu samorządu zawodowego np. izby lekarskie, adwokackie, radcowskie;

– organu samorządu gospodarczego np. izby gospodarcze;

2) utratę prawa do udziału w wymiarze sprawiedliwości, co wiąże się z za-

kazem pełnienia funkcji sędziowskich, ławników sądowych, oskarżyciela,

obrońcy, radcy prawnego, notariusza, komornika sądowego, arbitra sądów

polubownych czy też mediatora;

3) utratę prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych

i samorządu terytorialnego lub zawodowego, gdzie wiąże się to z wydawa-

niem przez osobę uprawnioną decyzji administracyjnych;

4) utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego;

5) utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich

uzyskania w okresie trwania kary pozbawienia praw50.

Zastosowanie tego środka karnego przez sąd ma charakter fakultatywny i uza-

leżnione jest od wystąpienia warunków:

– skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat,

ale nie przy warunkowym zawieszeniu kary pozbawienia wolności;

– niezbędne też jest aby przestępstwo zostało popełnione w wyniku motywacji

zasługującej na szczególne potępienie51.

50 Ustawa Kodeks karny (…), art. 40 § 1.51 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2012,

s. 161.


Warto jednak zwrócić uwagę na to, że kodeks karny nie definiuje pojęcia „w wy-

niku motywacji zasługującej na szczególne potępienie”. Ocena tegoż pojęcia pozostaje

w swobodnej interpretacji składu sędziowskiego orzekającego w danej sprawie.

Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu

lub prowadzenia określonej działalności

Środek karny w postaci zakazu zajmowanego stanowiska lub wykonywania określo-

nego zawodu można stosować w przypadku popełnienia przestępstwa umyślnego,

jak i nieumyślnego przez sprawcę, a aktualne przepisy ustawy nie ograniczają do ja-

kiego rodzaju popełnionego przestępstwa ma być stosowany. Jak wynika z treści art.

41 § 1 k.k. zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego

zawodu sąd może orzec wobec sprawcy przestępstwa, wówczas gdy sprawca nadużył

przy popełnionym przestępstwie stanowiska lub wykonywanego zawodu albo też

sąd wykazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża

istotnym dobrom chronionym52.

Natomiast środek karny w postaci zakazu prowadzenia określonej działalno-

ści jest zawężonym środkiem karnym do zastosowania. Dotyczy on bowiem osób

skazanych, które popełniły przestępstwo w związku z prowadzeniem działalności.

Działalnością gospodarczą, zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swo-

bodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity Dz.U. z 2010, poz. 1447 z późn.

zm.) jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz

poszukiwanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykony-

wana w sposób zorganizowany i ciągły. Różnica pomiędzy działalnością gospodarczą

a wykonywaniem zawodu polega na tym, że działalność gospodarcza nie wymaga

specjalnych kwalifikacji, a jedynie wpis do rejestru przedsiębiorców prowadzących

w systemie Krajowego Rejestru Sądowego lub też inne pozwolenie wydane przez

urząd administracyjny.

52 Tamże, s. 165.


Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem,

edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi

Warunkiem zastosowania wskazanego zakazu wobec sprawcy jest to, że został

on skazany na karę pozbawienia wolności za przestępstwa przeciwko wolności

seksualnej lub obyczajowości na szkodę małoletniego bądź też inne przestępstwo

przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności – czyli przestępstwa z rozdziału XXV

kodeksu karnego. Orzekając ten zakaz nie jest istotne, jaki wymiar kary pozbawienia

wolności został orzeczony i dopuszczalne jest zastosowanie tegoż zakazu w przy-

padku warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności. Zakaz ten powinien

być orzekany obligatoryjnie przez sąd, w przypadku gdy sprawca ponownie zostanie

skazany za przestępstwa wobec małoletniego ze wspomnianego rozdziału kodeksu

karnego. Wprowadzony zakaz ma na celu ochronę osoby małoletniej, czyli takiej która

nie ukończyła 18 lat, przed sprawcami, którzy to z pobudek seksualnych, posiadający

skłonności pedofilskie dopuszczają się do popełnienia tego rodzaju przestępstw53.

Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach

lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz

opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu

Kolejny nowy środek karny wprowadzony do katalogu ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. po-

lega na obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub

miejscach, zakazie kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazie opuszczania

określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. Uzasadnieniem wprowadzenia tego środka

karnego były – podobnie jak zakazu określonego w art. 41 § 1a i 1b k.k. – zaostrze-

nie walki z przestępczością seksualną skierowaną na szkodę małoletnich, a przede

wszystkim konieczność uniemożliwienia lub utrudnienia kontynuacji przestępczości

seksualnej. Jak podkreślano w uzasadnieniu tej ustawy, sprawcy, którzy stykają się

z małoletnimi w ramach działalności zawodowej, mogą stanowić dla małoletnich

53 Ustawa Kodeks karny (…), art. 41 § 1b.


poważne zagrożenie. Środek karny, którego podstawy prawne zostały ujęte w art. 41a

§ 1 i 2 k.k. służy nie tylko ochronie małoletnich przed przestępstwami seksualnymi,

ale też ochronie rodziny przed przemocą. Ustawą z 10 czerwca 2010 r. rozszerzono

wspomniany środek karny o dwie postacie: zbliżania się do określonych osób oraz

nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym54.

Zakaz kontaktowania się z określonymi osobami oraz zakaz opuszczania określone-

go miejsca pobytu bez zgody sądu ma szerszy zasięg, gdyż chodzić w nim może nie tylko

o ochronę małoletnich, lecz także innych osób pokrzywdzonych przestępstwem z użyciem

przemocy, w szczególności osób najbliższych skazanemu. Naturalnie zakaz ten należy

rozumieć jako zakaz osobistego kontaktu, nie zaś kontaktów urzędowych czy też realizo-

wanych za pomocą osób trzecich w celu wyjaśnienia lub uzgodnienia określonych spraw55.

Zakaz wstępu na imprezę masową

Środek karny w postaci zakazu wstępu na imprezę masową jest kolejnym nowym środ-

kiem wprowadzonym do ustawy Kodeks karny. Powodem jego wprowadzenia jest ustawa

z 20 maja 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. nr 62, poz. 504 z późn. zm.),

której celem oraz zawartych w niej przepisach karnych jest zwiększenie bezpieczeństwa

w czasie trwania imprezy masowej. Przepisy te zostały zmienione z wprowadzeniem

ustawy z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych,

a także niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 217, poz. 1280). Artykuł 41 b k.k. szczegółowo

reguluje przesłanki stosowania oraz zakres przedmiotowy tego środka karnego.

Aby zastosować środek w postaci zakazu wstępu na imprezę masową muszą

wystąpić przesłanki w postaci:

– popełnienia przez osobę przestępstwa w związku z imprezą masową,

– ustalenie, czy udział sprawcy w imprezach masowych zagraża dobrom chro-

nionym prawem.

54 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2012, s. 168.

55 A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo PrawniczeLex, 2007, s. 111


Sformułowanie „w związku” ma zbliżony zakres znaczeniowy do sformułowa-

nia „z powodu” czy „na skutek”, nie oznacza to jednak, aby niezbędnym warunkiem

było popełnienie przestępstwa podczas imprezy masowej. Związek czasowy nie jest

tu bowiem wymagany. Popełnienie przestępstwa może nastąpić „przy okazji” imprezy

masowej, wówczas gdy można będzie stwierdzić wystąpienie zależności pomiędzy

imprezą masową a popełnionym przestępstwem56.

Kolejną przesłanką orzeczenia zakazu wstępu na imprezę masową jest usta-

lenie, że udział sprawcy w imprezach masowych zagraża dobrom chronionym

prawem. Negatywna prognoza kryminologiczna powinna być oparta nie tylko

na ocenie zachowania sprawcy przy popełnieniu przestępstwa, które wskazy-

wałoby, że udział sprawcy w imprezach masowych zagraża istotnym dobrom

chronionym prawem, ale też na ocenie jego osobowości, stopnia agresji, stosunku

do zbiorowości57.

Zastosowanie tego zakazu wobec sprawcy popełnionego przestępstwa wiąże

się z koniecznością bezwzględnego zakazu uczestniczenia tejże osoby w imprezach,

które są określone szczegółowo w ustawie o imprezach masowych. Zgodnie z treścią

art. 3 pkt 1 imprezą masową może być impreza artystyczno-rozrywkowa, masowa

impreza sportowa, a do niej zalicza się m.in. mecz piłki nożnej.

Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestniczenia w grach hazardowych

Zgodnie z treścią art. 41c § 1 k.k. wymieniony zakaz, dotyczy wstępu do ośrodków

gier i uczestnictwa w grach hazardowych. Ilekroć w ustawie jest mowa o grach ha-

zardowych, rozumie się przez to gry losowe, zakłady wzajemne i gry na automatach,

o których mowa w art. 258.


57 Tamże.58 Ustawa z dnia19 listopada 2009 o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r. nr 201, poz. 1540), art. 4 ust.2.


Ustawa o grach hazardowych określa pojęcia ośrodki gier i gry. Ośrodkami gier są:

1) kasyno gry – to wydzielone miejsce, w którym prowadzi się gry cylindryczne,

gry w karty, gry w kości lub gry na automatach, na podstawie zatwierdzonego

regulaminu, przy czym minimalna łączna liczba urządzanych gier cylindrycz-

nych i gier w karty wynosi 4, a liczba zainstalowanych automatów wynosi

od 5 do 70 sztuk;

2) salon gry w bingo pieniężne – to wydzielone miejsce, w którym prowadzi się

grę w bingo pieniężne na podstawie zatwierdzonego regulaminu59.

Grami zgodnie z cytowaną ustawą rozumiemy:

1) gry liczbowe – gry, w których wygraną uzyskuje się przez prawidłowe wyty-

powanie liczb, znaków lub innych wyróżników, a wysokość wygranych zależy

od łącznej kwoty wpłaconych stawek, oraz gra liczbowa keno, w której wygraną

uzyskuje się przez prawidłowe wytypowanie liczb, a wysokość wygranych

stanowi iloczyn wpłaconej stawki i mnożnika ustalonego dla poszczególnych

stopni wygranych;

2) loterie pieniężne, w których uczestniczy się przez nabycie losu lub innego

dowodu udziału w grze, a podmiot urządzający loterię oferuje wyłącznie

wygrane pieniężne;

3) gra telebingo, w której uczestniczy się przez nabycie dowodu udziału w grze

zawierającego przypadkowe zestawy liczb lub znaków z góry ustalonego

zbioru liczb lub znaków, przeprowadzana na skalę ogólnokrajową z loso-

waniem nadawanym jako audycja telewizyjna, a podmiot urządzający grę

oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe;

4) gry cylindryczne, w których uczestniczy się w grze przez wytypowanie liczb,

znaków lub innych wyróżników, a wysokość wygranej zależy od określonego

z góry stosunku wpłaty do wygranej, zaś wynik gry ustalany jest za pomocą

urządzenia obrotowego;

59 Tamże, art. 4 ust.1.


5) gry w karty: black jack, poker, baccarat;

6) gry w kości;

7) gra bingo pieniężne, w której uczestniczy się przez nabycie przypadkowych

zestawów liczb z ustalonego z góry zbioru liczb, a podmiot urządzający grę

oferuje wyłącznie wygrane pieniężne, których wysokość zależy od łącznej

kwoty wpłaconych stawek;

8) gra bingo fantowe, w której uczestniczy się przez nabycie przypadkowych

zestawów liczb z ustalonego z góry zbioru liczb, a podmiot urządzający grę

oferuje wyłącznie wygrane rzeczowe;

9) loterie fantowe, w których uczestniczy się przez nabycie losu lub innego

dowodu udziału w grze, a podmiot urządzający loterię oferuje wyłącznie

wygrane rzeczowe;

10) loterie promocyjne, w których uczestniczy się przez nabycie towaru, usługi

lub innego dowodu udziału w grze i tym samym nieodpłatnie uczestniczy

się w loterii, a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne

lub rzeczowe;

11) loterie audioteksowe, w których uczestniczy się przez:

a) odpłatne połączenie telefoniczne lub

b) wysyłanie krótkich wiadomości tekstowych (SMS) z użyciem publicznej

sieci telekomunikacyjnej

– a podmiot urządzający loterię oferuje wygrane pieniężne lub rzeczowe60.

Zakładami wzajemnymi są zakłady o wygrane pieniężne lub rzeczowe, pole-

gające na odgadywaniu:

1) wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, w których

uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty

wpłaconych stawek – totalizatory;

60 Ustawa o grach hazardowych (…), art. 2 ust. 1.


2) zaistnienia różnych zdarzeń, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wy-

sokość wygranych zależy od umówionego, między przyjmującym zakład

a wpłacającym stawkę, stosunku wpłaty do wygranej – bukmacherstwo.

Grami na automatach są gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicz-

nych lub elektronicznych, w tym komputerowych, o wygrane pieniężne lub rzeczowe,

w których gra zawiera element losowości61.

Podstawą do fakultatywnego orzeczenia zakazu wstępu do ośrodków gier

i uczestniczenia w grach hazardowych jest skazanie za przestępstwo popełnione

w związku z urządzaniem gier hazardowych lub udziałem w nich. Zgodnie z art.

41c § 2 k.k. dla orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 39 pkt 2d, nie jest istotny

rodzaj przestępstwa ani też rodzaj kary, na jaką sprawca został skazany. Ważne jest

tylko skazanie za przestępstwo, a zatem możliwe jest orzeczenie tego środka karnego

również w tedy, gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary. Środek karny w postaci

zakazu, o którym mowa w art. 39 pkt 2d, obejmuje zakazem wstęp do ośrodków

gier i uczestnictwa w grach hazardowych. Użycie spójnika „i” przesądza koniunkcję,

a zatem wspomniany środek karny obejmuje zakazem urządzanie gier oraz uczest-

nictwo w grach hazardowych62.

Zakaz prowadzenia pojazdów

Środek karny jakim jest zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w znaczeniu prak-

tycznym pełni funkcję profilaktyczną w połączeniu z represją. Art. 42 § 1 k.k. przewiduje

możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych określonego

rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko

bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego

przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu

w komunikacji. Sąd orzeka natomiast (obligatoryjnie) zakaz prowadzenia wszelkich

61 Ustawa o grach hazardowych (…), art. 2 ust. 2.62 Kodeks karny. Komentarz red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2012,

s. 178-179.


pojazdów mechanicznych albo określonego rodzaju, kiedy sprawca czyn taki popełnił

w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego bądź zbiegł z miejsca

zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177 k.k.63. Zakaz taki również można orzec

wobec pieszego, gdyż jest on traktowany jako uczestnik ruchu64.

W ustawie z dnia 14 kwietnia 2000 r. zmieniającej ustawę Kodeks karny65 został

dodany § 3, który to upoważnia sąd do orzekania zakazu prowadzenia wszelkich po-

jazdów mechanicznych na zawsze, jeśli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa

określonego w art. 173 lub 174 k.k., a którego następstwem była śmierć innej osoby

lub ciężki uszczerbek na zdrowiu albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego

w art. 177 § 2 k.k. lub w art. 355 § 2 k.k. był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem

środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Paragraf 4 tego artykułu, który

również został dodany przez zmieniającą ustawę, pozwala na orzeczenie również za-

kazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze w razie ponownego

skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w § 366.

Należy zwrócić uwagę, że w art. 41 § 1 k.k. zakaz prowadzenia dotyczy pojazdu

określonego (innego) rodzaju, natomiast w § 2, 3 i 4 k.k. zakaz dotyczy wszelkich pojaz-

dów mechanicznych. Pojazd mechaniczny zgodnie z art. 2 pkt 31 ustawy Prawo o ruchu

drogowym67 jest rozumiany jako pojazd poruszany za pomocą silnika, np. samochody,

motocykle, motorowery, ciągniki, pojazdy gąsienicowe, maszyny samobieżne itp.

Do kategorii inne pojazdy możemy zaliczyć rower, pojazd konny, balon, szybowiec, itp.

Paragraf 4 tego artykułu dodany przez wymienioną ustawę z 14 kwietnia

2000 r. ustanowił obowiązek orzekania zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów

63 Kodeks karny. Komentarz wyd. 2, red.: T. Bojarski [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2008, s. 104.

64 Wyrok SN z dnia 1 grudnia 2004 r., IV KK 277/04, LexPolonica, zob. również Wyrok S.N. z dnia 21 listopada 2001 r., III KKN 281/01, LexPolonica.

65 Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 zmieniająca ustawę kodeks karny (Dz.U. z 2000 r. nr 48, poz. 548).66 Kodeks karny. Komentarz wyd.2, red.: T. Bojarski [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

LexisNexis, 2008, s. 104.67 Ustawa z 20 czerwca 2005 Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908).


mechanicznych na zawsze w razie ponownego skazania osoby prowadzącej taki

pojazd w powyższych warunkach68.

Przepadek

Początkowo środek ten był określany w kodeksie jako przepadek rzeczy, a na-

stępnie jako przepadek przedmiotu. Ustawą z 13 czerwca 2003 r. (Dz. U. Nr 111,

poz. 1061) środek ten został ujęty jako przepadek. Obejmuje on trzy grupy

przedmiotów69:

1) przedmioty pochodzące bezpośrednio z przestępstwa, chyba że podlegają

zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu uprawnionemu przedmiotowi;

2) przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa,

3) przedmioty, których wytwarzanie, posiadanie, obrót lub przewóz jest zakazem

ustawowym70.

W przypadku kiedy sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa, nawet pośred-

nio korzyść majątkową nieobjętą przepadkiem mienia, sąd winien orzekać przepadek

takiej korzyści albo jej równowartości. Objęta przepadkiem korzyść majątkowa lub jej

równowartość przechodzi na własność Skarbu Państwa z chwilą uprawomocnienia się

wyroku. Odstępstwem jest sytuacja kiedy korzyść lub jej równowartość podlegałaby

zwrotowi pokrzywdzonemu lub innemu podmiotowi71.

Obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienie za doznaną krzywdę

Niezbędnym warunkiem orzekania obowiązku naprawienia szkody jako środka kar-

nego jest skazanie za przestępstwo. Do orzeczenia obowiązku naprawienia szkody

na podstawie art. 46 § 1 nie wystarczy skazanie za jakiekolwiek przestępstwo. Musi

68 Kodeks karny. Komentarz, wyd. 2, red.: T. Bojarski [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2008, s. 104.

69 Tamże, s. 106.70 Ustawa Kodeks karny (…), art. 44.71 Tamże, art. 45 § 6.


to być przestępstwo popełnione na szkodę osoby mającej wobec skazanego roszczenie

o naprawienie szkody wynikającej z tego przestępstwa, czyli pokrzywdzonej przez

przestępstwo, za które sprawca został skazany72.

Drugim warunkiem orzeczenia tego środka jest wniosek pokrzywdzonego (art.

49 § 1-3 k.p.k.) lub osoby uprawnionej (art. 49 § 4 k.p.k. i art. 51 § 2 k.p.k.). Proku-

rator może złożyć wniosek określony w art. 46 § 1 tylko w warunkach wskazanych

w art. 52 § 1 k.p.k.73.

Nawiązka

Podstawą do orzeczenia nawiązki jest skazanie sprawcy za popełnione umyśl-

nie przestępstwo:

– którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, na-

ruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia,

– skazanie za przestępstwo zakwalifikowane z art. 173, 174, 177, 355, gdy

sprawca był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub

zbiegł z miejsca zdarzenia74.

Nawiązka ta może być orzeczona na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym

lub Pomocy Postpenitencjarnej. Decyduje o tym sąd, a wniosek pokrzywdzonego jest

całkowicie zbędny. Sąd może także orzec nawiązkę na rzecz Narodowego Funduszu

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej75, w przypadku skazania sprawcy za po-

pełnione przestępstwo przeciwko środowisku.

Środek karny w postaci nawiązki może być orzekany samoistnie, jak rów-

nież może być łączony z innymi środkami karnymi, gdy dyrektywy wymiaru kary

za tym przemawiają.

72 Wyrok SN z dnia 4 marca 2003 r., III KK 127/02, KZS 2003, nr 7-8, poz.18.73 Wyrok SN z dnia16 kwietnia 2002 r.,V KKN 60/02, KZS 2003, nr 1, poz. 7.74 Ustawa Kodeks karny (…), art. 47.75 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r., nr 25, poz. 150), art.

400.


Kodeks karny w części szczególnej przewiduje także możliwość orzeczenia nawiązki:

– fakultatywnie, np. art. 212 § 3 k.k. lub art. 216 § 4 k.k., orzeczenie nawiązki

może być na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża lub

na inny wskazany przez pokrzywdzonego cel;

– obligatoryjnie, art. 290 § 1 k.k., wynosi podwójną wartość drzewa na rzecz po-

krzywdzonego.

Górna granica orzeczonej nawiązki zgodnie z kodeksem karnym może wynosić

100 000 zł76, co do dolnej granicy jej wysokości nie ma żadnej informacji w kk, więc

może ona wynosić nawet symboliczną złotówkę. Są w kk jednak dyrektywy, którymi

sąd powinien się kierować orzekając wysokość nawiązki. Zaliczyć do nich możemy

m.in. sposób zachowania, motywację sprawcy, warunki materialne i rodzinne sprawcy,

rodzaj i rozmiar ujemnych następstw popełnionego przestępstwa77.

Świadczenie pieniężne

Świadczenie pieniężne obok obowiązku naprawienia szkody i nawiązki jest szcze-

gólnym środkiem karnym o dolegliwości majątkowej, nie może jednak przekroczyć

kwoty 60 000 zł. Świadczenie to, tak samo jak w przypadku nawiązki, orzekane jest

na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym lub Pomocy Postpenitencjarnej78.

Sąd może orzec takie świadczenie:

1) w przypadku odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary:

– na mocy przepisów części ogólnej k.k. np. art. 14 § 2, 22 § 2, 25 § 2, 26 § 3;

– na mocy przepisów części szczególnej kk np. art. 146, 147, 150 § 2, 239 § 3;

– wówczas gdy sąd, odstąpi od wymierzenia kary, orzeknie środek karny

na podstawie art. 59 k.k. lub 60 § 7 k.k.;

76 Ustawa Kodeks karny (…), art. 48.77 Kodeks karny. Komentarz, red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2012,

s. 203-204.78 Ustawa Kodeks karny (…), art. 49 § 1


2) w przypadku wskazanych w ustawie, gdy przepis szczególny tak stanowi, np.

w przypadku warunkowego umorzenia postępowania – art. 67 § 3 k.k. – sąd

może orzec takie świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzyw-

dzonym lub Pomocy Postpenitencjarnej; wówczas nie stanowi to świadczenie

środka karnego a jedynie w pewnym sensie obowiązek o charakterze wy-

chowawczym;

3) w przypadku skazania sprawcy za przestępstwo kwalifikowane z art. 178a,

179 lub 180 k.k., gdzie jest ten środek orzekany wyłącznie fakultatywnie tak

samo na rzecz wspomnianego Funduszu lub Pomocy Postpenitencjarnej,

a nie może być przyznany na rzecz pokrzywdzonego79.

Podanie wyroku do publicznej wiadomości

Ze względów społecznych bądź wychowawczych sąd może orzec podanie wyroku

do publicznej wiadomości w określony sposób. Warte podkreślenia jest to, że zasto-

sowanie takiego środka karnego ma na celu społeczne oddziaływanie. Gdy w kon-

kretnym przypadku zostaną osiągnięte cele ogólnospołeczne, to upublicznienie

go ma sens. Decyzje sądu muszą być przemyślane, bo w przeciwnym razie środek

ten naruszy interes pokrzywdzonego. Nadmierne stosowanie tego środka traciłoby

znaczenie wychowawcze i społeczne, w związku z czym sąd w nikłym stopniu ten

środek stosuje80.


80 Kodeks karny. Komentarz,wyd.2, red.: T. Bojarski [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2008, s. 113


2.2 Katalog kar i środków karnych w kodeksie wykroczeń

2.2.1. Kary

areszt ograniczenie wolności grzywna nagana

Kary w kodeksie wykroczeń

Rys. 5. Katalog kar (źródło: opracowanie własne)

Areszt

W odróżnieniu od kodeksu karnego, w kodeksie wykroczeń katalog kar rozpoczyna

się od kary najsurowszej, a kończy na najłagodniejszej. Każda ze wskazanych kar jest

z pewnością dolegliwą w większym lub mniejszym stopniu reakcją na popełnione

wykroczenie. Jest to jedyna kara izolacyjna w prawie wykroczeń, która polega na po-

zbawieniu wolności. Kara aresztu przewidziana jest w wielu przepisach kodeksu

wykroczeń, a także w ustawach pozakodeksowych. Niniejsza kara przewidziana jest

w granicach od 5 do 30 dni i nie może ona tego wymiaru przekroczyć81.

Obok kary zasadniczej w postaci aresztu, kodeks wykroczeń przewiduje rów-

nież zastępczą karę aresztu na wypadek, gdy ukarany uchyla się od wykonania

kary ograniczenia wolności. Wówczas sąd zamienia ją na zastępczą karę grzywny,

przyjmując miesiąc ograniczenia wolności za równoważny grzywnie w przedziale

od 75 zł do 2250 zł, a jeżeli okoliczności wskazują, że egzekucja grzywny będzie

nieskuteczna – na zastępczą karę aresztu, przy czym, miesiąc ograniczenia wolności

odpowiada 15 dniom aresztu (art. 23 k.w.). Drugi przypadek dotyczy sytuacji, w której

egzekucja grzywny w kwocie wyższej niż 500 zł okaże się bezskuteczna, a ukarany

81 B. Kurzępa, Kodeks wykroczeń, Komentarz, Warszawa:Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2008 s. 130.


wyrazi zgodę na jej zamianę na prace społecznie użyteczną i ostatecznie nie będzie jej

wykonywał albo nie wyrazi zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej. Wówczas

sąd może orzec karę aresztu, przyjmując dzień aresztu za równoważny grzywnie

od 20 zł do 150 zł, przy czym kara zastępcza nie może przekroczyć 30 dni aresztu

(art. 25 § 2 k.w.)82.

Ograniczenie wolności

Kara ograniczenia wolności, po karze aresztu jest kolejną najsurowszą karą obo-

wiązującą w kodeksie wykroczeń. Kara ta jest częściej stosowana przez sąd niż kara

grzywny. Jest określona bezwzględnie i jest w wymiarze jednego miesiąca83.

Sąd wymierzając taką karę, stosuje wobec sprawcy pewne ograniczenia, które

są i tak łagodniejsze niż zastosowanie kary aresztu i mniej dolegliwsze niż pobyt

w areszcie.

Sprawca popełnionego czynu zabronionego jest zobowiązany przez sąd do:

1) braku możliwości zmiany miejsca pobytu bez zgody sądu,

2) wykonywania pracy wskazanej przez sąd,

3) udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary84.

Ponadto sąd może oprócz wymierzenia kary ograniczenia wolności także zo-

bowiązać do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej wykroczeniem

oraz przeproszenia pokrzywdzonego85. Decydować o tym powinien sąd poprzez

zobowiązanie, w jakiej formie, w jakim terminie ma to być zrobione. Może to być

wykonane poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego albo zwrot równowartości

całości lub części wyrządzonej szkody. W razie jakichkolwiek wątpliwości co do wiel-

kości szkody, kwestia naprawienia powinna być rozpoznana na drodze postępowania

cywilnego. Co do kwestii przeproszenia pokrzywdzonego ma to charakter raczej

82 B. Kurzępa, Kodeks wykroczeń (…), s. 130.83 Ustawa z dnia 20 maja 1971 Kodeks wykroczeń. (Dz.U. z 1971 r., nr 12 poz. 114), art. 20 § 1.84 Tamże, art. 20 § 2.85 Tamże, art. 22.


moralny. Występuje obok kary ograniczenia wolności i może być orzeczone wraz

z obowiązkiem naprawienia szkody86.

Obowiązek wykonywania pracy wskazanej przez sąd może polegać także na wy-

konywaniu nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w odpowiednim

zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub insty-

tucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej w wymiarze

minimum 20 godzin, a maksymalnie 40 godzin. Co do miejsca, czasu, rodzaju lub

sposobu wykonywania obowiązku pracy, określa sąd po wysłuchaniu ukaranego87.

Ponadto organ orzekający w stosunku do osoby zatrudnionej zamiast obowiązku

wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne może orzec potrą-

cenie od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel

społeczny wskazany przez organ orzekający88. Osoba ukarana w czasie odbywania

kary ograniczenia wolności nie może bez zgody sądu rozwiązać stosunku pracy.

Dotyczy to tylko i wyłącznie osoby ukaranej. W sytuacji, gdy ukarany rozwiązałby

stosunek pracy, mielibyśmy do czynienia z uchylaniem się od wykonywania takiego

rodzaju kary, wówczas kara uległaby zamianie na zastępczą karę grzywny. W przy-

padku kiedy nie można by było wyegzekwować grzywny, wówczas sąd ma możliwość

zamienienia jej na zastępczą karę aresztu89.

Grzywna

Jak wspomniano na początku pracy, w odróżnieniu od kodeksu karnego, w kodeksie

wykroczeń kara grzywny nie jest wymierzana w stawkach dziennych, lecz w war-

tości kwotowej. Grzywna może być wymierzona w przedziale pomiędzy kwotą

20 a 5000 zł, chyba że ustawa stanowi inaczej90. Może ona być mniejsza od górnej

86 Kodeks wykroczeń z komentarzem, red.: M. Maśkowiec [i.in.], Warszawa: C.F. Muller, 2002 r., s. 96.87 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 21 § 1.88 Tamże, art. 21 § 2.89 B. Kurzępa, Kodeks wykroczeń (…), s. 130.90 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 24 § 1.


granicy, ale również może nawet przekroczyć kwotę 5000 zł. Chodzi tutaj o inne

ustawy, tzw. pozakodeksowe, np. art. 31 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o towarach

paczkowanych (Dz.U. z 2001 r. nr 128, poz. 1409 z późniejszymi zmianami) – gdzie

grzywna może wynosić do kwoty 1000 zł, natomiast w art. 27j ustawy z 20 czerwca

2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza, prezydenta miasta (Dz.U. nr 113,

poz. 984 z późniejszymi zmianami) grzywna może wynosić od 1000 do 10 000 zł91.

W postępowaniu mandatowym grzywna może być nałożona w przedziale

od 20 do 500 zł, lecz w wypadkach wymienionych w art. 9 § 1 k.w. (tj. kiedy czyn

wyczerpuje znamiona w dwóch lub więcej przepisach ustawy), wówczas grzywna

może dojść nawet do kwoty 1000 zł92.

Grzywnę można orzec wobec sprawcy wykroczenia, wobec którego została orze-

czona kara aresztu. Mamy wówczas do czynienia z karą samoistną. Grzywna może być

orzeczona także w przypadku, kiedy zostało popełnione wykroczenie w celu osiągnięcia

korzyści majątkowej93. Korzyścią majątkową będzie powiększenie swojego majątku

poprzez zwiększenie swoich pasywów i zmniejszenie aktywów sprawcy lub innej

osoby. W zasadzie orzekanie grzywny niesamoistnej jest obligatoryjne, (w przepisie

zapisane jest: „orzeka się”), można się jednak do tego wymogu nie zastosować, gdy

jej orzeczenie w konkretnej sprawie byłoby niecelowe. Niecelowe staje się wówczas,

gdy okaże się, że sprawca w żaden sposób nie może jej uiścić. Dlatego też wymierzając

grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne,

stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe94. Wymierzona grzywna powinna być

realna i możliwa do wyegzekwowania, a zarazem powinna spowodować dolegliwość

dla ukaranego, a nie dla rodziny. W przeciwnym wypadku powinna być zamieniona

na prace społecznie użyteczną lub zastępczą karę pozbawienia wolności. Warunkiem

91 B. Kurzępa, Kodeks wykroczeń (…), s. 136.92 Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

(Dz.U. z 2001 r., nr 106, poz. 1148), art. 96 § 1.93 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 24 § 2.94 Tamże, art. 24 § 3.


zamiany grzywny na wykonywanie prac społecznie użytecznych jest wyrażenie zgody

sprawcy. Sąd wymierzając w zastępstwie za grzywnę prace społecznie użyteczne

określa ich rodzaj oraz czas trwania. W trakcie wykonywania wskazanej pracy spo-

łecznie użytecznej przez sąd ukarany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca

stałego pobytu, jak również jest zobowiązany do udzielania wyjaśnień dotyczących

przebiegu odbywania kary. Ukarany prace społecznie użyteczne może wykonywać

w odpowiednim zakładzie pracy, placówce zdrowia, opieki społecznej, organizacji

lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej w wy-

miarze minimum 20 godzin, maksimum 40 godzin. Istotą wykonywania tych prac

jest to, że są wykonywane za darmo95.

Istotnym warunkiem zamiany kary grzywny na prace społecznie użyteczne jest:

– wymierzenie kary grzywny przekraczającej kwotę 500 zł,

– bezskuteczność egzekucji komorniczej,

– wyrażenie zgody przez ukaranego96.

W przypadku, kiedy ukarany nie wyrazi zgody lub pomimo wyrażenia zgody

pracy nie wykonuje, można orzec zastępczą karę aresztu, gdzie przyjmuje się

jeden dzień aresztu za równoważny grzywnie od 20 do 150 zł, a kara zastępcza

nie może przekroczyć okresu 30 dni jej trwania. Z matematycznego wyliczenia

wynika, że aby zastosować zastępczą karę w postaci aresztu, kara grzywny po-

winna wynosić 520 zł97.

Ponadto sprawca może być uwolniony od zastępczej kary aresztu w każdym

czasie w chwili wpłacenia kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia,

a w przypadku kiedy grzywa została uiszczona w części, karę zastępczą zmniejsza

się w sposób odpowiadający stosunkowi kwoty zapłaconej do wysokości grzywny98.

95 B. Kurzępa, Kodeks wykroczeń (…), s. 137-138.96 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 25 § 1.97 Tamże, art. 25 § 3.98 Tamże, art. 27 § 1 i 2.


Nagana

Ostatnia już kara, nagana, jest karą najłagodniejszą. Ma ona charakter swoistego

potępienia moralnego sprawcy za popełnione wykroczenie. Naganę można orzec

wtedy, gdy ze względu na charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki

osobiste sprawcy należy przypuszczać, że zastosowanie tej kary jest wystarczające

do wdrożenia go do poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Nie można

natomiast orzec nagany za wykroczenie o charakterze chuligańskim99.

2.2.2. Środki karne

zakaz prowadzenia pojazdów

inne środki karne określone przez ustawę

obowiązek naprawienia szkody

nawiązka

podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób

Środki karne w kodeksie wykroczeń

Rys. 6. Katalog środków karnych (źródło: opracowanie własne)

W art. 28 k.w.100 jest określony katalog środków karnych, które mogą być orze-

kane obok kar. Określenie środków karnych w części ogólnej kodeksu nie stanowi

wystarczającej podstawy do ich orzekania. Musi być jeszcze przepis szczególny,

przewidujący orzeczenie danego środka lub zobowiązujący do jego orzeczenia. Każ-

dorazowe sięgnięcie po którykolwiek z przewidzianych w kodeksie środków karnych

99 Tamże, art. 36.100 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 36.


musi być poprzedzone ustaleniem, czy konkretny przepis szczególny określający od-

powiedzialność za dane wykroczenie przewiduje zastosowanie określonego środka.

Zastosowanie środka karnego łączy się z ukaraniem, czyli wymierzeniem sprawcy

kary albo przynajmniej z sytuacją, w której ukaranie jest możliwe, ale nie następuje

z uwagi na odstąpienie od wymiaru kary czy zastosowania środków oddziaływania

wychowawczego101.

Przedstawiony artykuł przedstawia katalog środków karnych, które orzeka tylko

sąd wobec sprawcy wykroczenia określonego w kodeksie wykroczeń, jak również

w innej ustawie pozakodeksowej.

Zakaz prowadzenia pojazdów

Zakaz prowadzenia pojazdów wymierzany jest przez sąd na okres od 6 miesięcy do 3 lat

i określany jest w miesiącach. Zgodnie z ustawą musi być wskazany konkretny rodzaj

pojazdu, którego zakaz dotyczy np. rower, motocykl, pojazd samochodowy, autobus, a nie

może być jedynie określony ogólnie pojazd. Określenie pojęcia „pojazd” zdefiniowane

jest w kodeksie ruchu drogowego. Jest to środek transportu przeznaczony do poru-

szania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane102. Zakaz

obowiązuje od momentu uprawomocnienia się orzeczenia. Orzekając zakaz nakłada

się obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu, jeżeli

dokument ten nie został zatrzymany. Do chwili wykonania tego obowiązku okres,

na który orzeczono zakaz nie biegnie. Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów

zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego dokumentu uprawniającego

do prowadzenia pojazdu103. Przytoczony kodeks ruchu drogowego zawiera ponadto

rodzaje uprawnień, jakie osoba kierująca danym pojazdem powinna posiadać104.

101 J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń Komentarz Orzecznictwo, wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Librata, 2005, s. 43.

102 Ustawa prawo o ruchu drogowym (…), art. 2.103 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 29.104 Ustawa prawo o ruchu drogowym (…), art. 87 ust. 1 i 2, art. 88.


Przepadek przedmiotów

Środek karny w postaci przepadku przedmiotów obejmuje narzędzia lub inne

przedmioty, które służyły lub były wykorzystane czy przeznaczone do popełnienia

wykroczenia. W sytuacji, gdy przepis tak stanowi, dotyczy to także przedmiotów po-

chodzących bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia. W sytuacji, gdy przedmioty

bądź narzędzia nie stanowiły własności sprawcy wykroczenia, sąd może orzec ich

przepadek, ale tylko w sytuacji, gdy przepis szczególny tak stanowi. W przypadku

orzekania tego środka karnego, sąd powinien kierować się zasadą zadania dolegliwości

bezpośrednio sprawcy popełnionego wykroczenia, a nie powinno to dotyczyć osób

trzecich. W przypadku kradzieży przedmiotu osobie trzeciej, przedmiot ten powinien

być jej zwrócony, gdyż pomimo kradzieży tego przedmiotu nie przestaje on stanowić

własności właściciela i zgodnie z przepisami prawa cywilnego powinien powrócić

do prawowitego właściciela105. W przeciwnym razie przedmioty, które zostały objęte

orzeczeniem sądu o ich przepadku, przechodzą na własność Skarbu Państwa, chyba

że ustawa stanowi inaczej. Warto zaznaczyć, iż przedmioty podlegają przepadkowi

w chwili, kiedy uprawomocni się orzeczenie sądu106.

Nawiązka

Nawiązka jako kolejny środek karny w kodeksie wykroczeń stanowi dolegliwość wy-

mierzoną w związku z popełnieniem wykroczenia, charakteryzującą się niezależnością

od wysokości wyrządzonej szkody i możliwością wymierzania jej nie tylko na rzecz

pokrzywdzonego, lecz także na cel społeczny. Podstawą do orzeczenia nawiązki jest

nie tylko art. 32, ale również 37 k.w. Można zauważyć, iż pierwszy z przywołanych

przepisów przewiduje tylko możliwość na rzecz pokrzywdzonego, natomiast drugi,

także na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża lub inny cel społeczny wskazany przez

105 Wyrok SN z dnia 27 maja 1976 r., VKR 73/76, OSNPG, 1977, nr 4, poz. 25.106 Ustawa Kodeks wykroczeń (…), art. 30.


organ orzekający, ale pod warunkiem, ze sprawca dopuścił się popełnienia wykro-

czenia o charakterze chuligańskim107.

Nawiązkę można orzec osobno zarówno od każdego ze współsprawców, sprawcy

kierowniczego, podżegacza czy pomocnika osobno, jak również nawiązka może być

orzeczona w jednym wymiarze z podziałem równym lub na pewne części dla każdego

pokrzywdzonego osobno. Nawiązka jest środkiem karnym wymagalnym i powinna

być spełniona wraz z uprawomocnieniem się wyroku sądu108.

Obowiązek naprawienia szkody

Z uwagi na charakter popełnionego wykroczenia przez sprawcę, sąd wymierzając

mu karę ograniczenia wolności, może dodatkowo nałożyć jeden z wymienionych w ko-

deksie wykroczeń obowiązków lub oba obowiązki łącznie, tj. naprawienia w całości

albo w części szkody wyrządzonej wykroczeniem lub przeproszenia pokrzywdzone-

go109. Obowiązki te mogą, ale zarazem nie muszą być nałożone. Z uwagi na to, że przepis

mówi o obowiązku naprawienia szkody w całości lub w części, należy każdorazowo

zakres tego obowiązku określić. Orzeczenie obowiązku częściowego naprawienia

szkody będzie zasadne zwłaszcza wtedy, gdy pozostała część szkody została napra-

wiona jeszcze przed ukaraniem. Określony w art. 22 k.w. obowiązek naprawienia

szkody należy traktować jako środek karny określony w art. 28 § 1 k.w. Stosownie

do art. 28 § 2 obowiązek naprawienia szkody jako środek karny może być określony

tylko w przepisie szczególnym. Właśnie art. 22 jest takim przepisem, który pozwala

na orzeczenie takiego obowiązku w razie ukarania karą ograniczenia wolności nie-

zależnie od typu wykroczenia, za które sprawca został ukarany110. Ponadto środek

ten przewidziany jest w odniesieniu do niektórych czynów w kodeksie wykroczeń,

np. 63a k.w., 119 k.w., 120 k.w., 124 k.w., 143 k.w.

107 J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń.(…), s. 150-151.108 Tamże, s. 152.109 Ustawa Kodeks wykroczeń (…), art. 22.110 J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń.(…), s. 43-44.


Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób

Jednym z ostatnich środków karnych przewidzianych w kodeksie wykroczeń mają-

cym spowodować zwiększenie dolegliwości kary jest podanie orzeczenia o ukaraniu

do publicznej wiadomości w szczególny sposób111.

Wymogiem uzasadniającym zastosowanie środka karnego z art. 31 k.w. jest

znaczenie wychowawcze, jakie może mieć dla skazanego jego orzeczenie. Ocena

w tym zakresie należy do sądu i dopiero stwierdzenie istnienia taj przesłanki skutkuje

orzeczeniem tego środka karnego. Należy jednak z pewną ostrożnością podchodzić

do możliwości jego stosowania w praktyce, gdyż wykroczenia są z natury swojej

czynami drobnymi, często o niewielkiej społecznej szkodliwości czynu i podanie

do publicznej wiadomości treści orzeczenia o ukaraniu może być dla sprawcy większą

dolegliwością niż sama kara. Może się okazać, że środek ten jest niewspółmiernie

surowy w stosunku do wagi popełnionego wykroczenia112.

Podanie wyroku o ukaraniu do publicznej wiadomości, powinno mieć miejsce

przede wszystkim w odniesieniu do wykroczeń umyślnych. Sprawca powinien być

obciążony kosztami takiego ogłoszenia, a nie powinno się obciążać Skarbu Państwa.

Z treści tegoż artykułu nie wynika, kiedy zastosowanie tego środka karnego powin-

no być obligatoryjne. W części szczególnej kodeksu wykroczeń obowiązku takiego

możemy doszukać się w treści art. 70 § 1 i 2 k.w. oraz 74 § 1 kw113.

Inne środki karne określone przez ustawę

Katalog środków karnych zawiera także inne środki karne określone przez ustawę,

które sąd orzeka wobec sprawcy wykroczenia określonego nie tylko w kodeksie

wykroczeń, ale również w innej ustawie pozakodeksowej. Możemy tutaj przytoczyć

np: zakaz wstępu na imprezę masową – art. 22 Ustawy o bezpieczeństwie imprez

111 Ustawa kodeks wykroczeń (…), art. 31 § 2.112 J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń.(…), s. 149.113 Tamże, s. 149.


masowych114, który może być orzeczony na okres od 2 do 6 lat, a ponadto może być

połączony z obowiązkiem osobistego stawiennictwa na wezwanie powiatowego

(miejskiego) komendanta policji we właściwej dla miejsca zamieszkania ukaranego

jednostce organizacyjnej policji w czasie trwania imprezy masowej115.

114 Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. z 2005 r., nr 108, poz. 909).

115 Tamże, art. 22.3.


Zakończenie

Autorzy skryptu dołożyli starań, aby konstrukcja treści w nim zawartych była przy-

stępna dla słuchaczy szkolenia zawodowego podstawowego i pozwoliła im przyswoić

treści dotyczące kar i środków karnych, które są objęte programem szkolenia.

Literatura

• I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie. [online], Warszawa: PWN 1976 r. [do-

stęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].

• T. Bojarski, Prawo karne. [online], Lublin, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin

1994 r. [dostęp: 15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/

strona1.html].

• M. Ciosek, Psychologia sądowa i penitencjarna. [online], Warszawa: Wydawnictwo

Prawnicze LexisNexis, 2003 r. [dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawienia-

wolnosci.republika.pl/strona1.html].

• L. Gardocki, Prawo karne. 12 wyd [online], Warszawa: C.H. Beck, 2006 r., [dostęp:

15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].

• L. Lernell, Podstawy nauki polityki kryminalnej [online], Warszawa: Wydawnictwo

Prawnicze, 1967 r. [dostęp:15.09.2013, http://www.karapozbawieniawolnosci.

republika.pl/strona1.html].

• H. Popławski, Podstawy prawa karnego [online], Gdańsk, Uniwersytet Gdański,

Gdańsk, 1980 r., [dostęp:15.09.2013,http://www.karapozbawieniawolnosci.

republika.pl/strona1.html].

• W. Świda, Prawo karne [online], Warszawa: PWN, 1989 r. [dostęp: 15.09.2013,

http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html].


• K. Buchała, Prawo karne materialne, Warszawa: PWN, 1989.

• L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa: C.H Beck, 2000.

• L. Gardocki, Prawo karne, wyd,12 Warszawa: C.H. Beck, 2006.

• A. Marek, Prawo karne, wyd. 3, Warszawa: C.H. Beck, 2001.

• A. Marek, Kodeks karny. Komentarz. wyd. 4, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

Lex, 2007.

• A. Marek, Prawo karne, wyd. 10, Warszawa: C.H Beck, 2011.

• A. Muszyńska, Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, Warszawa: Wy-

dawnictwo Prawnicze Wolters Kluwer, 2010.

• P. Petasz, Sens, istota i cele kary kryminalnej, Gdańsk, Gdańskie Studia Prawnicze,

2005.

• W. Wróbel, A. Zoll, Polskie prawo karne-część ogólna, Kraków: Znak, 2010.

• M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I A-K, Warszawa: PWN, 1998.

• M. Szymczak, Słownik języka polskiego, t. I, Warszawa: PWN, 1978.

• M. Cieślak, O węzłowych pojęciach związanych z sensem kary, w: Kodeks karny.

Komentarz. wyd.3, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2012.

• Z. Sienkiewicz, Pojęcie oraz cele kary kryminalnej, w: Prawo karne materialne część

ogólna i szczególna, Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2010.

• J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń. Komentarz. Orzecznictwo., wyd. II, Warszawa:

Wydawnictwo Librata, 2005.

• Kodeks karny. Komentarz. wyd.2, red.: T. Bojarski [i in], Warszawa: Wydawnictwo

Prawnicze LexisNexis, 2008.

• Kodeks karny. Komentarz. red.: Z. Sienkiewicz [i in.], Gdańsk, ARCHE, 2012.

• Kodeks karny. Komentarz. red.: M. Filar [i in.], Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze

LexisNexis, 2012.

• Kodeks wykroczeń z komentarzem. red.: M. Maśkowiec [i in.], Warszawa: C.F. Muller,

2002.

• System Prawa Karnego, Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie.

Tom 6, red.: M. Melezini [i in.], Warszawa: C.H. Beck, 2010.


Akty prawne

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).

• Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000 zmieniająca ustawę kodeks karny (Dz.U. z 2000 r. nr 48,

poz. 548).

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997 r. nr 89,

poz. 555 z póżn. zm.).

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

(Dz.U. z 2001 r., nr 106 poz. 1148z późn. zm.).

• Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 o bezpieczeństwie imprez masowych

(Dz.U. z 2005 r., nr 108, poz. 909).

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r., nr 25,

poz. 150).

• Ustawa z dnia19 listopada 2009 o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r. nr 201, poz.

1540).

Orzecznictwo sądowe

• Wyrok SN z dnia 27 maja 1976 r., VKR 73/76, OSNPG, 1977, nr 4, poz. 25.

• Wyrok SN z dnia 6.04.1978 r., RW 122/78, OSNKW 1978, nr 6, poz. 65.

• Wyrok SN z dnia16 kwietnia 2002 r.,V KKN 60/02, KZS 2003, nr 1, poz. 7.

• Wyrok SN z dnia 4 marca 2003 r., III KK 127/02, KZS 2003, nr 7-8, poz.18.

• Wyrok SN z dnia 1 grudnia 2004 r., IV KK 277/04, LexPolonica.

• Wyrok S.N. z dnia 21 listopada 2001 r., III KKN 281/01, LexPolonica.

Wykaz stron internetowych

• http://www.karapozbawieniawolnosci.republika.pl/strona1.html

Szkoła Policji w Katowicachul. gen. Jankego 276

40-684 Katowice-Piotrowicewww. katowice.szkolapolicji.gov.pl

Zakład Służby Kryminalnej

podinsp. Jarosław Plutaasp. sztab. Mirosław Karkocha

Kary i środki karne -...

Documents

Transcript of Kary i środki karne -...